พืชป่าสมุนไพร

100 ชะเอมปา ตาลเหลือง á¡äŒ Í μѺâμ/μѺÍÑ¡àʺ (NE2-019) (NE2-020) -------------------- -------------------- แกไอ รกั ษาตับโต/ตบั อักเสบ สว นประกอบ สว นประกอบ หญา หนวดแมว (ท้ัง 5) กระบือเจด็ ตวั (Excoecaria กัดลิ้น (เน้ือไม) แสลงใจ (เนื้อไม) ตาลเหลอื งหรอื ชา วนาว (เน้ือ cochinchinensis) (เนอ้ื ไม) ชะเอมปาหรือชะเอมเทศก็ได ไม) เกลด็ ปลา (ท้ังตน) เกล็ดปลาชอ น (ท้งั ตน) กาํ แพงเจ็ดชั้น (เปลอื กและเนอ้ื ไม) หนอนตายหยาก (ราก) อยา งละเทาๆ กนั (เถา) อยางละเทาๆ กนั ใชสดหรอื ตากแหง ใชส ดหรือตากแหง วิธใี ช วธิ ใี ช ตม น้าํ ด่มื ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นหรอื หลังอาหาร 3 เวลา ตม นํ้าดื่ม ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นหรือหลงั อาหาร 3 เวลา

101 กะเมง็ ปลอกหมุ ยอดพลวง »Ç´¿˜¹/à˧Í× ¡Í¡Ñ àʺ ºíÒÃا¹Òéí ¹Á/á¡Œ¾ÉÔ ¼´Ô ÊíÒá´§ (NE2-021) (NE2-022) -------------------- -------------------- แกปวดฟน เหงือกอกั เสบ บาํ รงุ นํา้ นม แกพษิ ผดิ สําแดง สวนประกอบ สว นประกอบ ชา พลู (ผล) กะเมง็ (Eclipta prostrata)(ดอก) อยา งละ นางแยม ปา (ราก) พลวงหรือกงุ (ใชย อดทีม่ ปี ลอกหมุ อยแู ลว เทาๆ กนั ใชส ด แหง ตาย) เครือปลอกหรอื พญางวิ้ ดาํ (แกน ) อยา งละเทา ๆ กัน วธิ ีใช ใชส ดหรอื ตากแหง ตําผสมกนั แลว ดองกับเหลา เติมเมนทอลประมาณเทา เมลด็ วธิ ีใช ขาวโพดตอ เหลา 1 จอก, เวลาใชใหน าํ สําลชี บุ นาํ้ ยา อุดบรเิ วณทป่ี วด ตม นํา้ ด่ืม ครั้งละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา, หรือ ฝนกบั น้าํ สะอาดด่มื

102 ผกั หวานปา สรอยอินทนิล àºÒËÇÒ¹ ¶Í¹¾ÉÔ ÊÑμǏ¡Ñ´μ‹Í (NE2-024) (NE2-023) -------------------- -------------------- แกเ บาหวาน ชว ยถอนพษิ แมลงสตั วก ดั ตอ ย บรรเทาปวดบวมจากพษิ สวนประกอบ สว นประกอบ ผกั หวานหรอื ผกั หวานปา ลน่ั ทม/ลัน่ ทมปลายใบแหลม (Plumeria rubra) ใชเ น้ือไมอ ยางละเทาๆ กนั หปู ากกานํ้าแนข าว (ใบและราก) สรอยอินทนลิ (ใบและราก) ใชสดหรือตากแหง พญาปลองทอง (ใบและกิ่ง) อยา งละเทา ๆ กัน ใชสดหรือตากแหง วิธใี ช วธิ ีใช ตมนํา้ ดื่ม ครง้ั ละ 1 แกว ชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา บดใหพอแหลก เทเหลา ขาวใหทว มตัวยา ดองไวประมาณ 1 ชว่ั โมง ใชทาแผลท่ีถูกกัด/ตอย ใชด ม่ื ครั้งละ 1 จอก 3 เวลาหลังอาหาร

สิรินธรวัลลี 103 âä»Ãд§ พนั จํา (NE2-029) á¡ŒäÍ -------------------- (NE2-167) รกั ษาโรคประดง -------------------- สว นประกอบ แกไอ นางแยม ปา (ราก) และ สิรินธรวลั ลีหรือสามสบิ สองประดง สวนประกอบ (เถา) อยา งละเทาๆ กัน ใชสดหรือตากแหง พนั จาํ หรือไมซ ี (แกน) ปบ (แกน ) กระบก (แกน) มะพอก (แกน) วิธใี ช มะเดื่อปลอง (แกน) อยา งละเทาๆ กนั ใชส ดหรือตากแหง ตม น้ําดื่ม คร้งั ละ 1 แกวชา กอนหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา วธิ ีใช ตมน้ําดื่ม คร้ังละ 1 แกวชา กอ นหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

104 โสกเขา ตะขบปา ºÒí Ã§Ø ¹íéÒ¹Á âä«Ò§ (NE3-008) (NE3-009) -------------------- -------------------- บํารุงน้ํานม แกโรคซางในเด็ก สว นประกอบ สว นประกอบ ตบั เตาตน หรือเฮือนกวาง (แกน) และ โสกเขา (แกน) ตะขบปา (แกน) มะกอกเกลอ้ื น (แกน ) แซะหรือมะคาขห้ี มู อยา งละเทา ๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง (แกน) สาบเสือ (ราก) อยา งละเทาๆ กนั ใชส ดหรอื ตากแหง วธิ ีใช วิธใี ช ตม น้ําดม่ื แทนน้าํ และใชอ าบดวย ตม หรือแชดว ยนํา้ สกุ ดมื่ แทนน้าํ และใชอ าบดว ย

กระมอบ 105 ºÔ´/·ŒÍ§àÊÂÕ ผลปลาไหลเผือก (NE3-010) ºÒí Ã§Ø ÃÒ‹ §¡Ò -------------------- (NE3-011) แกบิด ถายเปน มูกเลอื ด หรือทองเสยี -------------------- สวนประกอบ บาํ รงุ รา งกาย มะเกลือเลือดหรอื เปอ ยเลือด (เปลือก) และ กระมอบหรือสดี า สว นประกอบ โคก (เปลือก) อยางละเทาๆ กัน ใชส ดหรอื ตากแหง ปลาไหลเผอื ก (รากหรือแกน ) ตาลเหลืองหรอื ชางนาว (แกน ) วิธีใช ตะไครตน (แกน) ฝาง (แกน) พญาชางสาร (Lasianthus sp.) (ลําตน หรือราก) เครอื หมอยสาวแก (Lygodium sp.) (ราก) ทุบใหแหลก ปง ไฟใหหอม แลวแชก ับนํ้าสุกดื่มแทนนาํ้ อยา งละเทาๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง วธิ ใี ช ทบุ ใหแหลก ปง ไฟใหห อม แลว แชก บั น้าํ สกุ ดม่ื ครง้ั ละ 1 แกว ชา เชาและเย็น

106 กะตงั ใบ ä¢ÁŒ ÒÅÒàÃÕ กุมน้ํา (NE3-012) ¿¡ªÒíé -à¤Å索ѴÂÍ¡ -------------------- (NE3-013) แกไขม าลาเรยี ไขจ บั ส่ัน หรอื ไขปา -------------------- สว นประกอบ รกั ษาอาการฟกชา้ํ ชา้ํ ใน เคลด็ ขดั ยอก ตกจากทสี่ ูง รถชน กะตังใบหรือตา งไก (ราก) 1 สว น (ลาํ ตน) 1 สว น เหมือดจห้ี รือ เหมอื ดแอ (ลาํ ตน) 1 สว น ตาลเหลืองหรือชา งนา ว (แกน) 1 สว นประกอบ สวน กลอย (หัวทลี่ า งพิษออกแลว) ใชส ดหรอื ตากแหง เปลาใหญ (ใบและเปลือก) ขอย (ใบ) กุมนํ้า (เปลอื ก) แดง (เปลอื ก) 4 ชนิดแรกใชข องสดหรือแหง, เถาเอน็ ออน (ใบ) วิธีใช หนาด (Blumea balsamifera) (ใบ) วานขน (ไมท ราบชนิด) ตม นาํ้ ด่มื ครงั้ ละ 1 แกว ชา กอ นหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา (ใบ) 3 ชนดิ หลังใหใ ชของสด ทุกอยางสับใหละเอียด และกอ นนอน อยางละเทา ๆ กัน วิธใี ช ผสมยาใหเขา กนั หอดว ยผาขาวบาง 2-3 ชัน้ นําไปนง่ึ ใหส กุ รอใหอ ุน แลวนํามาประคบตามรางกายหรอื แผลฟกชา้ํ

มะคา โมง 107 สมอไทย ´«Õ ‹Ò¹ ¿Í¡àÅÍ× ´ (NE3-044) (NE3-014) -------------------- -------------------- รกั ษาโรคดีซาน ขบั เลือดเสยี ฟอกเลือด สว นประกอบ สวนประกอบ มะคาโมง (เนอ้ื ไม) แดง (เน้อื ไม) กาฝากไมกระบก (ไมทราบ ชนิด) (เนอื้ ไม) อยางละเทาๆ กนั ใชส ดหรอื ตากแหง บอระเพ็ด (เถา) 2 สวน กวาวเครือขาว (Pueraria candollei var. mirifica) (หวั ) พริกไทย (เม็ด) สมอไทย (ผล) ขมน้ิ ชัน วธิ ีใช (หวั ) ขิง (หัว) กระเทียม (หัว) อยา งละ 1 สวน และเจตมลู เพลงิ แดงหรือปดปแ ดง (ราก) ใหใชป รมิ าณนอ ยตามท่ีแพทยสั่ง ทบุ ใหพ อแหลก ปง ใหมีกล่นิ หอมแลว นํามาแชก ับน้าํ สุก หรือตม นํา้ ดืม่ ครง้ั ละ 1 แกวชา กอนหรือหลังอาหาร 3 เวลา นาํ ยาทุกอยา งตากแหงแลว บดเปนผงละเอยี ด วธิ ใี ช ผสมยาใหเขา กนั ผสมน้าํ ผ้ึงปนเปนลูกกลอนขนาด 8-10 มม. ทานคร้งั ละ 1 เม็ด กอนอาหารเชา และเยน็ คาํ เตือน หามใชกับสตรีมีครรภ

