Giáo Trình Phương Pháp Nghiên Cứu Khoa Học Trong Kinh Doanh (NXB Tài Chính 2014) - Nguyễn Đình Thọ_ 676 Trang

Omons 7. Do tuong va thu th(ip dr, li~udrnhluong 273 TOM TAT CHUONG 7 Chuong nay gi6i thi~u ve each thuc do IUOng trong khoa hoc xii hOi. Do Iuong lit each Ihuc Slr dung car con so de di~n ta cac hi~n nrong khoa hoc rna chung ta din nghien ciru. Co bon cap do Ihang do chinh, do Iii cap (1) djnh danh, (2) thu nr, (3) quang, va (4) ti I~. Thang do cap dinh danh Iii thang do Irong do so do dung de' xep loai, n6 khong co y nghia \\Ie luong. Thang do socap thtr 1I,rla loai Ihang do trong d6 do dung de' so sanh thtr h,r, n6 yding khong co nghia ve IUQng.Thang do dip quang lit loai thang do trong d6 so do dung de chi khoimg each nhung goc 0 khong cO nghlu. Thang do cap ti I~ lil 10(,1tihang do trong do so do dung de do ydo 16n, va goc 0 c6 nghia. Cap cua thang do dimg de bieu di&n dQ rnanh cua no, nghia III ihang do c5p cao luon c6 nhfmg thuoc tinh cua thang do cap thap han nhung nguoc l(,1ikhong d LLI1g. Nlur v~y, thang do dip dinh danh IIIthang do 6 dIp thap nhat, tiel' thea la thu' tv', quang va tll~. Thong do c5p thlr t~Ic'o tilt ca cac thuoc tinh cua thang do cap dinh danh, eothang do cap quiing tat ca cac thuoc tinh cua thang do cap thir t~r, va thang do cap ti I~ c6 tat ca cac thuoc tinh ella cac cap thang do con l(,1i. Chuang nay cung gioi thi~u ve cong cu thu th~p dG Li~utrong nghien ctru: being diu hoi. Co hai dang bang cau hoi chinh (1) bang cau hoi chi tiet dung trong thu th~p dfr li~u trong nghien ciru djnh lUQT\\g,va (2) dim bai hirong d5n thao lu~ dung trong nghien ciru dinh tinh. Qui trinh thiet ke bang diu h6i co the' duoc chia thanh him buo~, (1) xac dinh CI,I the dfr li~u can thu th~p, (2) xac djnh dang ph6ng van, (3) danh gia noi dung cau h6i, (4) xac dinh hlnh thuc tra loi, (5) xac dinh each dlmg thu~t ngit, (6) xac djnh cau true bang cau hoi, (7) xac djnh hinh thirc bang diu h6i, va (8) thll' ran 1 _. sll'a chua ~ ban nhap cuoi cUng.

274 Phutmg phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh Bang diu hoi SOLI khi phong van xong can phai duoc hi~ll chinh cac sai s6t de' tang chat hrong cua chung. Cong vi~c hi~ll chinh dir li~u duoc dLYQcthvc hi~n (1) tai hi~n tnrong va (2) tai trung tam, OCr li~u sau khi thu th~p, nha nghien cuu can chuan bi dtf li~u, bao gam each rna, thiet l{lp rna tr~n dl'r lieu va Hun sach dll lieu de slin sang cho phan tlch.

Chuong 7. 00 luang VJ thu Ih~p d(r lieu (ljnh lu'c;mg 275 CAU H616NT~PvATHAoLu!NcmfaNG7 1. Phan bi~t bon 10;'; cap do thang do co ban sir dung trong nghien cuu dinh IUQng vii cho vi du rninh hoa cho chung 2. Cho biel co so cua sV' khac nhau giLra thang do Likert va Ihang do doi nghia (Ihang do ('~p nnh hr CIJ\"C) 3. Cho biet 51,1 giong nhau va khac nhau gitra diu hoi dong va cau hoi rna? Cho vi du minh hoa? 4. '11\"\\0 IU~11 UII nluroc die'm elsa ba phuong phap phong van: true di~n. di~n Iho<}iva thu, va e-mail? 5, Ilay rho biel rnuc dlch cua hi~u chinh dfi li~u vii no; dung ella de buoc hi~LIchinh? 6, Cho biEl'!chua'n b] dCr li~u c'1\\n phai lam nhirng gl va muc dich <.:I'ltl chung?

276 Phuong phap nghien elm khoa hoc trong kinh doanh TAl LI~U DOC THEM CHlfONG 7 Schuman II & Presser S (1981), Questions and Answers ill Attitude SlIrveys, London: Academic Press: Till Ii~u nay giOi thi~u chi tiet ve cac thiet ke bang diu h6i, Dunn-Rankin P (1983), Scaling Methods, Hillsdale NJ: Lawrence Erlbaum: Tal Ii~u nay trinh bay chuyen sau, chi tiet va day d6 cac phuong phap phan hang thang do, Nunnally jC & Burnstein IH (1994), Psychometric Theory, 3\"'ed, New York: McCraw-llill: Day 111quye'\" sach kinh dien ve Iy thuyet do hrong dinh Im;111Sg,ach trlnh bay day du hau nhu tat ca cac van de ve do h.rong ke'en Iy thLlyet IRT (Item Response 'TI1COry) va danh gia do hrong. Trong an ban J'5nthll' 3 nay, phucng phap danh gia do hrong b~ng phfin tich nhan to kh~ng djnh C1;A(Cor,(jr'matory Factor Analysis) cung duoc dua vao.

Cheong 8. 00 IU\\~)I\\gkhai \"i~m ngllien cuu 277 ClnfO'1lg 8 Do luong khai niem nghien ciru Chuang nay giai thi~ude n9i dung: 1. Do IU'ong 'rang kierrr dinh Iy tltuyer khoa hoc 2. Kluii lIi~m IIglliell CUll vn thong do cluing 3. Tinh cllm clill do luung 4. Xtly (/(1'118tlrmlg rio chokhtii rrWm nghiin ahl 5. SII; Ifelt do do luang cling plflfcmg plltip

278 Plurong phap nghien ciru khoa hoc trong kinh doanh Bm kf; cdi gi clulllg In cte C(lp dell, nei, cluhlg In co th€'do lirimg no VI) vi€il III/ 110ballg cac COIr sfi /iJi cluing In llieu bilil it nlnell ve no. N/urng khi chrlllg la dura Ihe biPu diell no bang cae con so; kierr 1M\" ,mc,ia ciuillg In tie 110 hlpr elre'vii kl'ii'in klllly21. Dfiy c6 Ihe'1t) khoi diflll cria kierr 1/,((c kiron I,{JCIl/urtlg rm kilo khan de p/lI!t trii'n kho« 1r{JC' (Lord Kelvin). 1. Do luang trong kiem dinh Iy thuyet khoa hoc Do luong dong vai Iro then chot trong nghien cuu khoa hoc thuc ti~n (empirical research). No giup lien ket giCfa Iy thuyet va dCr lieu (vd, Blalock ]982; Zeller & Carmines 1980). Nhv Oa trinh bay Irong Chuong 1, Iy thuyct khoa hoc Iii mQt he thong bao gom cac khai ruem nghien cuu lien ket voi nhau b!ng cac mdi quan he, goi 111gia thuyet. KiII'm djnh Iy \"huyet khoa hoc chinh Iii kie'm dinh cac g.ia thuyet nay. Hay n6i each khac, co hien dien cac moi quan he do trong rhuc te hay khong. De hekiem dinh moi qLLan gil!'''' cac khai niem nghien cuu, chung ICl elln phai do luang cluing. Nell khong do luong duoc die khai niem rrong me hlnh Iy thuyet de ra thl chung ta kh6 e6 the' kie'm dinh duoc me hinh Iy thuyet nay. Nhv v~y, gia tr] khoa hoc cua 19 thLlyet rot han chi)' nhir Kelvin eta neu. Vi I)' do nay chung ta, nha nghien cuu khoa hoc din phai co nhtrng thang do de' t10'hrong cac khai niem nghien ctru trong rno hinh Iy thLlyet cua mlnh. Trong khoa hoc hanh vi noi chung va kinh doanh n6i rieng, chung ta c6 ba each de c6 thang do. Th(r nhat la chung ta sir dung cac thang do da c6 (do cac nha nghien roll xiiy dung). Hai la chung ta Slr I Nguyen v3n tieng Anh, trlch liji tV 61010<:k(19S2, 7): \"I often say that when you can measure what you are speaking about, and express it in numbers, you know something about it; but when you cannot express it in numbers, your knowledge is of a meager and unsatisfactory kind; it may be the beginning of knowledge, but you have scarcely, in your thoughts, advanced to the slate of Science, whatever the matter may be.\"

CI1U'cmg8. Do ILfcmg khni ni~m nghi~n cuu 279 dung thang do da c6 nhung di'ell chinh cho phu hop voi b5i canh nghien ciru cua minh (th] tnrong nghien cuu. doi tirong nghien ciru, vv). Thir ba la x1iy d1,fng thang do m61. Truong hop thu' nhat va thl'r hai str dung khi nhCmg khai niem trong mo hinh Iy thuyet cua chung ta la nhCmg khai niem da co, Tnrong hop thu ba phai lam khi chung ta xiiy d\\fl1g mot khai niem moi. Cung din chu y Iii bat ky truOng hop nao chung ta cung phai kiem djnh d<)tin c~y va gia trj ella thang do vi boi canh nghien CUll cua chung ta khong the' hoan roan giong voi bOi canh cac nghien CUll da co, Trong khoa hoc xii hOi khong c6 dang nghien ciru I~p I~i 10\"-,kihangl. 2. Khai niem nghien CUll va thang do £)0 IU'Ong 111nen t'<lng cua khoa hoc va nghien cuu khoa hoc, Do luong Iii qua trlnh trong do \"mOl khai niem nghien CU'l1 duoc ket noi voi mot hay nhieu bien tiem an va cac bien tiem an nay dircc ket noi (do luong) voi cdc bien quan sat\" (Bollen 1989, 180). Cac bien quan Silt ehinh Iii cac bien do luang vi vay trong giao trinh nay bien quan sat va bien do IU'Ongduoc su dl,lng thay the cho nhau. Cac bien do luong nay duoc slr dung he thong cac con '55 de' dobic'u th] cac mLI'( ella khrii niem nghien cuu theo nhu'ng qui t~c da xac djnh (xern I~i Chuong 7). £)e do IW)ng mot kha! nWm nghlen cuu, chung til phai Stl'dung thang do, do IIIt~p hop cac bien quan sat (observed variable, manisfest variable, indicator, item) c6 nhirng thuoc tinh qui dinh de cung do IlfOng mot khai niem nao do. Cac khai ni~m nghien ciru trong nganh khoa hoc xii hOi thuong III cac bien ti\"em an (latent variable), vi du nhtr thai dO ella khach hitng doi voi thuong hi~u, d9ng co lam vi~c ctia nhfin vien, dinh hu6ng hoe hoi cua doanh nghi~p, vv, Di nhien, chung ta cling co oro va• Xem J~IChuang 2 vi! cac d~ng nghien I~p lai (0, I, II JU) vii nghien cuu dang nguyen thuy.

