С. Муқанов-Тандамалы өлендері

Бегетп бузып жолда, жора рылап, Жыл сайын жас бакдиадай гулденедь — Ленинше отап бупн фашист жауды, Кыйратыи жолрэ бегет болтан тауды, Сталин — Tipi Ленин, Ленин еккен Талыкпай ес!ред1 бакша-бауды. Алпыс улт — совет халкы тепсшен, Сталин баккан бакша жем)'с;нен Meftipi кана тойып, уры жауды Жояды бакытты кед ©picineH. 1942

ЛЕНИН КДЛАСЫНА « А Fa улт, бауыр-улт» деп орысты 6 i3, « Б е р д !— деп — жазы мэцп конысты» бГз Ш ын суйсек, Орыс жэне оран бауыр Х алы ктар Ленинге 6\\з борыштымыз. А ^ а н дем, керген жарык, тжксн уйщ, Т эгп ас, ушкыр кел:к, санд! ки;м Бэрш де берген Ленин. Сол Лени ши ©cipren байкаддаршы кала кушн? У жьглан коп каланы сопып шаккан, Венадан, Будапештен, Белградтан, П ариж дан, Брюссельден, Софиядан, Афинадан тайынбай жал ад каккан. Ленипнш каласына кас кылгалы, Ф аш и стер лай судай тяскындалы, М ы згы м ас граниттей 6 cpiK кала, Лайра ер кеудесш бастырмады. К айы спай бел1*, тускен ауы р жуктен, Л енинге актап антын, тари х куткен Ерлж пен жыктырмады Смольныйдан Ж ал ы н д ай Кызыл туды Л енин тжкен. Бурын да талай таскын ектндеген, Д ауы л д ар талкандаймын деп урлеген, Ленинш ц каласынын. болат куш!н, Орнына мукалтудын еткфлеген. 309

О к етпес, найза теснее, кылыш кеспес, Каланы кашан жаулап алды ештес? Осыидай бсржт1ктен, Л енин атын Сыйлыкка алган кала мэндл ешпес? Коркытпак болып шынды куйынменен «Кыйратам, шалкыйма, тез шл!» деген Уркеппе Гитлерд1 ki'm айтпайды,— «Шалык,— д е п ж ы н д ы койдын мыйын жеген?> Жуйкесш куртлай, жынга берсе epiK: Неваныц арнасынан суын теп л , Кыйрагаи кала кумдай тем пе болып, Саздай боп жатар- eAi сасы п елж. Д ос жылап, душпан онЯа кекеп кулш, Каланы езге жолда тетеп бшш Кдормей, уркгпп жау айдар ед1', «Меи келем, кубыжык!» деп етек Typin, Осыны ойлап Ленин каласынын, Намысы лаулап туган баласынын Кеудес!н тесел окка, душпанынын. А рызды мергенс1ген карашырын. Акданра карашь^ы «елед] екен»—- Десек сум ит жанды 6ip неме екен, Суйретш елексес:н, кашан жаны Шыкканша арпалыса беред1 екен. Суйеп уплгенше куйретшш, Келед1 алысып жау суйретшщ. Бул халде Ленивд шын суйген журек Сора ма салкын канмеы уйде отырып? Карлыгаш жанган доска тамш ы бурюп, Коргаса, Лениннен юм куш ш ipnin Калмакшы? Совет халкы карлыгаш па? Емес пе шында ескен алгыр бурют? Фашистер кутьгрынып урпен жок па? Ургенде кыран оны бурген ж о к па? Жерд1* кул, куши кем:р етем доген Жындыра букцп дуние кулген жок па? 310

Шыньгккан Ленинизм казанында, С оеыстын. нелер ауыр азабында — Ленинн:н каласымен 6ipre болып KepceTTi аскан ерлж казагы м да! Ерлер/м! Кайратына мактанамыз, М ш д е тп тылда б!з д е аткарамьгз. Сыйлыкда Казакстан даласынан, Ж уздеген эшелондар ап барамыз! Аям ай отанынан малды, басты! Жерш-ен кун! ертец жойып касты, Т ар и хка «мен Ленинге борышымды Этед1м!» деп мактану кандай жаксы! /942

ЖЕН.1МПАЗ КЫЗЫЛ АРМИЯ Кшш'п торыз кабат тон болаттая, Жердей сел, кектен несер ок бораткан, Таудай ел1*к, тежздей кан жутса да Тойынбай, Kopiiireiire тура шапкан. Уяттан, ардаи безген сум кулкы уш:н, «Мен:мен тсцдеспрер,— дсп,— юм куинн?> Аламды, айуанды, ес'шджтч Куртып, жутпак бодрая жер кыртысын. Сенд!рмек болган жулдыз, куид!, айды, Арманы: карангылык, ел1м, кайгы... Илеген Европаны саз-балшыктай, Фашистщ жалын жуз1 к1мнен тайды? Европа, мыктымcwhfан бейне турдей, К яйрылы болашарын укпай, бишей, CeKipren жок па жылан аузына кеп, Су журен курбакамен болып б'фдей?^ «Бул беттен карсылассак кырар, с!рэ, Кырар да, жерде жалплз турар, cipa» Деп коркып устасуга шыдады ма, ©згеш былай койып, Франция? Дандайсып коркактардан фашист-тажал, «Кезект1 елкем осы шсцгел созар» Деп бiзлiк ¥лы Совет Отанына Умтылган жок па екпек болып тажал? 812

Ы засы б!зд1ц елдщ дерткен жок па? К ы зу куш болат тонды ерткен жок па? Таскынын темгрлердш жыйырыла Екпшмен кешн карай с е р т к е н жок па? С е р т к е н жау Mip орындай ушкан жок па? Уш канда жалмаранын кускан жок па? Келгенмен арыстансып, б:здщ жерден Кврд1 ме кун, кап тесер тышкан боп та? 1н таппай шретурын каш кан жок па? Бетш де кашкан какпан баскан жок па? А нрын какпан капкан сум тажалра, Бауыры — ажал койнын ашкан жок па? Баурыньщ кушарына К1*ргсн жок па? Е с у а с еа’рем деп булген жок па? Кетпеуш 6ip фашистщ б;зден Tipi Д ун и е бес саусактай бш ген жок па? Бузылмай граниттей бар уясы Алып куш, жешмпаздык тэрбиеа, Е м ес пе тауды топтай каккан бул куш, С о в егп д туран Кызыл Армиясы? К ерш е кемш жауды ез! казган, Ж ер шарын аршып баткан канды саздан, Б1зд1Н Кызыл Армия адамзатка Берет! н мэцг! коныс гулд*1 жаздан. 1942

