ราชาศัพท์

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ คำกริยา คำสุภาพ ใช้แก่ หมายเหตุ ถงึ แกอ่ สญั กรรม เจา้ พระยา หรือเทียบเท่า ปจั จุบนั ใช้แกผ่ ูเ้ ทยี บเทา่ ด้วย ใชแ้ กผ่ ูไ้ ด้รับพระราชทานเครอื่ ง ราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกลา้ ชน้ั ปฐมจุลจอมเกลา้ ท้ังฝ่ายหน้าและ ฝ่ายใน และผ้ดู ำรงตำแหน่ง ประธานองคมนตรี องคมนตร ี รฐั บรุ ุษ นายกรฐั มนตรี รัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ประธานวุฒสิ ภา ประธานสภาผแู้ ทนราษฎร ประธานศาลฎกี า และประธาน องค์กรอสิ ระท่ีกำหนดไว้ใน รฐั ธรรมนูญ ถึงแกอ่ นจิ กรรม พระยา หรอื เทียบเทา่ ปัจจบุ นั ใชแ้ กผ่ เู้ ทยี บเทา่ ด้วย ใชแ้ กผ่ ู้ได้รบั พระราชทานครอื่ ง ราชอสิ ริยาภรณ์ ชัน้ ประถมาภรณ ์ มงกฎุ ไทยขน้ึ ไป ปฐมดเิ รกคณุ าภรณ ์ ทตุ ิยจลุ จอมเกลา้ ขึ้นไป ถงึ แกก่ รรม ขนุ นางตำ่ กวา่ พระยา บุคคลท่วั ไป ลม้ สัตวใ์ หญ่ อสูร (เช่น ช้างลม้ ทศกัณฐล์ ้ม) ตาย สตั ว ์ สง่ั มีพระประศาสนส์ ั่ง สมเด็จเจ้าพระยา มีบญั ชาสง่ั ขนุ นางช้ันผู้ใหญ ่ นายกรฐั มนตรี รฐั มนตรี 351 17. up 334-368-7 Sep.indd 351 9/8/12 9:09:51 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ คำกริยา คำสุภาพ ใช้แก ่ หมายเหต ุ มคี ำส่ัง ขนุ นางช้ันรองลงมา ขา้ ราชการระดบั ปลัดกระทรวงถงึ อธบิ ดี บอก กราบเรียน ขนุ นางช้ันผใู้ หญ่ ปัจจุบันใชแ้ ก่ ประธานองคมนตรี รัฐบุรษุ นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ประธานวฒุ ิสภา ประธานสภาผู ้ แทนราษฎร ประธานศาลฎกี า และประธานองคก์ รอสิ ระท่กี ำหนด ไวใ้ นรัฐธรรมนญู เรยี น ข้าราชการ บุคคลท่ัวไป 2.5 คำวเิ ศษณท์ ่ีแสดงคำรับ ผู้พดู คำวเิ ศษณ ์ ใชแ้ ก ่ บคุ คลทั่วไป ขอรบั ใสเ่ กล้าใสก่ ระผม, สมเดจ็ เจ้าพระยา ขอรบั กระผม ขนุ นางชนั้ สูง ขนุ นางชั้นรองลงมา ขุนนางเสมอกัน ขุนนางเสมอกัน ขอรับ ข้าราชการ บุคคลท่ัวไป (ชาย) ครับผม, ขอรบั , ครบั บคุ คลทัว่ ไป ขา้ ราชการ บุคคลท่ัวไป (หญิง) ค่ะ บุคคลทว่ั ไป ขา้ ราชการ ผ้นู ้อย (หญิง) เจา้ ค่ะ, ค่ะ บุคคลท่วั ไป ขนุ นาง พระสงฆ์ 352 17. up 334-368-7 Sep.indd 352 9/8/12 9:09:53 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ผพู้ ูด คำวิเศษณ ์ ใชแ้ ก่ จ้ะ ผู้นอ้ ย ผใู้ หญ่ จ้ะ คนสามญั คนสามญั 2.6 ลักษณะคำสุภาพ คำธรรมดาทต่ี ้องเปล่ยี นใชใ้ ห้สุภาพ มลี กั ษณะตามทกี่ ล่าวในตำราเป็น 5 ลกั ษณะ ดงั นี ้ 2.6.1. ไมใ่ ช่คำกระดา้ ง ท่กี ล่าวอยา่ งขาดความเคารพ เช่น หอื หา เออ โวย้ หรือคำพูด ห้วนๆ เช่น ไม่มี ไม่ใช่ ไม่อยู่ เปล่า หรือใช้อาการพยักหน้า สั่นศีรษะแทนคำ รับและคำปฏิเสธ ควรมคี ำลงทา้ ยตามขอ้ 2.5 แล้วแตค่ วามเหมาะสม 2.6.2 ไม่ใช่คำด่า คำหยาบ คำโลน คำท่ีถือว่าสกปรก เช่น อ้าย อี(1) ข้ี เยี่ยว โกหก ห่า เหี้ย ตูด คำเหล่าน้ีมีอยู่ในที่แห่งใดต้องหาทางเปล่ียนแปลงหรือตัดออกเสีย เช่น อ้ายนั่น อ้ายน่ี เปลี่ยนเป็น คนน้ัน คนนี้ หรือ ส่ิงนั้น ส่ิงนี้ ปลาอ้ายบ้า ตัดเป็น ปลาบ้า อีเล้ิง อีแอ่น เปลี่ยนเป็น นางเล้ิง นางแอ่น อีสุกอีใส อีแร้งอีกา ตัดเป็น สุกใส แร้งกา ข้ี เย่ียว ต้องใช้ อุจจาระ ปัสสาวะ หรอื คูถ มูตร ข้นี ก ขีด้ ิน ตอ้ งเปลี่ยนเปน็ มลู นก มลู ดิน ขี้มูก วา่ น้ำมกู ดอก ขเ้ี หลก็ วา่ ดอกเหล็ก ขนมขหี้ นู วา่ ขนมทราย โกหก วา่ พดู ปด หรือ พดู เทจ็ 2.6.3. ไม่ใช่คำทมี่ ักนำมาพดู เปรยี บกบั ของหยาบ มีเปรยี บกบั อวยั วะเพศ เป็นต้น 2.6.4. ไม่ใชค่ ำผวนทผ่ี วนกลบั มาแล้วกลายเปน็ คำหยาบ 2.6.5. เม่ือจำเป็นต้องกล่าวถึงคำหยาบหรือสกปรก เช่น อุจจาระ ปัสสาวะ ต้องใช้ คำนำข้ึนกอ่ น เช่น ใช้คำวา่ ขอโทษ กับบุคคลทั่วไป ใช้ ไมค่ วรจะกราบเรยี น กับ ขุนนาง (1) คำว่า “อา้ ย” กบั “อี” ถ้ามไิ ดใ้ ช้ในความหมายทห่ี ยาบ กไ็ มเ่ ขา้ กรณีน้ี เช่น เดอื นอ้าย พี่อา้ ย เจ้าอา้ ยพระยา ว่าวอลี มุ้ เรืออีโปง อีโหนอ่ เี หน่ 353 17. up 334-368-7 Sep.indd 353 9/8/12 9:09:55 AM

คำสุภาพ ภาคผนวกท่ี 2 กระบือ กลว้ ยส้นั คำสภุ าพเรยี กสตั ว์และอืน่ ๆ กลว้ ยเปลอื กบาง, กลว้ ยกระ ขนมทราย คำสามัญ ขนมสอดไส ้ ควาย โค กล้วยกุ เครือ่ งเคียง กล้วยไข ่ จติ รจูล, จติ รจุล ขนมขีห้ นู เจ็ดประการ ขนมใสไ่ ส้ ชา้ งนรการ ววั ชลั ลุกะ, ชัลลุกา เคร่ืองจ้มิ , เครอ่ื งแนม ช้าง 2 ช้าง, ชา้ ง 2 เชือก เต่า ดอกขจร เจ็ดอย่าง ดอกซ่อนกลนิ่ ช้างสีดอ (ชา้ งพลายมงี าส้นั ) ดอกถนั วฬิ าร ์ ปลิง ดอกทอดยอด ชา้ ง 2 ตวั ดอกมณฑาขาว ดอกสลิด ดอกสามหาว ดอกซอ่ นชู ้ ดอกเหลก็ ดอกนมแมว ดอกผกั บงุ้ ดอกยหี่ บุ ดอกผกั ตบ ดอกขี้เหลก็ 354 17. up 334-368-7 Sep.indd 354 9/8/12 9:09:55 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ คำสภุ าพ คำสามัญ ตกลูก ออกลูก (สำหรบั สัตว์ทั้งปวง) ตน้ จะเกรง ตน้ เหงอื กปลาหมอ ตน้ ปาริฉตั ร, ตน้ ปารชิ าติ ตน้ ทองกวาว, ต้นทองหลาง ตน้ หนามรอบขอ้ ตน้ พุงดอ ต้นอเนกคณุ ตน้ ตำแย เถาศรี ษะวานร เถาหัวลงิ เถากระพังโหม เถาตดู หมูตดู หมา ถ่ายมูล สัตวข์ ี้ เชน่ นกถ่ายมลู ถ่วั เพาะ ถ่ัวงอก เถามุ้ย เถาหมามยุ้ นางเก้ง อเี ก้ง นางเลง้ิ อเี ล้ิง นางเห็น อีเห็น บางชโี พ้น บางชหี น บางนางร้า บางอีรา้ ปลาหาง ปลาชอ่ น (เมื่อสดเรียกปลาหางสด เมอ่ื แหง้ เรียก ปลาหางแหง้ ) ปลาใบไม ้ ปลาสลดิ ปลายาว ปลาไหล ปลามัจฉะ ปลารา้ ปลาล้นิ สุนขั ปลาลิ้นหมา 355 17. up 334-368-7 Sep.indd 355 9/8/12 9:09:57 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ คำสภุ าพ คำสามญั ปลกี ลว้ ย หัวปลี ผล ลูก (ใช้เรียกลูกไม้ท้ังปวง) ผลมลู กา ลูกขกี้ า ผลมลู ละม่ัง ลูกตะลงิ ปลิง ผลนางนูน ลูกอนี นู ผลอลุ ดิ ลกู แตงโม ผกั สามหาว ผกั ตบ ผกั ทอดยอด ผกั บงุ้ ผกั รู้นอน ผักกระเฉด ผักไผ,่ ผกั ไห่ ผักปลาบ ผกั นางริ้น ผกั อีร้ิน ฟอง ไข่ เชน่ ฟองไก,่ ฟองจิ้งจก ฟกั เหลือง ฟักทอง มสุ ิกะ หนู มลู ข้ีของสตั ว ์ มูลดิน ขี้ดิน เยื่อเคย กะปิ รากดนิ ไสเ้ ดือน โรคกลาก ขี้กลาก โรคเกลอ้ื น ข้เี กลื้อน โรคเรอ้ื น ขี้เรื้อน 356 17. up 334-368-7 Sep.indd 356 9/8/12 9:09:58 AM

คำสภุ าพ ราชาศัพท์ ลั่นทม ศลิ า เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ สกุ ร สนุ ขั คำสามัญ เห็ดปลวก ดอกลั่นทม หอยนางรม หิน หม ู หมา เห็ดโคน หอยอรี ม 357 17. up 334-368-7 Sep.indd 357 9/8/12 9:10:00 AM

ภาคผนวกท่ี 3 ลกั ษณนาม ลักษณนาม( ๑) ตวั อยา่ งสง่ิ ทใี่ ชก้ บั คำนั้น อกั ษร ก กระบอก กระบอกน้ำ, ปืน, ขา้ วหลาม กลัก ของที่ทำเป็นกลกั เช่น ไมข้ ีดไฟ กลุ่ม ด้ายกลุม่ , ป่านกล่มุ กอ ไผ,่ หญา้ กอง กองทหาร, กองอิฐ, กองทราย ก้อน กอ้ นดิน, กอ้ นศิลา, กอ้ นอิฐ, ก้อนข้าวต ู กัณฑ ์ เทศน์ กำ ผักกำ, พลูกำ กง่ิ กิง่ ไม,้ งาชา้ ง กุล ี ผา้ นงุ่ , โสรง่ , ผ้าขาวม้า (หนง่ึ กุลีมียีส่ บิ ผืน) เกล็ด เกล็ดปลา, เกลด็ กระ, พมิ เสน อักษร ข ขด เชอื กขด, ลวดขด, หวายขด ขนดั สวนทม่ี คี ันดนิ ก้ันเปน็ ตอนๆ ขนาน ยาแก้โรคต่าง ๆ ขวด ขวดต่าง ๆ เชน่ ขวดหมกึ 1 ขวด ขอน สงั ข์ เชน่ สังข์ 1 ขอน, เรยี กขา้ งหนง่ึ ของกำไลทเ่ี ปน็ คู่ วา่ กำไล 1 ขอน เขด็ ด้ายเข็ด, เชอื กเข็ด โขลง ช้างป่าหลายตวั รวมกนั เรยี กวา่ โขลง (1) คำโบราณเรียกวา่ อกั ขรานุกรมปลายบาทสังขยา หมายถึง คำแจงนับจำนวน 9/8/12 9:10:00 AM 358 17. up 334-368-7 Sep.indd 358

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ลักษณนาม ตวั อย่างสิ่งท่ีใชก้ บั คำนัน้ อักษร ค คนั คนั ช่ัง, คันกระสุน, คนั เบด็ , รถ, รม่ , ฉตั ร, หนา้ ไม,้ แร้ว คมั ภีร ์ หนังสือคัมภีร์ คำ คำพูด, คำข้าว, คำหมาก, คำกลอน คำกลอน คำประพนั ธ์ประเภทกลอน 2 วรรค เทา่ กบั 1 คำกลอน ค ู่ ของ 2 สิ่งใช้คกู่ ัน เช่น ช้อนส้อม หรือจำพวกเดียวกัน เชน่ กำไล, ตะเกียบ เครือ กล้วย อักษร ง งาน ทดี่ ิน (พนื้ ท่ีงานหนงึ่ เทา่ กับหน่ึงรอ้ ยตารางวา) อักษร จ จั่น จั่นหมาก, จน่ั มะพร้าว จับ ขนมจีน จีบ พลูจีบ จุก ผม, หอม, กระเทยี ม (ทม่ี ดั รวมกันเปน็ จกุ ) อกั ษร ฉ ฉบบั หนังสือเลม่ หรอื หนงั สือเป็นแผ่นทีถ่ อื ว่าเป็นหนว่ ยหนง่ึ ๆ เชน่ ธนบัตร, สญั ญา, โฉนด, หนงั สือพมิ พ์รายวัน ฉาก เคร่อื งบงั หรอื เครอ่ื งก้ัน, เรยี กตอนย่อยของละครองกห์ นงึ่ เม่อื เปดิ ม่านหนา้ เวทีคร้ังหน่งึ เรยี กวา่ 1 ฉาก อักษร ช ชอ่ ดอกไม้, ดอกมะม่วง ชน้ิ ชิ้นเน้ือ, ช้ินผ้า ชุด ของทีร่ วมกันเป็นชดุ เชน่ ถ้วยชา 1 ชุด, การเลน่ ตา่ งๆ ท่ีเปลยี่ นการแสดงเป็นชุดๆ เชือก ช้างบา้ น (ช้างบ้าน ใชว้ า่ เชอื ก, ชา้ งป่า ใชว้ ่า ตวั , ช้างทขี่ ้นึ ระวาง ใชว้ ่า ช้าง) 359 17. up 334-368-7 Sep.indd 359 9/8/12 9:10:02 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ลกั ษณนาม ตวั อยา่ งสง่ิ ที่ใช้กบั คำน้นั ซ อ อกั ษร ซ ซอง ตอไมไ้ ผ่คอ่ นข้างยาวที่เหลืออยูท่ ก่ี อ ซ่ ี บุหรี่, พลู, จดหมาย ซโ่ี ครง, ซีก่ รง, ฟัน ดวง อักษร ด ดอก ดวงตรา, ดวงไฟ, ดาว, โคม, ตะเกยี ง ด้าม ดอกไม,้ ดอกไม้ไฟ, ธูป ด้นุ ปากกา ฟนื ตน อักษร ต ตน้ ฤาษี, อมนษุ ย์ เช่น อสูร, ยกั ษ์ ตลับ ตน้ ไม้, ซุง, เสา ภาชนะบรรจุสีผ้งึ , ยาเสน้ มีฝาปิดที่เรยี กวา่ ตลับสผี งึ้ , ตับ ตลบั ยาเส้น เป็นต้น ใบไมท้ ี่เยบ็ เปน็ ตับ ใช้มงุ หลงั คา เชน่ จาก, แฝก, คา ไตร ของทีเ่ รยี งเปน็ ตับ เช่น พลูตบั ผ้าไตร เถา อักษร ถ ลำต้นของไมเ้ ลือ้ ย เช่น เถาวลั ย์ ของท่เี รียงเปน็ ชดุ เดียวกัน แถบ เชน่ ปิ่นโต, ตลับ, เพลงไทย แถว แพรแถบ, ผ้าแถบ คน หรือสตั ว์ หรอื สิ่งของ ทีเ่ รยี งเป็นแถว เชน่ แถวทหาร, มดท่ีเดนิ เป็นแถว, สนิ ค้าท่จี ัดไวเ้ ปน็ แถว ท่อน อกั ษร ท ทะลาย ฟืน, ซุง เท ทะลายหมาก, ทะลายมะพรา้ ว แทง่ เหลา้ (เหลา้ 1 เท เทา่ กบั 20 ทะนาน 1 ทะนานเทา่ กบั 1 ลติ ร ดนิ สอ, ทองคำ, เงนิ , ตะกั่ว 360 17. up 334-368-7 Sep.indd 360 9/8/12 9:10:04 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ลักษณนาม ตวั อย่างสิ่งทใ่ี ช้กับคำน้ัน อกั ษร น นดั กระสนุ ปนื , ยิงปนื , จดุ พลุ นาย ข้าราชการ, ทหาร, ตำรวจ เช่น ขา้ ราชการ 3 นาย อกั ษร บ บท คาถา, โคลง, กลอน, เพลง บาท เปน็ ส่วนหน่งึ ของบทคาถา หรอื โคลง, แสดงหนว่ ยหนงึ่ ของ มาตราชง่ั แบบโบราณของไทย เช่น ทองคำ หนกั 1 บาท, แสดงชว่ งเวลา เชน่ บาทหน่ึงเท่ากบั หนึ่งในสบิ ของนาฬิกา หรือ 6 นาท ี บาน กระจกสอ่ ง, ประตู, หนา้ ตา่ ง, ฉาก เช่น ฉากนี้มี 3 บาน ใบ ภาชนะ เช่น จาน, ชาม, แกว้ , ใบไม้ อักษร ป ปน้ั ภาชนะดนิ สำหรับชงน้ำชา (ใชว้ า่ ป้าน กม็ ี), สม้ มะขามเปียกที ่ ปน้ั ไวเ้ ป็นกอ้ นๆ ปาก แห, อวน, เปล, สวงิ , โพงพาง ปึก ขี้ผึง้ , น้ำตาล, กระดาษ ปนื้ เล่อื ย อกั ษร ผ ผล ผลไม้ทกุ ชนิด ผนื ผา้ , พรม, เสอ่ื , หนงั สตั ว ์ ผกู หนงั สอื ใบลาน แผง ยาท่บี รรจุเปน็ แผง, เครอ่ื งกำบังท่ีทำเปน็ แผง แผ่น กระดาษ, กระดาน, อิฐ, ข้าวเกรียบ, กระเบอ้ื ง, กระจกตัด อกั ษร ฝ ฝกั ฝกั ถัว่ , ฝกั มะขาม, ไข่ปลา, ฝักดาบ ฝา ฝาโถ, ขนมครก, เปลือกหอย ฝูง ฝงู นก, ฝงู ลิง, ฝงู โค 361 17. up 334-368-7 Sep.indd 361 9/8/12 9:10:06 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ลกั ษณนาม ตวั อยา่ งสิ่งท่ีใช้กับคำนน้ั อกั ษร พ พวง มาลัย, ผลไม้หรอื ของท่ีเชอ่ื มโยงกันอยเู่ ปน็ พวง เชน่ พวงลำใย พบั ผา้ หรอื กระดาษท่พี ับไว ้ พู พทู เุ รียน แพ สง่ิ ทต่ี ิดกนั เป็นแพ เช่น แพซุง, ธปู แพ, เทียนแพ, ข้าวเมา่ ทอดทีต่ ิดกนั เป็นแพ อกั ษร ฟ ฟอง ไข่เปด็ , ไข่ไก่ ฟ่อน หญ้าหรอื ต้นขา้ วทเี่ อามารวมกนั เปน็ มดั อกั ษร ม มวน บหุ รี่ ม้วน แพร, พรม มดั ของทีม่ ัดไว้ เชน่ ฟืน เมด็ เพชร, พลอย เมล็ด พนั ธไุ์ มต้ ่างๆ อกั ษร ย ยก ไม้, จำนวนหนา้ หนังสอื , การชกมวย, การเฆย่ี น ยวง ยวงขนนุ อักษร ร รวง ข้าวรวง, ขา้ วฟา่ งรวง ราง ลูกคดิ , ระนาด, รางรถไฟ รปู ภาพถ่าย, ภาพวาด, ภิกษ,ุ สามเณร, บาทหลวง เรยี ง ใบพลูที่ซอ้ นกัน เรือน นาฬกิ า ไร่ ทด่ี ิน (พืน้ ท่ไี ร่หนึง่ เท่ากับสรี่ อ้ ยตารางวา) โรง โขน, ละคร, หนัง, หนุ่ , โรงเรยี น 362 17. up 334-368-7 Sep.indd 362 9/8/12 9:10:07 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ลักษณนาม ตัวอยา่ งสงิ่ ทใี่ ชก้ ับคำน้นั อักษร ล ลา รัว, โห ่ ลำ เรือ, ไมไ้ ผ,่ อ้อย เล่ม เกวยี น, ไมก้ ลดั , เขม็ , หนังสอื ทเ่ี ย็บเป็นเล่ม, พัด, พาย, แจว, กระบ่,ี ดาบ, เสียม, มีด, กรรไกร เลา ป่,ี ขลุย่ อกั ษร ว วง แหวน, ฆอ้ ง, ดนตร,ี วงตระกร้อ, วงการพนัน อักษร ส สาย สายสรอ้ ย, เขม็ ขดั , รดั ประคต, ถนน, สายสะพาย สำรบั เสอ้ื ผา้ ทจ่ี ดั ไว้เปน็ สำรับ, อาหารทจี่ ัดไวเ้ ป็นสำรบั , เคร่อื งราชอิสรยิ าภรณ ์ อักษร ห หม ู่ คนหรือส่งิ ของท่รี วมกันเปน็ หมู่ เช่น หมทู่ หาร, หมตู่ ำรวจ, โตะ๊ หม ู่ หลงั ตึก, บา้ น, เรอื น, เรือนแพ, ม้งุ หวี กลว้ ย หัว เผอื ก, มนั , กลอย หา่ ฝนตก แหนบ แหนบถอนหนวด, แหนบรถ, ใบตองท่ีมว้ นพบั ไวเ้ ป็นแหนบ อักษร อ องก์ ตอนหนึง่ ของละคร องค์ (ส่งิ ของ) พระเครอ่ื ง, พระพทุ ธรปู , พระเจดยี ,์ เทวรปู พระบรมรปู ,พระรปู (1) พระบรมฉายาลักษณ(์ 3), พระบรมสาทสิ ลกั ษณ(์ 4) องค์ (คน,เทพ) หมอ่ มเจา้ , เทวดา (1) ใช้เป็นลกั ษณนามของภาพเขยี น ภาพถา่ ย เชน่ พระบรมฉายาลักษณ์ 1 พระรปู พระรูป 1 พระรปู 363 17. up 334-368-7 Sep.indd 363 9/8/12 9:10:09 AM

