Mother Tongue Grade 3

DEPED COPY3 0RWKHU7RQJXH%DVHG 0XOWLOLQJXDO(GXFDWLRQ .DJDPLWDQQJ0DJDDUDO ƒ‰ƒŽ‘‰ Yunit 4 $QJ DNODW QD LWR D\ PDJNDWXZDQJ QD LQLKDQGD DW VLQXUL QJ PJD  HGXNDGRU PXOD VD PJD SXEOLNR DW SULEDGRQJ SDDUDODQ NROHKL\R DW  R XQLEHUVLGDG +LQLKLND\DW QDPLQ DQJ PJD JXUR DW LEDQJ QDVD ODUDQJDQ QJ HGXNDV\RQ QD PDJHPDLO QJ NDQLODQJ SXQD DW PXQJNDKL VD .DJDZDUDQQJ(GXNDV\RQVDDFWLRQ#GHSHGJRYSK Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi. Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Mother Tongue-Based Multilingual Education – Ikatlong BaitangKagamitan ng Mag-aaral sa TagalogUnang Edisyon, 2014ISBN: 978-971-9601-95-1 Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng BatasPambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ngPamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan otanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan angnasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ayang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon. Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ngprodukto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) naginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isangkasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society(FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sanagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ngtagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.Inilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhDDEPED COPY Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaralMga Manunulat: Lilibeth A. Magtang Claire B. Barcelona Nelia D. Bamba Irene T. Pilapil Raquel C. Solis Florita R. Matic Gretel Laura M. Cadiong Florinda Dimansala Franlyn R. Corporal Grace U. Rabelas Victoria D. Mangaser Arabella May Z. SoniegaKonsultant at Editor: Felicitas E. Pado, PhD Rosalina J. Villaneza, PhD Editha MacayaonMga Tagasalin: Enelyn T. Badillo, Fe V. Monzon, at Agnes G. Rolle (Lead Person)Tagaguhit: Reynaldo A. SimpleMga Tagapamahala: Marilette R. Almayda, PhD at Marilyn D. Dimaano, EdDInilimbag niInilimbag ni ___________________________Department of Education- Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)DOeffpicaertAmdednretsosf:Educatio5tnh- FInlosotrru, MctaiobninailBMldagt.e,rDiaelpsECdoCunomcipl lSeex,cMreetararilcaot (ADveepnEude,-IMCS)Office Address: 5PtahsFigloCoirt,yM, Pahbiilnipi pBilndegs.,1D6e0p0E dComplex, Meralco Avenue,Telefax: (i(Pm00a22cs))sig6e63t3Cd44@i--t11yy,00aP55h44hoiooloip.66cp33oin44me--11s0017762200TEe-mleafailxA:ddress: [email protected]E-mail Address: ii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYMahal kong mag-aaral, Ang aklat na ito ay makatutulong upang maipahayag ang iyong kaisipan, pananaw, at damdamin tungkol sa iyong sarili, pamilya, kaibigan, tahanan, paaralan, at pamayanan. Makatutulong din ito sa iyong pagbabasa nang may pang-unawa, may mapanuring pag-iisip, at matalinong pagpapasiya. Matututunan mo rin ang pagsulat ng iba- ibang uri ng sulatin. Masisiyahan ka na gawin at pag-usapan ang mga bagay-bagay tungkol sa tahanan, paaralan, at pamayanan gamit ang mga natutuhan mo mula sa aklat na ito. Pakiusap, huwag susulatan ang aklat na ito ng mag-aaral dahil gagamitin pa ito sa susunod na taon. Maaaring gumamit ng papel o kuwaderno sa pagsagot sa iba’t ibang pagsasanay sa kagamitang ito. Maligayang pag-aaral! May Akda iii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYTalaan ng Nilalaman Yunit 1 Aking Sarili at Aking Pamilya Aralin 1: Ako at Aking Pamilya………………………………………………....2 Aralin 2: Kinawiwilihang Tao at Bagay.…………………………….............10 Aralin 3: Mga Bagay na Gusto Ko............................................................ 23 Aralin 4: Ang Paborito kong Hayop at Halaman.................................... 30 Aralin 5: Ako at Aking Kaibigan…………................................................. 42 Aralin 6: Pag-iingat sa Kalikasan…………………………………................ 55 Aralin 7: Bawat Kasapi ng Pamilya: May Tungkulin……………………....67 Aralin 8: Bawat Kasapi: Karangalan ng Pamilya…………...........……….85 Aralin 9: Bawat Kasapi: May Pananagutan……………………………....1.02 iv All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY 7DODDQQJ1LODODPDQ Yunit 4 Pag-iingat sa Kapaligiran  Aralin 28 Yaman ng Aking Pamayanan ««««««««««««..289 Aralin 29 Gawaing Pang-industriya, Hanapbuhay, Iba Pa ........................299 Aralin 30: Lakas ng Enerhiya«««««««« ..310 Aralin 31: Wastong Paggamit ng Enerhiya «««««...315 Aralin 32: Matulunging Pamayanan «««««««««««««« ..329 Aralin 33: Pamayanan: Pagbabago at Pag-unlad ......................................339 Aralin 34: Pamayanang Mapagmahal sa Kalikasan .................................354 Aralin 35: Gulayan sa Aming Pamayanan«««« ..359 Aralin 36: Pamayanang Ligtas at May Kahandaan ……………………... ..376 vii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Yunit 4 Pag-iingat sa Kapaligiran 287 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Ika-28 LinggoAralin 28: Yaman ng Aking PamayananSabihin at AlaminBasahin ang dayalogo ng mag-aaral.Jayson, nakalimutan mong Naku! Pasensiya na, walaisara ang gripo. Tingnan kasing tubig na lumalabas samo, maraming tubig ang gripo kanina, kaya nalimutan konasayang. na itong isara.DEPED COPY Ano ang pinag-uusapan nina Myra at Jayson? Ano sa palagay mo ang nangyari? 289 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYGawain 1 Ayusin ang mga titik upang mabuo ang tamang sagot. Gamitin ang mga palatandaan na ibinigay ng pangungusap. Isulat ang nabuong salita sa kuwaderno. m l g a a a i 1. Kapag mainit ang panahon, masarap uminom ng _______ na tubig. 2. Ang tubig at pagkain na _______ ang nagiging dahilan ng sakit. 3. Walang gustong kumain kung ito ay _______. 4. Huwag uminom ng tubig na ________, baka sumakit ang iyong tiyan. Sabihin at Alamin 290 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pag-aralan ang mga salitang may salungguhit. 1. Mayroong pitong dilaw na bibe sa palaisdaan. 2. Ang lawa ay malawak at ang tubig ay malinis. 