108 สงั กรณี ตีนต่ังเตยี้ 䢌¡íÒà´Ò/䢌ËÇ´Ñ ãËÞ‹ Å´¹Òíé μÒÅ/àºÒËÇÒ¹ (NE3-072) (NE3-253) -------------------- -------------------- แกไ ขก าํ เดา ไขหวัดใหญ รักษาเบาหวาน ลดนา้ํ ตาลในเลือด แกมอื เทา ชา สว นประกอบ สวนประกอบ สงั กรณี (ใบ) เหมือดจ้ีหรือเหมือดแอ (เนื้อไม ใบ และราก) ตนี ตั่งเตี้ยหรอื เปาะแปะ (ทั้งตน) และ รางจืด (ใบหรอื ราก) กลอย (หวั ทล่ี างพษิ ออกแลว ) อยางละเทา ๆ กนั อยางละเทา ๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง ใชสดหรอื ตากแหง วิธีใช วธิ ใี ช ใชรางจืดตม นา้ํ ดืม่ คร้ังละ 1 แกว ชา กอ นอาหาร 20-30 นาที ตมนาํ้ ดืม่ ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน แลว ใชตีนตัง่ เตีย้ ตม นํ้าดม่ื ตาม หลังทานอาหารเสรจ็ ด่ืม 2 เวลาเชาและเยน็ คาํ เตอื น หา มตม ยาท้ังสองชนิดรว มกันหรอื ด่ืมตดิ ตอกันทนั ที เพราะยาจะฆา ฤทธ์กิ ันเอง

109 ไผปา แสลงใจ ¢Ñº¹èÇÔ /¢ºÑ »Ê˜ ÊÒÇÐ ºíÒÃ§Ø ¹Òíé ¹Á (NE4-026) (NE4-025) -------------------- -------------------- ขบั นว่ิ สลายน่ิว ขบั ปส สาวะ บํารุงนํ้านม สว นประกอบ สว นประกอบ หญาคา (ราก) เตยหอม (ราก) สับปะรด (เหงา หรือราก) ไผปา (Bambusa bambos) (ขูดเอาแตผ ิวทีล่ าํ ) วา นหางจระเข (ใบ) แสลงใจหรอื ตมู กา (ราก) เข็มแดง (Ixora macrothyrsa) (ราก) อยา งละ 1 กาํ มือ ใชข องสดหรือตากแหง ยกเวน วา นหางจระเข เลบ็ ครุฑ (Polyscias fruticosa) (ราก) กมุ บกหรือผกั กาม (ราก) กรุงเขมาหรอื หมานอ ย (ราก) เถายา นาง (ราก) กระทมุ ใหใ ชใ บสด และ สารสม กอนเทาหวั แมม อื หรอื โกสม (ราก) นํา้ นมราชสหี  (ทง้ั ตน ) จันทนแ ดง (แกน ) จนั ทนช ะมด (เนื้อไม) ขิง (หวั ) เชียงใหญ (Smilax sp.) (ราก) วธิ ใี ช อยางละเทาๆ กัน ใชสดหรอื ตากแหง ตมนํ้าด่มื แทนนา้ํ จนหาย วธิ ีใช ตม นํ้าดื่ม ครงั้ ละ 1 แกว ชา กอนหรือหลังอาหาร 3 เวลา และกอนนอน

110 สมกบ ยอปา ÃÔ´Êմǧ·ÇÒà ÂÒ½‚ËÃÍ´/½‚Í¡Ñ àʺàÃ×Íé Ã§Ñ (NE4-027) (S1-01) -------------------- -------------------- รกั ษารดิ สดี วงทวาร รักษาฝอับเสบ ฝเ รอ้ื รงั ลดการขยายตัวของฝ (“ฝห รอด” เปน ภาษาไทยใต คอื ฝทเ่ี ปนตลอด มี สว นประกอบ การอักเสบเร้อื รงั ) สมกบหรอื อโุ ลก (เนื้อไม) งวิ้ ปา (เน้อื ไม) มะขาม (แกน) จาํ ปาบานหรอื จําปาปา กไ็ ด (Magnolia champaca) (เน้ือไม) สว นประกอบ สบั ปะรด (เหงา ) ผกั เส้ยี นผี (Cleome viscosa) (ท้ังตน ) และ เทายายมอม (ราก) โพบาย (ราก) ยอปาหรอื ยอเถอื่ น (ราก) ไมน อ (ไมท ราบชนิด) (เนอื้ ไม) อยางละ 1 กํามอื หมากหมก (ราก) คราม (Indigofera tinctoria) (ราก) นม ใชสดหรือตากแหง สวรรค (ราก) หิง่ หายหรือรางจดื ตน (Crotalaria pallida) (ราก) หวั รอ ยรู (หัว) หมาก (ผล) พลู (ใบ) ทบั ทิม (เปลอื กผล) วธิ ใี ช หญางวงชาง (ทง้ั ตน) หญา แพรก (ท้ังตน) อยางละเทาๆ กนั ตม น้าํ ด่มื แทนนํา้ , หรือดืม่ คร้งั ละ 1 แกวชา 3 เวลา ตากแหง บดเปนผงละเอียด แลวผสมใหเ ขากนั กอ นหรือหลังอาหาร วธิ ีใช ใชผงยาละลายกบั นา้ํ สะอาดใหขน (หามเหลวเกินไป) ใชท ารอบหวั ฝ จนฝแหง หาย

เปลาใหญ 111 ËÍºË´× /á¡ŒäÍ ต้วิ ขาว (S1-02) á¡ŒÅÁá¹¹‹ ˹ŒÒÍ¡/á¡äŒ Í -------------------- (S1-03) แกห อบหดื แกไอ -------------------- สวนประกอบ แกล มแนนหนา อก แกไอ ดีปลี (ผล/ฝก) เจตมลู เพลิงแดงหรอื ขาวก็ได (ราก) เปลา ใหญ สวนประกอบ (ราก) กระเทยี ม อยา งละเทาๆ กนั และพรกิ ไทย 7 เมด็ ตาก แหง บดเปนผงละเอยี ด แลว ดองกับเหลาขาวหรอื น้าํ สม สายชู ขม้ินออ ย ไพล ขิง กระเทียม หอมแดง พริกไทย แตว หรือตวิ้ ขาว (Cratoxylum formosum subsp. formosum) (ใบ) ใหพ อทว มตวั ยา ปดฝาดองไว 7 วันจึงนํามาใชได มหาหิงคุ กาํ มะถัน อยางละเทา ๆ กัน ตากแหงแลว บด เปนผงละเอยี ด ทําการอดั เปน เม็ดขนาด 0.5 กรัม วธิ ีใช วิธีใช ทานครง้ั ละ 1 จอก กอนอาหาร 3 เวลา หรือปรับ ปริมาณตามธาตุของผปู วย ใชไ ดท ง้ั ยากินและทา สว นทีก่ นิ จะไมผสมกาํ มะถัน เด็กออ นกิน ครงั้ ละ 0.5 เม็ด ผใู หญ 1-2 เม็ด เม่ือมีอาการ, หากเปนยาทา นาํ ยาทีอ่ ดั เมด็ ไวละลายกับนํ้ามะนาว อตั ราสว น 1:1 แลวทา ตามขอ ตามรางกายสว นท่ีมีอาการแนน

112 มะตมู คนทา ºÒí Ãا¡íÒÅѧ/àÅÍ× ´/ËÑÇ㨠ᡌä¢/Œ μÇÑ ÃÍŒ ¹ (ÂÒàºÞ¨âÅ¡ÇàÔ ªÂÕ ÃμíÒÃѺ¾¹é× ºÒŒ ¹) (S1-04) (S1-06) -------------------- -------------------- บาํ รงุ กาํ ลงั บาํ รงุ หวั ใจ ชว ยใหเ ลอื ดลมสมบรู ณ แกล ม แกไ ข ตวั รอน แกป วดหวั สว นประกอบ สว นประกอบ ขมิ้นออย มะตูม (ผล) สะเดา (ราก) บอระเพด็ (เถา) พรกิ ไทย (เมด็ ) คนทิสอ (Vitex trifolia subsp. trifolia) (รากหรือตน ) คนทา เทายายมอม ชงิ ช่ี เถายา นาง มะเด่อื อุทุมพร (ยาเบญจ วา นนาํ้ /ชะงอ (Acorus calamus) (หวั ) อยา งละเทาๆ กนั โลกวิเชยี ร/ยาหา ราก) และ กลึงกลอ มหรือน้าํ นองตน ทุกอยาง ตากแหง แลวบดเปนผงละเอียด ผสมกบั นํา้ ผึ้ง ใชร าก อยา งละเทา ๆ กัน ใชส ดหรอื ตากแหง ปน เปน ลูกกลอนขนาด 6-7 มม. วธิ ีใช วธิ ใี ช ตม นํ้าดืม่ คร้งั ละ 1 ถวยชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา ทานครงั้ ละ 3-4 เม็ด กอนอาหาร เชา และเย็น และกอนนอน คําเตอื น หามใชก ับสตรที ี่เปนไขทบั ระดู หรอื ผปู วยไขเ ลอื ดออก

