С.Сейфуллин

Ат кып MiHin Кек курышты, Шат турмыска Айдап куигп, ¥шан жерд1 Т ш п nimii Трактордын MacTepi. Ат кып Minin Кек тем1'рдк Талкан кылып Ойды, кырды, Жангыртады Жана жырды — «Кызсын дещи бэс турП..» 1с жоспарын Колына алган,— «Калсын»— дeйдi — EcKi жалран EcKi курал Артта калган, Калсын ecKi дэстурк Колхоз iciH Тынбай куштеп, Ну заводта Алран icien, Машинанын Ж Yгiн устеп, Куж тем1рд{ жегедк Кыр далара ¥шан жазык, Киырга ектеп Кулаш жазып, Ж ана улы ici<e Камдап азык Eric epi Мын-мын тукым егедк Енбекнп тап, Жер талкандайд Кужбен, сап-сап. Машинанын Туткасын ап, Кунш cinip колына. 349

Сап-сап айдап жолына. Тракторды, Талкан кылып Ойды, кырды, B e n i тузу М ыктап бурды Социализм Ацыздардыц Ойлы, кырлы Жерш жымдап, К,ол мен бурл1 Тукы м себер Дуз-дуз турлц Оцы мен ей солына. Текке жаткан М ыц жыл неше, Ж а тк а н ©лin К уш кеше, Ашылматан Б у г 1 н п ‘ше Жер койынын ашады. Кызыл маман Тракторшы, Ж ака аспапты — Ж ака жыршы, Куж айтыры Ж у к пен ыршып, Алта екшндеп басады. TeMip куж ды Кыздырады. Калыц тыцды Буздырады. Алмас тшпен Сыздырады — К алы ц жерд1 осады. Kemeri сор Кур даланы, Ку жалацаш Сыр даланы, Когертуге Сур даланы Тукымды екшеп шашады. 350

EricTiKKe Kyiirri тек деп, Б©геттерд1 Баса коктеп: Бес кыраттын Биыл октеп, Зор белшен асады. Ici ©ркендеп Коллективтщ, Ici ондалып Епстжтщ, Кырдан асып Деш жуктщ — Шат боп к©нзл тасады. 1931 жыл.

КОЛХОЗДА (Уржар, «Тепсалды» колхозында) Колхоз журты Бугш жиын, Жазылыдкы Курыш шн, Б1рлес енбек Алып киын Тыныдтырар костарын. Бэйг1 ап ш ы р ы п Жарысты icTe, Бой жазады Шуак, тусте, Большевиках Жазгы ericre Орындатан жоспарын. Кокке аунайды Журттын коб1... Жасыл ж1бек Ж ердщ шобь Ж1бек торрын Ж елдщ леб1 Ветке жумсак тиедь Ж ар атылыс Койнын ашып, Кок1ректе куй Шаттык тасып, Ыстык алтын Нурын шашып, Кун куйд!р1П суйедь 352

Kepin K93ip Колхоз турш, Жер кож асы Болран бурын — Канды тумсык Арам мурын Жаудын imi куйедк Ала ж1бек Шашак орген, Жупар nicri Гулш берген, Койнын ашып Тесш керген Сулу жаздыц сиы едь Кекте ойнаган Кустын. эш, Сылдырларан СуДЫН. СЭШ, Ж1бек желдщ Сыбыр мэш Сулу шаттык куй! едк Жаздьщ сулу Шаттык куй!, Квлдеп ойнак Кустын би!, Жер мен кектщ Барлык сиы — Бары колхоз енбекке. Колхоз 1стейд! Жиып K ym iH , Коммунара Бару ушш Ныгайтады, ¥йым ici'H Сан бегегп женбекке. Кеше кекеп Каржаубайды, Tepic «жорып» Б1здщ жайды. Сез жург1зген Кулак байды ¥рыпты ондап ауызра. 2 3 с . Сейфуллин 353

Колхозшыны Азгырады, Колхозды айтса Жазгырады, Енбекнл елд1 Аздырады, EpiK берсец жауызра. EpiK берсен Tipi жер ед, «03iM тэн.5р Болам» дер ед, Колхозды iuiTeH IpiTep ед Касакы сум кастыры. Кейде азырак Болады «урыс»: Ыак саналмай K ip ic -шырыс, Аксай калад Кейде 6ip ic, Кейде улг5рмей астыгы. Есепаздж Койылран сон, Жауапсыздык Жойылран сон, Екшнге уйым Бой ypFapi сон, Оналар ic жастыры. Баидын талка н Куреан торы, Кушейед1 Колхоз колы, Ортак енбек Туткан жолы, Богемес жау кастыгы. Керкейсш ic Канат жайып, Жалкаулык зор Уятты айып: Дамыл алмас Жаксыбаев Партколлектив оэстыры. 354

» Колхоздарды Керш шарлап, Ic турлерш Журтка жарлап, Сол колхозга Келд1м арнап Апрельдщ бесшде. Жасыл туктей Жердш me6i. Андыздасып Шыккан кебй Жасыл бархыт Жерд1'н. Keri — Кун алтын ед «бесшде». Сансыз кустын У-шу жыры — Тфш ш ктщ Куйш сыры, Жерд1 шомган Куннщ нуры — Сен де шомыл шешш де. Тарбагатай Тауы бшк. Тауда ойнайды Аркар, ки1к. Ветке оралар, Беттен суйш Ж1бек торгын мунары. Сумандайды Сылдыр булак, Бурандайды Бурак-бурак Сылкылдайды Таудан кулап,— Жоктай ем ip тынары... IpiK, mipiK EcKi жалран, Бурынры ЫЛРИ 1нш1к калган, Енд1 мынау, Жана салран Кеше-кеше уйлер!. 2.3* 355

% Б1рнеше ауыл Emu 6ipre П зе косып Ж ана ©Mipre, Жумыла iden Калайды ipre, — Ж ана турмыс куйлерк Кепке б1рдей Барлык заты, Коммунара Баскан саты «Тегюцплдж» Колхоз аты — Жана турмыс курады. Надандыктан Б ол т жiгiн, Алра аттаура Кам рып 6yriH, Жана турмыс — Tipuimirm 0ркендету мурады. Кошпел1 елщ KyHi кеше, Emu уйлер сап Неше-неше, MiHe кала — Коше-коше Сызылыпты нускасы. Кооператив Почта, мектеп, Кора, сарай — Бидай токпек, Курал турман 1ске жек деп, — ¥йым кала кыскасы. Жаксыбаев Кайда? — дед1м, «Ол ericTiK Жайда!» дед!, «Терект1 шат Сайда — дед1, Эбшкайыр касында». 356