3. May isang mataas na puno sa tabi ng lawa. 4. Tatlo ang batang lalaking nakaupo sa isang mahabang upuang malapit sa lawa. 5. Ilan sa mga berdeng palaka ang tumatalon sa isang malaking bato.Gamitin ang mga salitang may salungguhit upang punuan angsumusunod na talaan.Ang unang pangungusap ay ginawa na para sa iyo.DEPED COPY Mga Katangiang Mga salitang Uri ng salita na salitang tinutukoy ng mga pinatutungkulan tinutukoy ng mga salitang may salitang may ng mga may maysalungguhit salungguhit salungguhit na salungguhit salitapito bilang bibe pangngalandilaw kulay bibe pangngalanAno ang tinutukoy ng mga salitang may salungguhit sapangngalan?Ano ang mga katangian ng pangngalan na tinutukoy ng mgasalitang may salungguhit?Ang mga salitang may salungguhit ay tinatawag na pang-uri.Ano ang pang-uri? Tandaan Ang pang-uri ay mga salitang naglalarawan sa pangngalan o panghalip. Tumutukoy ito sa bilang, sukat, kulay, laki, at uri ng pangngalan na inilalarawan. 291 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYGawain 2 Sipiin sa inyong kuwaderno ang pang-uri sa sumusunod na pangungusap. 1. Nakalimutan ng tamad na bata na magsipilyo ng ngipin. 2. Ang aking asul na damit ay namantsahan. 3. Ang bahay ng aking tiyahin ay malaki at maganda. 4. Mayroon akong bagong tsinelas. 5. Si tatay ay may alagang sampung baka sa bukid. Gawain 3 Kopyahin sa iyong papel ang lahat ng mga pang-uri na ginamit sa sumusunod na talata. Si Nelia ay may sampung masasarap na cupcakes. Dinala niya ang mga ito sa paaralan. Inilagay ni Nelia ang bawat isa sa loob ng malinis at maliit na supot. Ibinigay niya ang tatlong cupcakes sa kaniyang mabait na guro. At ibinigay niya ang dalawa sa isang matandang tagalinis. Noong mag-recess, tinawag niya ang kaniyang matalik na kaibigang si Mara. Pinaghatian nila ang natirang cupcakes. Si Nelia ay masaya na naibahagi niya ang cupcakes sa iba. Basahin ang alamat at alamin kung bakit ang pinya ay maraming mata. Ang Unang Pinya Noong unang panahon may isang pamilyang nakatira sa isang malayong lugar. Si Mang Andres ay isang masipag na magsasaka, si Aling Sebya ay isang butihing ina ng tahanan. Mayroon silang anak na batang babae na ang pangalan ay Josefina. Siya ay si Pina sa kaniyang mga magulang at mga kaibigan. 292 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Sapagkat walang ibang tutulong kay Aling Sebya, kailangan ni Pina na tumulong sa kaniyang nanay sa mga gawaing bahay. Siya ang nagwawalis ng sahig, naghuhugas ng mga pinggan, at kung minsan ay tumutulong rin sa kaniyang nanay sa pagluluto. Subalit may isang katangian si Pina na ayaw ng kaniyang mga magulang. Siya ay laging nagrereklamo tungkol sa kaniyang mga ginagawa. At madalas niyang sagot ang ´KLQGLNRDODPµR´KLQGLNRPDNLWDµNDSDJVL\DD\ inuutusan na hanapin ang isang bagay. Isang araw, habang si Pina ay nakahiga sa kaniyang kama, inutusan siya ng kaniyang nanay na hanapin ang gunting. Nagsimula na si Pina na magreklamo at bumulong-bulong habang inuutusan ng kaniyang nanay. Nagalit ang kaniyang nanay. At nahiling na sana ay magkaroon si Pina ng maraming mata upang madali niyang makita ang lahat ng kaniyang hinahanap sa isang pitik lang ng kaniyang mga daliri. Hinanap ni Aling Sebya si Pina sa kung saan-saan ngunit hindi talaga niya ito makita. Naupo siya sa isang sulok kung saan huli niyang nakita ang kaniyang anak. Makalipas ang ilang minuto, napansin niyang may hindi pangkaraniwang bagay sa sulok. Siya ay tumungo at ito ay kinuha. Ito ay parang isang prutas na hugis oblong at kulay dilaw. Marami din itong mga marka na parang mga mata sa palibot. At bigla niyang naisip ang mga salitang huli niyang nabanggit sa kaniyang anak at siya ay naghinagpis at napaiyak ng malakas habang binabanggit ang pangalan ng kaniyang anak na si Pina. At iyon ang naging simula ng unang pinya. 293 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Isipin 1. Sino-sino ang tauhan sa kuwento? 2. Saan naganap ang kuwento? 3. Anong uri ng bata si Pina? 4. Ano ang ugali ni Pina na hindi nagugustuhan ng kaniyang mga magulang? 5. Mayroon bang pagkakataon na ikaw ay nagrereklamo kapag inuutusan ng iyong mga magulang? 6. Ano sa palagay mo ang mararamdaman ng nag-uutos sa iyo kapag ganoon ang ginagawa mo? 7. Dahil doon ano ang nahiling ng nanay ni Pina ng marinig niya ang reklamo ni Pina habang ginagawa ang kaniyang ipinag-utos? 8. Bakit kaya nawala si Pina at saan siya napunta? Bakit mo nasabi na iyon ang dahilan ng pagkawala ni Pina? 9. Naniniwala ka ba sa kuwento? Bakit?10. Anong uri ito ng kuwento May alam ka pa bang ibang alamat?DEPED COPYGawain 3Magbigay ng mga pang-uri na naglalarawan sa katangian ngsumusunod na bagay. Bumuo at magsulat ng parirala tungkol dito.Tingnan ang halimbawa sa ibaba.Halimbawa: lapis ² sukat, uri (mahaba, bagong lapis)a. mangga - bilang, kulay _____________________b. damit - sukat, kulay _____________________c. bahay - sukat, uri _____________________d. gusali - taas, uri _____________________e. lalaki - bilang, uri _____________________ 294 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYGawain 4Ibigay ang dalawang pang-uri na naglalarawan sa sumusunodna larawan. Isulat sa kuwaderno. 1. 2. 3. Sabihin at AlaminBasahin ang sumusunod na pangyayari mula sa kuwento. Iayos itoayon sa wastong pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari.____ Hinanap ng nanay si Pina ngunit hindi talaga niya ito makita.____ Nagsimula na si Pina na magreklamo.____ Ipinahanap ng nanay ang gunting kay Pina.____ Nagalit ang nanay at biglang kumulog nang malakas.____ Nakakita siya ng isang hugis oblong at kulay dilaw na prutas na puno ng maraming markang parang mga mata. 295 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pag-aralan ang sumusunod na talata. Tandaan ang mga salitangmay salungguhit. Una, ipinahanap ng nanay ang gunting kay Pina. Pagkatapos nito, nagsimula na si Pina na magreklamo. Kaya, nagalit ang nanay at biglang kumulog nang malakas. Kasunod nito, hinanap ng nanay si Pina ngunit hindi na niya ito makita. At sa huli, nakita niya ang isang hugis oblong at dilaw na prutas na may maraming marka na parang mga mata.Ano-ano ang mga salitang ginamit sa pagkakasunod-sunod ngmga pangyayari?Ang mga salitang ito ay tinatawag na hudyat na salita.Bakit ito tinawag na hudyat na salita?DEPED COPY TandaanAng mga hudyat na mga salita ay maaaring gamitin upangmatukoy ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sakuwentong binasa o narinig.Halimbawa ay una, ikalawa, ikatlo, kasunod, pagkatapos, sahulihan, sa wakas, o katapusan.Gawain 5Isaayos ang mga pangungusap sa sumusunod na talata. Gamitinang mga hudyat na salita upang tukuyin ang tamangpagkakasunod-sunod nito._____ Ang dagat ay naging maalon kaya hindi makatawid ang mga tao para kumuha ng asin sa kuweba._____ Ang higante ay pumayag na iunat ang kaniyang bintiupang makatawid ang mga tao mula sa isla papunta sakuweba. 