ภาคผนวกที่ 4 คำข้ึนตน้ คำสรรพนาม คำลงท้าย ในการเขยี นหนังสือถงึ พระสงฆ์ และบุคคลทั่วไป 1. สมเดจ็ พระราชาคณะ พระราชาคณะเจา้ คณะรอง(1) คำขนึ้ ต้น นมสั การ (ระบนุ าม) คำสรรพนาม พระคณุ เจ้า แทน สมเดจ็ พระราชาคณะ, พระราชาคณะเจ้าคณะรอง กระผม แทน ผเู้ ขยี น (ชาย) ดฉิ ัน แทน ผู้เขยี น (หญิง) คำลงทา้ ย ขอนมัสการดว้ ยความเคารพอย่างย่ิง (ลงชื่อ) (พิมพ์ช่อื เต็ม) ตำแหนง่ (ถา้ ม)ี คำจา่ หนา้ ซอง นมสั การ (ระบุนาม) 2. พระราชาคณะ คำขน้ึ ต้น นมสั การ (ระบนุ าม) คำสรรพนาม พระคุณเจา้ แทน พระราชาคณะ กระผม แทน ผเู้ ขยี น (ชาย) ดิฉนั แทน ผู้เขยี น (หญงิ ) (1) ตามทำเนียบสมณศักด์ิ พทุ ธศกั ราช 2552 มีสมเดจ็ พระสังฆราช สมเดจ็ พระราชาคณะ พระราชาคณะเจ้าคณะรอง พระราชาคณะช้นั ธรรม พระราชาคณะชั้นเทพ พระราชาคณะชั้นราช พระราชาคณะชนั้ สามญั 364 17. up 334-368-7 Sep.indd 364 9/8/12 9:10:09 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ คำลงทา้ ย ขอนมสั การดว้ ยความเคารพอย่างสงู (ลงชื่อ) (พิมพช์ ื่อเตม็ ) ตำแหนง่ (ถ้าม)ี คำจ่าหนา้ ซอง นมัสการ (ระบุนาม) 3. พระสงฆท์ ั่วไป คำขนึ้ ตน้ นมัสการ (ระบนุ าม) คำสรรพนาม ท่าน, พระคณุ ทา่ น แทน พระภกิ ษ ุ ผม แทน ผูเ้ ขยี น (ชาย) ดฉิ ัน แทน ผู้เขียน (หญิง) คำลงท้าย ขอนมัสการดว้ ยความเคารพ (ลงช่ือ) (พมิ พ์ช่ือเตม็ ) ตำแหน่ง (ถา้ มี) คำจา่ หน้าซอง นมัสการ (ระบนุ าม) 4. บุคคลธรรมดา 4.1 ประธานองคมนตรี องคมนตรี รัฐบุรุษ นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ประธาน สภาผู้แทนราษฎร ประธานวุฒิสภา ประธานศาลฎีกา ประธานศาลรัฐธรรมนูญ ประธานศาล ปกครองสูงสุด ประธานกรรมการการเลือกตั้ง ประธานกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ประธานกรรมการปอ้ งกันและปราบปรามการทุจรติ แห่งชาติ ประธานกรรมการตรวจเงนิ แผ่นดิน ผ้ตู รวจการแผน่ ดินของรัฐสภา(1) (1) แก้ไขเพ่ิมเติมภาคผนวก 2 ท้ายระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยงานสารบรรณ พ.ศ. 2526 วันที่ 7 กรกฎาคม 2541 365 17. up 334-368-7 Sep.indd 365 9/8/12 9:10:11 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ คำข้นึ ต้น กราบเรียน (ระบตุ ำแหนง่ เชน่ กราบเรยี น ประธานองคมนตร)ี คำสรรพนาม ทา่ น แทน บคุ คลในขอ้ 4.1 แทน ผู้เขียน ข้าพเจ้า, กระผม, ผม, ดิฉนั คำลงทา้ ย ขอแสดงความนับถอื อย่างยิง่ (ลงชือ่ ) (พมิ พช์ อื่ เต็ม) ตำแหนง่ (ถ้ามี) คำจ่าหนา้ ซอง กราบเรียน (ระบนุ าม และตำแหนง่ ) 4.2 บุคคลท่วั ไป (นอกจากขอ้ 4.1) คำข้นึ ต้น เรียน [ระบนุ ามหรือตำแหนง่ (ถา้ มี) เชน่ เรียน ปลดั สำนกั นายกรัฐมนตรี] คำสรรพนาม แทน ผูท้ ีเ่ ขยี นถงึ ทา่ น แทน ผเู้ ขยี น ข้าพเจ้า, กระผม, ผม, ดฉิ นั คำลงท้าย ขอแสดงความนบั ถอื (ลงชือ่ ) (พมิ พ์ช่ือเตม็ ) ตำแหน่ง (ถ้ามี) คำจ่าหน้าซอง เรยี น (ระบนุ ามหรือตำแหนง่ ถา้ มี) 366 17. up 334-368-7 Sep.indd 366 9/8/12 9:10:13 AM

ภาคผนวกท่ี 5 คำขึน้ ต้น คำสรรพนาม คำลงท้าย ในการรายงานพระสงฆ ์ และบุคคลทว่ั ไป 1. สมเดจ็ พระราชาคณะ, พระราชาคณะเจา้ คณะรอง คำข้ึนตน้ นมสั การ (ระบนุ าม) คำสรรพนาม พระคณุ เจ้า แทน สมเด็จพระราชาคณะ พระราชาคณะเจ้าคณะรอง กระผม แทน ผเู้ ขยี น (ชาย) ดฉิ นั แทน ผู้เขยี น (หญิง) คำลงทา้ ย ขอนมสั การดว้ ยความเคารพยงิ่ 2. พระราชาคณะ คำขึน้ ต้น นมสั การ (ระบนุ าม) คำสรรพนาม พระคุณท่าน แทน พระราชาคณะ กระผม แทน ผูพ้ ดู (ชาย) ดิฉนั แทน ผู้พูด (หญิง) คำลงทา้ ย ขอนมัสการดว้ ยความเคารพอยา่ งสูง 3. พระสงฆ์ท่วั ไป คำข้นึ ต้น นมสั การ พระคณุ ท่าน (ระบนุ าม) 367 17. up 334-368-7 Sep.indd 367 9/8/12 9:10:13 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ คำสรรพนาม ท่าน, พระคณุ ทา่ น แทน พระสงฆ์ ผม แทน ผพู้ ดู (ชาย) ดฉิ นั แทน ผูพ้ ูด (หญิง) คำลงท้าย ขอนมสั การด้วยความเคารพ 4. บคุ คลธรรมดา 4.1 ประธานองคมนตรี รัฐบุรุษ นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ประธานวุฒิสภา ประธานสภาผแู้ ทนราษฎร ประธานศาลฎกี า และประธานองคก์ รอสิ ระทก่ี ำหนดไวใ้ นรฐั ธรรมนญู คำขนึ้ ตน้ กราบเรียน (ระบตุ ำแหน่ง เชน่ กราบเรียน ประธานองคมนตร)ี คำสรรพนาม ท่าน แทน บุคคลในขอ้ 4.1 ขา้ พเจ้า, กระผม, ผม, ดิฉัน แทน ผพู้ ูด คำลงท้าย (ไมม่ ี) 4.2 บคุ คลทว่ั ไป (นอกจากขอ้ 4.1) คำข้ึนต้น เรียน [ระบตุ ำแหนง่ (ถา้ ม)ี เชน่ เรยี น ปลดั สำนกั นายกรัฐมนตรี] คำสรรพนาม ท่าน แทน บุคคลทัว่ ไป (นอกจากข้อ 4.1) ขา้ พเจา้ , กระผม, ผม, ดิฉัน แทน ผู้พูด คำลงท้าย 368 (ไม่มี) 17. up 334-368-7 Sep.indd 368 9/8/12 9:10:15 AM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ตารางท่ี 1 การใชค้ ำข้ึนต้น คำสรรพนาม คำลงทา้ ย ในการเขียนหนังสอื ถงึ พระสงฆ์และบคุ คลทว่ั ไป และการจ่าหน้าซอง ผูร้ ับหนังสอื คำขึน้ ต้น คำสรรพนาม คำลงท้าย คำท่ีใช้ในการจา่ หนา้ ซอง 1. พระสงฆ์ พระคณุ เจ้า 1.1 สมเด็จพระราชาคณะ นมัสการ (นาม) กระผม, ดิฉนั ขอนมัสการด้วยความเคารพ นมัสการ (นาม) พระราชาคณะเจา้ คณะรอง พระคุณท่าน อย่างย่งิ กระผม, ดิฉนั 1.2 พระราชาคณะ นมสั การ (นาม) ท่าน, พระคุณทา่ น ขอนมัสการด้วยความเคารพ นมัสการ (นาม) ผม, ดิฉนั อย่างสูง ท่าน 1.3 พระสงฆท์ ่วั ไป นมัสการ (นาม) ข้าพเจา้ , กระผม, ขอนมสั การด้วยความเคารพ นมสั การ (นาม) ผม, ดิฉนั 2. บุคคลธรรมดา 2.1 ประธานองคมนตรี รัฐบุรษุ กราบเรยี น (ตำแหน่ง) ทา่ น ขอแสดงความนับถืออย่างยิ่ง กราบเรยี น (นามและตำแหนง่ ) นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ขา้ พเจ้า, กระผม, ประธานวฒุ ิสภา ผม, ดิฉัน ประธานสภาผู้แทนราษฎร ประธานศาลฎกี า และ 369 ประธานองค์กรอสิ ระ ท่กี ำหนดไว้ในรฐั ธรรมนญู 2.2 บคุ คลทั่วไป (นอกจาก 2.1) เรยี น (นามหรอื ตำแหนง่ ขอแสดงความนบั ถือ เรียน (นามหรอื ตำแหนง่ ถา้ มี) ถา้ มี) 18-up 369-370-7 Sep.indd 369 9/7/12 9:40:56 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ผู้ฟัง ตารางที่ 2 การใชค้ ำขน้ึ ต้น คำสรรพนาม และคำลงทา้ ย ในการกล่าวรายงานพระสงฆ์และบุคคลทว่ั ไป คำขึ้นต้น คำสรรพนาม คำลงท้าย พระสงฆ์ พระคุณเจ้า ขอนมัสการดว้ ยความเคารพอย่างยง่ิ 1. สมเดจ็ พระราชาคณะ นมสั การ พระคุณเจา้ กระผม (ชาย), ดฉิ ัน (หญงิ ) พระราชาคณะเจ้าคณะรอง 2. พระราชาคณะ นมสั การ พระคณุ ท่าน พระคณุ ทา่ น ขอนมสั การด้วยความเคารพอยา่ งสูง กระผม (ชาย), ดฉิ นั (หญงิ ) 3. พระสงฆ์ทั่วไป นมัสการ พระคุณทา่ น พระคณุ ท่าน, ท่าน ขอนมสั การดว้ ยความเคารพ กระผม (ชาย), ดิฉัน (หญงิ ) บคุ คลธรรมดา 1. ประธานองคมนตรี รัฐบุรุษ กราบเรยี น (ระบุตำแหน่ง เช่น ท่าน, ไมม่ ี นายกรัฐมนตรี ประธานรฐั สภา กราบเรียน ประธานองคมนตร)ี ข้าพเจา้ , กระผม, ผม, ดิฉัน ประธานวุฒิสภา ประธานสภาผแู้ ทน ราษฎร ประธานศาลฎกี า และผู้ท่ดี ำรง ตำแหน่งประธานองค์กรอสิ ระท่ีกำหนด ไว้ในรัฐธรรมนญู 2. บคุ คลทว่ั ไป (นอกจากข้อ 1) เรยี น (ระบุตำแหน่ง เช่น ทา่ น, ไมม่ ี เรยี น ปลดั สำนักนายกรัฐมนตรี ขา้ พเจ้า, กระผม, ผม, ดฉิ นั เรยี น ประธานคณะกรรมการจดั งาน.. เรยี น ประธานในพธิ .ี ....) 370 18-up 369-370-7 Sep.indd 370 9/7/12 9:40:58 PM

บรรณานุกรม กรรมารบุตร. แบบค้นราชาศพั ท.์ พมิ พค์ รั้งท่ี 4. พระนคร : บริษทั สหอปุ กรณก์ ารพมิ พ,์ 2502. ข้อราชการในกรมมหาดเล็ก. พระนคร : โรงพิมพ์กรมแผนท่ีทหารบก, 2500. (พิมพ์ในงาน พระราชทานเพลิงศพ พระยาเทเวศรวงศวิวัฒน (หม่อมหลวงวราห์ กุญชร) ณ วัดเทพ ศิรนิ ทราวาส 22 ธันวาคม 2500) เครื่องประกอบพระราชอิสริยยศสมเด็จพระเจ้าพ่ีนางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวง นราธิวาสราชนครินทร์. กรุงเทพฯ : บริษัท อมรินทร์พร้ินติ้งแอนด์พับลิชช่ิง จำกัด (มหาชน), 2551. (รัฐบาลจัดพิมพ์เผยแพร่ในงานพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จ พระเจ้าพ่นี างเธอ เจ้าฟา้ กลั ยาณวิ ัฒนา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร)์ โครงการศิลปาชีพพิเศษในสมเด็จพระบรมราชินีนาถ. กรุงเทพฯ : ธีระการพิมพ์, 2527. (นางประพักตร์ สกุลรัตนะ ประธานสภาสตรีแห่งชาติ ในพระบรมราชินูปถัมภ์ พิมพ์ ขึ้นทูลเกล้าฯ ถวาย ในโอกาสเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปิดงานฤดูหนาวศิลปาชีพ พเิ ศษบางไทร จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา 7 - 11 ธนั วาคม 2537) จดหมายเหตุงานพระบรมศพสมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี. กรงุ เทพฯ : รงุ่ ศิลป์การพิมพ์ (1977) จำกัด, 2541. (คณะกรรมการอำนวยการจัดงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ สมเดจ็ พระศรนี ครินทราบรมราชชนนี จัดพิมพ์เผยแพร)่ จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. ธรรมเนียมราชตระกูลในกรุงสยาม. นนทบุรี : มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธิราช. 2542. . พระราชพิธีสิบสองเดือน. พิมพ์ครั้งที่ 11. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์บรรณาคาร, 2513. เจ้านายและข้าราชการกราบบังคมทูลความเห็นจัดการเปลี่ยนแปลงราชการแผ่นดิน ร.ศ. 103 และ พระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงแถลงพระบรม ราชาธิบายแก้ไขการปกครองแผ่นดิน. กรุงเทพฯ : บริษัท จันวาณิชย์ จำกัด, 2526. (คุณหญงิ ทัศนาวลัย ศรสงคราม พิมพ์ถวายเน่อื งในงานฉลองพระชันษาครบ 60 พรรษา สมเดจ็ พระเจา้ พีน่ างเธอ เจา้ ฟา้ กัลยาณิวฒั นา พุทธศกั ราช 2526) ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งท่ี 8 แก้ไขเพ่ิมเติม. พระนคร : โรงพิมพพ์ ระจนั ทร์, 2512. (พมิ พใ์ นงานศพ นายสนน่ั บณุ ยรตั พันธ์)ุ 371 19-up371-416-7 Sep.indd 371 9/7/12 9:43:39 PM