ГЕОРГИЙ ХАИДИНГЕ • Будан ек! жыл бурый, Бурабайда, Тау тамылжып, гул шешек атк-ан майда, Кездесш б1рнеше кун ойнап-кулдж, Сайраннан баска алан болмай ойда. Ж елеп жасыл орман арасында. Толкыны тербелген кел жарасында. К©к кум без — «Квкше» менен текше шын тас Октаудай Окжетпестщ саласында, Журетш женд! жупар желден сурап. Булбулдын бал viriHe ту щ ж кулак. Тырмысып тауУа, тыныс шел!ркесе, Кандырды мелд1р, муздай салкын булак. ©рмелеп барып таудын желкесше, Би:к жар «Шабактыныц» ер теспне Отырып кез жупргпк, сарымданган Казактын улан-байтак елкесше. К©з Tire кен даланы байкауынды Ангарып, элденеш айтарынды Кугпм мен, сонда еске тус1рд1*н сен, Байлыгы быкып жаткан Алтайынды. Сеюлдк мактап оны — жан гашырык, Калдырмай т1зш тугел бойда асылын, Тамсана тамашалап сыйпаттадын, Тынымсьв толкып аккан коррасынын. 314

«KiM оны арьсзатын?» деген1!мде, Мактан-бай сыпайы сыр турды ещнде. Айтканын, шукшыйранда: «¥лы Отанра Ж етюзем кдррасынды керегшде!» Тускенде ел басына канды ауыр сын, Удетш коррасынньщ внд1‘р1сш, . Устш е Отан суйген ж урегщ нщ К адады н сыйра Ленин ордеш’н сен. % Ж ауларра Алтайыннын, аты айбын. Коркады «жаншады,— деп, одан,— к.ай кун?!> Туншыгып толкынында кемикпн жау, Таскындат, коррасынды, жолдас Хайдин! 1942

КЕУДЕЦЕ ОРДЕН ТАЕАМЫЗ Кутты конак — Ж ана жыл, Хош келдщ карсы ала мыз! ©ркенде, ес, жайна гул! Кеудене орден тагамыз. Б ip бет! тун, 6:pi кун, Б ip 6eTi Kbic,6ipi жаз,— Арадап бурын жер жузш, Жайланар сая таптыц аз. Бакытты жер — уйыгын Татпай, Асанкайгыдай, Талып аяк, иыгыц, Толды кеуден KaiiFHFa. Сол кезде ce«i Лепин мен Сталин суйin, колтыктап, Кыссыз, туназ, гулденген Экелд1 жерге — кен-байтак. Гулд1* жазда жайлапа Шаттыкпен курдын сен сауык. Байгазыга 6ip рана Ж ыл сайын алдын 6ip завод. Сайранра мшдщ аргымак, Автомобдль, самолет, Сут, кымыз iujceH. — бал булак, Жесец: жемк, нан, май, ет. 816

Бакытты бай С о в етп н Халкына болдын ениллес, Кайтатын болдын ж удеп тым Елдерге барсан к ер ш iлес. Быйыл 6i3re, Ж а н а жыл, Жорыкты келд!ац м езплде, Тындашы, анау не гурсм, Ушканда кай к ус, сездщ бе? Кумырскадай кужынап, ©ргеиде не алды нда? Тумандана буркырап, Бурш ак па ж ауган , жанбыр ма? Калалар неге кы йрады , Боп K erri ме зелзэлэ? Халыктар жанын кыйнаган К,ан аккан ж ара не ж ара? Айгыздаган ак карды, Кызыл жолак манер ме? Турш ire неге сактан д ы Н е поле келд]’ элем ге? Уа, Ж ака жыл, ол поле, Обыр та жал-фашизм, Кылыкын онын кор, эне, вртенер табан, б а сса i3iH. Тажал-фашист талкандап Калаларды кыйраткан, Адамды койдай аркандал, Tip щей етш тур а тк а н . Ж ас баланы тсзектей, Туйред|‘ ОоТ icriKKe, Шынгырган даусы безектей, Баланыц ж е т ' тустчкке. Жаркыратты кауындай Жукп* з иелю н карны н, Кемд! олмей, ауы рм ай Кемш'р, шалдын Ka6ipiH. 317

Мэдениет мурасын, Н эж 1стен жаман таптады. Тажалдын канды кулашын, Элаздер коркып какпады. А йрыздэды жер бетш Фашизмнщ канды i*3i\\ ©лерде жэрдем беретш 1здед1 камкор жер жузь Бойда купи саркыла, Тажалдан MefiipiM кутпедк Адамзат Совет халкына Содры ум1т1н жуктедь Бакыт кун1 — Сталин Б астаран Совет Отаны, Адамзаттын душпанын Шапкан шептей отады. Аранын ашкан фашизм Какалды ез канына, Кашты баса кан 1з1н ©Kneci mipiK кабына. 1л1*кт1’ болат шенгелге, Кашканмен кайда умтылмак? Ала алмай ерюн сум дем де Суйеп сынды бытырлап. Жары жаудын карысдан, Кансыраран с ы я ры , Жанталасып алыскан ©лерде сершкен туяры. Уа, Жана жыл, СовегНд Сен де туран улысыд, Майданра аттан! Фашист сум Тас-талкан боп курысын. Сен де ортак, Жана жыл, Bi3re тенген каушке, Б1'збен катар 6ipre жур, Майданда, колхоз, заводтаП 31S

Erifc eric, ок атыс, Машина менгер, кенд! каз. Жорыкка тугел сен катыс, Жорыкка улы, ж еш мпаз. Майдаида, тылда таиылса, Халкына совет ерл!пц. Жаркыратып жалынша Кадайсын Ленин орде1Йн . Кутты конак — Ж ан а жыл, Хош келдщ карсы аламыз! Б1збен 6ipre ж ауды кыр, Кеудене орден тагам ы з! 1942

КДБЫЛ АЛ, AKJblH СЭЛЕМ1Н! Лениннен алган ардакты ат, Алган улп Кировтан, Бойында сенщ боп куат, Сталин берген буйрыкден, Лениннщ батыр каласы Тар кунге тезд1'н болаттай! Жалын кушщ аластап, Жандырды жауды жолатпай. Тунерш тундей каптауды Алды фашист ойына, Жетпед]* колы, Кап тауы Секши ceHin бойына. Жййнаган гул! жер1н.е Дегенде «у жаямын» Денеа канга кемше Кыйратты фашист аяган. Кушарын жаудын серткенде, Ж1герд1 бойга жыйыра, «Жау купи оран жеткен бе?»~ Деп танданды дуние. Ерл1гще дуниеде Душпан жылап, досын шат. Тарихта алтын сыямен Жазылды «жойкын батыр» ат. 320