280 Phll'O'ngphap nghien CUll khoa hoc trong kinh doanh hang loat cac khai niem nghien cuu khong phai lit bien ti'em an va chung ta c6 the' do luong true tiep chung nhu doanh thu, thu nh~p, vv. 2.1. B~e cua kh<li ni~m \\Ie m~t do luong, khai niem nghien ciru cO the chia thanh hai dang chinh: khai niem dan huang (unidimensional construct) hay con goi Iii khai niem nhat (first-order construct), va khai Diem da huang (multidimensional construct) hay con goi Iii khai niem b~c cao (high- order construct), vi du nhir b~c hai, b~c ba, vv. 2.1.1. Khai ni~m b~c nhat Khai niem b~c nhat lit khai niem co the dung mot t~p bien quan sat no(thang do) de do luong chung, nen con duoc gQi Iii khai niem dan huong. IIlnh 8.1 minh hoa khai ruem don huang: Ky VQllg co hoi WTO (Nguyen & Ng1.lyen 2011). CLing chu y lit theo thong Ie, bien ti'em an diroc bieu di~n b~ng hinh rron (ho~c 0 van) va bien quan sat duoc bieu di@nbiing hinh vuong (hay chfr nh~t). Khai ni¢m Ky vQng co hOi WTO, duoc djnh nghia Iii \"ky vQng cua doanh nghieP ve IQ'iIch rna doanh nghiep nh~n OLfQ'C khi Viet laNarn rhanh vien cua WTO. Ky vong nay dira vao sv khac biet giu'a IQ'iidl (thu~n loi) va chi phi (kho khan) rna doanh nghiep cam nh~n duoc doi v6i s~r ki¢n nay\" (Nguyen & Nguyen 2011, 716). Khai niem nay duoc xay dung la mot khai niem b~c nhat va duoc do luong bang ba bien quan sat XI, Xz, va N. X\" Vi~t Nam gia nh~p WTO giup rong ty chimg tOi tim dUQc n1ueu thi IruOng mOi) Xl: Vi~1 Nam gia nh~p WTO giup cong ty chung toi tim kiem dU'(JC nhieu doi lac kinh doanh rnai

Clurong 8. Dc IlrO'ngkhlii ni~m \"shicn cou 281 x,: Nhin chung, Vi~l Nam gin nh~p WTO se giup cho vi~e kinh doanh cua to,cong ly chung lhu~n 19ihon, Hinh 8.1. Khai ni~m b~c nhilt: Ky vQng CCI h(li WTO Bien tfem an Bien quan sat 2.1.2. Kluii ni~m b~c cao Kheli ni~m b~c cao In khai ruem bao gom nhieu thanh phan (components/dimensions). Chung ta khong the do luang khai niqm nay b~ng mQI t~p bien quan sat rna phai do IUOng thong qua cac thanh phfin cua no. Vi du khai ni~m Dinh huong thj truong (market orientation; Narvcr & Slater 1990) bao gcm ba thanh pharr: Huong ve khach hang (customer orientation), HUOng ve (15i thu canh tranh (competitor orientation), va Phoi hop clurc nang (interfu nctional coordination; Hinh 8.2). De' do luong khai niem nay, chung ta phai do luong ba thanh phan cua n6. M6i thanh phan duoc do luong bing mot t~p bien qua\" Silt (thang do). NhU' yay, thang do dinl: huang Ihi truimg bao gom mot tap ba thang do: thang do huang VI? khtich 11I'l1Ig,thang do III(Ullg ve d6; vaI/ui conh tranh thang do plio; IIw chu-clIi1l1g.

282 PI1U'O'ngphap ngilien cUu khoa hoc trong kin\" doanh Hinh 8.2. Me hinh Ihang do b~c hai: Dinh hUcJng thi tnrong Xl X2 X3 X4 Ph5i hop chuc nang Thang do b~c cao c6 the' IIIthang do b~c hai, b~c ba, vv. Vi du, thang do djnh hoong th] truong 111thang do b~c hai (second-order construct) vi de do khai ni~m dinh huong thi truong chung ta phai do 6 dIp thlr hai: cac thanh phdn cua no. Hay noi each khac, de' do hrong khai ni~m djnh huong th] truOng chung ta phai do hrong cac khai ni~m con (thanh phan cua no): huang ve khach hang, huang ve doi thu canh tranh, va phoi hop chuc nang. Thang do djnh I\\lrong th] mreng: Thang do nay do Naver & Slater va(1990) x1iy dung: Nguyen & Barrett (2006a) Nguyen & ctg (2006) di'eu chinh khi Slt dung nghien ciru tai thi tnrong Vi~t Nam.

Chuong 8.1)0 Itri.mg khl'li niem nghien roll 283 Thanh phan IIIICJllg vI! killich hilllg 1. Cong Iy Ihuang xuyen theo doi va danh gia rrnrc do cam kel Cu. minh trong vi~c Iho.I mnn nhu diu khach himg 2. Chicn Itl';'c kinh doanh cua cong ty dUQc dinh htrang thee muc tieu I~m gla IJng gia Irj cho khAch hang 3. LQi Ih,;' c\\lnh Iyanh cua cong ty d.,a Iren (0 sO hieu biel nhu c':iu cua J...h.ichhang 4. M1,I( lieu kinh doanh cua cong ty dUQc dinh h.rong theo 51,1 thoa man cU. khdch hlmg 5. Cong ry thllong xuyen do luimg rmrc ltv thoa man cua khach hang 6. Glng ty ehu y nhrou dC'ndich V1,l h~u ban hang 7. Cong ty phan ung nhanh nh~y vai nhu diu cua khach hang 8. ConS Iy nhanh chong dieu chinh san phii'm de dap u'ng nhu cau khach hang. Thanh phan 111I'rI1I8 v'¬ t'i6i 11r,; conh tranh I. Doi ngO blln hnng (()ng ty chia xc thong tin vc doi thu c~nn rranh vb; nhnll 2. CClI1gI)' phan (1'118nhanh nh,ly vol esc ho~1dong cua doi Ihi! (,1I1htranh, ve3. BOIl 1.1nh<1,,0 cI(p cao cilng ty thtl'ong xuyen thao lu~n cac di\"'m manh vil yell ,il,I dili Ihu C(lnhtrnnh ·1. MOi !.hi ph,1thien dUQc co h\\li Ihi lnrong cong Iy t~p trung xam nh~p vilo n6 Thanh phiin PlIOi h!1P chirc II/fllg I. Ban lanh dao cac bo chirc nang trollg cong ty thuang xuyen tham vieng kh,ich hlll1g 2. Thong tin ve khiich hang luon duoc chung toi trao doi cho nhau 3. Cac bO ph~n chlre n~ng cOng ty lien ket va; nhau de thea man nhu cdu cua Ihi truling rnuc til'u ·1 Ban 15nh dao cap can cOng I)' hi~u rO SI,I dong gop eua timg !hlmh vj~11 viln I;i:l Itl cUa !.Meh hang

284 Phuong phapnghien cuu khoa hoc trong kinh doanh 5. Cac b(l phanch,rc nAngding ty chia xe nguon I\\rc voi nhau VI du thang do ,,~; !roa tri tlll;c dua vao mang internet (internet- based knowledge internalization; Nguyen & Barrett 2007) la thang do b~e ba. Thang do nay bao gom ba thanh phan (b~c hail, do III \"9; !roa 1II0/lg tin (information internalization), tinh phil hop thollg till (information relevance) va tiJlI d!lllg internet (internet utilization). Tiep rue, lay vi du thanh phan tillh pilli hqp thong tin bao gom hal thanh ph'lln (b~e 3): chflyen dO; thOng lin va SIr d!lllg thollg till (Hinh 8.3). Thang do IlQi hoa tri thll'Cdtra vao mang internet Thanh phan b~e hai: Tlnh 1'1111hop cria thong till (Hart & ctg 1994) Su' d\\mg Internet, cong ty cO the' thu th~p thong tin sau day ve th] truong quoc tc (hay chu y vao mot thi truong cu the rna cong Iy dang kinh doanh ho~c dang lap ke hoach kinh doanh): Thanh phan b~c ba: Th/)lIg lill 1/;: thrll kllli thi Uri truimg I. Nhil phftnphoi ti~m n~ng 2. Khach hbnS Hem n~ng 3. Nllil cling Hem n3ng Thanh phan b~cba: 71101lgtill de diell chinh thi truimg I. DO. thu canh tranh 2. so Ihich khach Mng 3. Qui mo Ihi ITOOng 4. Tiing Iruang Ihi tnrimg 5. Xu huOng gia ca

Chuong 8. Do I,,(mg kh!li ni~m nghien Clfu 285 Hinh 8.3. Khai nj~m b~c ba Tinhphuhop Tan dung thong tin internet Su dung thong tin X2 Thanh phan b~cba: Thtillg till co ball tlr! IruulIg I. Muc bien dOng cion tY gia hoi doai 2. Qui che'; luSt phap lien quan den vi~cxam nh~p thj truong 3. RilOcan xSm nh~p thj tnrOng 4. Chinh trj/xa hoi 5. Kinh te 6. H~ !'lingchuyen cho Mng h6a

286 Phttong phap nghien Cttu khoa hoc trong kinh doanh Thanh ph'5n b~c hat: N6i 116atri tl,u'c Thanh ph'!inb~c ba: CiIUY€'n d6'i 11.01IgtIll 1. Trong ding !y, hi) ph3n kinh doanh quoe te thuong xuyen so sanh thong tin th] tnrang quoe te thu th~p tit Internet v6i thong tin tit cac nguon khae 2. Trong cOng ty. hi) ph3n kinh doanh quoc te thtWng xuyen thao lu~n va di~n gini thong lin thi troang quOc te Ihu Ih{i.p tit Internet de khan> pha y nghla ron n6 phu VIJ vie.: ra quyet dinh kinh doanh quOc te quoc3. Trong eong ty, bO ph~n kinh doanh te thtWng xuyen chia xe vOi nhau Ihong tin ve Ihi trtWng quOc te thu th~p tit Internet 4. Trong cOng ty. bii ph~n kinh doanh quOc te thtWng xuyen rhao lu~n vOi cac bO ph;)n ehue n~ng khae cO li~n quan VI? thong lin thj twang quOc te thu Ih3p tit Internet 5. Trong cong ty, ban liinh dao c5'p cao thuong xuyen danh thai gian thilu 103n va; bii phfjn kinh doanh quoe Ie ve thong lin thi truong quo, te Ihu Ih~p til' Internet Thanh phon b~c ba: Slrri(mg I/lorrg tin (Diamantopoulos & Souchon 1999). te1. Voi cons Iy. ro guyet djnh ktnh doanh quoc dua vao th8ng lin Ihu thSp tLI'Internet se tot han Iii chi du'a vao suy ItI~ 2. Mlle d6 tin c~y cua quyet dinh kinh doanh quoc te cua cong ty duoc gla t~\"s nho vao thong tin thu th~p tiro Internet te3. M(rc l1(l khong ch&e ehlin trong hoat dong kinh doanh quo.: cua ding !y gi5m nhillu nno vao thong tin thu th~p lir Internet 4. VO; cong ty. thong tin thu thlip tit Internet thuang dung de c~p nh;'t kiil'n thue vlf Ihi truong quoe Ii! 5. Thong tin thu th~p tit Internet dong vai Iro quan trong trong ra quyet djnh kinh doanh quoc te cua cOng ty Thanh phan b~c hai: Tljll d(mg llltcmet 1. Trung binh trong mQI tuan, cong Iy ton baa nhieu thOi sian de Slr dung Internet tim kicm thong lin \\'c th] truang quOc te, xem cae websites el,a nhi! ph3n phoi. kMch hang va nhll rung tren thi truang quae Ii!'?