ตาบทิพย์ จามรมาน, หม่อมราชวงศ์, ผู้รวบรวม. พระบรมราชจักรีวงศ์. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สยามรัฐ, 2530. ตำนานพระโกศและหีบศพบรรดาศักดิ์ ระเบียบการศพ และคำเตือนการปฏิบัติราชการใน ราชสำนัก. พระนคร : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2514. (พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงาน พระราชทานเพลิงศพ พลตรี หม่อมทวีวงศ์ถวลั ยศกั ดิ์ (หม่อมราชวงศเ์ ฉลิมลาภ ทวีวงศ์) ณ เมรุหนา้ พลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรนิ ทราวาส 23 กมุ ภาพนั ธ์ 2514) ทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพก์ ารศาสนา, 2531. เทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์โป้ย มาลากุล), หม่อม. ปกิณกะของ ม.ร.ว. เทวาธิราช ป.มาลากุล. (เจ้าครอก). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรสุ ภาพระสุเมรุ, 2510. เทวาธิราช. (หม่อมราชวงศ์โป้ย มาลากุล), หม่อม. เรื่องราชูปโภคและพระราชฐาน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์การศาสนา, 2518. ทำเนยี บข้าราชการในกรมมหาดเล็กและกรมข้ึน ทำเนียบนามภาคที่ 2 ตำราตำแหน่งข้าราชการ ฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคล. พระนคร : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2462. (มหาเสวกตรี พระยาเพ็ชรรัตนสงคราม สมุหเทศาภิบาลมณฑลมหาราษฎร์ พิมพ์ใน งานศพคณุ หญิงพวง นรานกุ จิ มนตรี ผมู้ ารดา ปมี ะแม พ.ศ. 2462) นริศรานุวัดติวงศ์ และสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยา. สาส์น สมเด็จ. เลม่ 23. พระนคร : โรงพิมพ์คุรุสภา, 2505. นายกรัฐมนตรี, สำนัก. ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยงานสารบรรณ พ.ศ. 2526 พร้อม ภาคผนวกฉบับแก้ไข พ.ศ. 2539 และคำอธิบาย. กรุงเทพฯ : ศิลปสนองการพิมพ์, 2539. ประกาศ คำส่ัง และแจ้งความกรมบัญชาการกลางมหาดเล็ก พระพุทธศักราช 2463. พระนคร : โรงพมิ พอ์ กั ษรนติ ,ิ 2463. ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ระเบียบการบรรเลงดุริยางค์ในการพระราชพิธีต่างๆ และ คำชี้แจงของกรมศิลปากร เรื่องการใช้เพลงเกียรติยศ พร้อมด้วยประวัติเพลงชาติ และเพลงสรรเสริญพระบารมี. นครหลวงฯ : โรงพิมพ์สำนักทำเนียบนายกรัฐมนตรี, 2515. (พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ นายสะอาด สิงหพรรค ณ เมรุวัด สระเกศวรวหิ าร มิถุนายน 2515) 372 19-up371-416-7 Sep.indd 372 9/7/12 9:43:40 PM

ประชาสมั พนั ธ,์ กรม. Royal Barges. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพเ์ ซเว่นพริน้ ติง้ จำกัด, 2538. ปีย์ มาลากุล, หม่อมหลวง. กิริยามารยาทและการใช้ถ้อยคำในราชสำนัก. พระนคร : โรงพิมพ์ พระจันทร์, 2507. พระราชวัง, สำนัก. รวมเรื่องและข้อปฏิบัติเก่ียวกับราชสำนัก. พิมพ์ครั้งท่ี 16. กรุงเทพฯ : เรือนแก้วการพิมพ์, 2552. พิทยลาภพฤฒิยากร, พระวรวงศ์เธอ. พระราชพิธีราชาภิเษกสมรส พระราชพิธีบรมราชาภิเษก และพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียร พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช สยามินทราธิราช พ.ศ. 2493 และเรื่อง บรมราชาภิเษก. กรุงเทพฯ (สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พลตรี หม่อมทววี งศถ์ วลั ยศกั ดิ์ (หมอ่ มราชวงศ์เฉลมิ ลาภ ทวีวงศ)์ ณ เมรหุ น้าพลบั พลา อสิ ริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส 2 กมุ ภาพันธ์ 2514) ราชพินิจจัย (อุไทยวรรณ์ อมาตยกุล), พระยา. ประกาศ ต้ัง ย้าย เปล่ียนเสนาบดี ผู้รั้ง ผู้แทน และรองเสนาบดี (ตั้งแต่ พ.ศ. 2435 ถึง พ.ศ. 2469). พระนคร : โรงพิมพ์โสภณ พพิ รรฒธนากร, 2470. ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊ค, 2545. . ราชาศพั ท์ ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน. เฉลิมพระเกยี รตพิ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั เนื่องในโอกาสที่ทรงครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี. กรุงเทพฯ : บริษัท อมรินทร์พร้ินต้ิง แอนด์พบั ลิชช่งิ จำกัด (มหาชน), 2550. เลขาธิการคณะรัฐมนตรี, สำนัก. ข้อพึงปฏิบัติในการเข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท. กรุงเทพฯ : บรษิ ัท อมรนิ ทร์พร้นิ ตง้ิ แอนด์พับลชิ ชิ่ง จำกดั (มหาชน), 2542. วิชาการ, กรม. คมู่ อื การใชร้ าชาศพั ท์. กรงุ เทพฯ : ครุ ุสภา, 2522. ศิลปากร, กรม. อธิบายราชนิ กิ ุลบางชา้ ง (ฉบับชำระใหมแ่ ละพิมพ์คร้งั ที่ 3). พระนคร : โรงพิมพ์ โสภณพพิ รรฒธนากร, 2471. . เรือ่ งมหาดเล็ก. พระนคร : โรงพมิ พ์พระจนั ทร์, 2493. . เครื่องนมสั การและโตะ๊ หมู่บชู า. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์พระจนั ทร,์ 2523. 373 19-up371-416-7 Sep.indd 373 9/7/12 9:43:40 PM

. เร่ืองกฎหมายตราสามดวง. กรงุ เทพฯ : อุดมศึกษา (แผนกการพิมพ)์ , 2521. . พระราชพิธีในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชฯ สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร. กรุงเทพฯ : บริษัท กราฟฟิคฟอร์แมท (ไทยแลนด์) จำกัด, 2543. . ประชุมประกาศรัชกาลที่ 4 ภาค 1–6 และภาคปกิณกะ ฉบับหอสมุดแห่งชาติ พมิ พต์ ่างคราวกัน. ศรี, เจ้าหมื่น. ราชาศัพท์ สำหรับโรงเรียนมหาดเล็ก. ฉบับพิมพ์ครั้งท่ี 2. พระนคร : โรงพิมพ์ อกั ษรนติ ิ, ร.ศ. 124. ศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร), พระยา. ภาษาไทย–อนันตวิภาค. พระนคร : คลังวิทยา, 2504. สงวน อัน้ คง. ราชาศพั ท์ ฉบับสมบูรณ์. พระนคร : ก้าวหนา้ , 2507. สารานุกรมไทย ฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน เลม่ 9 (จีน–ฉัททนั ต์). เรื่องฉตั ร. พระนคร พ.ศ. 2512- 2513 : โรงพิมพ์รุ่งเรืองธรรม. แสงสูรย์ ลดาวัลย์, หม่อมราชวงศ์. ราชาศัพท์ วัฒนธรรมทางภาษาแขนงหนึ่งของชาติ ฉบับ ตน้ รา่ ง. 2533. เสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ, สำนักงาน. พจนานุกรมราชาศัพท์. กรุงเทพฯ : วิกตอรี่พาวเวอร์- พอยท์ จำกดั , 2528. . ราชพัสตราภรณ์. กรุงเทพฯ : บริษัท อมรินทร์พร้ินต้ิงแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2547. . การแต่งกายไทย. กรุงเทพฯ : บริษัท อมรินทร์พร้ินติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2543. (คณะกรรมการอำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว จัดพิมพ์เผยแพร่เน่ืองในโอกาสพระราชพิธี มหามงคลเฉลิมพระชนม พรรษา 5 ธนั วาคม 2542) . สถาปัตยกรรมในสถาบันพระมหากษัตริย์. กรุงเทพฯ : ด่านสุทธาการพิมพ์ จำกัด, 2539. (คณะกรรมการอำนวยการจัดงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี จัดพิมพ์เผย แพร่ เนอื่ งในมหามงคลสมยั ฉลองสริ ริ าชสมบตั คิ รบ 50 ปี) 374 19-up371-416-7 Sep.indd 374 9/7/12 9:43:40 PM

. เครอ่ื งราชอสิ รยิ าภรณจ์ ลุ จอมเกลา้ . กรงุ เทพฯ : ดา่ นสทุ ธา การพมิ พ์ จำกัด, 2547. . พระราชพิธแี ละรัฐพิธใี นรัชกาลปัจจบุ ัน. กรงุ เทพฯ. อนวุ ฒั น์วรพงศ,์ (หมอ่ มราชวงศส์ ิงหนัท ปราโมช), หม่อม. ราชาศัพทฉ์ บับเขียน. อปุ กติ ศิลปสาร. (นม่ิ กาญจนาชีวะ), พระยา. วจีวภิ าค. พระนคร : ไทยวัฒนาพานชิ , 2493. 375 19-up371-416-7 Sep.indd 375 9/7/12 9:43:40 PM

ดัชนี หมวด ก กระดูกคอ ๕๒ กฎมณเฑยี รบาล ๑๕๑ กระดกู คาง ๕๒ กฏฐิ ิ – พระ ๕๒ กระดกู ซ่โี ครง ๕๒ กน้ ๔๙ กระดกู เท้า ๕๒ กนิษฐา – พระ ๔๘ กระดกู มือ ๕๒ กนนี ิกา – พระ ๔๕ กระดูกสะเอว ๕๒ กบฏ ๑๖๔ กระดูกสันหลัง ๕๒ กโประ – พระ ๔๗ กระดูกหน้าอก ๕๒ กมล – พระ ๔๘ กระดูกไหล่ ๕๒ กร – พระ ๔๗ กระโถน ๑๐๕ กรชะ – พระ ๔๘ กระโถนเลก็ ๑๐๕ กรณียกิจ – พระ, พระราช ๑๖๐ กระโถนใหญ ่ ๑๐๕ กรมขุน ๑๘ กระทงดอกไม้ ๑๑๑ กรมพระ ๑๘ กระเทียม ๓๕๙ กรมพระยา ๑๘ กระบอก ๓๕๘ กรมสมเด็จพระ ๒๗๐ กระบอกน้ำ ๓๕๘ กรมหม่ืน ๑๘ กระบะถม – เครอ่ื งนมสั การ ๑๑๑, ๑๓๔ กรมหลวง ๑๘ กระบะมกุ – เคร่ืองนมสั การ ๑๑๑, ๑๑๘, ๑๓๕ กรรไกร ๑๑๐ กระบี ่ ๑๑๐ กรรเจยี ก – พระ ๑๐๔ กระบี่ – พระแสง ๑๑๐ กรรณ – พระ ๔๗ กระบือ ๓๕๔ กรรบดิ – พระแสง ๑๑๐ กระเบื้อง ๓๖๑ กรรภิรมย์ – พระ ๒๐๑, ๒๐๒, ๒๐๓ กระเปา๋ ถือ ๑๐๙ กรรสะ – ทรง, ทรงพระ ๖๖ กระเป๋าทรง ๑๐๙ กรวดนำ้ ๑๓๘ กระเป๋าใส่หมากพลูและบุหร่ี ๑๐๙ กรวดนำ้ – ทรง ๑๓๘ กระผม ๓๔๘, ๓๔๙, ๓๖๔, ๓๖๕, ๓๗๐ กรองพระศอ ๑๐๔ กระพองชา้ ง ๑๖๕ กรอบหน้า ๑๐๔ กระพังโหม ๓๕๕ กระจกเงา ๑๐๘ กระพงุ้ แกม้ ๔๖ กระจกเงามีคนั ถอื ๑๐๘ กระพงุ้ พระปราง ๔๖ กระจกตดั ๓๖๑ กระเพาะปัสสาวะ ๔๙ กระจกส่อง ๓๖๑ กระยา – พระ ๑๐๖ กระดาน ๓๖๑ กระยาต้ม – พระ ๑๐๖ กระดาษ ๓๖๑ กระยาตัง – พระ ๑๐๖ กระดุม ๑๐๓ กระยาสนาน – พระ ๑๔๒ กระดูก ๕๑ กระยาเสวย – พระ ๑๐๖ กระดกู ขา ๕๒ กระสุนปนื ๓๖๑ กระดูกแขง้ ๕๒ กระแสพระราชดำรัส ๗๙ กระดูกแขน ๕๒ กระแสพระราชปรารภ ๒๗๖ 376 19-up371-416-19 Sep.indd 376 9/19/12 5:27:47 PM

กระหม่อม ๒๒, ๓๐๗ กล้องสลดั – พระ ๑๑๐ กระแอม ๖๗ กลอน ๓๖๑ กราบ ๗๖ กลอย ๓๖๓ กราบ – เรอื พระท่นี ่ัง ๒๖๒ กลกั ๓๕๘ กราบถวายบังคม ๗๖ กลา้ มเน้อื ๕๐ กราบถวายบงั คมลา ๗๕ กลุม่ ๓๕๘ กราบทูล ๓๐, ๗๓, ๒๘๔ กษตั รยิ ์ – พระ, พระมหา ๑๒ กราบทูลรายงาน ๒๙๐ กษิรธารา – พระ ๔๘ กราบทูลลา ๗๕ กอ ๓๕๘ กราบบงั คมทลู ๓๐, ๗๓, ๒๘๓ กอง ๓๕๘ กราบบงั คมทูลพระกรุณา ๓๐, ๗๓, ๒๘๓ กองทราย ๓๕๘ กราบบังคมทูลรายงาน ๒๙๐ กองทหาร ๓๕๘ กราบบังคมทูลลา ๗๕ กองอิฐ ๓๕๘ กราบลา ๓๔๓ กอ้ น ๓๕๘ กราม – พระ ๔๖ กอ้ นขา้ วต ู ๓๕๘ กราม ๔๖ ก้อนดนิ ๓๕๘ กริช – พระแสง ๑๑๐ กอ้ นศลิ า ๓๕๘ กรชิ ๑๑๐ ก้อนอฐิ ๓๕๘ กรว้ิ ๒๔, ๖๒ กะปิ ๓๕๖ กริว้ – ทรง ๖๒ กะโหลกพระเศียร ๔๕ กรณุ า – พระ, พระมหา, ทรงพระ ๒๘๓ กะโหลกศีรษะ ๔๕ กรณุ าคุณ – พระ ๒๘๘ กจั ฉโลม – พระ ๔๗ กรณุ าคณุ ๒๘๓ กัจฉะ – พระ ๔๗ กรุณาธคิ ุณ – พระ, พระมหา ๒๘๒ กญั ญา – เรือ ๒๖๒ กฤษฎี – พระ ๔๙ กณั ฐมณี – พระ ๔๗ กลด – พระ ๒๐๘, ๒๒๔ กัณฑ์ ๓๕๘ กลว้ ย ๓๖๓ กั้นรม่ ๗๗ กลว้ ยกระ ๓๕๔ กันแสง – ทรง, ทรงพระ ๖๑, ๖๒ กล้วยก ุ ๓๕๔ กั้นหย่ัน – พระแสง ๑๑๐ กล้วยไข่ ๓๕๔ กั้นหยนั่ ๑๑๐ กลว้ ยเปลอื กบาง ๓๕๔ กัปปาสิกพสั ตร์ – พระ ๑๐๑ กลว้ ยส้นั ๓๕๔ กปั ระ – พระ ๔๗ กลอง ๑๓๗ กมั พล – พระ ๑๐๒ กลองชนะ ๑๓๖ กางเกง ๑๐๑ กลองชนะเขยี วลายเงิน ๑๒๓ กางร่ม ๗๗ กลองชนะเงนิ ๑๒๒ กาญจนาภิเษก – พระราชพธิ ี ๑๖๓ กลองชนะแดง ๑๒๓ กาพย์ขับไม้ ๑๑๑ กลองชนะแดงลายทอง ๑๒๓ การเกอ้ื กูล ๘๒, ๘๓ กลองชนะทอง ๑๒๒ การเฆ่ยี น ๓๖๒ กล้องที่ใส่อาวุธซดั ๑๑๐ การจะควรมิควรประการใดแลว้ แต ่ กล่องพระสกุน ๔๙ จะทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ 377 19-up371-416-19 Sep.indd 377 9/19/12 5:27:47 PM