Ерлшадд етш ж ар Ж ырласа акын ж ан сала, Тарихта талай урпактар Тындайтын болды тамсана. Ж уз ж астары Ж амбы лды ц ¥рпактары 6 i3 дагы , Зор тарихка косып ун, Жумылдык жолдар сызралы. Ардакты Ленин каласы , Жырдан сыйды кабы л ал! ¥зак жырдыц бул басы Ж ал расы мунын, тал ай бар. Союзда талай кендердщ Бай коймасы а т а м а н , Казакстан ezuupin Карулар берсе металлан. Тарыктырмай тойгыза, Берсе саган тэтп ас, Кыраулы кыс, кек музда Жылытса, коймай жаладаш. Акындары казактыц Сыйлаймыз кару жырдан да. Жайратар ажал азапты Жырымыз ок сумдарга. Казактыц батыр улдары, Ж ауыцды ceHiH ж ойы сса, Жыр да жауды кыргалы Аттанады сайыска. Поэзия маршалы Жамбылдан алып команда, Акын да жауды шаншады, Мукалмайды калам да. Лениннщ батыр каласы, Жырдан сыйды кабы л ал, ¥зак жырдыц бул басы, Ж алгасы мунын тал ай бар. 1942 321

БАРЕАНДА ТОЙЕА А Л А БАР . ¥лы Октябрь тойымен Куттыктаймын, балалар! Бул тойда Кызыл Армия Тартура сенщ алдына Экелген мол сыйын да Киевтей корнем кала бар. Касиегп Киевте Ж ау колында кушкте Ж ас орнына кан теккен Жубанды буп'н аналар. Конькшн байлап аякка, Топ кагар устап таякты Днепрдщ музына Ж упрд1 шат балалар. Кешелерден, уйлерден Инедей козге туйрелген Ф а ш и с т свастикасы Кун туды куйш жогалар. Буркггтен кашкан тулк1деи Днепрден дурк1рей Жэнелген нем1с, кацбактай Дауыл куран, домалар. Фашистен жерд1 тазалап, Майдандары азамат Жешстщ жырын шаттана Шыркап елге оралар. Оралраннын шлнде, Бар болар ж акын K iciu де, Bipeyine экелер, 822

Б 1реуне агалар! Сонда ауыл ж асап той, Тай, тайынша, сойып кой, А т шауып, балауан куресш Сауык-сайран ж анарар. Жанарран сол сауы кта, Батырларын халы кка Жырлаука акын, жазушы Кала, ауылды аралар. Жарыска жырмен тусуге Меш дары, балал ар, Барганда тойга ала бар? 1943

МЕН KIMMIH ДЕП МАК.ТАНАМ? Иосиф Виссарионович Сталиннщ 6.5 жаска толуына арналран елец I Мен де адаммын жаралган суйек, еттен, Маган журек, жан 6epin, кан теб1ренткен Bip KyHi дамылдаса, женелем мен Сапарра зкем, атам, бабам кеткен. BipaK мен, адам емен 1з!м такыр, Мейл1 журт «алтын» десш, мейл1 «бакыр», Жолында ез1м ерген улы кепгпц Б1рталай мен калдырран мулйс жатыр. Ол мулк^м арзан, яки болсын кунды: Мен жазран прозаны, ©лен, жырды Жыйнаса, кездескещи б©гейтурын Болар деп шамалаймын, бip тас курлы... B ip жылы миллион ба, мыц ба, жуз бе?.. Б 1реулер менен калган Tycin 1’зге, Ж олыкса сол мулжке жзне актарса,— «Калдырран бар екен,— деп,— Heci 6i3re?> Мулюмнен расырлардын шанын какса, Саррайган кагаздарра тенш бакса, 1шшде Ken жазудык «Батырак» пен «Сулушаш», «Ак аюлар» катар жатса; 21* 324

Т агы да отырганда с!лк!п карап, Т а ста р а н 6ip папкара байлап, орап, Б ip ж ердей шыра келсе «Ак. Бепенщ Сы ры » мен «Ж умбак ж а л а у » ,— болмас сол-ак, г. С. *ч * • v «А рналган тарихка я сы нга» деген, «Барлыгы макаланын мунда?» деген Д а у ы с к а жалт карасып квр се бэр1, П апканы «Жыйырма бес жылда» деген... О кы са осыларды 6opi анталап, Д аул асса шюрлер! боп ар тарап: B ip eyi «пышак, cypri колданран» деп, B ip eyi, «жасаран,— дер,— ж ай балталап» Теб^рентш акын жанды бул дауыстар, А с у ы секьлденген кыйын аскар, А л ды м а сын кеп!р!н куры п койып, Топталы п келешектгк т у р са жастар. О л ардан бгздщ заман алые болса, О л ар б1збен архивтан таны е болса, О л арда тапсыз, ултсыз, табигаттын Байлыгын менгеру-ак ж ары с болса; Теб1*ренген акын жаным таласына, Соларды н барып юрсе арасы на, К е з д е р 1 маран тонген у к са й калса, Т уй еге ж ас баланын, к#раеына; Ж астар ды н арасынан м аган тенген, М эсел ен , келген 6ipey Юпитерден Тип к а т с а маран: «Кгмс!*з? К айдан журенз? К ел д Ш з кай заманнан мына турмен?» З ам ан ы м аргга калыгт, ecKipce де, М ен сонда Абайша да,' Пушкинше де Б е р м ес ем оран ж ауап. БаДронша да, М аяковскийше де... Е ш ю м ш е де. Кыдырран планеттщ бэрш жастык А л ды н да арызбай~ак сезден таекын, Берер ем кыска жауап сурауына: «Мен Иосиф Сталинмен замандаспын!» 325

«Солай ма?» — деп кап о да, баскасыда, «Ж урЫ з, б1зд!н заман бакшасына!» Д еп коршап бакшасына алып келер Bip гажап ескертюштщ нак касына. Металл ма ол ескертшш, яки тас па?.. B i3 б!лген металл, та стан бол ар баска: Керюнен саулеленш, жупар иан Тыныс кып гулге оравран турар бакша, ImiHC 6ip дем тарткан ол ш'стен, Адам бон мэнгшктщ суын шкен, Жасарып Kopi болса, езгермес ол Кулпыргаи жыйырма бес жастык тустеп. Бакшада турар турл! жемю'шсш, Аузына егер сонын 6ipi Tycin, Кылрыган ас (здемес 6 i3 сыякты Кун сайын бесбармак жеп, кымыз iniin. Бакшанын кайтем барлык керкш талдап, Bip елец сол кезде жазар арнап... «Мынау К*1мге ескертшш?» дсп сурасар Дегендей «расы ма, тур ма алдап?» Мен кашан тартып бойды, Т1*лд1* усталым, Болса да ашып айткам дос, душпаным. Дермш мен сурау берген келешекке: «Бакыттыц батпас куш — ¥лы Сталин!» Сонда олар ек1нер «сен болмадык» деп, Клуб па, театр ма, 6ip уйге ап кеп, Жыйналып улкен-Kimi, эйел-еркек, втшер «Сталинд!* жыр рып айт» деп. Мен сонда, атам казак домбырасын Колыма ап, «Сталин!» деп сездщ басын Бастармын да, жырлармын сталиндж Басырдыц ез1м корген бар расын. Жырымнын болар аса жел!с! узак, Ктгаптын квлемшен кетпей узап, Сендерге, замандастар, баяндайын, Ж ел 1а узак жырдыц тезисш-ак. 326

Д е р м ш tieн:» Уа, ур п ак тар , байкап мактан! M a u ri жаз, алсан да орын, гYлдi бактан, Б о л са да кун in ту и а з , кер дщ бе сен, Д э л осы мэнп куншн, таны н аткан?. Д е с е н де бул сез1МД2 «ертеН, аныз», Ай, кунд1 таннан бурын 6ip жалмауыз Ж у ты п ап, кердей тун де кушренген журт Д ескенде «юм бар аяр?.. Ж ары к тамыз!» «М ен бармын,— деген 6 ip ey,— мен тамыза.м!» «Мен саган cepiK болып кам ал бузам!» Д еге н д е екиши адам, «сендер юм?» деп, Боп кеткен карангы тун азан-казан. «М ен Ленин!», «Меи Сталин!» дескен олар, Кылышпен жалмауызды ескен олар. Ай, кунд1 азат етш, м энп азаптык Б угаудан Прометейд! шешкен олар. Д ейтугы н «Россия» болтан олке, Т ан ы атып, куш езгеден шыккан ерте. Л енин менен Сталин дескен журтка: «Бакыттыц урырыи сеп, есю ш ерте!» О сы 1ске жумылранда азат халык, Ж ургенде ею косем ел баскарып, Лениннш аршыиы зор адымында, Табаны н 6ip у ж ылан алран шагып. А з а л а п эр{ кесем, эр! досы н, Л ен и н менен Сталин к у р га н косын 1 Б аста ткан Сталинге улы кешт*1, К еш тарткан асулармен талай тосын. Кездескен кешу кыйын дариялар, Кездескен асу кыйын куз, кыялар, С уды ecin, тасты кес!п Улы Сталин Ж о л ашкан cpKin е тш ел сыя алар. Эскер, армия магнасында 32Т

«Жер шола, булт ала» дегсн, 6ipaK, Кездескен бегеттерден корыккан жылап С у журектер, кошке ергсн я жуликтер Тешзге батып, таудан елген кулап. Мундай кеш болган емес жер жузшде, Шан емес, жемгс гулдеп, ecTi 131нде... Осы кеш 6ip уакытта душ ар болды Апаты адамзаттык — фашизмге. Сталин улы кешке сонына ерткен: «Корыкпаймыз,— деп буйырган,— апат, ерттен! Сенд1*рем1з!» — Куреске тускен халык «Корьгкпаймыз! Сеид1рем1з!» деген сертпен. Десек те тарихта б!з «Kepi кулак» Бол гал ы адам,— адам келген кур ап, Сезшде есюлжт!, бул курестей Керд1м деп канды майдан айтпас б\\рак} Жер бет!н танк илеу жасаганда, Самолет кеп ушканда масадан да, Орманын, тауын, суын, елш косып Бомбалар тускен жерш асаганда; Сокканда тау кулаткан екпек дауыл, Куй ранда октан, топтан несер жауын, Тешзде, мухитгарда, езендерде, Миналар кемелерге курраида ауын; Ауада, жерде, суда куар, к а т а р , Ажалсыз орын жокта, аяк басар... Келешек, айтшы эдшш, сол куресте Совет пе, фашизм бе— юм болды осал? Ж ауабын — «шындыкка жок,— дера’н,— тану, Советп фашизмге кайда алу!» Адалын айттын. BipaK, фашизмде Советтен аз болды ма туткан кару?

«О рымнын нвсершен ыктасында... Ж атп асы н тем1*р заттан т у к касымда!» Д еп Гитлер окна жыйнап берген жок па, Ш елепн, еагшщ туткасын да? Кушпенен Европаны басы п алып, - Не ту р л 1 коймаларьгн аш ып алып, «Осынша мол карумен,— демеп пе ед!,— CoBerri басып алып, басыналык?» Фаш изм орын кардай текпеп пе ед!? Твккен ок тастан дары втпеп пе ед1? Кьгрылып сансыз адам , поселкелер, К ал ал ар талай курып кетпеп пе ед1? С ол бетте талай жерд1 алм ап па ед1? Ж акы н дап Москвага кал м ап па ед!? К етпед! осы екпшмен неге uirepf, Кен байтак СССР-ды шарлап теп? Эрине, тойтардык 6 i3 купли кушпен, К ун са нап жыйырьгла 6epin 1*штен М о ск ва сталиндiк куатпенен — Ж апы ра фашизмд! урды нстен. * Т ум сы гы тас-талкан бон бузьинан сон, Т агы да жан таласып кызынган сум, Сталинградка кеп текп* к у ш 1н, Ж а н бермек оцай м а, кеп урынган сон? К а р у га толтырса да коншы-койнын, С о в е г п к зор техниканын керш «ойнын»,— Б у л жолы тумсык пен бас былай турсын, Ж ырылып омоката узд ! мойнын. К у д е р ш узш енд! тендесуден, Та янга и шакта актык ж ан кешуге Шеп*нд1* кейш карай кан ды !з!мен, Б а сы ж ок, мойны ж ок, к еу д еа ’мен. Берлииге жeттi солай жанталасып, М алрунды ш алажансар барган сасып, К арт кала кабылдамай кыйрап жаткан, Топырак, тастары калды басып. 329

Осынау, канлы кешкен жорык жолда, Советик улы Армия алран колга Кару мен катар, б!зде болды камал, Атомдык; буза алмайтын eui6ip бомба,— Кермеген 61'зден бурын тар их ecrin, Ол камал, Сталшшк Улы достык! Каруды камдай тура, фашизмшн Мызрымас сол камалмен жолын тостык. Кемедей дауыл айдап, толкын куган, Кулагы сурапылда 6iTin шудан. Фашизм тас-талкан боп кыйрады ксп, Достыкка сталищик соктырудан. Кеоген жок мундай камал ein6ip заман, Сондай Улы заманда туран адам Мына, менм1н, келешек!.. Ендеше, сен Бакытка таласасыц калай маран!» Жырымды аяктармын «тында, жас!» деп, «Тебене кетер меж, жай кулаш!» деп, «Булайша мен мактанбай ki*m мактандар, Мен Улы Сталинге замандас!» деп. 1944

БЕРЛИН АЛЫНДЫ * К оз жасын келдей кы лган талай елдщ, Сан жетпес журектсрге кайгы-шердщ Уын теккен, Ордасы — ж ы лан, шаяп,— Фашизмнен тазарды бугш Берлин. К а н iiiiKUU, кыртысымен ж ер жалмарыш Т а ж а л д ы жойран т а к т а ж уртты арбарыш, Советник тсцдеа жок Армияга Ш аттыкпен барлык хал ы к айтты алрыс. Б у п н дуние аузында 6ip рана сез: Ж е р ж узш канды саздан арш уга тез, У а, жеш сте теш жок С овет epi, Калдырын фашистердщ елт1ре ез! Ж ер шары фашизмнен тазаруда, С орыстын куанышын, азабы н да Б ip кор in туыскан ел ката рында М актанам, жургешне казагым да! 1945

АЛТЫН АДЫМ Октябрь Жыйырманын тордаына Аяк сап, Тещзд!* Tepic агызуга Kyini кеп, «Теадеа жок. ер» атанып, Адымы алтынменен жазылуда. 1945

СТАЛИНД1К ТАТУЛЫК, Ен кушл* дей т1н «атомдык Бомбара» миллион татырлык Б1'зде 6ip куш бар, eciMi — Сталияднс татулы к! Кезенде тал ай тар кыспак, Осы куш 61‘зге ж ол нускап, Асудан талай етк13Д1’, Лениншк туын бетке устап. Жалмаймын деген жер устш, «Жолбарысы» нем1ст4н Осы куштен езыип, М энгш кке ун! ©игл. Жайпап жауды майданда, Сталинд1*к ж ай л аура Келген бул куш , тары 6ip Kepcerri кыймыл сайлауда. Сек1л д1 тута с ж уды ры к, Миллион кол ж умы лы п Жана ук1мет сайлады, Жа^а жоспар курылыя. Сталин ж азган ж оспар ол, Бул icTe б1*зд1 б астар ол. Ж ау колы ж етпес 6ip бтк Ж асап тары тастар ол. 333

Сол м!ндетт1 алдары, Жазуга калам алралы Жыйналран достар, тьщдандар! Акынныд мынау арманы: Б асталранда жада ic, Жумыл ранда тутас куш, Мен жазран жырдын. эр эрш Болса, деймш, 61p Kipnim. Коммунизм уЙ1не! Барлык Kipnim Т131*ле, Жасалганда кед сарай —< Кенд1п бейне дуние. Сарайга дос суйше, Сарайга душпан куйше Кар аранда, куЙ1*гш Дауылдай урлеп yftipe, Ушырсак жердщ шарынан, Арылып кулдщ шанынан, Сталиннin мэцгшк Жейм1з жемк: багынан. Ен к у ц т дейтш «атомдык Куатка» миллион татырлык Жeмicтi дуние жасар куш — Сталиндж татулык. 1946

ЕЦБЕК ТУРАЛ Ы Ж ЫР <Н. А. Некрасовтан кыскартылып, ерюн аударылды) Болрысы келсе ак м ак Менщ берер кецеа'м : Ж алкауланьш ж аты п ап, Енбектен тартсын денесш. Ондайлар алып туса да, Болса да алрыр акылы, Кетпейд!* Kipi ж у са д а , Жалтактык кана жакыны. Енбекп дуспан санаран Адамра ©Mipi M e m p i M жок, Арамтамак арадан 1 Баска уксас кай уан жок., Тарыншылык келгенде Ел мойнына масыл ол, Ж урттан буры и шерменде Боп ©лер де, сасы р ол. Картаймай к а у са п денеа', Ж асына жетпей куры р ол, 1шкен1* болып Kepeci, Адаскан иттей улы р ол. Баккумар болм а, ендеше, ©лпт-©шпе акш ага, Енбекпен ©с ш ендесе Ойынды бурма б а ск а Fa! 1 Екбекспз бал жалап жагатын, кдпатсыз еркек ара болады. 335

МЕН1Ц РЕСПУБЛИКАМ Эрюмшн озше ыстык туган жер1, Сол жердщ топырарын, суын, кенш, Суюден тынбайды ол бггией дем1, Менщ де суйетш бар сондай жер1м. Менщ жер!м 6ip емес, дындай алты Сыятурын каз-катар Германия, Алды Алтай, Карт тещз — Каспий арты, Сол eKi арамеи туып, ушкан уя. — Уямный кунгей беп куннен баска Бшюч менсшбейтш Алатауым! Басынан мындар тарам булак акса, Эр тамшысы алма, алмурт, жуз^м, кауын, Жарыскан Алатаудан Жет! езен, Балкаштай тешз колге куйса барып, Мыадаган табын малдар тузд! кезген, 1шед1 кеусер Судан Meftipi канып. Соншама кен уяны мекендеген Ауылдардыц ертеде кшз уйш, Децгелене жулкынып тепецдеген, Дауыл туг1п, еткшип шыккан куйын. Ka3ip барлык ауылдык 1ргелер1, Жер козгалса желшнбес гранитген. 336

,Бурын шелд1 аймарын гул беледь * Ж урт келмеске жогалды кашып куттаи. Заманнан кешн калган олдеюмдер, Ш ел даламды ойласа эл 1' шел деп,. Куд»ретш большевиктщ керуге кел, Ол шелдер ксткен K.a3ip бакша, кел боп. * Келшшектей кулпырды кербез-кер1*м, Сырдария карт анам кайта жасап, Эр гектардан мын путтан беред1 ешм, Кай ешм баска елде тайталаспак? А ркада ею езешм Иура, Есш, ©лкеЫ жасыл шалрын белуардан. М ыддап емес, миллиондап батыл ecip, Bipeyi жутамайды баккан малдан. Батыста Ойыл, Кыйыл, Ж ем, Сагызым, Астында толыксыган теш з мунай. Ж ер кыртысын шыгады шапшый бузып, Бургыны терецше салсам бурай. Тел ем ген Азербайжан, Каракалпак Ежелден кердп кон га н арайыным. Касиишм мен Аралда ж аткан жалпак Сем1з беюре, булкынып ж ур жайыным. Алтайдан Каркаралы, Караганды, Мугажарра тартатыи жоным жатыр. Тан кылатын аралап Караганды, Бул кен жоным казынасы ражап жатыр. • Не кен керек, бэр! де сол шатырда, Ж срден 1здел таппайсын онда жокты. Кешеп* зор согыста ж ауга атура Шатырым берд1‘ оннан торыз окты. Канш а камтып алсам да шатырымнал, Ешуакытта болмайды куру кенде. Егер де тыйылмаса шатыгудан, Сактаган «сыбакам» кеп Трумэнге. 22 с. М уканов 337