296 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY_____ Ang binti ng higante ay lumapag sa bahay ng mga langgam kaya kinagat ng malulupit na langgam ang binti ng higante. _____ Ibinabad ng higante ang kaniyang namamagang hita sa tubig. _____ Ang mga taong may dalang sako-sakong asin ay nangahulog sa tubig. Gawain 6 Mula sa mga pangungusap sa sumusunod na talata. Gamitin ang hudyat na salita upang masabi ang pagkakasunod-sunod nito. _____ Dalawang mangangaso ang nagsimulang manghuli ng leon sa gubat. _____ Nakita nila ang lungga ng mga leon. _____ Sila ay naghanda ng malaki at matibay na patibong. _____ Nang lumabas ang mga leon sa kanilang lungga, sila ay naglakad deretso sa patibong. _____ At nahuli nila ang mga leon. Sabihin at Alamin Basahin ang sumusunod na talata. Una, walang asin sa tirahan ng mga tao at kinakailangan nilang kumuha nito sa ibang isla. Tapos, ang mga taong naninirahan sa isla ay may kakilalang mabait at palakaibigang higante na nangangalaga sa bundok ng asin na matatagpuan kaniyang kuweba. Kasunod nito, ang mga tao ay kinailangan tumawid sa dagat gamit ang kanilang mga bangka upang makarating sa isla ng mabait na higante. Pagkatapos, kukuha sila ng asin at babalik sa kanilang tirahan. Sa katapusan, ang mga tao ay maaari ng makapaghanda ng masasarap at malalasang pagkain. 297 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYTungkol saan ang talata?Ano ang mga pangyayari at detalye na nagsasabi kung paanonakakukuha ng asin ang mga tao?Ngayon, pag-aralan natin ang sumusunod: 1. Paano kumukuha ng asin ang mga tao? A. Ang higante ay may bundok ng asin sa kaniyang kuweba. B. Kailangang tawirin ng mga tao ang dagat upang makarating sa kuweba. C. Dinadala ng mga tao ang asin sa kanilang lugar. D. Nakapaghahanda na nang malalasang pagkain ang mga tao. Ano ang mga pangyayari sa talata? Tandaan Ang balangkas ay ang buod ng talata. Ang pangunahing aral ng talata ay maaaring isulat ng maikli at sa paraang gumagamit na panandang Roman Numeral. Ang detalye na nagsasabi ng pangunahing aral sa talata na maaaring nakasulat ng maikli at may marka ng malalaking titik.Gawain 7Basahin ang sumusunod na talata. Pagkatapos kumpletuhin angkasunod na balangkas. Ang tubig ay isang importanteng bagay sa mundo. Angmga tao at hayop ay nangangailangan ng tubig upangmabuhay. Maging ang halaman ay nangangailangan ng tubigupang lumaki. Kailangan rin natin ng tubig sa paglilinis ng atingkatawan. Ginagamit din natin ito sa paglilinis ng maramingbagay. Hindi tayo makapagluluto ng ating pagkain kung walangWXELJ.XQJND\D·WNDLODQJDQQDWLQLWRQJSDKDODJDKDQ 298 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYI. Ang tubig ay, ____________________ A. Ang tao at hayop ay umiinom ng tubig B. _____________________________________ C. Kailangan sa paglilinis ng ating katawan D. _____________________________________ E. _____________________________________ F. _____________________________________ Ika-29 Linggo Aralin29 Gawaing Pang-industriya, Hanapbuhay, at Iba Pa Subukin Hanapin ang mga salita na nagpapahayag ng mga hanap- buhay o mga manggagawa sa komunidad. Bilugan ang mga salita. Maaari itong pahalang, pababa, pahilis, at pataas na ayos. m t oa r w g m t a a o r ao k s a b d g r uod r s n a s s eghap p g k i a dan r a c g e g a a z ce r s a r n s nb s d s m g r i a a l bn t a a d g k pu l i s mmn n a dbu t c h o r a k abad r i t am 299 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Sabihin at AlaminBasahin ang sumusunod na pangungusap at tukuyin angkahulugan ng salitang may salungguhit. Piliin mula sa Kahon Aang kasingkahulugan nito at sa Kahon B naman ang kasalungatna kahulugan nito. Sipiin ang tsart sa ibaba at isulat ang mgasalita sa kuwaderno.alertoDEPED COPYA kakaiba B kasali tamadmasunurin mapag-isip walang alam di-kasali1. Ang tatay ay masigasig na manggagawa. Siya ay gumagawa kahit lampas na sa oras ng paggawa. Hindi siya tumitigil hanggang hindi pa tapos ang lahat ng gawain.2. Maraming tao ang walang kamalayan na ang kapaligiran ay kinakailangang pangalagaan.3. Ang lahat ay kabahagi sa pagtulong sa mga biktima ng lindol sa Bohol.4. Ang pamahalaan ay nananawagan sa lahat na pangalagaan ang mga ilog at lawa. Tayong lahat ay kailangang tumugon sa panawagan na hindi dapat nagtatapon ng basura sa mga ilog at lawa. 300 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Ano ang tawag mo sa mga salitang may kasingkahuluganAno naman ang tawag mo sa mga salitang may kasalungat nakahulugan?Pang-uri Kasingkahulugan Kasalungat na KahuluganmasigasigkamalayankabahagitumutugonDEPED COPY Ang pang-uri ay may kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan. Ang mga salitang may parehong kahulugan ay tinatawag na magkasingkahulugan. Ang mga salitang mayroong kasalungat na kahulugan ay tinatawag na magkasalungat.Gawain 1Sipiin sa inyong kuwaderno ang pang-uri sa bawat pangungusapsa ibaba. At isulat ang S kung ang pang-uri ay maymagkasingkahulugan at K kung ang pang-uri ay magkasalungat.__ 1. Ang paboritong kulay ni Violeta ay puti at itim naman ang paborito ni Lorna.__ 2. Kinagat ng malulupit na langgam ang binti ng higante. Hindi sila natatakot sa higante.__ 3. Ang maliliit na ibon ay humuhuni gamit ang kanilang malamyos at maliliit na tinig. 301 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY__ 4. Ang lumang gusali ay may mga sinaunang larawan ng mga sundalo.__ 5. Ang damit ni Ana ay masyadong malaki sa kaniyang maliit na katawan.