С. Муқанов-Тандамалы өлендері

ЛИТВА Келед! жортып поезым, Екпшдетш булкына, Алдымда Балтык тещ'з1, Ж агасында Литва. Бул жараныц халкын Керуге кептен ынтыккам, Бклемш аздап тарихын Гедимино \\ Витовтан *2 Балтыктыц ж а й л а п жагасы-н, Шалрынды жэне суатты, Орныккан село, каласы, Ел болыпты куатты. TeciH тесеп батыр ел, А тылран жауд а н окта рга, Беришепп' ту ран жер Баскыншы, батыл те’втонга3. Баягыда болыпты, SipaK, мунын 6opi де, Бертшде ол зо р ы к т ы Таусылып куат, эл! де. * Литванын алрашкы корол! 2 Онын баласы. 3 HeMic феодалдарынын ecxi кездег! орден! &' . 369

Капиталшыл елдерд!ц Болып байгус шылауы, Корлык-зорлык керген кун, Удед1* ешреу-жылауы... Сол кез жасын курратты, , Тек совегпк курылыс. Шаттык унмен жырлатты Ж ана дэу!р, жана ic. «Бейтаныс» болса кеше ол, Отанлас бугш бауырым. Жср! маган тугаи жер, Селосы туран ауылым. Кал аларым каласы, Ортакпын ауа, суына. Туп, тусше карашы, Бей пелес туым туына. Сонлыктан !здеп келемш, Керуге они ынтыра... Кушарын жайып карсы алды, ©з ел1м,—туран Литва!.. 1950

ВИЛЬНЮС Сан Facbip бурьгн кеп тускен, Балтыктын бойын сагалап Каланы, жолдас Шимкуспен1 Келер кун кетп'к аралап. Тамашалар керерл^к Кеп екен кала бойында: Халкынын аскан шеберл!к, Андатар тапкыр ойын да. Кез тарткан керкем сарайдын Келе калсам касына, Басынан кешкен талай кун Танбасы тускен тасына. Кергенше халыктын Op6ip ойы кешлдей, Талай томды тарихтын Бул уйлер 6 ip-6 ip бетшдей. Беттердщ бэр1н асыкпай Окып тугел карасак, Литва халкын жасытпай, Бастаган ерге болашак. Бостандыктын ершде Ti3eciH талай бугштк 1 Литвапык белпл! акыны. 361

Акырда, туран жер!нде, Кызыл туды TirinTi. Tirtaiirri Кызыл ту Тершде де Вильнюстщ. Жок ещи OFaH жыгылу, Жетпсйд1 ол1 еш куштщ. Суйш'мд! Вильнюс, бурын сен Кун кешсен жаудан жаскана. Тасытып акын сырын сен, Керкей сндк астана!.. 1950 '

Б1Р ЕСКЕРТК1Ш ЖАЙЫНДА Радвилайте Варвара Дейп'н 6 ip суду болыпты. Зигманд Август1 тан кала Рашык. боп оны торыпты. « Торыган кызды кушпен бе, Не болмаса алдап па, 1з1*не андый тускенде, 1лiKxipinTi карм акка. Ж ас сулура уйленш, Толранмен Август ececi, Бул )*ске катты куйзелш, Кайрырыпты шешесь Ce6e6i, будан бурын да Бар екен ек\\ эй ель Тоты кустай кубылган, Сымбатты, сулу, эдем1. «Ушшшш? тары ал у Астамшылык емес ле?!» Дегг, коз! тез ж огалу Жайында К1рд1* кецеске. Кайын ене мен келшдер Ойланды нелер пэлеш; Л и т в а н ы ц XVIJI гасырдагы корол!. 303

Туншьгктыр, тура, я у бер, Артында даяр элеп. 0 лп‘руд1*н элешз Таппаранда амалын, Тэсш кэп кара жуз Табыла Kerri 6ip залым. Дед! залым: «Егер де Адамнан болса ажальг,— Шетшеи король кегендеп, Беред1 ауыр жазаны. Тартпауды жаза, кармана Таптым ойлай карал мен: Жас келш —сулу Варвара Эр кезде жеккен пар атпен Сайрандаура шырады, Суйед1 серуен жасауды, Вильнялеге1 жырады Жепп берсен асауды...» Эр жоба, ар мелшерд?ц А ярын солай корытты... Аттанды Август керш! елд!н Bipine жасап жорыкты. Варвара калды сарайда, Гидиминос шынында...2 Айнала корран, жок айла, Сарайра шыннан шырура. Тек, жалгыз жол какпадан Тусед1 темен оралып. Ол жолды тура таппаган 0зенге калмак камальш. К ел !ст койган залымдар, 0л1мге айла жасауды, 1 ВнльнюстЫ ортасын жарып агатын езен. 1 Кдланын ортасында патшанын. сарайы салы яган хер. 364

Бас 61‘лмес, уркек, арындар Жепп eKi аса уды, Женелт1*п ед\\ сулуды, Асаулар жарра п’к келд!, Омаката ж ы ры л д ы , Bopi де сура куп бердп.. Улгерместен калкып та, Вильняле кушып кенелд1*, Тартуга сыйра Балтыкда Екпшдей ара женелд!... Жорыктан кайткан Августыд Журепн кайры жандырды, Умытпасын ешк('м деп Арнап хшркеу салдырды. Бул цпркеуд!* шеберлер, Жасады сондай кернект!, Tyflicin нэз1К бар енер Орнатты нелер орнектЬ Марияны1 какпага Варвара тусп’ боятты, Жактауда мрамор тактара. Алтымен жазды аятты. «Кулдык ур!» деп халывда, Алдында т1зе 6 укт1рд 1. «Бойына тозац дарытпа> Деп ерекше кугпрдЬ Тонереп* бакша-бау, Кулмд]’ нл'ркеу ж анды нарт... Келе калды болып ж ау, Наполеон Бонапарт. Керд1* де соза алды дем: «Тоймайсык, K©3 iM кыймайсын, 1 Христиан дпиндеплер кудайга санайтын Айсанын шсшес!. 365

П арижа апарып кояр ем, Алакаира сыймайсыц!..» Кызыкканмен эр шакта Уыска ол сыйган жок. ©йткеш, Литва, деп жатка Em6ip мулкш жыйран жок. Атаулынык —ескертк1ш Ipreci K.a3ip бекци. Жетпеуше eui6ip куш, Советик дэу1р — кешл!. 1950

ыстык, кед (Аалы Токамбаевтан) Айналасы аскар та у, Жатзды кел'ш мэлд\\реп. Буйраланса толкындар Жалында журек елб!реп, Канаттаныгс жырьш да Кетед1 жайнап желб^реп. Балдыр болып тубшде Ж атар ма ед1м, Ыстык; кел!.. Кеме болып белшеден Б атар ма ед!м, Ы стык кел!.. Б ал суынды балыктай Ж утар ма ед1м, Ыстык, кел!.. Терецдеген сырынды Шешкш келед],-Ыстык кел. Каздай калкып суына T ycK iw келед1\\ Ыстык кол. Тамшы суынды таласып 1 ш к1*м келед1‘, Ыстык кел . Ж упар шепт1*н бойында Ж у р и м келед1, Ы стйк кол. С агат сайын сынкылдап Кулп'м келелi, Ыстык кел. Толкын кылып 03iмд! YpriM келед!, Ы стык кол. 367