O\"'OI1S 8. Do luong khlli ni~m nghie\" c(ftl 287 2. Trung blnh trong mOt tuan, ding ty nh~n va gU; bao nhieu e-mail voi r,le (a nhan,don vi c6 lien quan den cling vi~c kinh doanh quac te? 2.1.3. Thang do long qual Trong nghien ciru, mot d(mg Ihang do thuong duoc dung dt!' do luang cac khai ni~m nghien cou, thuong Iii cac khai ni~m b~c cao, diroc gol Iii thang do tong quat (global measures). Thang do dang tong quat bao gom cac dIU hoi mang tinh tong quat de do luang mot kh<ii ni~m thay vi do IU'Q-ngnhUng thuQc tinh (\\1 the hay cac thanh sophiln chi tiet cia no. Thang do tong quat co mot uu diem nhu d~ tni loi, bang cau hoi se ng~n gon han so vo; thang do chi tie't. Tuy nhien, nhuoc <.1ie'mella no III kern chinh xac han so voi thang do chi tiel (Kumar & ctg 1993). Thang do tong quat duoc stJ dung kha pho bien trong nghien cuu, UlY vi du, Nguyen & ctg (2012) do luong khai niern tinh kien djnh tTong hoc t~p (psychological hardiness in learning) baa gom ba thanh ph'an, d6 IiI (1) cam ket (commitment), klem soar (control) va Lhll thach (challenge) b~ng m()t lhang do tong quat bao gom 6 bien quan sM: Thang do tong quat: Tin\" kie\" din\" Irong hoc ttJp I. Khi con thi~lllii $3n sims lam vi~c c3t II,lCde dat dU'Q'Cmuc tithl hoc t$p 2. Khi g~pvon d\" kh(\\ khan trong hocI~p, toi lu6n co kha nang giai quycl n6 3. Toi luun ki~'mso.it duqc nhiing kilo khan x<iyra vo; toi trong hoc tap 4 Toi luOn thieh thl' val nhlmg thach thuc trong hoc tiip 5 Toi luon c6 kh3 n.lng doi pho vol nhling kho khan khling luong het trong hoc I~p 6. Nhin chung, khA nang chju dl,1l1gnhling ap II,lCtrong hoc t3p cua tiii rat C30

288 Phuong phap nghien ecrukhoa hoc trung kinh doanh 2.2. Cac dang do Itrang khai niem nghien cuu Cac khai niem nghien cuu duoc do luong thong qua hai rna hlnh do luang chinh: mo hinh do IUOng (thang do) ket qua (reflective measures) va mo hinh do luong (thang do) nguyen nhan (formative measures). MD hinh ket qua III rno hlnh do hrong rna trong do bien quan sal dU'QC gia djnh 111 bien ket qua cua bien ti'em an (bien hem an III bien nguyen nhan: bien ticm an tac dong rung chi'eu vao bien quan sat; Hlnh 8.4). Trong khi d6, mo hinh dang nguyen nhan III mo hinh do lu'ang trong d6 bien quan sat diroc gia dinh la bien nguyen nhan tao nen bien liern an (bien tiem a'n III ket qua cua bien quan sat: bien quan sat tac d¢ng, cung chieu ho~c nghich chfeu, vao bien tiem ani Hinh 8.5), Phuong rrlnh bie'u di@nmoi quan he giua bien quan sat va bien an vati'em cho rno hinh thang do nguyen nhan ket qua duoc bieu di@nnhu sau: Mo hinh nguyen nhfin: <: = L\">Z', X, +c5, ..I M6 hlnh ket qua: Trong mo hinh do ILfCtngnguyen nhan, 1ti Ii! trong so h'Oi qui (regression weights) giira X va S; day lil tham sO gioii thich dong g6p cua bien quan sat X, vao bien tiem an I;, o~111 sai so cua 1;. va m 111 so luong bien quan sat cua thang do.

Chuong 8, Do tu'ang khili nicm nghit?n ciru 289 Hinh 8.4. Mo hinh thang do kel qua Bien quan sat Xl, X2, X3 Bicnquan sat vt, Y2, Y3 Hinh 8.5. Mo hinh Ihang do nguyen nhan Bien quan salXl, X2, X3 Bienquansat YI, Y2,Y3 toTrong mo hinh do luang ket qua, A, Iii trong sO nhan (factor soloadings); no chinh Iii trong sO hoi qui giCraS va Xi va la tham giai dothich dong gop cua bien ticm a'nvao bien quan sat (phan anh rrurc bien trem an I:, ghili thlch bao nhieu phuong sai cua bien quan sat) X,, Hay noi each khac, ve m~t do luong, bien hem an I; dlli dion duoc bao nhieu ph'an tram bien thien (phan bien thien nay chinh la .'i~) cua sobien quan sat (do luong) X,, vi:! 0, 11s1ai do luong cua bien quan sat thir i.

290 PhLrong phap nghien Ct,U khoa hoc trong kinh doanh Trong ma hlnh ket qua, cac bien quan sat phai co moi quan h~ soch~t che va cung chi~u vol nhau, the hi~n qua h~ luang quan bien-tong (item-total correlation) trong phan rich dO tin c~y bfulg h~ so Cronbach alpha va trong so nhan to trong phan tich nhan to kharn pha EFA (Exploratory Factor Analysis) duoc giOi thi~u trong Chuong 10 va 11. Trong mo hlnh nguyen nhan, cac bien quan sat khang co luang quan rnanh voi nhau vi neu chung co nrong quan ch~t ehe vai nhau, hi~n nrong da cong tuyen (multicolinearity) se xuat hian. Van de nay cung tuong n.r nhu trong phan tich hoi qui bi)i (gioi thiau trong Chuong 13). Han nira, cac bien quan sat nay cung co the' co moi quan h~ nghich chieu vrri nhau. So voi me hlnh nguyen nhan, me hinh do Iuong ket qua phO' bien hon. Tuy nhien. rat nhieu truong hop trong nghien CUll khoa hoc hanh vi, nhieu ma hinh thang do chua su dung mot each phil hO'P (thang do co the phu hop 6 dang me hinh nguyen nhan nhung duoc xily dung 6 dang me hlnh ket qua va nguoc I~). MOl vi du cho me hlnh nguyen nhfin Iii thang do vi tri ve kinh te va xii hi)i cua mot cn nhan SES (SocioEconomic Status). Thang do nay ducc rao thanh b6i trinh di) hoc van, thu nhap, nghe nghiep, vv. Khi mot trong cac bien nay tang, SES se tang (ngay ca cac bien do luong khac vfin khong thay dOi). NgLfQ'C lai, khi SES tang, khang nhaL thiet 111tat ca cac bien quan sal deu lang thee. Vi~c chon Iva giita hai mo hlnh, nguyen n1111nva ket qua phu thuoc vao co s6 Iy Ihuyet ve moi quan h~ giCrabien quan sat va bien tfem an (vd, Diarnantopoulos & Winklhofer 2001). Mot diem hru y Iii trong mot rna hinh nghien oru (bieu di@n moi quan h~ gifra cac khai niem nghien ciru), chung ta co the su dung rna hinh do hrong han hop, trong do mot so khai niem duoc do luang b~ng rna hinh do luang nguyen nhan va mot so khai Iuem co the do luang b~ng me hinh do hrong ket qua (Hmh 8.6).

Chuong $, Do IlI'a\"S kh:li ni~1TInghi\"n ciru 291 Ciao trinh nay chi de C~pden mo hlnh ket qua, ChLI y them Iii bien dQc I~p, thu'ong ky hi~lI la x va bien phu thuoc, thuong ky hi~u Iii Y trong m6 hinh hoi qui. Tong quat hon, trong mo hinh diu true SEM (Structural Equation Modeling), ky hi~u 111I; (bien trem an) va cac bien do IU<mg(thang do) bien tfem an nay ky hieu III Xi, va bien phu (bien trem an) ky hi~lI la 11va bien do Im'mg bien phu thuoc ky hj~uIa Yi. Hinh 8.6. Mo hlnh thang do h(jn hop: ket qua va nguyen nhan Bi':;\"quail sat XI. X2, X3 Bien qu an s6t Yl, Y2, Y3 3. Tinh chat ellil do luong Cac do luong c6 nhu11g tinh chat cua n6 (Nunally & Bernstein 1994). Hay n6i each khac, cac do luang phai thea man nhimg' tiell chi can dethiet c6 the Slr dung trong nghien ciru khoa hoc, Ba tinh chat quan trong cua mQI thang do 13 (1) hu'(mg (dimensionalilty), nghia 111 thang do don hoong (unidimensionality) hay da huang (multidimensionality), (2) de}tin c~y (reliability), va gia tr] (validity) cua no. Cia trj ella mQt thang do noi len kha nang thang do d6 co do IU<mg duoc nhimg gi chung 13 muon n6 do Ill<mg (Bagozzi 1994; Bollen 1989; Carmines & Zeller 1979). Chung ta c6 nam loai gia trj cua thang do (construct validity), d6 III (1) gia tri nQi dung (content valitidy), (2) gia trj hQi tu (convergent validity), (3) gia tri phdn bi~t

292 Phuong phap nghien Cll'tl khoa h9C trong kinh doanh (discriminant validity), (4) gia tr] lien h~ Iy thuyet (nomological validity), va gia trj tieu chuen (criterion validity: vd, Bagozzi 1980; DeVellis 2003; Steenkamp & van Trijp 199]). Cia trj ella mot thang do mot khai ni~ va cac thanh phan cua no d\\lt yeu cau khi n6 thoa man duoc tat ca cac tinh chat Iren rung vci tinh dan hl1<mg va do tin c~y (Bagozzi 1994; Steenkamp & van Trijp 1991). Cung can chu y them Iii trong nghiiln ciru, chung ta din phai danh gia cac tieu chi nay cua thang do tru6c khi dung n6 de kiem dinh mo hlnh Iy thuyet va gia thuyet nghien CUu (Bagozzi 1980, 1994; Steenkamp & van Trijp 199]). 3.1. 1)0 tin c~y thang do DO tin c~y cua mot thang do noi len tinh nhat quan cua do luong do ran(muc giong nhau cua ket qua) sau nhi'eu I~p l;:ai(vd, Carmines co& Zeller 1979). Trong Iy thuyet do IUOng die'n, dO tin c~y Ihe hi~n qua phuong sai cua so do thuc ella mot bien do luang (chung ta khong biet dU'qc) chiem duoc bao nhieu phuong sai ella s6 do cluing ra do diroc cua bien do IU'Crngnay (vd. Nunnally & Bernstein 1994; soHattie '1985).N6 la ti so gifra phuong sal ella do thuc n (Var n) cua bien do hrong Xi va phirong sai ella so do chung ta do IU'o-ngdvqc Xi (Var Xi). C6 nhieu loai dQ tin c~y, Irong gtao trmh nay de e~p mQt loai slt dung pho bien trong nghien cuu Iii tinh nhat quan noi tai (internal consistency) Cronbach alpha (Cronbach 1951). Tlnh nhat quan noi tili cua mot thang do phan anh rrurc dO dong nhat (homogeneity) cua cac bien do luo-ng trong rung mot thang do. Chu y 111dO tin c~y khac voi tinh don huong gim thi~u dum day. Chi tiet ve tinh nhat quan noi t\\li du(,'Yctrlnh bay chi tiet trong Chuang 10.