__ 6. Ang puno ng mga kawayan ay payat. Ang manipis na katawan nito ay sumasabay at umaayon sa ihip ng hangin.__ 7. Ang tindahan ay nagtitinda ng mamahaling bag ngunit mayroon din namang mga murang sapatos dito.__ 8. Ang makitid na upuan sa malawak na plasa ay maaaring upuan ng dalawang katao.__ 9. Kailangan ko ng mahabang patpat at maikling walis.__10. Nagmukhang maliit si Mariana dahil sa kaniyang mahabang damit.Gawain 2Tukuyin ang magkapares na pang-uri sa bawat pangungusap saibaba at isulat ang mga ito sa angkop na hanay sa tsart sa ibaba. 1. Ang tubig sa karagatan ay masyadong malalim samantalang ang sa lawa ay mababaw lamang. 2. Gusto ko ang maririkit na bulaklak. Maganda silang pagmasdan. 3. Matitigas at matitibay na bato ang nagbabagsakan sa lupa. 4. May mga mahihirap na tao ang humihingi ng tulong sa mga mayayaman. 5. Gusto ko ng malasa at masarap na pritong manok. 302 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Magkasingkahulugan Magkasalungat Ano ang gusto mo maging paglaki mo?DEPED COPY Ano ang mga katangian na gusto mo upang maging magaling na manggagawa sa inyong lugar? Sabihin at Alamin Basahin ang sumusunod. Ikaw ba ay propesyunal na guro? Ikaw ba ay magandang halimbawa sa iyong mga mag-aaral? Ikaw ba ay matapat? Ikaw ba ay masipag? Kung ganun, ikaw na nga ang hinahanap namin. Pumunta sa Paaralan ng Santa Teresa kung saan ang mga guro ay may mataas na suweldo at maraming mga benepisyo, ang mga mag-aaral ay magagalang at ang mga guro ay mahuhusay sa kanilang larangan. Pumunta na at mag-apply. Sa iba pang mga katanugan, maaaring tumawag o mag-text sa 09274652839. 303 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Isipin 1. Anong uri ng babasahin ang iyong binasa? 2. Nabasa mo ba ang anunsiyo? 3. Ano sa palagay mo ang layunin ng anunsiyo? 4. Ano ang ipinahahatid ng anunsiyo na iyong binasa? 5. Ano ang mga katangian ng guro na hinahanap ng paaralang Santa Teresa? 6. Sa iyong palagay bakit kailangang ang mga katulong ng pamayanan katulad ng guro ay may ganoong mga katangian? 7. Kung ikaw ay isa sa mga aplikante sa ganitong posisyon sa palagay mo ikaw ba ay matatanggap? Bakit? Gawain 3 Tukuyin ang pang-uri sa sumusunod na talata. Bumuo ng mga pares ng mga pang-uring magkasingkahulugan at magkasalungat. Isulat ang mga ito sa angkop na kahon sa ibaba. Ako at ang tatay ko ay talagang magkaiba ngunit kami rin ay nagkakasundo sa maraming bagay. Halimbawa, si tatay ay matangkad at payat, samantala ako ay maliit at matapang na bata. Ako ay maputi gaya ng aking nanay samantala si tatay ay kayumanggi. Naniniwala naman ako na pareho kaming magandang lalaki. Gaya ng sabi ng nanay, kami ay parehong gwapo. Mahilig sa maaalat na pagkain si tatay habang ako naman ay masyadong mahilig sa mga matatamis na cake at tinapay. Natuto akong panatilihing malinis ang aking katawan dahil malinis rin ang aking tatay sa lahat ng bagay. At lagi niyang sinasabi sa akin na ako ay maging tapat sa lahat ng pagkakataon. Ipinakikita niya sa akin kung paano maging totoo sa lahat ng oras. Kahit si tatay ay matanda na at ako ay bata pa, gusto naming kami ay magkasama sa aming mga ginagawa. Si tatay ang paborito ko at ako ay paborito rin niya dahil ako ang kaniyang solong anak na lalaki. 304 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Magkasingkahulugan MagkasalungatGawain 4DEPED COPYPiliin mula sa panaklong ang salitang may kaugnayan sasumusunod na pang-uri. Isulat ang S kung ang nabuong pares aymagkasingkahulugan at K kung magkasalungat._____ 1. mayaman (maganda matigas mapera)_____ 2. aktibo (mahaba mahina malupit)_____ 3. marami (masagana mahal maliliit)_____ 4. maingay (tahimik mahaba nakabibingi)_____ 5. malamig (malawak puro maligamgam) 305 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Sabihin at Alamin Basahin ang anunsiyo sa pahina 303. Suriin ang sumusunod na balangkas at isulat ang sagot sa kuwaderno. Katangian ng mga gustong mag-aapply na guro: A. Propesyunal B. Magandang halimbawa sa mga bata C. Matapat I. Sa Paaralan ng Santa Teresa A. Ang mga guro ay may mataas na suweldo at benepisyo B. Ang mga mag-aaral ay magagalang C. Ang mga guro ay hinahasa upang maging magagaling na guro Ilan ang talata ng anunsiyo? Tungkol saan ang nasa unang talata ng anunsiyo? Paano ito ipinakita sa balangkas? Ano-ano ang detalye na sumusuporta sa kaisipan ng unang talata? Paano inilahad ang bawat detalye? Tungkol saan ang ipinahahayag ng ikalawang talata? Ano-ano ang detalye na sumusuporta sa kaisipan ng ikalawang talata? Paano inilahad ang bawat detalye Ito ay isang halimbawa ng dalawang bahaging balangkas. Inilalahad nito ang dalawang mahahalagang kaalaman tungkol sa talata. 306 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYGawain 5Basahin ang kasunod na talata. Gumawa ng dalawangbahaging balangkas sa iyong kuwaderno. Ang mga karpintero ay mahalagang bahagi ng atingpamayanan. Sila ang tumutulong sa paggawa ng ating mga bahay,gusali, at mahahalagang istruktura sa ating pamayanan. Sila rinang tumutulong sa atin sa pagkukumpuni ng mga sirang bahaging ating tahanan o gusali. Maaari rin silang gumawa omagkumpuni ng mga gamit sa bahay. Ang mga sastre o mananahi ang tumatahi ng ating mgakasuotan. Sila rin ay nag aayos ng mga damit at pantalonupang maging maganda ang tabas at yari para sa atin. Maaari rinsilang gumawa ng mantel, punda, kobre kama, at damit ngupuan. Ang mga sastre o mananahi ay katulong rin ngpamayanan.Gumawa ng dalawang bahaging balangkas para sa seleksiyon.Gawin ito sa iyong sagutang papel. Ang mga bumbero ay malaking tulong sa atingpamayanan. Kapag may sunog sa ating pamayanan sila ayhandang tumulong upang tayo ay iligtas. Sa pamamagitan ngNDQLODQJLED·WLEDQJ kagamitan madali nilang naaapula angapoy. Sila rin ang nagliligtas ng mga taong nakukulong sa mganasusunog na gusali. Minsan, sila pa rin ang tumutulong upangilikas ang mga taong nagiging biktima ng pagbaha at bagyo. Ang mga bumbero ay may mga di-pangkaniwangkatangian upang magampanan ng buong husay ang kanilangtungkulin. Sila ay kinakailangang aktibo, matapang, maypagmamalasakit sa kapuwa, may alertong isipan, at magandangdisposisyon sa buhay. Ang mga ito ay kinakailangan lalo na saoras na may ililigtas sa kapahamakan. 