Коймадары кешцд! • Казрым келед1, Ысьгк кел. Койнында монп бойымды Жазрым келедь Ыстык кел. Сыбырласкан сырыниан Наз ун келед!, Ыстык кел. 9 Талай жаска белпаз Баррасын-ау, Ыстык кел. Талай елд! узатып Салрансын-ау, Ыстык кел. Кермей рашык Kicire Армансын-ау, Ыстык кел. Маяк болып жарында Тургым келед1, Ыстык кел. Жас баладай кушактаи Суйпм келед!*, Ыстык кел. Мшдетад бойыма Уйпм келедь Ыстык кел. Алые кетсем жалтактап Керп'м келед!, Ыстык кел. Журепмд1 каласан., BepriM келед1', Ысык кел! Сеш коррап, сен ушш ©лпм келед!, Ыстык кел. 1950

ЦЫРРЫЗРА Дуниеге «казак» боп баскалы адым, А раласа 6ipre есп'м саган каным. Bipre кешпм, уй|*мд! катар tiktim, Bipre жайлап оттады баккан малым. Bipre iniTiM «Шуык» менен «Таласынды». «Ару» 6epin алдым мен «Аяшынды». Сен жырласан «Камбар» мен «Таргынымды», Мен жырладым «Семетей», «Манасынды» Кайгы га, куаньгшка болдык ортак. Ж ауды KapFan 6ipre естж , досты алкап. Бай мен манап ipfrneic болганменен Жубымызды ныгайттык, кетпей таркап. Кетернг ауырлыкты нелер 6ipre, С оветик, жетп’к, лине, бакы т кунге, Алпыс улт, коммунизм бакшасында Ж ай н ад ы к турл? тусп* уксап гулге. Гулде н д 1 тауымыз да, д ал а мыз да. Гулденд!* ауылымьгз, калам ы з да. Ж ет к 1*зген бул бакытка, мын. сан алиис, Коммуниста партия — анамызга! 1951 24 с . Мука нов 369

ВОЛГА-ДОН (Орыс кызы Гретага) Eki’ езен —Волга, Донга Мэнп 6epiK салып коныс, Арасында куба жонга Ойлай карап турды орыс. Алые жерд1 жакындатар Сеш'лденш дурб1*-шыны, Шартарапты шолды катар Кег1пд1р туе карашыры. Керген шакта шолып тугел Ата мекен бай конысты, Армандай 6ip тагы ж1гер Билеп алып Kerri орысты: «Кен отаннын тун бетшде Жасыл шалгын, калын орман! Сондай байлык кун бетшде Неге еспейд1, Волга, Доннан?. Расырларга жарыс сала Ек1 езен жатыр агып, Шел'фкеген мынау дала Неге шпейд! одан канып? Неге, мынау адызгак жел Тынбай ecin басынады? 370

Буны богер туып ерлер Катан бул жел бас урады?!.» Волга, Донныц суындай боп Гасырларра акты осы арман. Куаты есе, шымырлай кеп Тыянагын тапты осы арман. Арнасы кен, туб1* терен, Bipi Азов, 6ipi Ак теш'з Сеюлденш ек1* ©рен ¥лы Отанда туды епз. Ленин туды, бар тарихтын Торыскан кеп туй ini идей, Туды Сталин, бар халыктын Бейне Эверес бшпндей. Жеплсрд!*, елд1'н сурын Кет1*рет1*н, каныи сорып, Жойды дары, ашып сырын Табигатка тартты жорык. Зор жорыкка корд! Kipe, Тур бегетталап аскар. Бузуга оны, ГО ЭЛ РО ,— Ленин сызды улы жоспар... Коммунизм курылысын Колга алганда еркш халык, Табитаттын кубылысын, Kerri игерш, билеп-aFbm. Талай тет‘з актарылды, Тенкерши талап таулар, Талай асау нокта ьпдГ Талай шелге ocTi баулар. Нелер расыр болтан «мирас» Мешеулжтщ туш’н туре, СэулеЫ кен сермеп кулаш Тармактанды ГОЭЛРО. 371

Сол тармактын 6ip жуйес! Жегп, мше Волга, Донга, Совет халкы,— жер Heci Каулай каптап шыкты жонга. ¥лы Сталин ез бастап, Барды оларды, осынау жонга, 1ске керек тугел аспап — Курылысшы алды колга. Бурынгы кол емес, бул кол, Бурынгы куш емес, бул куш. Зор каналга ашатын жол Экскаватор адымдагыш.. Онын артып адымдары, Алшандаса алдын утып, Жерсоргыштыц снаряды Сазды кылгый жатты ж утып. Кун-тун демей жуйткш ылгый Жалпак табан бульдозерлар, Бойын тецеп ор мен ылдый, Тепстелin калды олар. Жентектеле араласып, Б1р деле боп темip мен тас, Волга Донга койнын ашып Кен арка боп кетп тутас. Кен арнамен келген агып, Кымбат суга алтеп 6iр i3, Алдын бегей гурды багыгт, Тармактанган талай шлюз. Кен даланы жаткан жалпак, Кандыра мол ем1зуге, Калды орнап, улан-байтак Цимлян TeKi3i де. Шел1 канган кен олкеге ©с1мд1ктер енсе андыздап, Кешке, кунд!з, яки ерте Есе алмайды енд1 анызак. *72

Енд! шелдеп керил, дала!.. Еши еспей керил, орман!.. Тешз-епн толкындана Kepmi еспсй, ылдый, жоннан!.. Мал оттайтын Mefiipi кана, Кэне, еспей керил, шалгын!.. Неткен сулу болдын дала!.. Неткен жаркын ед[, алдыц!.. Жаркын бейнен сеюлдешп, Нурлы жуз] тацдай ата, Кен каналра бетш 6cpin, Ж ас инженер тур Грета. Сымбат, керю, м!нез1 де Bip-6ipiHe жара сады, Жыйналыпты 6ip езш е Елдщ буК1Л болашары. Керкем канал тулгасынан Отты кезш кыя бурмай, Асты ойы сан га сырдан, Орыстыц бай к ыялындай. Алыс жерд! жакы ндатар Секглденш дурбГшыны, Шартарапты шолды катар Квплд1р туе карашыгы. Керген шакта шолып тугел Ата мскен бай конысты, Kerri тасып бонда ж irep, Бакытты ел,— деп,— орысты!.. Бакытына туды Ленин!.. Оран cepiK туды Сталин!.. Коммунизм бойлай ерш , Адамзатка жол нускады. Осы канал сск\\лден\\п, Бес тешздщ басын ко скан, Кушак жайран, тесш керш, Тешрепн кэп туыскан!.. 373

