2.ตำราฝังเข็มรมยา เล่ม 2

Page 50 40 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 ความแรงระดบั นวี้ า “ระดบั รสู ึก (feeling threshold)” เม่อื เพิ่มความแรงข้ึนอีกผปู วยจะรูสึกปวดจนทน ไมได เรียกความแรงระดับน้ีวา “ระดับปวด (pain threshold)” ความแรงในการกระตุนที่เหมาะสมควร อยูระหวางสองระดบั น้ี ซง่ึ จะแตกตา งกันในผปู วยแตล ะรายและตาํ แหนง จดุ บนรางกาย สว นใหญม ักปรบั ความแรงโดยยึดถือตามความทนไดข องผูปวยเปนเกณฑ ในบางรายเมื่อกระตุนไฟฟาไปชั่วครูความรูสึก ตอแรงกระตุนจะลดลงหรือหายไป กรณีนี้สามารถปรับความแรงกระแสไฟฟาเพ่ิมไดอีก หรืออาจหยุด เครือ่ งกระตุน 1 – 2 นาที แลว เริม่ กระตนุ ใหม 4) เครอื่ งกระตุน เข็มไฟฟาสว นใหญส ามารถปรบั ตง้ั เวลาในการกระตุนได เมื่อครบเวลาท่ตี งั้ ไว เครื่องจะตัดการทํางานโดยอัตโนมัตแิ ละสง สัญญาณเตือน เมอ่ื ครบเวลาหรือตองการหยุดกระตุน ใหหมุน ปมุ ความแรงกลบั ไปที่ศนู ย แลวปด เคร่อื ง เก็บสายไฟและถอนเข็มออกตามขั้นตอนการถอนเขม็ ปกติ 4.2 สรรพคณุ และขอ บง ใชเครือ่ งกระตุนเขม็ ไฟฟา การกระตุนดว ยไฟฟาทเ่ี หมาะสม ผา นเข็มท่ีคาอยตู ามจุดตา ง ๆ สง ผลตอ รา งกายในหลายดาน ไดแ ก ชวยปรับการทําหนา ท่ีของอวัยวะภายใน บรรเทาปวด บรรเทาการหดเกร็งของกลา มเนือ้ ชักนําให สงบงว ง (induce sedation) และเพ่ิมการไหลเวียนเลอื ด ความถ่แี ละรูปแบบของคลืน่ ไฟฟา ท่ีแตกตาง กันยอมสง ผลในการรกั ษาท่ีตา งกนั ดว ย คลนื่ ความถ่ีสูงระหวา ง 50 – 100 ครัง้ ตอ วนิ าที เรียกวา “คล่นื ถี่ หรอื dense wave” คลนื่ ความถีต่ ํา่ ระหวาง 2 – 5 ครงั้ ตอวนิ าที เรยี กวา “คลน่ื หาง หรอื rarefaction wave” การกระตนุ ดวยไฟฟา มีหลายรปู แบบ ไดแก คล่ืนถแ่ี บบตอ เนอ่ื ง (continuous dense wave), คล่ืน หา งแบบตอ เนื่อง (continuous rarefaction wave), คลน่ื หางสลบั คลน่ื ถ่ี (rarefaction-dense wave), กระตนุ สลบั หยุดเปน ชว ง (intermittent wave) และ คลื่นรูปฟนเลือ่ ย (sawtooth wave) ความถ่ีและรปู แบบ คลนื่ ในการกระตนุ ขึ้นอยูกับพยาธสิ ภาพท่ตี อ งการรักษาเปนสาํ คัญ คลนื่ ถ่ี (dense wave) ชว ยชกั นําใหเกดิ ผลในการระงับยบั ยั้งตอเสนประสาทรับความรูสึกและ เสนประสาทส่ังงาน มักใชเพ่ือทาํ ใหสงบหรอื งว ง บรรเทาปวด คลายกลามเน้ือและเสนเลอื ดท่ีหดเกร็ง ใช ระงบั ความรูสกึ และการเคล่อื นไหวเพอ่ื การดมยาผาตัดหรอื ใชรว มกับการดมยาผาตัด เปนตน คลื่นหาง (rarefaction wave) ชว ยกระตนุ จุดฝง เขม็ ใหแ รงขน้ึ ทาํ ใหเกดิ การหดตวั ของ กลามเนือ้ เพมิ่ ความตงึ ใหกับกลามเนอ้ื และเสน เอ็น กระตุนท้ังเสนประสาทรับความรสู กึ และเสนประสาท สง่ั งาน คลื่นหา งเหมาะทีจ่ ะใชกับโรคอัมพาต การบาดเจ็บของกลา มเนอื้ ขอและเอ็น

Page 51 บทท่ี 1 เทคนิคการฝงเข็ม 41 คลน่ื หา งสลับคลื่นถ่ี (rarefaction-dense wave) คล่ืนรปู แบบนี้เปนการต้ังคาใหเกิดการ กระตุนดวยคลน่ื ถี่สลบั กบั คลื่นหา ง คล่ืนละ 1.5 นาที สลบั กันอยางตอ เนอ่ื ง คลื่นรูปแบบนีม้ ีขอ เดนท่ไี ม ทาํ ใหเ กดิ ความชาชนิ ตอ การกระตุนดวยไฟฟาซงึ่ มกั เกดิ กับการใชค ล่นื เดยี วแบบตอเนื่อง เหมาะสาํ หรับ กระตุน เพือ่ เพม่ิ การเผาผลาญ (metabolism) เพ่มิ การไหลเวยี นของช่แี ละเลอื ด เพ่ิมการหลอ เลยี้ ง เนือ้ เยอ่ื และบรรเทาอาการอักเสบบวม มักใชก ับอาการปวด เนือ้ เย่อื เคล็ดยอกและชํ้าบวม ขออกั เสบ การไหลเวยี นของเลอื ดและชแ่ี ปรปรวน อมั พาตใบหนา กลามเนอื้ ออนลา เนื้อเย่ือบาดเจบ็ จากความเย็น เปนตน คล่นื กระตนุ สลบั หยุดเปนชวง (intermittent wave) เปนรูปแบบการกระตุน ดว ยคล่นื หา งเปน เวลา 1.5 นาที และหยดุ กระตุนเปน เวลา 1.5 นาที สลบั กนั อยางตอเน่อื ง คลื่นรปู แบบนี้ชว ยเรงเรา กลา มเนอ้ื ใหต ่นื ตัว มีผลใหก ลามเน้ือลายหดตวั มักใชกบั อาการกลา มเนื้อออนแรง กลามเนื้อลีบ อมั พาต คลน่ื รปู ฟน เลื่อย (sawtooth wave) เปนคลนื่ ทมี่ คี วามผันแปรของรปู แบบคลา ยฟน เล่อื ย มี ความถอี่ ยรู ะหวา ง 16 – 25 ครง้ั ตอ วนิ าที ซ่ึงใกลเ คยี งกับอตั ราการหายใจของมนษุ ย จงึ อาจเรยี กอีก อยางหนึ่งวา คลนื่ เลียนแบบการหายใจ (respiratory wave) ใชสาํ หรบั กระตุนเสน ประสาทฟรีนคิ (phrenic nerve) ซ่งึ ทาํ หนาท่คี วบคุมกระบังลม โดยกระตุนท่จี ดุ TianDing (LI 17) คลา ยเปนการสง่ั การหายใจเทียมในกรณีการหายใจลมเหลว นอกจากน้ยี ังมผี ลในการเพม่ิ ความต่ืนตวั ของเสนประสาท และกลา มเนื้อ ปรบั สมดุลระบบเสน ลมปราณ ทาํ ใหก ารไหลเวยี นของชแี่ ละเลอื ดดีขน้ึ 4.3 ขอบง ใช การกระตุนเข็มดวยไฟฟาสามารถใชไดในทุกโรคท่ีสามารถรักษาไดดวยการฝงเข็ม โดยเฉพาะ กลุมอาการทางจติ ซึมเศราสลับคุมคลัง่ (manic-depressive psychosis) อาการปวดเสนประสาท (neuralgia) อาการอันสืบเนื่องมาจากโรคหลอดเลือดสมอง อาการที่สืบเน่ืองมาจากโรคโปลิโอ กลา มเนื้อออ นเปล้ีย โรคระบบทางเดินอาหาร กลมุ อาการปวดขอ การระงับความรสู กึ หรอื รวมกบั การดมยาผาตัด 4.4 ขอ ควรระวัง 1) ตรวจสอบเครื่องกระตนุ และสายไฟที่ตอ กบั เข็มใหพ รอ มกอนการใชงาน สายไฟท่ีใชบ อ ยอาจ หงกิ งอหรอื ถกู ดึงร้งั จนสายทองแดงทอ่ี ยภู ายในขาดได เตาเสยี บสายท่ีใชมานานอาจหลวม ทาํ ใหกระแสไฟฟา ท่ี

Page 52 42 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 กระตุนตดิ ๆ ดบั ๆ ฯลฯ หลังเสรจ็ การกระตนุ ไฟฟา ปรบั หมนุ ปมุ เพมิ่ กระแสไฟไปทีศ่ ูนย ปดเคร่อื ง และถอดสายทหี่ นบี กับเข็มบนตัวผูปว ยออกใหเ รยี บรอ ยกอน แลวจงึ ถอนเขม็ ตามเทคนิคปกติ 2) การกระตุนเข็มดว ยไฟฟา มคี วามแรงกวา การกระตุนดวยมือ จึงอาจมโี อกาสเปน ลมหรอื เกิด ความเจบ็ ปวดและสรา งความหวาดวิตกใหกบั ผปู ว ยไดมากกวา โดยเฉพาะในขณะเปดกระแสไฟเขากระตุนจุด ตองคอ ย ๆ ปรับไฟขึ้นอยางระมดั ระวังและคอยสังเกตสอบถามอาการผปู วยตลอดเวลา จนไดระดบั ที่ ตองการ หามเพิ่มกระแสไฟฟาปริมาณมากอยางพรวดพราด เพราะอาจทําใหผ ูปว ยเปนลม เจบ็ ปวดหรือ ตกใจจนควบคุมตัวเองไมไ ด หรอื กลามเนอ้ื หดตวั อยางรุนแรง ซง่ึ อาจทําใหเข็มงอ หรือเขม็ หักคาได 3) ในผทู ม่ี โี รคหัวใจทใ่ี สเครอื่ งกระตนุ การเตน ของหัวใจ ควรงดเวน การกระตนุ ดวยไฟฟา หรือ ถาจาํ เปนตอ งใช หา มจับข้ัวไฟฟา ตาํ แหนง ของหวั ใจ 4) จดุ ฝงเข็มท่ใี กลก บั ปมประสาทหรอื ไขสนั หลัง ควรใชความแรงในการกระตนุ ไฟฟาใหนอ ยลง กวาปกติเพือ่ หลกี เลย่ี งอนั ตรายตอ ระบบประสาท 5) การฝง เข็มในสตรีมีครรภ หากมีขอ บงใช ตองกระทําดวยความระมดั ระวงั และการกระตุน ดว ยไฟฟาตอ งทาํ ดวยความระมดั ระวงั ยงิ่ กวา 6) ไมควรใชเ ขม็ ท่ดี า มเขม็ มปี ญหาในการนาํ กระแสไฟฟา ไดแ ก ดามเข็มทผี่ านการเผารมยา ดา ม เข็มที่ผลติ โดยใชฉ นวนไฟฟาพนั หมุ ไวแ ละดามเข็มท่เี ปน สนิม หากจําเปน ตองกระตนุ ไฟฟากบั เขม็ เหลา นี้ ใหใ ชข ัว้ หนบี จบั ทีต่ วั เขม็ แทน 5. เขม็ นาํ้ (水针 ShuǐZhēn: Hydro-Acupuncture) เขม็ น้ํา หรืออีกนัยหนง่ึ คือการฉดี ยาเขาจุดฝงเขม็ หมายถึง การรกั ษาอาการเจบ็ ปว ยดวยการใช ยาฉดี เขาที่จุดฝงเข็ม เข็มทฉ่ี ีดยาและนาํ้ ยาท่ีฉดี ไวตรงจดุ จัดเปน การกระตนุ จุดฝง เขม็ วิธหี น่ึง จดุ จะถกู กระตนุ อยางตอเนอ่ื งจนกระทงั่ ยาถกู ดดู ซึมหมด ผลของรกั ษาเปน ผลรว มกันของฤทธย์ิ าทฉ่ี ีดและสรรพคุณ ของจุดฝง เข็ม ซงึ่ ผูร กั ษาตอ งเลอื กทั้งยาและจุดฝง เข็มที่เหมาะสมกบั วตั ถปุ ระสงคข องการรกั ษา เขม็ ฉีดยาและกระบอกฉดี ยา เปนชนดิ เดียวกันกบั ท่ีใชฉ ีดยาทางการแพทยทว่ั ไป โดยเลอื กขนาด ใหเหมาะสมกบั ปริมาณยาที่ใชแ ละตําแหนง ของจุดท่ฉี ดี ซ่งึ ตองเปน เข็มและกระบอกฉดี ยาตามมาตรฐาน การแพทยป จจบุ นั และใชค รงั้ เดียวทิง้ ยาฉีด ยาที่ฉดี อาจเปน ยารักษาโรคแผนปจจุบัน วติ ามนิ หรือสมุนไพร ก็ได แตต องเปนยาทผี่ าน

Page 53 บทที่ 1 เทคนคิ การฝง เข็ม 43 กระบวนการผลติ ปราศจากเช้อื เพอ่ื ใชใ นการฉดี ตามมาตรฐานทางการแพทยเทา นน้ั ยาทีใ่ ชสาํ หรับฉีดเขา กลามเนื้อสามารถประยกุ ตเปน เขม็ น้ําได 5.1 วิธีการใชเขม็ นํ้า 1) การเลอื กจดุ ฝง เขม็ ในการฉีดยา ใชห ลกั การเดยี วกบั การเลือกจุดฝง เข็มรกั ษาโรค หรอื อาจ เลือกจดุ กดเจ็บหรือจุดสอ อาการท่ีมีลกั ษณะเปนรอยนนู เปน ตมุ หรือเปนกอ นบริเวณหลังหรือแขนขา เลอื กจดุ ที่จะฉีดยาประมาณ 2 – 4 จุด ในแตละคร้งั 2) ปรมิ าณยาฉีด หากเปน ยาท่มี ขี นาดการใชแ นน อนในแตละคร้งั ตองใชยาไมเ กินขนาดท่ีกําหนด โดยทว่ั ไปหากนาํ มาใชรักษาดว ยเขม็ นํ้าอาจใชย าเพียง 1/5 – 1/2 ของขนาดยาทกี่ าํ หนดใหใชก็เพยี งพอใน การรักษา ยากลุมวิตามินที่ไมไดจํากัดขนาดยาไวแนนอนใหฉีดจุดละ 1 – 2 ml ตามความเหมาะสม แตละจุด อาจใชวิตามินตา งชนิดกันกไ็ ด หากใช 5 – 10 % กลโู คส ใหใ ชป ระมาณ 5 – 10 ml ตอคร้ัง ปริมาณยาที่ฉีดเขา ในแตล ะจดุ ยงั มคี วามแตกตา งกนั ตามตาํ แหนง ของจุด บริเวณใบหูใชปริมาณจุดละ 0.1 ml บริเวณศีรษะ ใบหนาใชจุดละประมาณ 0.3 – 0.5 ml บริเวณแขน-ขา แผนหลังและทรวงอกใชจุดละประมาณ 0.5 – 2 ml บรเิ วณเอวหรือสะโพกใชจ ุดละประมาณ 2 – 5 ml 3) วิธกี ารฉีดยา - เลือกกระบอกและเข็มฉดี ยาใหเหมาะสมกบั ปรมิ าณยาที่จะใชแ ละจุดทจ่ี ะฉีดยา - ทาํ ความสะอาดผิวหนงั ตามขั้นตอนมาตรฐานการฉีดยา - มอื ซายตรงึ ผิวหนงั ตรงจดุ ทีจ่ ะฉดี ยา มือขวาแทงเข็มผานผิวหนังตรงจุดอยางรวดเร็ว จากน้ัน คอ ย ๆ ดนั เข็มไปยังระดบั ความลกึ ของจุดฝงเข็มจนเกดิ อาการไดช ่ี - ดงึ กานกระบอกฉดี ยาตรวจสอบวามเี ลอื ดออกหรอื ไม หากไมม เี ลอื ดออกใหเ ริม่ ฉดี ยาได - ความเร็วในการฉดี ยา กรณีทั่วไปจะใชความเร็วระดับปานกลาง กรณีโรคเฉียบพลันหรือกลุม อาการรอ นแกรง ใหฉ ีดยาอยางรวดเรว็ ในกรณีโรคเรือ้ รงั หรอื กลมุ อาการพรองควรฉีดยาเขา ชา ๆ - ในจุดทีใ่ ชยาฉีดปรมิ าณมาก ใหพ ิจารณาฉีดยาแบบเลนระดบั โดยแบง ฉีดยาเปน สวน ๆ จากระดบั ลึกมายังระดับตนื้ หรอื แบง สวนฉดี โดยการเปล่ยี นทศิ ทางปลายเขม็ ฉีดยาไปรอบ ๆ จดุ

Page 54 44 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 4) แผนการรกั ษาดวยเขม็ นา้ํ กรณโี รคเฉียบพลนั พิจารณาทําเข็มน้ําทุกวัน วนั ละ 1 – 2 ครัง้ กรณีโรคเร้อื รงั ใหพ จิ ารณาทําวันละ 1 ครง้ั ทุกวนั หรือเวนวนั การทาํ แตล ะคร้ังควรทําสลบั จดุ กันไป ไม ฉีดยาซ้ําจุดเดิมติดตอ กัน เพราะอาจเปน อันตรายตอเน้ือเยอ่ื บริเวณดังกลาว ทําเข็มนํา้ ตอ เนอ่ื ง 6 – 10 คร้ัง นับเปน 1 ชดุ การรักษา เมือ่ ครบ 1 ชุด ใหพ ัก 1 สัปดาห แลว จงึ เร่มิ ชดุ ตอ ไป 5.2 ขอบง ใช โรคที่รกั ษาไดด วยการฝง เข็มสามารถพิจารณาใชเ ขม็ นา้ํ รักษาไดท้ังสิ้น โดยท่วั ไปเขม็ นาํ้ เหมาะ สาํ หรับ อาการไอ โรคหดื ปวดกระเพาะอาหาร ปวดเสนประสาท กลุม อาการปวดตาง ๆ กลมุ อาการออน แรง ปวดหลงั และขา อาการเคลด็ ยอกและฟกช้าํ โรคผิวหนงั ตาง ๆ เปน ตน 5.3 ขอ ควรระวงั 1) ศึกษาอยางถองแทและใหความสําคัญกับคุณสมบัติทางเภสัชวิทยาของยาแตละชนิดท่ีนํามาใช ทาํ เขม็ นํ้า เชน การออกฤทธิ์ ขนาดยา ขอหามในการใช ผลขางเคียงและอาการแพยาท่ีอาจเกิดข้ึน ฯ การ ใชยาฉีดมคี วามเส่ียงท่จี ะเกดิ การแพย าได ยาฉดี บางชนิดอาจทําใหผ ูปว ยบางรายแพยาอยางรนุ แรงหรอื เกิด ผลขา งเคียงได ควรสอบประวัติการแพยาและประเมินความเสยี่ งในผปู ว ยแตละรายอยางระมดั ระวงั 2) กอนฉดี ยาควรอธบิ ายใหผูป ว ยเขา ใจถงึ ขอบงใช ชนดิ ของยาทใ่ี ช ฤทธแ์ิ ละผลขา งเคยี งของยาท่ี อาจเกดิ ขนึ้ ตลอดจนหลังการฉดี ยาอาจเกดิ การไดช น่ี านเปน วัน 3) หลกี เลี่ยงการฉีดยาเขาขอ โพรงไขสันหลัง หลอดเลือดและเสน ประสาท 4) ไมแทงเข็มลกึ ในตาํ แหนง ทีอ่ าจเกดิ อันตรายตอ อวัยวะภายในไดง า ย ไดแ ก บรเิ วณคอ อกและหลงั 5) สตรมี ีครรภ หา มฉดี จุดบริเวณทอ ง หลังสวนเอวและกน กบ HeGu (LI 4) และ SanYinJiao (SP 6) เพราะอาจกระตนุ ใหเกิดการแทงได รวมทัง้ ตองประเมินความเสยี่ งของยาตอ เด็กดวย 6) ผูปวยท่ีมีความเส่ียงเร่ืองเลือดออกงายหรือเลือดหยุดยาก ควรหลีกเล่ียงการใชเข็มน้ํา เพราะ อาจเกดิ เลอื ดออกตรงบริเวณที่ฉดี ยาได หากจําเปนควรใหก ารรักษาดวยความระมัดระวัง 7) ปฏบิ ัติตามข้นั ตอนเทคนิคปลอดเชื้ออยา งเครงครัด เพ่ือปองกนั การติดเชื้อ