Мыкк. ететш TypiM жок, тау сшкшсе, - Ce6e6i—таудан биж мен!ц енсем! Олай еспей коям ба, мен ерюмше ¥лы Совет —анамныц супн емсем. Bip мен емес, Совет*ц бар адамы, Биж жанды боп ecii, денеа алып, Барар 6eii белгш, нык кадамы, Кош басшысы партия — жолы жарык. 1947

ЖАСТЫК, В А Л Ь С !1 Май туса, гулдер шешек атса жазда, Торайда булбул, келде акку, каз да Сайраса, 6i3 жастар да нак, солардай Бакы тка беленеmi*3, сауы к назга. Бакыт нурра хах-ха-ха, Орасан жер, а слан, Б 1'здщ жыр да, хах-ха-ха, Бар жырра тутаскан. Махаббатты ж ырлаймыз 613 Жастар, жастар, жастар. Саркырап асау булак акса куздан, Алтын кун кул1мдесе кекте кызран, Б 13 жастар Сталиннен сэуле алган Жайнаймыз жарырырак, жулдыздардан. 1947 1 Латиф Хамидидщ бул текстке жазган музыкасы Совет Одагы на, одам жер жузше эйпл! боп кетксшиктен, композитордыц етШш! мен, текст кайта жазылды. Нотасы басылып шыкты. 22* 339

К1ТАПХАНА Mine, туип caFaT терт. Уйдщ imi Шырт уйкыда. Кешеде журген nici Есп'лмейд!. Тымык тун. Жаз. Сайрайды Тереземнщ алдында булбул кусы. «Кулакка урган танадай» осы такта, Кебш окып, б1разын алран жатка Ютаптарым столда, шакфтарла Т1зшл тур эскердей койган сапка. Эр карулы эскерлер, ар кшмд!. Аргы Гомер, Щипачев тур быйылгы. Философ, экономист, артист, поэт... Бар расырдан Tipecin тур шндк Сансыз заман екш... сансыз коныс: • Сансыз т1лдер белмемде тауып торыс, Бэршщ тшш бшп, сейлеспрш Тур касымда енегем — улы орыс. Уа, орыс, керсеткен сен маран жарык. Арканда сенщ Рана, мен хат танып, Сен аударган сансыз Т1*л кггаптарын Окыймын yfliMe де жыйнап алып. Бшмнщ кезген шакта ылдый, ерш, Асылын алган шакта Tepin тегш, Оларды пайдалану жолын маран, Эрдайым уйретед1 улы Ленин. 340

Уа, Ленин, бар бипмнщ сен кез1с!н. Kipmiri жок асылдын нак вз1сщ. Сан мындаган ралымдар жасап кеткен, БЫ мдердщ корыткан синтезюш. Ютаптардын тешзш терен, ушан Аралай, кай уакытта кезсем, катан,— Кетпей батыгт, шыгуды а мак малтып, Эрдайым Ленинмеиен акылдасам. 1948

ЭЛЕКТР ШАМЫ Каранрыда жанканын жарыгымен Жазыпты-мыс Фердоусий Эбулкасым, Абайдын да, Hicri жалынымен Керосин ауыртыпты дейд! басын. Ал, мендж кабинетте, керек шакта Люстра электрл1*жанса жайнап, Касыма, элдекашан кунд1 баткан, Ак танкан сэулеа'мсн келед! айдап. Плетен сагатымда кул!мдеп кун, Тэж1*м eTin турады касыма кеп. Маган сонда бигед1 ерекше ун, Жырлаймын, туннен даусымды асыра кеп. Шабытына келе ran, ондай кезде Алас урып кетед1 кызып денем. Электр куатындай саулап сез де, Жарыгындай жаркырап туады елен. 1946

КАЛАМ • *Ч - Досьщнан, эйелншен, балацнан да,- • Окениен, туысыннан, ананнан да - [ •';* •Артык сыр шенпп, тугел актары лар' Ж алгыз-ак, жан cepiriii — калам рана. Ол сенщ жан жуйешпн бэрш кезш, Сырыкды тугел терш, сыяга езш Kara3Fa таксе, жута кабылдайды, Ушы icti’k тем1*рден тозбай, T03in. Б :рак, калам сейлепш, бшген сырды Ж уртка жайып кетедк Ойды-кырды Кезген1*не канагат кылмай, жортып Б олаш акта шарлайды нелер жылды. К алам ы м, бигем мен де ол жайынды. Сен аркылы менен де сыр жайылды. Б 1*рак, сен айта алмассын: «Сыр шешуден,— Д еп ,— ipKiVmi, корыкты акын. Я тайынды!..» Тайынам, коркам юмнен? Душпаннан ба? Салмары жеш'л онын мыскалдан да. Д остан даты кей кезде буру мумкш, Э л 1 6 i T i n , epici кыскарранда. М аган з а м а н ж а й л а т т ы кен; opicTi. Мойныма ж ук те д ! квп з о р icT i. 343

Ж уктер1мд1 жерше жетюзетш Ойга ссшм, бойыма берд1 кушть Heciire, ендеше мен, 1рК1’лемш? Сепкендей тын жерлерд1 жыртып егш, Ойымды айттым ашык, дэп енсш деп, Жанбырдай жауыл, кундей курк]'ред|'м. Мунымнык 6api аян дос, душпанга. Сырыады тура айт деп ар кысканда, Кан-жаным араласкан каламыммен Бола ма, белд1 шешш сырласпауга? Ж ок, болмайды!.. Калам га сырды ашам мен. К ш болам, халыктан сыр урласам мен? Урламаймын. Кел, калам, касымда бол, Ж ан сырымды актара жырласам мен.* * 1948

К.АРЫНДАШТЫЩ TYKblAbl Кырык, тыйындык бул КЫЗЫЛ ка рындаштын Уш ы кезд! сансыз мын жолдын астын.- Кей жерлерш макулдап, кейб^р жердь Д е л сызалы «бул туста ж а за бастыд». Ю таптан, колжазбадан мындар жолды Б ойла й жортып, ксн ш арллп оклы-солды, .JJJay б о л т н карт кырандай, тобаи аяк Т аусы лы п, Mine бул да тукы л болды. Т озды рм ак заман уш ы, ж уз! барды. Т ал а й суып, тал айлар кы зул а нды. Б ул да солай езгер т, тек, жасаган Б е л п с ш керсетелн i3i калды . .1948