Ленин туын сая тутып, Сталинге epin 6opi, Ен байлырын талай утып Табигаттын алады эл1... ¥ткан сайын дуниеде Ныраяды бейбошМк. «Сорыс» атты кара куйе Таусылады ipin-mipin. Барлык езен, барлык тещз Сонда тугел косылады, ГОЭЛРО-ны тутып нег1з Бар журт icKe асырады. Жер шарында тугел жанып, Турмак сонда Ленин шамы. Адамзатка болып жарык, Бупнл мен болашагы!..» Акын даусын костым мен де, Шекланова Гретага, Туып-ecTiM осы елде, Жат емесш'н буратана. Мен де ортакпын сура, жерге, Мен де тудым 6ip атадан. Сондыктан да журен менде Кем сокпайды Гретадан. Соккан журек меш дары Шакырады Волга-Донра, Курылыска сез булары, Азык болар талай томFa!.. Уа, Грета, канал казып Волга менен коссац Донды, Сол epaiKTi 6i3 де жазып, Жариялаймыз талай томды!.. 1952

ТРУМЭННЩ TYCI МЕН 0Щ Туе керш отыр Трумэн Кабинетте бейуакта: Корея халкын «кыру» мен Жетем деп 6ip муратка. Кен белмеде, туешде, Кердендей басып ж урд1 ол, Куанышты ш*ш!нде, Ыржыя СЫЛК-СЫЛК кулд1* ол. Бар маклуктьщ патшасы — Сулеймен тусп* есше: «Болыгг па мендей акшасы, Мактанган ол несше? Кус, ан тупл бит, бурге, Таракан, коныз, масадан, Кай Сулеймен, кай кунде Жауынгер аскер жасаган?» — Дед! да гы Трумэн Кул|'п алып сакьглдап, • Кабыррада 1*лул1 Картара келд! жакындап. Таянып кеп тегш ол, Ойында нелер пэле тур... Картаны шолып к©рд1 ол Кезше киш монокль. 375

1лire Kerri 6ip кезде Кез'1 сары масага. Турпаты таныс,туа ©зге!.. Тыгылып отыр тасада. Imi-бауры тартылып, Калыпты катып мыкшыйып, Канатгары шарлылып, Мурны капты пуштыйыл. Керен, болган кулагы, Агып кеткеи кездеpi Enjpen текке жылады, Трумэн сезбеди Алты аяктан тертеу жок. Калыпты жылжып журудун, «Не халге тускен мундай боп?> Деп шошынды Трумэн. Кореяга тарат деп, Ж^берген едг безгект1, Сорлынын хал1 харап боп, Мынадай куйге кез кептк Масанык коркып туршен, Енд1 былай караса, Ражапты кэрд1 Трумэн Одан дагы тамаша: Бэр1 ауыр жаралы, Сулделерш суйреткен, Трумэшп камады Аралас бурге кеп битпен. Шепне берд1 Трумэн, 3apeci ушып, боп куп-ку, Жэнджтер жылжый журумен К©терд*1 айкай, ызыц-шу: «Уа, сумырай, суркыя, 1ндегп 6i3re OKTiu сен! Багындырып ыркына, Кайда апарып тектщ сен? 376

Tan болдык б*1з апатка, Жайпала жусай кырылдык... Макартур казран окопка Жаралымыз тырылдык,... Онда жаткан солдаттар, Б1зден де ж аман жайда екен, GMipuiici — жалдаитар Кайрылы ауыр ойда екен. Bipirin 6ipre каргады к, Сеш, Трумэн с у м ы р а й . Кермесшз T e ri 613 ж а р ы к , Сендей ларынат курымай!» — Дел кана олар коймады, Устше ©ре каптады, Тауысты Трумэн айланы, Kipepre reciK та п п а д ы . Етер ме буран ж ан шыдам, влуге калды таянып, Ш ь щ гы р га н ©з д а у с ы н а н Kerri Трумэн ояпып. Ш арасынан шырып кэз Турегелсе, 6ipcy тур!.. — Апыр-ау, кайдан болдын кез? EMecnicin М акартур? — Сен таныдын, мен сен! Танымауга жакынмын!.. Тусм'нде не пэлеш K epin мунша бакырдын? Трумэн туеж айтканда Макартур турды тунжырап, Кайтара жауап катканда Дейд1‘: — тус!*н шын 6ipaK... Бтрмед! береке, Бактерия coFbicbi! Американык келеке Болган тары ж ер 1* осы!.. 377

— Pad дейд! Трумэн, Кабарын кглын. шытып ап, Дщкес! эбден курумен, TyKipiriH кенсй жутып ап,— Бактерия куралын, Ест1генде дуние, Оны жою уранын Шакырды катты куйше. Телеграммалар берклген Маган, Жолио-Кюриге, Кабинет туги, Kepiлген Сыймайды мынау кен уйге. Оларга К03Д1* жумамын, Тырындаймын кулакты... Карсыларды кьграмын... Берме баска суракты! Екеу*1 де болды жым, Тек тунжырап катар тур... «Бишараны сокты жын!..» Деп жорыды Макартур. 1952

КЫТАЙРА М олдыры мухиттай боп сан расырра Созылып улан-байтак. жатты Кытай. Tajia^t жыл жем болса да сан масылга, Е ш к ш’ де тауыса алмады оны бутай. Б!р кезде, Октябрьдщ дауылынан Козрадып кетш ед1 туны к мухит, Ж ел ге ушып паразиттер сауырынан Ж оралыл элдекайда KeTTi жытып. Ленин мен С талинит кундей нуры Сепкенде алтын сэуле толкынына, Бетт не шыра келд1 киглкыды да. Соулегп коммунизм сарайына, Каланып бшктед! ол асьглдар. Сарайдын жолай ал май манайына, Алыстан андай улып тур масылдар. Мейл!, улыса да, ш уласа да, К ытай жок кыцк етет:н ол дауыска!.. Т аж алдар дайын ж урген оны acayFa Кадрырьш элдекайда кетт! алыска. Б^рлесш ¥лы Совет, ¥ л ы Кытай, Yh косып оларра бар а з а т халык, Ж олдагы б0геттерд1 жаншып таптай, Сарайын коммунизм ж аты р салып. 379

Суйетш бейбшишк, азаттыкты, Бар адам бул сарайра т:кп кезш. Сыбанып бипектерш олар шыкты, Кузетип улы icne кер:п езш. Жайылып жер шарынын ой-кырына, Кыдырып кегп каптап кырагылык, Мшдетш адамшылык катты урына, Советтж idi улп‘ мура кылып. Жортканмен ойра, кырра аш борщей Аз рана арамтамак — сорысшылар, Алдында аса алмайтын тау вр:нде, Корраны бейб1тшшк берж шык бар. Басынан жел еспейтш, булт кешпейтш, Bipeyi би!к шыннык, Кытай, сенсш. Соктыкса, саран сынып сеспейтурын Сорысшыл мыкты болса, кэие, келсш!.. Жок, саган да, бейбгшил бар елге де, Канкумар кара журек жолай алмас. Жоласа талкан болар тиген демде, Ол ceHi бурынрыдай тоиай алмас. Аластап куран кеше Чан Кай-шидей, Сата алмас кымбатка да, арзанга да, 0з;'ннен баска еишм сеш билей Алмас, еш каланда да, фанзанда 1 да. Бейбгпшл барлык елмен устасып кол, Асарсын кыйындыктын ершен сен. Шынына коммунизм салысып жол, Аласыц курмегп орын тершен сен!.. 1952 1Фанза —уй.

Ж АИ НАГАН Ж АПЫ РАК.ТАР Б 1*з пккен былтыр колдан б:р топ шыбык, Быйыл да керштешп жапырак шыгып, М шекей агаш болды келенкел!*, Судпдей эр! Tin-TiK, api шынык. Ж ы л сайын осылайша п’ккен колдан • *Каз-катар сэулеттене оннан, солдан, Алматы кешелерш безешорш, Боп кеткен аллеялы к.алыц орман. Кьгйыктап кораларга п'ккен сирек, Ж е м 1*сп'ц агаштары салып туйнек, Боялы л турл1* туске иллде туса, Yftipin экетед! кезд-i билеп. Алматы сулу едщ мунша неткен!.. Кулпы рта газондарга гул дер еккен, К ез пксен, кул1марей саган карап, Секиш* боп кетед!* беттен епкен. Гул жайиап бакдналарда кулпыра алма, А ралар дэн1’н сорып бексе балга, Гул Tycri асыр салган топ балага, Жуп*ре косылады б1*зд1*к Жанна. Па,- плркщ, кыздар кандай, ж!г1т кандай!.. Карайсьщ тамашага кызыккандай(.. Сымбатты сулу ж аска кез тжкенде, Боласын орта жасты умыткандай!.. 381

Бурылып карай койсан. сонда артка, Кум1*стей ак сакалды, туа' нарттай Бола pan кун нурынан, кул1мс1реп, Кешлш кескшменен отыр карт та. Мумюн ол профессор, мумкш койшы.„ Юм болса да сетд! ryci ойшы... Ол бол, сен бол, совета к бар адам бол, Мынадай тамашага, коне, тойшы!.. Жок, тоймайсын, карайсын. тесше сен. (Шын керкемнщ тоясын. HeciHe сен1..) Алматы тешздщ 6ip тамшысындай, Аласык кен тен:зд1 есще сен. Карасац СССР-дын картасына, Карасац тешреп, ортасына, Жешстщ сталиндж жазуы тур, Эр жапырак, эр топырак, эр тасында. Алганда большевиктер 6ip кун колга, Косылып кете барды Волга Донра. 1лезде калды ecin жыныс орман Расырлар кулазыган ылдый-жонга, Туыскан кол устасып Волга, Жайык, Шелдерге нелер кутсыз суын жайып, Агаш та, епн де ecin, шеп те ecin, Тупнен майы шырып кета байып. Шелдерге тепе орман есед1 деп, Эйтпесе анызак жел есед! деп, Совет’н бар баласы мектептерден Теп-тепс шыгып жатыр Мичурин боп. «Кендерд] жерде жаткан менгерейж, Тфшшк TeririHe жем берейж» — Деп совета к ул, кыздар тугел1*мен Шыгып жатыр боп 6ip-6ip Менделеев. Жарыстен бойын ipKin, калыс кала Отырган 6ip адам жок, алыска да Кез Tirin, Жуковский сызган жолмен Баргалы жатыр каз1р Марека да. 382

Б ул шындык!.. Был ай!.. Кыял сек1лд1* де. К ы ял емес, шынына кегплд1 де К оляа экел устатып, кун нурымен Отырмыз epKiH билеп эфирд! де... Осыиын бэрш жырлап акын отыр, Кы ялы жырак, Q3i ж аркы н отыр, С овети к азаматтын. 6:pi болып, Ол даты бар жемхтен татып отыр. Гулд! ©м!р!м!з жайнайды мэнл есюрмей Б ак ы т кун нур себед1 б:р кеншрмей,— Вйткеш, бар кыймылды ез колынан Сталин ерпзд: бас диспетчердей. Б ул бетте бегелмейд1 eui6ip ерлер, Ж енске сталиндin ш ыкса ерлер, Ж аншылып жыландардай кала бермек Трумэн сыяктанган арамтерлер. С оветик кунарлы бай топырак бар, Сондыктан коммунизм татымак, бал, С онда жайнап всед1 бакытты ел, Сонда есед! жайнаган жапырактар!.. 1952

МЭЦГ1 Б1РГЕ «Сталин кайтыс болды!..» деген сезге, Бой муздап, жан туршшп Kerri лезде. Алкынып екпе, журек дурил кагып, Жас сел боп келе калды eKi кезге... Кеудеден «аЫ» урранда атты жалын, Енбекгш адамзаттын тугел жанын. Бул хабар куйзелткенде, Компартия ЖеШлгп ж1гер 6epin кайгыларын. Эрдайым партиянын, айткан сез1 — Ленин мен Сталиншн, жан ле&зП.. Партия — tipi Ленин, Tipi Сталин!.. Партия — кеоемдердщ жумбас кезН.. Сондыктан оны шешз суйген халык. Казага аса ауыр кайрыланып, Туармей 6ipaK енсе, Компартия Ленин мен Сталиншн туын алып,— «Жен!стен жешске!..» деп, уран тастап, Жорыкка енбемш еад тары бастап, Ектндеп тартты алга халык. тепе 0р:не коммунизм кек кулаштап. Квтерген Компартия ту бет’шде Ленин мен Сталиншн келбетшде, 384

К ез тойып, кещл сенген кешлдж тур Бакытка 61*ЗД1 yiieMi ©рлетуге!.. Сталин — Бар ецбекци* адам затты ц Б ойьш а б;тг;сн б а р л ы к эл-куаттын Саркылмас буларьшдай, оны атаса, Х алы кка ори aFan бар доулет, бактын. Сталин — Журскке ориап, сщген канра, Бойьш да err.6era.ui ел д :ц бул куш барда, Б асш ы бон ж еи хтерге Компартия, Аршыидап коммунизм басады алра. Болганмен денедеп e.viip шагын, Тарихтыц бупнп мен болашарын К еи шолып, cerrri С тали н кун сэулесгн Б ак ы тк а баста л буккл жердщ шарын. Ж олы м ен Сталинныц ©3i сызган А с с п к та пслер белес, шыннаи, куздая, Lnrepi нслер мын. ж ы л журсек тары, Ш ы гады уды Сталин алдымыздан. Косылыл куппышпсн, барлы к урлак, Л еи и н д ж еталшгуик болы и б:р сап, Б а р залган квселгдсрдгн. ардакты атын М актаи run айга берм ек энмеи шыркап Е н деш е серп’ кайгы, сергил кешл! С тали н кайла болса, спида ©м!р! К а й жерле жец:с болса, соида Сталин! С тал и н ес.’мшен ©сед! гул! Ж е р шарын коммунизм белеп гулге, А тал ы п ма?аббатпен бар л ы к тг'лде, Б ак ш ты урняктардыц арасында С тал и н жа сай берм ек MOKri oipre! 1953

/г достык ТУЫ (Казак ССР-Мк Мсмлекеттж жалауы туралы указдык жариялануына) Сан расыр тутаскан 6ip ел бола алмай, Мешшки жаркыраган туын тшпей, •. Кернплес куыгп елдерге тен. бола алмай • (TeiuUKTi тура алмады алдан кушей),— Жургенде казак, ел*1, тунд! турш, Жаркырап шыкты куш ленинизм! \" Совегпк улы отанда жаз кулпырып, 6м:рдщ жойды жердей ызгар-сызын. Жасаран еркшджте халыктарра Зор туын коммунизм айкын нускап, Сталин басшы болып алыптарра • Жен тартты ленинизм туын устап. 3 Бул тудын эрб'ф ж*1б*1 Tipi адамнан Куралып, KipicneHAe кыймылына Тауларды, тешздерд1 тын. жаралган Тартты экеп коммунизм сыйлырына. Жайнады Казакстан жалауы да! Ленишик кун нурынын тармары бол, Ж1берд1 гулге белеп даланы да, Байлыктын нелер тур'1 каулады кеп! Ел болып Октябрьде басты костык, Жалынды желб!реген ту устадык. Жасасын сталиндык улы достык! Жасасын коммуниста туыскандык! 1953 386

ЖАСА, УКРАИ Н А! Ж ер:м, суым, тарихым, тардырым 6ip, Тату-тэгп тетелес ескен курбым,— Украина, кулдыкка квнбей сан жыл; Азаттык, бшпне кулаш урдыц. К адала буйфщнен кы скан жаумен Кандаса кесюлесш салды н coFbic, Тен болып паналыгы аскар таумен Ж эрдемге келд1 сонда саган орыс. О л — сен:н конысы 6ip, каны 6ipre, Bip эке, б;р шешеден туган аган. В кеу1*н куш коскаида бек:п ipre, Ж ауларын бата алмады дардацдаган. Сен гана емес, барлык, бауырласын Алды да орыс халкы панасына, Л еп: «борщ тендес ж эне катарласым!» Е г п ортак аталык бай мурасына.* Туыскан Россия халытары Орыстын адымы зор басты 1*зш. Барары н кайда оларды н аныктады Сзулеа* куннен кушт1 ленинизм. КетерД1* бул сэулеш колда ту гып Бастаушы жешстерге Компартия. Ж:берд1 талан шелд1 орман-ну гып, Советтщ алып к., .. 2 5 * 387

Колынан совет халкы жасаганда Болмаган еш тарихта кереметп, Улп боп бул ic барлык, дос адамра, Ж умыла осы жолра бурды 6erri. Уран 6ip —кекте емес, жерде орнату Жайнаран адамзаттыц бакыт жазын, Достыкпен бар адамды тэттГтату Жасату жарастырып эз^л-назын. Советт1‘к ¥лы Отанда есфдж б!з Гулдер1 шешск аткан гажап бакша. Кулдыктан ©3i тупл калган жок i3, Кайнаран каркынды енбек бал-булакша Суарды гул бакшаныц елкелерin ‘Достыклыц еэенд-epi шалкый тасып, Ж емюн бул бакшаныц ел теред^ Шын суй:п 6ip-6ipiMen араласып. Сан гасыр кыял erin тапсак эрен. Осындай мокгшк жаз коиысты 6i3,. Бул 1ске тарах куэ, куэ элем,— ©згем!*з улы орыска борыштымыз. Сол 61зд1 бастап к-елгсн мундай жазра, Сол 6i3.ai тар кыспактан шыккан алып, Сондыктан саны кеп пе, яки аз ба, Айтады шын алрысын барлык, халык. Украина, айтасын сен де алрыс, ■Алгысымды айтамын мен де ун коса. Гулде, Украина, будан да гулдене туе, Куаттан, керкей, жайнап м э т жаса! 1953 •

САУЫНШЫ К.Ы ЗДАР Сары алтыныц себелсп суйк2мд1 куз, Кеч дала турран кезде тыныс ала. Энге шыркап келед! б ip топ к ас кыз, Ортасында Мария Гурская.1 Бэрш щ де кесюш гул жайиараи, Б э р 1*нш де денес1 тыгыршыктай, Сьгрнайшынын саусагы куй ойнаран Ж у п р ед 1* пернеде бейне уршыктай. Кестеменен эдехм! ©рнектелген, Б эр ihin де кофта сы, белдемшесг Сайра идаура бара ма жтттермен, М унш а сзндеп бонлары н журген Heci? Сурастырсам, барады сыйыр сауа, Саусакпен емес, 6ipaK, электрмек. Сыйыр турран сарайда таза ауа, Тук сезбейсщ iiuhiAe nic, к1рден. К ы здар Kipe, cyweci сыйырлардыц Электр куатынан соррыш кшп. Тамыры балкып кайдагы кыйырлардын Сумелерден с о с а л а п сут бои ид'1.i i Украинанын Одесса облысындагы Березов ауданында, И. В. Сталин атындагы колхозда соцры ею жылдьщ *шшде кара- мапяндары сыйырлардан орта есоипеи жмлына 5000 литрден сут алый журген сауыншы кыз. 389

Толмл каллы !лсзде ак шелектер, Ken piulrcii к:рпнкс:э кою сутке. Заводка тез женелди деген «ап кел1» Бидондарлы машина тиеп жукке. Барган cyrrS хШртлеА сепаратор Центнорлеп, тонналап агызса май, Жылдан-жылга булан да болып батыр, Будан дагы Улы Отан бодады бай. Жылдамдатып кыймылын, асыгады, Сауыншм 61здш кыздар соны 6iain. Б:pi он айтса. 6api де косыдады, Эз:лдес:п алады, кейде кул':п. Шат кыздар, электрдш куатык тез Кос сумеге, сыйырлар жылдам ис:н!.. Содаи лккан майларга болып тез кез, Ж тттердт суйст1н аузы тисш. 1033

ЭЛЬБРУ С К Е 1 Сен санасац 6\\р кезде бар шырысты Козгалмайтын алыпка калрып жаткан,I2 М1не, каз1‘р квресш, кдндай куцгп,— Оянды ШЫРЫС Куншен Ленин жаккан. Ленинизм соулеа’ меш даты, Ш ырт уйкыдан оятып косты icne. Халкымнын, аспанга ерлей ушты бары, Ракат тауып, ец тш л , кфмес туске. Е ркш улы советтщ серуендеп, М ше, Эльбрус, кеп калды м касыиа мен. «Победа» мен шыгамын Tecine ерлеп. Самолетпен конамын басына мен. Сен рана емес, карт Кавказ, аралаймын Ы лды й-epiH, таусылмас кен. iuiijuu. А сау ©зен, керемш квлт'цд! айдын, Кю фтан 3 менен татамын >KeMiciazu: Б аты р елмен cyflicfn амандасам, К елтен 6epi келер деп меш куткен, 0йткен1, 6i3 турралы б:рге кашан, Саясында кызыл ту Ленин тжкен! 1954 I Кавказдык ек бшк шыны. I jo. М. Лермонтовтыц «Лйтыс» деген еле з Кавказ елшш улттык тамагы. 391