Ол кеуде д е ... Тесте, — дедк — Тусер сагат Бесте, — дедь Не оралар Кешке, — дедк — «Ka3 ip eric басында!..» «Кеуде» «теске», Б1з де, енд1' «ерлеп», Жаз дем1'мен Балкып терлеп, Денеде куш Тьтек кернеп Келдш eric жайына. Бригадир Оракбаев, — Астындагы Колхоз тайы, Тайга м1нген «Емес айып» — Мшген каска тайына. Зор жарыста EriH басы.., «Бэйп алсак».. .дер. Кэрьжасы, Калса, — арамдай 1шкен асы, — Костык 6api жарыста. Жаксыбаев — Партком жолдас: Удетпесек Жоспар толмас, Удемесе ic, — Дейдй — болмас — Емес екен алыста. Бибш, Жамал Кайдасындар? Машинаны, Майласындар, Eкпiндipeк Айдасыкдар Дейдк к уи т карышта. . 357

Айтжан, сен бар Садык доска, Барсын ана Шетю коска: Журмей боска, Тез каузасын десш де. Меш, мунда Бол сын десе, Бугш тары Тоцсын десе, ByriH конам, Консын десе, Kemeri элгь..«несшде». Апартунга1 Тас урамыз, Онын HeciH Жасырамыз, Кайтсек KyuiTi Асырамыз, Кем шыкпаймыз жоспардан...» Бригад1 Шайырады. Сока жерд1 Айырады, Катар-катар Кайырады Шубатылып кос — пардан Машиналар Шубатылып, Tumepi OTKip Жерге Kipin, Bipi артынан Bipi тш п, Избектелш журуль. Не шыдамак Алмас Tici<e? Не шыдамак Кайрат кушке? Екшшплер Талмайды icne — Б1лектер1 турулк Апартунга-оппортунист деген магнада. 358

«Неге к ун т Салыспайды?» Дей алмассын, Жарыспайды... 1с 1'стеуде Калыспайды Еркектерден эйел де. Ерлермен тен, Эйел шындап, Еылым алган Мын-мыц мындап, Жана турмыс Соккан шындап Б1зден баска кай елде?,. Ецбекнп тап Бурын байга Михнат кылган Торпак, тайга, Не кул болтан Текке, шайга, Енд1 Q3i не енбекке. Бар куигп айдап К,олындагы, Социалды жолындагы, Оны менен Солындагы Бар бегетт1 женбекте. Бар к ун т icKe Салыспенен, Екпшдшк Барыспенен Социалдык Жарыспенен Eric ici кызулы. Партиянын Жарлыгынын. Нускауымен Барлыгынын Бригад1 — Эр легшщ 1с жоспары сызулы. .. 359 1

«Б1здщ колхоз К,андай екен?.. К,ай колхоз ен, Мандай екен?» Дед1 маган Жамбай-екец: «Жазасын ба кайтканда...» Дер ед1м мен: Сендер Tayip — 1стеу керек 9лi едэу1р. .. Жаман емес — Сендер, бауыр, «Былайынша айтканда». 1931 жыл.

АЛЬБАТРОС (Поэмадан уз' ндО 1. Ленин туынын астында Марксизммен Белд1 бекем буына, Салып уран Жумыскер тап нуына, Майдан бастап, Уран тастап, «Алра бас, тап!..» Ленин шыккан Шакырып ез туына. Ленин бастап, Ленин туы TirmreH. Сол туга кеп Tan epnepi жугшген. Кур ал — алмае, К,аяу салмас, Кажып калмас,— Карысканда-ак Жау Ti3eci бугшген. Ленинизм,— BmiM, курал — курышы, Майдандагы Жумыскер тап кылышы. Ал мае кылыш, 0TKip — кылыш! Болат курыш,— Алмасты ердщ Жауды ондырмас урысы!.. Алмае колда, 361

Жумыскер тап майданда, Шапты кайтпай Патшадан да, байдан да. Ленин алда... Болат, балта... Ж ау жак,— далда: Алмас, отты Коктен аткан жайдан да. .. Жумыскер тап Майданда ал га ерледк Талай шапкан Жаура туын бермедк Ж ау шабынды. .. Ж ау жабылды, Куш сабылды, Жумыскер тап Онга, солра Ак алмасты оермедк Раз, Два, Тап! Лек — Лек, Сап! Шын Болат Шап! Деп отырран: «Койша айдаймын кулымды!» Алмас шапты Ен жорарры зулымды: Патша бак та, Алтын так та,— Зулым тап та Тажды басы Домаланып жулынды. . . 2. Ж ау шебшде Бай табыньщ Лек, лек болтан улдары, Ак жасыл ту, 362

Ала тулы сумдары.— 0н.кей жылан. Топ-топ улан. Салысты уран, Арам пнгыл Канаушы тап мундары... Андыган жау, Канды канжар кезенген, Сум улдары Тоскан талай кезеннен. Болып жоймак, Малша соймак, Канга тоймак, Арам сумдар, Жаудырып ок безенген... Канаушы тап 9д1степ ок атпагын, Шашты турл! Былганышты батпагын, Бояп тусж , М ы ктап iciH, Кайрап Ticin. Алас урды Жумсап туря! шатпагын. TiciH кайрап Калын кара албасты. 9р кезенде Огын кезеп арбасты. Куртамын деп. Тутамын деп, Ж утамын, деп Кабан Ticri Ауыздарын ж ал маеты. Жумыскер тап Алып жаудын ордасын, Кан майданда Талкан кылып мордасыи. Жайкап туды, Лектеп нуды, Жауды куды

Кекке ушырып Кулш — арам кордасын!.. Ж ау неше рет Топ-топ болып саптанды. Нешетурл1 Курал, сауыт каттанды. Капитал тап, Колдасып ап Бар жанын сап, Bi3re карсы 1штен, тыстан аттанды. Топ, топ кылып Аттандырды улдарын; Алдына сап, Рас, меньшевик — кулдарын Крее, сэлде, Арам кэлле. «Исус — алла» Итше улытып, Далбаставан тулдарын! .. Капиталдын Кузвындары бурсанды,— Свпнед1 Сум улдары мьщ санды. Жинап жынын, Коммуна унiHJ Алтын кунш 0ш1рем деп Ок пен TeMip курсанды. Газ, бомбы ушп, Зенб1ректер суйреДп, Танк, пулемет, Аэроларын куйлет!п, Канды тырнак, Малша кырмак, Быкпырт кылмак, «Кул болмаймын» Деген тапты куйреДп. 9псундет1п Пастор, молда, поптарын, Кан жарактап, 364