Chuang S. Do luong khlli ni~'\" nghien Ctl'U 293 3.2. Cia tr] noi dung va tinh dan htt6-ng Cia Iri n(li dung ella mot thang do la \"dang gia tr] mang tinh dinh tinh trong d6 noi dung cua mot khai niem duoc trmh bay r6 rang de xac djnh dvoc thang do eo bao phu day du noi dung khai ni~m khong\" (Bollen J 989, 185). Han nira, rung can chu y la doi voi cac khai ni~m da huang. dinh nghia cua no phai lam r6 cac thanh phan cua khai ni~m va cac thanh phan cuoi cung phai la thanh phan dan huong, Lay vi du, khtii ni~m b~e hai thl cac thanh phan b~e hai phai la cac khai ni~m dan htrang. Mot khai niern b{icba thl cac thanh phan b~c ba pha] la cac kha: niem don ht.r6ng. Tinh dan IHrong ella mot thang do noi len t~p cac bien do anItrlmg chi do h.rcmg cho mot bien tiem rna thoi (vd, Hattie 1985). Dieu nay e6 nghia 111mot bien quan sat chl dung de do luong mot bien trem o'n (khai ni~m nghien ciru) duy nha't. OU tiet ve van de nay tose duoc trlnh bay trong phan phan tich nhfin kharn pha EFA. 3.3. Cia Irj hoi tv va gia tri phan bi~1 Hai dims gin tr] qLlan trong ella thang do la gia tr] hOi 11.1va gia tr] phSn bii)t, Hal dang gia tr] nay cung thu·o-ng duoc got Iii gia tr] cua khai niem nghien ell'1.IJ (Campbell & Fiske 1959). Gia trj hOi tv noi len nurc do hoi tv cua mot thang do Slr dung de do hrong mot khai ni~m sosau nhieu Ian (I~p lai). Nghia la sau nhirng Ian I~p lai cac do co moi quan he ch~!che vai nhau, CI,Ithe la neu chung ta thirc hien do luong mot khai ni~m qua hai I'an thi so do cua hai Jan do nay phai luang quan d'~t chi! v6i nhau. J Chu oj 6 d5y la, hien nay, gia Irj cia khai ni~m nghi&> cUu bao gom n3m lo~i gi5 Irj dii neu. Tuy nhien. I(,e Oau khi Campbell & Fiske (1959) gi6i Ihi~u giii ITi cU. khAi lIi~m ehi bao gom gia Iri hOi tv vii phiin bi~l, va hai 10<Ii gia ITjnay I. gi,~ Irj Iuon luon pMi danh gi;\\ Irons cae nghien cUu. VI v~y, chung ding quen dtn;n: gQi IiiS'3 Irj eua khni ni~m.

294 Phuong phap nghlen cuu khoa hoc trong kinh doanh Chi tri phdn bi~t n6i len hai thang do IUOng hai khai niem khac nhau phai khac bi~t nhau (vd, Bagozzj 1994). Di'eu nay co nghia 111hal khai ni~m d6 IIIhai khai ni~ phfin bi~t, nghia 111h~ so nrong quan cua hal khai niem nay phai khac voi don vi. Mot diem chung ta cling ycan IlN doi voi gia tr] phiin bi~t ve Iy thuyet va thuc ti~n. Trong nganh khoa hoc xii hoi n6i chung va nganh kinh doanh noi rieng, chung ta thuong giJp nhfrng khai ni~m ve m~t 1y thuyet III tmnhung khai niem phan bi~t, nhvng ve m~t thuc ti~n chung chi 1a mot khai niC~1don huong (Bollen & Hoyle (1991). Lay vi du hai khai veni~m 1a chi'eu cao va trong hrong cua con ngub1. m~t Iy thuyet dily IIIhai khai niem phan biet (khong ai c6 the noi r~g chieu cao va trong luqng III mot khat niem). Tuy nhien, trong thuc ti&n,dueu cao va trong IU'qng con ngU'(.rico nrong quan (1') voi nhau rat rnanh (1' ~ 1, ve m~t kicm djnh thong ke; xem Chuong 11). Nghia Iii khi danh gi<l giol tr] phan bi~t (kie'm djnh xem he so ruong quan r giu'a chung cO khac 1 khong? nell r ~ 1, chung khong phan bi~t, va neu r \"\" 1, chung veIIIhai khai niem phan bi~t), hai khai niem nay khong dat yeu cEiLi gia tr] phsn bie!. Nhu' v~y, ve m~t thuc ti~n, hai khai niem nay gop chung lai thanh mol khai ni~m don huong, 3.4. Chi tr] lien he Iy thuyet va gicl tri tieu chuan Mot dang gia trj khac ella thang do khai niem 111gicl tri lien h~ 1y thuyet. Cia tr] nay noi len moi quan he ella khai niem vot cac khai njem khac trong he Iy thuyet dang nghlen ciru (nomological net; Campbell 1960; Cronbach & Meehl, 1955). Chi. tr] lien he Iy thuyet xem xet mot khai ni~m la mot th1tnh phan clla mot Iy thuyet rong hem (Bagozzi 1994). VI v~y, chUng ta kiem d~nh gia tri lien he Iy thuyet cung v6i kiem djnh mo hinh 1y thuyet, nghIa 111xem xel mO'i quan he ella n6 voi cae khai ni~m khac trong mo hlnh (Anderson & Cerbing 1988; Steenkamp & van Trijp 1991).

Clurong 8, Do Iuong khai ni~1l1ngllien eliu 295 Cuoi cling, chung ta dIn xem xet gift tr] tieu chum, Gill trj tieu chua'n the hi~n rnuc do lien ket cua khai niem dang nghien ciru vai mQt khai niem khac dong vai tro Iii bien tieu chufin de danh gia (Bagozzi 1994; Bollen 1989), Co hai loal gia tri tieu chufin, do Iii gia tr] tieu chua'n dong hanh (concurrent validity) va gia tri tieu chua'n d~r bao (predictive validity), Cia tr] tieu chuan dong hanh la gia tr] tieu chum trong do bien tieu chuii'n Iii bien duoc do IUOng tai thai diein chung ta nghien ciru. Gia Irj lieu chuan d~ baokhi bien tieu chuan la bien do luang trong tu'ong lai. VI v~y, moi quan he gifra khai niem dang nghien cuu vai bien tieu ehuifn 111moi quan he theo thOi gian. Khi danh gia gia trj tieu chua'n, chung III ph<ii dlllg do luang bien tieu chuan cung mot luc v()oikhai ni~m nghien cuu neu Iii gia trj dong hanh. Neu 111gia tr] du' bao, chung ta phai do 1Lr<)ngbien tieu chuan trong nghien eu'll thuc hien sau nghien cuu do ILI'ongkhai ni~m can nghien cuu, Nhu v~y, chung ta khong Ihe danh gia gi,) tri du bao trong elms mot khao sal (survey), MOl'dii~mdin chu }' la trong khoa hoc x1i hQi, chung ta se g~p nhieu kho khiln khi danh gin gia IT! tieu chuan vi rill kho xac djnh bien tieu chufin (Bollen 1989; Zeller & Carmines so'1980), Han nira, h~ gia tr] (vaLidity coefficients) luon thay ctoi khi $ll' dung cac bien tieu chuS'n khac nhau. Noi each khac, h~ so gia tr] khong nhirng phu thuQc vao sai so do luang khai niern dang nghien cuu ma con phu thu<)c vao sai so do luang ella bien tiell chuan (Bollen 1989), 4, Xiiy d~g thang do cho cac khai ni~m nghien cUu Xiiy dung thang do la qua trinh thiet ke va danh gia m9t tap cac bien quan s3t dung de' do ltrOng khai ni~m nghien ciru din do luong. Churchill (1979) dua ra qui trinh xiiy dung thang do va duoc nhi'eu nhi! nghiell cuu su dl.,mgde' xiiy dl,mg cae thang do trong nghien CU'll cua mjnh, Qui Irlnh nay c6 cae buoc co ban sau (Hlnh 8,7):

296 Phuong phap \"ghlen ciru khoa hoc trong kinh doanh Hlnh 8.7. Qui trlnh Churchill Ky IImiil ~(rdung r-:: Xac djnh noi dung khai ni~m ~ Traum 19 thuyet ...J ...Xay deng t~pbien quan sat ~ Tea cUu 19 thuyet w- 1'-> Nghien cUu kinh nghiem I IThuth~pdii ti~u Thao lu~nnhom ... -l t::w- ... Cronbach alpha/EFA Danhgia so bo w- I IThuth~pdii'ti~u I___r--+'II r Danh gia..d.o tin c~y Cronbach alpha I 1-.->1 Dilnhgia gic! tr] lv!TM1v1 -w I Xay dung chufn I ly1. Xac dinh noi dung khai nj~m dira vao thuyet, 2. Xay dung t~p bien quan sat (do luong) thong qua nghien CU'LkIinh nghi~m, thao ILI~nnhom, vv, 3. Thu th~p drf li~u, 4. Danh gia sa bQ thang do bAng h~ so tin e~yCronbach alpha to sava phan rich nhan kham pha EFA tren co dfr li@uthu th~p 6 BU'oe3, 5. Tieprue thu th~pdfr Ii~u, 6. Danh gia dQ tin e~y cia thang do b~ng Cronbach alpha tren ea s6 dtt Ii~u thu tha,p6 BttOe5, 7. Danh gia ghi rr] cua thang do bAng plurong phap MTMM, va

Chuang 8. I)\" lu''''''8 khlii ni~m nghicn cU'U 297 8. X5y dung chuan eho thang do. deQui trinh Churchill rat holm chinh va phil hop x5y dung va kiem dinh thang do trong mot thoi gian dai. Tuy nhien, qui trinh nay e6 nhuoc diem III phai su dung phuong phap MTMM (MultiTrait- MultiMethod; da khai nicm-da phuong phap: Campbell & Fiske 1959), nghia 111phai thue hi~n nhi'eu nghien etnt voi phucmg phap khac nhau. Nhu v~y se ton nhfeu thUi gian va chi phi. Ngay nay. v6i su phat trien cua mo hinh SEM. chung ta co the kie'm dinh gia tr] cua thang do dua vao mQt nghien ciru. Lay vi du, Nguyen (2007) dva vao Churchill (1979) va Steenkamp & van Trijp (1991) dua ra qui trlnh danh gia thang do sir dung ket hop phan tich nhfin to kham pha EFA va kh~ng djnh CFA (Confirmatory Factor Analysis) trong SEM (Hinh 8.8). Qui trlnh nay bao gom ba buoc salt co ban, d6 lil (1) xay dung bien quan sat, (2) danh gia sa bQ thang do, va (3) danh giD chlnh thirc thang do. 4.1. Xily dung t~p bie'n quan sat De' x5y dung bien quan sat chung ta can phai xac dinh 1'0 rlmg noi dung khai ni~m vi llQidung dong vai t1'Orat quan tn,mg cho moi khai ni~m. NQi dung cua khai niern nghien ciru phan anh gia tr] IlOi dung cua khai ni~m do. Neu khai niem can do luang la khai niern da huang, chung ta din phai dinh nghia 1'0rang cac thanh phan cua no, deDay III eo s6 danh gia gia tri nQi dung cua thang do. Trong cac dang gia tr] etta thang do, gia tr] nQi dung IIIloai gia tq dinh tinh va duoc danh gia bllng djnh rinh. •