АДАМНЫН МЫЙЫ Куннен бе жаралуы, тозацнан ба,— MaFan ол кажет емес: о замаида1 Топ бЬлып куралганда, мол казнаиы Бойыма жыйнапты бай базардан. Адам лык боска ешзш сан гасырын, Ертерек таптырганмен кей асылын, Майындай кортап «мунай» атты кеш'н Устапты бертшгеше ол жасырын. Басынан кеш!п пелер куши кыйлы, • Жасырнан, тауып адам, жердей мыйды, • Сорып ап, 0м!рд'щ сан тамырына Жан бере, арыл-тегш алып едйды. Мун. екен мунайдын тек дэмш тату, Дарды боп, сорган жердей фонтан ату, Байланып Пенсильванды2 канжырата, Жер мыйын жута тартты 61зд1н Баку. Бакуге жургенменен жолым туспей, Мен OFaH кумартатын ед1м iurreft... Мшекей, келд1м буг1н, Сусындар ма, Кайнарыннан кумарым канып imnefi. ------ /• - • : .: 1 Алраш жаралуында. • ! Америкам мунайдын ен бай елкесь зад;

0 л к ед е мунай шыккам, мен аралар, Сорайып турды «кел!» деп мунаралар. Е н б о к т1ц кайнап ж а т к а н жерш кермей, А к ы н калай шыдап ту р а алар. Ш ы дам ай, kctti' m ж а с а п , 1ле жорык. Т у п ’ ктер жердщ т е р е к мыйын сорып, С а б а сы улы Отанныд иней шалкып, Ш уш лден жатыр екеи т-eric толып. Кыздары, улдарымен Азербайжан, Теадзден тауын м унай, орден, сай^ан, Теренге кол жетпентш бурны жумсап, Д<ер мыйын сорып ж а т ы р элдекайдан. О л арды н корит елге тар тк ан сыйын, Байлы кты сжай ал на/г сонш а кьгйын,— М актады к iaireii пгалкып, тапкыр, алгьгр Кендерднг, асыл кем/,— адам мыйын! 1054

■# АРАКСТЫЦ1 БОЙЫНДА • Араксты жагалап б\\з келемпз, Берг! бет! б1здш, аржагы Иран. Eni жага гранит, бейне кек муз, Кей туе корран сыякты, колдан куйран. Кейб:р тусы ек:степ, етек жары Келбей б;ткен кетед1* дала болып. Ол тустарада ауылдар, оскен бары21, Кейб:р ауыл улкейген кала болып... Тем ip жолмен б:здщ ж ак шенберленсе, Оныменен жарыса куйылса асфальт; Иран жага есекпен, сорлы елдерше TayFa ерлейд1 сокпакпен «К,ыхк»3 деп каксап. Bi3flin кала ер!лсе граниттен, Ирандардын. yftiiepi куйран лай. # Куш курысын, деймш-ау, елдщ буйткен,— Ж алба курке, туррандай кайыр сурай. Б1здщ жакта трактор жерд! жыртса, Иран жактан тан болып катын-калаш Мойнын соза карайды. Жунд! куртша, Ол жакта суйретшген араш-омаш4. 1 Кавказдары езеншк аты. 2 Жемгс бары. 3 Есекп* андайтын ун. 4 Пышарынык жузше рана тем\\р KaFbuiFan aFam сока, 394

Ой-кыялын, эн-куйщ 6ip заманда С уы ндай таскан халы к. Аракстыц, С о р л ы болар, кил1кт:н не apahFa, К^йыршы халге мундай кайдан тустщ? А й тп аса да б:лемш ж эй -к уй 1нин, Торына шырмалдын сен жиЬангерлж. Y e n не таудан ауыр . п эл е уШлд1', Ол1*н, б ш т, кеудецнен басылды врл!к. Бх'рак сен елген ж оксы н. Жылдан-жылра Келед! енбойыцды кернеп ашу. Ж еп ' курттай ж айлаган обыр-сумра К ун:ц жакын, езендей кайта тасу. Компартия бастаса таскыныкды, Бостандыктын куйылар арнасына. ©31*н билеп мунай мен астырынды, EpiK тиер м экгш к м ал басьща. K 3oi тарих елкесш туптен жайлап, К ел ес:н ecKi елдерд1Н катары нда. B ip кезде бостандыктын туы жайнап, С ен щ де бакыт орнар отанында. 1954

ГОРИДЕГ1 К1ШКЕНЕ YH Осынау KiuiKene уйде, соншама зор Адамды туады деп кт ойлагаи. Таулы тескен адамиыц вулканы ол, Тутатты оны таптык кек кайнаган. Ю'шкене уйде туды да, кен дуниешн Ецбепмеи отырды терiне 6л. Журектердщ epiTin миллионы»; CyniKTi ул атанды ел!не ол. Кад1рЛ1 устаз, керуге бар Fan шакта, Б еап ед ! ушдеп кулш жаткан, Айттым алрыс тудырган ceni тапка, Айттым алгыс анаца сеш тапкан. Айттым алрыс Ленииге, ceni баулып, Кыран кустай ушырып катар конран. Екеущ уЙ1П кеткен аскар тау рып, Алдым сабак сездер1 алтын томнан. 1954

AAbJCTAFbl АУЫ ЛДА Алыста аулым бар ед1, Облысы Коста май. Жер1 кут, суы бал ели Мэиелеп меж еа'рген , Тунаи жерд! еЫмиен Журетш едш тастам ай . Тукай жер!*м кец ед|\\ Квз г';ске\\{ уш ы-кыиырсыз. Турранка калгьтп те ц ед]', Ауылымды ай нала, Керьте бггкен ай д а л а ,— 13ci3, жолсыз, шыйырсыз. Калгыкан кец д а л а м д ы , Оятты анам — Партия. Алука бул «камалды» Колхоздар мен оттдIpic Ж ум сады куш, б а ста л д ы к:, Ж ылдан жыл eiiiMi артыла. Бграк байгак кец дала, Сьмшады 6ip;ien куш акка. А з табыска алдана, К ейбф шаги»! бастьгктар Турка идай ю л ы п асты ктар, Кап агат кылды у са к к а . 397

Болжагыш, кжер, жен!мпаз Партия муны керд| де, «Бай даладан алдык аз, Алайык тугел байлырын, Оган куат сай бупн Эз1р совет халкы да» — Деп шакырды уранды, Турд1* Отан куларын. Асынып кажет куралды, • Тыцдарга дабыл салып жол, ¥лдар, кыздар — комсомол, Аттанды алрыр кыраным. Москвадан, Киевтен, Советик барлык каладан, Жабдыкты тугел ушп тек Нелер алып машина, Нысанара аська, Пзше тартты даладан. Машинаны менгерген Туыскан барлык халыктан, Советик барлык елдерден KecKiiwepi — жалыияы от, Ойлары ушкыр, 1*ске ожег, Тайманды алган барыттан; Ж атса да жерде калык кар, Болса да аяз, y c n ip iK , Бегелмед'1 алыптар. Сибирьдщ кысы касарран, Дзндеген екен осалдан, Шыдатпады куштшк. Плплеп етт1* алыптар Тенкиген буйра куртштЬ Кайрат, ici шарыктар — Отаншыл epiM азамат, Товдарды кардан тазалап, Тындарра Кызыл ту TiKTi. Аршылран TOKFa болат Tic, KeMipe терец кадалып, 398