Page 55 บทท่ี 2 ปฐมบทสกู ารฝงเข็มรักษาโรค การฝง เขม็ และรมยา เปนการปอ งกนั และรกั ษาโรควิธีหนง่ึ ของการแพทยแ ผนจีน โดย ประยุกตใชตามการวนิ ิจฉัยแยกโรค ซึง่ มีพน้ื ฐานมาจากทฤษฎีการแพทยจ นี การฝง เขม็ จงึ ไมใ ชแ คแ ทง เข็มไปตามจุดตาง ๆ บนรางกาย แลวทําใหโ รคหรือความเจบ็ ปวยตา ง ๆ หายไปได อีกทงั้ จดุ ฝง เขม็ ท่มี ี มากกวา 700 จุด ท่วั รางกาย ยอมไมอ าจแทงไดท ้ังหมดในคราวเดยี ว หากมีหลักปฏบิ ตั ทิ ่ีดี เข็มเพยี ง ไมก่เี ลม ก็สามารถรักษาโรคใหห ายเปน ปลดิ ทิ้งได หาไมถงึ จะแทงเข็มจนพรุนไปท้งั รา งยอ มไมบังเกดิ ผล ใด ๆ เวน เสียแตว า บังเอิญ ความแตกตางนข้ี น้ึ อยูก ับทฤษฎพี ้ืนฐานท่แี มนยํา การวนิ จิ ฉยั แยกโรคที่ ถูกตอง การเลือกจุดและเทคนคิ ในการฝง เข็มทเ่ี หมาะสม ซึง่ สามารถเรยี นรแู ละฝก ฝนไดไ มยาก หลกั ทัว่ ไปในการรกั ษาโรค หลักท่ัวไปในการรักษาโรค เปนแนวคดิ การรกั ษาโรคแบบองครวมรว มกบั การวินิจฉยั แยกโรค ตามกลุมอาการ ซง่ึ เปนหลักพน้ื ฐานสาํ คัญที่ครอบคลุมการรักษาโรคทกุ วธิ ี สําหรับการฝง เข็มถือเปนหลกั พนื้ ฐานสาํ คัญในการเลือกจดุ และเทคนิคในการฝง เขม็ 1) การปรบั สมดุลของอินและหยาง โดยหลกั พื้นฐานของทฤษฎแี พทยจีน ความเจบ็ ปวยทุกอยา งเปน ผลมาจากความไมส มดลุ ของ สภาวะสองขว้ั ที่ตรงกันขา ม ข้วั หนง่ึ เรียกวา“อนิ ”อีกข้วั คอื “หยาง” ปกตอิ ินและหยางภายในรา งกาย มีปฏสิ มั พันธก นั ตลอดเวลา ทั้งการเปลีย่ นแปร-การหกั ลาง-การยบั ยง้ั -การบรโิ ภค-การเก้ือกูล-การพงึ่ พา อาศยั ซ่ึงกันและกนั หากมีปจจัยใดก็ตามที่ทําใหข วั้ ใดข้ัวหนง่ึ มีปรมิ าณหรือหนา ทีม่ ากเกนิ หรือออนดอ ย ไป ยอ มสงผลกระทบตอ ปกติภาวะของรา งกาย การปรบั สมดุลของอนิ และหยางจงึ เปน หลกั พ้นื ฐาน สาํ คญั ในการรักษาโรค คมั ภรี ห ฺวังตี้เนย จิง ภาคหลงิ ซู บทท่ี 5 กลา ววา “ทําอยา งไร เพือ่ ปรบั ใหอ ิน และหยางเกดิ ภาวะสมดุล คอื สง่ิ สําคญั ท่ีสุดในการฝง เขม็ รักษาโรค” หยางเกนิ ทําลายอนิ อินเกนิ ทาํ ใหห ยางเสยี หาย เชน ความรอ น (หยาง) มากเกินไปทําลายสาร จําเปน (อิน), ความเย็น (อิน) มากเกินไปทําลายชี่ (หยาง) ในการรักษาตอ งทาํ การลดความรอ นหรอื ขจดั

Page 56 46 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 ความเยน็ ดวยวธิ ี “ขจดั สว นเกิน” และ “ลดความแกรง ” เม่ือเกดิ ข้ัวหนง่ึ แกรง หรือเกนิ ในการ ปรบั ใหเกิดความสมดลุ ตอ งพจิ ารณาสภาพของอกี ข้ัวหนึง่ ดว ย ไมควรทําการรักษาเพยี งขว้ั เดยี ว เนื่องจากขวั้ ทีแ่ กรง มักทาํ ลายอกี ขว้ั หนง่ึ ไปดวย หากผูป ว ยมอี าการของหยางแกรง ควรตรวจดวู า มอี ิน พรองดว ยหรอื ไม การรักษาตองระบายหยางและบาํ รุงอินควบคูกนั ไป อนิ พรองยอ มเสยี หนา ท่ีในการควบคุมหยาง หยางจึงแสดงออกมากเกนิ ปรากฏ “กลุมอาการ รอนพรอ ง” (รอนเพราะอินพรอ ง) ในทางตรงขาม เมื่อหยางพรอ งยอ มควบคมุ อินไมได อินแสดงออก มากเกิน เกดิ “กลุม อาการเยน็ พรอง”(เย็นเพราะหยางพรอ ง) คมั ภรี ห ฺวงั ต้ีเนยจิง ภาคซูเอว้นิ บทที่ 5 กลา ววา “โรคหยางใหรกั ษาอนิ โรคอนิ ใหรักษาหยาง” หมายถึง หยางแสดงอาการเดนเนื่องเพราะอนิ พรองตอ งเสรมิ บาํ รงุ อนิ ไปควบคมุ หยาง ขณะทีอ่ ินเดน เพราะหยางพรอ งตอ งเสริมบํารุงหยางไปควบคมุ อนิ หากมีอาการพรองทง้ั อินและหยางตอ งบํารงุ ทง้ั คู อนง่ึ ในการรักษาโรคที่มอี นิ หรอื หยางพรอ งสามารถ ใชการบาํ รงุ หยางเพ่ือรักษาอินพรอ งและสามารถใชก ารบํารงุ อนิ เพ่ือรักษาหยางพรอง เนอื่ งเพราะอิน และหยางเปลี่ยนแปรกนั ไปมา พึง่ พาและเกอื้ กลู ซง่ึ กนั และกัน ตัวอยาง เม่อื อินหรอื หยางของอวยั วะ ภายในพรอง สามารถเสรมิ บํารุงจุดอวัยวะหนา (Front-Mu point) รวมกบั จดุ อวยั วะหลัง (Back- Shu point) เพอื่ เสริมบํารุงทง้ั ชี่อินและชีห่ ยางของอวยั วะภายในนั้น อินและหยาง เปน หลักพืน้ ฐานในการวินจิ ฉัยแยกกลุมอาการของโรค โดยมีแนวทางการรักษา กวาง ๆ ในการปรับสมดุลอินและหยาง ไดแก บาํ รุงเม่ือพรอง ระบายเมอื่ เกนิ ขจดั ความเย็นดว ยวิธีอุน เสริมสารอาหารและช่ที ีป่ กปองรา งกาย และเสรมิ เตมิ การไหลเวยี นของเลือดและชี่ เทคนิคในการกระตุน เข็มท่หี ลากหลายแตกตา ง มีวัตถุประสงคเ พ่ือปรับสมดลุ ของหยินและหยางเปน หลัก 2) เสรมิ สรา งภมู ติ า นทานและขจัดปจ จยั กอ โรค หากพิจารณาตามความเปน จรงิ โรคเกิดขึน้ และดาํ เนนิ ไปภายใตการตอสูก นั ระหวา ง ชีต่ อ ตาน โรค (Antipathogenic Qi) และปจ จัยกอโรค (Pathogenic Factor) การระดมหรือเสรมิ สราง ความแขง็ แกรงใหกบั ช่ีตอ ตา นโรคเพ่อื ไปจัดการปจจยั กอโรคเปนวิธีการรักษาโรคท่ีถูกตอ ง อยา งไรกต็ าม การเสรมิ สรางภมู ิตานทานของรา งกายใหแขง็ แกรง และขจดั ปจจยั กอ โรคควบคกู ันเปนหลกั สาํ คัญในการ รักษาโรค

Page 57 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรักษาโรค 47 วิธเี สริมภูมิตา นทานใหกบั รางกาย ไดแก การเสรมิ บาํ รุงชตี่ อตา นโรคและเสรมิ สรางสขุ ภาพ เม่อื ภมู ติ านทานโรคแขง็ แกรงยอ มขจัดปจ จัยกอ โรคได และเม่อื ปจจัยกอโรคถูกขจัดออกไปภูมิตา นทาน ยอ มแขง็ แกรงขน้ึ ปจจัยทง้ั สองมคี วามเกีย่ วพันกันอยา งใกลช ดิ ภูมติ านทานทีแ่ ขง็ แกรง สามารถขจัด ปจ จยั กอโรคได ขณะทปี่ จ จัยกอ โรคท่ีรนุ แรงกส็ ามารถทาํ ลายภูมิตานทานไดเ ชนกัน ในทางปฏบิ ตั ิ ควรประเมนิ สภาพของทง้ั ปจ จยั กอโรคและช่ีตอตานโรคอยางรอบคอบ เพ่ือใชใ น การตัดสนิ ใจวา จะเสริมภมู ิตา นทานกอนหรอื จะขจดั ปจจัยกอ โรคกอ น ผปู วยทภี่ ูมิตานทานออ นแตป จจยั กอ โรคยงั ไมร นุ แรงควรทาํ การเสรมิ ภูมติ านทานกอน ผปู วยท่ีปจจยั กอ โรครุนแรงแตยังไมทําลายภูมิ ตานทานควรขจดั ปจจัยกอโรคกอ นเปนสิง่ แรก ถาภูมิตา นทานออนและปจ จยั กอ โรครุนแรงควรทาํ ทัง้ สองวธิ คี วบคูก ัน นอกจากน้ี ตอ งประเมนิ วา อะไรเปน เหตุในการเกดิ โรค กรณีทภ่ี มู ิตา นทานออ นจงึ เกดิ โรคได งา ย ตอ งเนนการเสรมิ สรา งภูมติ า นทานเปนหลักแลว จงึ หาวธิ เี พ่ือขจัดปจจยั กอ โรค ในทางตรงขา ม ปจ จยั กอโรคท่รี นุ แรงยอมเอาชนะภูมติ า นทานจนเกิดโรคขนึ้ ได กรณีน้ีควรขจดั ปจจัยกอโรคกอนแลว จงึ เสริมสรางภมู ิตานทานทถ่ี ูกทําลายไปกลบั คนื มา ในกรณีวิกฤติท่ผี ูป วยมสี ภาพทรดุ โทรมจนภูมติ า นทาน ออนพรอ งอยา งมากและไดรับปจ จัยกอโรคที่รุนแรง ควรขจดั ปจจยั กอโรคกอ นแลว จงึ หาวธิ ีเสริมสราง ภมู ติ านทาน 3) แยกแยะปฐมภมู จิ ากทตุ ยิ ภมู ิ ปฐมภมู แิ ละทุติยภูมมิ ีความหมายทแ่ี ตกตา งแตสมั พนั ธก นั ในกรณขี องชตี่ อตา นโรคและปจ จยั กอ โรค ช่ีตอ ตา นโรคจัดเปน ปฐมภูมิและปจ จยั กอโรคเปนทุติยภมู ิ หากมองระหวา งสาเหตุและอาการท่ี ปรากฏ สาเหตจุ ัดเปนปฐมภมู ิ อาการทีป่ รากฏเปนทตุ ิยภูมิ หากพจิ ารณาในตําแหนง ของรอยโรค สว นใน จัดเปนปฐมภูมิ สวนนอกเปนทุติยภมู ิ ในกรณีของการดําเนินโรค โรคหรอื ภาวะตน เหตคุ อื ปฐมภูมิ สว น โรคหรือภาวะแทรกซอ นคอื ทตุ ิยภมู ิ แนวความคดิ นี้เปน การมองปญ หาหรือโรคใหค รอบคลุมทง้ั สองดาน ทแ่ี ตกตางแตเก่ียวเน่อื งสมั พันธก นั อาการที่เกดิ ขึน้ โดยทวั่ ไปเปน ปรากฏการณและเปน ดานทุติยภูมิ ตน เหตุของปญหาคือแกนและเปนดา นปฐมภมู ิ ในเวชปฏิบตั ิ โรคควรไดรบั การประเมนิ ไปตามสถานะเปน ปฐมภมู ิ ทุตยิ ภูมิ ตน เหตแุ หง โรค อาการที่ปรากฏ เฉยี บพลันและเร้อื รัง กลาวอกี นัยหนงึ่ คือสบื คน ใหชดั เจนอยา งรอบดานทีแ่ ตกตา งและ

Page 58 48 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 สัมพันธก นั แลวจึงใหการรกั ษาไปตามนนั้ โดยทั่วไป เหตุปฐมภมู หิ รอื ตนเหตุ รวมถึงหากมอี าการปรากฏ แบบเฉียบพลนั ควรพิจารณาใหการรักษากอน ถา อาการและตน เหตุมีความสาหัสทง้ั คคู วรใหก ารรกั ษา ไปพรอ มกัน การพยายามมองหาเหตปุ ฐมภูมิหรือตนเหตุเปนสิ่งสําคญั ในทางคลินกิ ดานปฐมภูมิหรือสาเหตุ ของโรคควรไดร บั การวินจิ ฉยั อยา งชัดเจนเพ่ือที่จะรักษาถึงตน ตอของปญหา โรคบางอยางมอี าการตา งกัน แตมสี าเหตขุ องโรคเหมือนกันซึ่งสามารถใหการรกั ษาไดด ว ยวิธเี ดยี วกนั ตวั อยา ง อาการเจบ็ คอจากอิน ไตพรอง และอาการปวดหลงั สว นเอวจากอนิ ไตพรอง สามารถใหก ารรกั ษาเหมอื นกนั โดยการเสริมบาํ รุง อินไต คัมภีรแพทยโบราณเรียกวา “โรคตางกนั รกั ษาเหมอื นกัน” ในทางกลบั กัน โรคบางอยา งมอี าการ เหมือนหรอื คลา ยคลึงกนั แตมตี นเหตุของโรคตางกนั การรกั ษายอมตางกนั ไปตามสาเหตขุ องโรค ตวั อยาง อาการปวดศรี ษะจากหยางตบั ทาํ งานมากเกินควรรกั ษาโดยการเสรมิ อินระบายหยาง แตหาก ปวดศรี ษะจากชแ่ี ละเลอื ดพรอ งตองรักษาโดยการเสริมบาํ รงุ ช่ีและเลอื ด หรอื ปวดศีรษะจากลมเย็น กระทาํ ตอเสนลมปราณควรใหก ารรกั ษาโดยการขจดั ลมเยน็ หรือเรยี กวา “โรคเหมือนกนั รักษา ตา งกนั ” ในบางภาวะทอี่ าการของโรคอยใู นขน้ั วิกฤติ หากไมไ ดรับการแกไ ขในทนั ทีอาจมผี ลตอการรักษา ตนเหตุหรืออาจทาํ ใหเ สียชวี ิตไปกอ น ในกรณีนมี้ คี วามจาํ เปนทจ่ี ะตองรักษาอาการกอนตามหลักท่ีวา “เมอ่ื มอี าการเฉยี บพลันรุนแรงใหร ักษาอาการกอ น แลว จงึ รกั ษาตนเหตุเมื่ออาการบรรเทา” ตัวอยา ง ผูปว ยไอเร้อื รงั จากโรคหดื เกดิ เปน ไขหวดั มไี ขแ ละกลัวหนาว ควรรกั ษาไขหวดั ซ่งึ เปนอาการเฉียบพลนั กอ น เมอื่ ไขห วัดบรรเทาจงึ ทําการรักษาโรคหืดและไอเรอื้ รังซงึ่ เปนโรคปฐมภูมิ แตถา โรคปฐมภมู ิและ ทตุ ยิ ภมู ิมีความรุนแรงท้งั คจู ําเปนตองใหก ารรกั ษาไปพรอ มกัน ในการแพทยแผนจนี การปองกนั โรคถอื เปน เร่อื งทส่ี าํ คัญสาํ หรบั โรคปฐมภมู ิ การปอ งกนั โรคมี ความหมายครอบคลมุ ถึงการปองกันกอนการสัมผสั โรคหรอื เหตุแหงโรคและปอ งกนั ไมใหแ ยล งหลงั จาก เกดิ โรคแลว คัมภรี ห ฺวังตเ้ี นยจิง ภาคซเู อวิน้ กลาววา “แพทยทีเ่ กง ยอมรักษาโรคตงั้ แตย งั ไมป วย แพทยธ รรมดาใหก ารรักษาเมื่อเกิดโรคข้นึ แลว” ดว ยเหตนุ ้ใี นประเทศจีนจึงมีการคดิ คนและถือปฏบิ ัติ กจิ กรรมเพ่อื สงเสรมิ สุขภาพมาอยา งยาวนานนับพันป เชน ช่กี ง ไทเ กก การปรับสภาพรา งกายใหเหมะ สมกบั สภาพแวดลอ มและฤดกู าล ฯ สําหรบั การฝงเข็มและรมยา การกระตนุ บํารุง จุด ZuSanLi (ST 36) เปนจุดท่ีดีจุดหนงึ่ ในการสงเสรมิ สขุ ภาพและปองกนั โรคไดอยา งกวา งขวาง ส่งิ สาํ คัญคือแพทยตอง