298 I'hu'ong phap nghiiln O:fU khoa hQC trong kinh doanh Hinh 8,8, Qui trlnh xay dung vii danh gia thang do Tra Iy thuyct N~ienc(1U kin nghi~m . ............................... I,••••• •t •••••• , ~r- Thangdo nhap dau--< Th110luan nhom Tha(llu~'n taydoi I- Thangdo nhap cuo •••••••••••••••••••••••• -eNghiencUu DQlin~y I•.• Tuong quanbien-tong SO'bQ Cronbach alpha djnh IUQng 1 I • TrongsOnhantoEFA EFA I .. Phuong sai trich .., .,----- Thang do chinh thuc , ••••••• • ••••••••••••••• I ••••••••••••••••••••••••••••••••• NghicnCU\\I I..'.L.J ----.Dt-Q-t=in-c-~_y__J I\". Tuang quanbien-tong .:v;s cliinh 1I1l1'C Cronilach alpha oS djnh luong EFA I...Trongso nhiin to EFA -:ag l_ __ -,- __ -' Plurongsai trfch I.\", so'ell Trong nhSll t5 CFA I I SEM I.. ·• Cia tri lien h~ Iy thuyet ~ f)Q rl'ihlcl~y tong h,oP .... ~ eFA ~ uong saftrlch Nguon: Nguyen (2007,373) Ly thuyet III co 56 de' xac djnh n(li dung ella mQt khai ni~m. Lay vi du, Sinkula & erg (1997) xlly dung khai ni~m djlliz }!m,ng }!pc lui; (learning orientation) dua tren co 56 ella I}' thuyet hoc hoi t6 ehl ..e (Huber 1991; March 1991; Argyris & Schon 1978) va djnh nghia djnh huang hoc hoi Iii t~p giil tr] cua to clurc tao nen xu lurong eho cong ty phat trien vii Slr dung tri thirc. Djnh huong hoc hoi Iii mQt khai niem da huong bao gam ba thanh phan: cam ket hoc hoi (commitment to valearning), xu huong thoang (open midedness) chia xe tam nhin (shared vision) . •

Chuong S. Do tll'/Yng khai ni~111nfihien cuu 2Y9 Narver & Slater (1990) x1iy d\\ITIg khai niern dinh Illrang fhi frui'mg (market orientation) d~ra vao Iy thuyet hanh vi to clurc va dinh nghla djnh htr6ng th] truong Iii mot dang van hoa cong ty tao nen hanh vi can thiet de phat trie'n va cung dIp gia tr] vuot trQi cho khach hang. Djnh huang thi truong clmg la mQt khai niern da hoong vebao gum ba thanh phan: IIIWlIg tiC kJuich hang, Jllrcillg dO, tllli CC,lIIh vatranh, phD; IWl1 ctic b(l p/1I111 chuc IIIIlIg. ghien cuu kin], nghi~m thong qua trao d6i voi cac Mil nghiell cuu co kinh nghi~m cung giup cho chung ta kiem tra nQi dung cua cac bien quan sat: chung co baa phu nQi dung cua khai niem khong? Sau khi xac djnh duoc cac bien quan sat, chung ta co duoc thang do nhap dau (first draft). Tiep thea, chung ta co the'thvc hi~n esc nghien CU1Jsa bQ dinh tinh, d~c bi~t Iii thao Iuan nhorn ho~c thao lu~n lay doi voi doi tuong nghien cuu de xay dung cac bien quan sat. can chu Y lil eho du rlurc hi~n mot hay nlueu nghien cuu, buoc quan trong 111can thuc hi~n voi doi nrong nghien eLI'Llvi chinh ho nl nguoi 50 tre\\ ICYci ho nghio~n cuu cua minh chu khong phai cac chuyen gia. II<1i la, thao 1uan nhorn veSi dOi tuong nghien cuu se tot han trong xlly dung th,mg do so v6i thao 111~ntay doi vt e6 sv nrong t;k giu'a doi tll'l,mg nghien cuu, Tuy nhien, khong phai luc nao chung ta cung c6 the 111mdtl'Qc di'eu nay. Nhiell doi tuong nghien ciru, VI du nhU'doi tUQ1'lgnghiell ceu IiI cac nha quan ]y, khong the d~ dang rnoi ho tham gla thao lu~n nhom do ho b~n viec, khong co dong co tharn gia, 10 ngi)i vI!canh tranh, vv (xem Ii,li Chuang 3). MQt phuong phap nira cling thuong Slr dung IiI phuIYng philp TST (Twenty Statement Test; Kuhn & Mcpartland 1954). Vai phuO'ng philp nay, chung ta gi6i thi~u ve khai ni~m va de nghi ho ella 20 phat sebieu cO lien quan den khai ni~m nghien elm d6. Sau d6, chung ta sill1g loe nht1'l1gphat bieu phu hOp de do IU<mgkhai niem nghien

em.300 PhU'Ongphap nghiiln khoa hoc Irong kinh donnh cU'U.Ket thuc khfiu nay, chung ta co duoc thang do nhap clloi cung (final draft) de s~n sang cho khau danh gia sa bo. 4.2.Danh girl sa be}Ihang do doSau khi c6 duoc thang do nhap cuoi cung, chung ta can danh gia tin c~y va gia Irj cua no. I'\\hlr cia trlnh bay, khac voi gia tr] ni)i dung duoc danh gia b3ng djnh tinh, cac gia tri con 19i va dQ tin c~y cua vathang do deu Iii gia tr] djnh hrong ducc danh gia bfu1g phuong phap dinh IUQ\"ng.VI v~y, de danh gia so bo thang do, chung ta can tlurc hi~n mot nghien cuu so bi) dinh luong (quantitative pilot study). doCong viec truoc lien, chung la din danh gia tin c~y cua thang do. Do tin c~y thuong dung nhat Iii tinh nhat quan IlQi tai (internal consistency), n6i len moi quan h~ cua cac bien quan sat trong dmg I11Qt thang do. Hay noi each khac, cac bien quan sat elms do Il(ong m{>t khtii ni~m nghien ciru nE!I1 h~ so nrong tlLH\"ln gifra chung phai cao-. DO tin c~y thirong dung nhat do III h~ so Cronbach alpha (trlnh bay chi tiet trong Chuong 10). Sau khi kicl11 Ira Cronbach alpha, cong viec tiep thco lit Slf dung phan rich nhfin to kham pha EFA de' danh gia so be>tinh don huong, gin tr] hoi 1\\1 va gia tr] phan bii;t cua thang 00. Can chu y Ii!.Cronbach alpha phai ch.J'qcrhuc hi~n truGc de loai cac bien rae (garbage items) truce khi thuc hien ph5n tich Ef A. Qui trlnh nay giup cluing ta tranh duoc cac bien rae vi cac bien rae nay co the tao nen cac nh5n to gia (artifical factors) khi phan tich EFA (Churchill 1979). Cac bien rae la bien chung ta gia thuyet r3ng chung Ii!.bien do hrong khai ni~m nhung thuc chat n6 khong co quan h~ gl voi cac bien do luang khac, Vo tinh, cac bien nay gop chung lai trong EFA tao nen Man to gia vll • Cling can chu y Iii diCu nay chi phil hop va; thang do kel qua.

Chuong 8. Do luang kh,,; nicm nghien ciru 301 chlmg ta khong co co 56 de giai thich no. Van de nay ducc thao IUQn chi tiel hon trong Chuong 11. 4.3. Danh gia chinh Ihue thang do Sau khi danh gia sa bi,)thang do va 10<)1cac bien khong dat yeu ciiu, chung ta eo cac thang do chinh thirc cua cac khai ni~m nghien oru va tien hanh kiem djnh chinh thtre thang do. De lam dieu nay, chung ta phai thuc hi~n nghien UN chinh thuc, Chung ta goi la nghien ciru chinh thuc vi du li~u thu th~p tho ngluen ciru nay khong chi dung tho kiem djnh thang do ma con kiem dinh rno hlnh Iy thuyct va celt giei thuyet de ra trong 1110 hinh. VC kiem djnh lhang do, chung la co the tien hanh tiep t\\IC sir d\\lI1g Cronbach alpha va phan tich n1111nto kham pha EFA. Neu thuc hi~n danh gii~ nay se giup cho ChLlI1gta kie'm dinh bAng phfin rich nhfin to khang djnh CFA d~ dang han. Tuy nhien, khong nhat thiet phai lam nhu v~y va chung ta co the tien hanh dung CFA de' kiern dinh thang do. CFA se cho chung ta kiem dinh duoc dQ tin c~y tong hop, phuong sai trich, tinh don huang, gi<i tr] hoi tu va gia tr] phan bi~t cua thang do. Phan tich 010hinh SEM (xem xet moi quan h~ giu'a cac khai ni~m trong 010 hlnh) cho phep chung ta kiem dinh gia tr] lien h~ 1y thuyct. Nhu vQY,phuong phap CFA giup chung ta kiem dodinh duoc nhieu tieu chi danh gia gia tr] va tin c~y ella thang do han phuong phap EFA. Tuy nhidn, cung can chu y la kh6ng phai chung ta luon luon c6 the' kiem djnh dUQCtat ca cac tieu chi va giil trj va di,) tin c~y cua thang do trong mi,)t nghien ciru, Ciao trinh nay chi t~p trung vao danh gia di,) tin c~y thang do bAng h~ so Cronbach alpha va gia trj tobAng phsn Hch nhan EFA (Cheong 10 va 11).