Канаушы жын топтарын, Ti3in сап-сап, Канаушы тап; Кыррын кыл.шап «Аяма!» дейдГ— Газ бен бомба окдарын. Катар — катар 3eH.6iperiH кезедь Ауыздарын Деп ундлтш кезедь Аэросы ызрыц, Кокте кузрын, Жерде де ызрын, Танк, зенб1рек, Пулеметш безедь Аэролары Коктен тенд1 гуршдеп. Танктары Андыздады дуршдеп, Т1збек-т1збек, Каира дузбек, ©нмещи узбек,— Пулеметтер 0Л1М тьлейд Д1ршдеп Лек, лек, жындай Жау айнала курсады. Кан соррыштар Бар кур алын жумсады. Антанта сум, Анттасып, Жан таласып, «Кыр, кыр!» десш Жынта сумдар урсады, Бомба, Ок, Газ, Топ, Кольт. 365

Жау Обыр,— Интер — Вент, Ала ту,— Интер — Жолт. Уред! Ит,— Вандер Вильд!.. Жандаралдар Жынша арсылдап, ырылдап, Канта жерж Арам кеуде сырылдап, «Каммунды ат, ур! Канта батыр! Дэмш татыр!» Жындарына Буйырды сум кырылдап. Совет нуын, Курсатан жау жаракты. Кол кып imep Кан ылеунл ар акты, Капитал мае, Тенджке кас, LUipireH лас. Сак-сак кулер Десе: «Кол боп кан акты!..»У У Ж1’берер, Туманмен де, желмен де Каптатар танк Жермен, оймен, ©рмен де, Жаудырар ок, Бомбалы топ, И аз атай шок, Дспанмен де, Тен1’збен де, жермен де. 366

3. Б1здщ шепте, жерде. Б1здщ курал Жаудшндей кеп емес, Б1здщ курал Жалгыз рана ок емес, Обыр, сум, сук Итше кыцсып, Сукса тумсык,— Дэл тумсыкка Атар ок та жок емес. Улы демд1 Жаудын. купи жиылды: Кара жылан IlJanmbm TOHin жиырды. Шашты уын: «Совет туын, Кул кыл нуын!». Деп жалмауыз Кырылдады, сиынды. Б1здщ эскер Айнала жау шегшде Коргап табын Жатты майдан шеб1нде. Найза курыш, Алмас кылыш, Алмае тыные,— Кежу1лш1 ем ¥шкыр атты легшде, Ал кызыл ту Турды ортада жайкалып, Сыналар жер Таптын Kymi байкалып, «Актык майдан! ..» Одан тайран,—■ 0лмек байдан,— Кызыл эскер Сескенбед!' тайкалып. Тудагы уран, Лениннщ ун — сез! ед1‘. 307

Киыр жолды Болжаушы оныц кез1 едн Штаб жарын Ныктап бэрш, Командарм — Буйырушы Бастык,— Ленин 03i едк Раз, Два! Раз! Раз! Курыш лек,— Шын Тас. Дур!с. Дур!с- Нык Бас! Кек Курыш,— От шаш! Санх-санд буйрык, Берш майдан басында, Ленин турды Штабтьщ ортасында... Шейте тургы... Ленин турды, План курды. Штаб — иека,— Командирлер касында. Кызыл эскер Ж ер будырыы сагалай, Узак ж ел1* Жатты Лзбек жагалай. Шепте жатты, Коздер катты, Кезеп атты... Ленин турды Жауды болжап багалай, 368

Куйган курыш, Лениннщ нык, тулгасы. Бар шындык,ты Корыткан ми 6ip басы. Дурб1 карап, Жауды, санап, Кунин балап. Кос колында Маркстщ нык турбасы. 4. Б!здщ шепте Ленин турды, Ныгап басып табанды. Колын сштеп, Берд1 катты команды: «Майдан актык.!..» Дабыл кактык. Карсы шаптык, Канга кумар, Канды тумсык кабанды. 3en6ipeK топ, Бомбы талкан гурсшдеп, Жер менен кок Калшылдады дурсшдеп. Гурсшдеп топ, Дауыл боп сок, Кайнаган шок. 0рт боп кулдп «Ек! тапка 6ip сын! ..» деп. 24 с. Сейфуллин Б1здщ эскер Атып шепте жатпады. Ок пен отка Карсы аткылап каптады... Найза жасыл, Алмас асыл Емес жасыр,— Б1з — атты лек Bip бушрден лаптадык... 369

5. Жауды иуды к Сум улдары, К,анды ауызын жалмасты, EKi кылыш Ыскырысып шалмасты. Араластык, Кылыштастык, Атпен бастык. Онды солды Ж арк-журк сштеп алмасты. От, Ок Жарк — Журк. Гумп — Гурс, Шарт — Шурт. Газ. Тутш,— Бурк — Бурк. Шап! . . Ат! С арт- - Сурт!.. Ак Ал мае, Жалт — Жулт! . . Кайрат пенен KyujTi керш састы жау. Серт майданда Ж ешлд! де кашты жау. Ленин кушш, Куреан iciH Бегеу ymiH Баска эд1спен Баска курес ашты ж а у ... Сол майданда Болгансындар талайын. 370

Дегенацдер «Кайтып будан калайын! . .> Атты лекте, От бшекте Шауып шепке. Жургендердщ TepT-6eceyiH санайын: Асылбеков, Жангелднн, Татимов пен Ярмухаммед пар келдк.. Найзалы лек, Кызыл желек, Алдьпиар шеп,— Баскаларды Ti3yre елен тар келдк .. 6. Леннш ш лдш Ленинизм БЫмшн шын курышы, Социализм Тарткан жолдыц дурысы. Жол дуп-дурыс Колда кылыш, Ал мае, курыш,— Карыс таталы Аттыц камсыз жургск TeMip тага Курышпенен шьщдалсын, Жолдан курыш Таймайтын боп жымдалсын, Коммунизм — А\\арксизм, Ленинизм Былымымен Сана сез!м сымдалсын!.. 7. Л\\ен Сол майданда «Болдым», демен «ipi ед1м» Бip келю лек 24* 371

1шшдеп дыр ед1м»... Bip де атты кос, Bip де матрос, Коп уланнын, Эскадронда, Эскадрада 6ipi ед1м. Кызыл жалау Алып отан шетшде. Кежеушде ЖурД1м жаудыц бетшде, Ушкыр лекте,— Куш бшекте... Кейде шекте Тутшдеткен Газ бен октыц етшде. Эскадронный Кейде алдында, сонында, Кейде онында, Журд1м кейде солында, Талай жасып, Талай тасып, Асу асып, Ат устшде Журд1м жал мен комьш да... Bip киын жан — Ж аудыц газды мунары. Ж ш г т бул Майданный 6ip сынары, Туман, сасык — Кейде адасып, Tepic басып, Шатастырды Душпаннын сум куралы. Кейде жаудын Ж ырылып ат орына, Журд^м кейде Iлiнiп те торына. Шапкан желш, Bip де Tepic, Bip де келш, Bip де кемш. 372