307 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Lingguhang PagtatayaBasahin ang mga pangungusap. Sipiin ang letra ng tamang sagotsa iyong sagutang papel.1. Kambal sina Mona at Mina. Sumpungin si Mona samantalang masayahin naman si Mina. Ano ang tawag sa mga salitang may salungguhit.a. salitang magkasingkahulugan b. salitang at magkasalungat  pangngalan2. Alin ang kasingkahulugan ng salitang may salungguhit? ´$QJDPLQJEDKD\D\maliit QJXQLWPDOLQLVµDEPED COPYa. munti b. malaki c. malawak3. Aling pares ng mga salita ang magkasingkahulugan a. malinis-madumi b. dalisay-malinis c. sariwa-bulok4. Alin sa mga pangungusap ang nagsasaad ng katotohanan a. Ang mga guro ay nagtatrabaho sa paaralan. b. Ang mga guro ang pinakamahalagang katulong ng pamayanan. c. Ang mga guro ay inspirasyon.5. Alin ang opinyon a. Ang bumbero ang umaapula ng sunog. b. Ang bumbero ang pinakamataas na propesyon. c. Ang bumbero ay tumutulong sa lahat.6. ´$QJPga doktor ang may mas mahirap na trabaho sa DWLQJSDPD\DQDQµ Paano ginamit ang pang-uri sa pangungusap? a. pasukdol b. pahambing c. lantay 308 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

7. Aling pangungusap ang gumamit ng pang-uring pasukdol a. Mahaba ang buhok ni Karen. b. Mas mahaba ang buhok ni Perla kaysa kay Karen. c. Si Manilyn ang may pinakamahabang buhok sa kanilang tatlo.Basahin. Magdaraos ng isang pagpupulong ng mga magulang saika-14 ng Disyembre sa ganap na ika-9:00 ng umaga sa silid ngGrade III-Daisy. Ang lahat ng mga magulang ay inaanyayahangdumalo. Bb. Rina Pacle GuroDEPED COPY8. Ano ang iyong nabasaa. bugtong b. patalastas c. kuwento9. Ano ang nilalaman ng patalastas na iyong binasa?a. Pamaskong pagtitiponb. pagpupulong ng mga magulangc. araw ng paglilinis10. Bakit kaya ginawa ang patalastas?a. Para sa kaalaman at impormasyon ng mga magulangb. Para sa kasiyahan ng mga magulangc. Para sa impormasyon ng mga guro 309 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Ika-30 Linggo Aralin 30: Lakas ng EnerhiyaGawain 1Kumpletuhin ang puzzle. 21 5DEPED COPY 321344Pahalang Pababa1 salitang ugat ng maagap 1 kasingkahulugan ng inapi2 kasingkahulugan ng ugali 2 salitang-ugat ng magnanakaw3 kasingkahulugan ng nasira 3 lalagyan ng kape4 salitang-ugat ng mabait 4 kasama sa pangkat 5 lagyan ng yelo 310 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYBakit mahalaga ang tubig? Bakit kailangan nating tipirin ang paggamit ng tubig Maaari kayang maubos ang tubig? Alamin natin sa ating kuwento. Si Making Maaksaya ni: Gretel Laura M. Cadiong Isang araw, binuksan ni Maki ang gripo at sinabi sa sarili, ´0DXXERVND\DDQJWXELJNXQJKLQGLNRLVDUDDQJJULSR\"µ Binuksan niya ang gripo at hinayaang umagos ang tubig. 6DPSXQJPLQXWR«GDODZDPSXQJPLQXWR«WDWOXPSRQJ minuto...isang oras ang lumipas at ang tubig ay patuloy na XPDDJRV´2VDSDODJD\NRKLQGLLWR WLWLJLOµVDELQL0DNL ,VDGDODZD«GDODZDSDQJRUDVDQJOXPLSDVDWDQJWXELJ ay hindi pa rin tumitigil. Habang naghihintay na ang tubig ay tumigil sa pag-agos, nakatulog si Maki. Biglang tumigil ang tubig sa pag-agos at wala nang tumulo pa. Wala nang WXELJ´$KDµ VDELQL0DNL´$WVDZDNDVWXPLJLONDULQVDSDJ-DJRVµ Si Maki ay biglang nakaramdam ng uhaw ngunit wala nang tubig sa pitsel. Wala na ring tubig sa gripo. Tumakbo siya palabas at pumunta sa kanilang kapitbahay. Walang tubig kahit saan. ´%LJ\DQSRQLQ\RDNRQJWXELJµ8PLL\DNQDVLJDZQL0DNL ´0DNL0DNLµWDZDJQJNDQL\DQJLQD %LJODQJQDJLVLQJVL0DNL´%DNLWNDXPLL\DN\"µDQJWDQRQJQJ NDQL\DQJQDQD\´8PDDSDZQDDQJWXELJVDWLPED+LQGLPRQD QDPDQLVLQDUDDQJJULSRµVDELQJQDQD\ ´2KValamat po nanay. Sa wakas, bumalik na muli angWXELJµ Nagtaka si Nanay sa sinabi ni Maki. 311 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Isipin 1. Ano ang ginawa ni Maki? 2. Bakit niya hinayaang tuloy-tuloy na umagos ang tubig? 3. Ano ang nangyari kay Maki? 4. Saan siya nagpunta upang humingi ng tubig? 5. Sino ang gumising sa kaniya? 6. Bakit siya masaya nang sabihin ng kaniyang ina na ang tubig ay patuloy na umaagos? 7. Maaari kayang tuluyang tumigil ang agos ng tubig? 8. Bakit natin kailangang magtipid ng tubig? Alamin Sumulat ng talata gamit ang ilang pangyayari sa kuwento. Gumamit ng mga panandang salita. - Nakatulog si Maki. - Ginising siya ng kaniyang ina. - Binuksan ni Maki ang gripo at hinayaang umagos ang tubig upang makita kung ito ay hihinto. - Nanghingi siya ng tubig ngunit walang maibigay na tubig sa kaniya. - Masaya siya at mayroon nang tubig. 312 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYGawain 2 Isulat ang mga pangungusap sa anyo ng talata. Gumamit ng mga panandang salita. Ano ang dapat mong gawin kung hindi ka sigurado sa kaligtasan ng iyong inuming tubig? Narito ang mga dapat mong gawin. 1. Pakuluan ang tubig. 2. Hayaang kumukulo ang tubig sa loob ng 5 minuto 3. Pagkatapos ng 5 minuto, hinaan ang apoy at pakuluin pa ito nang 5 minuto. 4. Palamigin ang tubig sa ginamit na kaldero o kaserola. 5. Ilagay ang malamig na tubig sa malinis na lalagyan. 6. Palamigin bago inumin.Gawain 3Buuin ang mga hakbang sa anyo ng talata. Gumamit ng mgapanandang salita. Maskarang Yari sa Supot na Papel 1. Ipatong ang supot na papel sa ulo. 2. Tukuyin ang gitna ng dalawang mata at markahan sa supot na papel. 3. Tukuyin ang gitna ng bibig at lagyan ng guhit. 4. Alisin ang supot na papel sa ulo. 5. Iguhit ang iba pang bahagi ng maskara. 6. Gupitin ang butas para sa mata at bibig. 7. Lagyan ng dekorasyon ang maskara. 