Page 59 บทที่ 2 ปฐมบทสูการฝง เข็มรกั ษาโรค 49 มีความรอู ยางถอ งแทเกี่ยวกบั การเกิดโรค การดําเนินโรคและวิธกี ารติดโรค รวมทงั้ สามารถวนิ จิ ฉัยโรค ไดต้ังแตเริม่ เกดิ และรักษาโรคกอ นทจ่ี ะดาํ เนินแยล ง 4) รกั ษาโรคตามสภาพผปู วยและสภาวะสงิ่ แวดลอ ม สภาพอากาศ ฤดูกาล ภมู ิประเทศ อายุของผปู ว ย สภาพรา งกายและปจจยั อื่น ๆ ทั้งภายนอก และภายใน ตองนาํ มาพิจารณารวมในการตดั สนิ ใจใหก ารรกั ษาดวยวิธที ่เี หมาะสม 4.1) สภาพอากาศและฤดกู าล: จากการเฝาสังเกตความสมั พนั ธระหวางมนษุ ยและสงิ่ แวดลอม มาแตโบราณ พบวา สภาพภูมอิ ากาศและฤดูกาลทแ่ี ตกตา งกันสง ผลตอการเกิดโรคทีต่ างกนั และ จําเปนตองปรับวธิ กี ารรกั ษาใหเ หมาะสม คัมภีรห ฺวงั ต้เี นยจิง ภาคหลงิ ซู บทที่ 9 กลา ววา “ในฤดูใบไม ผลิ ปจ จยั กอ โรคมักกระทําตอ รางกายในระดบั ต้ืน, ในฤดูรอ น ปจ จัยกอ โรคมกั กระทําตอ รางกายระดบั ผวิ หนัง, ในฤดใู บไมร ว ง ปจ จัยกอ โรคมักกระทาํ ตอ รา งกายในระดับกลา มเน้ือ และในฤดหู นาว ปจจยั กอ โรคมักกระทําตอรา งกายในระดบั เสน เอน็ และกระดกู ในการรักษาโรคจงึ ตอ งเลอื กวิธกี ารใหเหมาะสม ตามสภาพอากาศและฤดกู าล”โดยทั่วไป การฝงเขม็ ในฤดใู บไมผลิและฤดรู อ นจะใชเ ทคนคิ ฝง เขม็ ตน้ื สวนในฤดูใบไมร ว งและฤดหู นาวนิยมใชเทคนคิ การฝงเขม็ ลึก นอกเหนือไปกวา น้นั ชว งเวลาในการฝงเข็มกม็ ีความสาํ คญั ในแตล ะโรค ตัวอยา งเชน โรค มาลาเรยี ทม่ี ีอาการไขหนาวส่นั เปนเวลา ควรฝง เขม็ กอ นเกดิ อาการหนาวสัน่ 2 – 3 ชั่วโมง, อาการปวด ประจําเดอื น ควรทาํ การฝง เขม็ ในชว งหลายวันกอ นมีประจาํ เดอื น 4.2) ภมู ิประเทศหรอื ตาํ แหนงทางภมู ิศาสตร: วธิ กี ารฝง เขม็ ท่เี หมาะสมควรพจิ ารณาใชใ ห เหมาะสมกับสภาพภูมิประเทศ วิถกี ารดาํ เนนิ ชวี ิตในแตล ะภมู ิประเทศมคี วามแตกตางและหลากหลาย สง ผลตอสรีรรา งกายและการดาํ เนินพยาธิสภาพ ดังนนั้ วิธีการฝง เขม็ รักษาโรคควรปรบั ใหเ หมาะสมกับ สภาพภมู ิประเทศดว ย คมั ภรี หวฺ งั ตีเ้ นย จิง ภาคซเู ว่ิน บทที่ 12 กลาววา “ภมู ปิ ระเทศทางเหนอื ประชาชนอาศยั อยบู นทสี่ งู และภเู ขา เผชญิ กับสภาพอากาศหนาวและลมที่รนุ แรง ผูค นท่ชี อบอาศัยอยู นอกบานและดมื่ นม เปนผลใหทอ งอืดปวดทอ งจากการสะสมของความเย็น ควรใหก ารรักษาดว ยวิธกี าร รมยา” “ภมู ิประเทศทางใต มีสภาพความช้ืนสงู เต็มไปดว ยหมอกควันและนํ้าคา งจดั ผูคนมกั ชอบรส เปรยี้ วและรบั ประทานอาหารหมกั ดองเปน ผลใหก ลา มเนื้อเกร็งตึงและผวิ หนังแดง ประชาชนทอี่ าศยั ใน แถบน้มี ีแนวโนมที่จะเกดิ อาการตะครวิ ของกลา มเนื้อ เสน เอน็ และปวดขอรูมาตซิ มึ่ ควรใหการรกั ษา

Page 60 50 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 ดว ยวธิ ีการฝง เขม็ ” ตัวอยางจากคัมภรี ดังกลา วเปน การแสดงใหเ ห็นวา วธิ ีการรกั ษาโรคมคี วามสัมพันธ กับสภาพภมู ปิ ระเทศ วถิ ีชวี ติ และธรรมชาตขิ องโรค 4.3) สภาพของผปู วย: การรักษาโรคตอ งปรบั ใหเ หมาะสมกับอายุ เพศและปจ จยั ประกอบอนื่ ๆ ของผูปว ยแตล ะราย ตัวอยา ง เพศหญงิ และชาย มสี รีระรางกายและปจ จยั โนม นาํ ในการเกิดโรคที่ แตกตางกันอยางชดั เจน การรกั ษาจึงตอ งเลือกใหเหมาะสมกบั เพศของผปู วยดว ย หรอื ผูปว ยในแตล ะวยั มีสรรี วทิ ยาและการเปล่ยี นแปลงทางพยาธสิ ภาพท่ีแตกตา งกนั การรักษาจงึ ตอ งเลอื กใหเ หมาะสมกบั อายุ ของผปู ว ยดวยเชน กัน ปจจยั ประกอบอน่ื ๆ ของรางกาย เชน แข็งแรงหรอื ออนแอ สมบรู ณห รือทรุด โทรม ภาวะคอนขา งรอนหรือเยน็ ยอ มมีผลในการเลือกวิธกี ารรกั ษาดว ยเชน กนั คมั ภรี หฺวงั ตีเ้ นย จงิ ภาคหลงิ ซู บทท่ี 38 กลาววา “ผูทอี่ ยูใ นวัยกลางคนสภาพแข็งแรง เลอื ดและชส่ี มบรู ณ หากเกดิ การ เจ็บปว ย ใหรักษาดว ยการฝง เขม็ ท่ีคอ นขา งลกึ และคาเข็มไวร ะยะเวลาหน่งึ ” “เด็กซึง่ ยังมีกลามเนอื้ ออนแอ ชแ่ี ละเลือดมปี รมิ าณนอย การรักษาดว ยการฝง เขม็ ควรฝงแบบต้ืนและกระตุนเบา” และ บทที่ 5 กลา ววา “ฝงเข็มลกึ และคาเขม็ ไวระยะหนงึ่ กับผูท ่ใี ชแ รงงานรา งกายกํายาํ ขณะท่ีฝง เข็มต้นื ในผูทใ่ี ช สมองรางกายบอบบาง” วิธีการรกั ษาโรค (Therapeutic Method) วธิ กี ารรกั ษาโรคเปน ไปตามหลักการรกั ษาและการวินจิ ฉยั แยกโรคตามกลมุ อาการ ซ่งึ รวมถึง การเลอื กจุดฝงเข็มและเทคนิคในการฝงเขม็ และรมยา การฝงเข็มรกั ษาโรคตอ งคํานึงถงึ 4 เรอ่ื ง ท่ี เก่ียวของสัมพันธก นั อยางยง่ิ ไดแ ก ทฤษฎี (Theory) วธิ ีการ (Method) การสั่งตาํ รบั จุด (Prescription) และจุดฝง เขม็ (Acupoint) วธิ ีการรักษาโรคทม่ี ีบันทึกไวใ นคมั ภีรแ พทยโบราณ สบื ทอดกนั มามี 6 วธิ ี ไดแก 1) การเสริมบาํ รุง (Reinforcing) 2) การระบาย (Reducing) 3) การ อนุ (Warming) 4) การชาํ ระ (Clearing) 5) การทําใหเ คลื่อนขน้ึ (Ascending) และ 6) การทําให เคลอื่ นลง (Descending) 1) การเสรมิ บาํ รุง (Reinforcing) การเสริมบาํ รุง ใชเพ่ือเพ่มิ ความแข็งแกรง ใหก บั ภมู ติ า นทานและอวยั วะภายใน และเติมเต็ม ใหกบั อนิ - หยาง ชี่และเลอื ด การเสรมิ บํารงุ มขี อบงใชใ นกลุม อาการพรอ ง คัมภีรหฺวงั ตี้เนย จิง ภาคหลิงซู บทที่ 10 กลาววา “การเสริมบาํ รุงใชใ นรายที่มีอาการพรอง” และ บทที่ 73 “อนิ และหยางพรอ งควร

Page 61 บทที่ 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรักษาโรค 51 ใหก ารรกั ษาดวยการรมยา” วิธีการเสริมบํารงุ ทีใ่ ชก ันบอย ไดแ ก การเสรมิ บาํ รงุ ชี่ไต (reinforcing kidney Qi) การเสริมบํารุงชม่ี ามและกระเพาะอาหาร (reinforcing Qi of the spleen and stomach) การเตมิ เตม็ ชแ่ี ละเลอื ด (replenishing Qi and blood) และการบํารุงอนิ ไต (nourishing kidney yin) การเสริมบํารงุ ชไี่ ต ใชจุด ShenShu (BL 23), GuanYuan (CV 4), TaiXi (KI 3) เปนตน ใชก ารฝง เขม็ กระตนุ บาํ รุงหรอื การรมยา การเสรมิ บํารุงชม่ี า มและกระเพาะอาหาร ใชจ ดุ ZhongWan (CV 12), QiHai (CV 6), ZuSanLi (ST 36) เปนตน ใชก ารฝงเขม็ กระตุนบํารุงหรอื การรมยา การเตมิ เต็มช่แี ละเลอื ด ใชจุด PiShu (BL 20), GeShu (BL 17), ZuSanLi (ST 36), SanYinJiao (SP 6) เปน ตน ใชการฝงเข็มกระตุน บาํ รุงหรือการรมยา การบาํ รุงอนิ ไต ใชจ ุด TaiXi (KI 3), ZhaoHai (KI 6), ZhiShi (BL 52) เปน ตน ใชก ารฝง เขม็ กระตนุ บาํ รุงหรอื การรมยา วิธีการเสริมบํารงุ ไมค วรใชใ นรายทม่ี ปี จ จัยกอโรคมากหรอื แกรง เกนิ หรอื ยังไมไดกาํ จัดปจจยั กอโรคออกไป หรือในกลุมอาการพรองท่ีไดร บั ปจ จยั กอ โรครุนแรงหรอื แกรง เกนิ 2) การระบาย (Reducing) การระบายใชใ นการขจดั ปจ จัยกอ โรคและแกไ ขการติดขัด เพื่อชวยฟน ฟภู มู ติ านทานของ รางกาย แนะนาํ ใหใชก ับกลมุ อาการเกนิ คมั ภรี ห ฺวงั ตี้เนยจิง ภาคหลงิ ซู บทที่ 10 กลา ววา “ปจจยั กอ โรคที่มากและแกรงเกินควรขจดั ออกไปดวยวิธีการระบาย” และในภาคซูเอว้ิน บทที่ 5 กลาววา “เลอื ดตดิ ขดั ควรไดร ับการแกไ ขโดยการปลอ ยเลือด” วิธกี ารระบายทใ่ี ชบ อ ย ไดแ ก การขจัดลมเพื่อ บรรเทากลุมอาการภายนอก (dispelling wind to relieve the exterior syndrome), กระตนุ การถายและระบายรอน (promoting defecation and reducing heat), เสริมการ ไหลเวยี นเลอื ดใหค ลองและแกไขเลือดคง่ั คา ง (invigorating blood circulation and removing blood stasis), การแกไ ขอาการรับอาหารไมไ ด (removing indigestion) การขจัดลมเพือ่ ปลดเปลอ้ื งกลมุ อาการภายนอก ใชจดุ FengChi (GB 20), HeGu (LI 4) เปน ตน ใชก ารฝง เขม็ กระตนุ ระบาย

Page 62 52 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 กระตุน การถา ยและระบายรอน ใชจุด QuChi (LI 11), TainShu (ST 25), FengLong (ST 40) เปน ตน ใชก ารฝง เข็มกระตนุ ระบาย เสรมิ การไหลเวยี นเลือดใหค ลองและแกไขเลือดค่งั คา ง ใชการเจาะปลอยเลือดทีจ่ ุดท่สี ัมพันธ กับตําแหนง อาการ เพ่ือรักษาเลอื ดติดขัด การแกไ ขอาการรบั อาหารไมได ใชจ ุด JianLi (CV 11), ZuSanLi (ST 36), SiFeng (ET) ใชก ารฝง เข็มกระตุน ระบาย วิธกี ารระบายไมค วรใชใ นกลุม อาการพรอ ง หรอื กลุมอาการแกรงท่เี ปนผลมาจากความพรอง 3) การอนุ (Warming) วิธีการอนุ ใชเ พื่อทาํ ใหอ ุนและแกไขการอุดตนั ของเสนลมปราณ อนุ และบาํ รงุ หยางชี่ อนุ จง เจียวเพ่อื ขบั ไลค วามเย็น และฟน ฟหู ยางจากการยุบแฟบหรอื เหือดแหงจนถึงขน้ั วกิ ฤติ (yang collapse) วธิ ีการอนุ ใชสาํ หรบั กลุม อาการเย็น คมั ภรี ห ฺวงั ตี้เนยจิง ภาคซูเอวนิ้ บทท่ี 74 กลาววา “กลุมอาการเยน็ ควรรักษาดวยวธิ ีการทําใหอ นุ ” และ บทที่ 73 กลา ววา “ถา เสน ลมปราณมสี ภาพ แนน ตงึ ใหทาํ การรมยา” ในภาคหลิงซู บทท่ี 64 กลาววา “ในรายทม่ี อี าการแข็งเปน กอน รักษาดวยการ อุนและสง เสริมใหก ารไหลเวยี นชีค่ ลองตวั ” และ บทที่ 48 กลาววา “ใชการรมยาใหอ นุ ในรายที่มี ความเย็นเขาเลือด” วิธกี ารอนุ ท่ใี ชบ อย ไดแ ก ขจัดความเยน็ จากเสนลมปราณ (remove cold from the meridians) การอนุ จงเจยี วเพ่ือขับสลายความเย็น (warming the middle energizer to dispel cold) ฟน ฟหู ยางจากการแหงเหอื ด (restoring yang from collapse) การขจัดความเยน็ จากเสนลมปราณดว ยการอุน โดยการคาเขม็ หรอื รมยาทจี่ ดุ ตาง ๆ ตามแนว เสนลมปราณที่มีปญ หาถูกกระทําจากลมเย็นกอโรค การอุน จงเจียวเพ่ือขับสลายความเย็น ใชจ ุด ZhongWan (CV 12) และ ZuSanLi (ST 36) โดยการคาเข็มหรือรมยา การฟนฟูหยางจากการแหงเหือด ใชจ ุด GuanYuan (CV 4) และ ShenQue (CV 8) เพ่อื รักษาอาการเยน็ ของแขนขาจากการลดลงอยา งมากของหยางชี่ วิธกี ารอนุ ไมใ ชก บั กลมุ อาการรอ น และการรมยาควรใชอยางระมดั ระวงั สาํ หรบั กลุม อาการอนิ พรอ ง

Page 63 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรกั ษาโรค 53 4) การชําระ (Clearing) วิธกี ารชาํ ระ หรอื เปนทร่ี ูกันวา เปน วิธกี ารลดไข (febrifugal approach) ใชเพื่อการ กาํ จัด ความรอนกอ โรค สาํ หรบั กลุมอาการรอน คมั ภีรหวฺ ังตี้เนยจงิ ภาคซูเวนิ่ บทที่ 74 กลาววา “กลมุ อาการ รอ นใหร กั ษาดวยการแทงเขม็ อยา งรวดเร็ว” และ “ความรอ นกอโรคทีอ่ ยภู ายในจะตอ งถกู กําจัด ออกไป” วธิ กี ารชําระทใ่ี ชบอย ไดแก ขับสลายความรอ นกอโรค (dispelling the pathogenic heat) กลุมอาการรอ นของอวยั วะภายใน (heat syndrome in the zang-fu organs) กาํ จดั ความรอนและกู ชพี (clearing off heat and resuscitation) ขับสลายความรอ นกอโรค ใชจดุ DaZhui (GV 14), QuChi (LI 11) และ HeGu (LI 4) โดยการฝงเขม็ กระตุน ระบาย กลุมอาการรอนของอวยั วะภายใน ใชจ ดุ จิ่ง-ตาน้ํา (Jing-Well point) และ จดุ อิ๋ง-น้าํ พุ (Ying-Spring point) ของเสน ลมปราณท่ีเกี่ยวขอ งสัมพันธก ับอวัยวะท่มี ีปญ หา โดยการฝงเข็มกระตนุ ระบาย หรอื การเจาะปลอยเลอื ด กําจดั รอนและกชู ีพ ใชจดุ RenZhong (GV 26) และ 12 จดุ จ่งิ -ตาน้าํ ไดแก ShaoShang (LU 11), ShaoChong (HT 9), ZhongChong (PC 9), ShangYang (LI 1), GuanChong (TE 1) และ ShaoZe (SI 1) ของมอื ทง้ั สองขา งรวม 12 จดุ โดยการฝง เข็มกระตนุ ระบายหรอื เจาะปลอ ยเลอื ด 5) การทาํ ใหเคลอ่ื นขนึ้ (Ascending) วิธีการทําใหเ คลื่อนขึน้ หรอื ดึงข้นึ ใชสาํ หรบั เพม่ิ หยางชแี่ ละดงึ ร้งั อวยั วะภายในทหี่ ยอนเคล่อื น ลงตํา่ กวา ตาํ แหนง ปกติ ความลมเหลวในการเคลื่อนขึ้นของหยาง และการตกลงต่ําของชใ่ี นจงเจยี ว คัมภีรหฺวงั ตี้เนย จิง ภาคซเู อวิน้ บทท่ี 74 กลา ววา “อวัยวะทห่ี ยอ นย่ืนใหรกั ษาดว ยวิธีการดงึ ข้ึน” และ “ชจ่ี ากสวนบนท่ีเคล่อื นลงตา่ํ ตองผลกั ดันกลบั ข้นึ ไป” ภาคหลิงซู บทที่ 10 กลาววา “อวัยวะหยอน รกั ษาดวยการรมยา” ในทางปฏบิ ัติ วธิ กี ารทําใหเ คลอื่ นขน้ึ ทาํ โดยการฝง เขม็ กระตุน บํารุงหรือรมยาในจุดท่เี ปน ปญหา รวมกบั จดุ BaiHui (GV 20), QiHai (CV 6), GuanYuan (CV 4), ZuSanli (ST 36) ใช สําหรบั การรกั ษาอาการมนึ งงวงิ เวียนจากความลม เหลวในการเคลอ่ื นขนึ้ ของหยาง การตกลงต่าํ ของช่ีใน

Page 64 54 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 จงเจียว อวัยวะภายในหยอ น มดลูกปลนิ้ หรือดากปล้นิ (prolapse uteri or rectum) มี ประจาํ เดอื นนานเกนิ ปกติ วิธนี ไี้ มควรใชในผปู ว ยท่มี ีอนิ พรองและหยางทาํ งานมากเกนิ 6) การทาํ ใหเคลอ่ื นลง (Descending) วธิ กี ารทําใหเคลอ่ื นลง หรือดงึ ลง ใชเพอื่ ทาํ ใหช ท่ี ีแ่ ปรปรวนขน้ึ สูงเกนิ ลดกลับลงมา และเพือ่ ทาํ ให หยางสงบ คมั ภรี หฺวงั ตเี้ นยจงิ ภาคซเู อวิ้น บทท่ี 74 กลา ววา “ชีท่ ่ีไหลเวยี นขน้ึ สงู อยางผิดปกติ ควร เหนย่ี วรง้ั ดวยวธิ ีการทาํ ใหเ คลอื่ นลง” ภาคหลิงซู บทท่ี 64 กลา ววา “ชกั นาํ ช่ใี หตาํ่ ลงถา พบวามนั เคล่อื นขึ้นสูงเกนิ เหตุ” และบทท่ี 19 กลา ววา “ฝงเข็มทีจ่ ุดจซู นั หลี่ (ST 36) เพื่อทาํ ใหช ่ีของ กระเพาะอาหารทีแ่ ปรปรวนเคลอื่ นตํ่าลงมา” วธิ ีการทาํ ใหเคลือ่ นลงทใ่ี ชบอย ไดแ ก ปรบั สมดลุ กระเพาะ อาหารโดยทําใหช่ีทแี่ ปรปรวนเคล่อื นลง (regulation of the stomach by keeping its perverted qi to descend) สงบหยางตบั (subduing liver yang) การปรับสมดลุ กระเพาะอาหารโดยทําใหชีท่ ีแ่ ปรปรวนเคลื่อนลง ใชจ ดุ TanZhong (CV 17), ZhongWan (CV 12), NeiGuan (PC 6) และ ZuSanLi (ST 36) โดยการฝงเขม็ กระตนุ เสมอ กนั (ไมบ ํารุงไมร ะบาย) สงบหยางตับ ใชจดุ FengChi (GB 20), TaiChong (LR 3) และ YongQuan (KI 1) โดยการฝง เข็มกระตุนระบาย วธิ ีน้ไี มค วรใชก บั กลุมอาการพรอ ง หรอื กลมุ อาการสว นบนพรอ งสว นลา งเกนิ วธิ กี ารทาํ ให เคลอ่ื นลงยังแบง ออกเปนหลายเทคนิค ซงึ่ อาจมีการกลา วถงึ ในบทการรักษาโรคตาง ๆ หลกั พืน้ ฐานสาํ หรบั ตาํ รบั จดุ และการเลือกจุด (The Basic Principle for Prescription and Selection of Points) การฝงเข็มและรมยาเปน การรกั ษาโรคโดยการแทงเขม็ หรือรมยาไปยงั จุดที่มีตาํ แหนงแนน อน บนรางกาย การสง่ั ตํารบั จดุ ทเี่ หมาะสมซงึ่ ประกอบดวย การเลอื กใชจ ดุ ฝงเขม็ และวิธกี ารรกั ษา ซ่งึ มี ความสาํ คญั ตอผลของการรักษา ในตาํ รบั จดุ ควรเลือกจดุ ฝงเข็มมาใชรว มกนั ตามสรรพคณุ ของจุดและ วางแผนกระตุนจุดโดยอาศัยหลกั ตามการวนิ ิจฉัยแยกกลมุ อาการของโรค ในทนี่ จ้ี ะกลา วถงึ หลกั พื้นฐาน ในการสงั่ ตํารบั จุดและการเลอื กจดุ ฝง เข็ม

Page 65 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรักษาโรค 55 1) การสั่งตาํ รบั จดุ (Acupuncture Prescription) 1.1) ใบสง่ั ตาํ รบั จุด: ใบส่งั ตาํ รับจุดเปน บันทึกการตัดสินใจวางแผนการรักษาโรคท่วี นิ ิจฉัยไว ซง่ึ ประกอบดว ยจดุ และวิธกี ารทเ่ี ลอื กใช เพ่อื เปนแนวทางในขณะทําการรกั ษาใหเกดิ ความรอบคอบ ใบสั่งตํารบั จดุ ควรมีรายชอื่ จดุ ฝง เข็มทจี่ ะใชรว มกันและวธิ ีการกระตนุ จดุ เชน กระตนุ บาํ รุงหรอื ระบาย ระยะเวลาการรกั ษา ความถี่ในการรกั ษา ฯ การบนั ทึกรายชอ่ื จดุ ควรบนั ทกึ ตามลําดับเพื่อความสะดวกใน การใชง าน เชน ลําดับจากสวนบนสสู ว นลางของรางกาย จากดา นหลงั มาดานหนา หรือบันทกึ ตามลาํ ดบั ความสาํ คัญของจดุ ก็ได จากนนั้ จึงลงรายละเอียดของแตล ะจุดไวข าง ๆ รวมท้งั วธิ กี ารกระตนุ ระยะเวลา ในการคาเข็ม ฯ สญั ลกั ษณว ธิ กี ารกระตนุ เขม็ ทีน่ ิยมใชใ นการเขยี นใบส่งั ตาํ รบั จดุ ไดแ ก T หรือ + หมายถงึ กระตนุ บํารุง # หรอื - หมายถึง กระตุนระบาย +/- หมายถงึ กระตนุ เสมอกัน หรือ เทา กนั (ไมบ าํ รงุ ไมระบาย) # หมายถงึ เขม็ ผิวหนงั # หมายถึง เขม็ สอดผิวหนงั # หมายถงึ เจาะปลอยเลือดดวยเข็มสามเหลยี่ ม # หมายถงึ รมยา # หมายถงึ รมยาดว ยโกฐแทง # หมายถงึ เขม็ อนุ 1.2) จาํ นวนจุดในตํารับจุด: โรคมีจํานวนมาก แตล ะโรคมีความหลากหลายทง้ั การเกิดและการ ดําเนนิ โรค ตาํ รับจุดจงึ มคี วามแตกตางกนั ไปตามสภาพและความหลากหลายของแตละโรค คมั ภรี หฺวงั ต้ี เนย จงิ ภาคซูเอว้นิ บทที่ 74 กลาววา “โรคอาจปรากฏอาการทมี่ ีความรุนแรงแตกตา งกนั ไป การรักษา โรคควรปรับใหเหมาะสมไปตามสภาพ และตํารบั จดุ อาจมจี าํ นวนจุดมากหรอื นอยก็ได” ภาคหลิงซู บท ที่ 59 กลาววา “โรคมกี ารเปล่ียนแปลงอยเู สมอ วิธกี ารรักษาโรคจึงมีมากมายทจี่ ะตอ งพิจารณาใชตาม สถานการณ ในรายท่ีอาการเบาอาจใชจ ํานวนจดุ นอย สวนรายทอี่ าการหนกั อาจเลือกใชจ ํานวนจดุ มาก

Page 66 56 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 ขน้ึ ” โดยทัว่ ไป ตํารบั จุดสามารถแบงตามจํานวนจุดที่ใชเปน 5 ขนาด ไดแ ก ตาํ รบั จดุ ชุดใหญ ตาํ รบั จุด ชดุ เล็ก ตํารบั จดุ ชดุ ผสม ตาํ รบั จดุ คู และตาํ รับจุดเดยี่ ว ตาํ รับจุดชดุ ใหญ หมายถงึ ตาํ รับจุดท่เี ลอื กใชจดุ จํานวนมาก ซ่ึงมกั ใชกับความผิดปกตอิ ยาง มากของอวัยวะภายในและระบบเสน ลมปราณ เชน อัมพาตจากโรคหลอดเลอื ดสมอง โรคลมชัก ฯ ตาํ รบั จุดชุดเลก็ หมายถึง ตํารับจุดท่เี ลือกใชจ ดุ นอ ยกวา มักใชก ับโรคท่พี บไดท ั่วไป เชน ไข จับสัน่ ปวดลนิ้ ป ฯ ตาํ รับจดุ ชดุ ผสม หมายถึง การประยุกตใชก ลมุ จดุ ทมี่ ีสรรพคณุ หรอื จุดประสงคต างกนั ต้ังแต สองกลมุ จดุ ขึ้นไป เพื่อการรักษาผปู วยท่ซี ับซอน มีอาการหลายอยางเกิดขนึ้ พรอ ม ๆ กนั เชน มีอาการ ปวดศรี ษะเกดิ ขึ้นพรอมกับมีอาการทอ งรวง ตาํ รบั จดุ คู หมายถึง การเลอื กใชเพียง 2 จุด หรอื จุดคทู ่มี สี รรพคุณเสรมิ กนั เชน จดุ อวยั วะ หลังรวมกบั จุดอวัยวะหนา (Shu-Mu) จดุ เหยวียนรวมกบั จุดลั่ว (Yuan-Luo) และการใชจ ดุ คบู น-ลาง ของจดุ เชื่อมโยงเสนลมปราณวิสามัญท้งั แปด (รายละเอียดอยูในบทที่ 1 และตารางที่ 1-7 ของตําราการ ฝงเขม็ -รมยาเลม 1) ตํารับจุดเดยี่ ว หมายถึง การเลอื กใชเ พียงจุดเดียวในการรกั ษาอาการท่เี กิดขึ้น ตัวอยา ง ใชจ ดุ XiMen (PC 4) รกั ษาอาการเจ็บหนาอกจากโรคหัวใจ, ใชจดุ ShuiGou (GV 26) รักษาอาการปวด หลังสว นเอว เปนตน 2) หลกั การเลอื กจดุ ฝงเขม็ การเลอื กจุดฝงเขม็ เปน หลักพน้ื ฐานสาํ คัญของการฝงเขม็ และรมยา ซึ่งตองอาศัยความรูทาง ทฤษฎีเก่ยี วกับอวัยวะภายในและระบบเสนลมปราณ วิถีการไหลเวียนของเสนลมปราณ โรคและ ความสมั พันธก ับระบบเสนลมปราณ และสรรพคณุ ของจดุ ฝง เขม็ การเลือกจดุ ฝงเข็มอาจเลือกโดยการ อางอิงกบั เสนลมปราณ หรอื อางองิ กบั พยาธิสภาพก็ได ในทางปฏิบตั ิมกั ใชก ารอา งองิ ผสมผสานกนั 2.1) การเลอื กจดุ โดยอา งองิ เสน ลมปราณ แบง เปน 3 วิธี ไดแก เลือกจดุ จากเสนลมปราณท่ี เกิดโรค เลอื กจดุ จากเสน ลมปราณคสู มั พันธ และเลอื กจดุ จากหลายเสนลมปราณ 2.1.1) การเลอื กจุดจากเสน ลมปราณทเ่ี กิดโรค หมายถึง เลอื กจดุ จากเสน ลมปราณทโ่ี รคเขา กระทาํ หรอื เสน ลมปราณทีส่ ังกดั อยกู บั อวยั วะทม่ี ปี ญหา

Page 67 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรักษาโรค 57 2.1.2) การเลอื กจดุ จากเสน ลมปราณคสู มั พันธ หมายถงึ การเลอื กจดุ จากเสน ลมปราณทส่ี งั กดั กบั อวัยวะภายในทเ่ี ปน คสู มั พนั ธก นั เชน ปอดกับลําไสใ หญ มามกับกระเพาะอาหาร เปนตน หรอื เลอื กใชจ ดุ ท่มี ีความสัมพันธ “แม-ลูก” จากเสน ลมปราณคูสมั พันธตามหลกั ปญ จธาตกุ ไ็ ด 2.1.3) การเลอื กจุดจากหลายเสน ลมปราณ ใชส ําหรบั รกั ษาอาการทเี่ กดิ จากพยาธสิ ภาพของ หลายเสน ลมปราณ หรือเมอ่ื ผูปวยไมด ีขนึ้ จากการเลอื กใชจุดจากหน่ึงหรอื สองเสน ลมปราณ ก็สามารถ เลอื กใชจ ดุ เพ่มิ เตมิ จากเสน ลมปราณอนื่ ๆ ไดตามสรรพคุณที่ตองการ 2.2) การเลือกจดุ โดยอา งอิงกับพยาธิสภาพ แบง ออกเปน 3 กลุม ไดแก การเลอื กจดุ ใกล การ เลอื กจดุ ไกล และการเลอื กจุดตามอาการ 2.2.1) เลือกจุดใกล (Selection of nearby points) หมายถึง การเลอื กจุดท่ีอยูใ น บรเิ วณหรอื รอบบรเิ วณหรอื ตําแหนง ของรอยโรคหรือพยาธิสภาพ แบง เปน 2 สวน ไดแ ก จดุ ถิ่น และ จดุ ประชิด 2.2.1.1) การเลอื กจดุ ถน่ิ (Selection of local points) หรือจุดในถน่ิ โรค หมายถึง จดุ ท่อี ยใู นบรเิ วณทเี่ ปนโรค ตัวอยาง เลือกจุด JingMing (BL 1) และ ZanZhu (BL 2) สําหรบั โรคตา, จุด JuLiao (ST 3) และ YingXiang (LI 20) สาํ หรับโรคของจมกู , จุด TingGong (SI 19) และ TingHui (GB 2) สําหรบั โรคห,ู จดุ ZhongWan (CV 12) สาํ หรับโรคบรเิ วณลิน้ ป เปนตน หากมีตําแหนง โรคทแี่ นน อนใหเ ลือกใชจุดในถิน่ โรคกอ น เวน แตม ขี อหามในการฝงเขม็ ตรงจุด ถน่ิ เชน มีแผลหรอื แผลเปน ฯ จึงเลอื กใชจ ุดประชิดแทน 2.2.1.2) การเลอื กจุดประชิด (Selection of adjacent point) หมายถงึ เลือกจดุ ที่ อยรู อบหรือใกลช ิดกบั บริเวณทเี่ ปน โรค ตัวอยา ง เลือกจดุ ShangXing (GV 23) และ TongTian (BL 7) สาํ หรบั โรคของจมกู , จดุ FengChi (GB 20) และ FengFu (GV 16) สําหรบั อาการปวด ศรี ษะ, จดุ ZhangMen (LR 13) และ TianShu (ST 25) สําหรบั อาการปวดจากกระเพาะอาหาร เปนตน จุดประชดิ อาจเลือกใชล ําพังหรือใชรว มกับจุดในถน่ิ โรคก็ได อนงึ่ จดุ บนศีรษะทถ่ี กู เลือกเพอื่ รักษาปญหาของอวยั วะรับสมั ผสั ทั้งหา และจุดบนลําตวั ทถี่ กู เลอื กเพือ่ รกั ษาปญ หาของอวัยวะภายใน ก็จดั เปนการเลอื กจุดอยูป ระเภทการเลือกจดุ ใกลด ว ย 2.2.3) การเลอื กจุดไกล หมายถึง เลอื กจดุ ที่อยูหา งไกลจากบริเวณที่เปน โรค โดยทว่ั ไปจดุ ไกล มักนิยมเลอื กจุดทอ่ี ยปู ลายตอ ขอ ศอกหรือขอเขา คมั ภีรห วฺ งั ต้เี นยจิง ภาคซูเอวิ้น บทที่ 70 กลา ววา

Page 68 58 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 “เลือกจุดสว นลา งเพ่อื รักษาปญ หาของสวนบน เลอื กจดุ สวนบนเพ่ือรักษาปญหาของสว นลา ง และเลอื ก จุดขา งลําตัวเพอื่ รักษาปญ หาของสว นกลางลาํ ตัว” ตัวอยา ง เลือกจุด ZuSanLi (ST 36) เพื่อรักษา ปญ หาของทองและล้นิ ป, เลอื กจุด HeGu (LI 4) เพอ่ื รักษาความผิดปกตขิ องใบหนา , เลอื ก XingJian (LR 2) เพอื่ รักษาอาการตาบวมแดง, เลอื ก BaiHui (GV 20) เพือ่ รักษาอาการอุจจาระรวงเร้ือรัง การเลือกจุดไกลถือเปนสว นสําคัญอันหนงึ่ ในการเลือกจุดฝง เขม็ เชน เลอื กจุดของแขนและขา เพ่ือรกั ษาความผิดปกตขิ องศรี ษะ ลาํ ตวั และอวยั วะภายใน ระบบเสนลมปราณเปนเครอื ขา ยการ ไหลเวยี นทเ่ี ชื่อมโยงครอบคลมุ ท่วั รา งกายท้งั แนวยาวและแนวขวาง ท้งั สวนต้นื และสว นลกึ การใชจดุ รว มกันมแี นวคิดหลากหลายตามความเหมาะสม อาทิ ใชจ ดุ รว มบน-ลาง ใชจ ดุ รวมซา ย-ขวา ใชจุดรว ม นอก-ใน และใชจ ุดรวมใกล- ไกล (ตารางที่ 2.1) 2.3) การเลอื กจดุ ตามอาการ (Selection of symptomatic points) หมายถงึ เลอื กจดุ ท่มี ี สรรพคุณเดน ในการรักษาอาการของโรคตามอาการทป่ี รากฏ ตัวอยา ง เลือกจดุ DaZhui (GV 14) และ QuChi (LI 11) เพอ่ื รักษาอาการไข, เลอื กจดุ ShuiGou (GV 26) และ YongQuan (KI 1) รักษา อาการหมดสติในผูปว ยฉุกเฉิน การเลอื กจดุ แบบสืบทอดประสบการณกนั มาโดยไมไดอ าศัยการวเิ คราะหท างทฤษฎี ซงึ่ มกั เปน จุดประสบการณโ ดยใชจดุ นอกระบบ จดั เปนการเลอื กจุดในกลุมนดี้ ว ย เชน ใชจดุ SiFeng (EX-UE 10) เพ่ือรกั ษาอาการเบอื่ อาหารในเด็ก ใชจ ุด ErBai (EX-UE 2) ในการรักษารดิ สีดวงทวาร (ตารางที่ 2.2)

Page 69 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝง เข็มรกั ษาโรค 59 ตารางท่ี 2.1 ตวั อยา งการเลือก จดุ ใกล (จดุ ถนิ่ และ จุดประชิด) และ จุดไกล ตาํ แหนง โรค จดุ ถ่ิน จดุ ประชิด จดุ ไกล หนา ผาก ศรี ษะ YangBai (GB 14) BaiHui (GV 20) HeGu (LI 4) ดานขาง NeiTing (ST 44) TaiYang (EX-HN 5) FengChi (GB 20) ตน คอ ShuaiGu (GB 8) WaiGuan (TE 5) DaZhui (GV 14) ZuLingQi (GB 41) ตา TianZhu (BL 10) ZuQiaoYin (GB 44) จมกู YaMen (GV 15) MuChuang (GB ปากและแกม 16) HouXi (SI 3) หู JingMing (BL 1) ShangXing (GV23) KunLun (BL 60) JuLiao (ST 3) YaoYangGuan (GV คอ YingXiang (LI 20) QuanLiao (SI 18) 3) อก DiCang (ST 4) YangLao (SI 6) ชายโครง JiaChe (ST 6) FengChi (GB 20) TaiChong (LR 3) ทองสวนบน TingGong (SI 19) GuangMing (GB 37) ทอ งสวนลา ง TingHui (GB 2) TainZhu (BL 10) LieQue (LU 7) หลงั สว นเอว YiFeng (TE17) LiDui (ST 45) ทวารหนกั LianQuan (CV 23) ZhongFu (LU 1) HeGu (LI 4) TianRong (SI 17) JieXi (ST 41) RenYing (ST 9) ZhangMen (LR 13) ZhongZhu (TE 3) TanZhong (CV 17) XiaXi (GB 43) LiangMen (ST 21) FengShi (GB 31) QiMen (LR 14) TianShu (ST 25) DaBao (SP 21) CiLiao (BL 32) YuJi (LU 10) BaiHuanShu(BL ZhaoHai (KI 6) ZhongWan (CV 12) 30) NeiGuan (PC 6) GuanYuan (CV 4) FengLong (ST 40) ShenShu (BL 23) ZhiGou (TE 6) DaChangShu (BL 25) YangLingQuan(GB ChangQiang (GV 1) 34) NeiGuan (PC 6) ZuSanLI (ST 36) SanYinJiao (SP 6) QuQuan (LR 8) WeiZhong (BL 40) HouXi (SI 3) ChengShan (BL 57)

Page 70 60 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 ตารางที่ 2.2 ตัวอยา งการเลือกจดุ ตามอาการ อาการ จุดฝง เขม็ ไข ตวั รอ น DaZhui (GV 14), QuChi (LI 11), HeGu (LI 4) หมดสติ ShuiGou (GV 26), ShiXuan (EX-UE 11) เหง่ือออกกลางคนื HouXi (SI 3), YinXi (HT 6) กรามเกร็ง ขบฟน XiaGuan (ST 7), JiaChe (ST 6), HeGu (LI 4) ไอ หอบหืด TianTu (CV 22), DingChuan (EX-B 1) แนน อก หายใจไมส ะดวก TanZhong (CV 17), NeiGuan (PC 6) เจบ็ อกจากหัวใจ NeiGuan (PC 6), XiMen (PC 4) เจ็บชายโครง ZhiGou (TE 6), YangLingQuan (GB 34) ทอ งอืด QiHai (CV 6), ZuSanLi (ST 36) ทอ งผูก ZhiGou (TE 6), ZhaoHai (KI 6) ลมชัก HeGu (LI 4), TaiChong (LR 3) เลือดกาํ เดาออก ShangXing (GV 23), HeGu (LI 4) การประยกุ ตใ ชจุดพิเศษ (Application of Specific Points) จุดพิเศษ หมายถงึ จดุ สามญั หรอื จดุ ในระบบเสน ลมปราณที่มคี ุณสมบัตหิ รือสรรพคุณเพ่มิ เติม เปนพเิ ศษจากจุดสามัญอน่ื ๆ ดวยสรรพคุณพเิ ศษของจุดเหลานี้ จึงสามารถนํามาใชพลิกแพลงรักษาโรค ไดกวางขวางครอบคลมุ และเกิดประสิทธิผลยง่ิ ขนึ้ รายละเอียดเกยี่ วกับจดุ พิเศษอยูใน ตาํ ราการฝงเขม็ รมยา เลม 1 บทท่ี 1 ทฤษฎเี สนลมปราณและจุดฝงเข็ม ในบทนี้จึงกลา วถึงเฉพาะลกั ษณะและการ ประยกุ ตใชจ ุดพิเศษเหลา น้ใี นทางคลินิก 1) จุดซูทง้ั หา หรอื จุดอูซ ู (五输穴 WǔShūXué: Five Shu points) จุดซทู งั้ หา สามารถเลือกใชไ ด 2 กรณี ไดแก เลอื กใชตามสรรพคณุ ของจุดและเลอื กใชต าม หลักปญ จธาตุ

Page 71 บทที่ 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรกั ษาโรค 61 การเลอื กใชจ ดุ ซูทั้งหาตามสรรพคณุ ของจุด คัมภรี  81 ปญ หาทางการแพทย บทท่ี 68 กลาววา “จุดจง่ิ -ตานา้ํ (井 Jǐng: -Jing Well) ใชร ักษาอาการแนน หนาอก-ลนิ้ ป, จุดหญง หรือ อิ๋ง-นํา้ พุ (荣 Róng or Ying: Rong or Ying-Spring) ใชร กั ษาโรคทมี่ ไี ข, จุดซ-ู ลําธาร (输 Shū: Shu-Stream) ใช รกั ษาอาการรสู กึ หนกั ตามรางกายและปวดขอ , จุดจิง-แมน ้าํ (经 Jīng: Jing-River) สาํ หรับอาการไอและ หอบหืด ท้ังท่เี กิดจากความเย็นและความรอน และ จุดเหอ-ทะเล (合 Hé: He-Sea) ใชรกั ษาอาการ ทอ งรวงจากชไ่ี หลเวยี นแปรปรวน”โดยท่วั ไป จดุ ซทู ง้ั หา สามารถเลือกใชตามสรรพคุณ ดังน้ี จดุ จ่ิง-ตาน้ํา เปนจดุ ท่ีปลายนว้ิ มอื -นิ้วเทา มักอยตู รงรอยตอระหวา งผิวหนงั สเี ขมและสจี าง ซงึ่ เปนจุดเช่ือมตอ อนิ และหยาง เลอื ดและช่ี จึงเปน จุดทีม่ กั ใชใ นกรณฉี ุกเฉนิ เพื่อเปด ทวารในรายท่เี ปน ลม หมดสตหิ รอื หมดสติจากอาการโคมา โรคเกย่ี วกบั สติสมั ปชญั ญะหรอื อาการทางจิตทส่ี ัมพันธกับอวัยวะ ตัน และใชร ักษาอาการแนน หนาอก-ลิ้นป จดุ หญง-นาํ้ พุ ใชสําหรบั โรคตา ง ๆ ที่มีอาการไข (febrile diseases) จดุ ซู-ลาํ ธาร ใชบ รรเทาอาการปวดโดยเฉพาะปวดขอ และการรบั ความรสู ึกผดิ ปกติ โดยเฉพาะ ความรูสึกหนัก ๆ จากอาการนํา้ ค่งั จุดจงิ -แมน ้าํ ใชส าํ หรบั อาการไอและหอบหดื ทงั้ ท่ีเกิดจากความเยน็ และความรอน รวมถึงโรค อน่ื ๆ ที่เกดิ จากการกระทาํ ของปจจยั กอ โรคภายนอก จดุ เหอ-ทะเล ใชสําหรบั อาการผิดปกติของอวยั วะกลวงท้ังหก เชน คล่ืนไสอาเจยี น อุจจาระรวง มนึ งงวงิ เวยี นศีรษะ รวมถงึ ใชช กั นาํ ชีท่ แี่ ปรปรวนข้ึนเบอื้ งสงู ใหก ลบั ลงมา กลา วโดยสรุป จุดจิง่ -ตานํ้า สําหรับโรคทางจติ หรอื สตสิ ัมปชญั ญะทีส่ ัมพนั ธกบั อวัยวะภายใน, จดุ หญง-น้ําพุ จุดซ-ู ลาํ ธาร และ จุดจิง-แมนํ้า สาํ หรบั อาการผดิ ปกติของอวยั วะภายนอกตลอดแนวเสน ลมปราณ, จดุ เหอ-ทะเล สําหรบั ปญ หาทเ่ี กยี่ วของสมั พันธกบั อวยั วะกลวง ในกรณีน้รี วมถงึ จุดเหอลา ง ดว ย การเลอื กใชจ ุดซูทง้ั หาตามหลักปญ จธาตุ จดุ ซทู ง้ั หา ของแตละเสนลมปราณสามารถจดั แบง เปนจุดธาตุท้ังหา ทมี่ คี วามสมั พันธกนั ในเชิงปญจธาตดุ ว ย แตล ะจุดซูของเสนลมปราณอนิ และเสน ลมปราณหยางมคี วามสัมพนั ธกับธาตทุ ่แี ตกตางกัน ตัวอยาง จดุ จ่ิง-ตาน้ําของเสนอินเปน ธาตุไม สวน ของเสนหยางเปน ธาตทุ อง เปน ตน รายละเอยี ดความสัมพันธของจดุ ซทู ั้งหา และธาตทุ ั้งหา แสดงไวใน ตารางที่ 2.3 และ 2.4 จุดซูทง้ั หา สามารถพจิ ารณาเลอื กใชต ามหลักความสมั พนั ธร ะหวางธาตุ โดยเฉพาะ

Page 72 62 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 กฎความสมั พนั ธ “แม- ลูก” ไดแก อาการพรอ งเสริมบาํ รงุ ทีแ่ ม และอาการแกรง ระบายที่ลกู ตารางท่ี 2.3 จุดซทู ัง้ หา ปญ จธาตุ และจุดแม-ลูก ของเสนลมปราณอนิ จุด/ ธาตุ จดุ จ่งิ -ตานาํ้ จุดหญง- จุดซู-ลําธาร จุดจิง-แมน้าํ จดุ เหอ-ทะเล เสน อนิ ธาตไุ ม นา้ํ พุ ธาตุดิน ธาตทุ อง ธาตนุ ํ้า ธาตุไฟ เสนมือไทอนิ ปอด ShaoShang YuJi TaiYuan JingQu ChiZe (LU 11) (LU 10) (LU 8) เสนมือเจวยี๋ อิน (LU 9) (แม) (LU 5) (ลกู ) เย่อื หุมหัวใจ เสนมอื เสา อนิ ZhongChong LaoGong DaLing JianShi QuZe (PC 5) (PC 3) หัวใจ (PC 9) (แม) (PC 8) (PC 7) (ลูก) เสนเทาไทอนิ ShaoChong ShaoFu ShenMen LingDao ShaoHai มาม (HT 8) (HT 3) เสน เทาเจวีย๋ อิน (HT 9) (แม) (HT 7) (ลกู ) (HT 4) ตับ YinBai DaDu TaiBai ShangQiu YinLingQuan เสนเทา เสาอิน (SP 1) (SP 3) (SP 2) (แม) (SP 5) (ลูก) (SP 9) ไต DaDun XingJian TaiChong ZhongFeng QuQuan (LR 1) (LR 2) (ลกู ) (LR 3) (LR 4) (LR 8) (แม) YongQuan RanGu TaiXi FuLiu YinGu (KI 2) (KI 3) (KI 10) (KI 1)(ลูก) (KI 7) (แม) ตารางท่ี 2.4 จดุ ซูทัง้ หา ปญจธาตุ และจุดแม-ลูก ของเสน ลมปราณหยาง จุด/ธาตุ จดุ จ่ิง-ตาน้าํ จุดหญง-นาํ้ พุ จดุ ซ-ู ลาํ ธาร จดุ จิง-แมน า้ํ จดุ เหอ-ทะเล เสนหยาง ธาตทุ อง ธาตุน้ํา ธาตไุ ม ธาตไุ ฟ ธาตดุ นิ เสนมอื หยางหมงิ ShangYang ErJian SanJian YangXi QuChi ลาํ ไสใ หญ (LI 1) (LI 3) (LI 5) (LI 2) (ลูก) (LI 11) (แม) เสน มอื เสา หยาง GuanChong ZhongZhu ZhiGou ซานเจียว (TE 1) YeMen (TE 6) TianJing (TE 2) (TE 3)(แม) (TE 10) (ลูก) เสน มือไทห ยาง ShaoZe YangGu ลาํ ไสเ ลก็ (SI 1) QianGu HouXi (SI 5) XiaoHai (SI 2) (SI 3)(แม) (SI 8) (ลูก)

Page 73 บทที่ 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรกั ษาโรค 63 เสนเทา หยางหมิง LiDui NeiTing XianGu JiaXi ZuSanLi กระเพาะอาหาร (ST 44) (ST 36) เสนเทา เสาหยาง (ST 45) (ลูก) (ST 43) (ST 41)แม) YangLingQuan ถุงน้ําดี ZuQiaoYin XiaXi ZuLingQi YangFu (GB34) เสนเทา ไทห ยาง กระเพาะปส สาวะ (GB 44) (GB 43)(แม) (GB 41) (GB 38)(ลกู ) WeiZhong (BL 40) ZhiYin ZuTongGu ShuGu(ลกู ) KunLun (BL 66) (BL 60) (แม) (BL 65) (BL 67) ตารางท่ี 2.5 จุดแม- ลกู ของอวยั วะภายใน ปญจธาตุ อวัยวะภายใน จดุ แม จุดลูก ธาตทุ อง ปอด TaiYuan (LU 9) ChiZe (LU 5) ธาตนุ ้าํ ลาํ ไสใ หญ QuChi (LI 11) ErJian (LI 2) ธาตไุ ม ธาตุไฟ ไต FuLiu (KI 7) YongQuan (KI 1) (จักรพรรด)ิ ธาตไุ ฟ กระเพาะ ZhiYin (BL 67) ShuGu (BL 65) (เสนาบด)ี ปสสาวะ ธาตุดิน ตับ QuQuan (LR 8) XingJian (LR 2) ถุงนํ้าดี XiaXi (GB 43) YangFu (GB 38) หัวใจ ShaoChong (HT 9) ShenMen (HT 7) ลําไสเ ลก็ HouXi (SI 3) XiaoHai (SI 8) เย่ือหุม หัวใจ ZhongChong (PC9) DaLing (PC 7) ซันเจยี ว ZhongZhu (TE 3) TianJing (TE 10) มา ม DaDu (SP 2) ShangQiu (SP 5) กระเพาะอาหาร JieXi (ST 41) LiDui (ST 45) ตวั อยา งเพอ่ื ความเขา ใจ เร่ืองการประยุกตใ ชจดุ หาซูตามหลักปญ จธาตุของกลุมอาการแกรง และกลุม อาการพรอง ของเสนลมปราณมือไทอนิ ปอด

Page 74 64 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 กรณีที่ 1: กลุม อาการพรองของเสนลมปราณมอื ไทอ นิ ปอด - ลกั ษณะทางคลินิก: อาการไอเรอื้ รงั หอบเหน่อื ยงายเมื่อออกแรง เสยี งเบาไรพ ลัง เหง่อื ออก งาย ชพี จรเบาเลก็ เหมอื นเสน ดาย - การเลือกจดุ บนเสน ปอด: ใหเ สริมบาํ รุงจดุ TàiYuān (LU 9) เนอ่ื งเพราะปอดเปนธาตุ ทองมีธาตแุ มเปนธาตดุ ิน จดุ ธาตุดนิ ของเสนลมปราณอนิ คอื จุดซ-ู แมน ํา้ ๆ ของเสนปอด ไดแก TàiYu ān (LU 9) - การเลอื กจุดบนเสนท่ีเกีย่ วของ: ใหเสรมิ บาํ รุงจุด TàiBài (SP3) ของเสน มา ม และ QūChí (LI 11) ของเสน ลําไสใ หญ เน่อื งเพราะมา มเปนธาตดุ ินซ่ึงเปนธาตแุ มข องธาตทุ อง TàiBài (SP3) เปน จดุ ธาตดุ ินของเสนมาม (จดุ ธาตุดนิ ของเสนลมปราณธาตุดิน) ลําไสใ หญเปนอวัยวะคสู มั พนั ธก บั ปอดซึง่ เปนธาตุทองเชน เดียวกัน เสน ลําไสใ หญเ ปน เสนลมปราณหยางซงึ่ มีจุดธาตุดิน คือ จดุ เหอ-ทะเล ไดแ ก Q ūChí (LI 11) กรณที ี่ 2: กลมุ อาการแกรง ของเสนลมปราณมือไทอ นิ ปอด - ลักษณะทางคลนิ ิก: มีอาการไอเฉียบพลัน เสียงดังและกระดา ง หอบเหนอื่ ย แนนหนาอก นอนราบไมได ชีพจรลอยและล่นื - การเลอื กจุดบนเสนปอด: ใหร ะบายจดุ ChǐZé (LU 5) เน่ืองเพราะ เปนจุดธาตุน้าํ ของเสน ปอด ซงึ่ ธาตนุ าํ้ เปนธาตุลกู ของธาตุทอง - การเลอื กจุดบนเสน ท่ีเกยี่ วขอ ง: ใหร ะบายจุด YīnGǔ (KI 10) ของเสนไตและ ÈrJiān (LI 2) ของเสน ลาํ ไสใหญ เนือ่ งเพราะ YīnGǔ (KI 10) เปนจุดธาตนุ ํา้ ของเสนไต ซ่งึ เปนเสน ลมปราณธาตุ นา้ํ (จดุ ธาตุนาํ้ ของเสนลมปราณธาตนุ ํา้ ) ธาตนุ ํา้ เปนธาตุลกู ของธาตทุ อง เสน ลําไสใ หญเปน เสน ลมปราณหยางคสู ัมพนั ธก บั เสน ปอดซึ่งเปน ธาตุทองเชน เดยี วกัน มีจดุ ธาตนุ ํ้า คอื จุดหญง-นํ้าพุ ไดแก ÈrJiān (LI 2) 2) จุดเหอลาง (下合穴 XiàHéXué: Lower He-Sea points) จุดเหอลางเปน จุดเหอ-ทะเล 6 จดุ ของเสนลมปราณหยางที่สังกดั กบั อวยั วะกลวงทง้ั หก ซง่ึ อยู บนเสน ลมปราณเทาหยาง 3 เสน เปนจุดท่ีใชรักษาโรคท่เี กยี่ วขอ งกับความผดิ ปกตขิ องอวยั วะกลวงท้ัง หก ดังสรุปไวใ นตารางที่ 2.6

Page 75 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝง เข็มรกั ษาโรค 65 ตารางที่ 2.6 จุดเหอลา ง สรรพคุณและตาํ แหนง บนเสน ลมปราณ อวัยวะกลวง จุดเหอลาง สรรพคณุ ในการรักษา เสนลมปราณ กระเพาะอาหาร ลาํ ไสใหญ ZuSanLi (ST 36) โรคของกระเพาะอาหารเชน ปวดกระเพาะ เสน เทา หยางหมิง ลําไสเล็ก กระเพาะอาหาร กระเพาะปสสาวะ ShangJuXu (ST โรคของลาํ ไสใหญ เชน โรคบดิ ซานเจียว 37) เสน เทา ไทหยาง กระเพาะปสสาวะ XiaJuXu (ST 39) โรคของลาํ ไสเล็ก เชน ทองลนั่ โครกคราก WeiZhong (BL 40) โรคของกระเพาะปสสาวะ เชน ปสสาวะขดั WeiYang (BL 39) โรคของชองทอง เชน ทองมาน ถงุ นา้ํ ดี YangLingQuan เสน เทา เสา หยางถุง (GB 34) โรคของถุงนํา้ ดี เชน ปวดทอ นํา้ ดี อาเจียน น้ําดี 3) จดุ เหยวียน (原穴 YuánXué: Yuan-Source points) จดุ เหยวยี น เปนจดุ บนเสน ลมปราณสามัญ 12 เสน ๆ ละ 1 จุด รวม 12 จุด มีตาํ แหนง อยู ใกลข อ มอื หรอื ขอ เทา จดุ เหยวียนของเสน ลมปราณอินเปน จุดเดียวกับจุดซ-ู ลาํ ธาร จุดเหยวยี นของเสน ลมปราณหยางเปน จุดท่อี ยูถัดจากจุดซ-ู ลําธาร (ตารางที่ 2.7) จดุ เหยวยี นใชร กั ษาความผิดปกตขิ อง อวัยวะภายในตนสังกดั ไดแก อวัยวะตันทัง้ หาและอวยั วะกลวงท้ังหก และยงั เปน จุดสะทอนความ ผดิ ปกตขิ องอวยั วะตันทง้ั หา คัมภรี หวฺ ังตี้เนย จิง ภาคหลิงซู บทที่ 1 กลา ววา “เมือ่ อวัยวะตนั ท้งั หา เปน โรคจะแสดงอาการท่จี ดุ เหยวียนของเสนลมปราณทีส่ งั กดั อวัยวะนัน้ ดว ยเหตุนีห้ ากสามารถศึกษาถึง ความสัมพนั ธระหวางอวยั วะตนั และอาการทป่ี รากฏภายนอกตรงจุดเหยวียนทสี่ งั กดั ได ยอมไมย ากทีจ่ ะ เขา ใจถงึ ธรรมชาตขิ องโรคของอวยั วะตนั ทัง้ หา” และ “จุดเหยวยี นทั้ง 12 จุด มปี ระสิทธิภาพในการ รกั ษาโรคของอวยั วะตนั ท้งั หาและอวยั วะกลวงทั้งหก” จุดเหยวียนสามารถใชรกั ษาความผดิ ปกตขิ องอวัยวะภายใน ท้ังกลุม อาการพรอ งและแกรง โดยอาจเลอื กใชจ ดุ เหยวียนเพยี งลาํ พัง หรือใชรวมกับจุดลว่ั ท่ีสัมพันธนอก-ในกนั เพอื่ เพม่ิ ประสทิ ธิภาพ การรักษา 4) จุดลั่ว (络穴 LuòXué: Luo-Connecting points) จดุ ลวั่ เปนจดุ ท่เี สนล่วั แยกออกมา เสนลมปราณสามญั 12 เสน มีจุดล่วั ทอี่ ยปู ลายตอขอศอก และขอ เขา เสนละ 1 จุด บนลาํ ตัวมจี ุดลว่ั 3 จุด เปนของเสน ลมปราณตู เสนลมปราณเญิ่น และจุดลว่ั

Page 76 66 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 ใหญข องเสนลมปราณมามเสนละ 1 จดุ รวมทั้งสนิ้ 15 จดุ (ตารางท่ี 2.7) ในดานการวินิจฉัยโรค จดุ ลว่ั สามารถใชเ สรมิ ในการวนิ ิจฉัยโรคได โดยโรคของเสนลมปราณ อาจมาส่ืออาการทีจ่ ดุ ล่ัวในลกั ษณะของการเจบ็ ปวด ชา แขง็ เปน ไตหรอื มสี ผี ดิ ปกติ สําหรบั การรกั ษาโรคสามารถเลือกใชจ ุดล่วั ได 3 แนวทาง ไดแ ก 4.1) การใชจดุ ล่ัวรกั ษาโรคของเสนล่ัว (ลกั ษณะทางคลนิ ิกของโรคของเสนลว่ั 15 เสน อยใู น เร่อื งการวินจิ ฉยั แยกโรคตามกลมุ อาการ) ตัวอยาง โรคของเสน ล่ัวของเสน ลมปราณหวั ใจ หากเปน กลมุ อาการเกนิ จะมีอาการแนน ในอก หากเปนกลมุ อาการพรอ งจะมีอาการเสยี งแหบแหง รักษาโดยฝง เขม็ กระตนุ ระบายหรือบาํ รุงทจ่ี ดุ TongLi (HT 5) 4.2) การใชจ ดุ ลั่วรักษาโรคของเสน ลมปราณ จุดล่ัวบนแขนและขามเี สนลว่ั แยกออกมาเชอื่ ม สมั พันธน อก-ในกับเสน ลมปราณคสู ัมพนั ธ จงึ ใชรกั ษาโรคเสน ลมปราณไดท ั้งสองเสน ลมปราณท่ีสมั พนั ธ กนั ตัวอยา ง จดุ LieQue (LU 7) จดุ ลวั่ ของเสน ลมปราณปอด ใชร ักษาโรคของเสน ปอด เชน อาการไอ และหอบหดื รวมท้ังสามารถใชร กั ษาโรคของเสน ลาํ ไสใ หญ- คสู มั พันธไดด ว ย เชน อาการปวดฟน เจบ็ คอ ChangQiang (GV 1) จุดลั่วของเสน ลมปราณตทู ี่ปลายตอ กระดูกกนกบ มเี สน ลวั่ แยกออก กระจายข้นึ ขนาบ 2 ขาง กระดูกสนั หลงั ตลอดแนวจนถงึ ศีรษะ ใชส าํ หรับรกั ษาโรคของหลงั และโรคของ เสนลมปราณตู, JiuWei (CV 15) จดุ ลวั่ ของเสนลมปราณเญ่ินบรเิ วณลนิ้ ป มีเสนล่ัวแยกออกกระจาย ครอบคลุมหนาทองและเช่ือมโยงกบั ชขี่ องทอง ใชสาํ หรับรักษาโรคของทอ งและเสนลมปราณเญิ่น, จดุ ล่วั ใหญ DaBao (SP 21) จุดสดุ ทายของเสนมามทสี่ ีขา งลาํ ตัว มีเสนล่ัวแยกออกกระจายครอบคลมุ สขี า ง ชายโครงและมคี วามพิเศษทีเ่ ชื่อมโยงกับชแี่ ละเลือดท่ัวรา งกายดว ย ใชส ําหรบั รกั ษาโรคเฉพาะท่ี ไดแก ชายโครงและทรวงอก รวมท้งั สามารถใชรกั ษากลมุ อาการเลอื ดและชไี่ หลเวียนไมค ลอ งและโรคขอ ตาง ๆ ท่วั รางกายดวย 4.3) การใชจุดลั่วรักษาโรคเรอ้ื รงั โดยเฉพาะโรคเรื้อรงั ของอวยั วะภายใน มคี าํ กลาววา “โรค เร่ิมเกดิ ในเสนลมปราณ เม่อื เรื้อรงั จะคางคาอยใู นเสนลว่ั ”โรคเมอ่ื เร้อื รงั ชี่และเลอื ดทไ่ี มด แี ละเสมหะ ความชน้ื จะยายจากเสน ลมปราณไปสะสมยงั เสน ล่ัวทาํ ใหรักษายากยิ่งขนึ้ จุดลวั่ จึงมปี ระโยชนในการ รักษาโรคเร้อื รงั ของอวัยวะภายในและโรคท่เี กดิ จากปจจัยกอโรคภายใน โดยการแทงเข็มตนื้ หรอื /และ เจาะปลอ ยเลือด เพ่อื รกั ษากลมุ อาการเกินในเสนล่ัว

Page 77 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรักษาโรค 67 จุดล่วั สามารถใชร วมกับจดุ เหยวยี นเพือ่ เพม่ิ ประสิทธิภาพการรกั ษาในลกั ษณะ“จดุ รวมเหย วียน-ลว่ั ” 5) จุดรว มเหยวยี น-ลั่ว จดุ เหยวียนและจุดลวั่ ตา งมีสรรพคุณพเิ ศษในการรกั ษาโรคไดตามขอ บงใชข องแตล ะจดุ หาก นํามาใชรวมกนั อยา งเหมาะสมจะสามารถเพ่ิมประสทิ ธิภาพการรักษาไดค รอบคลุมยง่ิ ขน้ึ การใชจ ุดเหย วยี นรว มกับจดุ ลั่วในการรักษาโรค เรยี กวา จดุ รวมเหยวยี น-ลวั่ (the combination of the Yuan- Primary point and the Luo-Connecting point) โดยอาศยั หลักการของ ‘เจาบานกับแขก’ จดุ เหยวยี น-ลวั่ ทใ่ี ชรวมกันตอ งเปนจดุ บนเสน ลมปราณคูสมั พนั ธนอก-ใน กรณีทอี่ วยั วะคู สมั พันธเ กดิ มคี วามผดิ ปกตริ วมกนั โดยอวยั วะท่ีเปน ตน เหตหุ รอื ปวยกอ นจดั เปน‘เจา บา น’ใหเลอื กใช จุดเหยวยี น สว นอวยั วะคูสมั พนั ธท ไ่ี ดร บั ผลกระทบหรอื มอี าการทหี ลังจัดเปน‘แขก’ใหเลือกใชจุดลวั่ ตวั อยาง โรคเกดิ ทป่ี อดกอ นและตอ มาเกิดมอี าการของลาํ ไสใหญร วมดว ย ใหใ ชจ ุด TàiYuān (LU 9) จุดเหยวียนของเสน ปอด รว มกบั จุด PiānLì (LI 6) จุดล่ัวของเสนลาํ ไสใ หญ การเลอื กใชจ ดุ ในลักษณะ จุดรวมเหยวียน-ลว่ั บางครัง้ เรยี กวา ‘จดุ รว มนอก-ใน’ (combination of the exterior-interior points) หรอื ‘จุดปฐมภูมิ-เหยวียนรวมกับทตุ ิยภูมิ-ล่วั ’ (the combination of Primary Yuan points and the secondary Luo points) (ตารางที่ 2.7) ตารางท่ี 2.7 จดุ เหยวียน และ จดุ ลวั่ เสน ลมปราณ จุดเหยวียน จุดลั่ว เสน มือไทอนิ ปอด TaiYuan (LU 9) LieQue (LU 7) เสนมือหยางหมิงลําไสใหญ HeGu (LI 4) PianLi (LI 6) เสน เทาหยางหมงิ กระเพาะอาหาร ChongYang (ST 42) FongLong (ST 40) เสนเทาไทอินมา ม TaiBai (SP 3) GongSun (SP 4) เสนมอื เสาอินหัวใจ ShenMen (HT 7) TongLi (HT 5) เสนมือไทหยางลําไสเ ลก็ WanGu (SI 4) ZhiZheng (SI 7) เสน เทา ไทหยางกระเพาะปสสาวะ JingGu (BL 64) FeiYang (BL 58) เสนเทา เสา อินไต TaiXi (KI 3) DaZhong (KI 4) เสน มอื เจว๋ยี อินเยื่อหมุ หัวใจ DaLing (PC 7) NeiGuan (PC 6) เสนมือเสา หยางซานเจียว YangChi (TE 4) WaiGuan (TE 5)

Page 78 68 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 ตารางที่ 2.7 จดุ เหยวียน และ จดุ ลว่ั (ตอ) เสน ลมปราณ จุดเหยวยี น จุดลวั่ เสนเทา เสาหยางถุงนาํ้ ดี QiuXu (GB 40) GuangMing (GB 37) เสน เทา เจวีย๋ อนิ ตับ TaiChong (LR 3) LiGou (LR 5) เสนลมปราณเริน่ - JiuWei (CV 15) เสนลมปราณตู - ChangQiang (GV 1) จดุ ลัว่ ใหญของเสนเทาไทอนิ มา ม - DaBao (SP 21) 6) จดุ ซี (郗穴 XīXué: Xi-Cleft points) จุดซี 16 จุด มีตําแหนงอยบู นแขนและขา เปน จุดซีของเสนลมปราณสามญั 12 เสน เสนละ 1 จุด และของเสน ลมปราณวสิ ามญั อินเฉยี ว หยางเฉียว อนิ เอวยและหยางเอวย เสนละ 1 จดุ (ตารางที่ 2.8) จุดซี มีสรรพคณุ ในการรักษาโรคทีม่ ีอาการเฉียบพลนั หรอื อาการรนุ แรง ในทางปฏบิ ัติ จดุ ซขี อง เสน ลมปราณอินใชร กั ษากลุมอาการทม่ี เี ลอื ดออกผดิ ปกตขิ องอวัยวะท่อี ยูในความดูแลของเสน ลมปราณ นนั้ เชน KǒngZuì (LU 6) จุดซขี องเสนมอื ไทอินปอด ใชรกั ษาอาการไอเปน เลอื ด, ZhongDu (LR 6) จุดซีของเสนเทาเจวี๋ยอนิ ตับ ใชรกั ษาอาการเลือดประจําเดอื นออกผดิ ปกติ เปน ตน จุดซีของเสน ลมปราณหยางมีสรรพคุณในการบรรเทาอาการปวดของอวยั วะตาง ๆ ทีอ่ ยูในแนวเสนทางการไหลเวียน ของเสน ลมปราณน้ัน เชน LiángQiū (ST 34) จุดซขี องเสนเทา หยางหมิงกระเพาะอาหาร ใชรกั ษา อาการปวดกระเพาะอาหาร, YangLao (SI 6) จุดซขี องเสนมอื ไทหยางลาํ ไสเลก็ สาํ หรับบรรเทาอาการ ปวดไหล เปน ตน นอกจากเลือกใชจดุ ซเี พยี งลําพงั เพ่ือรักษาอาการตามขอ บง ชแี้ ลว ยังสามารถเลอื กใชจ ดุ ซี รวมกบั จดุ อิทธิพลทง้ั แปดเพ่อื เสริมสรรพคุณการรกั ษาไดด วย เชน ใชจ ุด LiangQui (ST 34) รว มกบั ZhongWan (CV12) จุดอิทธพิ ลของอวัยวะกลวงสําหรับการรกั ษาอาการปวดกระเพาะอยา งเฉียบพลัน รนุ แรง, ใชจดุ KongZui (LU 6) รวมกบั TanZhong (CV 17) จุดอิทธพิ ลของชี่ สําหรบั รกั ษาอาการ ไอเปน เลอื ดทเี่ กิดจากช่ไี หลเวยี นแปรปรวน เปนตน

Page 79 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรกั ษาโรค 69 7) จดุ อทิ ธพิ ลท้ังแปด (八会穴 BāHuìXué: The eight influential points) จดุ อิทธิพลท้ังแปด เปนจดุ ทมี่ ีผลตอ การทําหนาทข่ี องอวยั วะทงั้ แปด ไดแ ก อวยั วะตัน, อวยั วะ กลวง, ชี่, เลือด, เสนเลอื ด, กระดูก, ไขกระดูก และเสน เอน็ ในทางคลินกิ จดุ อทิ ธิพลท้งั แปดนาํ ไปใช รกั ษาโรคที่เกย่ี วขอ งกับอวยั วะหรอื เนือ้ เย่อื ทจ่ี ดุ นนั้ มอี ิทธพิ ลอยู โดยเฉพาะโรคเรือ้ รัง โรคของความ พรองหรือออ นกาํ ลงั (ตารางที่ 2.9) ตารางที่ 2.8 จุดซี เสน ลมปราณอนิ จดุ ซี เสน ลมปราณหยาง จดุ ซี เสนมือไทอินปอด KongZui (LU เสน มอื หยางหมิงลําไสใหญ WenLiu (LI 7) เสนมอื เจวยี๋ อินเย่ือหมุ หวั ใจ 6) เสนมือเสา หยางซันเจียว HuiZong (TE 7) เสน มือเสาอินหวั ใจ XiMen (PC 4) เสนมอื ไทหยางลาํ ไสเ ลก็ YangLao (SI 6) เสน เทาไทอินมาม เสน เทา หยางหมิงกระเพาะอาหาร LiangQiu (ST 34) เสนเทา เจวอ ินตับ YinXi (HT 6) เสนเทา เสาหยางถุงน้ําดี WaiQiu (GB 36) เสน เทาเสาอินไต เสน เทาไทห ยางกระเพาะปสสาวะ JinMen (BL 63) เสน อนิ เฉียว DiJi (SP 8) เสน หยางเฉยี ว FuYang (BL 59) เสน อินเหวย เสนหยางเหวย YangJiao (GB 35) ZhongDu(LR6) ShuiQuan(KI 5) JiaoXin (KI 8) ZhuBin (KI 9) ตารางที่ 2.9 จดุ อทิ ธิพลท้งั แปด อวัยวะ จุดอทิ ธิพล เสน ลมปราณ สรรพคุณ (ตวั อยา ง) อวยั วะตนั ZhangMen เสน เทา เจวี๋ยอิน. (LR 13) โรคอวัยวะตัน โดยเฉพาะตบั และมา ม เชน ตบั โต มา มโต ตบั อวัยวะกลวง ZhongWan เสน เญ่นิ โรคของอวัยวะกลวง โดยเฉพาะกระเพาะอาหารและลําไส (CV 12) เชน ปวดกระเพาะอาหาร แนน ทอ ง โรคที่เกย่ี วขอ งกบั การทําหนาท่ีของชี่ เชน แนน หนาอก ช่ี TanZhong เสนเญิ่น หอบเหน่อื ย หอบหดื สะอกึ เซื่องซึม สาํ รอกอาหาร เรอ (CV 17) ลม โรคเลือดและอาการเลือดออก เชน ซดี เลือดคงั่ GeShu เสน เทา ไทห ยาง. เลือดออกงา ย อาเจียนเปน เลอื ด ถายเปนเลือด ไอเปน (BL 17) เลือด กระเพาะปสสาวะ เลือด เลอื ดกาํ เดาออก ประจาํ เดือนออกมากหรอื เรื้อรงั เลือดออกจากริดสีดวงทวาร

Page 80 70 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 เสนเลือด TaiYuan เสนมือไทอนิ . โรคของเสนเลือดและการไหลเวยี น เชน หลอดเลอื ด ไขกระดูก (LU 9) ปอด อกั เสบ เสน เลือดตบี หลอดเลือดแขง็ ความดันโลหิตตํ่า กระดกู หรอื สงู เสนเอ็น XuanZhong เสนเทาเสาหยาง. โรคของไขกระดกู และระบบประสาท เชน ซดี อัมพฤกษ (GB 39) ถุงนํ้าดี หรอื อัมพาต ขาออ นแรง DaZhu เสนเทา ไทหยาง. โรคของกระดูกและขอ เชน ปวดกระดูก ปวดขอตา ง ๆ (BL 11) กระเพาะปส สาวะ (ขอ ของ คอ ไหล หลัง แขน-ขา ฯ) YangLingQuan เสน เทาเสาหยาง. โรคของเสนเอ็นตาง ๆ เชน ขอติด-ปวดขอ จากเอ็นอกั เสบ (GB 34) ถงุ นาํ้ ดี เสนเอ็นหดร้งั จากอัมพาต เอน็ หดเกร็งหรอื กระตุก 8) จดุ เช่ือมโยงเสนวสิ ามญั ท้ังแปด (八脉交会 BāMàiJiāoHuì: 8 Confluent points) จดุ เชื่อมโยงเสน วสิ ามัญทงั้ แปด เปนจดุ ฝงเข็มในเสน ลมปราณสามัญที่มีตาํ แหนง อยูบนแขน และขา 8 จุด ท่ีสามารถเช่ือมโยงไปถึงเสน ลมปราณวสิ ามัญท้งั 8 เสนได ในเวชปฏิบัติ จุดท้ังแปดเปน จุด ทถ่ี ูกเลอื กใชบ อยและมปี ระโยชนห ลากหลาย โดยสามารถเลอื กใชไ ด 2 กรณี ไดแ ก การเลือกใชจ ดุ เดี่ยว และการเลือกใชจ ุดคู การเลอื กใชจ ุดเดยี่ ว สําหรบั รักษาโรคของเสน ลมปราณวิสามญั และอวยั วะทเี่ กยี่ วของ ตัวอยาง จุด HouXi (SI 3) สําหรบั โรคทีเ่ ก่ยี วขอ งกบั เสน ลมปราณตู ไดแก กระดกู สันหลังแขง็ เกร็งและปวด กลามเนอื้ หลังเกร็งกระตุก ปวดศีรษะ และลมชกั , จุด GongSun (SP 4) สาํ หรบั โรคที่เกี่ยวของกบั เสน ลมปราณชง ไดแ ก ปวดเกร็งในชอ งทอง หอบหืด ประจําเดือนไมส มาํ่ เสมอ ภาวะเปนหมันทั้งชายและ หญงิ เปน ตน การเลอื กใชจ ุดคู โดยเลอื กจุดหนึ่งที่แขนรว มกับอกี จดุ หนึง่ ที่ขา ทาํ ใหเ สริมสรรพคุณการรกั ษา โรคไดก วางขวางตามสวนของรา งกายทคี่ รอบคลมุ ถึง แบง เปน 4 คู ดังสรุปไวใ นตารางที่ 2.10 ตาราง 2.10 จดุ เชอ่ื มโยงเสน วิสามัญทัง้ แปด และ สรรพคณุ จุดคู จดุ ฝงเขม็ เสน สามญั ตนสงั กัด เสนวิสามัญ สรรพคุณครอบคลุมพื้นที่ เสน มือเจว๋ียอินเยื่อหุมหัวใจ เสนอินเอวย ทรวงอก หวั ใจ กระเพาะ NeiGuan (PC 6) เสนเทา ไทอ นิ มาม เสนชง อาหาร GongSun (SP 4) เสนมอื ไทอินปอด เสน เญ่นิ ทรวงอก ปอด กระบงั ลม LeiQue (LU 7)

