ราชาศัพท์

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท์ ความหมาย พระอันตคุณ ลำไสเ้ ลก็ , ลำไสท้ บ พระกุญชะ ไส้พุง พระนหาร ู เสน้ , เอน็ เสน้ พระโลหิต, หลอดพระโลหิต เสน้ เลือด, หลอดเลอื ด หลอดพระวาโย หลอดลม พระกโิ ลมกะ พังผืด พระองคาพยพ ส่วนต่าง ๆ ของรา่ งกาย พระมัตถลงุ ค์ มนั สมอง พระธมน(ี ๑) เสน้ ประสาท พระลสกิ า นำ้ ในไขข้อ พระปติ ตะ ด,ี นำ้ ด ี พระเขฬะ นำ้ ลาย พระเสมหะ เสลด มลู พระนาสกิ น้ำมกู มลู พระนขา ขี้เล็บ พระเสโท เหงอ่ื พระเมโท, มูลพระเสโท ไคล พระบุพโพ นำ้ หนอง, นำ้ เหลอื ง พระอหุ ลบ, พระบษุ ปะ เลือดประจำเดือน พระอฐั ิ กระดกู พระอังคาร, พระสรีรางคาร เถา้ กระดูก (๑) จาก สยามบาลอี ภิธาน ของนาคะประทปี มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั จดั พมิ พ์ พ.ศ. ๒๕๓๐ ตามแบบฉบับเดมิ 51 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 51 9/7/12 8:10:12 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท ์ ความหมาย พระองั สัฐ(ิ ๑) กระดูกไหล่ พระหนฐุ (ิ ๒) กระดูกคาง พระควี ัฐิ(๓) กระดกู คอ พระพาหฐั (ิ ๔) กระดกู แขน พระอุรฐั (ิ ๕) กระดูกหนา้ อก พระผาสุกัฐ(ิ ๖) กระดูกซโี่ ครง พระปฐิ กิ ัณฐกัฐ(ิ ๗) กระดูกสนั หลัง พระกฏิฐ(ิ ๘) กระดูกสะเอว พระอูรฐั (ิ ๙) กระดูกขา พระชงั ฆฐั ิ(๑๐) กระดูกแข้ง พระปาทฐั (ิ ๑๑) กระดูกเท้า พระหตั ถัฐ(ิ ๑๒) กระดกู มอื พระยอด ฝ,ี หวั ฝี พระบงั คนหนกั อุจจาระ พระบงั คนเบา ปัสสาวะ พระปัสสาสะ ลมหายใจเข้า พระอัสสาสะ ลมหายใจออก พระชพี จร ชพี จร อุณหภมู พิ ระวรกาย อณุ หภมู ิของร่างกาย ลม พระวาโย 52 (๑)–(๑๒) จาก พระบาลมี หาสตปิ ฏั ฐานสตู ร 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 52 9/7/12 8:10:13 PM

หมวดที่ ๓ อาการ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใชแ้ ก ่ รบั สั่ง สั่ง – พระมหากษัตริย์ถงึ หมอ่ มเจา้ รับสง่ั , ตรสั พดู – พระมหากษตั ริย์ถงึ หมอ่ มเจา้ ทรงทักทาย, ตรัสทักทาย ทักทาย – พระมหากษัตริยถ์ งึ หมอ่ มเจา้ ทรงพระราชปฏิสันถาร, ทกั ทาย – พระมหากษัตรยิ ์ มีพระราชปฏิสันถาร สมเด็จพระบรมราชนิ นี าถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระปฏสิ นั ถาร, ทกั ทาย – พระราชวงศ์ชน้ั สมเด็จเจา้ ฟา้ มพี ระปฏสิ ันถาร และพระองค์เจา้ ทรงปราศรัย ปราศรยั , – พระมหากษัตริย์ถึงหมอ่ มเจ้า พดู ดว้ ยไมตรีจติ ทรงถาม, ตรัสถาม ถาม – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ หมอ่ มเจา้ ทรงพระราชดำริ, คิด – พระมหากษัตรยิ ์ มพี ระราชดำร ิ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก 53 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 53 9/7/12 8:10:14 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใช้แก ่ สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระดำร,ิ มีพระดำริ คดิ – พระราชวงศ์ชนั้ สมเดจ็ เจ้าฟา้ และพระองค์เจ้า มพี ระราชประสงค์, ตอ้ งการ – พระมหากษตั รยิ ์ ตอ้ งพระราชประสงค ์ สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมาร ี มีพระประสงค,์ ตอ้ งการ – พระราชวงศช์ ัน้ สมเดจ็ เจา้ ฟ้า ตอ้ งพระประสงค์ และพระองค์เจา้ ทรงพระราชปรารถนา, ตอ้ งการ, ปรารถนา – พระมหากษตั ริย ์ มพี ระราชปรารถนา สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร 54 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 54 9/7/12 8:10:15 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใชแ้ ก ่ สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงปรารถนา ปรารถนา – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถงึ หมอ่ มเจ้า ทรงพระราชนิพนธ ์ แต่งหนังสือ, แต่งเพลง – พระมหากษัตรยิ ์ สมเด็จพระบรมราชินนี าถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี ทรงพระนพิ นธ์ แตง่ หนงั สือ, แต่งเพลง – พระราชวงศช์ นั้ สมเดจ็ เจา้ ฟา้ และ พระองค์เจ้า ทรงนพิ นธ,์ ทรงแตง่ แตง่ หนังสอื , แต่งเพลง – หมอ่ มเจา้ ทรงพระอกั ษร อ่านหนงั สือ, – พระมหากษัตริยถ์ ึงพระองค์เจ้า เขยี นหนังสอื , เรยี นหนงั สอื ทรงลงพระปรมาภิไธย ลงชือ่ – พระมหากษัตรยิ ์ ทรงลงพระนามาภิไธย ลงชอื่ – สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยพุ ราช 55 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 55 9/7/12 8:10:17 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใชแ้ ก่ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงลงพระนาม ลงชือ่ – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถึงหม่อมเจ้า ทรงพระราชอนสุ รณ์คำนงึ ถงึ , หวนคดิ ถึง, รำพึงถงึ , – พระมหากษตั ริย์ ทรงพระราชอนสุ รณ ์ ระลึกถึง สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ รำพึงถึง, มพี ระราชหฤทัย สมเด็จพระบรมราชนิ ี ระลึกถงึ สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงระลึกถึง ระลกึ ถึง – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถ งึ หมอ่ มเจา้ พระราชทาน ให ้ – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ สมเดจ็ เจา้ ฟา้ ประทาน ให ้ – พระราชวงศช์ น้ั พระองคเ์ จา้ และ หม่อมเจ้า โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม สงั่ ใหเ้ ขา้ พบ, – พระมหากษัตรยิ ์ ให้เขา้ เฝ้าทูลละอองธุลี อนุญาตให้เข้าพบ สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ พระบาท โปรดเกล้าโปรดกระหมอ่ ม ส่ังใหเ้ ข้าพบ, – สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี ให้เข้าเฝา้ ทลู ละออง อนุญาตใหเ้ ขา้ พบ สมเด็จพระบรมราชชนก พระบาท สมเด็จพระบรมราชชนนี 56 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 56 9/7/12 8:10:19 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี โปรดใหเ้ ข้าเฝ้า สง่ั ใหเ้ ขา้ พบ, – พระราชวงศ์ต้ังแต่สมเดจ็ เจา้ ฟ้า อนุญาตใหเ้ ข้าพบ ถงึ หม่อมเจ้า เฝา้ เขา้ พบ – พระราชวงศ์ตง้ั แตส่ มเด็จเจา้ ฟ้า ถงึ หม่อมเจ้า รับส่งั ใหห้ า, รับสง่ั ใหเ้ ข้าเฝ้า สัง่ ให้เข้าพบ – พระราชวงศต์ ัง้ แต่สมเดจ็ เจา้ ฟา้ ถงึ หมอ่ มเจ้า เสด็จพระราชดำเนนิ (๑) เดนิ ทางไปหรอื มา – พระมหากษัตริย ์ โดยยานพาหนะ สมเด็จพระบรมราชินนี าถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี เสด็จ(๒) เดินทางโดย – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟ้า ยานพาหนะ ถึงหมอ่ มเจา้ เสดจ็ พระราชดำเนนิ เดินทางเพื่อยา้ ยท่ีอยู่ – พระมหากษัตริย ์ แปรพระราชฐาน ช่ัวคราว (๑) ต้องมคี ำประกอบท้าย เช่น เสด็จพระราชดำเนินไป เสด็จพระราชดำเนินมา เสดจ็ พระราชดำเนินกลบั เปน็ ตน้ ดคู ำอธบิ ายท้าย บทที่ ๔ ข้อ ๑๔ (๒) ต้องมคี ำประกอบท้าย เช่น เสดจ็ ไป เสดจ็ กลบั เสด็จมา เปน็ ตน้ ดคู ำอธบิ ายทา้ ยบทท่ี ๔ ข้อ ๑๔ 57 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 57 9/7/12 8:10:21 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใช้แก่ เสดจ็ แปรพระราชฐาน อยู่ระหวา่ งการยา้ ย – พระมหากษตั รยิ ์ ที่อยูช่ ่ัวคราว เสด็จพระราชดำเนนิ ไป ย้ายที่อย่ชู ัว่ คราว – สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ ประทบั แรม สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี เสดจ็ ไปประทับแรม ย้ายท่ีอยชู่ ั่วคราว – พระราชวงศ์ช้นั สมเด็จเจ้าฟ้า และพระองคเ์ จา้ เสด็จประพาส เดนิ ทางไปคา้ งแรม, – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ เปลย่ี นที่ไปอยู่ท่ีอน่ื , ไปเทีย่ ว เสดจ็ นิวัต เดนิ ทางกลบั จาก – พระมหากษตั รยิ ์ ต่างประเทศ รบั เสดจ็ คอยรบั เม่ือมาถึง – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ สง่ เสด็จ คอยส่งเมื่อกลบั – พระมหากษตั รยิ ์ถึงพระองค์เจา้ ตามเสด็จ, โดยเสดจ็ ไปดว้ ย – พระมหากษตั รยิ ์ถงึ พระองค์เจา้ โดยเสด็จพระราชกศุ ล รว่ มทำบุญดว้ ย – พระมหากษัตริย์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช 58 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 58 9/7/12 8:10:23 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใชแ้ ก ่ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี โดยเสดจ็ พระกุศล รว่ มทำบญุ ด้วย – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถึงหมอ่ มเจ้า ถวายพระราชกุศล อุทิศสว่ นกุศล – พระมหากษัตรยิ ์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชินี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ถวายพระกุศล อทุ ิศส่วนกุศล – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถงึ หม่อมเจ้า ทรงพระดำเนิน เดนิ – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ ทรงดำเนิน เดนิ – หม่อมเจ้า ทราบฝ่าละอองธลุ ีพระบาท รู้ – พระมหากษตั ริย ์ สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ ทราบฝา่ ละอองพระบาท รู้ – สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยุพราช 59 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 59 9/7/12 8:10:25 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใช้แก่ สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี ทราบฝา่ พระบาท, ร้ ู – พระราชวงศต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ทรงทราบ ถงึ หมอ่ มเจ้า ทรงบำเพญ็ พระราชกศุ ล ทำบญุ – พระมหากษตั ริย์ สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงบำเพ็ญพระกุศล ทำบุญ – พระราชวงศ์ชนั้ สมเด็จเจ้าฟา้ และพระองค์เจา้ ทรงบำเพ็ญกุศล ทำบญุ – หม่อมเจา้ ทรงบาตร ตักบาตร, ใสบ่ าตร – พระมหากษตั รยิ ์ถึงหม่อมเจา้ ทรงศีล รับศีล, ถอื ศีล – พระมหากษตั รยิ ์ถึงหมอ่ มเจา้ ทรงธรรม ฟงั ธรรม – พระมหากษัตรยิ ์ถงึ หมอ่ มเจา้ ทรงสดับพระธรรมเทศนา ฟงั เทศน ์ – พระมหากษตั ริยถ์ งึ หมอ่ มเจ้า ทอดพระเนตร ดู, มอง – พระมหากษตั รยิ ถ์ ึงหมอ่ มเจา้ 60 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 60 9/7/12 8:10:26 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใช้แก่ ทรงพระกรณุ าโปรด(๑) ให้ – พระมหากษัตริย ์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี โปรด ชอบ,รัก,เอ็นด ู – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ หมอ่ มเจ้า โปรดให้ มอบหมายให ้ – พระมหากษตั ริย์ถึงหม่อมเจ้า ออกพระโอษฐ์ ออกปาก – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ ออกโอษฐ์ ออกปาก – หม่อมเจา้ เออื้ นพระโอษฐ ์ พูดอยา่ งแชม่ ช้า – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ เอื้อนโอษฐ์ พูดอย่างแช่มชา้ – หมอ่ มเจา้ แย้มพระโอษฐ์ ย้ิมเห็นไรฟัน – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ แย้มพระสรวล ยม้ิ – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ แยม้ สรวล ย้มิ – หมอ่ มเจ้า ทรงพระสรวล หวั เราะ – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ ทรงสรวล หวั เราะ – หมอ่ มเจ้า ทรงพระกันแสง ร้องไห้ – พระมหากษัตรยิ ์ สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี (๑) ใชเ้ ฉพาะแก่พระสงฆ์ 61 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 61 9/7/12 8:10:28 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใช้แก่ สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงกันแสง ร้องไห ้ – พระราชวงศ์ชั้นสมเดจ็ เจ้าฟา้ และพระองคเ์ จา้ กันแสง รอ้ งไห ้ – หมอ่ มเจา้ ทรงพระพิโรธ โกรธ – พระมหากษัตริย ์ ทรงพระโกรธ, ทรงกรวิ้ โกรธ, เคือง – พระมหากษัตริย์ถงึ พระองคเ์ จ้า กรวิ้ โกรธ, เคอื ง – หมอ่ มเจา้ ทรงพระสบุ นิ นมิ ติ ฝัน – พระมหากษัตรยิ ์ ทรงพระสุบิน ฝัน – สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี ทรงสุบนิ ฝนั – พระราชวงศช์ ้นั สมเดจ็ เจา้ ฟา้ และพระองค์เจา้ สุบนิ ฝนั – หม่อมเจา้ 62 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 62 9/7/12 8:10:30 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ ทรงสำราญพระราชหฤทยั สบายใจ – พระมหากษตั รยิ ์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชิน ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงสำราญพระทยั สบายใจ – พระราชวงศ์ช้นั สมเด็จเจ้าฟา้ และพระองค์เจ้า ทรงสำราญพระราชอริ ิยาบถ พักผ่อน – พระมหากษตั ริย์ สมเด็จพระบรมราชินนี าถ สมเด็จพระบรมราชิน ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี ทรงสำราญพระอิรยิ าบถ พักผอ่ น – พระราชวงศช์ ้ันสมเดจ็ เจา้ ฟ้า และพระองค์เจ้า ทรงพระสำราญ สบาย, ไมเ่ จ็บปว่ ย – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ ทรงสำราญ, ทรงสบาย สบาย, ไมเ่ จบ็ ป่วย – หม่อมเจ้า 63 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 63 9/7/12 8:10:32 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ ทรงพักพระราชอริ ยิ าบถ, พัก – พระมหากษตั ริย์ ประทบั พกั พระราชอริ ิยาบถ สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชิน ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพักพระอิรยิ าบถ, พกั – พระราชวงศ์ตั้งแต่สมเด็จเจ้าฟ้า ประทับพักพระอริ ยิ าบถ ถงึ หม่อมเจา้ ทรงเจรญิ พระชนมพรรษา มีอายุ – พระมหากษตั ริย์ สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี ทรงเจรญิ พระชนมายุ มอี ายุ (เม่อื ระบอุ ายุ – พระมหากษัตรยิ ์ ปี เดอื น วัน) สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชิน ี ทรงเจริญพระชนมาย ุ มีอาย ุ – สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดา สยามบรมราชกุมาร ี ทรงเจรญิ พระชนั ษา มอี าย ุ – พระราชวงศ์ชั้นสมเด็จเจ้าฟ้าและ พระองคเ์ จา้ 64 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 64 9/7/12 8:10:34 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใช้แก่ เจริญชนั ษา มีอาย ุ – หมอ่ มเจ้า ทรงพระเจรญิ สบาย, มอี ายยุ ืน – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จ้า ทรงพี อว้ น – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ หม่อมเจา้ ซูบพระองค์ ผอม – พระมหากษตั ริย์ถงึ หม่อมเจ้า ทรงพระครรภ์ มคี รรภ ์ – สมเด็จพระบรมราชินนี าถถงึ พระองคเ์ จา้ ทรงครรภ ์ มีครรภ ์ – หม่อมเจา้ มพี ระประสูตกิ าล คลอดลกู (เวลาเกดิ ) – สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถถงึ พระองคเ์ จา้ มพี ระประสูตกิ าร(๑) คลอดลูก (การเกดิ ) – สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถถงึ พระองคเ์ จา้ ประสูติ คลอดลกู – หมอ่ มเจา้ ทรงพระประชวร ป่วย, เจ็บไข ้ – พระมหากษัตริย์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี ประชวร ปว่ ย – พระราชวงศ์ตง้ั แต่สมเด็จเจ้าฟ้า ถึงหมอ่ มเจ้า (๑) ปรากฏมีใช้คร้ังแรกในเอกสารรัชกาลท่ี ๖ เร่ืองการประสูติสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี หมายถึงการเกดิ 65 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 65 9/7/12 8:10:36 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใชแ้ ก่ ประชวรพระยอด เป็นฝ ี – พระมหากษตั รยิ ถ์ ึงพระองคเ์ จ้า ประชวรพระวาโย ปว่ ยเป็นลม – พระมหากษตั รยิ ์ถึงพระองคเ์ จา้ ประชวรพระโศผะ มอี าการบวม – พระมหากษัตริย์ถงึ พระองค์เจ้า ทรงพระอาเจยี น อาเจียน – พระมหากษัตริย์ สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงอาเจียน อาเจยี น – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถึงหมอ่ มเจา้ ทรงพระกรรสะ, ไอ – พระมหากษัตรยิ ์ ทรงพระกาสะ สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ สมเด็จพระบรมราชินี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี ทรงกรรสะ, ทรงกาสะ, ไอ – พระราชวงศต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ทรงไอ ถงึ หมอ่ มเจ้า 66 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 66 9/7/12 8:10:37 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใชแ้ ก่ ทรงพระขปิ สทั โท(๑) กระแอม – พระมหากษัตรยิ ์ สมเด็จพระบรมราชนิ นี าถ สมเด็จพระบรมราชิน ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ าร ี ทรงกระแอม กระแอม – พระราชวงศต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถงึ หม่อมเจา้ ทรงพระปินาสะ จาม – พระมหากษัตรยิ ์ สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเด็จพระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี ทรงจาม จาม – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถึงหม่อมเจา้ ทรงเรอ เรอ – พระมหากษตั ริย์ถึงหม่อมเจ้า ทรงพระวาตะ ผายลม – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ (๑) จาก อนนั ตวิภาค ของ พระยาศรีสนุ ทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) 67 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 67 9/7/12 8:10:39 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความ หมาย ใชแ้ ก่ หายพระทยั หายใจ – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ พระทยั หาย ใจหาย – พระมหากษตั รยิ ์ถึงหม่อมเจ้า ตกพระทยั ตกใจ – พระมหากษัตรยิ ์ถงึ หมอ่ มเจ้า ทรงพระสุคนธ,์ พรงพระสำอาง ทาเคร่ืองหอม, ทาแป้ง, – พระมหากษตั รยิ ์ถึงพระองคเ์ จ้า ทรงเคร่อื งพระสำอาง ทากระแจะ, แตง่ หนา้ ปลงเส้นพระเจ้า โกนผม – พระมหากษตั รยิ ์ ปลงพระเกศา โกนผม, ตดั ผม – สมเด็จพระบรมราชินนี าถถึง พระองค์เจ้า ปลงเกศา โกนผม, ตัดผม – หมอ่ มเจ้า เจริญพระเกศา โกนผม, ตดั ผม – สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถถึง พระองคเ์ จ้า เจรญิ เกศา โกนผม, ตัดผม – หมอ่ มเจ้า ขรบิ เส้นพระเจ้า ขรบิ ผม – พระมหากษัตรยิ ์ ขรบิ เสน้ พระเกศา ขรบิ ผม – สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถถงึ พระองคเ์ จา้ ขริบเสน้ เกศา ขรบิ ผม – หมอ่ มเจา้ ทรงพระเครื่องใหญ ่ ตดั ผม – พระมหากษัตรยิ ์ ทรงเคร่อื ง ตัดผม – พระราชวงศต์ งั้ แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถงึ หม่อมเจา้ จรดพระกรรบิดกรรไตร ตัด และโกนผม – พระมหากษตั รยิ ์ถึงพระองคเ์ จ้า สระพระเจ้า สระผม – พระมหากษตั ริย์ 68 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 68 9/7/12 8:10:41 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใช้แก่ สระพระเกศา สระผม – สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถถงึ พระองคเ์ จา้ แต่งพระองค์, ทรงเครื่อง แต่งตวั – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จา้ แต่งองค ์ แตง่ ตวั – หมอ่ มเจ้า ทรงช้าง ขีช่ ้าง – พระมหากษัตรยิ ถ์ ึงหมอ่ มเจา้ ทรงมา้ ขี่ม้า – พระมหากษัตรยิ ถ์ ึงหมอ่ มเจา้ ประทับ นงั่ , อยู่ – พระมหากษัตรยิ ์ถึงหม่อมเจา้ ทรงยนื ยนื – พระมหากษัตริย์ถงึ หมอ่ มเจ้า เสดจ็ เข้าทพ่ี ระบรรทม เข้านอน – พระมหากษัตรยิ ์ สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมาร ี ทรงพระบรรทม นอน – พระมหากษตั รยิ ์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกุมาร 69 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 69 9/7/12 8:10:43 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใช้แก่ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี บรรทม นอน – พระราชวงศ์ตั้งแตส่ มเดจ็ เจ้าฟา้ ถงึ หมอ่ มเจ้า ต่ืนพระบรรทม ตน่ื นอน – พระมหากษัตรยิ ์ สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมาร ี ตน่ื บรรทม ต่ืนนอน – พระราชวงศ์ตัง้ แต่สมเดจ็ เจา้ ฟ้า ถงึ หมอ่ มเจา้ ลาดพระที่, ลาดพระแทน่ ปูทนี่ อน – พระมหากษตั รยิ ์ถึงหมอ่ มเจ้า เสดจ็ พระราชสมภพ, เกิด – พระมหากษตั ริย์ ทรงพระราชสมภพ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี 70 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 70 9/7/12 8:10:45 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใช้แก่ ประสตู ,ิ สมภพ เกิด – พระราชวงศ์ต้ังแตส่ มเดจ็ เจ้าฟา้ ถงึ หม่อมเจ้า สรงน้ำ อาบนำ้ – พระมหากษตั ริยถ์ งึ หม่อมเจ้า สรงพระกระยาสนาน อาบนำ้ ในพระราชพิธี – พระมหากษัตริย์ ตามคตพิ ราหมณ์ สรงมูรธาภเิ ษก, อาบนำ้ ในพระราชพิธ ี – พระมหากษัตรยิ ์ สรงมุรธาภเิ ษก สำคัญ สรงพระพกั ตร ์ ลา้ งหนา้ – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองค์เจ้า ชำระพระทนต,์ แปรงพระทนต ์ แปรงฟนั – พระมหากษัตริย์ถงึ พระองค์เจ้า ชำระทนต,์ แปรงทนต์ แปรงฟนั – หม่อมเจ้า ชำระพระหัตถ์ ลา้ งมอื – พระมหากษตั รยิ ์ถงึ พระองคเ์ จา้ ชำระหัตถ์ ลา้ งมอื – หมอ่ มเจา้ ชำระพระบาท ล้างเท้า – พระมหากษตั ริย์ถึงหม่อมเจา้ เสวย กิน – พระมหากษัตรยิ ์ถงึ หมอ่ มเจ้า เทียบเคร่ือง ชิมอาหาร – พระมหากษัตริย์ (กอ่ นนำถวาย เปน็ เคร่อื งเสวย) ทอดเครอื่ งเสวย, ต้งั ของกิน – พระมหากษัตริย ์ ทอดเครื่อง สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเด็จพระยพุ ราช 71 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 71 9/7/12 8:10:47 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท ์ ความหมาย ใชแ้ ก่ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี ตง้ั เครือ่ ง ตงั้ ของกิน – พระมหากษตั ริยถ์ งึ หม่อมเจ้า เชญิ เครือ่ ง ยกของกนิ – พระมหากษัตรยิ ถ์ งึ หมอ่ มเจา้ เสดจ็ สวรรคต, สวรรคต ตาย – พระมหากษตั ริย์ สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ สมเดจ็ พระบรมราชิน ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยพุ ราช ทวิ งคต, เสด็จทิวงคต ตาย – พระราชวงศท์ ด่ี ำรงพระอสิ รยิ ศกั ด ์ิ สงู ทรงพระเศวตฉัตร ๗ ชัน้ , พระราชวงศ์ที่ทรงได้รับเฉลิม พระยศพิเศษ เช่น สมเด็จ พระบรมราชปิตุลาบรมพงศา ภมิ ขุ ,สมเดจ็ พระอนชุ าธริ าช(๑) สิ้นพระชนม์ ตาย – พระราชวงศ์ช้ันสมเด็จเจ้าฟ้าและ พระองคเ์ จา้ สมเด็จพระสังฆราชเจา้ สมเด็จพระสังฆราช (๑) ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระเกียรติยศแก่ สมเดจ็ พระเจ้าน้องยาเธอ เจา้ ฟา้ จกั รพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณโุ ลกประชานาถ และสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าอษั ฎางค์ เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา เป็นสมเด็จพระอนุชาธิราช เม่ือส้ินพระชนม์ใช้คำว่า “ทิวงคต” แทน “ส้ินพระชนม์” เป็นกรณี พเิ ศษ 72 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 72 9/7/12 8:10:48 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ สน้ิ ชพี ตกั ษยั , สนิ้ ชพี ติ กั ษัย, ตาย – หม่อมเจา้ ถึงชพี ตักษัย, ถึงชีพติ ักษยั ถงึ แกพ่ ิราลยั ตาย – เจ้าประเทศราช, เจ้าผู้ครองนคร, สมเดจ็ เจา้ พระยา สดบั ปกรณ์ บงั สุกลุ – พระมหากษตั รยิ ์ถงึ หม่อมเจ้า กราบบังคมทูลพระกรุณา บอก, รายงาน – พระมหากษัตริย์ กราบบงั คมทลู บอก, รายงาน – สมเด็จพระบรมราชนิ นี าถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี กราบทลู บอก, รายงาน – พระราชวงศช์ ้นั สมเดจ็ เจา้ ฟา้ และพระองค์เจ้า ทูล บอก, รายงาน – หม่อมเจา้ ทลู เกลา้ ทูลกระหมอ่ มถวาย(๑) ให้ (ของทย่ี กได้) – พระมหากษตั ริย์ สมเด็จพระบรมราชินนี าถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี (๑) คำว่า “ทูลเกล้าทูลกระหม่อม” “น้อมเกล้าน้อมกระหม่อม” “ปกเกล้าปกกระหม่อม” “เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม” “ใส่เกล้า ใส่กระหม่อม” “โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม” “ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม” “พระราชอาญาไม่พ้นเกล้าพ้นกระหม่อม” เหล่านี้ จะเขียนยอ่ ว่า “ทูลเกลา้ ฯ” “น้อมเกลา้ ฯ” “ปกเกล้าฯ” ฯลฯ ก็ได ้ 73 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 73 9/7/12 8:10:50 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท ์ ความหมาย ใชแ้ ก่ สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี น้อมเกลา้ นอ้ มกระหม่อม ให้ (ของท่ียกขนึ้ ให้ไมไ่ ด้) – พระมหากษตั รยิ ์ ถวาย สมเด็จพระบรมราชนิ นี าถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี ถวาย ให้ (สิ่งทเี่ ปน็ นามธรรม)(๑) – พระมหากษตั ริย ์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเด็จพระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี ถวาย ให้ (สิง่ ทเี่ ป็นนามธรรม)(๒) – พระราชวงค์ชั้นสมเดจ็ เจา้ ฟา้ และพระองค์เจ้า ((๒๑))เ ชเช่นน่ ถถววาายยพพรระะรกาชุศกลุศ ล ถวายพระพรชัยมงคล 74 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 74 9/7/12 8:10:52 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท์ ความหมาย ใช้แก ่ ถวาย ให้ (สิง่ ของ) – พระราชวงคต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจ้าฟา้ ถงึ หม่อมเจ้า กราบถวายบงั คมลา ลา – พระมหากษตั ริย์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี กราบบงั คมทูลลา(๑) ลา – พระมหากษตั รยิ ์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี กราบทูลลา ลา – พระราชวงศ์ช้ันสมเด็จเจา้ ฟา้ และพระองค์เจา้ ทลู ลา ลา – หม่อมเจา้ (๑) ใช้เฉพาะชาวตา่ งประเทศลา 75 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 75 9/7/12 8:10:54 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท ์ ความหมาย ใช้แก่ เฝ้าทูลละอองธลุ ีพระบาท