โปรดกระหมอ่ ม ๓๒๕ เกลด็ ๓๕๘ การจะควรมิควรประการใดสุดแต ่ เกลด็ กระ ๓๕๘ จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้า เกล็ดปลา ๓๕๘ โปรดกระหม่อม ๓๒๕ เกล้ากระผม ๓๓๗ การชกมวย ๓๖๒ เกลา้ กระหม่อม ๒๒, ๒๓ การทรงบำเพ็ญพระราชกศุ ล ๑๑๒, ๑๓๘, ๑๔๖, ๑๔๙ เกลา้ กระหมอ่ มฉนั ๒๒, ๒๓ การทักทาย ๘๐ เกวียน ๓๖๓ การทำบญุ ๑๑๑ เกศ – พระ ๔๕ การพระราชกุศล ๑๑๑ เกศา – พระ ๔๕ การพระราชกุศลทกั ษณิ าณปุ ทาน ๑๔๙ เกศากัณฑ์ ๑๑๑ การพระราชพิธี ๑๔๑ เกษตราธบิ ด ี ๑๕๕ การวินิจฉยั ๘๑, ๘๒ เกาทัณฑ์ – พระแสง ๑๑๐ การแสดงถวายทอดพระเนตร ๓๒๕ เกาวพ่าย – พระ ๒๐๓ การอาบนำ้ ในพระราชพธิ ตี ามลทั ธิพราหมณ์ ๑๔๒ เกาวพา่ ห์ – พระ ๒๐๓ การอุปถัมภ ์ ๘๒, ๘๓ เก้าอ้ี – พระ ๑๐๗ กาสะ – ทรง, ทรงพระ ๖๖ เกา้ อีพ้ นกั สูง ๑๐๗ กำ ๓๕๘ เกิด ๒๕, ๗๐, ๒๗๘ กำโบล – พระ ๔๖ เก้ยี ว – ทรง ๑๕๖ กำป้นั ๔๘ เก้ียว – พระ ๑๙๓, ๒๑๙ กำพระหตั ถ์ ๔๘ แกม้ ๔๖ กำมือ ๔๘ แกล – พระ ๒๔๔ กำหมดั ๔๘ แกว้ ตา ๔๕ กำไล – พระ ๑๐๔ โกนค้วิ ๓๔๒ กำไลขอ้ เทา้ ๑๐๔ โกนจุก – พระราชพิธ ี ๑๑๑ กำไลข้อพระบาท ๑๐๔ โกนผม ๖๘, ๓๔๒ กำไลข้อมอื ๑๐๔ โกนหนวด ๓๔๒ กำไลต้นแขน ๑๐๔ โกรธ ๒๔, ๖๒ กิ่ง ๓๕๘ โกรธ – ทรง, ทรงพระ ๖๒ กิ่ง – เรือพระทนี่ ่งั ๒๖๒ โกไสยพัสตร์ – พระ ๑๐๑ กงิ่ ไม ้ ๓๕๘ กนิ ๒๔, ๒๗, ๗๑, ๓๔๒ หมวด ข กินอาหาร ๓๔๒ ขด ๓๕๘ กนิ อาหารกลางวัน ๓๔๒ ขน ๕๐ กนิ อาหารเชา้ ๓๔๒ ขนง – พระ ๔๕ กโิ ลมกะ – พระ ๕๑ ขนจมกู ๔๖ กญุ ชะ – พระ ๕๑ ขนตา ๔๖ กุฏิ ๓๔๑ ขนน – พระ ๑๐๗ กณุ ฑล – พระ ๑๐๔ ขนพระนาสิก ๔๖ กุล ี ๓๕๘ ขนพระเนตร ๔๖ กศุ ล – พระ, พระราช ๑๓ ขนมขห้ี น ู ๓๕๔ เกยูร ๑๐๔ ขนมครก ๓๖๑ 378 19-up371-416-19 Sep.indd 378 9/19/12 5:27:47 PM

ขนมจนี ๓๕๙ ขอนสิ ยั ๓๔๒ ขนมทราย ๓๕๔ ขอบตา ๔๖ ขนมสอดไส้ ๓๕๔ ขอบพระเนตร ๔๖ ขนมใสไ่ ส้ ๓๕๔ ขอประทาน ๒๘, ๓๐, ๓๓๙ ขนรักแร ้ ๔๗ ขอประทานกราบทลู (ระบุพระนาม) ขนหวา่ งคิ้ว ๔๕ ๓๑๒, ๓๑๔, ๓๒๗, ๓๒๙ ขนอง – พระ ๔๙ ขอประทานพระวโรกาสเข้าเฝ้า ๒๘๑ ขนดั ๓๕๘ ขอประทานโอกาสเขา้ เฝ้า ๒๘๑ ขนาน ๓๕๘ ขอฝากตัวเปน็ ศิษยพ์ ระอุปชั ฌาย์ ๓๔๒ ขบวนพยหุ ยาตราทางชลมารค ๑๔๒ ขอพระทาน ๓๓๙ ขบวนพยุหยาตราทางสถลมารค ๑๔๒ ข้อพระกร ๔๘ ขบวนราบนอ้ ย ๑๓๗ ข้อพระบาท ๕๐ ขบวนราบใหญ ่ ๑๖๐, ๑๙๙ ขอพระบารมปี กเกลา้ ปกกระหมอ่ ม ๓๒๕ ขมวดผมท่ีเป็นก้นหอ้ ย ๔๕ ขอพระราชทาน ๓๐ ขมวดพระเกศา ๔๕ ขอพระราชทานกราบทลู (ระบุพระนาม) ขมวดพระศก ๔๕ ทราบฝา่ พระบาท ๓๑๑, ๓๒๗ ขรัวตา ๔๔ ขอพระราชทานกราบบงั คมทูล ขรวั ยาย ๔๔ ๓๑๐, ๓๒๐, ๓๒๗ ขริบผม ๖๘ ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาส ๒๘๑ ขลยุ่ ๓๖๓ ขอพระราชทานพระราชวโรกาส ๒๘๑ ขวด ๓๕๘ ขอพระราชทานพระวโรกาสเขา้ เฝา้ ๒๘๑ ขอ ๓๐ ข้อพระหัตถ ์ ๔๘ ขอนสิ ยั ๓๔๒ ข้อมอื ๔๘ ของกนิ ๑๐๖ ข้อศอก ๔๗ ของคาว ๑๐๖ ขอหรือเรียกร้องเอาได้ ๓๔๓ ของถวายพระ ๓๔๐ ขอให ้ ๒๙ ของทำบุญ ๓๔๐ ขอให้ภิกษทุ ำอย่างใดอยา่ งหน่ึง ๓๔๒ ของที่ทำเป็นกลกั ๓๕๘ ขอโอกาสเข้าพบ ๒๘๑ ของทม่ี ัดไว ้ ๓๖๒ ขัตติยประเพณี ๑๖๓ ของที่เรียงเปน็ ชุดเดียวกัน ๓๕๙ ขนั นำ้ ๑๐๕ ของว่าง ๑๐๖ ขนั น้ำทรงมณฑปมพี านรองและมจี อกลอย ๑๐๕ ของหลวง ๑๔ ขันพระสาคร ๑๓ ของหวาน ๑๐๖ ขนั สาคร ๑๓ ของา้ ว – พระแสง ๑๑๐ ขับไม้ ๑๑๑ ขอเดชะฝา่ ละอองธุลีพระบาท ขบั ลำนำในพระราชพธิ สี มโภชเดอื นและขน้ึ พระอ ู่ ๑๑๑ ปกเกล้าปกกระหมอ่ ม ๓๑, ๓๐๙, ๓๑๐ ขา ๔๙ ขอถวายพระพร ๑๘๓, ๑๘๔, ๑๘๕, ๓๓๙ ขากรรไกร ๔๗ ขอ้ เท้า ๕๐ ขากรรไตร ๔๗ ขอน ๓๕๘ ขาตะไกร ๔๗ ข้อน้วิ พระหตั ถ์ ๔๘ ขออ่อน ๔๙ ข้อนิว้ มอื ๔๘ ข้าทลู ละอองธลุ พี ระบาท ๑๖๐ 379 19-up371-416-19 Sep.indd 379 9/19/12 5:27:47 PM

ขา้ ราชการฝ่ายหน้า ๑๖๘ เข้าพรรษา ๑๕๑ ขา้ ว ๑๐๖ เขยี นหนงั สอื ๕๕ ขา้ วเกรียบ ๓๖๑ เขย้ี ว ๔๖ ข้าวต้ม ๑๐๖ แข้ง ๕๐ ขา้ วตอก – กระทง ๑๑๑ แขน ๔๗ ข้าวตัง ๑๐๖ โขน ๓๖๒ ข้าวฟ่างรวง ๓๖๒ โขลง ๓๕๘ ข้าวเม่าทอด ๓๖๒ โขลงช้าง ๓๕๘ ข้าวรวง ๓๖๒ โขลนทวาร ๑๖๕ ขา้ วสวย ๑๐๖ ไข ่ ๓๕๖ ขา้ วหลาม ๓๕๘ ไขไ่ ก ่ ๓๖๒ ขปิ สทั โท – พระ, ทรงพระ ๖๓ ไข่ปลา ๓๖๑ ขก้ี ลาก ๓๕๖ ไขเ่ ปด็ ๓๖๒ ขเ้ี กลือ้ น ๓๕๖ ขี้ของสตั ว์ ๓๕๖ หมวด ค ขี้ช้าง ๖๙ คชาธาร ๑๘๗ ขี้ดิน ๓๕๖ คชาภรณ์ ๑๔๒, ๑๖๕ ขี้ผง้ึ ๑๓๙ คนโทน้ำ ๑๐๕ ขี้มา้ ๖๙ คนธรรพ ์ ๑๔๑ ขี้แมลงวนั ๕๐ คนหรือส่งิ ของทร่ี วมกันเปน็ หม ู่ ๓๖๓ ข้ีเรอ้ื น ๓๕๖ ครรภ์ – พระ, ทรง, ทรงพระ ๔๙, ๖๕, ๒๘๖ ขเ้ี ล็บ ๕๑ ครรภมล – พระ ๔๙ ขึ้นพระกลด ๗๗ ครรโภทร – พระ ๔๙ ขึ้นพระอ ู่ ๑๑๑ ครองจีวร ๓๔๓ ขึ้นระวาง ๑๔๒, ๑๖๔ ครองผ้า ๓๔๒ ขนุ ๓๔๕ คลอดบุตร ๒๖ ขุนคลงั แกว้ ๑๖๕ คลอดลกู ๖๕ เข็ด ๓๕๘ ควรมคิ วรแล้วแตจ่ ะทรงพระกรณุ า เขน – พระแสง ๑๑๐ โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม ๓๐๙, ๓๑๐, ๓๑๑ เขนย – พระ ๑๐๗ ควรมคิ วรแล้วแตจ่ ะโปรด ๓๑๑, ๓๑๒,๓๑๓, ๓๑๕ เขนยข้าง – พระ ๑๐๗ ความคิด ๘๒ เขนยองิ – พระ ๑๐๗ ความช่วยเหลอื ๘๓ เขม็ ๓๖๓ ความตอ้ งการ ๘๔ เข็มขดั ๑๐๔, ๓๕๗ ความประสงค์ ๘๓, ๘๔ เขฬะ – พระ ๕๑ ความปรารถนา ๘๔ เข่า ๔๙, ๗๗ ความอนุเคราะห์ ๘๓ เขา้ ทพี่ ระบรรทม – เสดจ็ ๖๙ ควาย ๓๕๔ เข้านอน ๖๙ คอ ๔๗ เขา้ เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ๒๘๑ คอตอ่ ๔๗ เข้าเฝา้ ทูลละอองพระบาท ๒๘๑ คนั ๓๕๙ เข้าพบ ๕๗, ๗๖ คันกระสุน ๓๕๙ 380 19-up371-416-19 Sep.indd 380 9/19/12 5:27:47 PM

คนั ฉอ่ ง – พระ ๑๐๘ คุณ ๓๔๗ คนั ช่งั ๓๕๙ คณุ หญิง ๓๔๖, ๓๔๗ คนั เบ็ด ๓๕๙ คยุ หฐาน – พระ ๔๙ คพั โภทร – พระ ๔๙ คยุ หประเทศ – พระ ๔๙ คัมภีร ์ ๓๕๙ ค ู่ ๓๕๙ คัมภรี ์ – พระ ๑๓๖ เครา ๔๖ คาง ๔๗ เคร่ือง ๑๐๑, ๒๖๕ คาถา ๓๖๑ เครื่องกระยาสงั เวย ๑๔๑ คำ ๓๕๙ เครื่องขมา ๑๑๑ คำกราบบังคมทูล ๓๑๘, ๓๒๐ เครอ่ื งคชาภรณ ์ ๑๔๒ คำกลอน ๓๕๙ เครื่องคาว ๑๐๖ คำขา้ ว ๓๕๙ เคร่ืองเคยี ง ๓๕๔ คำขึ้นต้น ๓๐๙, ๓๖๔, ๓๖๕, ๓๖๖, ๓๖๗, ๓๖๘ เครอื่ งจิ้ม, เครื่องแนม ๓๕๔ คำถาม ๘๑ เครอ่ื งต้น ๑๐๖, ๑๕๙ คำทักทาย ๘๐ เครอ่ื งตน้ คาว ๑๐๖ คำทใี่ ชแ้ ก่ขนุ นาง และบุคคลทั่วไป ๓๔๔ เครื่องต้นหวาน ๑๐๖ คำท่ใี ชแ้ กพ่ ระสงฆ์ ๓๓๕ เครื่องแต่งกาย ๑๐๑, ๒๖๕ คำนำพระนาม ๒๖๙, ๒๗๐ เครอ่ื งทรงธรรมสำรบั ใหญ่ ๑๑๑, ๑๒๐, ๑๓๖ คำนำพระนามเจ้าฟา้ ๒๖๙ เครอ่ื งทรงในพระราชพิธี ๑๐๑ คำนำพระนามพระมเหสี ๒๗๑ เครอ่ื งนมัสการ ๑๑๑, ๑๑๒, ๑๓๓, ๑๓๔, ๑๓๕ คำนำพระนามพระองคเ์ จา้ ๒๖๙ เครอ่ื งนมสั การกระบะถม ๑๑๑, ๑๓๔ คำประกาศ ๑๔๐ เครอ่ื งนมสั การกระบะมุก ๑๑๑, ๑๑๘, ๑๓๕ คำปรารภ ๒๗๖ เครอ่ื งนมสั การเครอ่ื งแก้ว ๑๑๑, ๑๑๗, ๑๓๕ คำพูด ๗๙, ๒๗๕ เครื่องนมสั การทองทศิ ๑๑๑, ๑๑๕, ๑๓๓, ๒๖๕ คำพูดตอ่ เนอ่ื ง ๗๙ เคร่อื งนมัสการทองน้อย ๑๑๑, ๑๑๖, ๑๑๗, คำเร่มิ และคำรบั ๓๔๐ ๑๓๓, ๒๖๕ คำลงทา้ ย ๓๐๙, ๓๖๔, ๓๖๕, ๓๖๖, ๓๖๗, ๓๖๘ เครือ่ งนมสั การทองนอ้ ย (เครื่องหงส)์ ๑๓๔ คำวนิ ิจฉัย ๘๑, ๘๒ เครื่องนมสั การทองนอ้ ย (เคร่ืองห้า) ๑๑๖, ๑๓๓ คำสอน ๗๙, ๘๐, ๒๗๕ เครื่องนมัสการทองนอ้ ย (ปากกระจับ) ๑๑๖, คำสงั่ ๗๘, ๗๙, ๒๗๔ ๑๓๔ คำสัตย์ปฏญิ าณ ๑๖๔ เครื่องนมัสการทองนอ้ ยแกว้ ๑๓๔ คำสภุ าพ ๓๓๕ เครื่องนมัสการทองลงยารอง ๑๑๑, ๑๑๒ คำหมาก ๓๕๙ เคร่ืองนมสั การทองลงยาราชาวดี ๑๑๑, ๑๑๒, ๑๑๓ คิด ๕๓ เครอ่ื งนมัสการทองใหญ ่ ๑๑๑, ๑๑๓, ๒๖๕ คิลานภตั ร ๑๑๑ เครื่องนมสั การทา้ ยทีน่ ั่ง ๑๑๑, ๑๑๗, ๑๓๕ คิลานเภสัช ๓๔๑ เครื่องนมัสการบชู าย่ิง ๑๑๑, ๑๑๙, ๑๓๖ คว้ิ ๔๕ เครอ่ื งนมสั การพานทองสองชน้ั ๑๑๑, ๑๑๒, ๑๑๔ ควี ัฐิ – พระ ๕๒ เครอ่ื งนงุ่ หม่ (สบง จีวร สงั ฆาฏิ) ๓๓๔ คกุ เข่า ๗๗ เคร่ืองบังหรือเคร่ืองกัน้ ๓๕๙ คกุ พระชงฆ ์ ๗๗ เครื่องบิน – ที่น่งั , พระที่นัง่ ๒๖๓ คุกพระชาน ุ ๗๗ เคร่ืองเบญจราชกกธุ ภณั ฑ ์ ๒๑๕ 381 19-up371-416-19 Sep.indd 381 9/19/12 5:27:47 PM

เคร่อื งประโคม ๑๓๖ คลา้ ยวันเกิด ๒๘๐ เครื่องประโคมแตรกบั มโหระทกึ ๑๓๗ งานพระราชพิธ ี ๑๑๑ เครือ่ งประโคมสงั ข์ แตร กลองชนะ ๑๓๗ ง้าว ๑๑๐ เครอ่ื งประดับจอนห ู ๑๐๔ ง้าว – พระแสง ๑๑๐ เครื่องประทิน่ ผวิ ๑๐๘ เงา ๕๐ เครอ่ื งปูรองนั่ง ๓๔๑ เงนิ ๓๖๐ เครอ่ื งพระสำอาง ๑๓, ๑๐๘ เงินตรา ๓๔๐ เคร่อื งพระสำอาง – ทรง ๖๘ เงินทา้ ยทีน่ ง่ั ,เงินท้ายพระท่นี งั่ ๑๐๗ เครอ่ื งพระสคุ นธ ์ ๑๐๘ เครื่องยศ ๑๖๙ หมวด จ ๑๒๙, ๑๓๗ เครอ่ื งรองรับขนั หรือกระโถน จงกลธรรมาสน ์ ๑๐๕ เครอ่ื งราชกกุธภณั ฑ์ ๑๕๗, ๑๕๙, ๒๑๕, จดหมาย ๑๕,๘๖, ๒๗๗, จตปุ จั จยั ๓๔๐ ๒๑๖, ๒๖๕ จตปุ ัจจยั ไทยธรรม ๑๓๘ เครื่องราชสักการะ ๑๔๘, ๑๕๒ จมนื่ ๓๔๕ เครื่องราชอสิ รยิ าภรณ์ ๑๐๖, ๑๔๙, ๒๒๔ จมูก ๔๖ เครอ่ื งราชอสิ ริยาภรณอ์ นั มศี กั ดิ ์ รามาธบิ ด ี ๑๖๘, ๑๗๔ จร – พระราชพิธี ๑๕๖ จรดพระกรรบิดกรรไตร ๖๘ เครอ่ื งราชปู โภค ๑๕๙, ๒๒๕, ๒๖๕ จอกหมาก ๑๐๕ เครื่องวา่ ง ๑๐๖ จอมพล ๓๔๗ เครอ่ื งสวมคอ ๑๐๔ เคร่ืองสวมหัว ๑๐๔ จอมมารดา ๔๓ ๑๐๘ จะงอยบ่า ๔๗ เคร่อื งสำอาง จกั รแก้ว ๑๖๕ เครอ่ื งเสวย ๑๐๖ จักรวรรดิวตั ร ๑๕๔ เครอื่ งหวาน ๑๐๖ จักษุ – พระ เครอ่ื งหอม ๑๐๘ ๔๕ ๑๓๓ จังหนั ๓๔๑ เครอ่ื งห้า จ่ัน ๓๕๙ เคือง ๖๒ จั่นมะพร้าว ๓๕๙ แคะพระกรรณ ๑๐๙ จน่ั หมาก ๓๕๙ แคะพระทนต์ ๑๐๙ ๓๕๙ โค ๓๕๔ จบั โคนขา ๔๙ จา่ ๓๔๕ จาก ๓๖๐ โคนลิ้น ๔๗ จาตุมหาราช – ท้าว ๑๔๑ โคปผกะ – พระ ๕๐ จานเครอื่ งต้น ๑๐๕ โคม ๓๖๐ ๑๐๕ โคลง ๓๖๑ จานอาหาร ไคล ๕๑ จาม – ทรง ๖๗ จามร ๒๑๒ หมวด ง จารกึ นามชา้ งสำคัญ – พธิ ี ๑๖๕ งาช้าง ๓๕๘ จารกึ พระสุพรรณบฏั – พระราชพธิ ี ๑๕๘ งาน ๓๕๙ จำวัด ๓๔๒ งานบำเพ็ญกศุ ลเนอ่ื งในโอกาสวัน จติ รจลุ , จติ รจลู ๓๕๔ 382 19-up371-416-19 Sep.indd 382 9/19/12 5:27:47 PM