313 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 4Bumuo ng dalawang puntong balangkas mula sa talata sa ibaba. Enerhiya Ang pinanggagalingan ng enerhiya ay isang sistema nanakagagawa ng elektrisidad gamit ang ibang paraan tulad nghydro-electric station. Ito ay gumagamit ng lakas ng agos ngtubig sa paggawa ng elektrisidad. Sa ngayon, nangangailangan tayo ng pagkukunan ngenerhiya. Kung walang elektrisidad, wala tayong mga computer,telebisyon, electric fan, at marami pang iba. Maramingkasangkapan ang hindi magagamit kung walang elektrisidad.DEPED COPYLingguhang PagtatayaBasahin ang teksto. Sagutin ang mga tanong at isulat ang iyongsagot sa sagutang papel.Tumutubo ang punong mangga sa mainit na lugar. Ang bunganito ay hugis biluhaba, berde kung hilaw, at dilaw kapag hinog.Masarap talaga ang mangga.A. Sagutin ang mga tanong.1. Alin ang mga panghalip sa teksto? a. lumalaki, mainit, biluhaba, dilaw, makapal, hinog b. mainit, biluhaba, berde, dilaw, makapal, hinog, hilaw c. mangga, lumalaki, prutas, balat, kinain2. Piliin kung aling pangungusap ang gumamit ng pang-uring pasukdol. a. Ang mangga sa Davao ay matamis. b. Mas matamis ang mangga sa Cebu kaysa Davao. d. Pinakamatamis ang mangga sa Guimaras.3. Ano ang kasalungat ng hilaw?a. luto b. hinog c. sariwa4. Alin ang hindi kasingkahulugan ng mainit? a. nag-aapoy b. nagbabaga c. malamig 314 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYB. Punan ang balangkas. Isulat sa sagutang papel ang iyong sagot. I. Mangga A. Lumalaki sa mainit na lugar B. Biluhaba C. Dilaw at berde ang bunga D. ________________ (5) E. ________________ (6)C. Gamitin ang mga pangungusap upang makabuo ng talata. Gumamit ng mga hudyat na pananalita upang malaman ang tamang pagkakasunod-sunod. 1. Hugasang mabuti ang hilaw na mangga. 2. Balatan ito gamit ang matalas na kutsilyo. 3. Ilubog ang nabalatang mangga sa tubig na may asin. Ika-31 Linggo Aralin 31: Wastong Paggamit ng Enerhiya Sabihin at AlaminBasahin ang sumusunod na pangungusap. Pag-aralan ang mgaPD\VDOXQJJXKLWQDVDOLWDSDULUDODQDNLQXKDVDVHOHNVL\RQJ´$PDQJ6LQLQJVD3LOLSLQDVµ a. Si Guillermo Tolentino ay isang tanyag na eskultor. b. Simple lamang ang kaniyang mga disenyo. c. Nagsimula na siyang gumawa ng mas simpleng disenyo kaysa sa dati niyang mga gawa. d. Lumalapit siya sa mga dalubhasa upang makakuha ng paglilinaw. e. Nakuha niya ang pinakamataas na pagkilala bilang isang alagad ng sining. 315 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYf. Ang monumento ng Unang Sigaw sa Balintawak ang pinakamakahulugang interpretasyon sa Supremo ng Katipunan. Ano ang nais ipahiwatig ng mga may salungguhit na salita/parirala? Ano-anong salita, kataga, o panlapi ang idinaragdag sa pang- uri? Tandaan Ang pang-uri ay salitang naglalarawan o nagpapahayag ng katangian ng pangngalan at panghalip. May tatlong kaantasan ng kasidhian ng pang-uri: lantay, pahambing, at pasukdol. Lantay- ibinibigay ang karaniwang katangian ng pangngalan o panghalip nang walang paghahambing. Pahambing- ibinibigay ang katamtamang antas ng katangian o nagsasaad nang may paghahambing sa pangngalan o panghalip. Gumagamit ng medyo, nang bahagya, nang kaunti, higit, mas, di-tulad, di- gaano, at iba pa. Pasukdol- ibinibigay ang pinakamasidhing katangian ng pangngalan o panghalip. Ito ay naipapahayag sa pamamagitan ng pag-uulit ng salita, paggamit ng panlaping napaka, pinaka, ubod ng, lubha, totoo, talaga, tunay, at atbp. 316 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYGawain 1Sipiin sa inyong kuwaderno ang pang-uri sa sumusunod napangungusap. Isulat sa patlang sa unahan ng bawat bilang angantas ng pang-uri na ginamit._____1. Ang rosas ang pinakapaboritong bulaklak ni nanay._____2. Gusto kong magbasa ng nakalilibang na aklat._____3. Sa plasa makikita ang napakagandang tanawin ng kapaligiran._____4. Mas malaki ang bag ni Bea kaysa kay Kendra._____5. May mahabang ahas sa kulungan.Gawain 2Isulat ang angkop na antas ng pang-uri sa bawat pangungusap. 1. Ang temperatura sa araw na ito ay ________ (malamig) ________ kaysa noong isang Linggo. 2. ________ (mahaba) ________ ang braso ni tatay kaysa kay nanay. 3. ________ (mahusay) ________ sumayaw si Jiesel sa klase. 4. Ang kuwentong binasa namin sa araw na ito ay ________ (wili) ________. 5. Siya na yata ang ________ (galing) ________ na batang nakilala ko. 317 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Basahin at AlaminAno ang iyong karanasan kung may brownoutBasahin ang sumusunod na kuwento. Madilim na Ilaw ni: Gretel Laura M. Cadiong Nagmamadaling kinuha ni Teresa ang kaniyang mga aklatat inilagay sa kaniyang bag´3DDODP1DQD\DDOLVQDSRDNRµsabi ni Teresa sabay halik kay Aling Tina. Napabuntong hininga si Aling Tina habang papunta sa silidng anak at nagsimulang linisin ito. Tambak ng damit sa kama,nakakalat na mga hindi nagamit na papel, tumutulong gripo, atwalang takip na toothpaste ang pangkaraniwang tanawin niyatuwing umaga. Pagpunta niya sa kusina tumambad sa kaniyaang hindi naubos na pagkain sa mesa. Napailing na lamang si$OLQJ7LQD´2NDLODQND\DPDWXWXWRVL7HUHVDQDPDJWLSLG\"µVDELniya sa sarili. Isang araw, umuwi si Teresa na may dalang sulat mula sapaaralan. Masaya niyang tinanong ang kaniyang ina,´3DSD\DJDQSREDQLQ\RDNRQJVXPDOLVDJDZDLQQJPJDBabDHQJ,VNDZWVD6DEDGRDW/LQJJRVD%DUDQJD\/LPDVDZD\"µ Sandaling nag-LVLSVL$OLQJ7LQDDWVLQDELQJ´3DSD\DJDQNLWD7HUHVDQJXQLWODJLPRQJVXVXQGLQDQJPJDXWRVQJL\RQJJXURµ Araw ng Sabado, kasama na si Teresa sa gawain ng mgaBabaeng Iskawt. Hindi nagtagal, nakarating na ang grupo saBarangay Limasawa, ang pinakamalayong barangay sa kanilangbayan. Sabik na inakala ni Teresa na magtatayo sila ng tent nakanilang tulugan at pahingahan. Laking gulat niya nangmalamang ang bawat isa sa kanila ay sa bahay ng mgaresidente mananatili. 318 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYSi Teresa ay sa pamilya nina Mang Tony at Aling Dora maninirahan. Nalaman niya na wala palang elektrisidad at gripo QJWXELJVDOXJDUND\D·WNDLODQJDQQL\DQJJXPLVLQJQDQJPDDJD upang sumalok ng tubig na pampaligo. Sa gabi, hindi niya napapanood ang kaniyang paboritong programa at nakapaglalaro ng video games. Higit sa lahat, ang madilim na gabi ang nagpahirap kay Teresa sa paggawa ng mga itinakda QJJXUR´$QJODPSDUDQJJDVD\PD\PDGLOLPQDLODZµQDLVLSQL Teresa. Ang dalawang araw na kamping ay natapos. Masaya si Teresa na umuwi sa bahay nila. Nagpasya siyang gawin ang isang bagay. Ang madilim na ilaw mula sa lamparang gas ang nagturo sa kaniya ng dapat gawin. Isipin a. Bakit nagmamadali si Teresa? b. Ano-ano ang bagay na hindi pinangangalagaan ni Teresa? Bakit mo nasabi ito? c. Sa anong gawain siya sumali? d. Ano ang ilaw na ginagamit ng mga taga-barangay tuwing gabi Bakit e. Anong uri ng liwanag ang ibinibigay ng lamparang gas? f. Nasiyahan ba si Teresa sa kaniyang karanasan sa kamping? Bakit oo? Bakit hindi? g. Ano ang kaniyang natutuhan sa karanasan sa kamping h. Bakit kailangang magtipid sa elektrisidad at tubig? i. Ano-ano pa ang kailangan nating tipirin? Bakit kailangan natin itong gawin? 