302 Phuong ph~p nghien ctru khoa hoc trong kinh doanh so4.4. MC)t van de din chu y them ve thang do Khi thiet ke va danh gill thang do, chung ta can chu y them mqt so van desau; 1. Thang do cua mQt khai ni~m nghien ct'N baa gom mot t~p bien quan sat. Tap bien nay thuc S1! la IDot m5u diroc chon theo phucng phap chon m5u phan doan (khong theo xac suat, xem I~i ChU'OTlg6) ru mot dam dong baa gom rat nhi'eu bi(rn quan sat do IUOng khai ni~m nghiiln cuu do (ve 19 thuyet milu nay phai duoc chon thea xac suat mai dai di~n eho dam dong nhung chung ta khong thuc hien duoc dieu nay). Nghia la chung ta danh gici nrng bien quan sat de dua vao thang do tren co 56 kha nang do luang cua no VI? nQi dung cua khat ni~m chung ta muon do luong. Vi v~y, mQt khai niem co the' co nhfeu thang do khac nhau. Tuy nhien, nhCi'ng thang do nay co tuong quan eh~t che v&i nhau. 2. Trang nghien ciru khoa hoe xii hQi n6i chung va nghien cuu trong kinh doanh n6i rieng, sir khac biet ve van hoa, trinh todo phat trie'n kinh Ie, vv, giLt'a car mroc khac nhau, the' gay ra S'\\,I' khac biet trong do luOng. Lay vi du, Nguyen & Nguyen (2012) nghien ctru thang do Chat luc;mg song trong cong vi~c QWL (Quality of Work Life) tai Viet Nam cho thily thang do nay bao gom 3 thanh phln (thoa man nhu cau ton t<li, nhu diu la thanh vien trong cOng dong va nhu cau ve tri thue), thay vi 7 thanh phan nhu trong thang do nguyen thuy cua Sirgy & ctg (2001). Chung ta ciing e6 the tach fa ho~e gQP lai (dieu chinh) cac kha! ni~m hi~n e6 de cho chUng phil hop vcri ngii' canh nghien ctru. Vi du, thang do nang hrc marketing cua nhan vien marketing bao gom 4 thanh phan:

Chuong R. Do ILr<mgkhtii niem nghien dru 303 tri lhue dao tao, tri Ihlfc quan h~, tri thue ben trong doanh nghi~p, tri thirc ben ngoai doanh nghiep (san pham va th] truong). Nguyen & Nguyen (2011d) clieu chinh khai ni~m nay trong do Iri thuc ben trong doanh nghi~p va tri thirc ben ngoai doanh nghiep the' hien tri thoc cua nhan vien VI! doanh nghiep (organizational capital). Van oe quan trong trong dicu chmh m{>tkhai niem hien co va !hang do cua no sahay 'Cay dung mQt khai ni~m va thang do moi Iii co dc' lam viee nay: Iy thuyet, dft lieu, hay cci Iy !huyet va dil li~u (xern I\\!iChuong 3, 4 va 5). 3. Nguyen tilc trung I~p (principle of redundancy) duoc sir dung trong do luong cua cac thang do ket qua de lam tang tinh dong nhal (homogeneity), lam lang dQ tin e~y cua thang do. Tuy nhien, can ChLIy neu thang 00 co cac bien do lU'ang hoan 101111 giong nhau thi hien tuong du thua 5(1 xual hi~n, gay kh6 khan trong thu th~p du' lieu va danh gia lhang do. 4. Trung blnh va phuong sai cua cac bien quan sat cung III nhll'l1g tieu chi din quan tam trong danh gi.i rhang do. Tho nhat, trung b'1I1hcac bien quan sat din tien den trung binh cua d ie'm do. Vi du thang do 7 diem thl trung binh ella cac bien quan sat din tien den 3.5. Neu Irung binh cua bie'n tien ve hai eve (vd, I hay 7) thl bien d6 kh6 co the do hrong tot phan noi dung khrii ni~m n6 do luong. VI du, neu trung binh ella do luong nay la 1.5 thl bien nay c6 khoang die'm thlra (2-+7: du, khong co nhieu ghi trj duQ'c do trong khoang nay) va c6 khoang die'm thieu (2~1: thieu, khong du de' do luong gia trj can do hrong), Tuy nhien. ne'u cac bien quan sat tien den gia tr] trung binh thl chua du de chung ta ket luan VI se g~p truong hop doi h.rqng phong van e6 xu huong Ir~ loi a khoang trung binh. Nlur v~y, trung blnh cua bien nay

304 Plurong phap ngluen cUu khoa hoc trong kinh doanh Ilion tien den trung blnh cua diem do nhirng khong co bien lhien (bien thien fat nho, hau nhu 111h~ng 50). Vi v~y, die bien quan sat can co bien thien nrong doi cao (xern, vd, DeVellis 2003). 5. Sai l~ch trong do hlimg do phurrng phap Trong nghien cifll Slr dung dfr li~u dang khao sat, chung ta thvong g~p nhiing sai ledl trong do luang khai niem nghien ciru neu chung ta dung cung phuong phap, thuong duoc goi Iii bie'n thien do phucng phap (su dung cung mot phuong phap do hrong), goi t~t Iii CMV (Common Method Variance). CMV se lam thay doi gia tao (lang ho~c giam) moi quan he th~t giil'a cac khai niem nghien cuu, vi v~y. ket qua nghien cuu bi sai I~ch, got III chech do plurong phap CMS (Common Method Bias). Trong do luong chung ta b] hai loai sai so, do la sai so h~ U15ng (systematic errors) va sal so ng~u nhien (random errol's). Sal so h~ sothong Iii sai co djnh hay bien thien theo qui lu~t chong ta biet duoc trong qua trlnh rrong do Iuong. Sal so ng§.1.1nhien IIIcac sai s5 xuat hi~n mang tlnh ngilu nhien (chung ta khong biet duoc qui lu~t xuat hien cua chung). Chi tiet ve van de nay dieoc trinh bay trong Chuong 10. Sai so hI: thong va ng~u nhien deu lam cho do IU'Ongcac khai nil:m nghien c&u cua chung ta thieu chinh xac, va lir do, ket qua nghien ciru sil b] chech. Sai so h~ thong lam cho van de nay nghiem trong hon vi chung c6 the Iii tao nen mot giiU thich thay the cho moi quan he gifra cac khai niem nghien oru khac (dc)c I~p) v6i ole moi quan h~ chung ta da gia thuyet (podsakoff & ctg 2003). Nguon chinh gay ra sai so he thong III van de Slr dung dmg phuong phap do luang trong do luimg cac khai ni~m nghien ciru. Nghien clru cua Cote & Buckley (1987) cho thay CMY xuat hien cao nhat (J cac nghien

Chuong B. Do lu'<'mgkh6i nicm nghien cuu 305 cuu trong nganh giao due (30.5%) va thap nhat trong nganh marketing (15.8'J{,), 5.1. Cac dang sai I~ch do phuong phap Sai I~ch do phoong phap CMV lit mot dang sai sO'he thong do chung ta su dung dmg m{>t phuong phap trong do IUOng cac khai ni~m nghien cuu (chlr khong phai do ban than cac thang do luang khai niem nghien elm do, vd, thang do khang dat gia tr] noi dung, bien do raItrong kh6ng rang gay hie'u nham, vv). Sai lech CMV xuat hien do nhieu nguyen nhan (vd, Podsakoff & ctg 2003; Bagozzi & Yi 1990). Mot so nguyen nhan chinh sau day: 1. I-lieu ung halo (halo effects) lil hi~u ung do ngtroi tra lui (doi ILI'(;mg phong van) danh gia tot (hay xau) ve mQt thuoc Ilnh, tinh each, VV, nao do cua mQt doi nrong danh gia, dan den viec danh giit t5t (hay xil'u) ve nhimg thuoc tlnh, tinh each khac cua doi ll.l'Q'ng do. Vi du khi chung ta danh gia cha't luong mot 1l1U'CY11ghieu ella mot doanh nghiep, thuong hi~lI nay co chilt ILI'<mgt6t, chung ta co xu huong danh gia chat lvong cac tlurong hi~u khac cua doanh nghi~p nay cung tot. VI v~y, nell chung ta do IUOng chat tuong cua nhi'ell tlurong hieu cua mot doanh nghiep trong clIng mot bang cau hoi do cung mQt nguai tra Ioi tai cung mot thoi die'm, CMV se xLlat hi~n, 2. Tinh si di~n ella nguOi tra Uri (social desirability bias) noi len khuynh huang cua nguOi tra loi kh6ng muon tach roi khoi xu hu&ng phat trien hay chuan rmrc hi~n tai cua xii hOi. Vi du, khi chung ta nghien elru ve trach nhiem xii hOi cua doanh nghiep, elk doanh nghiep khong muon tach roi doanh nghi~p cua mlnh ra khoi xu htr6ng chung cua xii hOi Iii doanh nghiep phai co trach nhiem voi xii hOi. Nhir v~y,

306 Phuong phap nghien elm khoa h9Ctrong kinh doanh chung ta rat kh6 do luong diroc rnfii quan h~ gitta cac khai ni~m din nghien ciru. 3. Xu huang dong y (acquiescence; yea, nay saying) the hi~n qua vi~c doi urong phcing van co xu huong dong y (agreement tendency) nhir nhau doi vci cac bien do luang cac khal ni~m nghien ciru. Lay VIdu khi chung ta phcing van nguoi nell dung b~ng each hoi rrurc di? dong 'I ala ho cho mQt t~p bien do luang gorn 10 phat bie'u (thang do dang Likert, 5 dic'rn). Khi ho doc phar bi/Iu dau tien (bien do luang dau tien), ho tra loi Iii 4, khi doc cac phat bieu tiep ytheo ho thuong khang chu nhi'eu den ni?i dung ala chUng nll'3 va c6 XLI huong tra loi tuong tV' MLf v~y (4 diem). Hi~n urong nay, nell xuat hi~n, se Iii tang gia tao di? tin e~y cua thang do va moi quan h~ giLI'3 cac khai niem nghien Clru. 5.2. Bi~n phap khac phuc CMV CMV 111 hi~n lU'Qng k116tranh khoi trong nghien ciru SLfdung du' li~LI dang khao sat, di)c bi~t khi Stl' dung cbc thang do d10 dien1 (rating scales) nhu Likert. Osgood, vv . MQt so Mil nghien ciru eho r~ng CMV khong 1r'5m trong (lam sai tech ket qua nghien ciru dfin den Mu'ng ket lu~n khong phil hQP) nhu chung ta vi\\n nrong (vd, Crampton & Wagner 1994; Lindell & Whitney 2001; Spector 2006). Tuy nhien, nhiCli nha nghien CUll cho r~g CMV th~t su lam chech ket qua nghien CUll (vd, Chang & ctg 2010; Podsakoff 2003; \\A/illiams & erg 1989). Vi v~y, cac nha nghien clru dii tim each kh~c phuc chung (vd, Bagozzi & Vi 1990;jo 2000; Johnson & ctg 2011; Kline & ctg 2002; Malhotra & ctg 2006; Podsakoff & ctg 2003). C6 nhi'ell bi~n phap kh3c phuc sai l~ch CMV, chung ta co the' chia thanh hai nhorn: (1) khAc phuc trong thiet ke nghien clru va (2) akiern soar chung trong xu 1'1dll' li~u. day, chUng ta t~p trung vao van de thiet ke nghien cuu (phuong phap do lucng cac khai ni~m

a.Chuong Do IU'(mllkl111n1i~m nghlen cuu 307 nghicn cLI1.I).De siam Lhieu CMV, trong thiet ke nghien ciru, chung ta co the' slr dung mot biGn phap salt day: 1. Thny delihillit tlurc IImllg do: Chung ta nen thiel ke nhi'eu dang Ira loi khac nhau va so diem do luong khac nhau cho cac do tuong cac khai ni~m khac nhau, VI du, de do luong khai ni~m A, chung ta dung thang do Likert 7 diem; do IUOng khai ni~m B chung ta dung thang do Osgood 5 diem (thang do doi nghia), vv; d~c bier la khac nhau gilta bien (khai ni¢m) doc I~p va phu thuoc. 2. Thny d61 IIlai girlll f1hcill.~Vml: Chung ta c6 the do luong bien doc I~p va bien phu t()i nhll'l1g thoi diem khac nhau. Lay vi du, chung La do luong bien d9C lap tnroc, Sau d6 mOt thoi gian (vd, 1 ttlan), chung ta tifn hanh do luong bien ph\", thuQc (hen voi doi urong phong van de den hoi tiep ho), 3. Tlrlly rlolillii 1II'Irng plrclIIg llfih vii IIS1.tOIldii- li~u: Chung ta co thc'thay doi doi t u'Ql1gphong van eho cac thang do, dac bi~t la cho thang do bien phu thuoc va bien dOc I~p. Vi du, neu chung ta nghicn CLl'Uve tac dQng cua dinh Iurong th] t!'L1ong vao kC't qua kinh doanh cua doanh nghiep, chong ta eo the do Itrong djnh huong th] truong nr ban giam doc nhung do luong ke! qLl~ kinh doanh nr nguon bao GIO tili chanh, th] trirong h1111gnarn ella doanh nghiep. Nell chung ta muon I1ghicn cuu tac dQl1g cua phong each liinh dao ket qua cong vi~c cua nhfin vien, chung fa c6 the do lirong phong each lanh dao ttT I1han vien va do lu<mg ket qua ding vi~e cua nhan vien b~ng each phong van lanh dao ella ho, vv. 4. Tlmy dol tlur 'It ctic bifi, do iuimg: Chung ta cO the' thay d6i th':' tv ella cac bien do luong trong bang diu hoi. Thay vi xep chung theo thtr f\\r cua cac khai niern ngluen cuu, chung ta xitp I1g&u nhlen cac bien do luong nay. Vi du, ChLlI1gta