113 บวบขม พกิ ลุ ¶‹Ò¾ÂÒ¸Ô Ã¡Ñ ÉÒ¿¹˜ áÅÐà˧×Í¡ (S1-07) (S1-09) -------------------- -------------------- ยาถายพยาธิ ชว ยระบายทอง รกั ษาฟน รากฟน และเหงือกใหแข็งแรง สวนประกอบ สว นประกอบ บวบขม (Luffa aegyptiaca) (ผลสด) 3 ผล จัน/อนิ จัน ขอ ย (เปลอื ก) พิกุลหรอื ใชพ กิ ลุ ปากไ็ ด (เปลือกลาํ ตน หรือผลดิบ) (Diospyros decandra) (ผลสุก) 2 ผล ดีปลี (ผล/ฝก) 5-6 ฝก และขา (หัว) อยางละ 1 ถว ย, สีเสียด (ยาง/ชัน) 3 ชอนโตะ งาดาํ 3 ชอ นโตะ ขา วเหนยี วดํา 1 ถว ย แปง ขา วหมาก/ยีส 3 สารสม 3 ชอ นโตะ เกลอื 4 ชอ น, นาํ ขอย พิกุล ขา ใสนาํ้ พอ ฝา, นาํ ลกู บวบขมขยําคัน้ นํ้า นาํ นาํ้ มาหุงกับขา วเหนยี วดํา (หุง ทวม ตม จนเดือด 10-15 นาที ใสส ารสม สีเสียด และเกลอื แบบขา วสวย) ต้ังท้งิ ใหข าวเยน็ ลง แลว ใสผงแปงขาวหมาก 3 ฝา ตมตอดว ยไฟออนจนเหลือน้ํา 2 สว นจาก 3 สว น ผงงาดํา ผงดปี ลี เนื้อลูกจนั บด คลุกเคลากบั ขา วเหนียวดํา วิธใี ช หมักไว 3 วนั จึงใชได อม 3- 5 นาที แลวบว นทงิ้ หลงั แปรงฟนปกตติ อนเชา วธิ ใี ช และกอ นนอน ตดิ ตอกันเปน ประจาํ รบั ประทานกอนนอน ผูใหญ 2 ชอ นโตะ เด็ก 0.5-1 ชอ นโตะ รอดูผลการถา ยพยาธิตอนถา ยทองชว งเชา หากยงั ไมไดผล ใหก ินตออีก 1 มอื้

114 อตุ พดิ พิกุลปา ¢ÑºàÊÁËÐ/á¡äŒ Í ºíÒÃاËÇÑ ã¨/á¡ŒÅÁÇ§Ô àÇÕ¹ (S1-11) (S1-14) -------------------- -------------------- ชว ยขบั เสมหะ แกไ อ หรอื เกสรทั้งหา ชว ยบาํ รงุ หวั ใจ แกลมวงิ เวียน บาํ รุงครรภ สวนประกอบ สว นประกอบ ขิง ไพล ขม้นิ ออ ย กระชาย อุตพดิ (หัว) ดีปลี (ผล) กระเทยี ม พรกิ ไทย (เม็ด) อยางละเทา ๆ กัน ใชส ดหรอื ตากแหง มะลิ (ดอก) พกิ ุลหรือพิกลุ ปา ก็ได (ดอก) บุนนาค (ดอก) สารภี นาํ มาตําหรือบดใหล ะเอยี ด หรอื สารภีดอกใหญก ไ็ ด (ดอก) บวั หลวง (เกสร) อยา งละเทา ๆ กนั ใชส ดหรือตากแหง วธิ ใี ช วิธีใช นําสวนผสมที่บดหรือตําไว 1 ชอนโตะ ผสมกบั น้าํ มะนาว 1 ชอนโตะ คนใหเ ขากัน ใชกวาดคอ หรอื ผสมนา้ํ อนุ เล็กนอยใหไ ด ตม น้ําด่ืมแบบนาํ้ ชา ครัง้ ละ 1 แกวชา กอน/หลงั อาหาร 3-4 เวลา ของเหลวประมาณครงึ่ แกว คอ ยๆ จบิ แลวคอยๆ กลนื ลงคอ ทานวนั ละ 3-4 ครง้ั

115 ประดงเลือด อนิ ทนิลนํ้า ¡ÅÒ¡/à¡Åé×͹/椄 ¤§Ñ /μ¡¢ÒÇ/ ÊÐà¡ç´à§Ô¹ ¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËμÔ Ê§Ù /àºÒËÇÒ¹ (S1-16) (S1-15) -------------------- -------------------- รกั ษาโรคผิวหนังจากเช้ือรา เชน กลาก เกล้ือน ชวยลดความดนั โลหติ สูง เบาหวาน ลดไขมันใน สังคงั ตกขาว (สาเหตจุ ากเชอ้ื รา) หรอื จากเชอ้ื เลอื ด แบคทเี รยี สะเกด็ เงนิ แกค นั ผดผนื่ คนั สวนประกอบ สวนประกอบ อนิ ทนิลนํ้า (ใบ) 10 ใบ, กาฝากมะมวงปาหรอื มะมว งคนั (ท้งั 5) ทองพนั ช่งั (ท้งั 5) เหงือกปลาหมอดอกขาวหรือดอกมวงก็ได เจตมูลเพลิงแดงหรอื ขาวกไ็ ด (ราก) สะคานหรือตะคานเล็ก (Acanthus ebracteatus / Acanthus ilicifolius) (ทงั้ 5 ) (เถา) ดีปลี (ผล) พรกิ ขาลิงหรือขาบานก็ได ทองพนั ชง่ั (ทั้ง 5) หญาเกล็ดปลา (Phyla nodiflora) (ท้งั 5) อยา งละ 3 กํามือ จนั ทนเทศ (ผลหั่นหยาบ) 5 ลกู สัก (ใบ 3 ใบ และแกน 1 เหงือกปลาหมอดอกขาวหรอื ดอกมว งก็ได (Acanthus ebracteatus / Acanthus ilicifolius) (ทง้ั 5) ประดงเลือด กํามอื ) ชะเอมปา หรือออ ยชา ง (เปลือกและไม) 1 กาํ มอื ใชสดหรือตากแหง (เถา) ประดงลม (ไมท ราบชนดิ ) (เถา) อยางละเทา ๆ กัน ใชสดหรอื ตากแหง วธิ ใี ช วธิ ีใช ตมนา้ํ ด่ืมแบบน้ําชา ครัง้ ละ 0.5-1 แกวชา กอ น/หลังอาหาร เชา และเยน็ จนทเุ ลา ใสน้ําใหพอทวมตวั ยา ตม ดวยไฟปานกลาง ใหง วดเหลือนา้ํ 1 ใน 3 สวน ทานครง้ั ละ 0.5 แกว ชา กอ น/หลงั อาหาร เชา และเย็น และใชช บุ สําลีทาบริเวณทมี่ ีอาการและรอบๆ 3 เวลา จนหาย

116 แสมสาร สมปอ ย ¡ÅÒ¡/à¡Åé×͹/Êѧ¤Ñ§/μ¡¢ÒÇ ÂÒ¶Ò‹  (S1-17) (S1-19) -------------------- -------------------- รักษาโรคผิวหนังจากเชือ้ รา เชน กลาก เกลื้อน ยาถา ย ยาระบาย แกทองผูก สงั คงั ตกขาว แกอาการคนั ท่ผี ิวหนงั เร้ือรงั ผดผ่นื คัน สวนประกอบ สว นประกอบ สม ปอ ย (ฝก) ขีเ้ หล็ก (ทง้ั 5) หอมแดง (หวั ) อยางละ 1 สวน ขาวเย็นเหนือ (Smilax corbularia) ขา วเย็นใต (Smilax ตากแหง แลวบดเปน ผงละเอียด, ยาดาํ 4 สวน ดีเกลือฝรัง่ 10 glabra) ใชห วั อยางละ 4 บาท, ขนั ทองพยาบาท (ราก) กาํ แพง เจด็ ชนั้ (เถา) มะแวงตน (ผล) มะแวงเครือ (ผล) แสมสาร (แกน) สว น บดเปน ผงละเอยี ดแลว ผสมกับตวั ยาอ่ืนๆ สมอไทย (ผล) สมอเทศ (Terminalia arjuna) (ผล) อยางละ 2 อดั เปน เม็ดขนาด 0.5 กรัม บาท สมอทะเล (แกนและผลอยางละ 2 บาท) กาํ มะถนั เหลอื ง 4 บาท, ทกุ อยา งตากแหง แลว บดเปนผงละเอียด ผสมกบั ผง วธิ ีใช กํามะถนั เหลืองเปน ยาแบบผง, หรอื ทาํ เปนยาหมักกบั เอทธิล ทาน 1 ครง้ั ๆ ละ 2-5 เม็ด (ปรับตามธาตหุ นกั -เบาของแตละ แอลกอฮอล 50 % 5-7 วนั จงึ ใชได คน) กอ นนอนหรอื เม่ือมอี าการ แลวจะถายทองดีในชวงเชา วธิ ีใช นําผงยาละลายกับน้ํามันยาง (นา้ํ มนั จากตน ไมใ นสกุลยางนา (Dipterocarpus spp.)) ใหข น ทาในสว นตางๆ ทีม่ ีอาการคัน ถา เปน ยาท่หี มกั กบั เอทธลิ แอลกอฮอลใชส าํ ลชี บุ นาํ้ ยามาทาไดเ ลย