319 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Sabihin at Alamin Basahin ang bahaging kinuha sa kuwento. Sagutin ang sumusunod na tanong. 1. Tambak ng damit sa kama, nakakalat na mga hindi nagamit na papel, tumutulong gripo, at walang takip na toothpaste ang pangkaraniwang tanawin sa kaniya tuwing umaga. Pagpunta niya sa kusina tumambad sa kaniya ang hindi naubos na pagkain sa mesa. Anong uri ng bata si Teresa? Bakit mo nasabi ito? Ano ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha? 2. Nagmamadaling kinuha ni Teresa ang kaniyang mga aklat at inilagay sa kaniyang bag. Saan sa palagay mo pupunta si Teresa? Bakit mo nasabi ito? Ano ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha? 3. Masaya si Teresa na umuwi sa bahay nila. Nagpasiya siyang gawin ang isang bagay. Ang madilim na ilaw mula sa lamparang gas ang nagturo sa kaniya ng tamang dapat gawin. Ano sa palagay mo ang gagawin ni Teresa? Bakit mo nasabi ito? Ano ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha? 320 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY TandaanAng hinuha ay matalinong pagpapasiya batay sa nakita,naunang kaalaman, o karanasan. Ito ay isang ideya na hindituwirang inilalahad.Gawain 4Ibigay ang iyong hinuha sa sumusunod na sitwasyon.1. Sa mesa ay may nakabukas na aklat na ang ilang pahina ay may mga tekstong may marka. Ang mga papel ay may sulat. Ang lampara ay may ilaw. a. Ano ang ginagawa ng tao? b. Anong mga clue sa sitwasyon ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha?2. Tumutulo ang pawis ni Erlin sa kaniyang noo. Tanghaling tapat na ngunit marami pa ring balot ng kakanin sa kaniyang basket. Malakas ang kaniyang VLJDZ´6XPDQVXPDQPDVDUDSQD VXPDQµ a. Ano sa palagay mo ang trabaho ni Erlin? b. Anong mga clue sa sitwasyon ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha?3. Nagulat si Allan dahil ang perang ibinigay sa kaniya ng ina ay wala sa kaniyang bulsa. Nang tingnan niyang muli may nakapa siyang butas sa kaniyang bulsa. a. Ano sa palagay mo ang nangyari sa pera ni Allan? b. Anong mga clue sa sitwasyon ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha 321 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYGawain 5Basahin ang sumusunod na kuwento. Sagutin ang mga tanong. 1. ´$FKRRµDQJEDKLQJQL7HUL0XOLVL\DQJEXPDKLQJDW naulit pa. Mainit ang kaniyang pakiramdam at masakit ang kaniyang ulo. Pinilit niyang bumangon sa higaan at sinabi sa kaniyang nanay na hindi siya papasok. a. Bakit hindi papasok si Teri? b. Anong palatandaan o clue sa kuwento ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha? 2. Naiinip na siya buong umaga. Gusto na ni Ted na may magawa. Pagkatapos ng tanghalian, nagbisikleta siya papunta sa bahay ni Roy. Tahimik sa bahay at nang siya ay kumatok, walang sumagot sa kaniya. Nagbisikletang muli si Ted at bumalik sa kanilang bahay. a. Ano ang inisip ni Ted nang pumunta siya sa bahay ni Roy? b. Anong clue sa kuwento ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha? 322 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Sabihin at AlaminPag-aralan ang sumusunod na graph na nagpapakita ngbuwanang bayad sa kuryente ng tatlong pamilya. Konsumo ng KuryenteDEPED COPY3000 Pamilya Apostol Pamilya Cortez2000 Pamilya Daaco Setyembre Oktubre Nobyembre Disyembre10000 Setyembre Oktubre Nobyembre Disyembre 323 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Isipin 1. Ano ang ipinakikita ng patayong hanay na may mga bilang? 2. Ano ang kahulugan ng pahigang hanay na may mga pangalan ng buwan? 3. Ano ang ipinakikita ng kabuuan ng graph 4. Kaninong pamilya ang may bar na puti ang kulay? Ang grey ang kulay Ang itim na kulaySagutin ang sumusunod na tanong: 1. Kaninong pamilya ang may pinakamataas na bayad sa kuryente sa buwan ng Setyembre? Oktubre? 2. Kaninong pamilya ang may pinakamababang bayad sa kuryente sa buwan ng Setyembre? Disyembre? 3. Alin sa tatlong pamilya ang may pinakamataas na bayad sa kuryente? 4. Aling buwan mayroong pinakamataas na bayad sa kuryente ang tatlong pamilya? 5. Bakit mo ito nasabi? 324 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 6Basahin at pag-aralan ang sumusunod na graph. Sagutin angmga tanong. Bayad sa Tubig sa Buwan ng Setyembre Hanggang Disyembre 2012 ng Tatlong Pamilya <ŽŶƐƵŵŽŶŐdƵďŝŐƐĂƵǁĂŶŶŐ^ĞƚLJĞŵďƌĞͲ ŝƐLJĞŵďƌĞϮϬϭϮDEPED COPY700600500400 Pamilya Caballes300 Pamilya Torres200 Pamilya Moscares1000 Oktubre Nobyembre Disyembre Setyembre 325 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Isipin 1. Tungkol saan ang graph 2. Kaninong pamilya ang may pinakamataas na bayad sa buwan ng Nobyembre? 3. Kaninong pamilya ang may pinakamababang bayad sa Disyembre? 4. Kaninong pamilya ang may pinakamaliit na konsumo sa tubig? 5. Kaninong pamilya ang may pinakamataas na konsumo sa tubig? Lingguhang PagtatayaBasahin ang talata. Sagutin ang sumusunod na tanong. Ang mga mag-aaral sa ikaapat hanggang ikaanimna baitang ng Paaralang Elementarya ng Sto. Tomas aynagpasiyang magkaroon ng pamaskong palatuntunan namay tema. Ang lahat ay nananabik dito. Ibig nilang makitaang kakaibang palatuntunan ngayong taon. Nagsimula na ang parada, nasiyahan ang mga magulang,guro, pati na rin ang mga panauhin sa kanilang nasaksihan. Kagilagilalas na Dracula, King Kong, Frankenstein, atTransformer Robots ang temang ipinakita ng ikaapat na baitang. Sumunod naman sa daloy ng parada ang ikalimang baitang na ipinagmamalaki ang kanilang makukulay na kasuotan. Super heroes naman ang nanguna gaya nina Superman, Catwoman, Spiderman, Volta, at Darna. Ang ikaanim na baitang naman ay kasuotang pang-engkantada ang tema, napakalakas ng sigawan nang sila ay lumabas. Suot ang mala- engkantadang kasuotan gaya ng Cinderella at mga duwende, Rapunzel, reyna, at prinsesa. Nagtanghal sa palatuntunan ang bawat baitang at naging kahanga-hanga ang kanilang mga ipinakita. 326 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