จีบ ๓๕๙ ฉลองพระเนตร ๑๓, ๑๐๙ จุก ๓๕๙ ฉลองพระบาท ๑๐๒ จกุ หรือมวยผม ๔๕ ฉลองพระหตั ถ์ ๑๐๒, ๑๑๐ จุฑามณี – พระ ๑๐๔ ฉลองพระหตั ถ์ชอ้ น ๑๐๕ จุฑามาศ – พระ ๔๕ ฉลองพระหัตถต์ ะเกียบ ๑๐๕ จุด – ทรง ๑๕๙ ฉลองพระหัตถม์ ีด ๑๐๕ จดุ พล ุ ๓๖๑ ฉลองพระหตั ถ์สอ้ ม ๑๐๕ จไุ ร – พระ ๔๕ ฉลององค,์ ฉลองพระองค์ ๑๐๑ จลุ จอมเกล้า – เคร่ืองราชอิสริยาภรณ ์ ๑๔๙ ฉลองพระองคค์ รยุ ๑๐๑ จุฬาฐทศิ ๑๖๕ ฉลองพระองคเ์ คร่อื งต้น ๑๐๑ จจู ุกะ – พระ ๔๘ ฉลองสิริราชสมบตั ิ – พระราชพธิ ี ๑๖๓ เจ็ดประการ,เจด็ อย่าง ๓๕๔ ฉลองสริ ิราชสมบัติครบ ๖๐ ปี เจดีย์ – พระ ๓๖๓ – พระราชพธิ ี ๑๕๖, ๑๖๓ เจบ็ ๒๔ ฉวี – พระ ๕๐ เจบ็ ป่วย ๓๔๒ ฉตั ร ๒๑๙ เจรญิ เกศา ๖๘ ฉัตรกำมะลอ ๑๙๙,๒๒๑ เจริญชนั ษา ๖๕ ฉัตรขาว ๒๒๑ เจริญพร ๓๔๐ ฉัตรขาวลายทอง ๑๙๙,๒๒๑ เจริญพระเกศา ๖๘ ฉัตรคนั ดาร ๑๙๙ เจริญพระชนมพรรษา - ทรง ๖๔ ฉัตรเคร่อื ง ๒๒๓ เจรญิ พระชนมายุ – ทรง ๖๔ ฉตั รเครอ่ื งสงู วังหนา้ ๒๒๓ เจรญิ พระชันษา – ทรง ๖๔ ฉตั รชัย – พระ ๒๐๒ เจริญพระพทุ ธมนต์ ๑๔๗, ๑๕๔, ๑๕๙ ฉตั รตาด ๒๒๑ เจา้ ขรวั ๔๔ ฉตั รตาดขาว ๒๒๑ เจา้ ครอก ๔๔ ฉัตรตาดเหลือง ๒๒๑ เจา้ คุณจอมมารดา ๔๓,๒๗๓ ฉตั รเบญจา ๒๐๗, ๒๒๓, ๒๖๖ เจ้าจอม ๔๓,๒๗๓ ฉัตรมงคล – พระราชพธิ ี ๑๔๑, ๑๔๙ เจ้าจอมมารดา ๔๓,๒๗๓ ฉัตรราชวัติ ๒๑๔, ๒๒๔ เจา้ จอมอยูง่ าน ๔๓ ฉตั รโหมดขาว ๒๐๐, ๒๒๑ เจ้าดารารัศมี – พระราชชายา ๒๗๓ ฉตั รโหมดเงิน ๒๒๒ เจ้าประคณุ , เจ้าพระคณุ ๓๓๗ ฉตั รโหมดทอง ๒๒๒ เจา้ พระยา ๓๔๕ ฉตั รโหมดเหลือง ๒๒๑ เจ้าหมนื่ ๓๔๕ ฉัน ๓๔๒ เจ้าอาวาส ๓๔๑ ฉนั เชา้ ๓๔๒ เจิม – ทรง ๑๓๙ ฉนั ท์ดษุ ฎีสังเวยกลอ่ มช้าง ๑๖๕ แจว ๓๖๓ ฉนั เพล (ภาษาปาก) ๓๔๒ ใจหาย ๖๘ ฉันจงั หัน, ฉนั ภตั ตาหาร ๓๔๒ ฉนั จังหันเพล, ฉนั ภัตตาหารเพล ๓๔๒ หมวด ฉ ฉาก ๓๕๙ ฉบับ ๓๕๙ ฉาย – พระ ๑๐๘ ฉลองได ๑๑๐ ฉายา – พระ ๕๐ 383 19-up371-416-19 Sep.indd 383 9/19/12 5:27:47 PM

ฉายา ๓๔๐ ชา้ งเผอื ก ๑๖๕ ฉายาลักษณ์ – พระ, พระบรม, พระบวร ๑๓, ๒๘๒ ช้างพลายมีงาส้ัน ๓๕๔ เฉพาะพระพกั ตร์ ๑๖๔ ช้างสำคัญ ๑๔๒, ๑๖๔ เฉลมิ ฉลองสมโภช ๑๕๖ ช้างสดี อ ๓๕๔ เฉลิมพระชนมพรรษา – พระราชพธิ ี ๑๕๒ ช้างหลวง ๑๖๘ เฉลมิ พระราชมณเฑียร – พระราชพธิ ี ๑๕๓ ชามชำระพระหตั ถ์ ๑๐๕ โฉนด ๓๕๙ ชามล้างมอื ๑๐๕ ชน้ิ ๓๕๙ ชน้ิ เน้ือ ๓๕๙ หมวด ช ช้ินผ้า ๓๕๙ ชนก – พระ,พระบรมมหา ๓๗ ชนก – สมเดจ็ พระบรมราช ๓๗ ชิมอาหาร ๗๑ ชิวหา – พระ ๔๗ ชนก – สมเด็จพระปฐมบรมมหา ๓๔ ชีพจร ๕๒ ชนกนาถ – สมเด็จพระบรม ๓๗ ชนกาธิบดี – สมเด็จพระบรม ๓๗ ชื่อ ๘๕ ชอ่ื ตัว ๒๐, ๓๔๗ ชนกาธิราช – สมเดจ็ พระบรม ๓๗ ชือ่ ท่ีพระอุปชั ฌาย์ตง้ั ให้เปน็ ภาษาบาล ี ชนนี – พระ, พระราช, พระบรมราช ๑๒, ๓๗ ชนนี – สมเดจ็ พระบรมราช ๓๗ เมอ่ื อปุ สมบท ๓๔๐ ชดุ ๓๕๙ ชนนีพนั ปีหลวง – สมเด็จพระบรมราช ๓๗ ชุดเครื่องน้ำรอ้ นนำ้ เยน็ ๑๐๕ ชมรม ๑๕๖ ชอ่ ๓๕๙ ชมุ สาย – พระที่น่ัง ๒๔๓ เช็ดพระหตั ถ ์ ๑๐๙ ชอ่ ดอกไม้จันทน ์ ๑๑๑ เชษฐาธบิ ดี – สมเด็จพระบรม ๓๙ ชอ่ งจมูก ๔๖ ช่องพระกรรณ ๔๗ เชษฐาธิราช – สมเดจ็ พระบรม ๓๙ เชญิ ๗๗, ๓๔๒ ชอ่ งพระนาสา, ชอ่ งพระนาสกิ ๔๖ เชิญเคร่อื ง ๗๒, ๗๗ ชอ่ งพระโสต ๔๗ ช่องห ู ๔๗ เชิญไป ๗๗ เชญิ เสด็จ ๗๗ ช้องผม ๔๕ เชือก ๓๕๙ ช้อน ๑๐๕ ชอบ ๒๔, ๕๘ เชือกขด ๓๕๘ เชือกเข็ด ๓๕๘ ชันษา ๘๗ ชัย – เรอื พระทีน่ ั่ง ๒๖๒ ชัยมงคลคาถา ๑๖๕ หมวด ซ ชัลลุกะ, ชัลลกุ า ๓๕๔ ซอ ๓๖๐ ช้าง ๓๕๙ ซอง ๓๖๐ ช้างแกว้ ๑๖๕ ซอสามสาย ๑๖๕ ช้างต้น – พระยา, นางพระยา ๑๖๕ ซกิ ้าร์ ๑๐๙ ช้าง – ทรง ๖๙ ซ ่ี ๓๖๐ ช้างท่ขี นึ้ ระวาง ๓๕๙ ซี่กรง ๓๖๐ ชา้ งนรการ ๓๕๔ ซโ่ี ครง ๔๙, ๓๖๐ ช้างบ้าน ๓๕๙ ซุง ๓๖๒ ชา้ งป่า ๓๕๙ ซูบพระองค ์ ๖๕ 384 19-up371-416-19 Sep.indd 384 9/19/12 5:27:47 PM

หมวด ญ ๓๔๐ ดา้ ยเขด็ ๓๕๘ ญัตติ ๓๔๑ ดาว ๓๖๐ หมวด ฎ ๓๖๓ ดำเนิน – ทรง, ทรงพระ ๕๙ ฎกี า ๓๖๐ ดำรสั – พระ, พระราช ๒๔, ๗๔, ๗๕, ๒๗๕ หมวด ด ๑๖๕ ดำรัสสงั่ – มีพระ, มีพระราช ๒๗, ๒๗๔ ดนตรี ๘๘ ดำรสั สั่ง – พระ, พระราช ๒๗๔, ๒๗๕ ดวง ๓๖๐ ดำริ – ทรงพระ, มพี ระ, ทรงพระราช, ดวงแกว้ (มณี) ๑๑๐ มีพระราช ๕๓, ๕๔ ดวงชาตา ๔๕ ดำริ – พระ, พระราช ๘๒ ดวงตรา ๘๘ ดิฉนั , ดีฉนั (หญงิ ) ๓๓๗ ดวงตราเคร่อื งราชอิสริยาภรณ ์ ๔๕ ดนิ สอ ๓๖๐ ดวงตา ๘๘ ดี ๕๑ ดวงพระชาตา ๘๘ ดื่ม ๓๔๒ ดวงพระเนตรดำ ๓๖๐ ด้นุ ๓๖๐ ดวงพระบรมราชสมภพ ๔๗ ดุสิตมหาปราสาท – พระทีน่ ่ัง ๒๔๑ ดวงพระราชสมภพ ๓๖๐ ด ู ๒๔, ๖๐ ดวงไฟ ๓๕๔ เด็กชาย ๓๔๕ ดวงหนา้ ๓๕๔ เด็กหญงิ ๓๔๕ ดอก ๓๕๔ เดชะพระบารมีปกเกล้าปกกระหมอ่ ม ๓๒๕ ดอกขจร ๓๕๔ เดชานุภาพ – พระ, พระบรม ๑๒ ดอกขเี้ หล็ก ๓๕๔ เดนิ ๕๙ ดอกซอ่ นกล่ิน ๓๕๔ เดินทาง ๕๗, ๕๘ ดอกซอ่ นช ู้ ๓๕๔ เดินเทียน ๑๓๗ ดอกถนั วฬิ าร์ ๓๕๔ ดอกทอดยอด ๓๕๔ หมวด ต ดอกนมแมว ๓๕๔ ตกใจ ๖๘ ดอกผกั ตบ ๓๕๙ ตกพระทยั ๖๘ ดอกผกั บุ้ง ๓๖๐ ตกลกู ๓๕๕ ดอกมณฑาขาว ๑๐๗ ตน ๓๖๐ ดอกมะม่วง ๓๖๐ ตน้ ๓๖๐ ดอกไม ้ ๓๕๔ ตน้ ขา ๔๙ ดอกไม้จันทน์ ๓๕๗ ต้นจะเกรง ๓๕๕ ดอกไมไ้ ฟ ๓๕๔ ตน้ ตำแย ๓๕๕ ดอกย่ีหุบ ๓๕๔ ตน้ พระชวิ หา ๔๗ ดอกล่นั ทม ๓๕๔ ต้นพระหนุ ๔๗ ดอกสลดิ ๓๖๐ ตน้ พงุ ดอ ๓๕๕ ดอกสามหาว ๓๕๘ ต้นไม ้ ๓๖๐ ดอกเหล็ก ตน้ ลิ้น ๔๗ ด้าม ตน้ หนามรอบขอ้ ๓๕๕ ด้ายกลมุ่ ตน้ เหงอื กปลาหมอ ๓๕๕ ตน้ อเนกคณุ ๓๕๕ ตรัส ๒๔, ๕๓, ๒๗๕ 385 19-up371-416-19 Sep.indd 385 9/19/12 5:27:47 PM

ตรัสถาม ๕๓ เตา้ กรวดนำ้ ๑๐๕ ตรสั ทักทาย ๕๓ เต้านม ๔๘ ตรัสปรารภ ๒๗๖ เตียง ๑๐๗ ตราสว่ นพระองคข์ องพระราชวงศ ์ ๑๑๐ เตียงนอน ๑๐๗ ตรยี มั ปวายและตรีปวาย – พระราชพิธ ี ๑๕๕ แต่งงาน ๑๔๙, ๒๙๐ ตรุษ ๑๔๗ แตง่ ตวั ๖๙ ตลับ ๓๖๐ แต่งเพลง ๕๕ ตลับประดบั เพชร ๑๐๙ แตง่ หนงั สือ ๕๕ ตลับยอดมณฑป ๑๐๙ แตง่ องค์,แต่งพระองค์ ๖๙ ตลับยาเส้น ๓๖๐ แตร ๑๒๑ ตลบั สผี ึ้ง ๓๖๐ แตรงอน ๑๒๑ ตอ้ งการ ๕๔ แตรฝร่งั ๑๒๑ ตอ้ งพระประสงค,์ ต้องพระราชประสงค์ ๕๔ โตะ๊ ขา้ งพระที่ ๑๐๗ ต้องพระราชอาญา ๗๗ โต๊ะเขียนหนงั สอื ๑๐๗ ต่อมนำ้ ตา ๔๖ โต๊ะทรงพระอักษร ๑๐๗ ตอ่ มพระเนตร ๔๖ โต๊ะทองคำสำหรบั ตงั้ สำรบั คาวหวาน ๑๐๕ ตะกว่ั ๓๖๐ โตะ๊ เลก็ ข้างเตยี งนอน ๑๐๗ ตะเกียง ๓๖๐ โต๊ะเสวย ๑๐๕ ตะเกยี บ ๑๐๕ โตะ๊ หม่ ู ๓๖๓ ตะโพก ๔๙ โต๊ะอาหาร ๑๐๕ ตกั ๔๙ ใต้ฝ่าพระบาท ๓๑๑ ตักบาตร ๖๐ ใตฝ้ า่ ละอองธุลีพระบาท ๓๐๙, ๓๑๐ ตั้งเครอ่ื ง ๗๒ ใตฝ้ า่ ละอองพระบาท ๓๑๑ ตดั จุก – พระราชพธิ ี ๑๑๑ ไต ๕๐ ตดั ผม ๖๘ ไตร ๓๖๐ ตบั ๕๐ ไตรจวี ร ๓๔๐ ตบั ๓๖๐ ไตรทวาร ๑๖๓ ตา ๓๕, ๓๖ ตาขาว ๔๕ หมวด ถ ต่างห ู ๑๐๔ ถนน ๓๖๓ ตาดำ ๔๕ ถ้วยชามเครือ่ งต้น ๑๐๕ ตาตุ่ม ๕๐ ถ้วยน้ำ ๑๐๕ ตาทวด ๓๔ ถว้ ยพระสธุ ารส ๑๐๕ ตาย ๒๗, ๒๘, ๗๒, ๗๓, ๒๘๕, ๒๘๖, ๓๔๒, ๓๕๐, ๓๕๑ ถวาย ๒๙, ๗๔ ตำหนกั ๒๓๗, ๒๔๓ ถวายบงั คม ๗๖ ตำหนกั – พระ ๒๓๘ ถวายพรพระ ๑๓๗ ตึก ๓๖๓ ถวายพระกลด ๗๗ ตื่นนอน ๗๐ ถวายพระพร, ถวายพระพรชยั มงคล ตนื่ บรรทม, ต่ืนพระบรรทม ๗๐ ๒๙, ๗๔, ๑๕๓, ๓๔๐ ตมุ้ พระกรรณ ๑๓, ๑๐๔ ถวายพระพรลา ๑๓๘, ๓๔๓ เตา่ ๓๕๔ ถวายพระกศุ ล ๒๙, ๗๔ 386 19-up371-416-19 Sep.indd 386 9/19/12 5:27:48 PM