117 ตองแตก สนกระ ÂÒ¶‹Ò á¡äŒ ¢/Œ á¡ÃŒ ÍŒ ¹ã¹ (S1-20) (S1-25) -------------------- -------------------- ยาถาย ยาระบาย แกท องผกู แกจ ุกเสยี ดแนน ทอง แกไ ข ตัวรอน แกรอ นใน สวนประกอบ สว นประกอบ มะขาม (ใบ) มะขามแขก (Senna alexandrina) (ใบ) สม ปอย สนกระหรอื กระดกู ไก (แกน และราก) สะเดา (แกน ) กนั เกรา (ใบ) สมอไทย (ผล) สมอดงี ู (ผล) หญา ไทรหรือหญา แซมไซ (ทัง้ (แกน) ปลาไหลเผอื ก (ราก) เหงอื กปลาหมอดอกขาวหรอื ดอก 5) ไผป า หรอื ใชไผตากวาง (Schizostachyum grande) ก็ได มวง กไ็ ด (Acanthus ebracteatus / Acanthus ilicifolius) ราชพฤกษหรอื คนู (เนอ้ื สดี ําในฝก) ข้ีกาแดง (Gym_sca) (ราก) (ท้งั 5) อยา งละเทา ๆ กนั ใชส ดหรือตากแหง กระดึงชางเผอื ก (Tri_tri_tri) (ราก) ตองแตก (ราก) เถาวลั ยเ ปรยี ง (เถา) อยางละเทา ๆ กนั ตากแหง บดเปนผง วธิ ีใช ละเอยี ด แลวผสมใหเ ขากนั ดี อดั เปน เม็ดขนาด 0.5 กรัม ตม นํา้ ดื่ม ครงั้ ละ 1 แกวชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา วิธใี ช และกอ นนอน ทาน 1 ครัง้ ๆ ละ 2-3 เมด็ (ปรับตามธาตุหนัก-เบาของแตละ คน) กอ นนอนหรือเมอ่ื มอี าการ แลวจะถายทองดใี นชวงเชา

118 ฝหมอบ ตังตาบอด ºÒ´á¼ÅàÃéÍ× Ã§Ñ /¤μØ ÃÒª/ªÑ¹μØ á¡ŒÅÁ¡Í§ËÂÒº/Ç§Ô àÇÂÕ ¹-ã¨Êè¹Ñ (S1-37) (S1-38) -------------------- -------------------- รักษาบาดแผลเรอ้ื รัง แกคตุ ราช แกช นั ตุ แกว งิ เวยี นศรี ษะ ใจสน่ั อาการบานหมุน หนามืด ตาลาย ลมขึน้ แนน หนา อก (ประเภทลมกองหยาบ) สวนประกอบ สวนประกอบ ฝห มอบ (ผลสุก) 30 ผล ผกั กาดเขยี วหรอื ผกั กาดใหญ (Brassica juncea) (ใบสด) 1 ตน ขา 1 หัว (ใชข า แก) บดหรอื มะรมุ (เปลือก) ตงั ตาบอด (ใบ) ขา ตาแดง (Alpinia officinar- ตําใหละเอยี ด, คลุกเคลา กบั ผงกํามะถันเหลอื ง 3 บาท และดิน um) (หวั ) ขา (หวั ) กุม บก (เปลอื ก) กมุ น้ํา (Cra_mag หรือใช ประสิว 3 บาท เติมน้าํ มนั งาพอทวมตวั ยา เคยี่ วไฟออนๆ จน Cra_rel กไ็ ด) (เปลือก) ทองหลาบใบมน (เปลือก) ผักเสย้ี นผี (Cleome viscosa) (ใบ) คลา (หวั ) พริกไทย กระเทียม อยา ง เหลือแตนํา้ มนั กรองและคน้ั เอากากออก เก็บน้ํามนั ไวใช ละเทา ๆ กัน ตากแหงแลวบดเปน ผงละเอียด แลว ผสมใหเขากนั วิธีใช วธิ ใี ช ทารอบบาดแผล 2-3 ครงั้ /วัน จนหาย ตักผงยา 1 ชอนชา ละลายกับนํ้ามะนาวหรือนํ้าอนุ 0.5 แกว ชา ดืม่ เมื่อมีอาการ

119 โมกแดง กระเบานํา้ ᡌͧ¤ªÒμμÒÂäÁ‹à¡¹Ô 3 »‚ âä¼ÔÇ˹§Ñ ¨Ò¡àªÍé× ÃÒ/á¼Åμ´Ô àªéÍ× (S1-40) (S1-42) -------------------- -------------------- แกอ งคชาตตายไมเ กิน 3 ป บาํ รุงองคชาต แกก ลาก เกล้ือน แกพ ิษบาดแผล แผลตดิ เชือ้ บํารุงกาํ ลงั สวนประกอบ สวนประกอบ กระเบา (ใชเ มล็ดกระเบาชนิดใดก็ไดตอ ไปนี้ กระเบาใต มะมว งบา นหรอื ใชม ะมว งปาก็ได (เปลอื ก) 3 สว น, มะกรดู Hyd_cal, กระเบาน้าํ Hyd_cas, งา ยอย Hyd_kur) 4 สว น, (ราก) โมกแดง (ราก) สม กงุ (Amp_mar) (ราก) พันงูแดง ทองพนั ชง่ั (ราก) หมากพน (เมลด็ ) สะบา (เมล็ด) ดอกคาํ ใต (Cyathula prostrata) สวาด (ยอด) บวบขม (ผล) ตานดําหรอื (Acacia farnesiana) (ราก) กํามะถัน อยา งละ 2 สว น ตาก ถา นไฟผี (ยอด) ระงับพิษ (ใบ) เชียด (เปลอื ก) มา ทลายโรง แหง แลวบดเปนผงละเอยี ด แลวผสมใหเ ขากัน ผสมกบั นา้ํ มันงา (เถา) ขมิ้นชัน (หัว) และเกลอื (เกลือใสเฉพาะยาสาํ หรบั กิน) 1:1 สวน แลว เคยี่ วจนแหง เกรียมเล็กนอย อยางละ 1 สวน, ตากแหงแลว บดเปนผงละเอียด แลวผสมใหเ ขา กัน วธิ ีใช วธิ ใี ช ใชท าบริเวณท่ีมีอาการ 2-3 ครั้ง/วัน จนหาย ยากนิ ทานครงั้ ละ 1 ชอนชา ละลายกบั นา้ํ อนุ หรอื น้าํ ผ้งึ รวงก็ได ทานกอนอาหารเชา และเย็น, และใชทา ใหน าํ ผงยามาละลายกับ น้ํามันมะพราวหรือนา้ํ มนั งา ทา 2-3 เวลา/วัน

120 มาทลายโรง สมอไทย ¡íÒÅ§Ñ ÎÍ‹ ÊоÒ¤ÇÒ ÂÒ¶Ò‹  (S1-43) (S1-44) -------------------- -------------------- บาํ รงุ กาํ ลงั แกป วดเมื่อยตามรางกาย แกท อ งผกู ยาถา ย สวนประกอบ สวนประกอบ กําแพงเจด็ ช้ัน (เถา) มาทลายโรง/มากระทบื โรง (เถา) โดไ มรลู ม สมอไทย (ผล) 7 ผล มะขามแขก (Senna alexandrina) (ใบ) (ทัง้ 5) มาแมกํา่ (Polygala chinensis) (ทัง้ ตน) ตาลเหลอื ง 1 กาํ มือ ใชของสดหรอื ตากแหงกไ็ ด และดเี กลอื 15 บาท ตมใส (ตนและราก) ขวากไก (แกน ) กาํ ลังววั เถลิง (Ana_luz) (เนอื้ ไม) เถาเอน็ ออ น (เถา) ตะโกนา (เปลอื ก) ทง้ิ ถอ น (เปลือก) เถาวลั ย นา้ํ พอทวมตวั ยา ตมไฟปานกลางใหเ หลือน้าํ 1 ใน 3 สวน เปรยี ง (เถา) หางไหลแดง (เถา) หญา แหวหมู (หัว) ฝาง (แกน) แลว ใสดีเกลอื คนตอใหละลาย แกแล (Mac_coc) (แกน) ชะเอมปา (เถา) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) ตะคา นเลก็ หรือสะคาน (เถา) กะเจยี น (แกนและราก) วิธีใช ขมนิ้ ออ ย กระชายดาํ (Kaempferia parviflora) กระชายมวง (ไมทราบชนดิ ) ดปี ลี (ผล) พรกิ ไทยขาว พญามูลเหลก็ หรือ ด่ืม 1 แกว ชา กอ นอาหาร พญามอื เหลก็ (Str_luc) (แกน) จนั ทนเทศ (ดอก) จันทนเทศ (ผล) แสมทัง้ 2 (แกน) โกฐทัง้ 5 อยางละเทาๆ กัน ใชของสด คําเตอื น หรอื ตากแหง เทเหลาขาวพอใหทวมตัวยา ถา ธาตเุ บาหรอื ถา ยทองงายใหใ สด ีเกลือเพยี งครึ่งหนงึ่ ดองไวอ ยางนอ ย 7 วนั จึงใชได วิธใี ช ดืม่ คร้ังละ 1 จอก กอนอาหาร เชาและเยน็