เข้าพบ – พระมหากษตั รยิ ์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ เฝ้าทูลละอองพระบาท เขา้ พบ – สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี เฝ้า เข้าพบ – พระราชวงศต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถึงหมอ่ มเจา้ ทรงคม ไหว ้ – พระมหากษัตริย์ถงึ หมอ่ มเจ้า ถวายบงั คม ทำความเคารพ – พระมหากษตั ริย์ โดยคกุ เข่า พนมมอื ยกมอื ขึน้ ใหห้ ัวแม ่ มือทัง้ สองจรดหว่าง คิ้ว พรอ้ มกับเงยหนา้ ข้นึ ไปขา้ งหลังชา้ ๆ พองาม แลว้ ลดมือ ลง พนมไว้ทอี่ ก ทำ ซำ้ เชน่ น้ี ๓ ครงั้ กราบถวายบังคม กราบ – พระมหากษตั รยิ ์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี 76 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 76 9/7/12 8:10:56 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท ์ ความหมาย ใชแ้ ก่ สมเด็จพระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ าร ี ถวายอยงู่ าน ปรนนิบตั ิ – พระมหากษัตรยิ ถ์ งึ พระองค์เจา้ ถวายอยูง่ านนวด นวด – พระมหากษตั รยิ ์ถงึ พระองคเ์ จา้ ถวายอย่งู านพดั พดั – พระมหากษตั รยิ ถ์ ึงพระองคเ์ จา้ ถวายอยู่งานแส,้ ปัดแส ้ – พระมหากษตั รยิ ์ถึงพระองค์เจา้ อยูง่ านพระแส้ ถวายพระกลด, ก้ันร่มให้ – พระมหากษตั รยิ ถ์ งึ พระองคเ์ จ้า อยงู่ านพระกลด ขึ้นพระกลด กางร่ม – พระมหากษัตรยิ ถ์ ึงพระองค์เจ้า เชิญเสด็จ เชญิ ไป หรอื – พระมหากษัตรยิ ถ์ ึงพระองค์เจา้ อมุ้ เจา้ นายไป เชิญ ถือ, ยก, นำไป – พระมหากษตั รยิ ถ์ ึงพระองคเ์ จา้ เช่น เชิญเครอ่ื ง ราชูปโภค คกุ พระชงฆ์, คกุ พระชานุ คกุ เข่า – พระมหากษตั ริยถ์ งึ พระองคเ์ จา้ ต้องพระราชอาญา ถูกลงโทษ – พระราชวงศแ์ ละบคุ คลทั่วไป 77 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 77 9/7/12 8:10:58 PM

หมวดที่ ๔ นา ม ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใช้แก่ พระบรมราชโองการ คำสัง่ – พระมหากษัตริย์ที่รับพระบรม ราชาภเิ ษกแลว้ พระบวรราชโองการ คำส่ัง – พระบาทสมเด็จพระป่ินเกล้าเจ้า อยหู่ ัว พระราชโองการ คำส่งั – พระมหากษัตรยิ ท์ ี่ยงั มไิ ด้รับพระ บรมราชาภิเษก พระราชเสาวนีย์ คำสงั่ – สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ สมเดจ็ พระบรมราชิน ี พระราชบณั ฑูร คำส่ัง – สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกมุ าร – กรมพระราชวังบวรสถานมงคล พระบัณฑูร คำส่งั – กรมพระราชวงั บวรวิไชยชาญ พระราชบญั ชา คำสั่ง – กรมพระราชวงั บวรสถานภิมขุ สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี พระบัญชา คำสั่ง – สมเด็จพระสังฆราชเจ้า สมเด็จพระสงั ฆราช พระราชดำรัสสง่ั คำสั่ง – สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกุมาร 78 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 78 9/7/12 8:10:58 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท ์ ความหมาย ใช้แก่ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี พระดำรัสสง่ั คำส่ัง – พระราชวงศช์ นั้ สมเดจ็ เจา้ ฟ้า และพระองคเ์ จา้ รับส่งั คำสงั่ – พระราชวงศต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟ้า ถึงหม่อมเจา้ พระราชดำรัส, คำพดู – พระมหากษัตริย ์ พระราชกระแส สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี กระแสพระราชดำรสั คำพูดต่อเนอื่ ง – พระมหากษตั ริย์ พระดำรัส คำพดู – พระราชวงศช์ ัน้ สมเด็จเจ้าฟ้า และพระองคเ์ จ้า ดำรสั คำพูด – หม่อมเจ้า พระบรมราโชวาท คำสอน – พระมหากษัตรยิ ์ที่ทรงรบั พระบรม ราชาภเิ ษกแล้ว พระราโชวาท คำสอน – พระมหากษตั รยิ ์ท่ยี งั มิไดร้ บั พระบรมราชาภเิ ษก สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชินี 79 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 79 9/7/12 8:11:00 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท์ ความหมาย ใช้แก่ สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี พระโอวาท คำสอน – พระราชวงศ์ช้ันสมเด็จเจา้ ฟา้ และพระองค์เจา้ โอวาท คำสอน – หม่อมเจ้า พระราชปฏสิ นั ถาร คำทกั ทาย, – พระมหากษตั ริย ์ การทักทาย สมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี พระปฏิสันถาร คำทักทาย, – พระราชวงศ์ช้ันสมเด็จเจา้ ฟ้า การทกั ทาย และพระองคเ์ จา้ 80 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 80 9/7/12 8:11:01 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ พระราชปจุ ฉา(๑) คำถาม – พระมหากษัตริย์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี พระปจุ ฉา(๑) คำถาม – พระราชวงศ์ช้นั สมเด็จเจ้าฟา้ และพระองค์เจ้า พระบรมราชวนิ จิ ฉัย คำวนิ จิ ฉยั , – พระมหากษัตริยท์ ี่ทรงรับ การวนิ จิ ฉยั พระบรมราชาภิเษกแล้ว พระราชวินิจฉัย คำวินิจฉัย, – พระมหากษัตริยท์ ย่ี ังมไิ ด้รบั การวินจิ ฉยั พระบรมราชาภิเษก สมเด็จพระบรมราชินนี าถ สมเดจ็ พระบรมราชิน ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (๑) เมอ่ื ถามพระสงฆ์ 81 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 