ถวายพระราชกุศล ๒๙, ๗๔ ทรงครรภ์,ทรงพระภรรค ์ ๖๕ ถวายศีล ๑๓๗ ทรงเครือ่ ง ๖๘ ถวายอดิเรก ๑๓๘, ๓๔๔ ทรงเครอ่ื งพระสำอาง ๖๘ ถวายอนโุ มทนา ๑๓๘ ทรงจาม ๖๗ ถวายอยู่งานพัด ๗๗ ทรงเจริญพระชนมพรรษา ๖๔ ถวายอยู่งานนวด ๗๗ ทรงเจรญิ พระชนมายุ ๖๔ ถวายอย่งู านพระแส้ ๗๗ ทรงเจริญพระชนั ษา ๖๔ ถั่วงอก ๓๕๕ ทรงชา้ ง ๖๙ ถ่วั เพาะ ๓๕๕ ทรงแตง่ ๕๕ ถาดเครื่องน้ำร้อนนำ้ เย็น ๑๐๕ ทรงธรรม ๖๐, ๑๓๘ ถาดพระสธุ ารส ๑๐๕ ทรงธรรมสำรบั ใหญ่ – เครือ่ ง ๑๑๑, ๑๓๖ ถาดสรงพระพกั ตร ์ ๑๐๘ ทรงนวม ๑๕๖ ถาน ๓๔๓ ทรงบาตร ๖๐ ถาม ๕๓ ทรงบำเพญ็ กุศล,ทรงบำเพ็ญพระกุศล, ถา่ ยมูล ๓๕๕ ทรงบำเพ็ญพระราชกศุ ล ๑๓๘, ๑๓๙ ถึงแกพ่ ริ าลยั ๓๕๐ ทรงบำเพญ็ พระราชกุศล – พระราชพิธ ี ๑๔๒ ถงึ แกม่ รณภาพ,ถึงมรณภาพ ๓๔๒ ทรงบำเพญ็ พระราชกุศลเสมอด้วยรชั กาลใด ถึงชีพตักษยั ๗๓, ๒๘๖ รัชกาลหนึง่ – พระราชพธิ ี ๑๖๒ ถึงชพี ติ ักษัย ๗๓, ๒๘๖ ทรงประเคนจตุปัจจยั ไทยธรรม ๑๓๘ ถือ ๗๗ ทรงพระเครื่องใหญ่ ๖๘ ถือน้ำพระพพิ ฒั นส์ ัตยา ทรงพระเจริญ ๖๕ (ศรสี ัจจ-ปานกาล) – พระราชพิธ ี ๑๖๓ ทรงพระดำเนิน ๕๙ ถอื ศีล ๖๐ ทรงพระบรรทม ๖๙ ถงุ เท้า, ถงุ พระบาท ๑๐๒ ทรงพระประชวร ๖๕ ถงุ มือ, ถงุ พระหัตถ์ ๑๐๒ ทรงพระปินาสะ ๖๗ ถูกลงโทษ ๗๗ ทรงพระพโิ รธ ๖๒ เถลงิ ศก ๑๔๗ ทรงพระราชสมภพ ๗๐ เถ้ากระดูก ๕๑ ทรงพระราชอนุสรณค์ ำนึงถงึ , รำพึงถงึ ๕๖ เถาตดู หมูตดู หมา ๓๕๕ ทรงพระวาตะ ๖๗ เถาวัลย ์ ๓๖๐ ทรงพระสรวล, ทรงสรวล ๖๑ เถาหมามุ้ย ๓๕๕ ทรงสำราญ, ทรงพระสำราญ ๖๓ เถาหัวลิง ๓๕๕ ทรงพระสุคนธ์ ๖๘ แถบ ๓๖๐ ทรงพระสุบิน, ทรงพระสบุ นิ นิมิต ๖๒ แถว ๓๖๐ ทรงพระสหุ รา่ ย ๑๓๙ โถเจิม ๑๒๘ ทรงพระสำอาง ๖๘ ทรงพระอกั ษร ๕๕ หมวด ท ทรงพระอาเจียน ๖๖ ทนต์ – พระ, พระบรม ๔๖ ทรงพกั พระอริ ยิ าบถ, ทรงพกั พระ ทรงเกีย้ ว ๑๕๖ ราชอิรยิ าบถ ๖๔ ทรงกรวดนำ้ ๑๓๘ ทรงพี ๖๕ ทรงคม ๗๖ ทรงมา้ ๖๙ 387 19-up371-416-19 Sep.indd 387 9/19/12 5:27:48 PM

ทรงยืน ๖๙ ทอ่ น ๓๖๐ ทรงศีล ๖๐ ท่อนำ้ ตา ๔๖ ทรงสดบั พระธรรมเทศนา ๖๐ ทะลาย ๓๖๐ ทรงสบาย ๖๓ ทักทาย ๕๓ ทรงสะพกั ๑๐๒ ทกั ษิณราชนเิ วศน ์ ๒๔๐ ทรงสักการะ ๑๑๒, ๑๓๓ ทักษณิ านปุ ทาน – การพระราชกศุ ล ๑๓๙, ๑๔๙ ทรงสำราญ ๖๓ ทักษิณาวฏั – พระมหาสังข ์ ๑๒๕ ทรงสำราญพระทยั , ทรง ทนั ตมงั สะ, ทันตมงั สา – พระ ๔๖ สำราญพระราชหฤทัย ๖๓ ทาเครอื่ งหอม, ทาแป้ง, ทากระแจะ, แต่งหน้า ๖๘ ทรงสำราญพระอิริยาบถ, ทรงสำราญ ทาฐะ – พระ ๔๖ พระราชอิริยาบถ ๖๓ ทาฐิกะ – พระ ๔๖ ทรงหลั่งทักษโิ ณทก ๑๓๘ ทาฒะ – พระ ๔๖ ทรงไอ ๖๖ ทาฒิกะ – พระ ๔๖ ทรยศ ๑๖๔ ท่าน ๓๓๙ ทรพั ย์ – พระราช ๑๓ ทา่ นเจา้ คุณ (ภาษาปาก) ๓๓๘ ทราบเกล้าทราบกระหมอ่ มว่า ๓๒๕ ทา่ นเจา้ ประคุณ (ภาษาปาก) ๓๓๘ ทราบฝา่ พระบาท ๖๐ ทา่ นผ้หู ญงิ ๓๔๖ ทราบฝ่าละอองธลุ ีพระบาท ๕๙ ท่านพระคร ู ๓๓๘ ทราบฝ่าละอองพระบาท ๕๙ ทา้ ยที่นง่ั – เครือ่ งนมสั การ ๑๑๗, ๑๓๕ ทวน ๑๑๐ ท้ายทอย ๔๕ ทวน – พระแสง ๑๑๐ ท้าว ๓๔๗ ทวยเทพถวายกร – เรอื พระทีน่ ั่ง ๒๖๒ ท้าวจาตมุ หาราช ๑๔๑ ทวธี าภิเษก – พระราชพิธี ๑๕๖, ๑๖๒ ทำความเคารพ ๗๖ ทศพิธราชธรรม ๑๕๔ ทำนำ้ อภิเษก – พระราชพิธี ๑๕๘ ทอ้ ง ๔๙, ๒๘๖ ทำบุญ ๖๐ ทอง, ทองคำ ๓๖๐ ทำวัตรค่ำ ๓๔๓ ทองกวาว ๓๕๕ ทำวัตรเช้า ๓๔๓ ทองต้นแขน ๑๐๔ ทำวตั รเย็น ๓๔๓ ทองทิศ – เครอื่ งนมัสการ ๑๑๑, ๒๖๕ ทวิ งคต ๒๘, ๗๒, ๒๘๖ ทองน้อย – เคร่ืองนมัสการ ๑๑๑, ๑๓๓, ๒๖๕ ที่ดิน ๓๖๒ ทองนอ้ ยแก้ว – เครือ่ งนมัสการ ๑๑๑ ที่นอน ๑๐๗ ทองแผ่ลวด ๒๐๔, ๒๐๕, ๒๑๑, ๒๒๐, ๒๒๓ ทน่ี ง่ั ๓๔๑ ทองพระกร ๑๓, ๑๐๔ ที่นัง่ ทบั ๔๙ ทองพระบาท ๑๐๔ ที่น่ัง,ที่นอน,ที่อยู่ ๓๔๑ ทองลงยารอง – เครื่องนมสั การ ๑๑๒ ที่พระสุธารส ๑๐๕ ทองลงยาราชาวดี – เครอ่ื งนมสั การ ๑๑๒, ๑๑๓ ทสี่ รงพระพักตร ์ ๑๐๘ ทองหลาง ๓๕๕ ทส่ี ำหรับนั่งแสดงธรรม ๓๔๑ ทองใหญ่ – เคร่ืองนมสั การ ๑๑๓ ทอ่ี ยู่อาศัย ๑๔๑, ๓๔๑ ทอดเครอื่ ง ๗๑ ทูล ๗๓ ทอดเคร่อื งเสวย ๗๑ ทูลเกลา้ ทูลกระหมอ่ มถวาย ๗๓ ทอดพระเนตร ๒๔, ๖๐ ทูลเกลา้ ทูลกระหม่อมถวาย(ของเล็ก) 388 19-up371-416-19 Sep.indd 388 9/19/12 5:27:48 PM

– ขอพระราชทาน ๒๙ นวมทป่ี ลู าดไว้ ๑๐๗ ทูลลา ๗๕ นวคั คหายุสมธมั ม์ ๑๕๔ เท ๓๕๔ น่อง ๕๐ เทพดานพเคราะห์ ๑๕๔ น้องของพ่อ ๓๗, ๓๘ เทวพล ี ๑๕๖ น้องชาย ๓๙ เทวรูป ๓๖๓ นอ้ งนางเธอ – พระเจ้า ๔๐ เทวี – พระอคั รราช ๑๓ น้องยาเธอ – พระเจ้า ๓๙, ๒๖๙ เทศกาลเข้าพรรษา ๑๕๑ น้องสาว ๔๐ เทศน์, เทศนา ๓๔๓ นอน, นอนหลับ ๒๔, ๖๖, ๓๔๒ เทา้ ๕๐ น้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวาย (ของใหญ)่ ๒๙, ๗๔ เทยี น ๑๑๑, ๑๑๒, ๑๔๗ นอ้ มเกล้าฯ ถวายช้างสำคัญ – พธิ ี ๑๖๕ เทียนเขา้ พรรษา ๑๕๐ นง่ั ๖๙ เทียนที่ครอบฝาพระกรงิ่ ๑๓๙ นัด ๓๖๑ เทียนเท่าพระองค ์ ๑๓๙ น้า ๓๘ เทยี นบูชาเทวดานพเคราะห์ ๑๓๙ นาคา ๑๔๑ เทยี นปาฏโิ มกข์ ๑๓๙ นาง ๓๔๕ เทยี นพระมหามงคล ๑๓๙ นางเก้ง ๓๕๕ เทยี นแพ ๓๖๒ นางแกว้ ๑๖๕ เทียนมงคล ๑๓๙ นางเลิง้ ๓๕๕ เทียบเคร่ือง ๗๑ นางสาว ๓๔๕ แทง่ ๓๖๐ นางเหน็ ๓๕๕ แทงนำ้ ๑๖๘ นามาภไิ ธย – พระ, พระบรม, พระบวร ๘๕, ๒๙๐ แทน่ เบญพาด ๑๔๐ นาย ๓๔๕ โทรเลข ๒๗๘ นารายณ์ทรงสุบรรณรชั กาลท่ี ๙ – เรอื พระทีน่ ง่ั ๒๖๓ โทษท่ีเกดิ จากการละเมิดสกิ ขาบท ๓๔๑ นารายณห์ ัตถ์ ๑๑๐ ไทยทาน ๓๔๐ นาลวิ ัน ๑๕๖ ไทยธรรม ๓๔๐ นา้ สะใภ้ ๓๘ นาฬิกา ๓๖๒ หมวด ธ ๑๓๙ นำ้ จัณฑ์ ๑๐๖ ธรรมาสน์ศิลา นำช้างต้นอาบน้ำ – พิธ ี ๑๖๖ ธารพระกร ๑๑๐ น้ำด ี ๕๑ ธารพระกรชัยพฤกษ์ ๑๙๐, ๒๑๖ น้ำตา ๔๖ ธำมรงค์ ๑๐๔ นำ้ ตาลปึก ๓๖๑ ธิดา ๔๑ นำ้ ทค่ี ั้นจากผลไม ้ ๓๔๑ ธูปไม้ระกำ ๑๑๒, ๑๓๓, ๑๓๔, ๑๓๕, ๑๓๖ น้ำเทพมนตร์ ๑๕๙ ธปู หาง ๑๓๔ น้ำนม ๔๘ หมวด น น้ำในไขข้อ ๕๑ นขา ๔๘ นำ้ ปรุง ๑๐๘ นพปฎลมหาเศวตฉัตร ๒๑๙ นำไป ๗๗ นมสั การ ๓๔๒ น้ำพระเนตร ๔๖ นวด ๗๗ นำ้ พระพทุ ธมนต์ ๑๔๕ 389 19-up371-416-19 Sep.indd 389 9/19/12 5:27:48 PM

นำ้ มกู ๕๑ บอก ๓๐, ๗๓, ๒๘๓ นำ้ ลาย ๕๑ บังคนเบา ๕๒ นำ้ หนอง ๕๑ บงั คนหนกั ๕๒ นำ้ หอม ๑๐๘ บงั คม ๑๑ น้ำเหลือง ๕๑ บังแทรก ๒๑๑ นำ้ อบ ๑๐๘ บังสุกลุ ๗๓ นำ้ อภิเษก ๑๕๘ บงั สรู ย ์ ๒๑๓ นิตยภัตร ๑๔๐ บัญชร – พระ ๒๔๔ นิพนธ์ – ทรง, ทรงพระ, ทรงพระราช ๕๕ บญั ชา – พระ, พระราช ๗๘, ๒๗๕ นพิ นธ์ – พระ, พระราช ๘๔ บญั ชา – มพี ระ, มีพระราช ๒๗ นมิ นต ์ ๓๔๒ บณั ฑรู – พระ, พระราช ๗๘, ๒๗๔ นิมิตชาย ๔๙ บณั ฑรู – มพี ระ, มีพระราช ๒๖, ๒๗ นมิ ติ หญิง ๔๙ บนั ไดแกว้ ๑๔๐ นว้ิ กลาง ๔๘ บน้ั พระองค ์ ๔๙ นิ้วกอ้ ย ๔๘ บา่ ๔๗ นว้ิ ช้ี ๔๘ บางชีโพน้ ๓๕๕ นิ้วเทา้ ๕๐ บางชีหน ๓๕๕ นิ้วนาง ๔๘ บางนางรา้ ๓๕๕ นว้ิ พระบาท ๕๐ บางอรี า้ ๓๕๕ น้วิ พระหตั ถ์ ๔๘ บาท ๓๖๑ น้ิวมอื ๔๘ บาน ๓๖๑ นิ้วหวั แมม่ ือ ๔๘ บา้ น ๓๖๓ นิเวศน์ – พระ, พระราช ๒๔๐ บายศร ี ๑๕๔ นงุ่ ห่ม ๓๔๒ บำเพญ็ กุศล – ทรง ๖๐ บำเพ็ญพระกศุ ล – ทรง ๖๐ หมวด บ บำเพ็ญพระราชกศุ ล – ทรง ๖๐ บท ๓๖๑ บำเพ็ญพระราชกศุ ลเสมอด้วย บพิตร ๓๓๘ รชั กาลใดรัชกาลหนง่ึ – พระราชพิธ ี ๑๖๒ บพิตรพระราชสมภารเจ้า – สมเดจ็ บรม ๒๓, ๑๘๔ บำเพญ็ พระราชกศุ ล – พระราชพธิ ี ๑๖๒ บพติ รพระราชสมภาร – สมเด็จบรม ๑๘๕ บดิ า – สมเด็จพระบรมราช ๓๗ บรมบพติ ร ๓๒๘ บหุ ร ี่ ๓๖๐, ๓๖๒ บรมราชาภเิ ษก – พระราชพธิ ี ๑๕๗ บุรพการี,บรู พการี – พระบรมราช, บรมวงศานวุ งศ์ – พระ ๔๔ สมเด็จพระบรมราช ๑๔๙ บรรจถรณ์ – พระราช ๑๐๗ เบญจครรภ – พระเตา้ ๑๒๙, ๑๔๐ บรรทม – ทรงพระ ๗๐ เบญจราชกกธุ ภัณฑ์ บรรพชา ๓๔๒ ๑๘๗, ๒๑๕ บรรพบุรุษ ๓๔ บรรพบุรษุ – พระบรมอรรคราช ๓๔ เบกิ แว่นเวียนเทียนสมโภช ๑๖๖ บวชเป็นภกิ ษ ุ ๓๔๒ ใบตองทม่ี ว้ นพับไวเ้ ปน็ แหนบ ๓๖๓ ใบพลทู ีซ่ อ้ นกัน ๓๖๒ บวชเป็นสามเณร ๓๔๒ ใบมะตูม ๑๒๖ บ้วนพระโอษฐ ์ ๑๐๕ ใบห ู ๔๗ 390 19-up371-416-19 Sep.indd 390 9/19/12 5:27:48 PM

หมวด ป ปราสาท ๒๔๑ ปฏสิ นั ถาร ๕๓ ปราสาท – พระมหา ๑๓ ปฐมเทศนา ๑๕๑ ปลงคิ้ว ๓๔๒ ปนดั ดา – พระ ๔๒ ปลงผม ๓๔๒ ปโยธร – พระ ๔๘ ปลงเกศา, ปลงพระเกศา, ปลงเสน้ พระเจ้า ๖๘ ปรนนบิ ตั ิ ๗๗ ปลงหนวด ๓๔๒ ปรมาภิไธย – พระ ๘๕ ปลงอาบัต ิ ๓๔๔ ประกาศเทวดา ๑๔๐ ปลาช่อน ๓๕๕ ประกาศพระราชพธิ ี ๑๔๑ ปลาใบไม ้ ๓๕๕ ประกาศสังเวยเทวดา ๑๔๑ ปลามจั ฉะ ๓๕๕ ประเคน ๓๔๔ ปลายแขน ๔๘ ประเคนจตุปจั จัยไทยธรรม – ทรง ๑๓๘ ปลายาว ๓๕๕ ประชวร ทรงพระ ๑๓, ๒๔, ๖๕ ปลาร้า ๓๕๕ ประชวรพระยอด ๖๖ ปลาลิน้ สุนัข ๓๕๕ ประชวรพระวาโย ๖๖ ปลาลนิ้ หมา ๓๕๕ ประชวรพระโศผะ ๖๖ ปลาสลิด ๓๕๕ ประตู ๓๖๑ ปลาหาง ๓๕๕ ประตู (ของพระที่นง่ั และพระตำหนกั ) ๒๘๘ ปลาหางสด ๓๕๕ ประทม ๒๔ ปลาหางแห้ง ๓๕๕ ประทักษิณ ๑๓๗ ปลาไหล ๓๕๕ ประทับ ๒๔ ปลงิ ๓๕๔ ประทับพักพระอิรยิ าบถ, ประทับพกั ปลกี ล้วย ๓๕๖ พระราชอิริยาบถ ๖๔ ปว่ ย ๑๓, ๒๔, ๖๕ ประทับแรม – เสด็จไป, เสดจ็ ฯไป ๕๘ ปว่ ยเป็นลม ๖๖ ประทาน ๕๖ ปวารณา ๓๔๓ ประเทศราช ๑๖๓ ปอด ๕๐ ประเพณวี งั ๑๔๑ ปกั หกั ทองขวาง ๒๐๔, ๒๐๕, ๒๐๖ ประสงค์ – พระ, พระราช, มพี ระ, ปจั จัย ๓๔๐ มพี ระราช, ตอ้ งพระ, ต้องพระราช ๕๔, ๘๓ ปดั แส ้ ๗๗ ประสตู ิ ๒๖, ๗๑, ๒๗๙ ปน้ั , ปน้ั ชงน้ำชา ๓๖๑ ประสตู กิ าล, ประสูติการ – มีพระ ๖๕ ปยั กา – สมเดจ็ พระบรม ๓๔ ปรบั อาบตั ิ ๓๔๔ ปัยกาธบิ ดี – สมเด็จพระบรม ๓๔ ปรารถนา ๕๔ ปัยกาธริ าช – สมเดจ็ พระบรม ๓๔ ปรารถนา – ทรง, ทรงพระราช, พระ, ปัยยกิ า – พระ, สมเดจ็ พระ, พระราช, มพี ระราช ๕๔ สมเด็จพระบรม, สมเดจ็ พระบรมราช ๓๕, ๓๖ ปรารภ ๒๗๖ ปัยยกิ าเธอ – สมเด็จพระเจา้ บรม ๓๕ ปรารภ – ทรง, พระราช, ทรงพระราช ปัสสาวะ ๕๒ กระแสพระราช ๑๓, ๒๗๖ ป้า ๓๘ ปรารภ – พระ, พระราช ๑๓ ปาก ๔๖ ปราศรัย ๕๓ ปากกา ๓๖๐ ปราศรยั – ทรง ๕๓ ป้าน ๓๖๑ 391 19-up371-416-19 Sep.indd 391 9/19/12 5:27:48 PM