121 เปลาใหญ มะไฟแรด ÂÒÍ‹Ùä¿ËÅ§Ñ ¤ÅÍ´ 䢌μÇÑ ÃŒÍ¹/䢌ËÇÑ´ (S1-45) (S2-01) -------------------- -------------------- ชว ยขับนํา้ คาวปลา มดลกู เขา อเู รว็ แกไขต วั รอ น ปวดหัว ถอนพษิ ไข ไขหวัด เลือดลมไหลเวยี นดี ไขปอดบวม สว นประกอบ สวนประกอบ เปลาใหญ พลบั พลา ตนี นกหรือนน ท้งั หมดใชเนอ้ื ไมอ ยางละ เบญจโลกวเิ ชียรหรอื ยาหาราก ผสมกบั มะกรูด มะนาว เทาๆ กัน ตากใหแหง สนทิ มะปรางหรอื มะปริงกไ็ ด กลงึ กลอ ม ปลาไหลเผือก โคกกระออม มะไฟแรด ลิน้ กวางหรือคอ นตหี มา ทุกอยา งใชรากสดหรือแหง วธิ ีใช อยา งละ 2 บาท, บอระเพ็ด (เถา) วา นกบี แรด (หวั ) กะดอม (Gymnopetalum chinense) (ผล) จันทนแ ดง (แกน) จันทนา นําเนอ้ื ไมม าใชส ุมไฟใหเ กิดควัน ใชร มควนั ใหส ตรที ี่อยไู ฟหลัง (แกน) ลูกใตใ บหรือใชหญาใตใบกไ็ ด (ท้ัง 5) ใชสดหรือตากแหง คลอดบุตร, คนทอ งครัง้ แรกใช 5-7 วัน คนทอ งครั้งทีส่ อง อยา งละ 2 บาท และ เกสรทง้ั 5 เกสรละ 1 บาท เปน ตนไปใช 3 วนั วิธีใช ตมนาํ้ ด่ืม คร้ังละ 1 แกวชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

122 สมกงุ ตรัง หัวรอยรู Å´ä¢Áѹã¹àÅÍ× ´ à¡Ò · (S2-02) (S2-03) -------------------- -------------------- ชว ยลดไขมันในเลอื ด รกั ษาโรคเกาท แกปวดขอ ปวดเขา แกพษิ ในกระดกู บํารงุ กระดูก สวนประกอบ สวนประกอบ พรกิ ไทย และ เสง เลก็ (ทัง้ 5) อยา งละ 10 บาท, หญา แหว หมู (หวั ) กระชาย คําฝอย (Carthamus tinctorius) (ดอก) อยา ง ขาวเย็นเหนอื (Smilax corbularia) (หัว) และขาวเย็นใต ละ 5 บาท, บอระเพด็ (เถา) มะตมู (ลูกออน) อยางละ 4 บาท, (Smilax sp.) (หวั ) อยางละ 2 บาท, กาํ แพงเจด็ ชัน้ (เถา) สม กุงตรงั หรอื วัวหายแดง (เถา) มะพูด (ผล) หมักแปม (ใบ) หวั รอ ยรู (หัว) ดองดึง (หวั ) หญา ขดั (Sid_rho_rho) หรือใช หญา ขดั ใบยาว (Sida acuta) ก็ได (ราก) หมากหมก (ราก) เงาะหรอื ลูกพรวน (ผล) และมะตาด (ผล) อยา งละ 3 บาท มะเดื่อปลอง (ไม) หญา แหว หมู (หวั ) ขนั ทองพยาบาท (ราก) ทุกอยา งตากแหง บดเปน ผงละเอยี ด กนั เกรา (แกน หรือราก) แซะ (ยอด) หมอนอ ย (ท้งั 5) ตางหลวง แลว บรรจใุ สแ คปซลู ขนาด 400 mg. (ผล) ขงิ ข้นึ ฉา ย (ราก) โกฐนํ้าเตา และโกฐกระดูก อยางละ 4 วธิ ใี ช บาท, ทุกอยา งตากแหง บดเปนผงละเอียด แลวบรรจุใสแ คปซูลขนาด 400 mg. ทานคร้ังละ 2-4 เมด็ กอ นหรอื หลงั อาหาร เชา และเยน็ วิธีใช ทานคร้งั ละ 2-4 เมด็ กอนหรอื หลังอาหาร 3 เวลา. คาํ เตือน หา มทานสัตวป ก และเคร่ืองในสัตวทกุ ชนดิ ระหวา งทานยา

123 ลน้ิ กวาง มะกาตน ¡Ãд¡Ù ·ºÑ àÊŒ¹ ¢ºÑ àÊÁËÐ (S2-04) (S2-05) -------------------- -------------------- รักษาอาการกระดูกทับเสน ชวยขับเสมหะในอกและลําคอ สวนประกอบ สว นประกอบ พริกไทย ดปี ลี (ผล) กาํ จัดตน หรอื พริกหอม (ผล) อยา งละ 16 มะกา หรือใช มะกาตน กไ็ ด (ใบ) สมอไทย (ผล) ราชพฤกษห รือ บาท, ตะคานเลก็ หรอื สะคา น (เถา) เจตมลู เพลิงแดงหรือขาว คนู (เนือ้ ในฝก สดี ํา) มะพดู (ผล) ชะมวงปาหรือชะมวงชา ง (ราก) (ราก) ไพลดํา (Zingiber ottensii) (หัว) อยางละ 6 บาท, ชา พลหู รอื ชะพลู (ราก) 5 บาท, จันทนเทศ (ผลและดอก) ชาพลู (ราก) สะเดา (ใบและกา นใบ) ปบ (ใบและกานใบ) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) เถาวลั ยเ ปรยี ง (เถา) มา ทลายโรง มะขาม (ใบ) ขมิ้นออ ย กะดอม (Gymnopetalum chinense) (เถา) ลิ้นกวางหรือคอ นตหี มา (เถา) และ ขิง อยา งละ 2 บาท, กระวานหรอื ใชกระวานขาวก็ได และ กานพลู อยางละ 1 บาท, (ผล) เข็มแดง (Ixora macrothyrsa) (ราก) ทุกอยา งใชส ดหรือตากแหง อยา งละเทา ๆ กนั ยาดํา มหาหิงค และการบรู อยา งละ 4 บาท, ทกุ อยางใชส ดหรือตากแหง วิธีใช วธิ ใี ช ตมนํ้าด่มื คร้ังละ 1 แกว ชา ดื่มไดบอ ยตามทม่ี อี าการ ตมนา้ํ ดมื่ คร้งั ละ 1 แกวชา กอนหรอื หลังอาหาร 3 เวลา คําเตอื น ไมค วรใชก ับสตรมี ีครรภ และยาดาํ มฤี ทธ์ิเปน ยาระบาย ปรบั ปริมาณตามธาตุหนัก-เบาของผปู ว ย

124 เข็มทอง หหู มีขน á¡ËŒ ÇÑ´/äÍ/à¨ºç ¤Í/ËÍºË´× ¼è×¹¤Ñ¹¨Ò¡ÍÒ¡ÒÃᾌ/âä਴ç (S2-06) (S2-07) -------------------- -------------------- แกห วดั แกไอ-เจบ็ คอ แกหอบหืด รักษาอาการคนั ท่วั ไปจากอาการแพ ผื่นคนั โรคเจด็ (อาการมตี มุ น้าํ เหลอื งพุพอง คนั ตามผิวหนัง) สวนประกอบ สว นประกอบ ฟา ทะลายโจร (Andrographis paniculata) (ทง้ั 5) 4 สว น, หนุมานประสานกาย (Schefflera leucantha) (ใบ) 3 สวน, หูหมขี น (ใบตากแหง ) และ วานสาวหลง (Amomum schmidtii) หรอื ใชวา นสาวหลงใต (Amomum biflorum) ก็ได มะแวงเครอื (Solanum trilobatum) (ท้งั 5) มะแวง ตน (ทงั้ 5) อยา งละเทาๆ กัน, เผาใบหหู มขี นใหเ ปนขเ้ี ถา วานสาว (Solanum indicum) (ทัง้ 5) มะกล่ําตาแดงหรือมะกลํา่ ตาหนู หลงตากแหงแลว บดเปนผงละเอยี ด ผสมขเี้ ถา ผงวา นสาวหลง (Abrus precatorius) (รากและเถา หา มใชเ มลด็ เพราะมีพิษ รุนแรง) บอระเพ็ด (เถา) หญาแหว หมู (หวั ) เฉียงพรามอญหรือ และนาํ้ มนั มะพราวสกดั รอ น กวนใหเ ขา กนั พอใหขนเหนยี ว กระดกู ไกดํา (Justicia gendarussa) (ราก) เขม็ ทอง (Ixora javanica) หรอื ใช เขม็ แดง (Ixora macrothyrsa) กไ็ ด (ราก) วธิ ีใช และตรผี ลา อยา งละ 1 สวน, ทกุ อยา งตากแหง แลว ทาผวิ หนังท่มี อี าการ วันละ 2-3 ครั้ง บดเปน ผงละเอียด บรรจุใสแ คปซูลขนาด 400 mg. วิธใี ช ทานครง้ั ละ 3-4 เมด็ กอ นอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