308 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh can do IU'Cmg5 bien (khat niem nghien cuu). Mai khai niem duoc do lu'emgb~ng 4 bien quan sat. Nhu v~y, chung ta c6 tong cong 20 bien quan sat. Chung ta khong nen xep thu h,I', vd, 5 bien <fau tien 00 hrong khai niern thlr nhat, 5 bien tiep thea do IUCmgkhai ni~m thlr hai, VV, rna s~p xep ng~u nhien 20 bien quan sat nay trong bang cau hoi. 5. Sir dWl8 bitll \"ghiell (reverse-worded items): Phuong phap su dung bien nghjch oa duec sir dung pho bien trong nghien oru va vin con tiep tI,IC den ngay nay. Phuong phap nay mot soduoc thuc hien thong qua vi~c dao nghich bien quan sat trong thang do. Lay vi du, thang do thanh phan Plro; Iwp chl're 111'1118 trong khai ni~m Dinh inrang thi truong sau day bao gem 5 bien qUOIn sat, chung ta su' dung bien thti nhat, bien thu' ba va thu' tir Iii bien tJ1Uallva bien thir hai va th(r nam Iii bien nghjch nlursau: bv1. Ban 15'1hdQOcac chuc n~ng trong cong ty thuong' xuyen tham vieng khilch hl111!;(bie'n thu;m) 2. Chung IOi lhlrang khong rrao doi eho nhau nhtmg lhong lin ,,\" khach hilng (bien nghich) 3. Coe be)pMn chec l1~ngcong ty lien kct v&i rrhau dil\" th6a man nhu ciIU cua th] truong muc tieu (biC'nthu~nJ <t. Bon 13nh d~o cap cao .:oog ty hieu ro w d6ng g6p cia lltng thanh vicn vao gia trj cua khach hang (bien thuan) 5. Cac bQ ph~n eh,tc nang cong ty thtrIYng khong chia xe nguon \",Ie v6i I1hau (bIen nshieh) VI v~y, sau khi thu lh~p dfr li~u chung ta can chu 'I de'dao nghich gia Irj ella cac bien do luemg nay, vd, neu thang do Likert 7 (Iiem (1: holm 101mphan deli, 7: hom toan deng 'I), thi bien thir hai va bien thu 5 chung ta phai dao lai gia tri khi

Chuong 8. Do Icrong khni ni~m nghien cuu 309 nh~p dtr li~u: 1 thanh 7, 2 thanh 6, vv. Tuy nhien viec di-mg thang do nghieh de' tranh xu hirong dong y d~ gay sai l~d1 do mOl so nguoi trli loi khong chu y (ho v5n nghi Iii cac cau v5n 0 dang thuan). Nhu v~y, cung mot do Ill'<mgnhung Ira loi ella nguOi chu y (phan bi~t ducc bien nghich) va nguoi khong chu y (khong phan bi~t bien nghich) doi nghich nhau. Vi Yay, sir dung bien nghich la viee lam Ioi bat c~p hai, nen tranh sir d ...ng (vd, Sehriesheim & ctg 1991). Cung can chu y III nhfmg bi~n phap tren day, co nhirng bi~n phap chung ta co the thuc hi~n d&dang (vd, thay doi thir t1,l\", Ihay doi hinh tlurc tra lei), nhung cung c6 nhfrng bien phap khong phai Ilk nao chung ta cung co the' thirc hiqn (vd, thay dol thOi glan phong van, thay doi nguon du' Ii~u). Vi v~y, nhirng ky thu~t Irong thiet ke thang do (vd, cau hoi phai gon va ro nghia, thuc hi~n cac nghien cuu eanso b{>djnh tinh va djnh luong) cUng thirc hien nghiern ng~t de giam thieu sal so h~ thong trong do hrong.

3JO Plurong phap nghien ecrukhoa hoc trong kinh doanh T6M TAT CHUONG 8 Chuang 8 nay gi&i Ihi~u phuong phap do IUUng cac khai niern nghien oru. Do lueng giup lien ket gifra Iy thuyet va dfr li~u, trong d6 me)l khai ni~m nghien elru duoc ket noi voi me)t hay nhi'eu bien hem ii'n va cac bien tiem an nay duoc kel noi (do hrong) v6i cac bien quan sal. Trong khoa hoc hanh vi, chung ta co ba each de' co thang do (1) Slr dung cac Ihang do da co, (2) sir dung thang do aii c6 nhung dieu chmh eho phil hop vai boi canh nghien ctru ella mlnh, va (3) xay dung thang do moi. Cac khei ni~m nghien ciru trong nganh khoa hoc xii hQi thuong lit de bien liem 5'n, De do luang cac bien nay chung ta thurmg dung me)l l~p bien quan sat hay bien de luong. Tap bien quan sat de do luong mQt khrii ni¢m nghien cuu duoc got lil thang do. 'Ie m~t do !trimg. kha i ni¢m nghien ciru e6 the' chia thanh hai dang chinh: (1) khai ni~m b~c nhat hay don hu'cmg va (2) khai niern b~c cao hay cia huong, Cac khdi ni¢m nghien CLfU duoc do luang thong qua hai mo hlnh do luong (1) ket qua va (2) nguyen nhfin. 1\\16hlnh ket qua Iii m6 hlnh do luong rna trong do bien quan Silt duoc gia dinh la bien ket qua cua bien liem a'n. M6 h\\nh d\"mg nguyen nhfin Iii mo hlnh do luong irong d6 bien quan sat duge gia dinh lil bien nguyen nhfin tao nen bien tiem a'n. Ba rinh chat qllan trong ella me)t thang do lit (1) tinh dan huang, (2) de) tin e~y, va (3) gia tr], Tinh don htt6ng ella mot thang do n6i len ant~p cac bien do luung chi do luong cho me)t bien hem rna th6i. Dleu nay co nghia Iii mot bien quan sat chi dung de do luong me)t bien tiem S'n duy nha!. Do tin e~y cua mot thang de noi len tinh nhat quan ella do luang sal! nhi'eu Ian I~p lai. Co nhieu loai de) tin e~y.

ChLfOJ1!\\8, Do tuong khili lIi~m nghien cuu 311 m~I' 10(1iSll'dung pho bien trong nghien ciru la tinh nhat quan noj tai Cronbach alpha, phan anh rrurc dO dong nhat cua cac bien do luong trong cung mQt thang do, Cia trj cua mot thang do noi len kha nang thang do do c6 do luong duoc nhemg gi cluing ta muon n6 do luang, C6 narn loai gia tri la (I) noi dung, (2) hOi 1\\1. (3) phan biet, (4) lien he Iy thuyet. va (5) gici trj lieu chuffn. Thang do mot khai niem va cac thanh phan cua n6 caudat yeu khi thoa man duoc tat eli cac tinh chat tren cung vo; tinh dan huong va do lin c~y, Cia trj noi dung cua mot thang do la dang gia rr] mang tinh dinh linh Irong d6 noi dung cua mot khai niem duoc trinh bay ro rang de' xac dinh diroc thang do co bao phu day du noi dung khai niem khong, Tlnh dan hu'ong ella mot thang do noi len t~p cac bien do luong chi do hrong cho mQt bien tiem an ma thoi. Cia tr] hoi tu noi len I11t'!c do hOi t~1cua mot thang do do luong mot khill niem sau Ilhieu Ian (I~p lai). Cia tri phan bi~l n6i len hai thang do luong hal hekhai ni~m khric nhau phal khac biet nhau. Cia trl Ii(~n Ii' thuyet noi len mol qunn h~ cua mQt khai ni~m voi cac khai niern khac trong he I), thuyel nghien cuu dang ngluen ciru, Cia tri tieu chuan the' hien mire do lien ket cua khai niem dang nghien CUll voi mQt khrii niem khac d6ng vai Iro lit tieu chufin de' danh gia. Xay dung thang do 111qua trlnh thiet ke va danh gi<~mot t~p cac bien quan sat dung de do ILrang khai niern nghien cU'U dIn do Itl'ang, qui trlnh bao gom cac buoc, (1) xac djnh noi dung khai ni~m dua vao Iy thuyet, (2) xlly dung t~p bien quan sat (do lU'ang) thong qua nghien CUll kinh nghi~m. thao lu~n nhorn, (3) thu th~p dli li~u, (4) danh gia so bQ thang do bllng h~ so tin c~y Cronbach alpha va phan tich nhan 1'0 kharn pha EFA tren co s6 dir li~u thu th~p 6 Suoc 3, (5) tiep t~ICthu th~p dli Ii~u, (6) danh gia do tin ~y ctHI thang do bing Cronbaeh alpha tren co sa dli li~u thu th~p 6 Bu'ac 5, (7) danh gia gici

312 Phuong phap nghien ct'tI khoa hoc trong kinh doanh tr] ella thang do b3ng phuong phap MTMM, va (8) xay dung chua\"n cho thang do. V6i S~I phat tricn cua mo hlnh cau true tuyen tinh SEM, qui trinh xfly dung va danh gia thang do se dan gian han, bao gom (1) xiiy dung bien quan sat: thang do nhap dau va ClIoi, (2) danh gia sa bQ: thang do chinh thirc, va (3) danh gia chlnh thirc: khling dinh dQ tin c~y va gia trj ella thang do. Cuoi cung, chuang nay gi&i thi~u sai I~ch trong do luang do bien lhien khi sir dung cung phuong phap CMV. CMV se lam thay doi gia 1i10(lling ho~c giam) moi quan h~ th~t gifra cac khai niem nghil!n c(ru, vl v~y, ket qua nghien cuu bi sai lech. Sai leeh do hephirong phap CMV 13mot dang SOli so thong do cluing ta sir dung cung mot phuong phap trong do luang cac khai niem nghien ctru. Mot so nguyen nhan chinh sau day gay ra CMV 1a (1) hieu lIng halo, (2) rinh si dien ella nguOi tra lei, va (3) xu huang dong )' cua doi rucng ph6ng van. E)e khik phuc CMV chung ta co the SLI' dung mQ! so bi~n phap ve thiet kc nghien clru nhtr (1) thay doi hinh thuc thang do, (2) thay doi thai gian ph6ng van, (3) thay doi t10i 1'UQ'ngph6ng van va nguon dli' lieu, va (4) thay doi tht! tl,f cac bien do hrong.