ป่านกลุ่ม ๓๕๘ หมวด ผ ปารฉิ ตั ร,ปาริชาต ิ ๓๕๕ ผทม ๒๔ ปา้ สะใภ ้ ๓๘ ผม ๓๕๙ ปติ ุจฉา ๓๘ ผม, กระผม (ชาย) ๓๔๘, ๓๔๙, ๓๖๔, ๓๖๕, ๓๖๖, ปติ ลุ า ๓๘ ๓๖๗, ๓๖๘, ๓๖๙, ๓๗๐ ปิตลุ า – สมเดจ็ พระบรมราช ๓๗ ผล ๓๖๑ ปิตลุ าธริ าช – สมเดจ็ พระ ๓๗ ผลนางนนู ๓๕๖ ปน่ิ โต ๓๖๐ ผลมูลกา ๓๕๖ ปน่ิ ปักผม ๑๐๔ ผลมูลละมั่ง ๓๕๖ ปนิ าสะ – ทรง, พระ ๖๗ ผลอลุ ิด ๓๕๖ ป่ี ๓๖๓ ผอม ๖๕ ปไี่ ฉน ๑๑๘ ผกั กระเฉด ๓๕๖ ปึก ๓๖๑ ผกั กำ ๓๕๘ ปน้ื ๓๖๑ ผกั ตบ ๓๕๖ ปนื ๑๑๐, ๓๕๘ ผกั ทอดยอด ๓๕๔ ปุจฉา – พระ, พระราช ๘๑ ผกั นางริน้ ๓๕๖ ปู่ ๓๖ ผกั บงุ้ ๓๕๖ ปู่ทวด ๓๔ ผกั ปลาบ ๓๕๖ ปทู ่นี อน ๗๐ ผกั ไผ ่ ๓๕๖ เปตามหัยกา,เปตามไหยกา – พระ ๓๔ ผกั รู้นอน ๓๕๖ เปตามหยั ยิกา,เปตามไหยกิ า – พระ ๓๖ ผกั สามหาว ๓๕๖ เป็นฝ ี ผกั ไห่ ๓๕๐ เปล ๖๖ ผกั อ้ีริ้น ๓๕๖ เปล่ยี นเครือ่ งทรงพระแกว้ มรกต ๑๐๘ ผา้ ๓๖๒ – พระราชพธิ ี ๑๔๓ ผา้ ขาวมา้ ๓๕๘ เปล่ยี นทไ่ี ปอยู่ที่อนื่ ๕๘ ผา้ คลุมเตียง ๑๐๗ เปลือกตา ๔๕ ผา้ คลมุ บรรทม ๑๐๗ เปลือกหอย ๓๖๑ ผา้ คลุมพระแท่นบรรทม ๑๐๗ เปยี ผม ๔๕ ผา้ คลุมพระองค ์ ๑๐๒ แปง้ กระแจะ ๑๐๘ ผา้ ชุบสรง, ผ้าสรง, ผ้าพระภูษาชมุ สรง ๑๐๒ แป้งผัดหน้า ๑๐๘ ผา้ เช็ดตวั ๑๐๘ แปรงทนต์,แปรงพระทนต ์ ๗๑ ผ้าเชด็ เทา้ ๑๐๙ แปรงฟัน ๗๑ ผ้าเช็ดปาก ๑๐๙ แปรพระราชฐาน – เสดจ็ , เสดจ็ ฯ ๕๗ ผ้าเช็ดพระบาท ๑๐๙ โปรด ๒๔, ๖๑ ผ้าเชด็ พระหัตถ์ ๑๐๙ โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เข้าเฝ้า ๕๖ ผ้าเชด็ มอื ๑๐๙ โปรดให้ ๖๑ ผ้าเชด็ หน้า ๑๐๘ โปรดใหเ้ ข้าเฝา้ ๕๗ ผ้าซบั พระพกั ตร ์ ๑๐๘ ไปเทยี่ ว ๕๘ ผ้าซบั พระองค ์ ๑๐๘ ไปยกา – พระ, พระบรม ๓๔ ผ้าซับพระโอษฐ ์ ๑๐๙ ไปยกิ า – พระ ๓๖ ผ้าไตร ๓๖๐ 392 19-up371-416-19 Sep.indd 392 9/19/12 5:27:48 PM

ผา้ แถบ ๓๖๐ ฝกั ถั่ว ๓๖๑ ผา้ ทรง ๑๐๑ ฝกั มะขาม ๓๖๑ ผา้ ทรงสะพกั ๑๐๒ ฝัน ๖๒ ผา้ นงุ่ ๑๐๑ ฝา ๓๖๑ ผา้ นุ่งทบั กางเกง ๑๐๑ ฝาโถ ๓๖๑ ผ้านงุ่ อาบนำ้ (ชาย) ๑๐๒ ฝา่ เท้า ๕๐ ผ้าปูทีน่ อน ๑๐๗ ฝา่ พระบาท (น) ๕๐ ผ้าฝา้ ย ๑๐๑ ฝา่ พระบาท (ส) ๒๓ ผา้ พันคอ ๑๐๑ ฝา่ พระหตั ถ์ ๔๘ ผ้าพนั ศอ, ผ้าพันพระศอ ๑๐๑ ฝา่ มอื ๔๘ ผา้ พันหัว, ผา้ โพกหัว ๑๐๒ ฝี ๕๒ ผ้าโพกพระเศยี ร ๑๐๒ ฝูง ๓๖๑ ผายลม ๖๗ เฝ้า ๕๗, ๗๖ ผา้ ใยมะเดือ่ ๑๐๑ เฝ้าทลู ละอองธุลพี ระบาท ๗๖ ผา้ ลาดพระท่ี ๑๐๗ เฝา้ ทลู ละอองพระบาท ๗๖ ผ้าลาดพระแท่น ๑๐๗ แฝก ๓๖๐ ผ้าวงศอ, ผ้าวงพระศอ ๑๐๑ ไฝ ๕๐ ผ้าสไบ ๑๐๒ ๑๖๒ ผา้ สรง ๑๐๒ หมวด พ ๓๖๑ ผา้ ส่าน (ผา้ ขนสัตว์) ๑๐๒ พงศาวดาร – พระราช ๑๐๙ ผาสุกะ – พระ ๔๙ พรม ๓๔๕ ผาสุกฐั ิ – พระ ๕๒ พรมทางเดิน ๑๓, ๔๗ ผา้ หม่ ๑๐๒ พระ ๑๕๙ ผ้าหม่ นอน ๑๐๗ พระกร ๑๙๓, ๒๑๙ ผา้ หรือกระดาษท่พี บั ไว้ ๓๖๒ พระกาฬไชยศร ี ๒๑๙ ผา้ ไหม ๑๐๑ พระเก้ยี ว ๑๔๓ ผวิ กาย ๕๐ พระเกย้ี วยอด ๑๐๗ ผวิ พระพักตร ์ ๔๗ พระแกว้ มรกต ๔๙ ผวิ หนงั ๕๐ พระขนน ๖๗ ผวิ หน้า ๔๗ พระขนอง ๑๐๗ ผนื ๓๖๑ พระขปิ สัทโท ๑๐๘ ผกู ๓๖๑ พระเขนย ๑๙๗ ผู้โล้ชงิ ชา้ ๑๕๖ พระคนั ฉอ่ ง ๑๒๙ เผดียงสงฆ์ ๓๔๒ พระคชาธาร ๓๓๖ เผอื ก ๓๖๓ พระครอบ ๓๓๘ แผง ๓๖๑ พระครู ๓๓๘ แผน่ ๓๖๑ พระครูฐานานกุ รม ๓๓๘ ไผ ่ ๓๕๘ พระครปู ระทวน ๓๓๘ หมวด ฝ ๓๓๘ ฝัก พระครสู ญั ญาบัตร พระคุณเจา้ 9/19/12 5:27:48 PM 19-up371-416-19 Sep.indd 393 ๓๖๑ พระคุณทา่ น 393

พระเคร่ืองต้น ๑๔ พระเต้าเบญจครรภ ๑๒๙, ๑๔๐ พระจุลมงกฎุ ๒๑๙ พระเตา้ โมราแดงยอดเก้ียว ๑๒๙ พระเจ้า ๔๕, ๖๘ พระถ้วย ๑๐๕ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ – สมเดจ็ ๒๖๙ พระถนั ๔๘ พระเจ้าลกู เธอ ๒๖๙ พระทรงเมอื ง ๑๔๑ พระเจ้าลูกยาเธอ ๒๖๙ พระทรวง ๔๘ พระเจ้าวรวงศ์เธอ ๑๐ พระทวย ๑๐๕ พระฉาย ๑๐๘ พระทวาร ๒๘๘ พระชงฆ์ ๕๐ พระทัยหาย ๖๘ พระชฎา ๕ ยอด ๑๙๒, ๒๑๗ พระที่น่งั โถง ๒๓๙, ๒๔๒ พระชฎากลีบ ๒๑๗ พระทน่ี งั่ กง ๑๔๘ พระชฎาเดินหน ๑๙๒, ๒๑๗ พระท่นี ง่ั โกง ๒๔๒ พระชฎาพระกลบี ๒๑๗ พระทนี่ ั่งบุษบกมาลามหาจักรพรรดิพิมาน ๒๔๙ พระชฎามหาชมพู ๒๑๗ พระทน่ี งั่ ภัทรบฐิ ๒๔๘ พระชนก ๑๓, ๓๗ พระทน่ี ั่งอมรินทรวินจิ ฉยั ๒๔๙ พระชนนี ๑๓, ๓๗ พระที่นง่ั อัฐทิศ ๒๔๗ พระชนมพรรษา ๘๗ พระเทวกรรม ๑๖๕ พระชนมวาร ๑๓๙ พระแท่น ๑๐๗ พระชันษา ๘๗ พระแทน่ บรรทม ๑๐๗ พระชนมายุ ๘๗ พระแท่นมณฑล ๑๕๘ พระชงั ฆฐั ิ ๕๒ พระแท่นราชบัลลงั ก ์ ๑๔๐ พระชตั ต ุ ๔๗ พระแท่นลงยาราชาวด ี ๑๑๒ พระชามาดา ๔๔ พระแท่นอาบนำ้ ในพระราชพิธ ี พระชายา ๑๒, ๔๓ ตามลัทธิพราหมณ์ ๑๔๒ พระชานุ ๔๙ พระธมน ี ๕๑ พระเชษฐภาดา, พระเชษฐภาตา ๓๙ พระธรรมกถึก ๑๕๔ พระเชษฐา ๓๙ พระธรรมเทศนา ๑๓๘ พระดัชน ี ๔๘ พระธรรมเทศนามงคลวิเศษกถา ๑๕๔ พระดำเนิน – ทรง ๕๖ พระโธรน ๑๐๗ พระดำร ิ ๘๒ พระนขา ๔๘ พระดง่ิ ๑๓ พระนม ๑๓ พระดุม ๑๐๓ พระนลาฏ ๔๕ พระเดชพระคุณทา่ นเจา้ คณุ ๓๓๘ พระนหารู ๕๑ พระตรา ๑๑๐ พระนดั ดา ๔๑ พระตำหนัก ๒๓๘, ๒๔๓ พระนยั นะ ๔๕ พระตะพาบ ๑๐๕ พระนางเจา้ ๒๗๑ พระตาลุ ๔๖ พระนางเธอ ๒๗๑ พระเตา้ ๔๘ พระนาภี ๔๙, ๒๘๖ พระเตา้ ๑๐๕ พระนาม ๒๙๐ พระเตา้ ทักษิโณทก ๑๐๕, ๑๔๑ พระนามาภไิ ธย ๕๕, ๘๕ พระเต้าเทวบฐิ ๑๒๙ พระนาสา ๔๖ 394 19-up371-416-19 Sep.indd 394 9/19/12 5:27:48 PM

พระนาสิก ๔๖ พระปรมาภไิ ธย ๕๕, ๘๕ พระเนตร ๔๕ พระประชวร – ทรง ๖๕ พระเนตรขาว ๔๕ พระประพนั ธวงศเ์ ธอ ๒๖๙ พระเนตรดารา ๔๕ พระประสงค์ ๘๔ พระเนตรดำ ๔๕ พระปรัศว์ ๔๙ พระบรมฉายาลักษณ์ ๒๘๘ พระปราง ๔๖ พระบรมญาติ ๑๓ พระปราษณี ๕๐ พระบรมเดชานุภาพ ๑๒ พระปฤษฎางค์ ๔๙ พระบรมทนต ์ ๑๓ พระปณั หิ ๕๐ พระบรมนามาภไิ ธย ๑๒, ๑๓, ๘๕, ๒๙๐ พระปปั ผาสะ ๕๐ พระบรมโพธิสมภาร ๑๒ พระปยั กา ๓๔ พระบรมมหัยกา ๑๒ พระปัสสาสะ ๕๒ พระบรมมหาชนก ๑๒ พระปาตโิ มกข์ ๓๔๓ พระบรมมหาราชวัง ๒๓๕ พระปาทฐั ิ ๕๒ พระบรมราชชนน ี ๑๒ พระปฐิ กิ ณั ฐกฐั ิ ๕๒ พระบรมราชบรู พการี – สมเดจ็ ๑๕๖, ๑๕๘, ๑๖๑ พระปิตตะ ๕๑ พระบรมวงศ์ ๒๒ พระปินาสะ – ทรง ๖๗ พระบรมราชโองการ ๑๒, ๗๘ พระปหิ กะ ๕๐ พระบรมราชานเุ คราะห ์ ๑๒, ๘๓ พระปฬี กะ ๕๐ พระบรมราชานสุ รณ ์ ๑๒ พระเปรยี ญ ๓๓๖ พระบรมราชานุสาวรีย ์ ๑๒, ๒๘๙ พระพรชยั มงคล ๑๕๓ พระบรมราชาภเิ ษก ๑๒ พระพกั ตร ์ ๔๗ พระบรมราชิน ี ๑๒ พระพาหัฐิ ๕๒ พระบรมราชูปถมั ภ ์ ๑๒, ๘๒ พระพาหา, พระพาหุ ๔๗ พระบรมราโชวาท ๑๒, ๗๙ พระพิธธี รรม ๑๓๑ พระบรมวงศ์ ๒๒, ๔๔, ๑๓๑ พระพเ่ี ลีย้ ง ๑๓ พระบรมวงศานุวงศ ์ ๒๒, ๔๔, ๑๕๔ พระพทุ ธชินสีห์ ๑๕๑ พระบรมศพ ๑๓ พระพุทธเทวปฏมิ ากร ๑๕๒ พระบรมอรรคราชบรรพบุรุษ ๓๔ พระพทุ ธปฏิมาชยั วฒั น์ ๑๑๒ พระบรมอัฐ ิ ๑๓ พระพทุ ธปฏมิ าชยั หลงั ช้าง ๒๖๐ พระบรมโอรสาธิราช ๑๓ พระพทุ ธมนต์ – นำ้ ๑๒๙, ๑๔๕ พระบงั คน ๑๓ พระพุทธมหามณรี ตั นปฏมิ ากร ๑๔๓, ๑๕๑, ๑๕๔ พระบาท ๕๐ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกย ์ ๑๔๕, ๑๔๘ พระบารม ี ๑๕๗ พระพทุ ธรูป ๓๖๓ พระบิดร, พระบดิ า ๓๗ พระพุทธรปู ฉลองพระองค์ ๑๕๔ พระบุตร ๔๐ พระพุทธรูปประจำพระชนมพรรษา ๑๔๑, ๑๕๓ พระบตุ ร ี ๔๑ พระพทุ ธรูปประจำพระชนมวาร ๑๔๑, ๑๕๓ พระบุพโพ ๕๑ พระพทุ ธรูปประจำวันเกดิ ๑๔๑ พระบุษปะ ๕๑ พระพุทธเลิศหลา้ นภาไลย ๑๔๕, ๑๔๘ พระเบญจปฎลเศวตฉตั ร ๑๙๘, ๒๒๐ พระเพลา ๔๙ พระปฏิสนั ถาร – ทรง, มี ๕๓ พระภม ู ๔๕ 395 19-up371-416-19 Sep.indd 395 9/19/12 5:27:48 PM