АЛМАТЫНЫН К0ШЕС1 Кей калада, мысалы, Кекшетауда, Тыныстауга, егср де, шыксан тыска: Барар ен. аландары еккен баура, Агашы opi сирек, api кыска. Ал, б1здщ Алматыда шыксан уйден, Кораннын iiui, кешен жыиыс орман. Агашы бш’к, басы кекке тиген, Найзадай api Tin-Tin шанышкан колдан. Жаз айында, кун кейде кетсе шыжып, Кэленке боп турады кеше боны. Салкындау онда журш кандай кызык! Шарыктап-ак багады адам ойы!.. Мунда жаз, тау басында аппак куртис К,ыс пен жаз дос боп капты кушактасып. Булт шаге койыпты, бойын ipKin, Кыска барып тырылып, жаздан кашып. Кун шыжытып, epice таудары кар, Сай-саладан саулайды су дурюреп. Сол 6ip шакта бултка б т п ызбар, Карауыта жылжыйды ол курюреп. Тарамданран калык булт келе калса, Жыйырыла, екп1ндей тебеге ауып, Нажагайы жаркылдап найзаларша, Калык несер кетед1 теге жауып. 346

М алшындыра жер бетш , тарам-тарам Калын. булт сыррыйды таура кайта. М у н д а жанбыр болыпты, та у д а боран, Ж отан ы кар буркегт, эне, байка!.. ШПркш, б!зд1*н Алматы керемет-ау, 9 pi кызык турура, api тыныс! К у т е билсен езицб, боласы ц сау, Ж а н ы н шат боп есесщ , д ен ек курыш! Ж а л ы к к а н кезде ютен, ш ы ксам уйден, Ж ур сем жасыл орманды кешеменен, Ж апы рактардай сыбдырлап тэгп куймен, Ш абы ттана шарыктап есед! елец!.. 1948

МОСКВА 1 Кустарга кызырушы ем бала кезде, Квтеркпе ушканда ол клезде, Деп ойлаушы ем, «плркш-ай, дэл осындай, Кос канат KOKTi шарлар 6iice 61‘зге!» • М5не, кэз1р, келем1н шарлап кекть Самолет Москвага койFaн бетл\\ Бауырына жыйыра денгелетт, КеШн ccpnin тастайды тенеректь Желд! жайпап !лгер! ол ытканда, Дауысынан дурл1ге кус жытканда, Жер бзуырлай ушканды Mice тутпай, Opi шыркап кетед*1 булттан да. Bip емес, талай шыктым бул сапарга, Ауыл, кала немесе малды отарра Туссе K0 3 iM, туп-тугел таный кетем, Туррандай 6api тугел алаканда. Алматыдан уштык 613 тунд!* типе. Тун мен бултты кабаттай кеЙ1*н туре Самраранда, шыккан кун сэулесше Шарылыса шубалып кершд1* 1ле. Жолбарыстай жолак жон,— сэры тау кум, Кутты мекен малдарра нелер жуз мын, 348

Б ел естен е 61‘раз жер ж ары сы п ап, Артымызда кап койды, эне, б!здт1' С эл е м , Балкаш!.. Б 1лем мен байлыгынды. С ен барда мыс жетпес деп кайгыруды Умыткам!.. Доска кулш , душпанына А й кай л ап корсет1п кой айбынынды!.. ■ Д а л а сы селеу, кыры ж акп ар тасты, О ’л те д ж ApKaFa да 6 i3 кулаш ты. Коз алдымда тур мше, уел тупл К а б а т тастан тон киген онын. асты. Тереднен квм1*р, мысын, алтын, жезш А р а л а п талай рет корген K©3iM. Сонды ктан, еске тускен минуттарда . Ж урген дей ш ахталарда алам сез1м. KepLain одан opi K erri Сибирь. EriH, ш е п тт, орманнын куты боп 6ip. К ей тустарда мал да ж ок, адам да жок, Ую лгенмен кермейсш em 6ip кыбыр. «1Ш ркш -ай,— дейсш с о н да г— осынау тыцнан. 1ил*нде кунарлы жер ш ул ап турган М алдарды ть д а р са айдап!.. «оган да кол Ж етед1 деп сенесш б ip аз жылдан!» О ралды н юрдж, Mine, жынысына. О ры сты н б‘}ткен бай т а у ырысына. /Ж егп ей д 1 em6ip куш те оны алуга, * К урсан са Оралдын мол курышына. О р ы сты к, apFbi бетте, к ал ы н орман. С е л о л а р катарласа жил KOHFaii. К е е 1л in жатыр Волга, оры с жер[н ,Б ел д еул ей атьгп, ойын-кырын шолран. С он ш ам а кен олкеш орлей от:п, Б у й р а булттыц уст!*нен колбей втш, С о л куш кел in каппыз М осква Fa, Ж ам ы лган так та ымырт, тунделетш. 349

п Москва, eciMiiui ол-куат кып, Кореем куш алам, сансыз киловатык. Бакытына адамзаттыц жаралрансын, Тарайды сенен ырыс, сенен шаттык. Орыстын ата мекен астанасы. Жау алмайтын 6epiK Актас 1 каласы. Сан расыр сакталып кеп, Октябрьден Тарихтын болдын жана бастамасы. Нарт кызыл Кремльге ту шнген Сагаттан, ертеш'н зор бугшпден. Еасырлар рана емес, дэу1рлерд1к Аркана арттык тиеп жуг!н б1рден. Кыйынра бар каладан бурьгн к;рд1н. Доска жылы, душпанра кырын мрд!н. Болса да кандай алып, устасканды Не елт1ре жыктын., не суршд1*рдщ. Жаулап алып, inline беки келген, Жынды адамдай ел!ре, коки келген Фашист! жойып, достык туын TiKTiK Берлиннщ арасына Пекинмеяен. Б1*рдей танып жуыгын жэне кыян, Улп алар алдымда, сен деп, уям, Жаура т'1зе букпеуге белш буды, 0ртшде Ханой2, бертшде Пхеньян3. • 0л[ де талай кала алмак улп. Алса улп, елтчре жауын бурдь Бар журекп щцрдщ бостандыкшыл, Бостандыкдшл суйд^рдщ барлык *плд!. 1Н Москва M eftipiiw i, жылы жуз деп, Ен алгаш мен де ceHi бардым !здеп4. «Белокаменная Москва...» А. С. Пушкин. Демократтык Вьетнамнын астанасы. Демократтык Кореяныц астанасы. 1924 жылдыц аятында. 850