Жуйткш орап Ш ырып журд1‘м жолыма... Астымдагы ат, Кейде жалт-жулт елжпе, Сыландаган Кызу ппркш желжпе. Кейде урт басад, Кейде мулт басад, Кейде от шашад,— Куйпил ппркш Жай аяндар KepiK пе?.. Ат, ЦПркш Жен, Шап! Нак Бас,— Бол, Сак!.. Кулаш Кер, Нак, Нак! Андып Бас, Так, Так! Лек Женш Сак Бак... Жэне кейде, Журттын женд1 табасы: Кейде ауыттау Согады алмас сарасы. Кулаган тап, Тузарын сап, Аяктан ап,— Суршед! ат Кейде жука тарасы. 373

8. Тешзде Тудары уран Маркс, Ленин C93i едк Маякка жол Тарткан кыран K03i едк Штаб жарын Ныктап бэрш, Буйрыкшы бас Командиры Ж ерде де 03i, Тешзде де e3i едк Дешздег1 Флот вахта басында, Буй рык бер in Штабтьщ ортасында, Бшк турры,— Ленин турды, Совет курды. Штаб — Цека, Капптапдар касында. Басып турды, Камандарм туррысын. Коммуннзмпе Сап Маркс дурб!‘сш, Турды нускап, Рульд1' 03i устап, Касында штаб, Жаура айн ал а Кадап К0зд1н буррысын. Военфлот Ж у з1‘п коммун жолында, Гурс-гурс атыс Алды, арты, силы, солында. Туррыда 03 i, Санк — сунк c©3i, Ж ауда K93i, Маркст1н нык Турбасы 6ip колында... Ж ау куралы Б1зд1 женер кур ал ма! 376

Б1здщ флот Коркып бет1н бурар ма? Ленин — туда, Ленин нуда,— Жерде, суда Б1зге карсы Шыдап душпан турар ма!.. Ленин колын Алра сштеп созып ед, Б]'здщ флот Жауды аткылап озып ед, Майдан кызып, Жауды бузып, Шебш y3in, Курса ран жау, Быт-шыт болып тозып ед. Енбекдп елдщ Kerin жаура татырдык. Мырш топты Дэлдеп ы л р и катырдык. Жау, уласты, TiTipen састы, Оттан кашты, Сан кемесш Быт-быт кылып батырдык. Жау- Уласты, Жау Шуласты, Састы. Кашты... 9. Майданнан майданга Сан киындык, Жокшылыкка кайыспай, Жумыскер тап Алга аттады майыспай. Партия бас, Каруы алмас, Кажыры тас, 377

Турл1 жаумен Куресте бет тайыспай. Сан киындык.. Бэрiмен нык урысты. Кол га ап бурын Болмаран зор ipi icTi. Мын-мьщ санды, Турл1 банды, Сан майданды — Б iрдей устап, Bip жарынан Курылыска KipicTi. Серт сорыста- Талкан болып кашкан жау, Быт-шыт болып Сан куралын шашкан жау. Ленин куш in Курган icin, Богеу ушш. Баска эдшпен Турл1 курес ашкан жау. Ещи бурып Майданный эр жершде. Кылды эрекет. Майданный сум кешнде, Ж ау корралап, Ж ау жор ралад, Ж ау жол карад. Канды канжар, Октаулы квлт жет'нде. Ещи бурып, Ticrepin жау кайрады. Ит аузын Канды урттарын шайнады. О рын уштап Жумысшы тап, Бастык — штаб, Косемдерш Андып орын сайлады. 378

Канаушы тап Жауыз кара пигылды; О рын сайлап Кей ж е р г е ж а у т ы р ы л д ы . Жау сум андап, Атты тандап,— Б1здщ танда-ак. Командирден Б ip Hemeyi ж ы р ы л д ы , Б13Д1Н эскер Оган сасып букпады. Жасканбады, Жасып eci шыкпады. Тас боп niiuiH Басып TiciH, Жиды купли, КырМЫЗ КЫЗЫЛ Ленин туын жыкпады... 10. Жасканран ба ол! Бip куш тез Бip фланга квруге, Келд1 автомен Алдынры шеп шеруге. Фланг imin, Кайрат купли, Шындау yinin. Бас командарм, ©3i буйрык беруге. Б!рак ол бас Командарм Ленин рой, Kahap жаура Карсы аттанган ерщ рой. Уран тастап Жумыскер тап, Нуын бастап, Капиталга Майдан ашкан шерщ рой. Бас большевик Сескенуд1 быген бе! 379

Басын сактау Ойына онын. KipreH бе! «Ci3Hi курсап Журсек, турсак, Сактык. кылсак!..» Деген с©зд1 Кулагина 1лген бе? Жалгыз келш Фланг кушш сымдады, Куш-кайр атты Кок курыштай шындады. Фланг кайнап, Тасып кайрат, От боп жайнап, Бас командарм Жалынды ун1н тындады. Дол сол кезде Октаулы колт тыккан жау, Серт майданда Итше улысып ыккан жау, Багып манды, Косемд1 андып, Залым банды. Урланып кеп Атты жауыз буккан жау. Буккан дуспан Атар жауын тандады. Улы огымен Тап косемш кандады. Бастап штаб Жумысшы тап, Огын уштап, КаЬарланып Ж ауды куып андады. Кара жылан Бугып келш TicTeAi; Арам канды Ж ау icTepiH 1стед1. 380

Ленин турды... Алып кырды, Дабыл урды, Ундеп нуга Штаб кайратты устедь .. Коршаган жау Аткан итт1 мактады. Дед! кулш: «Жеген нанын актады!». Жау саскалак, Сум K93i алак... Тагдыр карак, Б1здщ бакка Бул жолы да сактады. .. Баккан Жау Жан — Жак. Туы Ала, Кек. Ак. Кызыл E d. Кузет. Бак! Тисе Жау А к- мак. Кездеп Ат, Дэл, Нак! • Сергеи Тур, Сак — Сак!.. Сонсон Ленин Кездеп турып киырды, 381