125 สม ควาย มะกา ¢ºÑ àÊÁËÐã¹ÅÒí ¤Í-Í¡/á¡ËŒ ÍºË´× á¡Œ¡ÉÑÂäμ¾¡Ô Òà (S2-08) (S2-09) -------------------- -------------------- ชว ยขบั เสมหะในลําคอ-อก แกห อบหดื แกก ระษยั ไตพกิ าร บํารงุ ไต, ชว ยขบั ปส สาวะ สวนประกอบ สวนประกอบ ดปี ลี (ผล) สม ควาย (ผล) ชะมวงปาหรอื ชะมวงชา ง (ราก) มะกา หรือใช มะกาตน กไ็ ด (ใบ) จันทนแ ดง (แกน) จันทนา ขิงแหง (Zingiber ligulatum) (หัว) อยา งละ 6 บาท, เจตมูล (เน้อื ไม) ขีเ้ หล็ก (แกน) เถาวลั ยเ ปรยี ง (เถา) ไพล (หวั ) โคคลาน เพลงิ แดงหรือขาว (ราก) ชะเอมเทศ (Glycyrrhiza glabra) (Mal_rep) (เถา) แฟบนา้ํ (ทงั้ 5) ขอยหนาม (รากและเนอ้ื ไม) (รากและเนื้อไม) กระวานหรอื กระวานขาวก็ได (ผล) อยางละ 3 หญาหนวดแมวหรอื พยบั หมอก (Orthosiphon aristatus) (ทง้ั บาท, ยานเอ็น (ผล) มะตาด (ผล) มะขามปอม (ผล) พริกไทย 5) เล็บเหยยี่ ว (ราก) หิง่ เมน หรือหิ่งหาย (Crotalaria pallida) (ราก) และ เออ้ื งหมายนา (เหงา ) แสมทง้ั 2 (แกน) สมอทง้ั 3 ขาว กานพลู เทยี นเยาวพาณี ขนั ฑสกร อยางละ 2 บาท, และจิงจอ เหลยี่ ม (เถา) 1 บาท (ผล) และ เบญจกลู อยางละ 4 บาท, หญาแหวหมู (หวั ) 3 บาท, ขา ตน (Cinnamomum ilicioides) (เน้ือไม) สมุลแวง วธิ ใี ช (Cin_bej) (เปลอื ก) อยา งละ 2 บาท, ประคําไก (ท้งั 5) พริก ไทย มะตูม (ผล) สนสองใบหรือสนสามใบกไ็ ด (แกน ) ขมนิ้ ออย ตมนํ้าด่ืม คร้งั ละ 1 แกวชา กอ นหรือหลังอาหาร 3 เวลา โคกกระออม (Cardiospermum halicacabum) (ทงั้ 5) เตย และกอ นนอน หอม (ราก) อยา งละ 1 บาท, ทุกชนดิ ตากแหง แลว บดเปน ผงละเอยี ด บรรจใุ สแ คปซลู ขนาด 400 mg. วิธใี ช ทานครั้งละ 2-4 เม็ด 3 เวลากอนอาหาร

126 เครอื งเู หา พงั โหม âääμ ¢Ñº¹èÔÇ㹶§Ø ¹éíÒ´Õ (S2-10) (S2-11) -------------------- -------------------- รกั ษาโรคไต รักษานิว่ ในถุงนํา้ ดี สว นประกอบ สวนประกอบ ขมิ้นเครือ (Arc_fla) (เถา) ตอยติง่ (Ruellia tuberosa) (หัว วา นหอมแดง (Eleutherine americana) (หัว) กรุงเขมา (หัว) และราก) เครอื งูเหาหรือคองูเหา (เถา) อยางละเทา ๆ กัน กระดึงชา งเผอื กหรือขี้กาแดง (Tri_tri_tri) (เถา) จนั ทนแดง (แกน ) สนสามใบหรือใชส นสองใบก็ได (แกน ) บอระเพ็ด (เถา) ตากแหงแลว บดเปนผงละเอียด บรรจุใสแคปซูลขนาด 400 mg. พังโหม (ใบและเถา) สมอไทย (ผล) มะอึก (Solanum stramoniifolium) (ราก) อยา งละเทา ๆ กนั ตากแหง แลวบด วธิ ีใช เปนผงละเอียด บรรจใุ สแคปซลู ขนาด 400 mg. ทานครงั้ ละ 2-3 เม็ด กอ นอาหาร 3 เวลา วิธใี ช คําเตือน ทานครัง้ ละ 2-3 เมด็ กอนอาหาร 3 เวลา หา มรบั ประทานอาหารที่มรี สจัด และเคม็ จดั

127 คนทา เลบ็ เหย่ยี ว ¢ºÑ ¹ÔÇè ã¹·ÍŒ § ¢ºÑ ¹ÇèÔ ã¹äμ-·Ò§à´¹Ô »˜ÊÊÒÇÐ (S2-12) (S2-13) -------------------- -------------------- รักษานว่ิ ในทอง ชวยขับนิว่ ในไต และทางเดนิ ปส สาวะ สวนประกอบ สว นประกอบ วา นหอมแดง (Eleutherine americana) (หัว) หอมแดง (ใช หนามเกีย่ วไกห รอื เพใบดาด (Capparis diffusa) (ราก) หัวโทนทไี่ มมีแขนง) บานไมรูโรย (ใชด อกสขี าว) (ดอก) คนทา เลบ็ เหย่ียว (ราก) คนทา (ราก) รสสคุ นธหรือรสสุคนธข าวหรอื ปดคาย (Tet_lou) (เถา) รสสุคนธแ ดงหรอื ปดลื่น (Tetracera (ราก) อยางละเทาๆ กนั ใชส ดหรือตากแหง indica) (เถา) สับปะรดเขียว (Ananas sp.) (เหงา) วิธีใช ผักขมหนาม (Amaranthus spinosus) (ราก) ตาลโตนด (งวง ตม นํ้าดื่ม ครง้ั ละ 1 แกว ชา กอนอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน ตาล) กลงึ กลอม (ราก) ถวั่ ผีหรือถั่วแระผี (Macroptilium lathyroides) (ราก) ขลู (ท้ัง 5) อยา งละเทา ๆ กัน ใชสดหรือตากแหง วธิ ีใช ตม นา้ํ ด่มื ครั้งละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา และกอนนอน

128 ไครน ้ํา เทพทาโร ¢Ñº¹ÇèÔ ã¹äμ-·Ò§à´Ô¹»˜ÊÊÒÇÐ ÂÒÊμÃÕÊÒÇàÊÁÍ (S2-14) (S2-15) -------------------- -------------------- ชวยขบั นิว่ ในไต และทางเดินปส สาวะ ชวยลางไต บาํ รงุ รักษาระบบภายในของสตรี รกั ษาทางเดินปสสาวะอกั เสบ ชว ยกระชับรา งกาย สวนประกอบ สว นประกอบ ตะไคร (เหงา ) ไครน า้ํ (Hom_rip) (ตน) หญาคา (ราก) ถวั่ ผหี รอื หญาแหว หมู (หัว) กระชาย กระชายดํา (Kaempferia ถวั่ แระผี (Macroptilium lathyroides) (ราก) มะกองขา ว parviflora) วานชกั มดลูก (Curcuma zanthorrhiza) ไพล (ราก) ไผป า หรอื ใช ไผต ากวาง (Schizostachyum grande) ขมนิ้ ออ ย โสมตงั กุย (ไมทราบชนิด) เทียนดํา เทยี นขาว อยางละ ก็ได (ราก) สับปะรดเขียว (Ananas sp.) (เหงา ) กระแตไตไ ม 4 บาท, ขมิ้นชัน ขงิ แหง (Zingiber ligulatum) สีเสียดแกน (หวั หรอื เหงา) หัวรอยรู (หัว) เตยทะเล (Pandanus odorifer) (Acacia catechu) (ฝก) พรกิ ไทย ดีปลี (ผล) ฝาง (แกน ) หรอื ใช เตยเหาะ (Pandanus unicornutus) (ราก) เถาวลั ย เทพทาโร (แกน) เค่ยี ม (Cot_lan) (เน้อื ไม) เฒาหลังลายหรือ เปรยี ง (เถา) หญา เอ็นยดื หรือผกั กาดน้ํา (Plantago major) ยายคลงั (ราก) คร่ัง (รังของเพล้ยี ชนิดหน่ึง) อยางละ 2 บาท, (ท้งั 5) โดไ มรูลม (ราก) บานไมรูโรย (ใชดอกสขี าว) (ดอก) เบญกานี และ สารสม อยางละ 1 บาท, ตากแหง แลว บดเปนผง สงั วาลยพระอินทรหรอื ตน ตายปลายเปน (ทั้งตน ) ตนี เปน ทะเล หรือตีนเปด นา้ํ (Cerbera odollam) (เปลอื ก) ลาํ พู (Sonner- ละเอยี ด บรรจุลงแคปซลู ขนาด 400 mg. atia caseolaris) (ราก) โทงเทง (Physalis angulata) (ราก) มะคะ (Cyn_ram) (ผล) ดนิ ประสวิ และสารสม , อยา งละเทาๆ วิธีใช กนั ตากแหง แลว บดเปน ผงละเอียด บรรจใุ สแ คปซลู ขนาด 400 mg. หรือใชเปนยาตม ทานครั้งละ 2-4 เม็ด กอ นอาหาร 3 เวลา วิธีใช ทานกอ นอาหาร 3 เวลา ครงั้ ละ 2-4 เม็ด, ถายาตม ด่มื คร้ังละ 1 แกว ชา

129 จนั ทนแดง จันทนา ÂÒ¨¹Ñ ·¹ÅÕÅÒ á¡äŒ ¢ŒμÑÇÌ͹ (S2-16) (S2-17) -------------------- -------------------- แกไขท ับระดู แกไข ตวั รอน ไขเปล่ียนฤดู แกไข ตวั รอ น ไขเปลยี่ นฤดู แกปวด ลดการอักเสบ สวนประกอบ สวนประกอบ สะเดา (ใบและกา นใบ) 2 บาท, จนั ทนแ ดง (แกน ) จนั ทนา จนั ทนเ ทศ (แกน หรอื เน้ือไม) จนั ทนแ ดง/จนั ทนผา (แกน) (แกน ) วา นกีบแรด (หัว) วา นรอ นทอง (ไมท ราบชนิด) (หวั ) กะดอม (Gymnopetalum chinense) (ผล) บอระเพด็ (เถา) ขม้ินเครอื (Arc_fla) (เถา) หญา ขัด หรอื หญา ขัดใบยาว (Sida ปลาไหลเผอื ก (ราก) โกฐสอ โกฐเขมา โกฐจฬุ าลัมพา อยา งละ acuta) กไ็ ด (ราก) กรงุ เขมา (ราก) ฝาง (แกน) คําฝอย (ดอก) 2 บาท, เตารา ง (ราก) เพกา (เปลือก) พมิ เสน และ ชะมดเช็ด คําแสดหรือคําเงาะ (Bixa orellana) (ดอก) กระดงึ ชา งเผอื ก (Tri_tri_tri) (ราก) โคกกระออม (เถา) เฉยี งพรา นางแอ (เปลอื ก) อยางละ 1 บาท, ตากแหง แลวบดเปนผงละเอยี ด พนมสวรรคป า (ราก) นมสวรรคป า (ราก) เข็มขาว (Ixora บรรจุลงแคปซลู ขนาด 400 mg. lucida) หรือใช เข็มปา (Ixo_cib) กไ็ ด (ราก) มะปรางหรือ มะปรงิ กไ็ ด (ราก) ดินประสวิ สารสม และตรผี ลา อยางละ 1 วธิ ใี ช บาท, ราชพฤกษหรือคูน ใชเน้อื ในฝก สีดาํ 3 ฝก , ตากแหง แลว ผูใหญท านคร้งั ละ 3-5 เมด็ เด็กอายตุ ่าํ กวา 10 ป ครง้ั ละ 1-3 บดเปน ผงละเอียด บรรจลุ งแคปซูลขนาด 400 mg. เม็ด กอนหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา และกอ นนอน วิธีใช ผใู หญทานครัง้ ละ 3-5 เม็ด เดก็ อายตุ า่ํ กวา 10 ป ครง้ั ละ 1-3 เมด็ กอนหรอื หลงั อาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

130 บอระเพ็ด ราชครูดาํ âäÀÙÁÔᾌ âäÀÁÙ Ôᾌ (S2-18) (S2-19) -------------------- -------------------- แกโ รคภูมแิ พ แกโ รคภูมิแพ สว นประกอบ สว นประกอบ มะตูม (ผล) หญาแหวหมู (หวั ) บอระเพด็ (เถา) กะทกรก (ราก) หนมุ านประสานกาย (Schefflera leucantha) (ใบ) ราชครูดาํ ตังตาบอด (เนื้อไม) ตาํ ลงึ (ราก) ชาพลู (ดอก) วานนํ้า (Acorus หรอื ชิงดอกเดยี ว (ราก) สมลุ แวง (ราก) ขาลิง (หัว) อยางละ 5 calamus) (เหงา ) ขงิ แหง (Zingiber ligulatum) อยา งละ 5 บาท, ตากแหงแลว บดเปน ผงละเอยี ด หรอื ผสมกบั นํ้าผ้งึ บาท, ตากแหงแลวบดเปนผงละเอียด หรอื ผสมกับน้ําผงึ้ ปนเปนยาลูกกลอนขนาด 1 ซม. ปนเปน ยาลูกกลอนขนาด 1 ซม. วธิ ีใช วิธใี ช ทานครัง้ ละ 1 เม็ด กอนอาหารเชาและเย็น, ถา เปน ยาผง ทานครั้งละ 1 เมด็ กอ นอาหาร กอนอาหารเชา และเยน็ , ทานครั้งละ 1 ชอนชา ละลายกบั นาํ้ อนุ ครงึ่ แกว ชา ถาเปนยาผง ทานครั้งละ 1 ชอ นชา ละลายกบั น้ําอนุ คร่ึงแกว ชา

131 มะเดอ่ื อุทมุ พร กฤษณา ä¢äŒ ·¿ÍÂμˏ Ã×Í䢌ÃÒ¡ÊÒ´¹ŒÍ âääÁà¡Ã¹/Ç§Ô àÇÂÕ ¹ÈÃÕÉÐ (S2-20) (S2-21) -------------------- -------------------- แกไทฟอยตหรือไขร ากสาดนอ ย แกโรคไมเกรน แกวงิ เวียนศรีษะ สวนประกอบ สวนประกอบ หมาก (ราก) มะพราว (ราก) ตาลโตนด (ราก) ฟกขาว (ราก) มะตูม (ผล) เมด็ ผกั ชี กฤษณา (Aqu_cra) หรอื ใช กฤษณาใต เถายา นาง (ราก) มะเดือ่ อุทุมพร (ราก) คนั ทรง (Colubrina (Aqu_mal) ก็ได (เนอื้ ไมห รอื แกน ) จันทนเทศ (เน้อื ไมหรือแกน ) asiatica var. asiatica) (ราก) หญาพนั งแู ดง (Cyathula รามหรอื พลิ ังกาสา (Ard_ell) (เมด็ ) หญา แหวหมู (หวั ) กกรงั กา prostrata) (ทัง้ 5) หญา ขดั หรอื หญา ขดั ใบยาว (Sida acuta) (Cyperus involucratus) (หัว) ขีเ้ หลก็ เลือด (แกน ) หญาขดั ก็ได (ราก) อยางละเทา ๆ กัน, ใชส ดหรอื ตากแหง หรอื หญา ขัดใบยาว (Sida acuta) กไ็ ด (ราก) สมอดีงู (ผล) เบญจกูล และตรผี ลา อยางละ 1 บาท, ตากแหง แลว บดเปน วธิ ใี ช ผงละเอียด บรรจลุ งแคปซลู ขนาด 400 mg. ตม น้าํ ดื่ม คร้งั ละ 1 แกวชา 3 เวลา หลงั อาหาร 30 นาที วิธีใช ทานครั้งละ 3-5 เมด็ กอ นอาหาร 3 เวลา, ถาเปน ยาผง ทานคร้ังละ 1 ชอนชา ละลายกบั นา้ํ อนุ ครึง่ แกว

132 ขม้ินฤาษี ดอกพกิ ลุ àºÒËÇÒ¹ á¼ÅàºÒËÇÒ¹ (S2-22) (S2-23) -------------------- -------------------- แกโ รคเบาหวาน รักษาแผลทเี่ กิดจากโรคเบาหวาน สวนประกอบ สว นประกอบ กําแพงเจ็ดชน้ั (เถา) มา ทลายโรงหรือแสม าทลาย (Neu_rac) ขา กระชาย ไพล อยา งละ 2 บาท, พรกิ ไทยดํา 7 เมด็ พกิ ุล (เถา) มะแวง เครือ (Solanum trilobatum) (ทั้ง 5) เถามวก (ดอก) 15 บาท, ตาํ ใหล ะเอียด เติมหวั กะทิพอทวมตัวยา แลว ขาวหรือแดง (Urc_min) (เถา) ชะเอมปา (เถา) เตยทะเล (Pan- danus odorifer) หรือใชเตยเหาะ (Pan_uni) กไ็ ด (ราก) เคี่ยวไฟปานกลางจนเหลอื แตน ้าํ มนั . คนทา (ราก) ขมนิ้ ฤาษหี รือแฮม (Tin_pet) (เถา) ทเุ รียนเทศ (Annona muricata) (ผล) ตะเขบ็ หรอื คอกว่ิ (Pot_sca) (เถา) วิธใี ช เตยยา นหรือแกลบกอง (Fre_sum) (เถา) กะทงั ใบใหญ กอ นทายาใหตําวา นทองคาํ (ไมท ราบชนดิ ) และเอยี่ มไล (เปลือก) มูกเขา (เปลือก) หญาหนูตน (ทง้ั 5) สะตอ (สมุนไพรจนี ) ผสมกนั ทาท่หี นาอก แลว จึงคอ ยเอายาทา (เปลือกฝก) อยา งละเทาๆ กนั ใชสดหรือตากแหง . บรเิ วณบาดแผล 3 เวลา วธิ ีใช ตมนา้ํ ดม่ื คร้งั ละ 1 แกว ชา กอนอาหาร 3 เวลา

133 สนั โสก ผลคัดเคาเครอื ÍÑÁ¾ÒμÃÐÂÐáá ÂÒÇÂÑ ·Í§ (S2-24) (S2-25) -------------------- -------------------- แกอ าการกง่ึ อัมพาตหรอื อมั พาตระยะแรก รกั ษาอาการวยั ทอง รักษาเลือดลมใหเ ปนปกติ กลา มเน้อื ออ นแรง เดินยนื ไมป กติ เหน็บชา สวนประกอบ สว นประกอบ คําฝอย (ดอก) ประดู (Pte_macc) (แกน) ฝาง (แกน) เถาคนั จงิ จอเหลย่ี ม (เถา) และ ดปี ลี (ผล) อยางละ 8 บาท, พรกิ ไทย 7 หรอื เถาคนั แดง (Cayratia trifolia) (เถา) คัดเคา เครือ (ผล) บาท, สนั โสกหรอื หมยุ ชา ง (ลําตน ) ดองดึง (หวั ) เปลานอย เหงอื กปลาหมอดอกขาวหรือมว งกไ็ ด (Acanthus ebractea- (Croton stellatopilosus) (ลาํ ตน ) อยางละ 3 บาท, tus / Acanthus ilicifolius) (ใบและตน) ไผคลาน (ไมท ราบ เถาวัลยเปรียง (เถา) ยานเอ็น (เถา) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) ชนิด) และยาดาํ อยา งละ 4 บาท, มะกา หรือใชม ะกาตน กไ็ ด เถาเอน็ ออน (เถา) ขิงแหง (Zingiber ligulatum) จามจุรหี รอื (ใบ) และ สารสม อยา งละ 2 บาท, ราชพฤกษห รือคนู กามปู (เนือ้ ไม) อยางละ 2 บาท, เจตมูลเพลงิ แดง (ราก) ตะคา น (ฝกแก 1 ฝก ) เตยหอม (ใบ) 3 ใบ, ใชส ดหรอื ตากแหง เล็กหรือสะคา น (เถา) ชา พลู (ราก) วานนาํ้ (Acorus calamus) วิธใี ช (เหงา ) ขา ลงิ (หัว) เทียนเยาวพาณี เทยี นเยาวกาสา โกฐสอ อยา งละ 1 บาท, โกฐนํ้าเตา เกลือแกง เกลอื สนิ เธาว อยางละ 2 ตมนา้ํ ดืม่ ครั้งละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา บาท, และมหาหิงค 8 บาท ตากแหง เกบ็ ไวใ ชเ ปนยาตม หรอื บด เปนผงละเอียดเปนยาผง หรอื ผสมกับน้าํ ผึง้ ปน เปน ยาลกู กลอนขนาด 1 ซม. วธิ ีใช ยาตมด่ืมครง้ั ละ 1 แกว ชา, ยาเม็ดทานครั้งละ 1 เม็ด, ยาผงทาน คร้ังละ 1 ชอ นชา ละลายกับน้ําผ้งึ ผสมกบั นาํ้ สม ซา หรอื นํ้าอนุ ครึ่งแกวชาก็ได กอนอาหารเชา และเยน็