81 9/7/12 8:11:03 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท ์ ความหมาย ใชแ้ ก่ พ ระวินจิ ฉัย คำวกนิ าจิ รฉวัยิน, ิจฉัย – พระแรลาชะวพงรศะช์อั้นงคสเ์มจเ้าด จ็ เจา้ ฟา้ พระราชดำริ ความคิด – พระมหากษตั รยิ ์ สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชินี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี พระดำร ิ ความคดิ – พระราชวงศ์ชนั้ สมเดจ็ เจ้าฟา้ และพระองคเ์ จ้า พระบรมราชปู ถัมภ,์ (๑) การเกอื้ กูล, – พระมหากษัตรยิ ์ที่ทรงรับพระบรม- พระบรมราโชปถัมถ ์ การอปุ ถมั ภ ์ ราชาภิเษกแลว้ พระบรมราชินปู ถัมถ์ การเกื้อกูล, – สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชิน ี การอปุ ถัมภ ์ พระราชปู ถมั ภ ์ การเกื้อกูล, – สมเดจ็ พระบรมราชชนก การอปุ ถมั ภ์ สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี (๑)ดูคำอธิบายทา้ ยบทที่ ๔ ข้อ ๘ 82 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 82 9/7/12 8:11:05 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ พระอุปถัมถ ์ การเก้ือกูล, – พระราชวงศ์ชัน้ สมเดจ็ เจ้าฟ้า การอปุ ถัมภ์ และพระองคเ์ จา้ พระบรมราชานุเคราะห(์ ๑) ความชว่ ยเหลอื , – พระมหากษัตรยิ ์ ความอนุเคราะห์ พระราชานุเคราะห ์ ความช่วยเหลอื , – สมเดจ็ พระบรมราชินนี าถ ความอนุเคราะห์ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเด็จพระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี พระราชนิ ยานเุ คราะห์ ความชว่ ยเหลือ – สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี พระอนุเคราะห ์ ความอนเุ คราะห์ – พระราชวงศ์ชนั้ สมเดจ็ เจ้าฟา้ และพระองคเ์ จ้า พระราชประสงค์ ความตอ้ งการ, – พระมหากษตั รยิ ์ ความประสงค์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (๑)ดูคำอธบิ ายท้ายบทที่ ๔ ข้อ ๘ 83 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 83 9/7/12 8:11:07 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ พระประสงค์ ความต้องการ, – พระราชวงศช์ ้นั สมเด็จเจา้ ฟ้า ความประสงค์ และพระองคเ์ จ้า พระราชปรารถนา ความต้องการ, – พระมหากษตั ริย์ ความปรารถนา สมเด็จพระบรมราชนิ นี าถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี พระราชนิพนธ์ หนงั สือ – พระมหากษตั รยิ ์ หรือเพลงทแ่ี ตง่ สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า สยามบรมราชกุมารี พระนิพนธ์ หนังสอื – พระราชวงศ์ช้นั สมเด็จเจ้าฟา้ และพระองค์เจา้ หรอื เพลงทแ่ี ต่ง – หม่อมเจา้ นิพนธ์ หนังสอื หรอื เพลงท่แี ต่ง 84 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 84 9/7/12 8:11:09 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ พระปรมาภไิ ธย, ชอื่ ท่จี ารึกใน – พระมหากษตั ริย ์ พระบรมนามาภิไธย พระสพุ รรณบฏั พระนามาภไิ ธย ชอ่ื ที่จารึกใน – สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ พระสุพรรณบฏั สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเด็จพระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พระนาม ชอ่ื – พระมหากษัตริย์ถงึ หม่อมเจ้า อักษรพระปรมาภไิ ธย อักษรย่อชื่อ – พระมหากษตั รยิ ์ อกั ษรพระนามาภิไธย อักษรยอ่ ชอื่ – สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ าร ี อักษรพระนาม อักษรย่อชือ่ – พระราชวงศ์ต้ังแต่สมเด็จเจ้าฟ้า ถงึ หม่อมเจ้า พระราชโทรเลข โทรเลข – พระมหากษัตริย์ สมเด็จพระบรมราชนิ นี าถ สมเด็จพระบรมราชินี 85 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 85 9/7/12 8:11:11 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศพั ท์ ความหมาย ใช้แก่ สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ าร ี พระโทรเลข โทรเลข – พระราชวงศช์ นั้ สมเด็จเจา้ ฟา้ และพระองคเ์ จ้า พระราชสาส์น(๑) จดหมาย – พระมหากษตั ริย ์ พระราชหัตถเลขา จดหมาย, ลายมอื – พระมหากษัตรยิ ์ ลายพระราชหัตถ์ จดหมาย, ลายมือ – สมเด็จพระบรมราชนิ ีนาถ สมเดจ็ พระบรมราชินี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยุพราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมาร ี ลายพระหตั ถ์ จดหมาย, ลายมอื – พระราชวงศต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถึงหม่อมเจ้า วนั เฉลมิ พระชนมพรรษา วนั ทำบญุ วัน – พระมหากษตั ริย์ คล้ายวันเกิด สมเดจ็ พระบรมราชินีนาถ วันพระบรมราชสมภพ วนั เกิด – พระมหากษตั รยิ ์ (๑) พระมหากษตั ริยท์ รงมถี ึงประมขุ ประเทศตา่ ง ๆ 86 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 86 9/7/12 8:11:13 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ วนั พระราชสมภพ วันเกดิ – สมเด็จพระบรมราชินนี าถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี สมเดจ็ พระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนน ี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช สยามมกฎุ ราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ าร ี วันประสูติ วันเกดิ – พระราชวงศต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถงึ หมอ่ มเจา้ พระชนมพรรษา.....