Ыбырайымұлы Ә. Зау қайыр

Эдшбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ ЗАУКАЙЫР Роман-триллер

УДК 821.512.122-3 ББК 84 (5 Каз)-4 Ы 15 Алматы облысы экШнщ цопдауымен жарьщ карт отыр. Мбырайммулы в . Ы15 Заукайыр: Роман-триллер, Э. Ыбырайымулы. Алматы: «Баянжурек» баспасы, 2014. - 376 б. ISBN 978-601-7532-13-0 Токсаныншы жылдаргы алмагайып кезецнщ шынайы кершкл айна катеыз суреттелетш бул роман-триллерде 6ip отбасынын тагдыр-талайы аркылы сол еткелеккетал келгентугае 6ipурпактын кам-карекет1 мен болмыс-бтм1 керкем бейнеленедь Кггап кепшипк окырман кауымга арналган. УДК 821.512.122-3 ББК 84 (5 Каз)-4 ISBN 978-601-7532-13-0 © Ыбырайымулы Э., 2014 © «Баянжурек» баспасы, 2014

ПРОЛОГ Алматы. Тау к,ыраты Сагат 22.38 ^ 5 ы р т ... сырт... сырт... Циферблаттаты сояудай тш 6ip калыпты ыртактан тан- байды. Бара-бара оньщ sp6ip сыртылыньщ у ш зорайып, солк-солк eTKi3in миына курзщей тидц... Жойкын соккыдан басы шагылды... KipniriH эзер кимылдатады. Жумылтан жанарынын «TiriciH с оту » улкен киындык тутызды. Кез1н ашса шара- сы кос шекес!мен коса д у етш, одан арыга шамасы жетпей карашыгы лажсыз кайтадан жасырынады. Болмашы жылт еткен жарык coHiciMeH мавдайыньщ алды кызыл борыкка айналып, 6ip сэт мына элем канта малынгандай кошкылданып туна калады. Б1рте-б1рте элп элемштенген шымкай дуниенщ устшен, канбактай салмагы жок беймэл1м денелер калки бастайды. Кенет, аяк астынан осынау жумбак тылсымнын рещ 63repin, ецсещц басып, тынысынды тарылткан тастай тунекке упасады. Сол-ак екен дуние шак-шэлекеш шыгып, астан-кестен тенкерше женеледт Миы аузына Tycin, шыбын жанын коярта жер таппай кыстыгып, дем1 бгёеледк EKi 6eTi албырай кушп- жанып, Mepi тамады. Ауа жетпеген сон кимылын батып, батдарлай алмай жантэсшм колдарын айкуш-уйкыш сермейдь Кейде сояу- 3

Элмбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ дай тырнактарымен езш-ез1 жулып тастайды. Ештемеш екшемейд1, дэнемеш кажет егпейдь Тек булыккан кайран жаны алкымына келш сыгымдалып, айналмасы аскынган тусактай серевдей шоршып, гурс erin кулайды. Кол-аягын ербендетш, денбекипп, жарты сагаттай шуберекке туйген жанын коярга жер таппай аласурады. Эбден кара терге шо- мып, калшылдай калтырайды да д1р1пдеп барып басылады. Жыны кайтарда аузынан ак Ke6iri агып, кек желкеа тар- тып, карашыгы Tepic айналады. Езушен шубырган сшекеШ келдей боп жайылып, кимылдан айырылады. Уйыктап кеткенш яки у зш п кеткенш бшмейсщ. Сол калпы уза-а-ак миз1мей cepefiin жатканы. ...Таты да ypefifli ушырар ышкынган дауыс. Ит талагандай ah ура тыпырлап, езш-ез1 сшкшеп лактыра бастады. Айкайлайды, шьщгырады. Кейде 6ip нэрселерд1 айтып, балдырлайды. BipaK, созш адам баласы угынбайды. Баска галлактиканьщ тш н де сейлейтшдей. Ои-солын багдарлай алмайтын халде бырш erin 6ip нэрсеге согылды. Сокгыгыскан буйымы кумыгынкы мылкау дыбыс шыгарды. Тзшше шаткаяктап, кайыра турган сияктанды. Жас баладай апьш-тапыл басканы адгарылды, Ti3eci д1ршдей адымдаганы бш ндк Сейткенше-ак, кескен те- ректей кайтадан омырыла кулады. Сэл отпей ашкарак 6ipey элдеб1р суйыкты оптыга 1шкендей сылпылдаган суйюмшз ун кулакка шалынды. Акыры онын соны жан турцйгерлж корьшга уласты. Кы-ыр-р, ко-ор-р, кы-ыр-р... Кед1рдеп оры- лып, бауыздауынан кан аткалактай жандэрмен тыпырлаган мал сиякты. Эйткенмен, осынау сойканды эбшетке тещрепндеп ешшм назар аудармады, ayeni жан шыдамас ущн ести тура селт етпедЕ 0 з TipniicrepiMeH, беймарал. 4

Зау&айыр. Ра Белмеде eni тыныштык орнады. М ещреу дуние зшмауыр батпанын иыкка артады. Тек кабыргадагы кене сагат кана тынбай сырт-сырт етш, TipmmiK секундтарын санап тур. Сертплл сояудай т1лдер1 ap6ip пендеш ш кп калт яабермей жадына туйш, тынымсыз куш купиялы шенберд1 шырк ай- налады... Элде, «пэтуасыз жалганньщ тагы нендей бапеЫ бар?» деп, соган жетуге байызсыздана суман кагатындай. 0йтеу1р, дамылсыз сыртыл. Сырт... сырт... сырт... 5

Эдмбек ЫБЫРЛЙЫМУЛЫ 1-ТАРАУ ^ о „ ы р «Хонда» машиналарды сыналап, асыгыс зау- лайды. Бултын-бултьщта басып, катарласа жуйтюген сан турл1 кел1ктердщ арасынан муд1рмей етед1. Кей тустарда кызьш жануга айналган батдаршамньщ кезше карамай, кеше киылыстарында жол тэрпбш ерескел бузуда. Ондай- да байбалам салып, кулш шашкан кекайыл катындардай машина бггкен бепшдей женеледг Кайсыб4ршщ журеп ау- зына тыгылып, шамын жарк етмзетЫ бар. BipaK олардын 6ipiHe назар аударып, буйреп булк етер Typi кершбейдь Жолындагыньщ бэрш муйЫмен жайкап, науадаты жемге табынньщ арасынан батыл умтылатын каксал коныр сиыр- дай топ ш ш ен суырылып, сумандай туседь Дэп 6ip ажалына асыгатындай. Алтай бет1 - эуежай. Салып-урып Эбд1рахмандар эуежайга жетп. Эленкедей жалантан сыркындылар сакадай сай. Некерлер! мунын кабарган кабагын керш, «саспа, бэрш калаганьщдай жасай- мыз» дегещц антарткысы келд1 ме, 6ipi: - 0 n i б1здщ рейс конган жок, - дед1 гур етш. Оньщ сез1н еепмегендей кесемдер1 ызбарлана, ошарыла калган жандайшаптарыньщ жузше уытты кез1мен карады. Сосын, мойынын созып, ез жендеттершвд таныс машинала- рын барлап койды. Bipi калмай бэрш щ осында жиналганын батамдады. 6

Зауцайыр. Ра - Гужа-ан! - Кеменгердщ у ш каткыл, пэрмендг - Кдз1р мылкау адамша карал турмай, Гулмираны калай да кендцр! - Ту сыртьша желкесш кргарейтш, бетш сэл бурып, уш рш деп жакамагавдарга 6ip езулеп ыр етер кекжалша аса унатпай вктем tui катгы. - Макул. Эншешнде сыпсывдап аттыга - жол, жаяулыга - сез бермейтш келшшек мулэшм кепте. Дауысы д1ршдей, кумыкты. - Эйтпесе карнывды жарып, алты жыл бала дел анкац кепкен арманына табанда жетюзем! Bmey-6iney 6eTi булк етпестен айызы кана тю тенш сейлед1 де, калтасынан темекюш шыгарды. Жанындагы каумалаган тэйкулпктер жапа-тармагай оггы к 1здедг Сыгыр квз сарысы 6ipiHiui бол шылымын тугатып бердг Осыньщ езш мэртебе Kepin, насагганганы жэреуке жузшен анык бш н едь - Жанагы жол бойывдагы энпмеш умыткан жоксьщ гой? Эбд1рахманныц касынан 6ip ел1 калмайтын Султан сунгылалык танытып, шаруаньщ илеуш кандырмак ниет- пен келшшектщ мшдетш тагы да пысыктады. Он колын оныц жауырынынан асыра иыгына артып, сол колымен шермиген карнынан сипады. Э бден етз елш кеткен бе, элде карсыласуцьщ соны взш е таяк бол тие ме, Гулжан селт етпедк Сумакай саусактар сыпсывдап темендеп барады, дымсынар келшшек кершбейдь - Соны тагы да жадына салгым келедг - BeTi шарык табактай кап-кара неме аярлана езу тартгы. - Гулмирага батылырак бол. М э, ол уыпн мынаны кылгыта сал! Бас бармагы мен сук саусагыньщ арасындагы тушр дэрйп шуленси усынды. Гулжан тартынбай аузына апара бердк 1зшше енд! 6ipi ашылган калбырдагы сырасын устатты. 7

длибас ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 0йелдщ саусакгары мен epiiwepi flip-flip етш, кара кумда шелден кенезеш кепкен юсщей жабысты. Сусынын колынан элдеюм жулып экететшдей асыгыс жутканы сонша, eKi езушен сшекей арапас сыра тамды. - Жана кулындаган биедей шелден елген бе, мына каншык? - деп, буйра басты, бойы сорайган Bwpani тетесшен орысшалай боктады. Bipey сыртынан жаксы сез айткандай Гулжан оган да лэм деп Tic жармады. Балагат- бокгыкка эбден купагы уйренш, eri елгеш сонша, олардын epci кылыгы мен сездерше назар да аудармады. Шамданбай- ды да, намыстанбайды да. «М эскеу - Алматы, 505-uii рейс келш конды» деген диктордын репродуктордан санкылдаган дауысы есерлердщ есш жигызды. Bapi 6ip юсщей дурк кетерш п, куту залына шубай женелдь Heri3ri лектен алдыда еи -уш кадам озык - Эбд1рахман, Султан, Cepimrep. Сондарында 6ip ургашыны орталарына алган жендетгер. 0 р нэрсеш сез кылып, езара эзшдесш барады. 0irreyip, неш айтса да Гулжанга багыштап, кагытып тш седг Bapi былайгы кезге эшешн достарын карсы алуга келген кенивд топ сиякты. Ешюм ештене ангара ал- майды. Жанагыдай емес Гулжан да томсармай, буларга iin тарта жымиятындай. Сэт сайын онын кулюЫ тузелш, айыл жимайды. Bipey келеке, эжуа етсе де ол ymiH - кулю. 0Mip секунд санап ажарланып, гажайыптанып барады. Кеп саргайтпай перроннан жолаушыларды алып, манголдьщ жылкысындай узын бел автобус iprere кеп тежелдь Артынша, тенкершген коржынньщ аузынан тегшген кызылды-жасылды зергер;пк буйымдай, кос eciriHeH лак етш aprypni булдан KHiM киген адамдар ентелей сыртка атылды. Сол лектщ арасынан Дайрабайлардын да Te6eci Kepinai, жандарында Гулмира бар.