I. Sagutin ang sumusunod na tanong. Isulat ang letra ng tamang sagot sa iyong sagutang papel.1. Bakit pumarada ang mga mag-aaral suot DQJLED·WLEDQJ kasuotan? a. Dahil sa ang pagdiriwang nila ay mayroong tema? b. May paligsahan sa pagandahan ng costume? c. Dahil dadalo sila ng pagdiriwang ng kaarawan?2. Ano-anong baitang ang kalahok sa programa? a. Baitang 1 hanggang 6 b. Baitang 4 hanggang 6 c. Baitang 3 hanggang 6DEPED COPY3. Magbigay ng hinuha kung ano ang temang ipinakita ng mag-aaral sa ikaapat na baitang. a. Nais nilang ipakita ang temang pang-engkantada. b. Nais nilang ipakita ang temang pangpelikula. c. Nais nilang ipakita ang temang gaya ng super heroes.4. Aling baitang ang nagpakita ng temang pangpelikulaa. Baitang IV b. Baitang V c. Baitang VI5. Anong uri ng pananalita ang may salungguhit?Ang bawat baitang ay nagpamalas ng kahanga-hangangkakayahan a. pandiwa b. pangngalan c. pang-uri.6. Anong antas ng pang-uri ang ipinapahayag ng salitang may salungguhit sa pangungusap. Ang ikalimang baitang ang may pinakamakulay na kasuotan sa palatuntunan. a. lantay b. pahambing c. pasukdol 327 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

II. Suriin ang graph at sagutin ang mga tanong. Isulat ang inyong sagot sa sagutang papel. AuMdgiaenNcaneooDdunrigngProtghreamParogram160 mBgialannAagnunogdodience140 ng proDgruamrina g the120100 Program 80 60 40 20 0 MagulangDEPED COPY Guro Panauhin Mag-aaral7. Ano ang tawag sa talaan sa itaasa. bar graph b. drowing c. tsart8. Aling grupo ng manonood ang may pinakamalaking bahagdan a. magulang b. mag-aaral sa Baitang I-III c. guro9. Aling grupo ng manonood ang may pinakamaliit nabahagdana. panauhin b. guro c. magulang10. Sa iyong palagay, bakit mas marami ang nanood na magulang kaysa mga panauhin? a. Mas maraming pagkakataon ang mga magulang kaysa mga panauhin. b. Maraming magulang ang ibig sumuporta sa kanilang mga anak. c. Dahil iilan lamang ang inimbitahang panauhin. 328 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Ika-32 Linggo Aralin 32: Matulunging Pamayanan Sabihin at AlaminBigyang pansin ang salitang inilalarawan o pinatutungkulan ngmga salita at parirala. DEPED COPYPariralang Salitang Salita/pariralang Salitangtumutukoy pinatutungkulan tumutukoy sa pinatutungkulansa lugar ng parirala panahon ng pariralasa naglalakad isang umaga naglalakadpaaralansa Kalye naglalakad saka na nakulongCaminosa lupa nakakalat bukas nakulongsa gumulong kinabukasan naisipbasurahansa ilalim ng nakahigabasurahansa daluyan nakulongng tubigAnong uri ng salita ang pinatutungkulan ng lugar o panahon?Ang mga salitang nagsasaad kung saan at kailan naganap angpandiwa ay tinatawag na pang-abay.Ano ang ipinapahayag ng pang-abay na pamanahon?Ano ang isinasaad ng pang-abay na panlunan? 329 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Tandaan Ang pang-abay ay mga salitang naglalarawan ng pandiwa, pang-uri, at kapuwa pang-abay. Ang pang-abay na pamanahon ay nagsasaad kung kailan naganap, nagaganap, o magaganap ang kilos ng pandiwa. Ang pang-abay na panlunan ay tumutukoy sa kung saan naganap, nagaganap, o magaganap ang kilos ng pandiwa.Gawain 1Piliin ang pag-abay sa pangungusap at ibigay ang uri nito. Isulatsa iyong sagutang papel.1. Naglakad kami sa Roxas Boulevard bago nakarating sa bahay.2. Ang hapunan ay sa ganap na ika-6 nang gabi.3. Ang ilang kabataang lalaki ay tumakbo patungo sa plasa.4. Dadalawin namin ang aming kamag-anak sa susunod na Linggo.5. Natulog si Marilyn sa tent. 330 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPYGawain 2 A. Piliin ang angkop na pang-abay na pamanahon o pang- abay na panlunan upang mabuo ang pangungusap sa ibaba. 1. May programa sa paaralan pagkatapos ng pagtataas ng watawat kaya si Pia ay pumasok nang (maaga, tanghali, gabi). 2. Magsepilyo tayo ng ngipin (araw-araw, dalawang beses sa isang Linggo, minsan sa isang Linggo). 3. Ang mga mag-aaral ay kailangang magsumite ng kanilang proyekto sa (takdang panahon, pagkatapos ng takdang panahon, isang Linggo). 4. Ang proyekto ay kailangang maisumite ngayon. Ang takdang panahon ay (bukas, sa isang taon, sa araw na ito). 5. Ipinagbabawal sa klase ang paggamit ng cell phone. Tatawag ako sa aking nanay (pagkatapos ng klase, habang nagkaklase, sa isang Linggo). B. Sipiin sa inyong kuwaderno ang pang-abay at isulat ang uri nito. 1. Gumulong ang bola sa ilalim ng mesa. 2. Nagluluto si nanay ng pagkain araw-araw. 3. Minsan lamang maghugas ng plato si tatay. 4. Nagkalat ang mga plastik kahit saan. 5. Itapon natin ang basura sa tamang lugar. 331 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

DEPED COPY Basahin at AlaminNakasali ka na ba sa mga paligsahan Ano ang iyongnaramdaman?Basahin ang sumusunod na talambuhay. Ang Aking Talambuhay Ang pangalan ko ay Jiesel Saavedra. Ipinanganak akonoong Setyembre 21, 2005 sa Gabi, Cordova Cebu. Lima kami sapamilya. Ang aking ama ay isang seaman at kasalukuyangempleyado sa isang pribadong kompanya. Ang aking ina ayisang guro. Siya ay isang government employee. Nag-aaral akosa Paaralang Elementarya ng Gabi. Noong ako ay apat na taong gulang pa lamang, nagkusaakong sumali sa isang paligsahan sa sining sa kinder. Ang mgadetalye sa paligsahan ay hindi lahat naipaalam sa akin. Angtema ay hindi nasabi nang wasto sa akin ng aming guro.Nalaman ko lamang ang tema sa panimulang palatuntunan. Akala ko ay hindi tama ang aking disenyo. Laking gulat konang maraming nagandahan dito. Una, buong tiwala akonggumuhit ng malaking puso sa kartolina. Ikalawa, ay maingat konginilagay ang larawan ng aming pamilya sa gitna. Kasunod nito,malinaw kong iginuhit ang isang anghel sa itaas nang kanangbahagi ng kartolina. Sa pagtatapos, isinulat ko nang malalakingtitik DQJSDPDJDWQD´0DKDONRDQJ$NLQJ3DPLO\Dµ Sa programa ng pagkilala, lahat ng mga nanalong sining aydinala sa entablado. Lalo akong kinabahan dahil nakita ko angaking gawa roon. Nang ipahayag ang nagwagi, ako angchampion! Pumalakpak nang malakas ang mga manonoodnang ipakita ang aking sining. Mabilis na tumakbo sa akin angaking ina at niyakap ako nang mahigpit. Umakyat kaming 332 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.