Командыны Сацкылдатып шиырды. Сллтеп колын, Нускап жолын, Он, мен солын «Жумысшы тап, Жасыма!..» деп буйырды. 11. Л е н и н планы Урындырып Компартия иостарын, Касына алып Штабтаьы достарын, Ленин енд1 Колына алды, Жазып салды. Социалдык, Курылыстын жоспарын. Дед! Ленин... Б!зд1 Европа жемесш: «Аспап берем, Зат берсен» деп келмесш, Советстан, Сурап ', ыстан; Ж эллэп мыстан, Бай-екелер «Машина сат!..» демесш. «Техника мен Американы бастырып, Куып жетш, Озу керек астырып!..» «Есть!» — дед! штаб Ушпыр уштап «Есть»...— дед! тап,— «Америкага Жалынбайык. басты урып!. .» Граф, Так, Пан, Лорд. 382

Бай, Паш, Пан, Форд. Палаш Лап Вест-Норд, Обыр, Жын, Сум Чорт!.. Курылыстын Жобаларын окытты. Талкылатып, Угындырып токытты. C©3in шындап, Айткан шындап, Жазып тындап, Алды жаттап CepiKTepi укыпты. Жапа турмыс, Цыздырды отын жайнатты. 1с дукенш Екшнге cay айдатты. План алда, Циркуль колда,— Тынбай жолда, Тоцкерштщ Мыс казанын кайнатты. Енбек сорран Жеы басты жыланды. Быт-шыт кылып Жауын. Калын. уланым. Жумысшы тап ©згертш сап, Аспабын ап Алды колрэ Ленин куриан планын. Жумыскер тап Ленин сынды устазы, 383

Партия алда, Ленин соккан стал!. Жауын жыкты, Кожалыкды Курды мьщты, Сойтт, Ресей Болды Советстаны! 12. Л е н и н K erri Ж ау барм а ед! Отан орын атпаран? Ащы тур мыс К,ай уын ол татпаран?.. К\\ФЫШ тэш, Ыстык жаны, Журек-жаны Коммуна ушш ©рт бои жанран, жатпаган. Табираттын Бар ма тозбас TeMipi? Mauri жанран Бар ма май, тас K O M i p i ? . . ©рт бои жанран, ©рттен шанкан, KeKTi шалран Бас косемнщ Узшд1 тез ©Mipi. .. Адам заттыц Сирек туар данасы, Коммунара Жол бастаран санасы. Барлык жэйгп, Нускап айтты, Monri кайтты... Кайта жутып Жаратылыс — анасы. .. Тап акырды: «Жер тобы, кон, Кайда зырлап ж узесщ ?..

Тым мезплаз Неге GMipAi узесщ?!. Ленин елдП.. Кушренгп елдП.. Бук ызендк.. Токта!.. дедь.. Жер де, кек те Букы шлш Ti3eciH!. . 13. Ленин жолы Лениншз жыл © n i тогыз, ceri3i. .. Ленинизм Мэнл мухит тенлзк Туын устап, Ленин — штаб, Цека бастап, Социализм Салынды нык Heri3i. Ленин жолы — Ж о л д ы ц ж алгы з Ty3yi, Мэцгшкке Ж ок оны еш KiM бузуы. Екшнге уран, Бшек сыбан,— ¥лы план Лениннщ сол Тарткан улы сызуы... Штаб — Цека Ленин салган жолында, Ленин жасап Берген план колында. Адым mipen, Нык-нык Tipen, Кушш бшеп Жумыскер тап Штабынын соцында. 25 с . Сейфуллив Туы Ленин Партия адым кередц 385

Ецбекпп ну Кэсемше еред1. Ецбек нуы, Болат буын! Ленин туы — Тек сол рана Дуниеш алып бередП .. Лек, Лек, Ас! Бас! Нык, Нык, Маш, Бас! Курыш, Куш, От, Шаш! Сап, Сап, Нэш, Бас!.. Алга Адым Марш Бас!.. Топ, Тап, Алга Ас! 14. Алыбатрос Б1здщ стан Жана турмыс калайды. Айнала жау Шабура коз кадайды. Уакыт кутш, Канжар тутып, Дем1н жутып, Ke3inai андып, Кан тырнагын жалайды,

1ште де бар Шарлатандар, кушжтер, Тон жамылран Жорраларан буипктер, — Соны да бак.— Соны да как,— Бет какбасак — Купли ©cin куш1ктер. Кырары коз, «Кдлрып кеттП..» дег1збе!.. Ж ау тумсырын Шекке жакын енг1збе! Айн ал а жол,— Айнала шол! Бшкте бол, Сен, Альбатрос, Жерде, кокте, тендзде!.. Айнала жау Сак бол кузет, жалыкпа, Жерде, кокте KipniK какпа, калыкта! Бейне Альбатрос, Кекте гурлеп шарыкта!.. К.ай жарьщнан Шыкса да жау, кай дус1р, Найзарайша ат, «Тобес1нен сай Tycip!. . Ж арк-журк отпен Алмас окпен, Ж анган шокпен Ер Альбатрос, Душпанра мерт ж ай Tycip! Алматы, 1932 жыл, 27 сентябрь.

КЫЗЫЛ AT (поэмадан узшд1) 1. . . . Досыма арнадым Нускалап бул куйд1 естш жоспарладым, Кызыл ат сынды сулу доска арнадым. Ж1бек сырт, алма кызыл, наз сулуым Д еп зб е, «дпркш куйд! боска арнадым?..» «Куррактау жазылыпты кенесщ»...— деп, Кей 6ipey 6Urimcin «кам жемесш» деп. Сулуым, тол ran сеш суреттед!м, Kyfti.MAi «жалан упт» демесш деп... Ж ан mipniH суйед! o p 6ip сулу затты, Суйгенде бер1лед1 куймен катты. Гул, булбул, акку, айдын, кек с э у л е а ,— BipaK та, жакын коред кызыл атты. 2. Акынра... I Кэш, акын! каламынды колга аласьщ, Куй шертш 6ip аз енд1 толганасын! — Кушмен кызыл аттын курыш калам Сумандап ак кагазга жоргаласын! Кешл куй кешш эуемен желжтесш, Кектеп сэуле отымен елжтесш, Эуелеп талай кеште шалкып едй Ж ургенде кызыл атпен cepiKTecin. 388

Эрине, кокке эуелеу айып емес, Адамга кулаш созбау лайык емес, Адамзат сан сэуленщ сырын б1лмек, — KQKTeri алтын сзуле райып емес... II Аспанда алтын сэуле жулдыз квп кой, Дуниеде асыл гзуИзр кундыз коп кой. Куралай, булбул, акку, ал кызыл гул, — Ж ан rnipniH кызыратын кырмыз коп кой. Коктеп' сэулелерд1 санадын. сен, Эр кайсын op6ip затка баладын. сен. Куралай, булбул, гэуИэр — жулдызсын деп 1ш1нен тандаганын, каладьщ сен. Суйген ен нэзж булбул сулу жырын, ГэуИардын, от ойнаган коркем сырын. Сэулеге аспандагы куй косушы ек BipineH артык Kepin такдап 6ipiH. III Киял куй, енд1 «каражердЬ> шарла! Бул куйд1\" Кызыл аттай досына арна! «Еп'ске Teric жумыл! жаксы ек!» деген Уранын партиянын. журтка жарла!IV IV Б 1'лсен сен, нарыз сулу MyciH кайда? Куй! ме булбул кустын, ж асыл майда? Немесе таудан аккан кум1с су ма, Бурандап сылдыр каккан самал сайда? Немесе туппз аспан кок мухитта Жалтырап калкып жузген алтын Ай ма? Немесе, айдындагы акку кус пен, Сарымша елден кашкан куралай ма? Коя тур, жер тагысын, акын киял, — Сэуледен аспандагы канша пайда?.. 389 9

С улу куй — социалиста ещцрюте, С улу зат — ортак ецбек eric жайда!. . Е псте — колхозданган ел сулуы. EricTe — ецбек кы лган ер сулуы. Дегенмен алтын сэуле, кокте гой ол, — Кызыл ат — колдагы алтын, жер сулуы!. v Кур жалац айкайлама желше жосып, Атынды ектеме тек борбайга осып. Баппенен ег!ске айда, маргау болма, А йналы п жем бер сылап, кант к о с ы п !.. 3. А лдауыш белсендмер ж айлаган 6ip колхозда I. Е-ПСКЕ КУЙЩ КАЛАЙ, КЫЗЫЛ АТЫМ? EricKe куй in кал ай, кызыл атым? К ун мынау куш т1* дене кызынатын. Ж асар ы п toci'h аш кан кара жердщ Кыртысы катар-катар сы зылатын?.. Мшекей, ескен ж!бек жаздыц дем1, — Ак киш каткан жерге кылган емк Кезшде к у ц т ruipen ецбек кылсац 12 ай Д рш ш ктщ ецбек жемП.. К алы ц кар жерд1 басып жаткан 6ypin, Ы сты к леп жаз дем1мен балдай ipin. Бусанып бойын жазар жер — улы анац, Талканд ап ак KopneciH устен Typin. Сай-сайдан сулар кулап гуршдейдц Ж арысып ылди куып дуршдейдк Леб! мае — жаздыц дем1 сикырлы ауа М ыц турл1 шатты куймен д1р1лдейдь Бар жэндш сулу жазды карсы алады, Табигат мыц турл1 унмен эн салады. 390

Ушкан кус, жердей жан таскын кушпен «Енбекке жумыл шат» деп жар салады. Турл1 куй жер мен кекте санкылдайды, Сункылдап акку, каздар канкылдайды. Сыпылдап эуеде ойнап, тецкершп, Кек мойын суксыр уйрек жаркылдайды. E rid e бэйп аласын, Кызыл атым, Кун мынау к у н т дене кызынатын. Т1лiHin жер кыртысы кек сокамен, Тунган жер талкандалып бузылатын? Жарыспен етюзуге eric айын Куралды кунде шындап жагып майын, Енбекии ел — калын уйым кут!нуде Калдырмай тугел жумып тагал тайын. Трактор, кек соканы катар айдап, Куш салмак етюзбеуге куннщ райын. Барлык куш, барлык курал жаранады, Ж аксы ма, Кызыл атым, сенщ жайын? II. СУЛУЫМ Сулуым, неге маган салкындаусын? Назданып шыкпайды ойнап жаркын даусын? Еркеппм, кайда кеткен, сез катканда, Аккуша еркелейтш алтын даусын? Мелд1'р кез, алтын айдар, ж1бек жалым, Буп'лген кумырска бел, ерке жаным! Досына неге жаркын карамайсын, Кек шыбык, алма кызыл, серке саным? Карайсын неге сулык, бота кез1м? Не болды мун шалгандай нэз1к ce3iM? Айналып-толганып мен келгешмде Жаркылдап ойнаушы ед1н етпей тез1*м? Суйр1ктей акку мойын алма сабак Безенген шыбык дене, кербез сагак. Наз сулу, наз кимылды куралайым, Садактай узын KipniK, royhap кабак. 391

Касына мен келгенде сыландауш ы ен, Ж аркы лд ап оттай ойнап туралмауш ы ен. Тал набек айдарынды сылаганда Н азданы п еркелеунл ен, бурандаушы ен. Кушактап тал мойнывды аймалайын! Ж аянды сылап сипап жаймалайын. Досына мунша неге салкындадын Айтшы ещи, сэулетайым, айналайы н?.. 4. К ы зы л аттьщ сез1 * I. АМАНСЫН, БА, ДОСТЫМ? Д енщ сау, амансын ба, акын досым? Б1р кезде айрылмастай жакын досым. Карамай KeTin едщ кептен 6epi, Е н д 1 кеп кайрылганын, макул досым! Досым ен еырлы сулу созге маман, Сурамай 6ip кайрылып, есен-аман. «Еркем!. .» деп, енш елж 1'реп соз катасын, Еске алмай журш меш талай заман! II. КАНДАЙ ЕД1К?.. Еиеум1з дос болганда кандай едж? Ест!ген, корген журтка тандай ед!к. Кектеп жулдызымыз кушактаскан, Ж а н ы 6ip, ж уреп 6ip жандай едш. С ан киын icTe MeHi сынаган ен, Ж а н кияр cepirin боп унаган ем. Ж аньщ а ап кейб1'р тунде «канаты м !» деп. К уш акта п талай меш сы лаган ен. «Ж аныммен багасы 6ip досым!» деушен, «М эн гш к жан косыскан косым!..» деушен, Сен уш ш киналган тун кушып меш: «Ум ы т боп калар ма екен осын!» деушен. Сен уш ш талай жерде кус боп уштым, Мойнымды «аккуы м !» деп талай куштын. 392

Соны да умыттын ба, — коктеп ушкан, Энше эн косушек акку кустын?! Бар сез!м, бар кушмд1 саган берд1*м, «Ж1бек!» деп айдарымды талай ердщ. Кок майса жаратылыс кушарында Сен ymiH кулашымды талай керд1м. Сен ушш актым талай жулдыз болып, Сыландым, кулпырдым да кундыз болып. Ж анына канат болып, мойныца да, Оралдым бейне ж1бек кырмыз болып. Не керек, жанмен талай сырласушек, Куй косып достык жырын жырласушек. Орманда булбул кустын кушн тындап, KeKTeri жулдыздан сыр урласушек. III. УМЫТТЬЩ-АУ! Мен1мен талай банды-жаура шыктын, Сорура талай жауды аура шыктын.. Куалап ак бандыны дуршдетш Котерш кызыл туды таура шыктын. Кеюлд! шоктап талай туйген едщ, Кыналып коррасын ок киген едщ. Кок найза ак алмасты жаркылдатып, Ыскыртып жаура талай тиген едщ. Ак банды куран кундер тусе ме еске?.. Сонда мен кок шыбык ем шыккан беске... Жаркылдап найзарайша тиюш1 ек кой, Ант етш жаура тыныс дес бермеске!.. Сонда мен бет1мд1 октан бурып па ед1'м? Ж алтактап от пен Судан турып па ед!м? Коргаран Октябрьд! сан шабыста, Маган 6ip Keiiin камшы урып па едщ? Ж ан аяп жаура еш жерде алдырмадым, Шабыста жанра жуык шалдырмадым. 393

Бас тжкен тыныс алмас кан майданда Мен ceni жау колында калдырмадым. Осыны ойлаушымем кеЫлер деп, Ум ы ты п сырлас досым ecipep деп?. . Сен к у л т баскалармен жур дегенде, Тек кана бас шайкадым: «есьл ер!» деп... IV. ХАЛ1МД1 Б1ЛМЕД1Ц, ЗИЯНКЕСТЕР БУЛД1РД1 ЕОЙ 0уел1 сурамадын есен-аман, Демедщ: «ecKi досым, калай ш ам ан?» — Деп журш, «жан жолдасым», буйтш кеттщ, Бола ма опасыздык будан ж ам ан? Турсы н ба езщ кормей б1здщ жайды, Мен калай етюземш «eric айды?» М ынау гой б!здin колхоз титыктаган — К,ойды ма зиянкестер тарал тайды? Мшекей, менщ мынау,— аркам жауыр, Шор болды камш ы менен eKi сауыр. А лдауы ш белсендшер ж ау боп тиш, Мойнымда жал калмады окпе бауыр. А лдауы ш белсендыер 61зд1 куртты, «Бул калай?» десен боктап шайнады уртты. Оларды бай кулактар айдап салып, Акыры куйзелгп иттер талай журтты. Колхозга тид1 кулар ж ау сиякты, Карады 6i3re тек 6ip «л а у»1 сиякты. Н аук ан мен анда-санда, уэю л келсе, KopiHAi кол жетпейп'н тау сиякты. Баскарма, ку белсенд1 тайтандады, Kayinci3, деш басы сау сиякты. Олардан кедей шаруа коркып эбден К,арсы айтпай журе берд! «м ау»2 сиякты. 1 Л а у — кел1к салыгы; лау ат. 2 M a y — мэжнун; акмак. 394

Колхоздын. куртты кулар ет пен майын, Коймады урламаган тагал тайын. Белгш ат, айгырлар не болмады,— Жеп курткан уак, малды не кылайын!.. Бшемсщ жуйрш сулу кара айрырды? Бшемсщ, элг1 жалбыр сары айрырды? Сур жорра ат, сугп мама боз биеш ,— Соларды зиянкестер калай кылды?. . Солардыц 6ipi жауыр, бiрi катпа, Сур жорра ат каз1р тулак, ол енд1 ат па? Мунымыз куш келж кой, десе шаруа, Зиянкес дед1 зекш: «экел!.. шатпа!» V. СЕН КАЙДА ЖУРДЩ Сонда, сен акын досым, кайда журдщ? KoKTeri алтын соуле — айда журдщ. Тербелш, влецдетт, автомобиль — Кызыкты жумсак орын жайда журдщ. Мшдщ де, аэроплан ушып журдщ, Аспанда алтын соуле кушып журдщ. Киналып су ime алмай мен жургенде, Сен... шырын... миуа... балын irnin журдщ. Эрине, алтын соуле — сулу зат кой, > Соулеш кушкан жаннын кощ/п шат кой, Умытпай кайтесщ сен, жердегш, — Соуленщ сикырлы оты плркш ,— жат кой!.. Ауылдык шаруадан сен, аулак журдщ,— Советт!н «жалпы жауын» жаулап журд1'н. Imid жау {птш д ен жеп жатканда, «...Комбайн... трактор!..» — деп заулап журдщ VI. МЕН МАШИНАЕА КАРСЫ ЕМЕСП1Н Эрине, машинара карсы емесшн, Орынсыз окпе айтатын заршы емесп1н. «Машина 6i3re жау» деп ката пiкiр, Зиянды yriT айтар жаршы емесшн. 395

М аш ина — жан жок ж уйрж ерен колж. Bi3 оган болмас па едж icTe cepin? Кобейсе машиналар эр тукшрде, Алм ас пек, арка босап 6ip аз epiK? EcTHMi3, талай елдер eriH еккен, Ш алагай жай келжтен ыза шеккен, Трактор, комбайнды eriHre сап, Отарба автомобиль^ ат кып жеккен. VII. СОНЬЩ АДАМШЫЛЫК, ПА? BipaK, сен ceprri умыттьщ жолдан азып, 0 ткенд1' не пайда енд! текке казы п? Кетш ей MeHi тастап, автомобиль, «Эуелек, отарба...» — деп жырлар жазып. М ен! де тым болмаса ecine алып, Куш бер!п кеп журмедщ кез!н салып. «Ж олдасым , умыткам жок», демедщ сен, К и налы п жургенде мен о л т -т а л ы п . Артына кайрылмастай меш тастап, Ж азб ад ы н б!р ж ы лы соз матан кастап. Адам дык баранды бул б!лд!рмей ме, KeTKeHin ecKi досты ай ы р б астап?.. 5. К ы зы л аткд I. МОИНЫМА АЛАМ Ж олдасым, Kepin турмын ж ай-куй!нд!, Досынмын, корген — кулын-тай куй!нд!. Кы зы кпен етк|‘зген ек ор кижше, Ж ур5ске талай сертт! сай KyftiHjxi. ©з!м де колхозынды кор!п келд!м, Ю .ш ш к eTin сэлем 6epin келд1‘м. Сум дардын не кылранын б ш п эбден, Бэрш де ж !пке Ti3in, Tepin келд!м. С ул уы м , куйщ мундай болтан екен, ©кпе-наз коюрегще толран екен. 396