Chuang 8. Do Ilrerng khai nicm nghien cou 313 CAU .H6I ON TA.PvA THAo LU!N CHUaNG 8 1. Cho biet the nao la mot thang do va the nao IIIdIp do thang do? 2. Cho biet do luong mot khai ni~m nghien ciru thlle ehilt Iii lam gi? Cho vi d\\1 minh hoa? 3. Cho biel c6 bao nhieu dang thang do? Cho vi du minh hoa? 4. Co may dang mo hinh do IU'o-ng?Cho biet s~rgiong nhau va khac nhau giiia chung va cho vi du minh hoa? 5. Cho bie! khi danh gia thang do lu'ong mOl khai ni~m nghien ClIUdin phil; danh gin nhirng gl? Cho biel d~c diem cua cac lieu chi danh gia d6? Cho vi du minh 11I,)a? 6. Hay chon mot bai bao khoa hOC trong do co Slf dung khai niern don huong va cho biet each thtrc lac giil do luong va danh gia thang do? 7. Hay chon mot blli bao khoa hoc tTong do co SU'dung khai niern da hueng va cho biet each rhirc h1c giil do ItrOng va danh gili thang do? 8. J lily chon mot khai ni~m nghien clru don hUOng, thuc t~p xiiy dt,tng va danh gia thang do do? 9. J lay chon mot khai ni~m nghien ruu da huong, thirc t~p xlly dung via danh gia Ihang do do? 10. The nao Iii sai sO he Ihong va sai so ngSu nhien? Sai l¢ch do CMV Iii dang sai so he thong hay ngilu nhidn? VI sao?

314 Plurong phap nghien cth, khoa hoc trong kinh doanh 11. Hay cho biel the nao Iii sai I~ch do sir dung cung phuong phap? Hay chon ba thnng do luong ba khai ni~m nghien ciru dii c6 va thiet ke bt\\ng dIu h6i the' hien duoc each thuc kh3c phuc han che CMV b3ng thiet ke,

Chuong 8. Do IlI'bng kh6i ni¢m nghien ciru 315 TAl LI~U DQC THEM CHU'ONG 8 DeVellis RF (2003), Seal,' Deuelopment: Tlteory and Applications, 2\"\"ed, ratNewbury Park CA: Sage: Quyen sach trinh bay co dong va d~ hieu VI! phuong phap xay do.rng va danh thang do eho khai ni~m nghien ctru. Trang :In ban ian Ihu hai, lac gia dii dua vao phuong phap philn tich nhan to khang djnh CFA de danh giil thang do. Oay Iii mQt tai lieu can thiet eho cac nha lam nghien cuu dinh lu<;mg. Nunnally JC & Bernstein Iii (1994), Psychometric TI,wry, 3'ded, New York: lyMcGrow-llill: 05)' Iii q\\lye'n srich kinh dien ve thuyet do hrong djnh Itn;mg.Sach trinh bily day du hau nhu lal ca cac van de ve do luang kC'ca Iy lhllyet IRT (Irem Response Theory) va danh gia do hrong. Trang an ban 1'511 111(,3 noy, phuong pluip danh gi<l (10 tuong b~ng phan tich nhan to kh~ng djnh CFA (Confirmatory Factor Analysis) (ilng duoc dun vao. Blalock 11M (1982), COllcqJ/llnliznliOIlml.t lllkilsuremelli ill the Social Sciences, saBeverly l lills CA: Sage: Toi li~u chuyen khao trmh bay co Iy thuyet VI! do Itrbng t'rong khoa hoc x5 hOi. Day 111mQt trong nhiing tili li~u d,n Lhiet cho Cilc ban muonI'~mvlmg nen lang cua Iy thuye! ve khoa hoc xa hOi.



JyChuong 9. Thi)ng k~ trong kiem dinh thuyet khoa hoc 317 C/IU'(Tng 9 Thong ke dung trong kiem dinh It thuyet khoa hoc Chuong nay gi6'i thi~u cac nQi dung: 7. T6m fdf t/r(~hgk~cho mflll 2. Kyv{mg 3. Bia\" cilllli'll trung bill!' vii clllIan hoa /lin\"4. Qllan flf gifrn tham sf! vii dam dong 5. Uac [/((I1lg thO'Tlgke 6. Kif;1I dinh IIIoIIg ke 7. MiJi qllall IIf gil;a hai bie,l IIgnu nhien 8. 51( d!wg 51'55 de'lilllrirf SQ'tUlJllgquail

318 Phuong phap nghlen ciru khoa hoc trong kinh doanh Chuong njy c6 m~ICarch on lai nhfrng kien tlurc ve thong ke can ban can thiet rrong danh gia thang do va kiern dinh cac ly thuyet khoa hoc. De d~ theo doi, trong dam dong, cac bien duoc ky hi~u bAng chii' in hoa (vd, X, Y, vv) va h.rc:mgirng cua chUng trong m~u, duoc ky hi~u bAng chii' tbuong (vd, x, y, vv). 1. Tom tAt thong ke cho m~u Tom tiit tI,(j;,g ki! (statistical summarization) thong qua cac do luong mlrc dQ t~p trung (measure of centrality) nhir trung binh (mean), trung vi (median), mode, va mire di} phan tan (measure of dodispersion) nhtr phuong sai (variance), l~ch chum (standard deviation), khoang bien thien (range) cua cac dir li~u. Chu Y III cac cOng thrrc sau day str dung cho m5u (t6m tilt Iii t6m tit cac thong tin ella m5u). 1.1. Do luong m(re eli} t~p trung Ba dai lu·qng thuong Sll' dung trong do luong muc dQ t~p trung cua cac bien 111(1) trung blnh, (2) trung vi, va (3) mode. 1.1.1.Trung binh Trung blnh cua day so xi(i = 1, 2, ..., n) cua mau co kich thu6c (sample size) n duoc tinh bAng cong thirc sau: 1.1.2.Trung vi Trung vi la so n3m giii'a (neu soluqng cac chii' so trong day la le) hay trung binh cua c~p so n3m gifra (neu soluqng cac chfr so trong day Iii

Clurong 9. Thong kc rrong kiem djnh 19lhuyet khoa hoc 319 eh3n) cua mot day so do duoc xep theo thir tv nr nho den lon ho~c nguc;Tcl<)i. l.l.3.Mode so soMod« Iii giii tr] co tan xuilt hi~n 16n nhat ala mot t~p hop cae do. do1.2. Do luang mti'c phan tan suHai d~i luong thtrOng dung de do luang rmrc do philn tan trong langhien cuu kie'm dinh Iy thuyet khoa hoc (1) phuong sai va (2) khoang bien Ihien. 1.2.1.Phu'O'ngsai va dQ J~dl chuan Phuong sai do luong mLI'Cdo phan tiln cua mot ~~lPso do xung soquanh trung blnh cua no. Can b~c hai ella phuong sai d uoc goi lil ric) I~c\"c/m'n S, Phuong sai Sl va dQ I~chchuan S cua mall duoc tlnh theo dc cong tlurc sau: . I II _\" -::)s= -I(xi-x)- II-I ,.1 1.2.2.Khoang bie'n thH!n Khoang bien thien la khoiing each giiia gia tri l<.'m nhat va gia trj nh6 sonhat cua mot t~p do.

320 l'hU'Clngphap nghien Cll'U khoa hoc trong kinh doanh 2. Ky vong 2.1. Trung blnh dam dong Ky vQng (Expectation) cia bien X, ky hi~u Iii E(X), Iii trung blnh cia dam dong, thuUng duoc ky hi~u IiiJ.ix· Neu X Iii bien lien tuc (continuous variable), ky vQng E(X) cua no diroc tinh nlur sau: IxE(X) = Jlr = Xf(X)dX Trong do, f(X) la ham phan b5 (probability density function) cua X: r:Xf(X)dX = 1 Nell x III bien gian doan (discrete variable; chu y Iii trong tlurc ti@nnghien cuu, cac bien nghien cuu thU'Ong 113bien gian doan), ky V~l11g E(X) ella 116 du'qc tfnh nhusau: E(X) = !Ix \"N__ 1 X - N L./., / = L,rXP(X) Trong d6, N Iii kich thuoc dam dong vii P(X) Iii ham phan b5 (probability function) cua X: L,P(X)=l

Chucng 9. Thong kii trong kit\\l'mdjnh I)' thuy\"t khoa hoc 32'1 2.2. Phuong sai dam dong Phuong sai ella dam dong eo klch thuoc N, thuong ky hieu la (J'x' va dlrqe tinh nhir sau: Var(X) = (J'~ =_!N_ ,L,\"J,., (xi - J.lx )' = £l(X - J.lxfl = CCX') - JI~ so2.3. MQI qui I~c ve tinh toan ky vong £(X + Y + Z) = £(X)+ E(Y) + E(Z) GQic III ml;lth~ng so chung ta co: li(e) = c E(X+c)=E(X)+c E(cX) = cE(X) £[(X + Y)'I = E(X~ + y2 + 2XY) = E(X') + E(Y')+ 2£(XY) 3. Bien chuin Irung blnh va chuan h6a 3.1. Bien chuan trong binh Bien c1lUalt lrung blnh (mean-deviated variable) la bien co trung binh b~ng 0 nhung phuong sai khac vo; 1. De chuyen mQt bien ng~u nhien thanh bien chuan trung binh, chUng ta lay bien do trtf cho

322 Phtrong phrip nghien ciru khoa hoc trong kinh doanh trung blnh cua n6. Gia SLY chung ta chuyen bien Y thanh bien chua'n trung blnh X nhu sau: x = y - u, ::;. E(X) = E(Y - II,) =E(y}-E(Pr) = Pr -}I, = 0 Nhir v~y bien chuii'n trung binh X c6 trung blnh E(X) = O. Tuy nhien din chu y la phuong sai Var(X) eua n6 van khac 1: Var(X) = £[(X - P.I')'] = E(X') '\" J Tll' d6 chung ta co: Cov(X, y)., f[(X - f.lx)(Y - ,Lly») = £(XY) =Cor(X,Y) Cov(X,Y) _ E(XY) (J'.• a, (J'x(J' y 3.2, lJien chuan h6a Bien chua'n h6a (standardized variable) la bien co trung binh b5ng 0 va phuong sai b~ng 1. Nell muon chuyen m{it bien Y thanh bien chufin hoa Z, chung ta lay bien do tTlr cho tTung brnh va chia cho d(> I~ch chlliln (standard deviation) ella no. Chung ta se co bien ehua'n hoa c6 trung binh b~ng khong va phuong sai bAng 1: