С. Муқанов-Тандамалы өлендері

Ж е н е л т ш салы п оны Кен аспаннык Кыдырды улан-байтак алабына. Аспаннын тебес1*нде, шетчидеп Эр жулдыз 6ip самолет сеюлденд!, Ен жарык «Тем1*рказык» кершгенде, Еске алдым «Тем1рказык» сек1лд1 ерд!. Чкалов! Деген epiM — «Тем1р к а з ы к Ь Ауа емес, Эфирден алып азык, Сталиннin кырары сункарындай Юм ушты сол бшкке канат жазып? Мындар расыр жымыйран жулдыздарды, Жерге жакын ке/трмей кек кызранды, Чкаловтан шм бурын барып суйген К©к сулуы сылаиган сол кыздарды? Юм бурын барып одан кект! суйд!? Юм кектен одан бурын кшт кид!*? Кун оны емес, • Ол кунд! !здеп барып, Юмнщ кун Одан бурын бетш суйд1? Жумыр жер юмге ондай шаршыланды? Юмнщ ондай келуш тан суранды? Тун де куншз, кунд!з де кунд!з болып Юм кунд! кайда барса карсы алды? Айтшы 93in, осындай ерге KiM пар?1 «Керуге барлык адам болган щкэр Бул KiM? — десен — Чкалов! . Сталиндщ Еасырда, туран алмас канат сункар! Сол сункар каза тапты олдекалай, «Тумак, елмек» табират зады солай. 256

Е рдщ ici енбекип елге у л п , Ол ул п ш устайды ерлер талай. «0лд1ге» кыймай ерд1 бой муздады, М уздай сала, Лезде кан кызганы,— Бул ©Л1’мге б|*лд1'рд1* екшгенш Bi3 туг1л кектеп коп жулдыз дары. Шарыктап шыркап кекке канат жазып, Алатугын эфирден барып азык. Сталшшлл суцкарлар жолга шыкса, Чкалов алдарында «Тем^рказыкЬ 1938

ЖАСТЫК, ТУРАЛЫ ЖЫР «Оян» — Деген eciTin таннан уран, Мен кебше танертен ерте турам. Далага шыксам, Кунп’рт батыс жакка, Барады жыйырылып тунг! туман. Тан тунн1н ыдыратып meTiH cere, Болады ол уадытта алакебе, Оянып уйкысынан кез]‘ жайнап Карайды элденеге аспан тене. Аслан тенген шырыскд мен де тенем, Аспаннан ойым бшк, денем темен. Аспан да, мен де куткен ардакдынын, Бедней мен Аспаннын бурын ебем. Ардактым — тан: керкем бет, сулу тулга, Тулра керк! тозбайтын мындар жылра. Кыс, кектемд1, жаз, кузд1 елемей ол Бэрш б1рдей белейд1 гулд1 нурга. Таранып тоты кустай тан баптаньтп, Эуел кызыл-курен жай нарттанып, Bip кезде мыи, кубылып, Бшк аспан Бойына кетед! кен тармакталып. 258

С онда мен ез!мдьез1м умытам да, Еаш ыктай кулген жуз! жылы TaHFa, «Куш агы ка ал!» — десем, Шымкай ж1бек Батсайы га белейщ меш тан да. Ж атпаймын беленш жай ер1‘ншектей, Ондайда тура ма жан шепншектей? Суйемш кумарлана танды беттен Аж ары гул жайнаран келшшектей. Суйем де, Кызынамын, жалындаймын, Ж алын шалган майдай боп дауылдаймын. Кумардан шыкпай, (шыру мумкш емес). К елед1 жетш тайный жарындай кун. Кербез тан кунд1 кушкан ойды мае кып, Балкытып куннщ нуры бойды мае кып, ЖерДе турып, «не керд1м?» десем: Ойра Тусед1* тандай сулу, мэнп жастык! Ж асты к та мэнп сулу, сулу тандай, Ж асты к, тан катар турса 6 ip iH тандай — Алмаймын, Екеу1 де 61'рдей кымбат, ©М1*р1мде ен кымбат шыбын жандай. Ж асты к та, тан да маран б1рдей кымбат, Екеуш шалкыйды жан б!рдей жырлап, YiuiHiui 6ip кымбат бар — Оным кектем, Кектемде — тоты тандай керем гул-бак. А тса да кыстыгуш тотыдай тан, Тан нурын тамашалар карда жок жан. Ал, кектемнщ гул бары тоты танды К,арсы алады, сэнше еселеп сэн. Кектемде тан бш не тасканда нур: Ж ер де гул, мын кулпырран аспан да гул. Аспаннан нур, жердей гул б1рдей белеп, Ж ырлайды сол KepiKTi шалкып булбул. 17* 259

Тан, кектем, жастык! — Булар агайынды, Булар бас коскан KepiK тагайынды. Мен — СССР акыны, Осындай 6ip Тамаша бакыт шолган мандайымды. Бурынры тан, бурынры жастык К,ыска Урынып, Кыстан уркш ушкан кустай, Тайсалса, Октябрьдщ таны ата, Оралып келд1 ушып 6\\зл\\п туска. «СССР» дейтж 61зде туып кектем, Жерде гулдер кулпырып, тан да кектен. Тан, кектем, жастык — Жубын жана косып, Ymeyi мол бакытка б1рдей беккен. Тан мэнп! Жастык мэнп! Кектем мэнп! Ушеушен акындык алып дэндк Тан бейнел1 тамаша жастыкка мен Шыркаймын жас жанымнан арнап эндП 1938

САЯТШЫМ Ж азура алсам колга каламды мен, Ж азушылык aлFaшкы кадамды мен Ойласам, жазушы рып, тзрбиелеп ©Ырген еске алам анамды мен. Ол анам: «Социалисток Казакстан» Ж азуга жана канат карып ушкан Кез1*мде, меш канат астына ап, Кортады арам кулкын кар а кустан. Катьгрып мыктап мешик кауырсынды, Ержетюзш, басыма ауыр сынды Ж уктеп, маран тапсырды тайкаксымай, Азулы андарменен алысуды. Саятш ым баулыран соц тусш бабым, Елге ж ау: борсык, тулки каскыр-анын Тарпа бассап: тумсыкпен, TereyipiH А рызды журелнен арам канын. Т алм ас канат, суршбес туя к сирек, Саятш ым салса дары ылрый куйлеп Анды кврмей калатын кездер1*м бар, К ез жанарым ней кезде тум ан билеп. Саятшым сонда маран урсып катты, Баулып 6epin тары да эл, куатты, Туманды туроп, маран танытады, Ж акынды, жаны жалран жауды, жатты. 261

Достыгына жаным шын сенед1 де, Мен сонда, тесе карап келем1ме, Бакытты Отанымды жырла деп мен Беремш буйрык, cepiK — елещме. 0лешм езен-судай таскындайды, Шан-тозанра агынын бастырмайды. Сыншы анам тотыксам тез жуады, Анам бар, айыптарым аскынбайды. Ол а н а м « С о ц и а л и ст^ Казакстан», Жазура жана канат кагып ушкан Кез1мнен мен! баулып, елешмд1 Ушкыр еткен сол анам кыран кустан. 1938

К.ЫРЫК.КД Ш Ы РАРДА Алдары апрельде шырам кырыкка, Отыз торыз белсстер калды сыртта, Аттарда алдымдары белеске 6ip' Ойлаймын «не деп есеп берем журтка?» М еш халык турызды акын кылып, Акындык не? Ce3rimTiK, акылдылык! Отыз торыз жыл жасап, усталым ба Акынныд акындык шын атын 6uiin? Мен халыктан сактаран емесшн сыр: Ылген жок акын атын жыйырма жыл. Ce6e6i аян: халык кул кезшде Мен де болдым солардын шивде кул. Белектешп кергем жок мен халыктан К ез1м1зде: халык пен мен зарыккан, М еш дары, мен суйген халыкты да, Кегендеуден Октябрь таны агыткан. Октябрьде журектен жуып шерд1, «Халыкка кызмет кылам немен ёши?» Д еп умтыла шыкканда, Ленин менен Сталин маган етюр калам бердн Олар айтты: «Сен, Сэбит, акын бол» деп, «Акын болсац халыкка жакын бол» деп,

«Халык мыкты. Халыкты анык суйсен, Коргалама, батыл бол, батыр бол!» деп. Ленин менен Сталин бастатанда, Мен енд! дзу турса да жасканям ба? «Алаш», «палач» — курт курлы болмай калды, Каламмен туирей шаншып тастаранда. Ескшш салдым пышак мерезше, Терек сура, жетк!зе езепне, Куресте Т!зе 6yrin калдым ез1м Ж олырып 6ip айлакер кезебше. Ж урсе де кандай ауыр арткан жукпен, Кеил'лмес уят б1зде Т1*зе буккен. Т1‘земд1* буклм де мен зор уялдым Халыктан, партиядан жензс куткен. Сексе де кейде ана кей т улды, Ж уреп улга онын weftipiMAi. Партия урысты, 6ipaK есгркед! Шын улдын, танып менщ бейшмдь YFbrn агт жаудьщ арам тэсш н мен, ! Каламнын кайта кайрап асылын мен, K ipidiM арам ойдан тазалаура Ардакты Сталиншд расырын мен. Халыктан, партиядан алып акыл, KipiCTiM зор майданра тары батыл. Поэзия шыцына шьтуыма Алдымда эл\\ талай белес жатыр. Сем1*рмей «сен акын» деп мактаранра, Майданда op6ip алым аттаранда, 0 з 1*ме есеп берем «мактанайын,— Деп,— журттьщ тапсырганын актаганда». Жазраным болса даты азды-кетч, 0 з1ме берген кезде мен ecenTi, Шыгармамда жазбаган сыяктымын Сталиндж гасырга лайык, беги. 264,

Булары ленинизм аккан расыр, Барлык ел тати* дэмш таткан расыр, Адам адам болралы шын бакытын 1здеп келш бупн-ак тапкан расыр. Бейнесш сол расырдын берд^м калай? Бейнеге кезш тарттым елдш калай? Сталиндж расырра толык бейне Ж асамасам «акынмын» дермш калай? Жазганды отыррам жок жоккй сайып, Шын сырым, емес муным сыпайылык. С овегп к эдебиет пластасын Мен журген сыяктьшын ж ука айырып. Онымен 6 ip a K бурып жасканбаймын, Ж ыл сайын 6 ip бш'кке аскандаймын, Ж ан а жылда mirepiM ©се Tycin, Ж азуда 6 ip жана бет ашкандаймын. Алдымда жазура бар ал! уакыт, Теруге сенем сезден асыл, жакут, Шамамша аянбаспын, халык жырын Ж ырлаудан бар дейм!с!н артык бакыт! 1939

О £ 01/(з]

ЖАЦА ЖЫЛ 1 М ш е , 613 а я к б а с т ы к ж а н а ж ы л р а , Енд! алпыс жыл калды 2 0 0 0 -ра... М ын торыз жуз он жет! жыл алысып, Каиды Kemiit бостандык тид1 кулга. Сол жылы кулдык тонын халык тастап, Б ш к бакыт epiHe кен. кулаш тап, Ж<энелд1, жолы айкын, алды жарык, Ленин менен Сталин туын устап. Улы курес жолында Ленин елд1, ©лерде Сталинге туын берди С ол туды 6epix устап, бакыт жазы — Ж айлаура елд1 Сталин алып келдь Ел бакыттын би1*п* шыкты iiibiHFa, Ш ын басы шыбынсыз ж а з — сулу тулга... Бастан кешкен жыйырма ек1* жылдын, Турарлыктай ойласан 6ipi мьщра. Мын емес миллион деп айтса да аз, Болды ма б|'зд|'к бурый ел ©С1‘мпаз? Ж арал гал ы жер талай айналса да, Устшде соц и али ст туды ма жаз? Ш ыкса да таска араш, епн кумга, ©ткен жыл уксамады келер жылра, 269

Былтырры мен быйылгы жылдын бойы Темпешж пен уксады аск.ар шын.ра. Мык торыз жуз он жеп' жыл жауласкан, «Орыс», «казак», «кара», «ак» деп дауласкан Алауыз елдерден компартия Курады ел б1рлескен, бауырласкан. Б1р л ест барлык халык, куш косылып, Болмай бегет б1рлескен icKe «шылык» Советтердщ Союзы бон тузед!*, Бозбала боп жыйырма у ш к е ш ы ры п. Емес бул ecenTeri «23», Анасы-Октябрьде алып зор куш. Батыр ту ран, Батпайды сура салса, Отка туссе куймейд1 — дене курыш. Тауды Kecin етед1 тетеден ол, KyHAi урып етед1 шекеден ол. Тарихты таадандыра кыймылдайды, Кермеген кыймылымен жетелеп ол. 1940

ТАРИХКД TYAFA АРМИЯ Д аусы октябрьдщ садк еткенде, Кулды к тун жыйырылып жалп еткенде, Кулпырып бостандыктыд тоты таны, Алтын куп — коммунизм жар.к еткенде. Жырткыштар тун жорыгын адсаранда, Бостандык когш булт коршаранда, Д аусы жердщ жузш т т р е т е Лениннен болды буйрык барша жанра. Ол айтты: «Уа, едбект]' суйген хальщ! Кайратыдцы намыскд отш'р ж ан ьт, Кек м ы л т ьк ры 'Н шамен тытыз о к т а н , Ш ык майданра, Ж1‘герден дабыл карып!» Ол айтты: «Халык дем1 — дауылды жел. Х альвдан теплген тер — дария сел. Демщмен жауыздьвдыд шанын алкш, J le i6 i д м е н д у н и е K i p i n т а з а л ап б е р ! » Уравдай шьяктысонда жорыкка журт? Сьгрылып е'кшншен кекгеп булт, Тйпталды табанывда жырткыш андар, Жаншьтлды: жылан, шаян, юл каракурт. Ж а р к erri булт буркенген тад кулашы, Бол)Мады бегет алда та у кы-ясьт, Ж ор ьв д а жеш’п шытеан хал ьвд ы д бул Ардакты улы — Кызыл армиясы! Куш-коры елд)'н орак, балгасында, Ж а^аган жулдыздай боп кун касында! Шыьыкты жылдан жылра курышталып, Сталин д э у 1р шщ домнасында! 1940 271

ПОЭЗИЯ МАРШ АЛЫ Токтат, Дуние, Дабырды! Не керек, Кец!л E cki оймен Тындайык жана дабылды Жолдас Маяковскийден. Поэзия маршалын Кврд1*н бе, Кызыл алавда? Поэзия полкына Бергел1’ шыкды команда. Тында, Даусын, Дуние! Дед!, Эне, «Bip, ек!, уш!» Бар емес пе, . [Л. Даусында Зенб1ректен Артык куш? Ораган сез1 Жер шарын Емес пе, Ушкыр —» Найзарай? 272

Эр дыбыс Душпанды Туйремей ме найзадай? Сол дауыстай Бар ма Екпш Тещ'здерде тасыран? blppaFbi аттап етпей ме Заманнан, Дэу1*р Расырдан? Революциянын. Айкайшы — YriTmiciH Тында, ЖуртГ Маршалра Б13 де Берешк Жорыктан Аз Рапорт: Орындадык Сен берген Буйрыкты — «Нык, бас, Алра бар!» Жаншылды жолда жыландай Жылмандаган Бандалар. Сен ,I Бастаган полктын •Юм шыкпакшы А л д ына! Кудык поэзиядан Пайдашыл Спекулянттарды да. Октай Т ырыз Ti3 ^ in Бузбады полнын Катарын. Судан таза, Куннен зор 273

Yetа л * «Акын> Атарым. Сей «Маршында» Айткан сез Акындардын аузында. Бейб1тте —- калам, Сорыста * Сез беридо Маузерра. /* Поэзия полкынын, Уйшде де Тузшде :• BipaK, ой,— . Ол — Yrirrey Халыкты — Коммунизмге. Компартия манына, Акындар, Сен жыйнаран. Алды нускау Сталиннен, ЦК-дан, Политбюродан. Партия мен ук1мет Тапсырмасын Орындап. Сталиннен «Инженера — ; Деген, Акын Алды ат. Душпанга — дауыл, Доска — жаз, Дауысынды Халкын адсады. Ал, Мен болдым, Сейлесш Поэзия маршалы! 1940

0С1М ПАЗ ТУ — АЛТЫН ЗАЦ Октябрьдщ алтын арай К у ш шырып, Тун Тур1ЛД1. Россиянын жерш орай, Ж алын TycTi ту Т1ПЛдП Бул тт л ге н тудын. ж1б! Емес: ж 1бек, кенд!р, макта. Ашылмайды аркау ж1п, Зецб1ректен жауса ок та, Ж ердщ жуз1‘н жалын шалса, Шарпылмайды онын туп . Сел боп топан толкынданса Сол мак емес кызыл гулк Алатаудан, Гималайдан Т у байланран 6epiK казык, Ж ердщ шарын жоймай ойран Казыкты жок алу казып. Казырындай бар сондай куш, Б ар казыктын, ЭвересП Ж ансыз емес, ©cin, ©нпш Аркауы мен KeHepeci. Ту казырын 6epiK устап, Аспаниан кен xirin ж атыр, Бакыт дуние жолын нускап, Ж оры к бастап жур 6ip батыр. Адамзаттыц бакыт Kyui,— Коммунизм — тудыц атьг; Онын ©uriui жанды ж!б1 — СССР-дын азаматы! 275

Мыкты TipeK — Кремльде Коммунизм штабында! Кундей куш бар журепнде, TyFa сакшы Сталинде! Солтустжке созылып мол Жанды тудыц 6ip пушпары, Кызыл Ж1*бек ж абу боп ол, Музды жапты полюстары. М уз те1бзд1* мол буркеп ол, Иек артып уйепне, Курамалы Штаттын кол Таяп койды жиепне. Кектщ дары кеудесше Кулаш ура сеюрд! ол. Ш ырып кокке, ен кесше Кундактады эфирд1 ол. Шашактарьш шыйратты да, Алые с1лке таркатты ту. Богеттерд1 кыйратты да Гул жайнатты Карпатты ту. Балкандагы б1зден кеткен Барып eAi елд1 жыйнай, Туымсын деп кептен куткен Кулаш жайды Буковина. Созылса да каншама кен Жаны бар ту жыртыла ма? Барды буркеп 6ip созран ен Латвия, Литвара! Б 1здщ Кызыл ту буркеген Етек жая ecTi уя, Кен уяга тар куркеден Келш к!рл! Эстония. Одан api тунерген тун... Енсе Tycin, халык азран. «Сотые» атты жортады жын, Буркш демш улы газдан. Ж ын-сорыстын ойнарынан Жермен-жексен кыйрап кала, Калалардыц ойранынан Кыррын тауып катын, бала,— ©р — атимтж, сай — кан сасып, Солып барлык eciMaiK, Кег1нде де тур тутасып, 279

Жаудырар каррыс Kecip булт! Апан болып асты Teric, Кыркылды жер тамыры да, Судан дары таппай ©pic Кырылды бар балыгы да. Осы сорыс — картайган жын Зэб1*рленген барлык халык. Барайык деп косады ун TyFa нарттай турран жанып. Б1лед1* олар, б1здщ жерде, Бакытты кен у я барын; Бакыт берген б!здщ елге Алтын зан,,— Конституция барын! Билед1 олар, алтын зацды Сталиннin жазгандырын, Алтын зансыз жер карацры, Карацры ел азгандырын. Карацрыда карманран журт, Какалган журт кою канга, Кайрыменен зарланран журт, Коз т1гед! алтын зацра. Тоты TycTi аткан тацныц Тармарындай болран бейне, Нурын керсе алтын занныц Олар,— «алтын кун!» демей ме? Б1*рак, бэлюм, олкы осы Тенеу, б1*зд1*н алтын зацра, Teric орап кун с э у л е а , Жетпек емес ж ерлж шарра. Кун сэулес! жер шарынын Орамай ма жарымын-ак? СССР-лык ел закыиыц • * Кун! турар тугел орап. Болейтурын сэулесше, Орайтурын жердщ жузш, Канат жайтан ен кеслле, Бул ту жаркын,— коммунизм! 1940

МАРШАЛДЫЦ ПРИКАЗЫ (Клим Ворошиловтыц 60 жаска толуына) Москва! Кен, KepiKTi Кызыл алац! Калын, зскер, Есептер арен калам!.. BipiHiiii май! Жупарлы шуак ауа, Аслан айна, Кун де тур куле карап. Мен турмын МавзолейAin он жарында. Турмын Тоты канатты — Гул багында! Айналам жалын тусп — Кызыл тулар, Турмын толкып Ту мен куй ыррарында. Эскерлер, ЖиГжи! Топтаса тур. Бойына, Жаура ажал Окты аса тур. Кальщ жулдыз ш ш де Уркердей боп, 27«

Ш ею м дей боп, Сорыстык Атташе1 тур. Кекте кунге баккандай Сансыз жулдыэ, Кремльге кез Tire Bi3 д е турмыз... ! Б ip кезде, Сатыр-сутыр шапалактан Тенселгендей боп кетп* Таудан: шыд, куз! «Сталин!.. Сталин!..» — деп Д у етт! журт, «Ж аса!.. Жаса! Сталин!..» — деп Шу erri журт. Ол келедк Нык баскан кен адыммен, Кайратты жаркыи жузбен, Ж ай ... сыйпап мурт!.. Касында Ленин курган — Болат штаб Келед! Мавзолейд! Bopi нускап. Кул1ама*реп кояды, Тенерекке, Калинин — Жетшс ултка староста! Шыкты олар М авзолейдщ иыгына. К©з TiKTi Кен Союздын кыйырына. Москвада рана емес, Бар Союздын Турды олар араласып Жыйынына. Bip кезде... Кремль Кен ашып какпа Ак каска, Шымкай жирен — _________ Тулпар атк« ' Шет мемлекеттердщ cofuctuk *к1вдер1. 270

Шабытты сункардай боп Конран 6ipey, Шыкты Да Тура тартты эскер жакка. Д улады шапалактар Сарт-сурт еткен, У здж аз ок аткандай Пулеметтен. Честь 6epin салтанатты Ту алдында, Ол erri амандасып Калыц кеппен. Ордендар катарланран ©ш'ршде, Белле кылыш, Наганы кабурында; Уршыктай yftipuiin Жирен каска, Билей басып... .г Жел шабыс кецЫнде... Бул, Клим Ворошилов! — Б1*зд1*д Маршал! Эскер жым бола калды, Турран коршап. Ж урт сезк «Жарты жузден жасы асты, Сонда да ЭЛ1 жап-жас, Емес шаршар!» Дегенде эскерге ол — «Амансыздар!» «АманбызЬ деп естшген Тутас «з-з-здар!. Найзагайдай Жер шарын ораганда, Д ос жылынып, Жауларра болды ызгар. «Аттаныс марты» ойнады Екшнд! саз! Ол сазды тыкдады ел!.. Тыцдады жаз!.. 280

...T ycri аттан. Касынан Сталинит Окы ды армияра ол — П риказ. А й та кеп приказда Барлык, халд1, Кыздыра сейлеп, Отан суйген жанды, С ез аярын тойтарды Былай Маршал: «Армия! Тында! Менен,— деп,— команда!.. Кальщ жау, Айналаиы турран коршап, Каскырдай улыйды олар Канды ансап, Б1‘р а к б1*зге соктыкса Кыйрамакшы, Ecki* ем1р — Тозыры ж е т к е н каусап. Капитал дуниеш сы ркат — Сузек! Сузектен ecipin ол, Ж арды сузед, Ауруын Жаймасын, Жуктырмасын, Команда: «Шекараны 6epiK кузет!» Сол кезде, Сеюлденш бейне таскын, Ж е р д 1ц бетш, Твбеде аспан астын Самолет, танк жауып, Союз жерш Екшнд^ алып турды, Б ip тутас ун. 281

Ол ун: «Егер жау б1збен купли елшеп, Алуга ниет етсе, Шзден белшек, Жермен-жексен етем!з, Кен Отаннан, Ж аулар жер ала алмайды, Жалгыз вершок!» Капитал жер1* буп'н Каинын жазы, Советтер Союзында — Бакыт жазы, Осы жазда жасаган Б1здщ елд!ц Байде, Маршал 6eprcFi — Приказы. 1941

Б13ДЩ КУШ — УЛЫ СТАЛИН ...Тыцдадым Сталиннщ ундеу сез!н, Шымырлап бонды билеп толкын сез1*м. Кайрат, намыс, кек, муза араласып Отырдым 3opFa устап бойымды ез1м. Ражап сез! Кунлей жарык, зшдей ауыр! Айткан сез api кесем, opi бауыр. Достарга бакша-бауы гулденген с©з, KacTapFa кар бораткан bi3Fap, дауыл, Достарра бул жалын сез Ж1гер, уран, Д остан Kiw каны кызбай турар буран. Юмде-юм шын советтщ улы болса, Намысы тутанранын айтпай yFaM. Тутанып, жалынданып, кызды намыс, «Не 0лiм, не елт1ру — бул арпалыс!»— Д е д 1 ол. Шын кыймылдап азаматтар, Бойда бар к у п т жыйнап жаумен алые! Соныка ерген т о п т ы ада л баста! Т ар жерде оны тастап, ез!Н кашпа! У л п алган Сталиннен батырсын сен, Т а у кулап келе ж атса, ыкпа, саспа! Душпаннан кушпеи к атар асыр амал! Ж а у жусап жолда ж атса, деме обал. Квсемщ жецу1НД1 eai айткан — «Большевик алмайтугын жок,— деп,— камал!» 283

Майданра аттанганда еркек жастар, Калмандар уйде отырып, карындастар1 Ержурек ж1‘Г1ттермек катар сен де, Танк пен самолетте руль баскар! ¥л, кызы алпыс улттык устасып кол, Ж ауына аттаннанда 6ip кушпен зор. Казактыц батыр улы, батыр кызы, Майданда ек алдьщгы катарда бол! Отанын берд! сами мол гып кару, Карулы батырларта бар ма талу? Халыктын сенген сенен KyTeTiHi — Жолында жау женшп талкандалу. Кермеген канша жортса, талып бел!, С о в е т ’к саган даяр танмлерк Фашизм-аждаЬаны кем тегш'леп, Тулпардын туярымен казып керш! Сункармен Сталиндж уш бшкке! Десш ж ау «бу не деген кус бижтеЬ Фашистщ жалпылдаган жапаларын Атып жык! Желкесшен жык т у й т те! Тутеан жау жерше октар борап, Буршактай зецб!ректен топ домалап, Тиетш болсын ap6ip аткан oFbiu, Фашистщ журен мен кезше нак! Жасынан жауынгер ер тэрбиел!, Душпаннын алмас кылыш жанкыяры, Танысын жердщ жуз1 бул сорыста, Лениидш — сталиндж Армияны! Жазушы кайда? Акын, жыршы кайда? Бундайда теб1'ренбей т!л шыдай ма? Сыякты алмас кылыш кылшылдап сез, Жаулардын желкелерш кыршымай ма? Сез тасып, толкымай ма тешздей бой? ¥шпай ма самолетпен жарыса ой? ■ Эр дыбысы жаука 6ip ок боп Twin, Эрб1р ce3i болмай ма 6ip-6ip герой? 284

CoFbicraH Kepin пе ед! жыр жасканып? чОл талай шыкпап па едi кол баскарып? Ж оры кка талай батыр аттанбап па ед, Сен1мд! дос деп жырды жолдаска альт? Ж ы р сонда жолдастыктан жалыкты ма? Батырдын ерл|‘к icin таныттыра, Ж ер шарын келбей талай ушпады ма? .Ушудан канаттары талы кты ма? Тарихтын сонау кунпрт терецшен, Талмай ушып, жар шашып елекменен, Таныткан жыр емес пе, бар халыкты Кам алды бузган талай ел ер1мен? Буры н жыр тунде ушып кез1* талып, Октябрь таны ата Kepin жарык, Зымырап ушпады ма болашакка Ленин мен Сталиннен к у а т алып. С ол жырта буг1н ие 6i3 емес пе? B ip ey емес, он емес, ж уз емес пе?.. Каламды отшр кайрап манданта шык! Ж з у д ы жой, эскерлермен т 1зелес -те! Мынадай улы майдан кызран шакта, Акы ндар, жыр Heci — атынды акта! Боратып жаура карсы жырдыц OFbiH, Душ панды жырмен отап, бет каратпа! Колхозда, eHHipicTe кал ган , халкым! Ж а у ерлеп намыс отьш. жанган, халкым, Косем нщ ундеу ce3iH сен д е ойлан! IciiiAi аткар келген колдан, халкым! Д ем еняер мынау баЛа, мы нау xopi, Бойында шеп сьшдырар болса эль Ж умы ссы з отырмасын! Ж а у куйшш, Д о стар ы н риза боп, д есш «пэлИ» Т а с т а м а жерге тот кып ж алгыз шеге, Д раш ты жыйна курьгк, казы к деме! ,Сол шеге, курыктарды курастырса, Ж а с а л м а к самолеттер, танк, кеме. 285

Кеннен Tyfiip, мактадан тубгг шашпа, Жун, ж 1бек,.. токылатын не бар баска, Бэрш де фабрикана текпей жетюз, Эскерге олар кажет жанталаста. Мол рып ек таусарыздар, кексагыздар, Олардык сарыздарын акызып ал! Сарыздын бул майданга болат пенен Коргасын, жез, мунайдай мацызы бар. Епши таза сакта арамшептен! Ол menTin залалы 6ip диверсантпен. Зыянкес макулыктар — шпионды — Сумырайды туншыктырсын уын сепкен. Мул1кке боп журмесш ерттен кастык, Кузет кой, арам ойлы жоламастык! Эр туй!р бидай, курш, тары — 6ip ок, Фаш ист талкандайтын бомба астык. Барындар, сеныретш epicne мал, TiK турсын туйеде ком, аттарда жал, Койлардык субесше кол батпасын, Сыйырдыц сумесшен сауласьш бал! Согыска кажет жуйрж, куйл! келж, Эскерге сем!з ат пен сут, май 6epin, Ж умсасак жаура карсы, аш фашист! Тын кушпен уйпап, отап, шыкпак женш. ТНахтерлер, жер астына терен сунд! Тугел ал, сорыска не болса кунды! Заводта кен тастарын мол корытып, Жасайык машинадан мын-миллионды. Ид1*ре жер-ананы оау, мунайшы! Мунайдан теплмесш боска тамшы! Беп’нен жер шарынын бензинменен 'Фашизм айрыздаран канды аршы! Фашистер — адамзаттьщ жырткыш аны, Дерлерге колы жеткен — ерт кушары. Балкьггып кемешне коррасынды Куяйык, куйсш обыр жуткыншары.

С огы ск а барлык, к у п т кемек билген, Ж анды рм а боска ушкын электрден! Эр директор ойласын: «мен жумысшы», Э р жумысшы ойласын: «директор мен!» '.Бул согыс сотые емес ден! с аумен, С орыстык естен танган, жынды жаумен. К,утырран, мыйы ipin, каиды ауыз С окты кты кулатам деп аск.ар таумен. Ж ындыра тау — твмпешж, теш'з — шалшык, А сы ктай жулдыздарды алм ак какшып. М азактап есуасты дуние кулеш, Зьа-ауы^р салмарьщмен влт1р жаншып! t М айланга «Сталин!» — деп, аттанайык, Советтщ азаматы — атка лайык. Кыймыл Fbin, жер шарына «фашизмнен С еш 6i3 куткардык» деп, мактанайык,! С орыстыд тал ай кыйын бар кьтясы, Куш пенен алынатын эр кыясы, Б1зд1’ц куш — женетш куш — ¥лы Сталин! Б1'здщ куш — большевиктер партиясы! 1941

МАЙДАНГА Х А Т Сарынып сэлем жазамын, Нуркежан1 бауырым, жиешм! Алыстан кулаш созамын, Аймалаймын, суйемш. Журепмнщ, Нуркежан, Атын. ыстык каиындай. Ендеше калай ансамай, Турамын калай сарынбай? Туранывды кергенмш, Колымда ержеткенсщ. Окура колдан бергемш, Эскерге колдан кеткенсщ. Белостоктан июньшц Он бесшде жаздын хат: — Алартады кезш,— деп,— Минут сайын 6i3re жат. Шошынып бул сезщнен, Окып ед1'м хатывды, Мшдетш айкын сезшген Хатыннан керд1м батырды. «Нарашым, бауырым! — депсщ сен,— Соктыкса егер 6i3re жау, 1 Нурке Сулейменов согыста каза тапты. С. М. 288

Тем1р узем тепс!нсем, Максатым жауды талкандау!> Булай деу1д Н уркеж ан, Санакныц ержеткень Батыр рып сеш баулыган Кызылэскер мёктебК Айтканын келд!, кешжпей Канды майдан басталды. Жынды айуан — фашистер. Каб>та 613Д1 бассалды . Колыннан ж аура атылды Алрашкы октын 6ipeyi, Олесш жаудыц катырды, Жарылды арам ж уреп. Танктерш таптадын, Сасык кара коныздай. Дол тиш дотка атканын — Камалы ушты кауыздай. •Суцкарларын зулады Билетпей жаура кек кушш, Кылдай кыркып турады Кузрындардыц топшысын. Тещздерге кемелер, Жасканып жаудан тайынбай, Шортансыран немеш Кылрыды бейне жайындай. Найза боп жаура кадалды, Советп'ц шеб1, агаш ы, Ашып жауга аранды Тулады Совет дал асы. Туларан еркш даладан Жаулар куйрей ж ы ры л ды , Аузынан aFbm к ар а как Жуткыншары жулынды. 289

Советтщ суы жауларды Терешне батырды, Булттаи болат саулады Несердей жауга атылды. Каира кумар фашист сум, Адамныд обыр тажалы, Жершде улы Советтщ Залымныц жегп ажальг. Тещзге — шел, кырга — сел Фашистщ каны киш дк Мурнын басты аспан, жер Сасык nci мушадк Осындай улы жорыкта, Белуа рдан кешin кан, Тудырран ceni халыкка KopFaH болдыц, Муркежан. ЕлдЕ жерд\\ корраудан Артык бакыт бола ма? Майданга юрмей кан жауран >Юптке жатып бола ма? «Борай да борай кар жауса», Калыдра боран борар ма? Каптай соккан бораида Каптама киген тодар ма? Туырлыры жок тул уйге, Ту байласан турар ма? Ту тубшен тулпар ж ы ры л сэ , Шаппаран намарт окар ма? «Борай да борай жауран кар» Фашиста ofn Отанра, Советтей елде жазы бар Жауран кар муз боп катар ма? Куремсс пе копара Жауган карды сендей ер! Жазда ызгар жата ма? Ерггпей ме ыстык жер? 290

«Туырлыксыз, тусы з уЙ» — Германия емес пе? Сендей ер оран: «тундж ки! Т у байлаймын» демес пе? Тонаушыны, тул уйд! Тулдырлай отап к у м а с па? Тул уйге Гитлер к,ан куйды, Сендей ер оны ж ум ас па? Куш1нмен сенin шыкпас па, Баткан ел кан сазынан? Алмас па орын ник, басып, Коммуним жазынан? Осындай бакыт алдында, Кутш тур сен]', Пуркежан! Намысыдды алдырма, Жауынды жайпап, кел аман! Батыр бол, журген катардан Устем абырой, мерейП А лрыс ал туран Отаниан, Атаиып онын геройы! 1941

ЕЛЕУС13ГЕ 1 Не деп отыр, мынау хат?! Не nepin отыр, мынау коз?! «0л iM» деген лагнат, Келухш ме ея\\ булай тез?! Кеше гана емес пе, Женелткешм коштасып?! Майдандагы егеске, К,алай тез жегп астасып?! Tipi ме екен, элде ол Госпитальга TycTi ме? Сап болып элде бэр! де... Yftai ме топырак устше? Апыр-ау, Tipi келсейнп, Болса да кем-тар кай жерН Te3ipeK хабар берсейии, Тым болмаса дэр1герП 1 Елеус1здщ 9KCci Шэйксн маран жамарайын. Аулына кадфл1, момып шаруа едк Эйел1 Балсиннан ул бала кеп туранмен еле бер!п, картаяр шакта, 1922 жылы туран баласынык атын ЕлеуЫз хойрак. Шэйкен мен Балсын 1932 жылы елд! де, 35 жылдан бастап, баска аланы жок, ЕлсуЫз меж'н кемепммен Алматыра кеп 12 казак мекте- 6iHin интернатына Tycri. 1941 жылдын кектемшде он жылдык мек- тепт1 вте жаксы окып 6itipin, экзаменра даярланып жургенде, улы отан coFbicbi басталып Keiin, он торыз жасында армия катарына алынды. Майданра онын бол!мшес! нюльдЫ басында аттанды. Июль- Д|‘к аярында. 6ipre окыран жолдасынан «Б1зд1и беммше июльд1к 21 кун! сорыска к1рд1, шабуыл уакытынлд Елеус1зге ок THin ауыр жа- раланды, мен де жараланып госпитальра TycrriM, онын не болранын бЬямеймш* деп жазды. Елеус|‘зден содан 6epj хабар жок. Бойшан, enaip боп вскен, Mine3i жатык, акылды, onyFa зерек, жазушылыкка ынтасы бар жас ед1, нем1стщ фашист баскыншылары кыршынынан кнйпы Г М

ФАШИЗМН1Ц АЖАЛЫ К уш 6 epin 6 ip туыскан алпыс халык, KeceMi Сталиннен буйрык алып, Буденный, Ворошилов, Тимошенко К ол бастап кан майданга шыкты аттаиып. О ларды н аттануы емес бул 6 ip, М айданы курылранда ¥лы Октябрь, Лениннен жарлык болран: «Майдан л бастап, О к аткан бостандыкка ж * л а р д ы кыр! Ол жаулар: — ак бандылар: Дутов, Колчак... Интервент тец!рект! турран коршап. К арул ап Tic, тырнарын ж ойм ак олар, Х алы кты н бостандырын керген ансап>. Б ул ж арлы к катты козгап ел намысын, Корраура бостандыкты жан ушырып, Колы на армияньщ берген жыйнап Сорыска жарайтурын не бар Kymiii. Алы скан жаудыц бетш кайырура, Усынган ж ау жарарын майырура Болар дегт бу да кару жыйнап берген, Ты рнауы к, орак, ба iFa, айырын да. Ж ум ы лган тутас жудырык Кап тауындай, EnniHi сттегеиде, боп дауы лдай, К асы нда онын, жаудын, жудырыры Тентектщ сеюлденд! шокпарындай. №

Лайыкты тау жудырыкка б!лек бердк Корыкпайтын болыиевикпк журек бердь Майданга армияны аттандырды Деп «керек каруларын, реттелдЬ. Майданга шыкты армия самолетаз, TaHKici3, крейсерпз, зецб1реказ, Ок жетпей, мылтык, жетпей, кшм жетпей, Нан жетпей, жасык аспен, майсыз, етаз. Осылай басталранда канды майдан, Дуние кыймылына калы-п кайран, Шокпары кызыл ердщ туншыктырран Жаулардыц зенб:репн адырайган. Депзш «колы катты мьгнау кай ул?» Кыйраткан танктерд{ туйреп айыр. Борсыктай машинаны куып соккан Аттары кьгзыл ерд! кара-байыр.. Болранда су жузшде канды урыс, Желкайьгк крейсер:н жаудын курыш ' * Кыйраткан, сацолетп'к канаттарын TypaFan бауырдай Fbin етк!р кылыш. Курыннан жау ала алмай бурылып дем, Кьфрыннан аккан каннан шубырып сел. Жауларды шш, сырткы кызыл ерлер Осылай жецген жалац жудырыкпен. Канден ит шэушдеген ак бандылар, «Кызылдар,— деп ойламай,— какпан курар», Кабам деп умтылранда, какпан кауып, Кансьграп ажалдарын тапкан булар. Интервент (йздт жерде канга ынтыккан Коркаудай кырандарды Kepin буккан, * Куйрыпян борбайына кысып алып, Куранда кызыл ерлер жымран, зыткан. Шыдамай ерKin кушке жаулар куйреп;\". (Кадгканра «мыкты болсан енд‘1 ти» — деп) Алпыс улт, б.'-р жуз жетп:с миллион жанды Кан саздан кызыл ерлер шыккан суйреп. 2Я4

Ж а у кулап Ka6ipiHe 031 казран, Алпы с ¥лт азат болып канды саздан, Алты дан б:реу!нде жер шарынын, . Гулденген, мекен алган жылы жаздан. Ж ады рап жазда елдщ бойы ©сиен, Бойымен болыиевиктщ ойы ©скен. . Бакытты Совет халкы шыгармаран Ж аулары н актык рет жоюды естек. Сактаны п, жаура жерш бастырмай ел, К уатты жылдан жылра таскындап ел, Тагдырыи улы устазы Сталинге • «Б13 саган сепемпз» — деп, тапсырран ел. Сталин ел т.ардырын, шаруаны • Колына ап, жер ж узш де apyaFbi... . г Басы м боп, Сталиндж бесжылдыктан © рбш заводтардын алуаны. Бурынры кедей, элс13 Россия 1шше, жан-жарына, бурышьгна Алы птар орнап, шьгкты каж ет курал, Керект! коммунизм жумьгсына. Алы птар KyHi-TyHi дамыл ал май, А ртса да кандай жукт] бел1 талмай, К урал ы сорыстын да, бейбггтщ де З аводтан шыгып ерд! ж ан жакка андай. Б ф д ей рып жакынды да, алысты да, Ж ер , кект1* канатымен кабыстыра, ' Самолет ушты шыкдап орайтугын Ж ер туп л , ойына алып М арсты да. Тауларды темпедей гып аттайтурын, К ездессе тенгз жолда батпайтурын*; Ж а са л д ы мындап танк муз-болаттан Сорыста жауды жаппай таптайтугын. *е М ы н атса, 6 ip какалып фюлмеген,*' Б урадай зенб:рск бар з;рюлдеген, . 295

Тобындай онын аткан тау кулаткан Ж ер дары ешуакытта Ылкшбеген. Бар б1зде мын-мындаран керлш зенит, Табатын жау жулдызы тырылса eHin, Миллион миномет бар миналарды Несердей агытатын кектен Terin. Тауларды талкандайтьгн ауыр топ бар, Тасгарды тесетурын етю'р ок бар, Жолына жаудыц октан тор куратын Автомат, винтовка бар, пулемет бар. Тауыеа алман куралдарды санап тепе, Согыска даяр кажет болса не куш, Бул куил — б:здщ Кызыл Армияныд Планга сталиндж шыккан жемгс. Б1*зде бар, жауларда жок ец зор курал - Алпыс улт максаты б:р, б:рл1*к кумар Жазбастан жубын тутас ел аттанды Шакырран сон улы кесем салып уран. Сап болыл шаруасы, куралы да, Осылай келген кезде ел бабына Урланып, шекарадан аттап фашист, Килж™ коммунизм алыбына. Кылыры фашистердщ талан-тараж, Сол уилн зкес! мен бала араз. Сонда да Гитлер сум кара тунде Кыйкулап мыктысынды, болып кораз. EcipiK байкамады сункар барын, Сункар барда желкесш кыркар барын, Соктыкты ажал айдап сункарра e3i Кыйкулап коразданран д1мкэр-жарым. Бул сорыс — онын eniM ecipiri, Бар халык ол сумырайра ©ш:гул1, YKiMi халыктардын оган «ел!м!» Бермейд1 оран халык кеш1р1мдН

Фаш истер — адам ж ауы , ел бандасы, Б ан д ага октан еткир ел каргысы. Б^здщ Кызыл Армия халы к улы, Карры с аткан фашистщ жан алрышы. Б 1зд щ бер:к Отанга тум сы к сурып, М ерезш алды сумырай ушыктырып, Ewi ж уз миллион ел д 1н. мыкты уысы Фаш ист! ©лт1ред1 туншыктырып! 1941

ХАЛЫК, БАТЫРЫ-АМАНГЕЛД1 «Казак! Халык батыры! АмангелдИ» — Деген к у ц т , зор атак талай елд! Тандандырды. Бip кун: сол батырга Тастан з\\л, муздан суык хабар келдк «Сек1лд1 обыр патша кара албасты Тары да елд1 оба жалмамакшы!» Бул сезден урейленш ур!ккен халык Толкындай дауыл куган араласты. Далада б:р бул емес соккан дауыл, Талайын онлайлардьщ карген ауыл. Толкыган елд1 такпей арнасында Сактаудын ерге 6ipaK ж уп ауыр, Кашан да ер туа ма ел ашынбай? Не елд1* б:р жорыкка алас урмай? Сондайда туган ерлер 'тек:з елд1, Коргайды гранитта жар тасындай. Тутызды бурый ауыл талай epAi, Сактады арнасында олар елдй «Мынадай сурапылда, мен ерлердей Болам ба?» деп ойлаДы Амангелдд. Болудыц елде тулга кыйын шарты: Bipimui — куат коры — болсын халкы, Екппш — куплей куп т ыстык намыс, Ушшш! — найзарайдай ушкыр кдркын. 298

Тертшнп ■— аскар тауд ай биж жанды, Бес:ш ш — rayhap тастай мелдф арлы, Алтыншы — магниттей тарткыш акыл, Ж етш нп — сскен желдей ойы орамды. Ceri3iHmi — сэуледей тез жангыш ce3iM, Торызыншы — шьш болатгаи 6epiK тезiw. Оныншы — кара булттай кайарлы ашу, Он б:рз‘нш1' — октан да еткз'р сезь Солардыд Амангелд1 жыйынтыры, , Болранмен, тым екгннд! куйын Typi, Б елш ол тоуекелге бек бумаса, Куйынга тетеп болу кыйын теп. / Не болмак таскьгн тещ з, кыйраса жар? .Tem*3i саркылмай ма ж угы п ажал? Ер туыл елге пана болмаганнын Ж елауыз тарих атыи шм деп жазады? . Соны ойлап кыйындыкка имей ецсе, Бел буып, тэускелге жецсе, елее, Аттанып Амангелдк ерген елд1 Сы науга куш:н салмак еалып керсе — М ы нк стер емес, «бел! куйран курыш, Е тш е етер емес ок пен кылыш. Сол елд! е р т т батыр Каспий менен Алтайдык арасында басталды урыс, К ен даланы жыландай патша орап, Аузыпан улы кеб;к кардан борап, Сулдерш сорып тауы сп ак болып ел дт, Эбжылан айыр ушты тшн кадап. Ж ыланнын Амангслд! тш ш жулды, Сындыра улы Ticiii тум сы кка урды. С адактан ыскьгрына уш кан жебе Денесш тш м тЫм турап-жырды. Болатын ертепде б:р айдаЬар: Егер де жараланып т е п л е е кан. 299

Туатын нак езшдей айдаИарлар, Ж арадан, op6ip тамшы тамган каннан. Н ак осы айдаЬардай болды патина, Патш ага Амангелд1 садак атса, Патшашыл туды 6ip-6:p ак генерал Тамшылап жарасынан кандар акса. Колчак па? Врангель ме? яки Алаш? Ордалы жыландай б ip ерген палач!.. Жулкысып олармен де Амангелд1\\ Созылды екьуш жылга 6ip зор талас. Таласта Teuiperi кундей кунпрт, Аспанды каракокнлл басып тур булт, Ол кезде бостандыктык кайда екенш Не батыр, не болмаса б 1лмед1 »vpT. Б ip кезде ауыр туши тгле, жарып, Батыстан шыра келд1 кун нурланып, Жаркырап кунпрт дала HypFa орана, Кен шолып тенерепн керд1 халык. Кун — Л един, Кушик нуры — Ленинизм, Жайнаткан соуле ceyin жердщ жузш. Халыкты жылы жазда жадыратыл, 6м!рд'щ жойды ызгар кысын, кузш. К езд ест бар халыкты суйген доска, «Мен саган ерем, журтты езщ баста» Деп батыр, ленинизм бау-бакшасын К у зетт комиссар боп турды поста. «Болмайды,— деген соз бар,— жылансыз тау» Жыландай жымып келш, капыда жау Батырды такты. Батыр каза тапты, Калпында калды 61‘рак бакша мен бау. К е н т п бау-бакшада -ел epiciH, EpniH жер, ме^рлене мол жемюш, Батырын — Амангелд! мэцп есте Сактайды «туган ер,— деп,— ол ел ушин?» зоо

К езш де бает ап елдл канды арпалыс, Т ари хта калды батыр боп мактаныш, Б у гш п урпак.! Фаш ист жауынменен М айданда Аманлелд1 батырша алые. Халкынын мактанышы — Амангелд1 Сек1ЛД1‘, фашистерден корлап елдп Кездеген максатына ж етш тынтан, Кутелпз бул майданнан талай ердП 1941

ГВАРДЕЕЦ БАУЫРЛАРГА Dip умгг халык куткен тагы акталды: Кыйрата кыркып фашист — жалдаптарды Ерлeipi Казакстан кан майданда Жауьшгер гвардия деп аталды. Е, бэсе, оолай болса керек ед-i! Тарихта казак, халкы ер ел ед1, Халкыныц намысына жанын кыяр Батырдыц талайларын берген едь Буп'н де та лай батыр турызды ел, 1ш1’нде Машк, Павел, бар Элш ер. Майданра аттандырды батырларды «Фашист! жойындар,— деп,— сум кашшер!» Деп батыр улдарына «жаудан ыкпа! BipaK кайт слге, жаудыц туын жык та!» Араныц бал асы деп казак халкы, Жорырын бастаттырды Панфиловка. Ьйшн. ауырламай арткаи жуг:н, Панфилов «ал, бастайын,— дедк— ним!» Бшепн 6ipiKTipren aFa, ini Элемге таныттырды куипн -бупн. Кездесш кас батырра фашист — банда, Туншыкты тажал малгуп кара канра, Болаттай 6epix торыз гвардия, Жем1ре жауды кейш тойтарганда,— 302

C yflcim n барлык. олем, дед*1 «пэлН» Б ул кайрат батырлыктыц басы эль Б о л аттан бер!к торыз гв а р д и я , О тай ды жауды швптей одан opi. С ум фашист алас урран, жынды — бэдж, © рпзсе кумырскадай мыцдап танк,’ Езеда басып курыш табанымен Салмагы Алатаудай батыр Мэлж. «0 Л1мт1к б:р кылрыйтын кайдан тусср? К е з д е с т кайдан канып 6ip кан iujcp?» — Д еген аш фашистерд! кан тешзге, Батырып атпретж ер Элшюр. А|йыр т1л, ушы улы, ж а у ск:бас, Урланыи жоргаласа ниетпеи нас, Б алкаш ты н Кызыл сымды арканымен Б уа д ы кылрындыра тал ай ер жас. Е сек ж ау, аргьгмаксып ш сшедщ , K id n ey ниепши тусшемш! Д обы м ен зсн.б)рекг;н ецешш д! Б1*тейд1‘ Дмитрий Снегин. А лды цда еид1 адым аттар жер жок, А ттасац , басатыньгц ж айнаган шок. Ж ы ры нан жалын шашып, от себелеп Тарылтып epiciHAi тур Кузнецов. Е н дь ж а у , жылжымассын сен жасырын! Ж ылжыймьш десен, онын. жан* ашуын, Ш арипов, Аманжолов, Бекбатыров Кыйт етсен, кыйгалы тур у ш Касымым. Тары бар батыларым жуздел, мындап, Ж ор ы к та олар отал ж ауды кьгрмак. Ерл; пн батырлардын М арабайдай, Х алы кка танытамын ез;м жырлап. Эрине, эл i де бар сурпн, дауы л, Б ем ткен, 6ipaK, уйш кала, ауыл, Ж аул ар д ы жок кылуды кут:п турмыз, Сендерден, гвардеец — туран бауыр! 1941

БАЛКДШТЫЦ T Y H l Тун. Кен дала калрыран сеюлдешп YHci3 тур. Аспанда ж ок ш ек1М булт. Сэулес! жулдыздард^н шабактардай, Bip сун гт, 6ip малтыйды суда тунык. Су рана емес, жулдыз курракта да Шашьграп теплгендей, жан-жак дала Белсн:п электрд:’н шамдарына, Аспанмен жымындайды ойнап дала. Дегендей дала «еркш дем аламын», Гурсш н солнылдатьш ксн аламын, Заводтын моторлары зымырайды, Журег! соккандай боп кен даланык. Ыстык кан сол журектен тарап бойра, «Маран мол 1шетурын азык, кайда?» Дегендей бар дауыспен эшш гудок Оята жср мен кект1 шыркайды айкай. Сол кезде булдыраган Коньираттан Динамит есп'лед1 гурс-гурс аткан, Кулайды салдыр-гулд1р мыстын кеш Расырлар уйктап жатдан, тас боп наткан. Дэл будан он жыл бурын осы кезде, Тасбака, жылан, шаян, желден езге Жолмснен жан журмеген жортып кеткен, Тусед! б:р эшелон поезд квзге. 304

Д ем буркш кызыл жалын к ар а кошкыл, Ш аш ы рап туяк тиген ж ердей ушкын, Эшелон жыллам барып, тез кайтады, А р к ар а бектер;п ап кешн мыстыц, М ы с кенпт мешксй завод асап майдай, Ж у тк а н кем казандарда курттай кайнай, Ш умектен актарыла тепледи Кызыл су шешек аткан гулдей жайнай. Ш апгылмаи, б:рак, бекер теккен шешек, Калыпка актарылып койган тесеп, К еш е сур тас,— бупн мыс — кызыл алмас, К еш е кунсыз, бупн квз кы й м ас кесек. У а, менгц кызыл алмас — кызыл мысым, К ец байтак даламнын сон каймагысын, Туранда ел басына канды кундер, Отанга каймактан да пайдалысыц. М ан д ан та токып сеней тор, а у курып, Ш ы рм алта курган торга ж ауд ы жырып, Сы мы нмеи уз1лмейп‘н кызылэскер 0лт1рм ек фашистсрд1 буындырып. Б алкаш та, Коныратта — мысты тауда М ол казн а, жететугын ел KopFayra, Сол мыстан кызылэскер миллиондаган К урады аж ал торын ф аш ист жаура. 1941

ЛЕНИНШЕ (Ленин елген кун1не арналран) Жыйырма екшии ж ы л,1 кыраулы кыс, YcicipiK аяз, канат какпайтын кус. Сол кезде Москвадан музды желдей Урлед1 улы Отанда суык сыбыс. Ky6ip соз Москванын, елдщ irni, Кай жерде ушырасса ею Kici — «Лениннщ ауырраны рас па?!» деп, Муадан да сурланады урей тухл. «Жалган сез, нанба!» деген кер1сгермен Жактырмай бул хабарды тер!с керген, Дауылдай курсшед!, макала окып «Правда» газетшде Ферстерден2. Кайгылы журттын ce3i «енд1 заман Не болмак? Бакыт кун-i жаркыраган Тутылса, каранрыда баягыдай Адасып кан жылай ма тары да адам?» Ж аткан жок бул кайрыны Ленин сезбей, Яаукаска з1лден ауыр тэш тезбей Талыксып кайналса да, ушкыр ойы Шыркап жур замананы кеннен кездей. 1 Ленинн1н ауыр сыркаты 6ipiHiui рет 22 жылы аныкталган. 4 Ф е р с т е р — Ленинд! емдеген врач-профессор. 300

Уш кыр ой шарыктаран бш к кекте, Ж ер:н де Совет, бакыт тапкан кепке, К а р а с а , Ленин бастап ж ен тарткан кеш, Ж е т ш бур бшк, кыйын а су — НЭП-ке. Bi-p ж ы лда еткен халык 6ip расырдан, Н Э П -тен де тез асам деп к у л а ш урран. С ай л ар д а, кузда, шыада «куласа-ау!» деп Ы ры лдап жырткьмнтар ж ур бой жасырран. Ж олы нда ульг квитки. тал ай кыр бар, Кькрда шын, шында жылан ж урм ес жым бар. , С ол ар д ан коммунизм ж айлауы на Л ен и н аз жетшзетш батыр к'т бар? К ан атты Ленин ойы солай уш кан, Басш ы iздeп улы кешке op6ip тустан Тапты оны.— Ол кыран к у с, бойда алып куш, Д ауы лда ушкан ак бас Эльбрустан. Ленин мен Сталищи косты ж орык К уш коса ел бакытын олар корып, Ж ум саран кандай кыйын icTi Сталин Лениннщ орындады esi болы п. Тебеден тау куласа кзе букпей, К ездессе тещ з кеме, кайы к кутпей 0 ш :ге кулаш урды. Бет бурмады Б астаран улы кештщ ici бггпей. Екеу] канды кудщ 6ipre кештг, Алмастап тау талкандап, тасты KecTi. Ленин мен Сталиннщ курышынан С о р ы л ы п 'большевиктж партия есть Ленин де, партия да «кош бастатар Баты р,— деп,— халыкка дос, ж аура катал», Халыкты бастайтурын ЦК-ра Сайлады Сталинд1 секретарь. Ленина’з он сепз жыл содан 6epi, Бастатып Сталинге Совет елк 307