Басталып жаппай курылыс, Ipreci 6epiK уй, сарай , Т!плген туды ж аралай Б т п те калды каланып. Есплд! жырлар уйлерден, Tiaaepi баска, OHi 6ip. Kipniri тунге туйрелген Электрд!*н кезш ен. Ленишик шамнын езшен Даланы KeTTi бел еп нур. 1сте, куште, ж ы рда да Болды сондай кел1сп*к. Максаттары 6ip рана,— Алтынга халкы балаган, Кетеру тыцды даладан , ©нд!*ру бай е п с т ж . Туран жepдi жацрырткан Бул унге мен д е косы лам. ©йткеш, акын — ал бы р т жан Ес бшген бала ш агы мнан Осындай кунд1* сагыш -ан, Кумар болган осы ган. Кеылкпей кун ж алы ны п, Epice жерд1 ж апкан кар. Техника, адам ж умылып, Кетерсе жаппай тындарды, Тудырмай тын жырларды, Ж атура кал ай ш ы дар ар. Ж ок, шыдаман! Каламды ©тк|'рлеп мен д е кайрармын. Аралап туран д а л ам д ы , EpiK 6epin ж ырыма, Поэзия тыцына Мен де сока айдармын. ©cipepMiH е М ен де дэнл 399

Ауыр донге беленген Кетере жырлап даламды, Серпе алтеп каламды. Сыйпаттармын ericri. Бидайдай асыл соз донin, Шашыратпай жыниармын. Жеткенше кыял, ой, ол1м,— Жеш'сп’н шыдкаи opine, Жырымды т>тан еЛ1‘ме, Басымды ие сыйлармын! 1954

ДИЕН-БИЕН-ФУ “Н е нарашы, немесе емес ж иён, С е й т е тура «басып ап бол ам иен»,— Д е п барган отаршылды, жудырыкпен Т ум сы ктан содты елт!*ре Диен-Биен!.. К у н елР KopFan Диен-Биен-Фудьг, Билетпей жаура мекен, жерд!*, суды, А та сы поддан сок к ан 6epiK корран YcTiHe желб1*рете тж т ! туды. Н амы сы н саткаи елдщ Бао-Дайды, Т ебеден кара тундей басты кайры. Ж а к т а с ы бостандык пен бейб'пш ш к К у тты к та п Кун ел1не к у ш а к жайды. Болгандай соры кай н ап «ецбегЬ еш, Диеи-Биен-Фу ж ауд ан босанран кеш, Каш ып барып уйш е тырылранмен, М аскара журт алды нда болды Даллес. «Сьлкш се халык, душ пан ж ен е ала ма? Ж е ц б е с е ол ел менен ж ер а л а ма?» — Д еген з!лдей суракты, зор дауыспен В ам -Ф ан -Д он г койды бары п Женевада. А дам дай жалын ш арпы п 6eTi куйгеи^ • . Ш ошынды бул сур а к та н Ж орж Б идо. Т ап там ак болран с у м д а р ел намысын Т ускей ш укты сонда нендей куйге. М ей л ! отарш ыл KypciHe ал сы н демш, Зорлы кш ы лды кутед1 эр ж ер д е ел1м. Em 6ip ж а у ешуакытта ала алмайды, К ол дай ты н бейб!*т елдер К у н ш н елш!.. « В ь е т н а м » — «Куннщ ел!» деген свз. М уквт» 401

коммунист партия (Эпилог орнына; I 0тер айлар, етер жылдар, ©тер жуздеп, мындай расыр.. Кетер1*лер нелер тындар, Актарылар нелер асыл. ¥лы халык. таскын купи Жылдан-жылга Гулдер, кайнарг Гул баадндай бейне Tyci, Коммунизм жазы жайнар. бркенд! ем1р басып алра, Талап жана болар ecni, ¥ксап айкын аткан танра, Жаркырар ой сан кемесю. ¥шкыр рылым 6 i3 бшмейтЫ Табигатган тауып екшн, Жолы — «миллион жылдар — дейт!1С Барж билер планеттщ. Артта калган е с к ш к г а 4 Жана когам кебш умытар, ' Асылындай естииктщ Тек 6ip сезд1 ойда тутар. Гасырлардыц, замандардык Жура алмайды оран таты. 402

Ар-намысы адамдардын, Компартия — оныц аты. Компартия — ленинизм Кер/пнде шекер курыш. Майырмайтын тас^ та жузш Бар майданда а л м а с кылыш. Жорыктарра ж уртты бастап, Мей}р1*мс1‘з ж айпап жауды^ Алга тартты кен кулаш тап, Жолда ecipin бакш а-бауды. Каймыкпай еш кыйындыктан, Белд! буып батыл ю р ди ^Достарына жолын уккан Op 1'сшдё болды у л п . “ Ж ылдан жьглра к а н а ты и кен Ж ая rycin теш рекке. Саясында алатын дем * Ж асыл орман бол ды копке. Сондыктан да Компартия — Бар халыктыц дем алысы. Сондыктан да К ом партия — . Бар халыктыц ар-намысы. Сондыктан да Компартия — Бар халыктыц суш ктюг. • •Сондыктан да Компартия — Бар халыктыц уйыткысы. Расыр жылжып, зам ан етер, Тозбак емес, 6 ipaK, халык. Компартия аты ж етер Гасырлардап асып барып. Партия атын х а л ы к сактап, Алып кетер ал ы ск а ол. Махаббатнен ж урер жаттап, Барса даты Марека ол. 403

Мушли кун де, ай да сонер,, Ешуакытта сенбес халык. Жанындай ол жаксы керер, Сез1*н аХыр кумарланып. Окыранда куанар ол, Компартия келгендей-ак. 0p6ip сезш куп алар ол, Нак Ленинд!* квргендей-ак! *1* <jr A 6 0 h (j;,i4 jrt'f I

М А ЗМ У Н Ы *■*1'л 1. Баспадан . . . . . . . ............................... 2. Сырласу (Пролог орнына) . . . . 19 1 7—1 9 2 0 Кении'м . . . . ) 17 Неге ту д ы м . . 18 Жалшыныц зары Апыр-ай . . . . •J 19 Шырар кунд[ •I 21 «Албасты» . . Мэлипара . . . 22 Бостандык . . ■! 24 192 0— 19 30 J 29 J 31 Жазры т а н ; .......................... v ....................... Б а й м а га м б е т к е .................. .. ........................ 37 К у й ы н ..................................................... . . 38 Кедей б а л а с ы .......................................... • > 39 Куресипл у р п а к к а ....................................... 40 Ленин ж о л д а с к а .......................................... 42 ¥шкыш кем е д е .............................................. 44 Ит уредБ керуен кешед1............................ • I 48 «Енбекил к а з а к » .......................................... 51 Михаил Иванович Калининге..................... • 1 53 Аз.алы к у н д е ....................... ......................... 55 Кызыл А р к а ..................................... . . • • 57 Ленин М ав зо л ей ш д е ................................... 58 Пионер . . .......................... ........................... 60 Кутты болсын .............. ................ • J 62 К ы зы л о р д а .................................................. 72 Эжсм .................................................. Карл М а р к с .......................... Ж а зд ы куп! . . . . . . Мешк т о н ы м .................. Корамныц кемшшп . .