Сол жолы не коргешм кез алдымда Каз-катар бола рал тур, кэз!’р т1збек: Айнала шарылдаган трамвайдан, Адамдай eci ауыл, мыйы айналган Казандык вокзалдын. :ргесжде Аз турдым, шыкканымды бклмей кайдан Шуларын трамвайдын турдым тындап, Ж внелд1 жу^тты артып, ыррап-жыррап. «Автомобиль» атаулы ж ок ол кезде, ©ретш Москвада каз1р мыцдап. Буркед1 боран б:р кез кунпрт кенги... Эрецге ызын-шудан жыйнап есл\\ Ж ен елд1ам кала ж акка беги койыл, Ж алдап ап фаэтонды арбакешть Ж еккен ат болып шыкты кырсау, Kecip. ©3i арык, 1*ипнде бардай 6ecip. Сол журшке уйренген. Божысын да Какпайды каба сакал картан копир. Тар коше, бшк уйлер мен кермеген!.. Кей1* жамай, Keft6ipi тур келденек. Элспз жанран сэуледен коршбейд! Keft6ip уйдщ T e6eci, кокке ерлеген... Келикпей жаксы жайга орналастым. Конлпген кезде кешл, карным ашты. С 1лтед1’ туррын 6ipey,— «сонау- туста, Уйлер1 болады — дел — арзан астыц». А кш ам аз, калтам ж ука студентпш. « УйлерД1* асы арзан» 1*здеп кетлм. Таптым,— «Ацшы катары » дейлн жерде, Асханасы: кус, балык, малдык еттщ. Тацсык корд1'м кус, балы к етш жорта. «Арзан астан» кылмауга карынды орта, Булдырыктан куырран «CKiumi» жеп, «Шршлпге» балыктан iiirriM сорпа. 351

IV Аралап кегли сол кун кала imiH. Нелер кэркем сарайлар, нелер мусш Тунып тур!.. Бэрш даяы халык салса, Бупн кызмет icieiui халык ушш. Болганмен танысканым азырары, Не керд1м,—6api мыйра жазылады. Деп суйсшем Ымнеи,-*- «ЕШркш, орыс Жасайсын-ау, нелер бай казынаны!..» Кыдырып кен каланы журемш де, Отаннын журен деп бклемш де,— •• Кызыл тас камалынын. сыртын орген, Эр тустан карай берем Кремльге. • Б;р куш’ оныц да imiH араладым. EpTeri сыяктанып карараным, . . «Орыстыц сан расырлык шеберл1’г}, Осында туйккен!» деп шамаладым. Мавзолей сол 6ip туста болды жабык. Касында турдым талай, эдей барыд. Мен рана смес, 6opi де жыйналранныц, Кояды тарткан демш ауыр алып. Кайганын i3i тура, бетте айгыз, BipaK, 6i3 курс*тем1з, жыламаймыз. Тауына ленинизм тек келмейд!, Каидай шын болса дары жэне кай куз. ¥стазы бар расырдын, енегесь Бакыттын тозбайтурын кенерес!, ©зге бшк касында оныц темпе, Ол шындардын шшде Эверест •• Bip Kyni, Мавзолейде ашылды cciK. Алдымнан кетп бакыт жел! ecin. '•* Тыныстап жаткан кесем жуз:н керш, Сан рет бурынгыдан шыктым ecin. ’? Кез:ммеиен бакыттын кен:н керд1м, Акылдын аскар 6niK ер:н керд1м. ■ 352

Тыныстаган туршде: партияга. Халыкка булжымайтын ceniM керд^м. Кеш лге сокы 6epiK усталым да, Алда гы icTcpiMe нуска алута, Ленин1Йц сенген досы, жан жолдасы Бардым тура Сталин устазыма. V Сан жылдар erri самгап одан 6epi. Би/кке кегп орлеп Совет ель ©рлеген елге басшы ¥лы астанам,— Москва, талай рст керд!м сень Шарыктап елмен 6ipre естщ сен де, Айналды тар кэшелср кэз!р кецге. Ткадескен аспанменен керкем уйлер, Бойында талай орам 6irri демде!.. Орнына баягы асхананын, Коркппн 6ipi болып астаняныц, Орнады гостиница «Москва» атты, Эрштес тецгсрмсйтш баскаларын. Ж асарда мэдениет сарайлаоын, Кремль келбетше карайладыц. Уксаттьщ бзрш соиыц cypeTine, Бетш е тусе калган шар айнаньщ. Сол соулец астына да тусп жердщ. Метронды нелер гажап тастан ердщ. Кен, к.оркем, жарык, таза мундай сарай Б 1*ршде жок Советтсн баска елднь E uikim де айта алмайды саган екпе. К ара май улкен-к:ш1* кызметке, Ж асад ы а б!‘рдей ж агдай: профессор, Жумысшы, маман, эскер, студентке. Турып мен Остоженко 1 елу уште, Сыйганша бьплпнд! куйдым 1*шке. Кешен1к аты. 353 Муканов

Ант берд1*м, сол бшмд1* колданура, Шамамнан келетурын кеггпк icne. Ер жете келш саган, окып балам, Боп кайтты тугаи жерге дындай маман. Соншалык, тэрбиене, мен рана емес, Айтады алгыс 61’зде мын. сан адам. Жаралып адамзатгын барына сен, Сэулевдд септщ жсрдщ шарына сен. Будан да кушейесщ, жаркырайсын, Коркейш болашакта тары да сеи. YHeMi тклейтшщ бейбпчшлж. Кешжпей таусылады жауыц iHipin. Достаскан дуниелж калалардьщ Турасын ортасында кундей шырып. Бакыттын алшандасан ер1нде сен, Отырсан, жер шарынын, твр;нде сен, Алрыс айт, коммунист партияга, Алрыс айт, ¥лы зодчий1 Ленинге сек. 1949 1Сэулетт! уй салуда ен. аскан шебер.



ЕЛУ «Елуз> деген осы ма? М унык нес!н «Кяртайдым» деп кайгырран Абай агай?! ©Mip маран жайнатыл бар бейнесш, Жан-жарымда жанып тур самаладай. Ж а с калпында сыякты, байкап керсем, Д ене купим, немесе акыльгм да, Ы р а к , дейм ш оларра,— : «Шаманды елше, Албыртсыиып кей кезде капы урынба!» М оскалдану белrid болар мумкш, Бой мен ойды тежеген осы сактык. 1с, куреске ал! де талай дуркш Тусем, 6ipaK, емес бул свз!м актык. Отан, халык, партия мен! баптап, Курестерге туарген талай алуан. Алы п сорьгп, басынан кеткен аттап, Устасканым болса да каыдай балуая. С ол куш!м, сол тэс!л!м эл! бойда, Т урсам да елу жылдын белес!нде. Канды майдан согыста, яки тойда Дайынмын белд1 буы п куресуге. А бай а р а и картайса жасы жетпей, Кыяыатшыл заманнан к е р ш со к хы . 357

Мен замен мен бакытка 6ipre беттей, Бой мен ойиа жалынды жактым олы. Курсе, icriu кезшде тугаи улмын, Уакытым жок, картаю, алжуга да, Жайын ойлай жатармын аргы куннщ Bip токсанды байлап ап канжыгага. 0MipiMHia жайнаган жазындамын, Кысы тупл жеткем жок кузше мен, Соширерлж ойым жок OMip шамын, Бул гасырдын жеткенше жузше мен. 1950