Алдауыш арам кулар мунша корлап, Езйлген гулдей жузщ солган екен. Бэр! жен айтканыннын мойныма алам, Ж ок саран кшэ кылып жабар жалам. Жыр кылып жай-кушнд1* жаза алмадым, Салынып баска куйге кызу калам. II. ЖАРДАЙ СОЛАЙ БОЛДЫ РОЙ Kemeri Ленин бастап майдан ашкан, Жыгура e3riui тапты уран шашкан, Дуниеш калтыраткан ceprri кунде, Ес бшген жас бала да кару аскан. Кушреш'п езшген тап 1*здеп тендш, Асынып жау жаракты майданга ендщ. Кулданып енбекпл елд1 езген таппен, Шайнасып кан майданда ит кып жендш! Дуниенш карарсыз рой бек пен байы, «Б!зд1к!,— дейд1', — кектщ Кун мен Айы..» Айтпай-ак кояйын ол куннщ жырын,— Мэл1м рой барша элемге ic iin ж а й ы ... Енбекнл ел жауды жеш‘п урраннан сон, 03iHin эк{мд]г!н курраннан сон, Турл! ауыр машиналар кажет болды, Социализмге бет бурраннан сон. Сондыктан, енерл!* елге жетпек керек, Болды рой басып озып отпек керек. Сан киын завод жасап к у н т салды: Оран куш токпей ещи нетпек керек? Жасады неше турл1 машинен1, Талкан боп копарылды жердщ KeHi. Салынды бетпак шолге тем1р жолдар, — Жен1лд1 кныры жок жердщ шеш. Отарба, аэроплан, тракторды, Жыр кылдым, уялтсан да, кекеп меш. BipaK та, кеш!лмейт1н ауыр кунэм, — Бакылап журе алмадым, досым, ceH il.. 397

III. К И Ы Н Ж О Л Д А Кекке уш пай аскар таудан ©ту киын, Куралсыз алта жылдам кету киын. Отарба автамобиль, тракторсыз Муратка алыстары жету киын. Сондыктан, курал керек киын жолра, Эйтпесе 6iTe ме улы ic алран колра?.. Сан киын асулардан аса аларма ек, Ы ры сы п бурактам ай он. мен солра?.. Б ул жолда ас та керек, ат та керек, Таты да неше турл1 зат та керек, 0нд1ре eriH салу ocipece, — Б ул TinTi зор мэселе турран ерек. Б ул ж олга, сулу досым, сен де керек, Эрине, ат пен ерге жем де керек. Советке кастык кылран жау бпкенше, Ататын... М енщ элгп. «Нем» де керек. IV. YKIMET 'МАЛДЫ ЕШ К1МГЕ KYPT ДЕМЕД1 Ук1мет малды еш юмге курт демеди Куйзелсш ецбек кылран журт демедк Сендерд1 — колхоз малый ж ау боп курткан, Сумдарра OTipiK айтып кырт демедк Советтщ максаты — icTi жем5еп ету, En6eKTi ецбекил елге тен, ктету. Колхозды, ©нд iр iCTi еркендетш, Кызыкты комуншылык кунге жету. Кы зы кты талай жердщ колхозды ели А ттары ор текедей оскен тел!. Гулденген шаруасы ic жузшде, Ж ылтылдап малдарынын, майлы шелк 1стесе, к у ж алкаулы к peciM болмай, К>оя ма е щ п р ю т е ociM б о л м а й ? 0нд1р1с бастыктары ic баскарса, Не пасык, не акмак, не сум болмай! 398

V. АТТАРД Ы Д Е Р Б Е С Т А П С Ы Р Е А Н Аттарды сырттан багып шолып жур, деп, Жаулардан, уры, кары корып жур, деп, Ук1мет Ворошилов, Буденныйга, Тапсырран: бас, коз, камкор болып жур, деп. Бул eKi ер талай улы сияздарда, Жер-жерден келген кейб1р миы аздарга, Эйплеп зор дауыспен урыскан талай, Жершде аттарыныц куш аздарра. «— 1сш1'л ат, ецбекпп тап, досьщ!» деген... «Коп пайда коред! аттан косыц!» деген, «Октябрь майданында cepiK болтан, Умытпа, бул еЫнде босын!..» деген. «1сщде отан коррау жау мен жаттан, Керем1з талай достык эл1 де аттан. Kemeri кан майданда,— деген олар,— Ат байрус 6i3 ymiH сан канра б аткан!..» VI. СЕНДЕРД1 ЗИЯНКЕСТЕР БУЛД1РГЕН ЕОЙ Сендерд1 пасык сумдар булд1'рген рой, — Bip-6ipiH душпан кез боп кулд1рген рой. ©TipiK мэл1меттер жазып ы л ри , Советке мулде Tepic бишрген рой. Советтен сумдыктарын жасырран рой, ©TipiK сипырларды асырран рой. «Баюда б1здщ колхоз, оркендеуде!» Деп сумдар уюметке тас урран рой. Арамдар эбден алдап урран екен, Пэлесш неше турл\\ курган екен. Жем кылып ит пенен кус, уры, кары, Куалап дем алдырмай кырран екен. Пасыктар урлап, сатып сойран екен, Жем кылып уры, кары тойран екен. Барусыз куалап тек, жынша кинап, Аз кунде колхозывды жойган екен. 399

V II. АЛ Д АУЫ Ш БЕЛСЕНД1 — ЖАУДЫН, КУПИ Алдауыш белсендпД жау демейсщ, Аркасы ешб]'р аттын сау демейсщ, Ол сеж ж ау болмаса буйтпес ед1,— Сайдарым, доста куйлк Ж ауда — егейсщ1 Олар байдын Kyniiri жуш куйген. Буландап кеше байра басын иген. «Ж ау сиякты!» Демени жаудын ит1н, Астау жалап жылмандап сутке тиген. А улакта сендерге эк1*м не болып, Сем1рген ез сездер1 жуйе болып! Советке сумнын ici б ш нген сон., Сотталды арам бета куйе болып. Емес пе ол сумырайлар ж аудын 6ipi? Кайтед! ондай болмай жаудын T ypi... Тон жамылып кой жеген суранакша,— К,улкыннын кершд]' рой барлык Kipi. Коз бояп колхозынлы жайлап кулар, Титы ктап таусылса да тэннщ шыры. Сандалтып дамыл бермей сонша кинап, 9йтеу1р, достым ceHi койран Tipi!.. VIII. YKIMET СУМДАРДЫ ЖАЗАЛАИДЫ Курты пты кей жерде де е с т т малды, Bip кол in калдырмаран жвнди жалды. Сумдарра катты жаза кылып жатыр, YKiMeT бщген жерде мундай халдк Осындай зиянкесД коре алмаран, Ауданнын аукомдер!н icieH алды. Сумдарра, зиянкеске берьтгендк Эшкере кара бет кып соттап салды. А лд ауы ш белсендщер енд{ т а т т ы ... И т болып усталраны турме жатты. Г П У , TOHKepicTin кузетипш Bip азын зиянкестщ устап атты. 400