พรรษา อายุ.....ป ี – พระมหากษัตรยิ ์ สมเด็จพระบรมราชนิ นี าถ สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี พระชนมายุ.....พรรษา อายุ.....ปี – สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเดจ็ พระยพุ ราช สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมาร ี พระชนั ษา.....ปี อาย.ุ ....ปี – พระราชวงศช์ ั้นสมเดจ็ เจา้ ฟ้า และพระองคเ์ จ้า สมเด็จพระมหาสมณเจ้า สมเดจ็ พระสงั ฆราชเจ้า สมเด็จพระสังฆราช ชันษา.....ป ี อายุ.....ปี – หมอ่ มเจ้า 87 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 87 9/7/12 8:11:15 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ราชาศัพท์ ความหมาย ใชแ้ ก่ ดวงพระบรมราชสมภพ ดวงชาตา – พระมหากษัตริย์ ดวงพระราชสมภพ ดวงชาตา – สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ สมเด็จพระบรมราชิน ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระยุพราช สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกมุ าร สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ดวงพระชาตา ดวงชาตา – พระราชวงศต์ ง้ั แตส่ มเดจ็ เจา้ ฟา้ ถงึ หม่อมเจ้า พระบรมศพ ศพ – พระมหากษัตริย์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชิน ี สมเด็จพระบรมราชชนก สมเดจ็ พระบรมราชชนนี พระศพ ศพ – พระราชวงศช์ ้นั สมเด็จเจา้ ฟา้ และพระองคเ์ จา้ ศพ ศพ – หมอ่ มเจ้า 88 3 up 33-88-7 Sep.55 .indd 88 9/7/12 8:11:16 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั รัชกาลที่ 4 9/4/12 5:20:00 PM ทรงฉลองพระองคเ์ ครื่องตน้ บรมขตั ติยราชภูษิตาภรณ์ พุทธศกั ราช 2400 89 4. p 89-100 -4 Sep.indd 89

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามาลินีนพดารา กรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญา พระราชธิดาในพระบาท สมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยหู่ ัว ฉลองพระองค์หลงั พระราชพธิ ีโสกนั ตแ์ ลว้ สวมมงคลยน่ ประดบั อัญมณี ประจำยาม ทัดใบมะตูม ห่มสะพักปักดิ้นทับด้วยนวมพระศอตาด กรึงติดด้วยดอกไม้เพชรและอัญมณี ต่างๆ ปลายนวมห้อยตุ้งติ้งเป็นระยะ ประดับด้วยนพพระอังสารูปหงส์คาบหยาดเพชร สวมพาหุรัดท่ีต้น พระพาหา สวมทองพระกร แหวนตะแคงและลกู ไมป้ ลายมอื สวมพระธำรงค์ 8 นวิ้ พระหตั ถ์ ทรงพระภษู า จีบหนา้ นาง สวมทองพระบาทและเคร่ืองผูกข้อพระบาท สวมถงุ พระบาทและฉลองพระบาทกำมะหยี่ปกั 90 4. p 89-100 -4 Sep.indd 90 9/4/12 5:20:04 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบรุ รี าชสริ นิ ธร พระราชธิดาในพระบาท สมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยหู่ วั ทรงเครื่องตน้ อยา่ งขัตติยราชกุมารี ในการสมโภชในพระราชพธิ ีโสกันต์ ทรงพระชฎา ฉลองพระองค์พระกรน้อยทับฉลองพระองค์แขนยาว ทรงกรองพระศอ ประดับนพ พระองั สาดอกไม้ไหว สวมพาหุรดั ดอกไมไ้ หว ทรงทับทรวงและสังวาลไขว้ ทรงสนบั เพลาเชิงงอน ทับด้วย พระภูษาโจงเยียรบับหางหงส์ ประดับสุวรรณกถอบ ข้อพระบาทประดับทองพระบาทและเคร่ืองผูกข้อ พระบาทอน่ื ๆ ประทบั บนพระทนี่ ่งั กง ทรงฉายพร้อมเครอ่ื งประกอบพระอสิ ริยยศ 91 4. p 89-100 -4 Sep.indd 91 9/4/12 5:20:08 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ พาหรุ ัดหรือกำไลรัดตน้ แขน 92 4. p 89-100 -4 Sep.indd 92 9/4/12 5:20:13 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ พระธำมรงคอ์ งคต์ า่ งๆ กำไลข้อพระหัตถ์ เป็นรูปพญานาคขดประดับเพชรและทับทมิ 93 4. p 89-100 -4 Sep.indd 93 9/4/12 5:20:20 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ พระสพุ รรณภาชนค์ าว พระสพุ รรณภาชน์หวาน 94 4. p 89-100 -7 Sep.indd 94 9/7/12 5:48:44 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ โถพระกระยา เครอ่ื งพระสุคนธ ์ 95 4. p 89-100 -7 Sep.indd 95 9/7/12 4:32:37 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ พานพระศรที องคำพร้อมเครื่อง หีบพระศรี หบี หมากเสวย พระเต้าทกั ษิโณทก 96 4. p 89-100 -7 Sep.indd 96 9/7/12 7:21:29 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ พระมงั สี 97 4. p 89-100 -7 Sep.indd 97 9/7/12 7:24:02 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ ผอบทองคำทรงมณฑปจำหลกั ลาย 98 4. p 89-100 -7 Sep.indd 98 9/7/12 4:23:46 PM

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ พระโธรน สร้างในสมยั รัชกาลที่ 5 จำหลักลายเครอื่ งเบญจราชกกุธภณั ฑ์ พระโธรน สร้างในรัชกาลปจั จุบนั จำหลกั ลายเครื่องเบญจราชกกธุ ภัณฑ์ 9/4/12 5:21:24 PM 99 4. p 89-100 -4 Sep.indd 99

ราชาศัพท์ เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ พระราชอาสน์ท่ีรฐั บาลสรา้ งขึ้นนอ้ มเกลา้ ฯถวายในโอกาสพระราชพิธกี าญจนาภเิ ษก 9 มิถุนายน 2539 100 4. p 89-100 -4 Sep.indd 100 9/4/12 5:21:26 PM