Page 81 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรกั ษาโรค 71 ZhaoHai (KI 6) เสนเทาเสาอินไต เสนอนิ เฉยี ว ชองคอ (throat) เสนตู หวั ตา หู ทา ยทอย (nape) HouXi (SI 3) เสน มอื ไทหยางลําไสเล็ก เสนหยางเฉยี ว ลําคอ (neck) ไหล หลงั ShenMai (BL 62) เสนเทาไทห ยางกระเพาะ เสนหยางเอวย หางตา แกม หลังหู ลาํ คอ ปสสาวะ เสนตยั้ ไหล WaiGuan (TE 5) เสน มือเสา หยางซานเจียว ZuLinQi (GB 41) เสนเทา เสาหยางถุงน้ําดี 9) จดุ ซูหลงั หรอื จดุ อวยั วะหลัง (背俞穴: BèiShūXué: Back-Shu points) จุดอวัยวะหลังเปน จุดบนเสน ลมปราณเทา ไทห ยางกระเพาะปส สาวะทช่ี ขี่ องสบิ สองอวยั วะ ภายในซงึ่ เปนตน สังกดั ของสิบสองเสนลมปราณสามัญไหลเวยี นมาบรรจบเพ่ิมเตมิ จุดอวยั วะหลังมี จํานวน 12 จุดคูซา ย-ขวา และมีชือ่ จุดตามอวยั วะทสี่ ัมพันธอ ยู (ตารางท่ี 2.11) จดุ อวัยวะหลงั ใชรกั ษาโรคของอวัยวะภายในท่ีสัมพนั ธอยู โดยเฉพาะโรคของอวัยวะตนั (ใชจุด หยางรักษาโรคอนิ ) เชน จุด FeiShu (BL 13) ใชรกั ษาโรคของปอด, XinShu (BL 15) ใชร ักษาโรค ของหัวใจ เปนตน จุดอวัยวะหลงั ยงั สามารถใชร กั ษาโรคทเี่ กย่ี วขอ งกับอวยั วะตนั ทั้งหาไดด ว ย ไดแ ก โรคของ อวยั วะรับสมั ผสั ทง้ั หา , ทวารทัง้ เกา , ผวิ หนงั , กลา มเนื้อ, เสน เอน็ และกระดกู เชน จดุ GanShu (BL 18) ใชรักษาโรคตาและเสน เอน็ หดเกร็ง เพราะตบั เปดทวารที่ตาและตบั ควบคมุ เสนเอน็ , จดุ ShenShu (BL23) ใชร กั ษาโรคของหเู พราะไตเปด ทวารที่หู โรคเสือ่ มสมรรถภาพทางเพศเพราะไตสะสมสารจาํ เปน และพัฒนาระบบสืบพันธุ โรคไขสันหลงั เสอื่ มเพราะไตดูแลกระดูก ไขกระดกู และไขสนั หลงั เปน ตน ในทางคลินิก จุดอวัยวะหลังสามารถเลอื กใชล าํ พงั หรอื ใชรวมกบั จุดอวยั วะหนาหรอื จุดมู 10) จดุ มู หรือ จดุ อวยั วะหนา (幕穴 MùXué: Front-Mu points) จุดอวัยวะหนาเปนจุดบนหนาอกและทองท่ีชี่ของสิบสองอวัยวะภายในซึ่งเปนตนสังกัด ของสิบสองเสน ลมปราณสามัญไหลเวยี นมาบรรจบเพ่ิมเตมิ จุดอวัยวะหนา12จดุ เปนจดุ เดยี่ วอยบู นเสน ลมปราณ เญน่ิ 6 จดุ และอีก 6 จดุ คูซ าย-ขวา บนเสน ลมปราณสามญั ทีผ่ านดา นหนา ของลาํ ตัว (ตารางที่ 2.11)

Page 82 72 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 จดุ อวยั วะหนา ใชร กั ษาโรคของอวยั วะภายใน โดยเฉพาะโรคของอวยั วะกลวง (ใชจุดอินรกั ษา โรคหยาง) และอาการผิดปกติในบรเิ วณจดุ เชน จดุ ZhōngWǎn (CV 12) ใชรกั ษาโรคของกระเพาะ อาหารและอาการปวดแนนลน้ิ ป, TiānShū (ST 25) ใชรกั ษาโรคของลําไสใ หญ ปวดทองและทองเดิน เปนตน เชน เดียวกบั จดุ อวัยวะหลงั จุดอวยั วะหนาสามารถเลือกใชลําพงั หรอื ใชรว มกบั จดุ อวยั วะหลัง การใชจดุ รว มอวัยวะหนา -หลัง หรือ จดุ รวมซู-มู คือ การใชจุดของอวยั วะเดยี วกันทงั้ ดานหลัง และดานหนา รว มกันเพอื่ เพิ่มประสทิ ธิภาพการรักษา เชน ใชจ ดุ กระเพาะอาหารหลัง WeiShu (BL 21) รว มกับจุดกระเพาะอาหารหนา ZhōngWǎn (CV 12) สําหรบั การรกั ษาโรคของกระเพาะอาหาร ตารางที่ 2.11 จดุ อวยั วะหลัง (ซ)ู และ จุดอวัยวะหนา (ม)ู อวยั วะภายใน จดุ อวัยวะหลงั จดุ อวัยวะหนา _เสนตน สงั กดั ปอด FeiShu (BL 13) ZhongFu (LU 1)_เสนปอด เย่อื หมุ หวั ใจ JueYinShu (BL 14) TanZhong (CV 17)_เสน เญนิ่ หัวใจ XinShu (BL 15) JuQue (CV 14)_เสน เญ่ิน ตับ GanShu (BL 18) QiMen (LR 14)_เสนตบั ถงุ น้ําดี DanShu (BL 19) RiYue (GB 24)_เสนถงุ น้าํ ดี มาม PiShu (BL 20) ZhangMen (LR 13)_เสนตบั กระเพาะอาหาร WeiShu (BL 21) ZhongWan (CV 12)_เสน เญ่นิ ซันเจียว SanJiaoShu (BL 22) ShiMen (CV 5)_เสนเญิน่ ไต ShenShu (BL 23) JingMen (GB 25)_เสน ถุงน้ําดี ลําไสใหญ DaChangShu (BL 25) TianShu (ST 25)_เสนกระเพาะอาหาร ลําไสเ ล็ก XiaoChangShu (BL 27) GuanYuan (CV 4)_เสน เญน่ิ กระเพาะปสสาวะ PangGuangShu (BL 28) ZhongJi (CV 3)_เสน เญิ่น 11) จุดตัด (交会穴 JiāoHuìXué: Crossing points) จดุ ตัดเปนจุดที่เสนลมปราณอยา งนอ ย 2 เสน มวี ถิ ีมาตัดทบั กนั ทําใหจุดตัดมีคุณสมบัตคิ ลาย เปนสแี่ ยกทส่ี ามารถรกั ษาโรคไดท กุ เสน ลมปราณที่มาตดั ผา นกนั จุดตดั จงึ มสี รรพคณุ มากกวา จดุ สามัญ ที่เปน อยู จงึ จดั เปนจุดพิเศษเชน กัน จุดตดั มีจํานวนประมาณ 90 จุด สว นใหญอยูบ นลําตวั สวนท่เี หลอื กระจายอยูต ามรยางคและศีรษะ (ตารางที่ 2.12 จุดตดั ของเสน หยาง และ 2.13 จุดตดั ของเสนอิน) แต

Page 83 บทที่ 2 ปฐมบทสูการฝง เข็มรกั ษาโรค 73 ละจดุ ตัดมสี รรพคณุ ตางกันตามสรรพคุณเดมิ และสรรพคณุ ของเสน ลมปราณท่ีมาตัดทับ ตัวอยาง จุด SanYinJiao (SP 6) เปนจุดตดั ทบั กันของเสนลมปราณเทาอินทั้งสามเสน จึงใชร กั ษาไดท ง้ั โรคของเสน มา มซง่ึ เปน ตนสังกดั และเสน ตับและเสน ไตทม่ี าตดั ผาน, จุด ZhongJi (CV 3) และ GuanYuan (CV 4) ของเสนลมปราณเญ่นิ ทีม่ ีเสน ลมปราณเทาอนิ ทัง้ สามเสนมาตัดทับอยู จึงมีสรรพคณุ รักษาโรคไดท ้งั ของเสน เญิ่นและของเสนเทา อนิ ทัง้ สามเสน, จดุ DaZhui (GV14) ของเสน ลมปราณตู ทีเ่ สน ลมปราณ หยางของมือและเทา ทุกเสน สง สาขามาตดั ทบั อยู จึงมสี รรพคณุ รักษาโรคของเสน ลมปราณตูและของเสน ลมปราณหยางไดทกุ เสน ตาราง 2.12 จดุ ตัดบนเสนลมปราณหยาง เสน ลมปราณ Yang-Link Yang-Heel จุด GV BL SI GB TE ST LI หมายเหตุ Belt จดุ ซีของเสนหยางเชยี ว ShenTing (GV 24) OX X เสริมโดยเสน หยางเชยี ว ShuiGou (GV 26) จุดเริม่ ตนเสนหยาง BaiHui (GV 20) O XX เชียว NaoHu (GV 17) FengFu (GV 16) OX YaMen (GV 15) DaZhui (GV 14) OX TaoDao (GV 13) JingMing (BL 1) OX DaZhu (BL 11) FengMen (BL 12) OX FuFen (BL 14) OXXXXXX OX OX X OX XO OX FuYang (BL 59) O XX ShenMai (BL 62) O XX PuCan (BL 61) O XX JinMen (BL 63) O XX NaoShu (SI 10) O XXX BingFeng (SI 12) OXXXX QuanLiao (SI 18) OX TingGong (SI 19) O XX TongZiLiao (GB 1) XOX

Page 84 74 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 ShangGuan (GB 3) OXX HanYan (GB 4) XuanLi (GB 6) OXX QuBin (GB 7) ShuaiGu (GB 8) XO FuBai (GB 10) TouQiaoYin (GB 11) XO WanGu (GB 12) BenShen (GB 13) XO YangBai (GB 14) TouLinQi (GB 15) XO MuChuang (GB 16) ZhengYing (GB 17) XO ChengLing (GB 18) NaoKong (GB 19) XO FengChi (GB 20) RiYue (GB 24) OX DaiMai (GB 26) WuShu (GB 27) OX WeiDao (GB 28) JuLiao (GB 29) XO X HuanTiao (GB 30) YangJiao (GB 35) OX TianLiao (TE 15) YiFeng (TE 17) OX JiaoSun (TE 20) ErHeLiao (TE 22) OX ChengQi (ST 1) JuLiao (ST 3) OX DiCang (ST 4) XiaGuan (ST 7) OX O ตัดกับเสนมาม O X O X O X O X XO X จดุ ซีของเสน หยางเอวย O OX XO XO X XXO O X จดุ ตดั กับเสน เญ่นิ OX OX X XO

Page 85 บทที่ 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรักษาโรค 75 TouWei (ST 8) XOX QiChong (ST 39) O จุดเรม่ิ ตนของเสนชง BiNao (LI 14) ตัดเสน ล่วั ของลําไส O ใหญ JianYu (LI 15) OX JuGu (LI 16) O X YingXiang (LI 20) XO O = เสนตนสังกัด X = เสนตดั ; GV = เสนตู; BL = เสน กระเพาะปส สาวะ;SI = เสนลาํ ไสเล็ก; GB = เสนถุงนํ้าดี; TE = เสน ซนั เจียว; ST = เสน กระเพาะอาหาร; LI = เสน ลาํ ไสใ หญ; Yang-Link = เสน หยางเอวย; Yang-Heel = เสนหยางเชยี ว; Belt = เสน ตั้ย ตาราง 2.13 จุดตัดบนเสนลมปราณอนิ เสนลมปราณ Yin-Link หมายเหตุ จดุ CV SP LU LR PC KI HT Yin-Heel ตดั กบั เสนกระเพาะ Chong อาหาร ChengJiang (CV O ตัดกบั เสนกระเพาะ 24) อาหารและเสน ปอด ตัดกับเสนกระเพาะ LianQuan (CV 23) O X อาหาร ลาํ ไสเ ลก็ และ X เสนซานเจยี ว TianTu (CV 22) O X ShangWan (CV 13) O X ตัดกับเสนตแู ละเสน ชง ZhongWan (CV 12) O XiaWan (CV 10) OX YinJiao (CV 7) O GuanYuan (CV 4) O X X X ZhongJi (CV 3) O X X X QuGu (CV 2) O X HuiYin (CV 1) O

Page 86 76 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 SanYinJiao (SP 6) OXX ChongMen (SP 12) OX FuShe (SP 13) OX X DaHeng (SP 15) O X FuAi (SP 16) O X ZhongFu (LU 1) XO ZhangMen (LR 13) OX ตัดกับเสนกระเพาะ QiMen (LR 14) ปส สาวะ XO X TianChi (PC 1) O ตดั กบั เสนกระเพาะ HengGu (KI 11) O ปส สาวะ X DaHe (KI 12) OX QiXue (KI 13) OX SiMan (KI 14) OX ZhongZhu (KI 15) OX HuangShu (KI 16) OX ShangQu (KI 17) OX ShiGuan (KI 18) OX ตาราง 2.13 จุดตัดบนเสนลมปราณอิน (ตอ) เสนลมปราณ Yin-Link หมายเหตุ จดุ CV SP LU LR PC KI HT Yin-Heel Chong X X YinDu (KI 19) O FuTongGu (KI 20) O YouMen (KI 21) OX ZhaoHai (KI 6) O X ถูกเสริมโดยเสนอินเชียว JiaoXin (KI 8) O X จดุ ซีของเสนอินเชียว ZhuBin (KI 9) OX O = เสน ตนสงั กัด; X = เสน ตดั ; CV = เสนเญิน่ ; SP = เสน มา ม; LU = เสนปอด;

Page 87 บทท่ี 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรักษาโรค 77 LR = เสนตบั ; PC = เสนเยือ่ หุม หัวใจ; KI = เสนไต; HT = เสน หวั ใจ; Yin-Link = เสนอินเอวย ; Yin-Heel = เสนอินเชยี ว; Chong = เสนชง (Thoroughfare vessel) 12) เลอื กจุดตามกระแสการไหลเวยี นในเสน ลมปราณที่สัมพนั ธก ับเวลาโลก (นาฬกิ าชีวติ ) (Selecting Points by Earth Meridian Ebb-Flowing Rule) โลกหมนุ รอบตัวเองทําใหเ กิดกลางวนั และกลางคนื ใชเ วลา 24 ชั่วโมง หรอื 1 วัน จนี ในอดตี แบง 1 วัน เปน 12 ช่วั ยาม สมั พันธก บั การไหลเวียนของ 12 เสน ลมปราณสามัญที่สังกัดกบั 12 อวยั วะ ภายใน เลอื ดและช่ีในเสนลมปราณทง้ั สิบสองมกี ารไหลเวยี นเชอื่ มโยงกันอยูตลอดเวลา อุปมาดงั สายนาํ้ ท่มี ีกระแสข้นึ และลงหมนุ เวียนไมขาดชว ง ในแตละวนั เสน ลมปราณแตละเสนจะมีกระแสการไหลเวียน ขนึ้ สูงสดุ 1 ครง้ั ใชเวลาเสนละ 1 ชว่ั ยาม (2 ชว่ั โมง) จากหลักทฤษฎีน้ีจงึ เกิดแนวคิดในการฝง เขม็ เพื่อ บํารงุ หรอื ระบายใหสมั พันธก ับกระแสการไหลเวยี นสูงสุด โดยยังอาศยั หลกั การเดิมคือ “ลูกพรอ งบํารงุ แม, แมเ กินระบายลกู ” จดุ แม-ลกู อาศัยตามหลักปญ จธาตุ จดุ ธาตขุ องแตละเสน ลมปราณอาศยั องิ ตาม จุดธาตขุ องจุดซูทงั้ หา ที่กลาวมาแลวขางตน จากหลักฐาน ทบี่ นั ทึกไวใ นคมั ภรี ห ฺวงั ต้ีเนย จิง ไดม ีการประยุกตใชทฤษฎีความสมั พันธข อง เวลาโลกกับกระแสการไหลเวียนในเสน ลมปราณ เพอ่ื การรักษาโรคและการฝง เขม็ มากวา 2000 ป ใน ปจจุบนั ทฤษฎนี ้ีถกู นําไปอางอิงในหลายวงการอยางกวา งขวางในนามของ “นาฬกิ าชวี ติ (Organic Clock) หรอื ชวี นาฬิกา (Biological clock)” การประยกุ ตใชเวลากระแสเสน ลมปราณ หรอื นาฬิกาชีวิตในการฝงเขม็ (ตารางท่ี 2.14) โดย เมอื่ อวัยวะภายในเกิดภาวะเกนิ หรือแกรง ใหเลอื กระบายจุดลูกของเสนลมปราณนนั้ ในชว งเวลาทกี่ ระแส ข้นึ สงู สดุ หากอยใู นภาวะพรอ งใหเลอื กบาํ รงุ จุดแมในชวงเวลาทก่ี ระแสการไหลเวียนในเสน ลมปราณ กาํ ลังลดลงคือชว งเวลาถัดจากชว งกระแสสูงสุด ตวั อยา ง ภาวะปอดแกรง ใหเ ลอื กระบายจุดลูกของธาตุ ทอง คือ จดุ ธาตนุ ้าํ ไดแ ก ChiZe (LU 5) ในชว งกระแสสงู สดุ เวลา 3.00 – 5.00 น., หากปอดอยู ในภาวะพรอง ใหเลอื กบํารุงจดุ แม คือ จุดธาตุดนิ ไดแก TaiYuan (LU 9) ในชวงกระแสลดลง เวลา 5.00 – 7.00 น. เปนตน หากพน ชว งเวลาท่จี ะบํารุงหรอื ระบายไปแลว หรือไมปรากฏอาการพรอ งหรอื แกรงชัดเจน ให เลือกฝง เข็มท่ีจดุ เหยวยี น หรอื จุดธาตเุ จาเรือน หมายถงึ จุดธาตเุ ดยี วกันกบั อวัยวะของเสนลมปราณนั้น

Page 88 78 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2 โดยฝง เข็มกระตนุ แบบเสมอกนั เชน ตองการฝงกระตนุ ปอด ใหเ ลอื กจดุ เหยวยี นของเสนปอด ไดแก TaiYuan (LU 9) หรอื จดุ ธาตุเจา เรอื นของเสนปอด คือ จดุ ธาตุทอง ไดแก JingQu (LU 8) เปน ตน นอกจากน้ีนาฬกิ าชวี ติ ยงั อาจใชช ว ยในการวนิ ิจฉัยโรคของอวยั วะภายในได เชน โรคหดื ที่มี อาการชป่ี อดตดิ ขัดไหลเวยี นไมคลอง เม่ือถงึ ชว งที่การไหลเวยี นของชส่ี งู สุดจะเกดิ อาการมากขน้ึ จึงมกั เกดิ อาการไอ จบั หดื ชว งเชา มืด หรอื ชว งเวลา 3.00 – 5.00 น. เปน ตน ตารางที่ 2.14 การเลอื กใชจุดตามนาฬิกาชีวิต ชวงเวลา ยามจีน / ชวงเวลา / ชวงเวลา / จดุ หยวน / จุดธาตเุ จา เรอื น อวัยวะ (นาฬกิ า) ช่วั ยาม จดุ ระบาย จดุ บาํ รุง ปอด TaiYuan (LU 9) Yin (อนิ ) 3-5 5-7 JingQu (LU 8) ลําไสใหญ 3-5 HeGu (LI 4) ChiZe (LU 5) TaiYuan (LU 9) ShangYang (LI กระเพาะ ยาม 3 1) อาหาร ChongYang (ST มาม Mou (โหมว) 5-7 7-9 42) หวั ใจ ZuSanLi (ST 36) ลําไสเล็ก 5-7 ErJian (LI 2) QuChi (LI 11) TaiBai (SP3) กระเพาะ TaiBai (SP3) ปสสาวะ ยาม 4 ShenMen (HT7) Chen (เฉ 7-9 9 - 11 ShaoFu (HT8) 7 - 9 ริน) LiDui (ST 45) JieXi (ST 41) WanGu (SI4) YangGu (SI5) ยาม 5 9 - 11 11 - 13 JingGu (BL64) Si (สอ้ื ) ShangQiu (SP5) DaDu (SP 2) ZuTongGu (BL66) 9 - 11 11 - 13 13 - 15 ยาม 6 ShenMen (HT7) ShaoChong (HT Wu (อ)ู 9) 13 - 15 11 - 13 15 - 17 ยาม 7 XiaoHai (SI8) HouXi (SI 3) Wei (เอวย ) 15 - 17 13 - 15 17 - 19 ShuGu (BL 65) ยาม 8 ZhiYin (BL 67) Shen (เซ 15 - 17 รนิ ) ยาม 9

Page 89 บทที่ 2 ปฐมบทสูการฝงเข็มรกั ษาโรค 79 ไต 17 -19 You (โยว) 17 - 19 19 - 21 TaiXi (KI 3) เยื่อหุม 19 - 21 ยาม 10 YinGu (KI 10) หวั ใจ 21 - 23 Xu (ซวี) YongQuan(KI 1) Fuliu (KI 7) DaLing (PC 7) ซนั เจียว 23 - 1 ยาม 11 LaoGong (PC 8) 1-3 Hai (ห่ยั ) 19 - 21 21 - 23 YangChi (TE 4) ถุงนา้ํ ดี ยาม 12 ZhiGou (TE6) Zi (จอื ) DaLing (PC 7) ZhongChon(PC 9) QiuXu (GB 40) ตบั ยาม 1 ZuLinQi (GB41) 21 - 23 23 - 1 Chou (โฌว) TaiChong (LR 3) ยาม 2 TainJing (TE 10) ZhongZhu (TE3) DaDun (LR 1) 23 - 1 1-3 YangFu (GB 38) XiaXi (GB 43) 1-3 3-5 XingJian (LR QuQuan (LR 8) 2)

Page 90 80 การฝง เข็ม-รมยา เลม 2

Page 91 บทท่ี 3 การฝง เข็มระบบศรี ษะ และใบหู การฝงเขม็ ที่หนงั ศีรษะ ( 头针 : TóuZhēn :Scalp Acupuncture ) การฝงเข็มท่ีหนังศีรษะเปนการปองกันและรักษาโรคโดยการกระตุนจุดเฉพาะบนหนัง ศีรษะ ซง่ึ สว นใหญเ ปน โรคทางสมอง วิธหี าแนวหลกั 2 แนว 1.เสน แนวกึ่งกลางหนา หลงั (前后正中线 :QiánHòuZhèngZhōngXiàn : antero- posterior midline ) วิธหี า จดุ เร่ิมตน ระหวางคว้ิ ไปตามแนวก่ึงกลางกะโหลกศีรษะ ไปยงั ปมุ โหนกกระดกู ทา ยทอย(รปู ท่ี 3/1) รปู ท่ี 3/1 แสดงการแบง เขตแนวก่ึงกลางดานหลงั และเสน แนวดานขา งศีรษะ 2. เสนแนวดา นขา งศรี ษะ ( 眉忱线: MéiChénXiàn : eyebrow occiputline)

Page 92 82 การฝง เขม็ -รมยา เลม 2 วิธหี า จุดเร่ิมตน ทก่ี ่ึงกลางค้วิ ไปตามเสน ผา นจอนผม ไปยงั ปมุ โหนกกระดกู ทายทอย (รปู ที่3/1) ซง่ึ ประกอบดวย 13 บริเวณ ไดแ ก 2.1บริเวณควบคมุ การเคลอ่ื นไหว ( 运动区: YùnTòngQū :The motor area ) (รูปท่ี 3/2) รูปท่ี 3/2 แสดงบรเิ วณควบคุมการเคลือ่ นไหว วิธีหา แบง คร่ึงเสน แนวกึ่งกลางหนาหลัง ขยับออกไปขางหลงั 0.5 ซ.ม. จุดนเ้ี ปนจดุ เรม่ิ ตน จากจุดนี้ ลากไปดา นขา งศีรษะ ไปสิน้ สดุ ท่จี ดุ ตดั เสนดานขางศีรษะและจอนผม แบงเสนนีเ้ ปน 5 สว นเทา ๆกนั - 1/5 ตอนบน ใชควบคุมการเคล่ือนไหว จึงใชร กั ษาอาการของขาดา นตรงขามและลาํ ตัว - 2/5 ตอนกลาง ควบคมุ การเคล่อื นไหว จงึ ใชรักษาแขนดานตรงขาม - 2/5 ตอนลาง ใชควบคมุ การเคล่ือนไหวของใบหนา จงึ ใชร กั ษาอาการของโรคปากเบย้ี ว น้ําลายไหล เสยี งแหบ (dysphonia)

บทที่ 3 การฝง เข็มระบบศรี ษะ และใบหู Page 93 83 รูปที่ 3/3 แสดงการแบงบรเิ วณควบคมุ กจิ กรรมตาง ๆ ของสมอง 2.2. บรเิ วณรบั ความรูสึก ( 感觉区 : GǎnJuéQū : The sensory area ) วิธหี า ขยบั ไปทางดานหลงั The motor area 1.5 ซ.ม. ลากจากแนวกง่ึ กลางลงมาขนานกบั The motor area แบงเปน 5 สว น เทาๆกัน - 1/5 ตอนบน เปนบริเวณรบั ความรสู กึ ของขา ศรี ษะ และลําตวั ดานตรงขา มจงึ ใชรักษา อาการของขาดา นตรงขา มทีม่ คี วามผดิ ปกติ เชน ปวดหรอื ชาของขา ปวดเอวราวลงขา ปวดทายทอย เสยี งดงั ในหู - 2/5 ตอนกลาง เปนบริเวณรบั ความรสู ึกของแขน จงึ ใชรกั ษาอาการของแขนดา นตรงขาม เชน อาการปวดชาของไหลแ ละแขน - 2/5 ตอนลาง เปน บริเวณรับความรสู ึกของใบหนา จงึ ใชร กั ษาความผิดปกตขิ องใบหนา ดา นตรงขาม เชน โรคปวดจากเสน ประสาทสามแฉก (trigeminal )neuralgia ปวดศีรษะไมเกรน ปวดกราม ปวดฟน

Page 94 84 การฝงเข็ม-รมยา เลม 2 2.3 บรเิ วณควบคุมการสนั่ ( 舞蹈震颤控区 :WǔDǎoZhènChànKngZhìQū: The Chorea-trembling controlled area) (รปู ที่ 3/3) วธิ หี า จากแนวเสน The motor area ขยับไปดานหนา 1.5 ซ.ม. ขนานกับเสน The motor area ใชรักษาอาการสน่ั ทงั้ หลาย เชน Parkinson , chorea ทง้ั นี้ ถา ผปู ว ยมีอาการสนั่ ขางใดขางหน่งึ ใหปกเข็มดา นตรงขาม แตถาผปู ว ยมอี าการสนั่ ทัง้ สองขา ง ใหป ก เขม็ ท้งั สองขา ง 2.4 บริเวณควบคุมอาการเวยี นศีรษะและการไดย นิ ( 云听区:YūnTīngQū : The vertigo-auditory area ) ( รปู ท่ี3/3 ) วธิ ีหา จากเหนอื ยอดหู 1.5 ซ.ม. ลากเสนระนาบไปดานหนา 2 ซ.ม. และดานหลงั 2 ซ.ม. รวม 4 ซ.ม. โดยมีจุดก่ึงกลางทีย่ อดหู ใชร กั ษา Minere｀s disease , prbycusis เวียนศีรษะ 2.5 บรเิ วณควบคุมการพดู ที่ 2 (语言二区: YǔYánÈrQū : The 2nd speech area ) (รูปที่ 3/3 และ 3/4) รปู ท่ี 3/4 แสดงการแบง บริเวณควบคมุ การพดู

Page 95 บทท่ี 3 การฝง เข็มระบบศีรษะ และใบหู 85 วิธหี า จากปมุ นูนตรงมุมศรี ษะดา นขาง ( parietal tubercle) ไป postero-inferior 2 ซ.ม. ลากเสน ขนานกับเสน แนวกึ่งกลางศรี ษะ (antero-posterior midline ) ยาว 3 ซ.ม. ใชรกั ษา nominal aphasia ซ่ึงหมายถึง เรยี กชอื่ วัตถไุ มไ ด แตผ ปู ว ยยงั พดู ได บอกไดว า วัตถุนัน้ ใชท ําอะไร เชน เรยี กชอ่ื “ปากกา”ไมไ ด แตบอกไดว าส่งิ น้ใี ชในการเขียน เปนตน 2.5 บริเวณควบคุมการพดู ท่ี 3 (语言三区 : YǔYánSānQū:The 3rd speech area ) (รปู ท3่ี /3) วธิ หี า จากจุดกงึ่ กลางของบรเิ วณควบคุมอาการเวยี นศรี ษะและการไดยิน ลากเสน ไปทางดานหลัง 4 ซ.ม. ดังนั้นจะทับเสน บริเวณควบคมุ อาการเวยี นศรี ษะและการไดย นิ (ยาวตอ ไปดา นหลังอีก 2 ซ.ม. ) ใชร กั ษา sensory aphasia หมายถงึ ผูปวยฟง คนอ่ืนพูดไมเ ขาใจ แตยงั พูดได ทาํ ให พดู จาโตต อบกับญาตไิ มรูเ รอื่ ง ญาติจะรสู กึ วา ผปู ว ยถามอยา งตอบอีกอยา ง 2.6 บรเิ วณใชง าน ( 运用区 : YùnYòngQū : The usage area ) (รูปที่ 3/3) วิธีหา จากจุดปุมนนู ดานขา งศรี ษะ (parietaltubercle) เปนจุดเริ่มตน ลากเสน 3 เสน ยาวเสน ละ 3 ซ.ม. เสน แรกลากต้งั ฉากลงยาว เสน ท่ี 2 ทาํ มมุ 40 องศา กบั เสน แรกไปทางดานหนา เสนที่ 3 ทํามุม 40 องศากับ เสนท่ีสองไปทางดานหลัง ใชร ักษา Apraxia หมายถึง ผปู ว ยเคลอื่ นไหวได แตเคลื่อนไหวใหเ กดิ เปน งานไมได เชน ติด กระดมุ ไมไ ด วิธีรกั ษาโดยใชป ก เขม็ 3 เลม ตามแนวเสนทงั้ สาม 2.7 บริเวณควบคมุ การเคล่ือนไหวและรบั ความรสู ึกของขา (足运感区： ZúYùnGǎnQū ： The foot motor and sensory area ) ( รูปท่ี 3/4 ) วธิ หี า จากจดุ แบง ครง่ึ เสน แนวกงึ่ กลางศีรษะ ขยับไปซา ยขวา 1 ซ.ม. จากจดุ นีล้ ากไปดา นหลัง 3 ซ.ม. ใชรักษาปวด ชา ออนแรงของขาดา นตรงขา ม ปสสาวะบอ ยจากโรคสมอง ปสสาวะเล็ดใน เวลากลางคนื มดลกู หยอน 2.9 บริเวณควบคมุ การมองเหน็ ( 视区: ShìQū : The optic area ) รูปท่ี 4/4 วธิ หี า ลากเสนต้งั ฉากกบั แนว occipital protuberance โดยขนานเสน แนวก่ึงกลางหางออกไป ซา ยขวา ขางละ 1 ซ.ม. ทง้ั สองขา ง ลากเสน ต้งั ฉากข้นึ ดา นบนยาว 4 ซ.ม. ใชรกั ษา cerebrocortical visual disturbance

Page 96 86 การฝงเขม็ -รมยา เลม 2 2.10 บริเวณควบคมุ การทรงตวั ( 平衡区: PíngHéngQū : The balance area ) (รปู ท่ี 4/4 ) วิธีหา ลากเสนต้งั ฉากกบั แนว occipital protuberance โดยขนานเสนแนวกง่ึ กลางหนาออกไป ซายขวาขางละ 3.5 ซ.ม. ลากเสนตง้ั ฉากลงดานลา งยาว 4 ซ.ม. ใชรกั ษาอาการทรงตวั ไมไดจ ากโรคของสมองเล็ก (Cerebellum equilibrium disturbance ) 2.11 บรเิ วณกระเพาะ ( 胃区, The gastric area ) วธิ หี า แนวเดียวกับเสนลมปราณกระเพาะอาหาร โดยลากเสนจากไรผมดา นหนาขน้ึ ไปดานบนขางละ 1 เสน ยาว 2 ซ.ม. ในแนวมานตาขณะมองตรง ใชร กั ษา กระเพาะอาหารอักเสบ ปวดกระเพาะ ความรูสึกไมส บายทอ ง รูปที่ 3/5 แสดงบริเวณกระเพาะอาหาร บริเวณทรวงอกและบรเิ วณอวยั วะสบื พันธุ

Page 97 บทท่ี 3 การฝง เข็มระบบศีรษะ และใบหู 87 2.12 บรเิ วณทรวงอก ( 胸腔区 : XiōngQiāngQū : The thoracic area ) (รูปที่ 3/5) วิธหี า อยกู ่งึ กลางระหวา งเสน แนวกงึ่ กลางดา นหนา และเสนกระเพาะอาหาร เสน น้ียาว 4 ซ.ม. โดยลากขน้ึ บนและลงลา ง 2 ซ.ม. จากไรผมดา นหนา ใชรกั ษาอาการใจสนั่ ใจหววิ แนนหนา อก ปวดทรวงอก สะอกึ หอบ 2.13 บริเวณอวยั วะสืบพนั ธุ (生殖区: ShēngZíhQū: The reproductive area) (รูปที่ 5/4) วธิ ีหา อยูดาน lateral ของเสน กระเพาะอาหาร โดยระยะหา งจากเสนกระเพาะอาหารเทากบั ระยะหา งของเสน กระเพาะอาหารกับเสนทรวงอก ลากจากไรผมดาน หนา ขน้ึ ไป 2 ซ.ม. ใชร กั ษามดลูกหยอน ประจาํ เดอื นมากไป ตกขาว บริเวณอวยั วะสบื พันธุ อาจใชร ว มกบั บริเวณควบคุมการเคลื่อนไหวและรับความรูส กึ ของขา(The foot motor and sensory area) เพื่อใช รกั ษามดลูกหยอน อยางไรกต็ าม ไดมกี ารปรับปรงุ ตําแหนง ของจุดฝง เข็มของศีรษะอีกครั้งเมื่อป พ.ศ. 2527 (คศ.1984) เพือ่ ใชเ ปน มาตรฐานตามสากล ในหนงั สือเลมน้ี จงึ ขอนําสิง่ ทไี่ ดป รับปรุงใหมม ากลาวดวย โดยแบงเปน 4 บรเิ วณ คือบรเิ วณหนา ผาก กระหมอ ม ขมบั และทายทอย ซึง่ มีเสน รวมทง้ั หมดจาํ นวน 25 เสน (เสน ซา ย ขวา และตรงกลาง) ดงั น้ี คอื 1. เสนตรงกลางหนาผาก (额中线:ÉZhōngXiàn) - ตาํ แหนง ยาว 1 ชนุ หนาตอ จดุ ShénTíng (GV24:神庭)ซง่ึ อยบู นเสนลมปราณตู - การรักษา โรคจิตประสาท โรคจมูก เปน ตน 2. เสนขา งหนา ผากท่ีหนึ่ง (额一线: ÉYīXiàn) - ตาํ แหนง ยาว 1 ชนุ หนา ตอ จดุ MéiChōng (BL3: 眉 冲 ) ซึง่ อยูบ นเสน ลมปราณ กระเพาะปส สาวะและอยูเสนกลางหนา ผาก - การรักษา โรคหัวใจขาดเลอื ด หอบหดื หลอดลมอกั เสบ โรคจมกู นอนไม หลบั เปนตน 3. เสนขา งหนา ผากทีส่ อง (额二线: ÉÈrXiàn) - ตาํ แหนง ยาว 1 ชุน หนา ตอ จุดTóuLínQì (GB15:头临泣) ซ่งึ อยบู นเสน ลมปราณถงุ นา้ํ ดี และอยถู ัดจากเสนขา งหนา ผากท่หี น่ึง - การรักษา โรคกระเพาะเรือ้ รงั โรคลาํ ไสอ กั เสบ โรคตับมาม เปนตน

Page 98 88 การฝงเขม็ -รมยา เลม 2 4. เสน ขางหนา ผากทสี่ าม (额三线: ÉSānXiàn) - ตาํ แหนง จากจุด TóuWéi (ST8: 头维)ซง่ึ อยบู นเสน ลมปราณกระเพาะเขามาทางดา น ใน 0.75 ชนุ ลากเสนลงลาง 1 ชนุ - การรักษา สมรรถภาพเสื่อมทางเพศชาย ปส สาวะเล็ด เปน ตน GV24 ShénTíng เสนตรงกลางหนาผาก BL3 MéiChōng เสน ขางหนาผากที่หน่ึง GB15 TóuLínQì เสนขางหนา ผากท่ีสอง TóuWéi ST8 เสนขา งหนา ผากที่สาม รูปท่ี 3/6 แสดงการแบงแนวเสนบรเิ วณหนาผาก 5. เสน กลางกระหมอม (顶中线: DǐngZhōngXiàn) - ตาํ แหนง จากจดุ BǎiHuì (GV20:百会)ลากเสน ไปขางหนาเช่อื มจดุ QiánDǐng (GV21:前顶)ซึง่ อยบู นเสน ลมปราณตู - การรกั ษา โรคของเอว ขา เทา เชน ออนแรง ชา ปวด เปน ตน

บทที่ 3 การฝงเขม็ ระบบศีรษะ และใบหู Page 99 89 เสนกลางกระหมอม EX-HN1 SìShénCōng รูปที่ 3/7 แสดงเสน กลางกระหมอม 6. เสน เชอ่ื มกระหมอมและขมบั ดานหนา (顶颞前斜线: DǐngNièQiánXiéXiàn) ตําแหนง เปนเสน ที่ลากระหวา งจุดหนาของ SìShénCōng (EX-HN1: 四神聪) และจดุ XuánLí (GB6:悬厘) ซงึ่ อยบู นเสน ลมปราณถุงน้าํ ดี การรกั ษาแบงเสน ขนานกระหมอ มทางดานหนา เปน 5 สวน 1 ใน 5 สวนบนใชร กั ษาอาการ ออ นแรงของขา 2 ใน 5 สว น ใชร ักษาออ นแรงแขนและ 2 ใน 5 สว นลา งใชรักษาอาการออ นแรงของ ใบหนา เชน อัมพฤกษคร่งึ ซกี ของใบหนา, ความผิดปกติของการพูดทางมอเตอร, นํ้าลายไหล เปน ตน เสน เช่ือมกระหมอม EX-HN1 SìShénCōng และขมับทางดา นหนา GV20 BǎiHuì GB6 XuánLǐ เสน เชื่อมกระหมอม และขมับทางดา นหลงั GB7 QūBìn รูปท่ี 3/8 แสดงเสนเชือ่ มกระหมอ มและขมับดา นหนา