พระภิกษ ุ ๓๒๙, ๓๓๓, ๓๔๑ พระราชทาน ๒๗, ๒๘ พระภิกษุนาคหลวง ๑๕๐ พระราชนพิ นธ ์ ๕๓ พระมหากรณุ า ๑๓ พระราชนิยม ๑๔๙ พระมหากรุณาธิคณุ ๑๓ พระราชนิเวศน์ ๒๔๐ พระมหากษตั ริย ์ ๑๕๐, ๑๕๒ พระราชบดิ า ๓๗ พระมหาปราสาท ๑๓ พระราชปฏิสันถาร ๕๑ พระมหามงกุฎ ๑๓ พระราชประสงค ์ ๘๔ พระมหามงคล ๑๓ พระราชปรารถนา ๕๒ พระมหามณเฑียร ๑๓ พระราชปรารภ ๒๗๖ พระมหาสังข ์ ๑๒๕ พระราชพธิ ีจร ๑๓๖, ๑๔๙ พระมหาสังขเ์ ดมิ ๑๒๕ พระราชพิธปี ระจำ ๑๓๖, ๑๓๘ พระมหาสงั ข์ทักษิณาวฏั ๑๒๕ พระราชพิธีและการพระราชกศุ ล ๑๑๒, ๑๔๒ พระมหาสงั วาล ๑๓ พระราชภคิน ี ๑๓ พระมหาเศวตฉตั ร ๒๑๕ พระราชมารดา ๓๗ พระมหาอุณาโลม ๑๓ พระราชลัญจกร ๑๕๐ พระมเหสี ๔๓, ๒๗๑, ๒๗๒, ๒๗๓ พระราชวงศ์ ๑๔๑, ๑๔๘,๑๕๔, ๑๕๙ พระมเหสีรอง ๒๗๑, ๒๗๒ พระราชวงั ๑๔๘, ๑๕๙ พระมเหสีเอก ๒๗๑, ๒๗๒ พระราชวังสนามจันทร์ ๒๔๐ พระมงั สา ๕๐ พระราชสมภพ – เสด็จ, ทรง ๗๐, ๒๗๘ พระมงั สี ๑๐๕ พระราชสมภารเจา้ ๓๓๒ พระมชั ฌมิ า ๔๘ พระราชอาญาไมพ่ ้นเกลา้ พ้นกระหม่อม ๓๒๕ พระมัตถลงุ ค ์ ๕๑ พระราชอำนาจ ๑๓ พระมัสส ุ ๔๖ พระราชอทุ ศิ ๑๓ พระมาตลุ า ๑๓, ๓๘ พระราชาคณะ ๓๓๑ พระมาลาเบีย่ ง ๑๙๓, ๒๑๘ พระราชาคณะ – สมเดจ็ ๑๓๐, ๑๓๔, ๑๔๓, ๑๔๖ พระมาลาเส้าสะเทิน ๑๓๙, ๒๑๘ พระราชานเุ คราะห์ ๑๔ พระมาลาเส้าสูง ๑๙๓, ๒๑๘ พระราชทู ิศ ๑๔ พระมุฐิ ๔๘ พระราโชวาท ๑๒, ๗๕, ๒๗๕ พระยา ๓๔๕ พระราศี ๔๗ พระยาแรกนา ๑๕๐ พระรูป ๒๘๘ พระยภ่ี ู่ ๑๓,๑๐๗ พระโรค ๑๓ พระรัตนตรัย ๑๔๐, ๑๔๒, ๑๔๓, ๑๔๔ พระลว่ ม ๑๐๙ พระรากขวัญ ๔๗ พระลสิกา ๕๑ พระราชกระแส ๗๙, ๒๗๑ พระโลมกจั ฉะ ๔๗ พระราชกุศล ๑๐๗ พระโลมจักษุ ๔๖ พระราชชายา ๑๒, ๔๓, ๒๗๓ พระโลมนาสิก ๔๖ พระราชชายาเจ้าดารารัศมี ๒๗๓ พระโลมา ๕๐ พระราชดำรัส ๗๙, ๒๗๕ พระโลหิต ๑๓ พระราชดำรสั ตอบ ๑๔๗ พระวรชายา ๑๒, ๔๓ พระราชดำริ ๕๑ พระวรราชชายา ๑๒, ๔๓, ๒๗๓ พระราชทรพั ย์สำหรบั ใชส้ อยส่วนพระองค์ ๑๐๗ พระวรวงศ์เธอ ๒๖๘ 396 19-up371-416-19 Sep.indd 396 9/19/12 5:27:48 PM

พระวลัย ๑๐๔ พระแสงราชศัสตราวธุ ๑๕๖ พระวักกะ ๕๐ พระแสงหอก ๑๑๐ พระวตั ถิ ๔๙ พระแสงหอกชยั ๒๒๖ พระเวชยนั ตราชรถ ๒๖๐ พระแสงหอกเพชรรัตน ๒๒๖ พระเวฐนะ ๑๐๒ พระแสงอัษฎาวุธ ๑๕๙ พระเวณิ ๔๕ พระแสจ้ ามร ี ๒๑๕ พระแวน่ สรู ยกานต ์ ๑๐๔ พระแส้หางช้างเผือก ๒๑๖ พระศก ๔๕ พระโสณ ี ๔๙ พระศรี ๑๐๕ พระหทยั ๔๘ พระศอ ๔๗ พระหนุ ๔๗ พระเศียร ๔๕ พระหนุฐ ิ ๕๒ พระสกนุ ๔๙ พระหลกั เมือง ๑๔๑, ๑๕๙ พระสงฆ ์ ๓๓๕, ๓๓๖, ๓๓๗, ๓๓๘, ๓๓๙ พระหตั ถ ์ ๔๘ พระสหาย ๑๓ พระหัตถัฐิ ๕๒ พระสงั ฆราช – สมเด็จ ๑๓๕ พระองค์ ๑๓ พระสมั พันธวงศ์เธอ ๒๗๐ พระองคลุ ี ๔๘ พระสัมพทุ ธพรรณ ี ๑๔๘ พระองคลุ บี ัพ ๔๘ พระสสั สุ ๔๔ พระอนามกิ า ๔๘ พระสัสสุระ, สสรุ ะ ๔๔ พระอนุจร ๓๓๖ พระสาง ๑๐๘ พระอภิรมุ ๒๐๔, ๒๐๕, ๒๒๒, ๒๒๓ พระสางวงเดือน ๑๐๘ พระอนวุ งศ์ ๔๔ พระสางเสนยี ด ๑๐๘ พระอสา ๕๐ พระสริ ัฐิ ๔๕ พระอัครชายา ๑๒, ๒๗๓ พระสสี กฏาหะ ๔๕ พระอัครชายาเธอ ๔๒, ๒๗๓ พระสพุ รรณบัฏ – พระราชพิธจี ารกึ ๑๕๘ พระอคั รเทว ี ๑๓, ๒๗๒ พระสุหรา่ ย – ทรง ๑๓๙ พระอคั รมเหสี ๑๓, ๒๗๒ พระเสโท ๕๑ พระอคั รราชชายา ๑๓ พระเสือ้ เมือง ๑๔๑, ๑๕๙ พระอคั รราชเทว ี ๑๓, ๒๗๒ พระแสง ๑๑๐ พระองั คุฐ ๔๘ พระแสงกรรไกร ๑๑๐ พระอังรงึ ๑๐๘ พระแสงกระสนุ ๑๑๐ พระอังสกฏุ ๔๗ พระแสงกัสสะ ๑๑๐ พระอังสฐั ิ ๕๒ พระแสงขรรค์ชัยศรี ๑๘๐ พระอังสา ๔๗ พระแสงของา้ วแสนพลพ่าย ๒๒๖ พระอฐั ิ, พระบรมอัฐ ิ ๕๑ พระแสงดาบ ๑๑๐ พระอนั ตคุณ ๕๑ พระแสงดาบเชลย ๒๒๖ พระอนั ตะ ๕๐ พระแสงดาบมเี ขน ๒๒๖ พระอยั กา ๓๖ พระแสงธนู ๒๒๖ พระอสั สาสะ ๕๒ พระแสงปนาค ๑๑๐ พระอัสสุชล ๔๖ พระแสงปนื ๑๑๐ พระอัสสธุ ารา ๔๖ พระแสงปืนคาบชุดขา้ มแมน่ ำ้ สะโตง ๒๒๖ พระอาจารย์ ๑๓ 397 19-up371-416-19 Sep.indd 397 9/19/12 5:27:48 PM

พระราชอิสริยยศ ๑๓๖ พานรองสังข์ ๑๐๕ พระอณุ หสิ ๑๐๔ พานหมาก ๑๐๙ พระอุทร ๔๙, ๒๘๐ พานหมากของพระมหากษตั ริย ์ ๑๐๙ พระอโุ บสถ ๑๕๐, ๑๕๑ พานหมากเสวย ๑๐๙ พระอรุ ะ ๔๘ พาย ๓๖๓ พระอุรัฐ ิ ๕๒ พาหรุ ดั ๑๐๔ พระอุหลบ ๕๑ พิธีกฐนิ กรรม ๑๓๙ พระอ ู่ ๑๐๘ พิมเสน ๓๕๘ พระอูรฐั ิ ๕๒ พโิ รธ – ทรง, ทรงพระ ๖๒ พระอูร ุ ๔๙ พช่ี าย ๓๙ พระโอษฐ ์ ๔๖ พน่ี างเธอ – พระเจ้า, สมเดจ็ พระเจ้า ๔๐, ๒๖๙ พราหมณ ์ ๑๕๕ พย่ี าเธอ – พระเจา้ , สมเดจ็ พระเจ้า ๓๙, ๒๖๙ พลอย ๓๖๒ พส่ี าว ๔๐ พลเอก ๒๖๗ พชื มงคลจรดพระนังคลั แรกนาขวัญ – พลเอกหญิง ๒๖๗ พระราชพธิ ี ๑๔๒, ๑๕๐ พลกี รรม ๑๕๘ พดุ ตานกาญจนสงิ หาสน์ – พระท่นี ่ัง ๒๓๖ พล ู ๓๕๘ พทุ ธเจดียสถาน ๑๕๘ พลกู ำ ๓๕๘ พทุ ธศาสนูปถัมภก ๑๕๓, ๑๙๙ พลูจีบ ๓๕๙ พมุ่ ขา้ วตอก ๑๐๗, ๑๐๘, ๑๒๙,๑๓๐, ๑๓๑, ๑๓๖ พลูตับ ๓๖๐ พมุ่ งา ๑๓๖ พวง ๓๖๒ พมุ่ ดอกไม ้ ๑๑๒, ๑๓๓, ๑๓๔ พอ่ ๓๗ พุ่มดอกไม้สด ๑๓๖ พ่อตา ๔๔ พ่มุ ถ่ัว ๑๓๖ พ่อสามี ๔๔ พุ่มหญ้าแพรก ๑๓๖ พัก ๖๔ พู ๓๖๒ พระพักตร์ ๔๗ พดู ๕๓ พักพระอริ ยิ าบถ, พกั พระราชอริ ยิ าบถ ๖๔ พทู ุเรียน ๓๖๒ พังผดื ๕๑ เพชร ๓๖๒ พัชนี – พระ ๑๐๙ เพชรนอ้ ย – พระมาลา ๒๑๙ พัด ๑๐๙ เพชรใหญ่ – พระมาลา ๒๑๘, ๒๑๙ พัดโบก ๒๑๐ เพดานปาก ๔๖ พดั วาลวิชน ี ๒๑๕, ๒๑๖ เพดานพระโอษฐ์ ๔๖ พนั ๓๔๕ เพลง ๓๖๑ พันธ์ไุ มต้ า่ งๆ ๓๖๒ เพลงทแ่ี ต่ง ๘๔ พับ ๓๖๒ แพ, แพซุง ๓๖๒ พบั ไว้เปน็ แหนบ ๓๖๓ แพรแถบ ๓๖๐ พิธแี ต่งงาน ๑๕๗ โพงพาง ๓๖๑ พานทองสองชน้ั – เครอื่ งนมสั การ ๑๑๒, ๑๑๔ โพธิสมภาร – พระบรม ๑๒ พานปากกระจับ ๑๑๒ พานพระขันหมาก ๑๐๙ หมวด ฟ พานพระศรี ๑๐๙ ฟอง ๓๖๒ 398 19-up371-416-19 Sep.indd 398 9/19/12 5:27:48 PM

ฟอ่ น ๓๖๒ มหาบพติ ร ๓๓๘ ฟกั ทอง, ฟักเหลือง ๓๕๖ มหาปยั กาธิบดี – สมเด็จพระ ๓๔ ฟงั เทศน์, ฟงั ธรรม ๖๐, ๑๓๔ มหาปยั ยกิ าเธอ – สมเด็จพระราช ๓๕ ฟนั ๔๖, ๓๖๖ มหาพชิ ยั ราชรถ – พระ ๒๔๖, ๒๕๕, ๒๕๙ ฟนื ๓๖๐ มหาพชิ ยั มงกุฎ – พระ ๒๑๕ ฟูก ๑๐๗ มหาเศวตฉัตร – พระ ๒๑๕ มหาสมณสาสน์ – พระ ๒๗๗ หมวด ภ มหาสงั ข์เดมิ – พระ ๑๒๕ ภคนิ ี – พระ ๔๐ มหาสงั ข์ทกั ษิณาวฏั – พระ ๑๒๕ ภัตตาหาร ๓๔๑ มหาสังวาล – พระ ๑๐๔ ภัสดา – พระ ๔๒ มหาเสวกเอก ๓๔๘ ภาคิไนย – พระ ๔๑ มหาอำมาตย์ ๓๔๔ ภาชนะบรรจุสผี งึ้ ๓๖๐ มเหสี – พระ ๔๓, ๒๗๑, ๒๗๒, ๒๗๓ ภาชนะใสเ่ ครื่องลา้ งหนา้ ๑๐๘ มโหระทึก ๑๒๔, ๑๓๖, ๑๓๗ ภาติกา – พระ ๔๒ มอง ๒๔, ๖๐ ภาตยิ ะ – พระ ๔๒ มอบหมายให้ ๕๘ ภาพถา่ ย, ภาพวาด ๓๖๒ มดั ๓๖๒ ภกิ ษผุ ปู้ กครองวัด ๓๔๑ มนั ๓๖๓ ภูพานราชนิเวศน์ – พระตำหนัก ๒๔๐ มันสมอง ๕๑ ภูพิงราชนเิ วศน์ – พระตำหนกั ๒๔๐ มา้ แกว้ ๑๖๕ ภษู า – พระ ๑๐๑ มาฆบูชา – พระราชพธิ ที รงบำเพ็ญ ภษู าชบุ สรง – พระ ๑๐๒ พระราชกศุ ล ๑๔๖ ภษู าทรง ๑๐๑ มา้ ต้น ๒๖๖ ภษู าสนบั เพลา – พระ ๑๐๑ มาตามหยั กา – พระ, พระบรมราช ๓๕ หมวด ม มาตามหยั ยกิ า – พระ ๓๖ มงกฎุ – พระมหา ๑๓, ๑๐๔ มาตามไหยกา – พระ ๓๔ มงคล – พระมหา ๑๓ มาตามไหยกิ า – พระ ๓๖ มณฑปพระกระยาสนาน ๒๘, ๑๓๗, ๑๕๒ มาตจุ ฉา – พระ ๓๘ มณฑปรัตนกรณั ฑ์ – พระ ๑๐๕ มาตลุ า – พระ ๓๘ มณฑปเล็ก – ตลับพระ ๑๐๙ มาตลุ านี – พระ ๓๘ มณเฑียร – พระมหา, พระราช ๑๓, ๒๔๑ มา่ น ๒๖๒ มดลูก ๔๙ มา่ นตา ๔๖ มรณภาพ ๓๔๒ ม่านพระเนตร ๔๖ มวน ๓๖๒ ม้าม ๕๐ มว้ น ๓๖๒ มารดา – พระ, มารดร – พระ ๓๗ มวยผม ๔๕ มารดา – จอม, เจา้ จอม, มหัยกา – พระบรม ๑๒ เจา้ คณุ จอม ๑๒, ๔๓, ๒๗๓ มหากรณุ า – พระ ๒๘๓ มีพระประสูตกิ าร ๖๕ มหากรุณาธคิ ุณ – พระ ๒๘๒ มพี ระประสูตกิ าล ๖๕ มหากษตั รยิ ์ – พระ, สมเด็จพระ ๑๒, ๑๓๗, ๑๓๘, มพี ระราชหฤทัยระลึกถงึ ๕๖ ๑๓๙, ๑๔๒, ๑๕๐, ๑๕๒ มีด ๓๖๓ 399 19-up371-416-19 Sep.indd 399 9/19/12 5:27:48 PM

มดี โกน ๑๑๐ ยอด – พระ ๕๒ มีดใช้บนโต๊ะอาหาร ๑๐๕ ยอดพระถนั ๔๘ มือ ๔๘ ยักษ์ ๓๖๐ มขุ (สว่ นของพระที่นง่ั ซง่ึ ยน่ื ออกไป ยกั ษก์ มุ ภรรณ ๑๔๑ สำหรับประทับวา่ ราชการ), มขุ เดจ็ ๒๘๗ ยา่ ๓๖ มงุ้ ๓๖๓ ยาแกโ้ รคตา่ งๆ ๓๕๘ มยุ้ – เถา ๓๕๕ ยาถา่ ย ๑๐๙ มุสิกะ ๓๕๖ ย่าทวด ๓๕, ๓๖ มูล ๓๕๖ ยานพาหนะสำหรับสมเด็จพระสงั ฆราช ๒๖๓ มลู ดิน ๓๕๖ และหม่อมเจ้า มูลพระชิวหา ๔๗ ยานพาหนะสำหรับหมอ่ มเจ้าและ ๒๖๓ มูลพระนขา ๕๑ ขา้ ราชการชน้ั ผใู้ หญ่ท่ีไป ๒๖๓ มูลพระนาสกิ ๕๑ ปฏิบัติหน้าทีเ่ ป็นผูแ้ ทนพระองค์ ๒๔๕ มลู พระเสโท ๕๑ ๒๔๕ มลู สถานบรมอาสน์ – พระท่นี งั่ ๒๔๒ ยานพาหนะสำหรับองคมนตรี ๓๖, ๓๗ เมด็ ๓๖๒ ยานมาศ – พระ ๓๕, ๓๖ เมลด็ ๓๖๒ ยานมาศสามลำคาน – พระ ๕๘ เมาฬี – พระ ๔๕ ยาย ๑๐๙ เมอื งออก ๑๖๓ ยายทวด ๑๐๙ แม่ ๓๗ ย้ายทอ่ี ย่ชู ัว่ คราว ๑๐๙ แมย่ าย ๔๔ ยาระบาย ๑๐๙ แมส่ ามี ๔๔ ยารกั ษาโรค ๖๑ โมฬี – พระ ๔๕ ยาเส้น ๖๑ ไมเ่ จบ็ ป่วย ยาเสน้ สำหรับสบู ด้วยกล้อง ๑๐๗ ไม ้ ๖๓ ยิ้ม ๑๕๕ ไม้กลดั ๓๖๒ ยม้ิ เหน็ ไรฟัน ๖๙ ไมเ้ กาหลัง ๓๖๓ ยภี่ ู่ – พระ ๑๔๒ ไมข้ ีดไฟ ๑๑๐ ยืนชงิ ชา้ ๑๔๒ ไมแ้ คะหู ๓๕๘ ยืน – ทรง ๔๐ ไม้จ้ิมฟนั ๑๐๙ ยนื แท่น ๓๕๖ ไม้เทา้ ๑๐๙ ยืนโรง ๖๑ ไม้ไผ ่ ๑๑๐ ยพุ ราช – สมเด็จพระ ๖๑ หมวด ย ๓๖๓ เยือ่ เคย ๖๑ ยก ๔๙ ยกของกิน แยม้ พระสรวล ๓๔๐ ยกนะ – พระ ๓๖๒ แย้มพระโอษฐ ์ ยวง ๗๒ แย้มสรวล ๔๙ ยวงขนนุ ๕๐ โยนี – พระ ๓๕๙ ยศเจ้าต่างกรมชน้ั สูง – พระ ๓๖๒ โยม ยศทางทหาร – พระ ๓๖๒ ยศฝ่ายพลเรือน ๒๗๐ หมวด ร ๒๖๗ รก ๓๔๔ รถ 400 19-up371-416-19 Sep.indd 400 9/19/12 5:27:48 PM