Денсаулык жайы . . . . . . . 88 -Жыйырма жыл .................... 90 Газетп'н досы т1лш!лер * . . . 96 Л ен а .............................. « . . . Кызралдак................. ... . . . : *98 Кызыл бурыш ..................- . . . • 99 Шокпыттын ш аруасы............. Р ... га ............................... . :joi Сэбид|'ц ел1мше . . . . . . . . . . . 102 Он сапарра . . . ................. Жас кайрат ........................... . : 104 Бекенжк басы . . . . . . . . . . . .. 106 Сут заводы ............................. . . 108 Быйылры е п н ........................ Мадама ................................. . . по Кыскы Kipemi........................ Мэнгшк улы халыктын . . . . . . 112 Каракалпак ........................... M y raaiM ................................. . 117 «Пушык* мурын кайнара . Кутты болсын мсйрамын . . . . 1!9 Kerin кетпсс, бауырым . . . . 121 Ес1не алып журмшш? . . . . EricTiK .................................... . 125 Муслима................................. . !26 сАрай» мен «женгей» . . . . . 128 Май уран ы ........................... .. •. 131 ЭнекеЯ, нурлы кун де квтер|’лд! . 134 Сакко-мен Ванцетти ............. . . 135 Енбекип эйел, екбектен . . . . . 137 Модени майдан . . . . , . . . . . 138 Бупн катын б и л ед !................. . 141 Пай-пай, пай-пай, кулуш! . . . . 143 Кыран к у с ................................. . 146 «Казакстан»................. . . . . 148 Алтын казушылар .................... . 149 . 151 . 154 . 158 19 3 0—194 0 Акынра .............. . ■. . . в*!»’,.| •г• . .. . . . 161 Мэдени бэсеке....................................г.................. ... • • 163 Балкаш ........................................................ Т . 165 Каркындай кулаш сермесем . . ...................................... 167 Майра «элем . . ......................................................... • . . по Конвеер . ........................... .. . ........................... .. ; ' Л 4' 173 Он алтыда карындас.............................................. . . • . . 178. Караганды............. ............................................ ... . . . 182 Дауыддан т у р э н - . ч. .............................. - . • • • • • . . 186 Малшыньт мактанышы ’ . . . . . г•т-ут»*» • . >% 187 Куннен кушт! большевик . ■............ . v .s , • •. . . . . . 190 Сергей Киров.................................................................. . . 191, Тау бу'рк!Irepi . . . . . . . . ........................... ... . . . 104 Алатаудай ауылым . . . . . . . . . . ........................ . . 198 Б1зд1'н маршал Буденный . . ........................................... 199 406

.Магнит , . . *4202 Домбыранын. сэлем! . . Ол туралы эн мен куй. « .■'■206 Рк! к е з д е с у ................... Жем1сп* араш ............... 1 .. 208 «Н. Т ы с я ч а » ................... 212 Жер айиалган жалауым Колхозды ауыл осындай . 216 Н К В Д ................. ... Гул багындай отаным . . 221 Ж урепмд! М андат кып . 224 Е л к а .................................... \\ 232 Та ура ш ыкканда . . . . . 233 Сез — советтж армия . 236 Мектеп — б 1л!м erini . . . 239 . Валерий Чкалов . . . . Жастык туралы жыр . 241 . Саятшым ........................ . 246 Кырыкка шырарда . . . . 252 .. 255 . . 258 . 261 . 263 1940— 1 9 6 0 Ж ака ж ы л ................ .. . . . . 269 Тарихка тулра армия . . . . . 271 Поэзия маршалы . . . Г . . . 272 0с1мг£аз т у — алтын зан . Маршалдын приказы •. . . . . 275 Б|*здщ, куш — улы Сталин . . 278 Майдан га х а т ................... Елеуа’з г е ................................ . . 283 Фашизм hi*к аж алм . . . . . . 288 Халык батыры — Амангелд1 . . 292 Гвардеец бауы рларга . . . 293 Балкаштьщ т у ш ' ............... Ленинше ........................... . . 298 Ленин каласына . . . . . Жешмпаз Кызыл Армия . . . 302 Георгий Хайдинге . . . . . . 304 Кеудеце орден тага мыз . . 306 Кабыл ал. акын сэлемш . . . 309 Баргвида тойга ала бар ; . . . 312 Мен к1мм1*н деп мактанам? Берлин а л ы н д ы . . . . . . . . 314 Алтын а д ы м .......................... . . 316 . . 320 Сталинд1'к т а т у л ы к ............... Едбек ту р а л ы ж ы р . . . . . . 322 Меш'н республикам . . . . . . 324 Ж астык й а л ь с ь ...................... Кй-апхана ............................... . . 331 Электр ш амы ....................... . . 332 Калам ........................................ 333 Карындаштын. тукылы . . . 335 Алматынын кешес! . . . . . 336 Москва ................................... . . 339 340 - . . 343 „ . 345 . . 34* .. 348.

1950-1954 Е л у ............................................. 357 359, Литва ............................. 361 363 Вильнюс..................... . . . . . . • 367 Б('р ескертюш жайында................ 369 370 KЫ,bсlfт)ыFbк!3Fdк в л............................................................ 375 -379 Волга-Дон • . • ; ............. ... • . • 381 Трумэннщ Tyci мен e n i ................ 384 386 К ы тайка ......................... ............................. 387 Жайнаран жапырактар.............. -389 391 Mauri* 6ipre .................................. 392 394 Достык т у ы ................................ 396 Жг са, Украина ......................... 397 Са ыншы кыздар .................... • Эльбруске............................. ., • 401 Адамнын мыйы . . . ... ... . . 402 Аракстык бойында...................... Горидеп к1шкене yfl • Алыстагы ауылда . . . ............. Диен-Биен-Фу ..................................... \\ Коммуниста п а р ти я ............... ... С. Муканов ИЗБРАННЫЕ СТИХИ (на казахском язы ке) Издание Казгослитиздата — 1954 Редактор Ж . О м и р б е к о в . Художник К. Х о д ж и к о в . Техредактор С. И щ а н о в. Корректор Г. Д ж а н г а л и н . Сдано в набор 14/VIII-54 г. Подписано к печати 4Д-54 г. Изд. .ЧЪ 137. УГ10389. Формат бумаги 84x108 */м= fi.37 бум. л . 20.91 п. л. (15,42 уч.-изд. Я. + 1 вкл.). Тираж 10000. Цена 9 руб. 85 коп. Алма-Ата, Полиграфкомбннат Главвздэта М инистерства культуры КазССР. Заказ Mi 1308.