Зау&айыр. Ра Азаматгардын «адал ецбепне» Э бд 1рахманнын ризашы- лык пейш оянды. Киыннан киюын табар мэттакамдыкта- рына шггей cyficiHfli де, 6ipaK китуркы астармен онысын байыркалатпады. Ен 6ipiHiui езш щ осы сойдауылдарга кесем екенш жадынан шыгармады. Сэл тана жылы кабак танытса, алаканындагылар ауаша жайылып, м врп келгенде сырт ай- нала жвнелу1 ыктимал. Жауырыны какпактай, каска мандай, гужбан денел1 Дайра- бай iuiKe енген бетге калбалактап, эршрилсше умтылды. К ос колын 6epin, тостер1мен коса сол жак шекелерш де туййтпрдк Некерд1н омырауы ашык жейдесшен уйпа-туйпа жундес Keyaeci «буркырап», б1рден назарга турпайы боп ш гед т - Bnpi ойдагыдай. Атан туйенщ туркындай с уйеп ipi алпауыт, ыргайдай тш - т1к сыйдан ж йтгпц алдында жасык балаша бугежектей тш катгы. - Кеше, барган бетте мекен-жай бойынша тауып алдык. Сосын, шаруаны тындырып, ездерще телефон шалдык. Осы apeflitcre Гулмира жандарына ектн д ей жетш: - Нурмира кайда?! - дед1 TenciHin, spi ашу кыскандыктан K03i шатынаган. - Келущ^збен... Жагына пышак жаныгандай, шашы KipniHiH тшенепндей тж!рейген шикш сэры аярлана жымиды. Мына мыскыл онсыз да TepiciHe сыймай турган Гулмира- нын журепн шабактады. Жасай коятын лажы жок, д1нкелеген куйде «рахмет» дедг BipaK, шарасыздыгын жан баласына сезд1рмеуге тырысып, ш тей езш боркемшше угптлуден сактандырды. - Нурмира кайда? Кайыра сурады. 9

э яибек ЫБЫРАЙЫШ ЛЫ 2-ТАРАУ /Р % л ы п Алатаудьщ акшулен шындары Алматыга тебесшен т е н т карап тургалы кашан. Сурещлз Tipaiicrin анысын багудан эсте жалыгар емес. Кейде eKi аякты пенденщ iciHe шамдана ма, муз кабактарын шытынып, канаты ауыр кара бултын тебесш е ушредк Эншешнде сэл-пэл д е « журген тусында кудайдьщ e3i карсы келсе как мандайдан салып калудан тайынбайтын пакырлар муны кайдан уксын. «Е-е, кун жаугалы тур екен» деп топшылайды да кояды. Со- сын ку кулкынньщ сонынан селкектеп, женей бередк 0 з жанына ауыртпалык батып, каракан басына катер тенбесе - Алакелдщ суын асыгынан келт1рмейщ. Е м еур тм ен тана кеп жайды ангартатын тунгиык абыз Алатаудьщ iuuci элемш, epeci3 мэстеюлер калай пайымдасын? Осынау узак-сонар ойдьщ суресшен шыга алмаган калпы Жасарал аялдамагатез-ак Lniicri. Сол жерде келж Kyrinтурып толгамын одан ары созбавдны ед1, эншешнде касарыскандай KemireTiH неме ею шншен дем ала пысыдцай кеп eciriH ашты. Eipeynep андыздап сыртка умтылып жатса, жердеплер HiH-ripecin, «сыймай каламыз ба ?» деген куд1кпен автобуска мшгенше асык. Сонадайдан жупре басып, ентелеп келе жаткандардьщ да карасы мол. Жасарал автобуска мшуге асыга коймады. Аяк арта алма- са, кел1ктщ келесюш кутуге де кулыкты. Бар екшшмен куйындаткан 6ip кыз беймарал турган ж ш тп н дэп алдында кенетген мурттай ушты. Екпетшен 10

Зауцайыр. Роман-ттриллер кулаган калпы кек тайгак муздын устзнде 6ipa3 жерге дейш сырганап барды. Царына шген кинкене ceMKeci 6ip жакта калды. Муны коргендер шу етш, жамырасып коя 6epicTi. Ш гтт окыс кимылдап, бейтаныс жаннын колтыгынан суйемелдедк Онбай жыгылса керек, суйретше зорга орынынан кетершдт Сосын жасан жузбен Жасаралга карады, жнтг те оньщ бет- элпетше болмашы бегелдь Суык шалганнан ба, уялганнан ба eKi бетш щ ушы кызарыс тауыпты. Аялдамадагы шам жарыгы кыз дидарын ап-анык керсетедь Акша мавдайы, алаулаган ощ , албыраган epiHi 63pi-6api кас сулуга гана тэн. Эйткенмен, мойылдай молд1реген карашыктарында элдеб1р Kip6inaiKTiH уштыгы кшегейленедн Кезшщ аясын торлаган болмашы жас бар, 6ipaK осы жас - нур байлап, жанарын эрлещнрш ж1берген тзр1зд1. Бутан сояудай кайкайтан KipniKTepi эндем жарасып, уйлешм тапкан. Кабагыньщ асты сэл ншденш, ажарын одан бетер аша тускен. Каламмен салтандай киылтан касы сырт кезге тым эдем1. Эйткенмен, MyciHmiHiHколынан Шыккандай кыр мурыны жанагы соккыны ауырсына болмашы тыжыры- натын сынайлы. - Еш жервдз ауырган жок па? Онбай жыгылдыныз гой. - Жасарал жанашырлыкпен абдырай сурады. - Жок. - Уншде сыныксулык бар. Жаны кыстыкса да сез аялтысы болтан сон осылай жауап бергенш бул укты. Кыз алдыта адымдап ед1, сол жак жамбасы козгаптпай калыпты. Tiirri, баса алар емес. - Журодз, орындыкка отырыныз. - Рахмет! - Ж ю ттщ женшен устал, Ln6in барып жайтасты. U

э дибек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Бул кезде жанагы автобус элдекашан журш кеткен. F.nni онын Kenecici келгенше кай заман. Жэне де мына калпында Henip халыкпен таласып, мше де алмас. Ka3ip адам карасы кебейетш кез, жумыс аякталган шак- Осыны ойлаган жш т: - Кайда турасыз? Таксимен апарып салайын, - д е д . - Эуре болып кайтешз, 63iM барамын. - Мына куйвдзбен бе? - Иэ... - Ешкандай кысылманыз, апарып салайын. Эйел келюерш де, келюпесш де бшмей еюудай халде тызактады. BipaK, уйде жалгыз уйыктап жатдан сэбш eciHe оралып ед1, журеп булкына женелдь «Оянып кетш, шошып, жылап журер» деп ойлап, кеципне кыпыл юре бастады. Кайткенде де тез1рек жету1 керек. Жана нэрестесше бола асыгам деп мурттай ушпады ма? Эйтпесе кек тайгакта шалт кимылдын окыс екенш бите тура, жын кугандай жупрш Heci бар. - «Самалда», - дед1 баяу гана. Олар таксиде келе жатып танысты. - EciMiH KiM, карындас? - Эрине, ен 6ipiHini сез бастау ретт ж1п т п к 1 е д . - Нурмира. - Ал, мен1н атым - Жасарал. - Колын усынды. Ол да ж1бектей алаканын соза бердй —Оте куаныштымын здзбен таныеканыма, - дед1 Жасарал дагдылы айтылатын лепестт кайталап. Эне-мш е дегенше зулаган машина межелi жерге экелш те улгердй Жерге тускен сон ж ш т: - Хабарласып турыныз, - деп, 6ip жапырак аты-жеш жазылган катырма кагазын устатты. 12

Зау&айыр>. Pot - Ci3re кеп-кеп рахмет. Аягын сылти басып подъезге енш бара жаггы. Аркасына аязын батыра пенде атаулыны кирелендетт, кыстын 6ipa3 куш мимыртгыкпен алдыга жылжыды. Ыгыр кылган акпанньщ тагы 6ip таны атып едг Жасарал ертенгш к жумыска келш, кабинетше жакындаганда apipeicre турган эйел адамнын кылпын ангарды. Назар токтатып кадалып карауды эбес санап, ш к е ене берген. Сырт кш мш шешш, жайгасып отырганы сол efli, табалдырыкка жакындаган аяк дыбысы сезшдг Ынше ecix ашылып, жанагы адамньщ бейнес1 анык керщдг - Сэлеметаз бе? - Босага жакта жасканшактана бегелш, ipKiHfli. - Сэлемет... - Мына жуз1 таныс жанды кайдан кергенш жадына Tycipe алмай, «юм болды екен?» деген сураулы кейште амандасты. Э йтсе де у н а з томсыраюды мш санап: - Келнда, отырыныз, - дед1 карсы алдындагы орындыкты нускап. Осы созден кешн гана бейсауат Kici Lnrepi 6ip-eKi ат- тап басты. Кимылынан именудщ, сыныктыктын ныша- ны сезшеда. Элдеюмдердей баса-кектеуге дэт! жетпейтш тэрцщ. Ke3i кез1не кадалганда Жасарал элдене есше тускендей бойын тйсгедк Мынандай мунлы да uiepai жанардьщ табы санасында кемескшене сгпем 6epin, кылауытатындай. Онын ерек 6iTiMiH, зипа бойын 6ipeyre уксатып, элдеюммен ша- тастырып турган да жок. Opi бейтаныс, api таныс жумбак жанды ез1нщ бш епнш табан астында зерделеу1 киын. Ол 13

ддыбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ аз дегендей сыпайы, биязы унш де 6ip жерде естзген. BipaK кайда, кашан?.. Дудэмал сезшмен жанарын сырганатып, кыздьщ жабыркау жамалына жуздарда. «Е-е, MiHe, м ше таптым» деп, 1штей куанып Kerri. Кдпел1мде аузына ж1б1 тузу сез ишспей: - Аягьщыздын ауырганы койды ма? - дед1 абдырай. Тура булай кабинетгае 1здеп келед1 деген ой каперше де шрмеген. Эуел1 содан 6epi арада 6ipa3 кун аралап, еткендеп окиганы умыта да бастапты. - Койды. - Саусактарын мэн-магынасыз шукылап, жузш томен тенкердь - Иэ, нендей шаруамен? - Бас-коз жок тотелей салды. Бул 6ip жагы кызды энпмеге тарткан сыкпыты. Десе де, сезшщ орынсыздау болтаный батамдады. 14

3-ТАРАУ ■ Н ф, мMиl ра кайда?» деймш! Эбд1рахман мангазданган пшинде Ticжармай, мыскылмен езу тартгы. Ал одан озып жен айта кояр, дэп мына ортада ешкш жок- Bapi ауыздарына кум куйылгандай жак ашпай- ды. - Мен кеткен 6ip-eKi кунде калай уйлене калдьщ? Тагы да сауалы жауапсыз. Кейпш езгертпеген куш келеке eTin, мунын езш жынды санады. - Сен гой осынын бэрш уйымдастырып журген! Асау арын жетелеп Гулжаннын касына экелдк Кесюн- niiuini ашынган жаралы жолбарыстай ма, бэленбай жылгы курбысы TiKciHin, 6ip басып, eKi басып артка шегщщ. Кенет, кашкактап бара жаткан онын жагына шапалак шарт етш rain, мэн-магынасыз жанарыньщ ойнакшыган карашыгы байыз тауып, осы мезет багзы 6ip кезкарасымен карады да, каркылдап эуежайды басына катере кулдь Сонгы кезде килы-килы киянатын карее де, онын дэл мынандай жугеныз шектен шыкканына айран-асыр. Кутырган тулкщей кез ал- дында мын кубылып, сан езгерюке енгенше зиыны жетпедь в зш де сынык куреш сана калмаган тэрйдь - Кайынбике, болды, ашуланабермещз. - Куйеу балага тэн теменинктеуден журкана жок, батыл, зшмен кесетш сейледг - Сынарыцыз сешмд1 жерде. - Саз элпетшде эжуа басым. - Сагат уштен кешн «Э уезов» пен «Тале би » кешелершщ 15

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ киылысында кездесем1з. BipaK, - унш датдылдандырап, сэл богелдд - езццзсЬ дэнеце шешшмейтш rypi бар. Слзбен жолыгып сейлесш барып, маган дуйеуге шыдпад. Гулмира тукке тусшбеда. Жанарыньщ карасынан агы басым, мына ала кезд1 Нурмира и т а к етшен жек керетш. «Карашыгы боп-боз ешкандай сез1м де, нур да жок жексурынныц енд1 дойнында жатпад па?» 0m ey ip , данша делеге салып дараса да миына епггеме донбайды. Мына- лар бул угатындай жарытып дэнеце айтпады. Салы суга KeTin, тез1ред Жасаралга хабарласуга асыдгы. Осы ойдыд жетепмен сыртда дарай бет алганы сол едд 6ipey бшепден шап 6epin у стады. - Ci3,6i3ci3 ешдайда аттап баспайсыз. 0лдед1мдердщ дасда й сш щ арасынан сыздыдтатып туюретшшдей, элп жэреуде осы создерд1 баптана, кю м си ежйсгедГ - TinTi, дэретке барсадыз да дасыдызда дузет журедь М ырс-мырс eTin мурынынан кулдь - Кепнрвдз, эз1рше мшдепм xicire дараган жод. Сондыдтан дэрет суды да, жэрдемшЫ де дажег етпеймш. К ш теш л д ш к п е н танытдан дызмеггерщ1зге алда разы. - Гулмира да хехете лэм дайырды. Жузгаен суыдгыдтыд ызтары еседь - Ci3 айтпасадыз да сойдауылдай-сойдауылдай уш дарадшы кузетш, дешеден 6epi дасымнан дарга адым ажырамады. Ол, жарайды - сырт жерде, бегде елде жургенде жарасымды. HeKepin ерткен ханшадай, айбынымды асыр- ды. Аршындай адымдап сыртда умтылды. взш е жудгелген шаруа евдц eciHe тускендей, ауладтау турган Гулжан сонынан жупре жонелдд Олардын окш есш басып дол-аягы женш 6ipi тура атырылмад еда, aMipuiinepi тодгатып тастады. 16

- Кайда барады дейсщ —кез жазбай бакыландар. Бул жер­ дей ешкайда кетпесш! Не айту керек екенш ана каншыкка мыктап тапсырындар, - деп, иепмен дедек каккан Г улжанды нускады. - Гулмира, Гулмира! Шенб1рек аткан iiui колапайсыздык жасап, жете алмай Гулжан кыстыга дауыстады. - Токгашы, дурыстап сейлеселш. Екеушз 6ip-6ipiMi3fli тусшбейтш кез жок efli гой. Гулмира, жаным, бегелпп... Гулжанга кайырылмауга тас тушн бекш се де, юшкентайларынан 6ipre е с к е н д т жадына оралганда epiKci3 ipKioai. Эйткенмен, ж уреп жыли коймады. - EKeyiH 6ip кунде тудывдар. Бшем, ешгамге кигын келмейдк 63i унаткан адамына барсын дейсщ. - Ж урш келедй сейлеп келедГ Онын мунысына, бейберекет мантыганына, аярлыгына ашуы козды. - BipaK, эйелдщ махаббаты коп жагдайда ез басын бакыт бш пне апара алмайды. KepiciHiue, еркектердщ кулай cyioi, ем 1рде кез келген жолы яшишкеге жолыга бермейтш бак. Ш щ лр-шщ пр шаркая дауысымен миды т сю л е п , зыпылдактыгымен бел алып барады. Бетш кайырып таста- маса жуык арада айылын жиып, ез ерюмен тежелетш нышан байкатпайды. - Аузынды жапшы! - Ашынганнан айкайлап ж1бердГ 0 з TepiciHe e3i сыймай, жарылуга шак. - Мен сенен акыл сурай келген жокпын. Кесемси калыпсыц... Онын 6ip рет жацылысып, «суйген ж1птгщ» жетепнде кеткеш жетедк Кэне, сондагы шыккан ушпагы? - Самайына тускен шашын кулагына карай ысырып, уытты кезшщ сугын Гулжанга кадады. - / т Г _____ 6 TAJIflblt^OPFAH 1^АЛАЛЫЦ ОРТАЛЫК К1ТАПХАНА

Эдыбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Келшшек муныц ашу айгыздаган жузшен именсе де, эпербадандардын денайбаттарынан катты сескендь взш е жуктелген жумысты орындауга тырысып бакты. - Айкайлай бермей меш тывдашы. - Магынасыз сылк- сылккулш, иыгынан капсыра кушактады. - Ол Эбд1рахманды бупн жаксы кермесе, уакыт ете эбден бауыр басады. «Нурмира не боп калды?» деп, алавдамайсын, жанымызда журедь Буюл жагдайы жасаулы, барлыгы ас та тек, аткешр. Эбд1рахман: делдалшы-бедекил. - Б1з сонда, сенщ ойыцша, уйькуш жок кешеде кайыр тшеп жургендер екенб1з той. - Екшене дауыстап, сезш беле кимеледк - Эке-шешем1з жок болганмен, олар калдырган дуние Нурмира екеум!зге жетш артылады. Жаныц ашып, 6i3fli бай-дэулегпге типзш , олай мус1ркемей-ак кой. Жаксьшыгынды езще жаса! Гулжанды HTepin ж !берл, узай бердь BipaK, узын да кен кейлеп селендеп, ол Гулмираньщ кыр сонынан калмады. Автомат-телефонньщ дунб1ршепне юргенде де баспалап таянган. - Аулак тур, мен сейлесш алайын! Сонда гана ол артка ею-уш адым шепнш, эрмешрек жылжыды. Кесшршде эб1ржудщ де, жала шегудщ де i3i жок, жайран кагады. Жанарынын карашыктары шыныдай мелд1реп, турак таппай тынымсыз тайганактайды. Баганагы nopi д1ттеген жерше енд1 жеткендей... Бебеулеген телефон сиггщей тынган белмедеп тыныш- тыктьщ 63eriH lin e шырылдады. Онсыз да ею оттын орта- сында алагызган калпы ту тканы жулып алып: 18

Зау&айыр. Роман-триллер - Тындап турмын, - дед1 езш барынша сабырлылыкда шакырып. - Жасарал, сенсщ бе? Ж ш т дауысынан б1рден тани койды. - Кашан келдщ, Гулмира? - Осы элпнде. - Унш де эб1ржу мен абдырау басым. - Мына жерде 6api MeHi коршап тур, ешкайда шыгармайды. Нурмира кайда, ештеме угынсам - буйырмасын! 19

ЭлЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 4-ТАРАУ 'вР^ипак; жуз1 кызарып, окыстан келш калганына кысылатындай. Сезд1 неден бастарын бшмей, эщтменщ женш таба алмай дал. Албыратан кып-кызыл epiHi болым- сыз санылауланып, маржандай Ticrepi кершедк - Мен сцдерге Жастар ici женш деп комитет болтан сон келш ед1м... - 0 р Сезш ipKin-ipKin айтгы. - Мумюн, комектесерЫздер. Жумыс таба алмай журмш. Жалтыз бол- сам 6ip copi, кшшентай сэбш м бар. Осыны айтканша OHi нарттай жанып, сан алаулап, сан ба- сылды. Жйтт те капел1мде мына уэжге не дерш бшмей туйыкка ■предан Жумыс женше келгенде кайласынын жоктыгына кысылды. Кыстыкса да онысын сезд1рмеуге тырысьш, бол- машы б е г е л т барьш: - Слздщ мамандытыныз не? - дед1 бэсен. - Tic flopirepi. - Шынымен осындай улкен калада стоматолгтарта да жумыс жок па? Жасарал расында танданысьш жасырмады. Бурын KanepiHe юрмеген шаруасы. - Иэ. - Ж эбip xepin, жала шеккендей жанарынын аясын торлаган молтшдеген мелд1р жас, коюлана кшегейлендк KipniriH кагып калса, онысыз да эзер туртан тамшылар тырс-тырс таматындай. - Айтсам, сенер ме екешнз? - Жа- 20

Зауцайыр. Ра нагы узтген сезш кайта жалгады. - Кулл1 Tic емханасында жумыс сурагандардын Ti3iMi бар. д р ю м ез кезеп келгенде гана орналасады. Ондагылардын саны мулде кеп, маган жет- кенше кай заман. - Сонда Tic flspirepnepi елден ерекше кеп болтаны ма? Алматыда солай. Баска, 6ipKaTap шет аудандарда олар емге табылмайды. Жасарал медициналык институтгагы студенттердщ д е т астаналык екенш, олардын оку 6iTipreHHeH к е т н ата- аналарынын касынан узап шыкпай осында калып коятынын мына уэждсн кешн топшылады. Эйтпесе, стоматологтардын ыргын eKeHiH, жумыссыз сенделш жургенш бутан дешн бшмеген. Нурмираны аяп кетп. Эйелд1 емес-ау, кйпкентай бебегш е жаны ашыды. - Сэбшщп кайда тастадьщ? Балабакшага барушы ма ед1? - Бармайды. Таныс апай бар, сол KiciHiKiHe калдырдым. Жнтг «кандай амалын карастырсам екен?» деген оймен 6ipa3 yHci3 калды. Сосын онша кеп катынасы жок, 6ipaK жаксы бшетш 6ip мыктыга телефон секты. Tic емханасынын бастыгы. - Алло! Аргы беттеп адам бипаздана «и э-э, кулагым с1зде» деген ишаратын жасады. - Сэлеметаз бе? - Аманбыз... - Кожахмет Касымовича бола ма екен? - Мен тындап турмын... - Ассалаумагалейкум! - 0 з ш е арнайы нактылап кайта амандасты. - Жасаралмын гой. - Элшмсалам. 21

ЭлЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Уй-inii аман ба, ага? - Жаксы. - Ci3re 6ip буйымтаймен хабарласып ... - Сендер жен-жосыксыз звондаушы ма ед1ндер... - 0 з салмагын эйгшеп, кеп Kicire кажет адам екенш ангартгы. - Иэ, айт. - Слздердщ салаларыныз бойынша 6ip бш пр маманга жумыс керек. --Кол астьщыздан б о с орын шыкпас па екен? - Ici тускеннен кешн бе дауысы камеею. - Жолдасымыз жумыс таба алмай, кыжалат Kepin жургеш. - Жалпы, сен менщ жаксы керетш ш1пер1мнщ GipiciH, - деп 6ip койды. - Эйткенмен, дэл кадр бо с орын жок. - Жасаралдын дымы курып, iniKi дуниеЫ азынап сала бердь - Б1зде Tic flapirepnepi жумыска орналасу у ш н кезекте турады. - Нурмиранын сезш бул да булжытпай кайталады. - BipaK, жакын арада 6ip орын босайды, ол ертен тустен кешн бел гш болады. Сен маган ертен сол уакытга телефон шал- шы... - Сэл ipKuiin, свз1н кайта сабакгады. - Кезекген тыс орнапастыруга тырысамын. - Рахмет, Кожахмет Касымович! Телефонный кулагын жауып койды да, туткадан колын айырмаган калпы Нурмирага карады. - Ертен кешке 6ip хабары болып калар. Керер кезге тап салар эдем1 келшшекгщ сикырлы жана- рына назарын аударды. Онын сикырлылыгы - калу мунда жатса керек. Кез келген жаннын ет-журегзн е р т п , и т п ж1бередн - Уйде телефон бар ма? -Ж ок. - Онда кайтпк? - Столды саусагымен тыкылдатып отырды да, - жарайды, 03iM барып жауабын айтармын. 22

Зауцайыр. Роман-триллер Пэтердщ HeMipi канша ед1? - дед1 келшшекп сонындагы ба- ласына коц ш н аландатып, apbi-6epi сабылта 6eprici келмей. - Ж е т т с 6ip. Осыдан сон Нурмира кеп бегелмей, алгысын бшдарш шыгып Kerri, ffir ix элдеб1р аласурган ойдын жYлгeciмeн кабинелнде кала бердо. Нурмира секции каншама кыз-ж1гптер жур. Не жумыс, не баспана жок. Содан, лажсыз, ем1рдш 03i оларды кылмыска итермелейдй Не 6ip жаксылар мен жайсандар icxi болып, турмеде курып Kerri-ay. Ал тек кана жастардын турмыс- TipuiLniriMeH, проблемапарымен айналысатын ею б1рдей мекеме бар. Bipi - Казакстан Жастар одагы, екшпшл - Жас- тар ici ж еш ндеп мемлекетпк комитет. Аттары жер жарады, эйткенмен камкорсыздарга ceirriri тид1 ме екен?.. Bip турл1 ез-вз4нен уялгандыгынан Жасарал орынынан атып турып, к а б и н е т тастай лага безуге б е й т . Сырткы ЖYнiн кумпитш бупай отырганына арланды. Bipeynep пана тутып, керген жэб1р-жапасын айта келедь Булар бол- са дэнемеш шеше алмай, кездер1мен жер шукитынына куйшдй Ертесшде Кожахметке телефон шалып, куанышты ха­ бар болмаса да кылан еткен жаксылыктын нышаны барын ацгарды. Сосын, «бекер аландатып коймайын» деп корытып, жумыстан сон Нурмирага сога кетпекке «Самал» жакты бет- ке алды. ©ткенде ©3i керген уйд1 жазбай таныды. 71-nii пэтерд1 де киналмай тапты. Келш, конырауды басып едо, жопелдемеде eciicri ешк1м аша коймады. Сосы н сэл ipKinin, кара туймеш кайта басты. Bapi6ip, тым-тырыс. EciirriH нокагтай коз теснтнен inrre шам жарыгы байкалды. BipaK, адамнын бары, жогы беймзл1м. Сонда да дудэмалданган каппы yuimnii per 23

ЭлЫбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ конырауды шырылдатты. Мелшиген тутка сылдырлап ды- быс бермей сол калпы бед1рейд1. Амалы кури Kepi бурылып, баспалдакпен жайлап темендедк Сейткенше, подъезге енген элдеюмнщ асыгыс адымдаганы естшдк «Осы болар» деп ойлады ж ю т, 6iprypni сенмцр турде. Аяк дыбысы 6ipre-6ipTe жакындады. MiHe, адамньщ да сулбасы KepiHfli. Айткандай Tyftciri алдамапты, (здеген Kicici ез1не карсы жолыкты. - Сэлем! - Арнайы ат басын бурганына орай кездескендерше Жасаралдьщ коныркай уш жаркын шыкты. - Амансыз ба? - Э деттеп уян калпы. ©зшщ уйде болмай калганына кысылды ма, ею бетш щ ушы алаулап басылды. - ¥зак кутш калдыныз ба? - Келгешм жана гана. - ¥лым оянып кеткен жок па екен? ¥йыктата салып, дукенге нан алуга жупрш Kerin ем, - деп, ез жайынан магулым етп. Eciidi ашкан бетте аргы белмеге erin, нэрестесш байыр- калап, оньщ капысыз уйкыда екенш бшген сон босагада бегелген жш тке «KipiH>3» дедь Мелщей карашыктарында сейшмес нала мунньщ шарбысы бар. «М умюн кецшне айыкпас алгау тускен ш ыгар» деп жуптед1 Жасарал. - «Нуркен оянып, жылап калды ма?» деп алан боп кеп, ci3re «уйге Kipini3» деп айтпай e3iM 6ipiHUii кимелеп KeTinniH. - С ез лэмшен гафу етшгещ нп ангарылады. - Ештеме етпейдь Беймашм баспананы жанарымен шолды. А са бэлендей буйымы жок, жупыны да емес уйшщ inii орта шаркы. Лод- жысы бар eKi белмел1 пэтер, жалгызбасты эйелге былайынан ж е т т жатыр. «Кайта буныц багы бар екен». 24

Зауцайыр. Роман-триллер Жасарал состиып турып калып едк «оты рыны з» дед1 Нурмира тер жактагы креслоны нускап. Житг аягын еппен басып кеп жайгасты. Астына керпеше теселген кшпсене нэресте жерде танауы пысылдап, уйыктап жатыр. Келшшек ас уй жакта ыдыс-аяктарды сылдырлатып, элденеге эб1герлене Kipicxi. «Ештемеге эуре болма, Ka3ip KereMiH. Keiueri шаруанын бабымен келш ед1м» деп дауыс- тауды эбес санады. Касына барудьщ ретш тагы таппады. ДщкеЫ курып, кегенделд! де калды. Абуйыр болганда сэби 6ip кырына аунап тусш , жен-жосыксыз тебш ш , юшкентай бш епмен бет-аузын 6ip-eKi суйкеп, кынсылап жылай бас- тады. Сол-ак екен устш е жещп халат киген Нурмира ас уйден шыга келд!. «Уйыктай гой, ботам, уйыкта» деп, сейлей жетш улыньщ жамбасынан какты. ¥йкысын аша алмай кезш тыр- малап жаткан балакай оган коне коятын керш бейдг Жылау- ын удетш, жастыктан басын жулып ап, шокиып отырды. - Нуркентай, кулыным, коя гой. Жылама. Турасьщ ба? - Баласын кетерш алдына алды. Бобеипк бай-баламын басып, саябырлатты. Жiгiт осы тусты пайдаланып: - Kenieri KiciMeH сойлестсм, айткан адамы жуык арада кетпек. «Байланысты узбей, хабарласып турындар» дед!. Bip лажы болар. Келшшек ундемедк Еюуштылау жауап, жабыркау жанын жадырата коймаса керек. Енд! бул арада омалып отыра берудщ артыктыгын угынган Жасарал: - Мен журейш, осы шаруамен гана келш ед1м, - деп, тыска бет алмак ниетпен козгапактады. - Кайда асыкгыныз, шай iuiin кетпедвдз бе? - Рахмет. 25

ЭдЫбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Орынынан турды. Keneci креслога жайгаскан келшшек те баласын кетере турегелдг Жана алгаш Kipin келгендеп кылпы кылан етш, журепн шымырлаткан-тугын. Ал, мына бейнеа мулде суду. Теректей тузу туркы, балгын аккайындай бш еп, топ-толык бурымы epiKci3 естен тандырды. Qcipece, жуп-жумыр эппак тамагы, кеудесш тырсылдаткан каз омырауы, узшуге шак кыпша 6eni коз бен кулкынньщ куртын коздырады. Бурын сырт кшмнщ астынан мынандай MyciHfli байкамапты. - Маган телефон шалып турьщыз. Эйел унс1з басын иездк Ж т т баспалдакпен темен кулдилап, сыртка беттедй 26

Зау&айыр. Роман-п 5-ТАРАУ ( ^ е ш е Жасарал эдетгепдей жумыста отырган. Туске карай Нурмира телефон сокты. Энш ешндепдей емес, сез лэмшен мазасыздык байкалады. - М е т бу п н экетпекпй. - Кайда? KiM? - Ер1ктен ты с дауысы каткыл шыкты. - Эбд1рахман деген жптг! Талдыкорганга. - 0 з щ келгстщбе? - Жок, алып кашып барады. Житт караптан-карап шамданды - Ka3ip кайдасын? - Бшмеймш... - Бшмейтшщ калай? Жасарал одан бетер айран-асыр. - Солай... Машинага зорлап мшпзген сон кез1мд1 кара ма- тамен байлап тастады. - Y m flipumen, жылауга шак- - Тура подъездщ аузына токтап, алды-артыма вдратпай б1рден ш ке енпздг Бесшпп кабатка KOTepinin, 32-mi пэтерге юрд1к. Бар 6ineTiHiM - осы. Олардьщ панасызды басынган карау т1рл1кгерше ит жыны козды. Ыстык каны миына шауып. кашырлата азу TiciH кайрады. - Сен оган калай тал болып журсщ? Кекешнде дудэмапдана бой кетерген сауалын ipiicnefli. - Гулжан гой алдап алып шыккан. 27

Эдгябск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Будан арыга шыдамай жылап ж!берда. Ж т т т щ де кайраны таусылып, ею кезше epiK берген жанныц солкылдауьш тын- даудан баска шарасы калмады. Эйткенмен, эйелмен косылып эйелше жасуды жен кермей, тез есш жиды. - Ал-ло, ал-ло! Сен меш ecrin турсын ба? - Иэ... - Кумы га эзер сейледг - Оньщ Kyfteyi кайда? - «Б1т1мнен 6ip жола ажырастым» деп, ез1мен шабаданда- рын коса алып жур гой. - Ым-м... - Жйтг сэл-пэл ой селше шомды. - Ka3ip юммен жур? - CepiK деген инелйс тэр1здг.. Кенет, колынан 6ipey тутканы жулып алып, ce3i шорт узщщ. Дьщылдаган мембранада шэушдеген канденнщ ащы шаркая дауысындай шэцюлдек opi зуылдак ун пайда болды. Жасарал б1рден таныды. - Иэ, калыц калай? - Келемеждегеш анык бшнеда. - Теле- фонмен болса да сонгы рет сейлесш капсын деп, мумюндж бердйс. Мауыктарын басылган шыгар. Ендо оны керемш деп ойламай-ак кой. Киянкы сездер шамына тисе де, кызбалыкка бой урмауга тырысты. - Неге кермеймш? - Алматыдан 6ip жола экетсек, капай кермеюшсщ? - Кайда? - Уйгентаска. - MeHi ол жакка жете алмайды деп ю м айтты саган? - Эбден 0бд1рахманга катын боп койганнан кейш барганын тукп де езгертпейдь Bipey кулак шекесшен койып ж1бергендей, миы зын ете калды. 28

Зауцайыр. Роман-триллер - Онын баласы бар екенш б1ле ме? - Неге б и т е с ш , «баланын ешкандай к ш эа жок, туган экесшен эрмен боламын» деп отыр. Жудырык устш е жудырык тигендей сансырады. Капел1мде тш н е ештеме оралмай кара туяктан хал кетш, узак шабыстан калжыраган жьшкыша сенделдь - Кашан журесщдер? - Ертен- Були уш жйтг Мэскеуге Гулмираны алып ке- луге ушып кетп. Солар оралысымен жолга шыгамыз. Ол жакгагылар «келш туседЬ> деп KyriHin, даяр отыр. Хабарлап койганбыз. Мыстан сиякты зымиянньщ сез макамында табалау ба- сым. 0з1н1н жасаган ерлш не насаттанатын тар1здь - Kepecin эл1 м енщ колымнан не келетшш! Онын сонгы ce3i жптггщ китыгына тида. - Гулжан! Баганагьщай мэйпездемей, мысасына мшш катгы Kerri. - Алты жыл 6ip ш и т екпе деп анырап, биыл гана у м т ц н щ шырагы жанды. Ол куанышты кунге де алла жаз- са, санаулы гана тэулштер калды. Осындай жаксы тт е у д щ алдында турып, мынандай киянатка баруцан кудайдан корыкпайсын ба? Ш бер. Жйбертюз Нурмираны! Сенщ он терт-он бес жыл д ос болганьщнын 0Teyi осы ма? Ол аз десен маркум эке-шешесшщ алдын Kepin, 6eciHuii сыныптан инс- титутты 6iTipreHnie ушнде турмадьщ ба? Кдйырымдылыкка жасаган жаксылыгьщ осы ма? Ен курымаганда аруактарды сыйласаншы. - Мен ештемеден корыкпаймын, содан келетш керд1 Kepin алдым. Бар максатым - жанашыр камкоршысы сенен Нурмиранын ipreciH аулактату. Кыбы канып, ж птггщ опынганын кызыктайтындай. 29

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Сонда не болмак? - Саган да, маган да, оган да жаксы болады. Осы менщ жасаганыма эл1 талай алгыс айтасындар. Жасарал энпме элпет1н эдеш баска арнага бурды. - Б т м кайда? - Балаларына Kerri. - Неге «балалары» дейсщ, «балаларымыз» деупн едщ гой. - Мен онымен е щ й 6ipre хурмаймын. Терт баласын алты жыл багып-кактым, сол да жетер. - KeryiHe не себеп? - Оньщ саган кажет! шамалы. - CepiKTin ашынасы екенщш бшген шыгар? - Кдбыргана батып бара ма? «Ар-иманнан журдай, жойдасыз немеде не келбет бар?» деп ойлады Жасарал тек телефонмен гана ттлдест журген, eMipi бeт-ЖYзiн кермеген Гулжан туралы iurrefi топшылап. Онымен булай ceftnecyniH e3i кунэ сиякты. С ощ ы пайымын сезе койгандай ол да аргы жактан: - Тергеп бггтщ бе? - деп сурады. - Нурмираны шакыршы. - Жок! Ещд сейлеспейс1ндер дед1м гой. Телефонный туткасын жаба койды. 30

Зау&айыр. Ра 6-ТАРАУ ^ л п жнтгтщ кеткенше де 6ipa3 мезпл болды. Далан уйдеп жалгыздык эйел жанын кыжыртып, жай таптырмай шыжгырады. Т ер керпенщ устш де ары аунады, 6epi аунады. Мез1 етсе де далдасында кете беретш эдеттеп мазан ойлар да жаксы екен. Соган алданып, кун жубатып уакыт етюзетш. Ka3ip одан да сарсылып, шаршаган, кажыган мускш хал ке- шуде. К еюрепн Kepiicrefi етш уайым, шер кернеп экетш ба- рады. Мунга туншыккан журегшщ солыгы да, эптнт де басы- лар емес. Дерт-дербезенщ уыты санасын туткырландырып, канырыгын тутетедк Bip кезде кандай ед1 ... Нурмира он жак жамбасына карай аунап ту ею , ауыр курешдь Сол куйщщ калпында ыргын ойдын ыркында жоней берген. ...Элмира, Гулмира, Нурмира, Гулжан Tepreyi мэре-сэре калпы какпадан аулага ещц. Куаныштарында шек жок. М ектегт бтргендер1 оз алдына, жана сонгы эмтиханнан алган бестйсгертщ буы бар, леюген кещлдер1 тым аскак. Олардын осы салтанатты шактарын одан эрмен эрлещирш, шаштарындагы ак бантиктер1 ерке желдщ ерюмен елепзе калады. Нур жайнаган ендершде балауса кыздарга тэн бол- машы гана алаулаган кызылдыц табы бш недь 31

Элыбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Tepreyi де эсем, тертеу1 де суду. Гулжан оцшау да, кал­ ган ушеушщ уксастыгы сондай, 6ipiHeH-6ipiH айыру мумюн емес. Бойлары да, кылтиган кылпы да б1рдей. Сынгырлаган кулкшерше, нэзнс ундерше дейш айна катешз. Ангары кен нэркес кездер1 де тым уксас, кою кастары да айнымайды. Ymeyi де кордьщ ур кызындай yn6ipen тур. Елнстщ лагындай аса нэзж. BipaK, нэуетек журектер1нде аскак арманнын музарт шыны бар-тугын. Уйге aipe берер туста оларды эжелер1 карсы апды. - Ботакандарым McniH, келд1ндер ме? Кушагын жая элде толкудан, элде мейманасынын тасыгандыгынан саусакгары д1р1лдей калт-култ етш, немерелерше карсы 6ip-eKi адымдады. Олар да дамылсыз «былдырлап», адамды шыр кебелек айнала ушатын ак тамак карлыгаштардай, эжелерш шуркырай кеп каумалады. - Тэуба, кудай, тэуба! Осыларды керсеткенще uiyKip. Манданларынан кезек-кезек суйдь - Ana, 6spiMi3 де бес алдык! Нурмираньщ шаттык кернеген yHi ойнакы opi кездер1 кутим кагады. - Кулындарым-ай... Кудая кулдык, кудая кулдык. Улкен жiriт болындар! Таласып-тармасып эжелершщ колтыгына тыгылган калпы, Tepreyi елмел1 KeMnipfli суйрелей уйге беттедг Эже- nepi балапандарын канатынын астына алган кудды 6ip курж болтан мекиеннен аумайды. Элденелерд1 балдырлап, тынбай сейлеп келедь - Енд1 эл п «отаудын баласы» кайда жур екен? - деп, улына аландады. - Тамагы суып калмай жылдамырак келсе KepiM. Буларды сырттай босагадан байкап, назарын аудармаган Ыдыханнын журеп елж1реп, eMeuieri езщщ. Bip сэт кыз- 32

Зау&айыр. Pc триллер дарына тура жупруге умсынды да внесшей и м енл , езш тежедь Езу1нде балаларынын бакытты шагын кергещиктен ушршген риясыз кули. Анасын ен 6ipiHiui андаган Элмира: - Мама, 6i3 акыргы эмтиханды д а тапсырдьщ! - дед1 ба- рынша айкайлап, кеудесшде аткалактаган шаттытын ipKe алмай. - Канша алдывдар?! -Б ес! Tepreyi уагдаласкандай 6ip мезетте шу eTin, колдарын котере саусактарын тарбитты. Ыдыхан кыздарына ебектей жетш, беттершен шеп-шеп суйдь Эрине, Гулжанды да ез кыздарынан биттэй да алалай алмайды. Ол да imi-бауырына Kipin тур. - Мен аландап, сендердщ жолдарьща караумен журд1м. Дастарканды жасап койдым да, байыз таба алмай уйде сенделд1м де калдым. Bapi жаксы болтан екен, иыгымды ба- сып, енсемд! езген батпанныц салмагы жещлдедк Ана пнрюн агынан жарылып, езш щ капай киналтанын кыскаша айтып туЫщнрдк Бебеу катып кыстыккан сэт аргга калып, ещп жайбаракат каппы кулю араластыра сейлейдк - Тамак дайын, тез-тез кш мдерйш ауыстырып, дастарканга жайтасындар. Kaaip экелерщ де ею eKnecin колына алып жетер, - дед1 Ыдыхан. - Мама, енд16i3 мына мектеп формасын ешкашан кимеймЬ гой. ByriH шешшбей осы калпымызбен отырайыкшы, —дед1 Нурмира аузы буртия сойлеп, epKeniriH танытып. - Жарайды, кушм, жарайды. - LLIeuienepi б1рден KenicTi. - Бупнше кшндер, сосы н тытып коямын. Кешн турмыс курып, уй болгандарында жасауларына косып апарамын, дед1 кыздарын еркелете эзшдеп. 33

Эдслбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Соны гана керуге асыгып журсщ бе, мама? Элмира кезш алайтып, 3inci3 Tin капы. - Эрине. Баласыныц ер жеткенш Keprici келмейтш ага- ана бола ма? Осы кезде Кусан уйге ендг Колында 6ip кушак кызгалдак. Кезшде шатгыктын нуры еседь Куаныштан журеп аткалактап турганы айпарадай анык. OKeciHe карай epiM кыздар куралайдай кылпымен тура умтылды. Алгаш жеткен Нурмира мен Гулжан эке бауыры- на кумп 6epin юрд1 де, Элмира мен Гулмира ею колтыгына тыгылып, жабыса калды. Шырайлы, мэре-сэре калыпты 6ip сэт болса да узарта TycKici келгендей Кусан, балаларынын бетше меШршш теге бажайлай карады. Езушде кулю. Мейманасы тасып, кецш аскактады. Балапандарын кушагынан шыгаргысы жок, eMipiHiH шурайлы калпы колайына жагып барады. Райыс ыстык сэтге ен 6ipiHiui Элмираньщ бетшен сушп, колындагы гулш бердь - Д эу жнтг бол, кошаканым! Аркасынан кагып, кайыра мандайьгаан шскедь Сосын Гулмирага ебектей ушршдь Гулжанга журек жарды лэмшщ легш агытгы. Ен соцында Нурмирага ем1рене эздектедг - Кудай алдарьщнан жарылкасын! - Мандайынан e6in, басынан сипады. BipaK, эке тш еп бэрш е б1рдей арналып айтылып жатыр едг - Азамат болды деген осы, кэмелетке толдындар. - Балаларьщ бес алыпты! - Эйелшщ уш сезш белдг - О -о, алтындарым! - Кусан кенкшдей Kynin, бебекгершщ бетшен алма-кезек тагы 6ip суйдь - Журщдер ещй, тамакгарынды 1ппндер, - дед1 Ыдыхан киыла тш катып. 34

Зауцайыр. Рол Терт кубыласы сай, терт K63i тугел кен дастарканга жайгаскан сон Кусан шешесше: - Ana, немерелервдздщ мектеп 6iTipin, упкен жнтг болуы кутты болсын! - дедь - Айтсын, кушм! Каганатым - карк, саганагым - сарк, Алакелдщ суы асыгымнан келмей отыр. Осы каргаларым аман-есен боп, мынау сыганактар гана сыр сауып iniKeH сырдак жалганнан маркадам тапса екен. Сол куш олар бакыт кушагында тербеле шайды да, тамакты да cipen iiirri. 0Mipi шел1 канбайтын кариянын да сарыгы басылгандай. ... Тун жарымынан ауса да Kipniri айкаспады. Кояннын жымындай шиырланган кергендер1 мен ecTirenaepi эбден сарсанга салды. «Шуакты кундер элдекашан orin кеткен екен гой...» 35

Элмб«ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 7-ТАРАУ ына бетбак келшшектщ сонша корлаганы жанын куйдарт, кайраны жоктык e«e3i туырылган езелн тш гтедг Орынында байыз тауып отыра алмай, кабинепнде epcrni- карсылы журдг Калтасынан TeMeKiciH алып тутатгы. Кас кылгандай эншейшде дамылсыз бебеулейтш телефон да безерленш, ундемейдк Зэузадада «осыньщ бэрш эйел1м бш се, кайтед1?» де­ ген сурак санасында жарк erin, ушкын бердг Сол-ак екен журегшде суыл пайда боп, вне-бойы шымырлай женелдг Мандайынан суп-суык тер бурк erri. Bipeyre камкорсимын деп журш, езш щ icTereH iciHe есеп беруден калганына капы опынды. Сыбагасын ит жегендей терен курсщщ. «Шуагым менщ, осыньщ бэршен бейхабар, уйде баланы ойнатып жур гой». Bip сот зайыбына жаны ашып, езш жексурыннын жексурыны кердь Эрьберщ ен кейш осыншама былганып, оньщ касына жакындауды улкен мш санады. Узакты кун муны кутш, жолына карайлаган квгенкезге емешегт езше, жаны ауырды. Пэруана куйден арылтып, селк етюзш телефон шырыл- дай женелдг Асыгыс тутканы жулып ап, «и э» деда. - Нурмирамен сейлесесщ бе? Суксыр уйректей сумандай Tin катты. 36

Зауцайыр. Роман-триллер Мынанын аяк асты куйындай езгергенше Жасарал тан- тамаша. - Вер... - Каз1Р- Bip минутгай шамасында тутканы жан баласы ала коймады. Сосын, жел1 бойында кытырлаган ды бы с ж упрш , 6ipeyaiH KeTepreHi б тщ щ . - Ал-ло, Жасарал! - Тагы да Гулжан. - Кдз1р келед1, сейлесш тур. Жаным ашыгандыктан тш деспреш н дед1м, эйтпесе... Буны коя койып, аргы беттеп 6ipeyre <OKi6epnii, болды ендЬ> деп, кешй Tin катгы. А з узш стен сон Нурмираньщ уш естшдь - Ана айуандар куш керсетш жаткан жок па? - дед1 fler6ipi кашкан бул. - Тшспек ниет байкатты, 6ipaK, «осыдан маган жакындасан, терезеден ceKipeMiH» деп, бар шынымды айтгым. Жанындатылары «кешке де улгересщ гой» деп, токтаткан болды. - Андаты уйдщ телефонынын номерш бш мейсщ бе? - Бшсем милицияга хабарламаймын ба? Гулжан ары бар- шы! - деда. Шамасы кылкиып жанында анау турса керек. Там-тум у зш стен сон: - Гулжанмен дурыстап сейлеспн, апдаусыратып. Ж1беретш шытар, ен курымаганда жарты сататка. - Урланып шыгып кетудщ мулде жолы жок па? - Yiu-Tepreyi менщ касымда, авдып отыр. Элгш де жатын белмеге жалгыз ез1мд1 жауып тастады. Жагдайдьщ тым шиелешсш бара жатканын багамдады. - Макул, жумсагырак свйлесуге, тш табысуга тырыса- мын. Шакыршы оны. 37

ЭлЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Гулжанньщ кылыгы зыгырданын кайнатса да ж т т мейлшше езш тежедк ашуына сабыр суын cerrri. Кеп кешжпей шщкшдек ун мембранадан кулагына шаншудай кадалды. - Неменеге маган куштар бола калдын? Салган жерден шаптыкгы. - Гулжан, мен1 тусшпп. Тек жарты сагатка гана.бо- сатшы Нурмираны. Содан кешн кайта оралады. Оньщ баратын жершщ бэрш бш есщ , кашып кеткен кунде де куткармайсындар. - Олай, сен ойлагандай нэрсеш жасай алмаймыз. - MiHe, Г улжан, ана болгалы отырсьщ. Шапагат-мешр1мщ, жанашырлык ce3iMiH кайда? Муны ест1ген одан сэл-пэл жауап болмай, exi ортада унс1зднс орнады. - Мен бшмеймш. - Куты каша, абыржи свйлейтш iopi3fli. - Оны ж1берген кезде аналар келш калса, не жасамакпын? - Крлында дэнене турмаганын жасырып-жаппады. - Мын- да 6ipeyi бар, сонымен сейлесейш. Ka3ip, телефонды 63iM согамын. Бул кутпеген жагдайы, шаптыккан неме елп етш б1рдемде взгердг Жасарап дщкелеген калыпта, орындыгыньщ аркалыгына шалкайды. 0н е-бой ы дел-сал, миында мьщгырган ой. Енда, Нурмираны ж1бере калса оны кайда апарарын бшмей сарсыл- ды. Ана шетз мен мына шетше ат шауып жете алмас Алматы- дан, 6ip адамга 6ip кунге онтайлы орын табьшмады. Барлык куыс-куысты кездер1 шатынаган адам-аждаЬа жайлагандай. Егер буйымтай айткан кунде 03iHiH таныстары мунын ■прлнтн калай TyciHin, кай сакка жупртетшш топшылаганда, топшысы киылган кара кустай олшиды да калды. 38

Зау&айыр. Роман-т Апалактап ойша эрюмге 6ip токтайды, ешкайсыньщ жеш келмейдг Акыры тапты-ау. Сыртгай сыйлас, онша карым- катынасы жок Оразбек дейтш ж ш тке ел ш ш бшдоруге беющи. Тэуекелге бел буганымен сонда да телефон Кулагина колы сан барып, сан кайтты. Bspi6ip iunci куштщ эуселесшен асып, ындыны шыгарган шенпмге кулдыгы тегеуршдйс та- нытпады. Tyficiri алдамапты. Жанын куырган кысталанда Оразбек кол ушын 6epin, кемек керсетл. «Онда турган не бар, келш консын. Ешкандай секетттп жок» дед1 жайбаракат. Осыны еслгеннен кешн Жасаралдьщ сэл де болса тынысы ашылып, аркасын кенге салды. Бул - 6ip с этп к кана эсер екен, эйтпесе дызактап, уакыт еткен сайын байыз таппай барады. Енд1 «Гулжан телефон сота ма?», «Нурмираны босата м а?» деген туйткщщ кумэндар омырауын сыгымдап, тынысын тары ллы. Сэл болмаганда кайткендей ед1,е л жарылуга шак калганда мылкау телефонга Tin 6iTTi. Апыл-гупыл тутканы жулып алды. -Жасарал! Гулжаннын шщкшдек унш суканы суймесе д е, барынша жумсагырак, сыпайырак кершуге тырысып бакты. - Не болды? - Сен алдамайсын гой? Оны кайыра ж1бересщ бе? - Кашан Kepin едщ алдаганымды? Оныц менде залары бар, алады да кетедг Ж1беремш! - Онда жарты сагатка гана босата аламын. Кдз1р уштен кырык минут етшть Терт онда кайта осында болуы тш с. - Макул, келютш. 39

ЭдЫбек ЫВЫРАЙЫМУЛЫ Баганатыдай машинаны подъездщ алдынатакап койыпты. Мшгеннен кешн б1рден Нурмираньщ кезш танып, содан сон 6ipaK жылжыды. 0здер1 кап-кара кезивдрж таккан. Жалпы, шуакгы кущц эдеШ куцпрт eTin Kepruiepi келетш icneTri. Кеп узамай музыка косылды. бзара даурыгыса сейлеп, каркылдаса кулюедь BipaK, олардьщэцпмелершеден койып, кулак турш отырган Нурмира жок. Ой тещзщце малтып, миын катыруда. Гулжанньщ сонша жексурындыкка барып, ата жауы жа- самайтын каскейиппне зиыны жетпедк Bip сэт Б т м г е жаны ашыды. MiHe3iHin шайпаулыгынан 6ip шаныракгьщ астында бейб1т от тугетш тура алмай, алгашкы эйел1мен ажырасты. Бастапкьща терт баласыньщ 6ipiH де тастамай ез сонынан экетш ед1, соцыра улкеш кшкенелерш жетелеп, экелерше кайтып келген. Шамасы, екшпй Kyfteyi ешкандай жазыгы жок сэбилерге жайсыз болса керек. Содан, эке карашыктарынан жан жылуын аямай элпештеп, ак таннан кара кешке дейш тырбынумен болды. Кайтсе де кеп б алалы еркекке жалгызбастылык ауыр сокты. Yft-iim i кутш устау, Kip-конды жуу онайшылыкка туспедь Акыры буйрык солай шыгар Гулжанга жолытып, eKeyi созбакка салмай ерл1-зайыпты гумыр кешкен. Оньщ балала- рына деген мешрмандыгы Б т м н щ ет журегш елж1ретп. Bi- piHmi эйелшен элдекайда жас, кылыкты келшшек те уй-iiiiTi баурай бщщ. Тек 6ip эттеген-айы, курсак кетере коймады. Мунын себеб1н де бшетш. Антал кыз кез1нде от басып, алдауга Tycinri. Абыройдан айырыльш, он босагада отырып ж укп болу - эке-шешесш прщ ей жерлеумен тен. Ар азабы- мен катар жан азабымен арпалысып журш, iuiiimeri ceri3 айлык баланы жасырын жолдармен алдыртан. 40

Зау&айыр. Ро Сол енд1 екш ш ке урындырып, езш щ де, epiHiH де бармагын шайнатуда. BipaK BiTiM жаксылыкка уйгарып койган. Асыл арманы алдамапты, арада алты жыл еткенде зарыктырып барып, эйел1 бала кетердй Жаксы тшеудщ успнде журген. Эйткенмен, бакыт алыстан 6ip кылан 6epin, кайта тасалангандай. Ал Ka3ipri Гулжанньщ Tipniri болса мынау. ви ш ен Tepic азу арланньщ ортасына дара тускен каншыктай, саусылдаган уртю epKeicriH арасында жадыланып жалгыз жур. Адам абыройсыздыкка ушырап, акымак болайын д есе аяк асты. Bipai ойлап, 6ipre Kerri. 0бд1рахманнын мына ттрлшне де тусш бейдь «Басым- ды ауыртпай, MeHi жайыма ж1берцй. Кездегенщ - у й ш бе, берд1м оны» деген шамданып. «03iH керексщ, дуние-мулжке жарымай кангып журген емесшн, уй - ез!мде де бар. М э, керек пе, акшаны мен саган береш н!» деп, бурышта турган жэппкп аягынын астына тенкере салды. Кызылды-жасылды бума-бума акша тау боп уйипп калды. «М ен мынаган тагы да уй, тагы да машина сатып алуга куД1реттм жетедг Кез келген кызбен ойнап-кулу1ме жарайды. Эйткенмен, ондайга баргым келмейдг Тек сен кажетещ маган». Кабагын туйш, кабаган итпн ырылдаганындай тамагы кырылдады. - Калкатай, кеп калдык. Он жагында отырган басы казандай, бе л жап-жалпак, Ke3i доп-домалак, езшщ етжевдш гш е карамай зуылдак, ушып- конган 6ipey-TiH. Сол келемеждей т1л катгы. - Кезщгзд! ашуга ульщеат епщ з. 41

ЭдЫб'к ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 8, л М У Р ^ у и ы м ы р ем ф шугылалы шакка тым саран. Кеше гана куаныш пен шатгыкты елтдпсгетш, уш п-текп. Онысы 6ip сэ т о к екен. Бугш суы тартыльш, табаны айгызданган ipidEmiHiH орынындай кенш де, ттрлнс те сурецск - айгыз- айгыз. Мектепт1 6iTipiciMeH жогары оку орындарыньщ 6ipme кештен калыспай, журтпен катар тусепндей сезш^пн. Этген, жазымыш булардын ойлаганынан элдекайда баскаша. Ецщ, м1не, дестер1 кайтып, салы суга кепп, кеншдер! пэстенш, жер тезек болып калганы. Калап барган жогары оку оры- нынан дэрю алуды кудай булардын пешенесше жазбапты. Буйрык солай ма... Бутан Ыдыхан катгы опынып журдь Уш каргасынын тагдыры кабыргасьша баггы. Колдан келер кайран кайсы? влдеюмдерге арка суйейтш жал-куйрыгы жок, 03i 6ipeyaiH жалгызы. К,ас кылгандай epi де эке кшдптнен жалкы. Сейтш, eKi жарты 6ip бутш ге айналган. EKeyi де y6ipni-nry6ipai болу- ды армандайтын, оган тэщ р ж1берд1 ме?.. - УЬ-h, - деп терен дем алды. KypciHin ед1 Keiciperi каре айырылып жещлдегендей сезшдт BipaK, туйсн-щ ой бунаган калпынан арыла алмады. 42

Зауцайыр. Ро ... Ыдыхан Ленинградта дуниеге келдь Illeuieci Зибаш Кдзакстанньщ оцтустпс ещ рш ен. Ол, Кы­ зыл мен ак арпалыскан калаймакан заманда ата-анадан ертелей айырылып, балалар уш нде тэрбиелендг Жет1м- ханага не бары терт-ак жасында барды, алды-артында бауырларыньщ бар-жогы беймэл1м. Озшен кешн 6ip inici болган сиякты, кейде онысы туске уксанкырап кетеда. Аты капершде жок- Акыры осы сауаддыц уштыгына жете ал- май, шаршап койган. Эйтеу1р, ее 6mreai сока басы сопиып жалгыз келедг Сейтш журш, балалар уШнен 7 сыныптык б ш м алганнан кешн, Алматыдан жарты жылдык медициналык курсты б т р д г Одан Бшисекке санитарлык жумыска яабердц Ол жерде де тагдыр оны байыздатып турактатпай, ецбек еткенше 6ip жылдай уакыт таянганда Ресейден 6ip-aK шыгарды. Анау-мынау кала емес. Ленинградка топ ете туей. Opi, медициналык училищеге жолдамамен келдк Eki жарым жылдай сол жерде б ш м алды. Училищеш ете уздж багамен аяктап, педагогтар уйымыныц ш еитпм ен медициналык институтка калдырылды. Б ш м куып журш, турмыс курып, от тутету жагын ойла- мапты. Эбден отызга таянганда барып, Алматыдан арнайы жолдамамен Ленинградтагы медициналык аспирантурага кабылданган Санжар деген жителей отасты. Содан Ыдыхан дуниеге келдг Балалары ушке таянып кулдырацдап ж упрш журген... Зибаш ушш ем 1рдщ тшмен айтып жетюзе алмас xepiM тусы ед1 ол. Б1рак бул жазганныц салганына кенбеске амал бар ма? Шугылалы шагыныц шак шэлекеш шыгып, туткиылдан согыс басталды. Санжар Lne-шала Кецес ар- 43

ддмбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ миясы катарына шакырылып, туган жерше де бармастан майданга аттанды. 1зшше, ею ай етер-етпесте колына кара кагаз тид1. С ейтш, epi Зибапггы ж еар, Ыдыханды жет1м епп бакилык дуниеге женей бердь Зибаш ец 6ip асыл да абзал жанын жогалтканнан кейш бул ем1рден тущлдг К ецш нщ кулазыганы сондай, 6ip кездеп эсем Ленинградтан журын гана калгандай. Санасын мазасыз муц кеуледг Tipniicmi мына жалгандыгына куйщщ. Нойыс тагдырмен арпалысып «жер басып журмш» деп кунелтудщ кара судай кенеу1 жок, б о с свз екенш эбден угынды. BipaK, 6ip гана кез куанышы Ыдыханды ойласа немесе еркелетсе уыты х у н т уайымнын ipreci ceiinin, шамалы уакытка ыды- райтын. Осы юшкентай кулыншагын кезтуртю етш, ешюмге турмыска шыкпай-ак кояйын деген шеннмге токгады. Opi, Санжарыньщ шанырагын к е з т щ TipiciHfle ортасына ойран етш Tyciprici жок- Сурапыл согыстьщ epTi кун еткен сайын epmin, баскыншылардын карулы колы Ленинградтьщ Кызыл ецеппне таянды. Жаны мурыныньщ ушына такалган Зи­ баш жалгыз каргасын кайда ж1берерш бшмедь ©3i елее де болашак еренш сактап калгысы келда. Эбден шарасы таусылгандыктан эвакуациялангандарга косып, тертке эл1 ерк1н жете коймаган Ыдыханды Кдзакстанга аттандыр- ды. ©з1мен 6ipre кызметтес болган фельдшер келшшектщ колына бауыр етш щ 6ip тушрш тапсырып турып, егше: - Катя, Алматыдагы балалар ушнщ 6ipiHe орналастыр, егер мумюндагщ келсе, - дед! ею кезшен аккан шым-шым жаска epuwidrepi жетпей кемсевдеп. - С осын мекен-жайын маган жазып ж1бер немесе кайтып келетшдей жагдайьщ болса, алармын. ©тшемш сенен... кулынымнын тагдырын 6ipimni - кудайга, екнпш - саган тапсырдым.

Заукайыр. Роман-триллер Одан spire шыдамы жетпей, солкылдап жылады. Ыдыхан да шырылдап, шешесшен айырылгысы жок- «М ама! Мама- тай...» Зибаш кезшен аккан жасты коса жугып, кулындагы дауысы куракка урып шыркыраган кызынын бетшен суйш, олш барады. Осы арада отарба гудок 6epin, орынынан жыл- житын ынгай танытгы. Жудырыктай туйшш екп нэрестенщ мойынына асып, бода-бодасы шыга ез колымен тамбурга KOTepin мшпздк Шашы у р ч и т , ypefti ушкан нэресте Kepi карай домапандайды. EipaK, тыпыршыган юшкентай урпек басты Катя бауырына кысып, икемге кощйрмей ажыратып барады. Фельдшерд1ц козшде жас, кеюрепнде шер: ет-журеп e3inin, 03iH нэрестеге киянат жасаган кунэЬардай сезшдй Сол сэт пойыз да жьшжыды. Зибаш шортгасы узшген малдай 6ip уак кимылсыз калшиып калды да, кенет колын ербендет1п вагонмен катарласа тура умтылды. Ею K03i кызында, кызы бутан колын соза шыркырайды. Амал канша кайран жок, дачкелер1 курыгандыктан iprenepi согщ щ . Сон- да да болса кез1шн киыгында осы сэтш сэл узарткысы кел- гендей жан ушыра жупредй 0KneciHiH eiuin, cineci ката ечпккен)н де ангармады. Эйткенмен, TeMip тажал uiecTipe ме, 6ipTe-6ipre жанынан жылыстап узай 6epai, узай бердт Акыры сонгы TipxeMe де касынан сырги о тп . Енд1 6ipae узыннан узак созылган шойын суйретю кезден гайып та болды. Кайгысы кабындаган калпы жапгыз карашыгын 6ipeyre аманаттап, кезш н жасын шыра eTin ызы-кию шудьщ орта- сында кала берщ. Ештемеш еспмейдй тек кулагында Ыдыханнын шыркыраган дауысы. Сосын «аландама, колымнан келгеннщ бэрш жасаймын» деген фельдшердщ C03i гана. 45

ЭдЫб'к ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Вокзалдын басында каншама турганы 6ejirici3, басыркып кеткен к ен ш кабыржып эзер ез-езше келдг Каяу мунЗибаш- ты шем1ршекгетш, сенделтш тастады. Аягын злби басып, ея жумыс жасайтын госпиталга карай аяцдады. Iuii алай-тулей. Ыдыханын еадн кере ме, кермей ме белгййз. Оньщ 6api 6ip аллага аян болмаса, ею аякты пенденщ зиыны жететш дуние ме? Кара батпан кайгы кабыргасын кайыстырганмен, Ыды­ ханын тылга ж1бергенше куанды. Ленинград содан 6ip-eici кун отпей тугелдей коршауда калды. Эйткенмен, дэрн-ер Зибаш 6ip yMiTiH 6ip умггке жалгап, дэргейшдеп жаралы- ларды емдеумен эуре. Канша езш-ез1 жубатып, шаруага алданганымен, журеп колкылдап, iiui кан жылайды. Сотые болса 6iTep Typi жок, саркылган т од м ш одан сайын тугесе тусеш н дегендей ушы-киырсыз узап барады. Тым болмаса Ыдыханын ceHin тапсырган элп фельдшерден хат та, хабар да тимедг Соны ойласа к о м е т кулкшдеп, тамагына вкеш тыгылады. KeHcipiri удай ашып, жанарынан epixci3 жас шыгады. BipaK, жалгыз карашыгынын аман екедщгше ку ж у р еп 6iprypHi, сетм д1 сиякты. Зибаштьщ кептен жазылмай журген шшп жарасы - кызынын у н т -к у ш и кеткендап-тш. Соны уайымдап, мусюн куй кешкел1 ею жылдан асып барады. Бейшара e3i эбден жудеп, адам таныгысыздай азган. Ауыр бейнетгщ зорыгы былай турсын, аштык титыктата буып, жуйке мен шыдамды тобаказыгына жетюзген. Ен oyeni нем1стер «Бадаев» коймасын аткылап, ортеп тынды. Кулл1 азык-тулйс сонда. Соныра халык оньщ орынын тшмен жалагандай етп . Кул мен топырак арасынан дэшп т е р т жедй Кеп узамай элп жер тышкандар корыгына айнал- ды. Тышкан аулагыштар да табылды... 46

Зауцайыр. Ра Катал eMip мысасына мш ш , уйелмешнмен уйпаймын дегендей ел сурепетш ушырып ж1берген. Ленинградтьщ кешелершде ю р т ш ш е жиналган м эт т т е р . Ал, уйлершен шыга алмай аштан кырылган отбасы даншама, жанын турил гель Кайда барсан да коршаган елш, кудай кертышкандардьщ тшеуш 6ip бердь Улкенд1ктер1 тура мысыктай, ептамнен, ештемеден корыкпайды. Сол елйсгщ арасында свдрлерше ш н ш , жыбыр-жыбыр тзрш ш к ныша- нын таныткан адамдарга ысылдап айбат шегед1. BipaK, букара сейтш жыбырлап журш фашистерге каланын камалын алды- рар rypjiepi жок, какылары да жок. Ашынган, ашынганнан халык эбден кайсарланып алган. Санага кайсарлык кусы уя салганнан кейш, ажалдьщ ypefii тукке тургысыз. Ажалды умыткан адам, алланын взше тура бетпе-бет барып сэлем бере алады. Акыры блокаданын 6yfiipi сетшедь Сейтш, шдебайлап кун кенпп жатканда фельдшер келшшектен хат алды. Ж уреп жарыла жаздап куанды. Ара­ да уш жылга такау уакыт ет1п кеткен. Ол осымен тертннш рет хат жазыпты, ешкандай жауап болмаган. Эрине, тутастай коршауда калган каламен кайдагы байланыс, кайдагы катынас? Эйтсе д е, еле кетсем мойнымда карыз болар деп, бейшара пр ш ш гш д е парызын етеуден тынбапты. Ka3ip e3i KypcKi догасында дала госпиталында екен. Тапай май­ дан шебшде журсе де Ыдыханньщ мекен-жайы жазылган кагазды жогаптпай сактаганы - белек ерлж. Бул хабар кеиппп жетсе де Зибаштьщ айдыны асып, то- паны толып сала бердо. Б1рден балалар уш нщ басшысына хат жолдады. Бар ойы кызынын сол жеззмдер ушнде бар- жогынан маглумат алу. Дегенмен, тагы да эбден сарсылтып, кемiнде жэне 6ip жиырма жылга картайтып барып жауап тидк Ыдыханы аман-есен екен, купыншагы бар екен aifreyip. 47

ЭлЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Сарабдал сагыныштьщ салдарынан ал кеп жыла, кеюреп каздай шулап, кенш элдекайда алып кашады. Кеудесшде кумб1рлеген куаныштьщ леб1 басым сиякты. Bip жагынан куанганымен «торгай жанбыр жауса балапанын коргайды, буршак жауса басын коргайды» деген свз жадына оралып, конырайып калды. Перзентше аналык MefiipiMiH тегш, сэры ауыз урпек кез1нде канатынын астына ала алмаганынае ктд !. бмнгенмен, колдан келер кайран бар ма, жазымыш солай шыгар. «Эйтеу1р, тэщ р 6i3fli кездесуге жазса...»

Эауцайыр. Ро 9-ТАРАУ - К е з 1шзд1 ашуга улыксат eriHi3. Кара матаны шешкенде жарыкты тосыркап, жанары жа- сыды. BipriH 6ipiiH уйренш, тещрегш е бажайлаганында «Арман» кинотеатрынын касында тур екен. Ештеме болмагандай, дэненемен шаруасы жок адамдар apu-6epi Kanepci3 кайшалыса етуде. К э д м п кундепдей беймарал ттрлйс. Олар мына жауыздарды да ездер1 се к и ш эшешн жандарга балайтындай, 6ipeyi селт eTin мойын бурсашы. - Негып бегелш калдын? - Э л п айран бет айылын жияр емес. - Мынау 6i3fli кимай гур-ей, ж ш тгер! Бар, бар суййсгще. Бершген уакыт та шамалы. Эйтпесе, Ka3ip осы жерден Kepi алып кетем13. Енд1 гана е с т жинаган келшшек ж упре басып, inrepi оза берген. - Эй-и! - деп айкайлады элл , - он бес минуттан кешн «Казакстан» конак уйшщ алдында кутемгз. Кайныларынды умытып кетпе. Жердщ теЫпне KipceH де табатынымызды бшесщ. Сезшщ сонын кесетш, мык шегесш мыктап кагып, ай- бармен б т р д ь Жасарап Нурмираны кеш см ен сыртка ала женелдг Ортапык eciicreH шыкпай, какпакылы кеп улкен уйдщ баска тусынан далага бетгедк Кешеге б1рден умтылмай, ен 6i- piHmi TOHipeicri баспалап карал алды. Кудлат ешюм назарга 282-4 49