134 สมุลแวง เมื่อยดูก ÂÒ»ÃºÑ ¸Òμ/Ø »Ç´àÁÍ×è Â/»Ç´¢ÍŒ -àÍç¹ »Ãд§àÅ×Í´ (S2-26) (S2-27) -------------------- -------------------- ชว ยปรับธาตุ แกปวดเมื่อย ปวดเขา-ขอ-เอ็น แกป ระดงเลือด เลือดขนึ้ มอี าการคันตามผิวหนงั แกเอ็นพิการ สว นประกอบ สวนประกอบ อีคุย (Willughbeia sp.) (เถา) หัวรอ ยรู (หวั ) สมอดีงู (ผล) กระทอื (หวั ) 5 บาท, เทายายมอ ม (ราก) เถาวัลยเ ปรียง (เถา) ขนั ทองพยาบาท (ราก) ผักกาดกบหรือวา นมหากาฬ (หัว) ขาว ยานเอน็ (เถา) สมลุ แวง (เปลือก) อยา งละ 3 บาท, เถาคนั หรือ เยน็ เหนือ (Smilax corbularia) (หวั ) ขา วเยน็ ใต (Smilax sp.) เถาคันแดง (Cayratia trifolia) (เถา) โคคลาน (Mal_rep) เม่ือยดูกหรอื เม่อื ยแดง (เถา) เถาวัลยเ ปรียง (เถา) มา ทลายโรง (เถา) ขเ้ี หลก็ (แกน ) หมากหมก (ราก) มา ทลายโรงหรือแสมา (เถา) หญาแหว หมู (หัว) กําแพงเจด็ ชนั้ (เถา) ฝาง (แกน) ชา พลู ทลาย (เถา) กระดกู ไกดาํ (Justicia gendarussa) (ราก) จําปา (ราก) ตะคา นเล็กหรอื สะคาน (เถา) เจตมูลเพลิงแดง (ราก) ดปี ลี (Magnolia champaca var. champaca) หรอื ใชจําปาปา (ดอก) ขิงแหง (Zingiber ligulatum) มะยม (Phyllanthus (Mag_cha_pub) ก็ได (ใบ) ฮอสะพายควายหรอื ยา นดูก (เถา) หญา ขัด (Sid_rho_rho) หรอื ใชหญาขดั ใบยาว (Sida acuta) acidus) (ใชรากของตน ตัวผ)ู ขมิ้นเครือ (Arc_fla) (เถา) กไ็ ด (ราก) มะกา หรือใช มะกาตน ก็ได (ใบ) วานนํา้ (Acorus สฟี นกระบอื (แกน), ใชสดหรอื ตากแหง calamus) (เหงา ) หญา แหวหมู (หวั ) ลิน้ กวางหรือคอนตหี มา (เถา) มะหาด (Art_tha) หรือใช หาด (Art_lac) กไ็ ด (แกน) วิธีใช ไพล ขา แสมทัง้ 2 (แกน ) และเบญจกลู อยา งละ 2 บาท, ตม นํ้าด่ืม ครง้ั ละ 0.5-1 แกว ชา กอ นอาหาร 3 เวลา สมปอ ย (ใบ) มะขามแขก (Senna alexandrina) (ใบ) หญา ปากควาย (Dactyloctenium aegyptium) (ทง้ั 5) สังวาลย พระอินทร (เถา) ราชพฤกษหรือคนู (เนือ้ ในฝกแกส ีดาํ ) สวาด (เมล็ด) ดเี กลอื ยาดาํ อยางละ 1 บาท, ใชสดหรอื ตากแหง วิธีใช ตมนํา้ ดมื่ คร้ังละ 0.5-1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา

135 เนระพูสีไทย กระทงิ ᡤŒ ѹ ÂҹǴÍÒ¡Ò÷ºÑ àÊŒ¹ (S2-28) (S2-29) -------------------- -------------------- แกอาการคันตามผิวหนัง แกอ าการทับเสน อมั พฤกษ อมั พาต สว นประกอบ สวนประกอบ ขลู (ใบ) ขอย (เปลือก) คําฝอย (ดอก) ทองพนั ชง่ั (ท้ัง 5) เหงือก ลําโพง (Datura metel) (ใบ) ผักบงุ นา (Ipomoea aquatica) ปลาหมอดอกขาวหรอื มว งก็ได (Acanthus ebracteatus / (ใบ) ขมน้ิ ออย มะนาว (ราก) กระเทียม (ใบ) กระทงิ (Calo- Acanthus ilicifolius) (ใบ) สมปอย (ใบ) หวา (Syz_cum) phyllum inophyllum) (เนื้อในเมล็ด) จําปา หรอื ใชจ าํ ปาปา (เปลอื ก) ผกั หนาม (หวั ) มะยม (ใบ) มะเฟอง (ใบ) เนระพสู ไี ทย กไ็ ด (ใบ) ฝน (ยางฝน สกุ ) อยา งละเทาๆ กัน, ใชสดหรอื ตากแหง หรือใช วา นพงั พอน ก็ได (ทั้งตน ) ผกั บงุ ทะเล (Ipomoea ตาํ หรอื บดใหละเอียด ใสน ํา้ มันงาพอทวมตวั ยา เค่ียวไฟออนๆ pes-caprae) (เถา) หมากผู (Cordyline fruticosa) (สายพันธุ ไลน า้ํ ออกใหหมดจนเหลือแตน ้าํ มัน ใบเรียวแคบและต้ังขึ้น) (ใบ) และ หมากเมยี (ชนดิ เดยี วกับ หมากผูแ ตเ ปนสายพนั ธุที่มแี ผน ใบกวา งกวา) (ใบ) อยางละ วิธใี ช เทา ๆ กนั , ใชสดหรือตากแหง ใสน า้ํ พอทวมตัวยา ทาเพยี งเลก็ นอย แลวถนู วดตามบรเิ วณท่มี อี าการ หรอื เสน ตมใหนาํ้ งวดลงเหลอื ครงึ่ หน่ึง อมั พฤกษ อมั พาต 3-4 ครง้ั /วัน จนหาย วิธีใช ใชอ าบหรือราดบนสวนผวิ หนังที่มอี าการ 2-3 ครัง้ /วัน หรอื เมือ่ มีอาการคัน

136 มะหาด ไกรทอง ÅÐÅÒÂÅèÔÁàÅÍ× ´ »Ç´àÁÍè× ÂàÊŒ¹à͹ç (S2-30) (S2-31) -------------------- -------------------- ชวยละลายล่มิ เลอื ด บรรเทาอาการเสนเลอื ดตบี แกปวดเมือ่ ยตามเสนเอ็น เสน เอ็นอักเสบ บรรเทาอาการอมั พฤกษ-อมั พาต สวนประกอบ สว นประกอบ ดีปลี (ดอก) 17 บาท, ชา พลู (ราก) 9 บาท, ตะคานเล็กหรือ สะคาน (เถา) 7 บาท, เจตมูลเพลิงแดง (ราก) 6 บาท, ขิงแหง มะขาม (ใบ) 5 บาท, สม ปอ ย (ฝก ) ราชพฤกษหรือคูน (เนอ้ื ใน (Zingiber ligulatum) 2 บาท, ครหี้ รือสกั ขี (แกน) แสลงพนั ใต ฝก แกส ีดํา) มะกาหรอื มะกาตน ก็ได (ใบ) เถาวัลยเ ปรียง (เถา) ขิงแหง (Zingiber ligulatum) อยางละ 3 บาท, ตรีผลา อยา ง (Pha_gla_mar) (เถา) มะหาด หรอื ใช หาด กไ็ ด (แกน ) กระวาน (ผล) กานพลู (ดอก) กฤษณาหรอื กฤษณาใตกไ็ ด (เนอื้ ละ 2 บาท, สมอเทศ กระทมุ (Neo_cad) (ใบ) ไกรทอง ไมห รือแกน ) กะลําพัก (ทไี่ ดจากแกนมีเชอ้ื ราของตน สลดั ไดปา (เปลอื ก) ล้นิ กวางหรือคอ นตีหมา (เถา) ข้ีเหลก็ (แกน ) โคคลาน (Eup_ant)) บุนนาค (ผล) พรกิ หาง (Piper cubeba) (ผล) (Mal_rep) (เถา) ยานเอน็ (เถา) เถาเอ็นออ น (เถา) มา ทลายโรง กะดอม (ผล) จนั ทนแ ดง (แกน) จนั ทนา (แกน) จนั ทนเ ทศ (ผล) จนั ทนเทศ (ดอก) ผักชีใหญ (ไมท ราบชนิด) (เมด็ ) โกฐท้ัง 5 (เถา) ผักเส้ียนผี (Cleome viscosa) (ท้ัง 5) เปลานอ ย เทยี นท้ัง 5 สารสม ยาดํา นํ้าตาลทราย อยางละ 1 บาท, ตากให (Croton stellatopilosus) (เนอื้ ไม) มะหาดหรอื หาดก็ได แหง แลว บดเปนผงละเอียด บรรจใุ สแ คปซูลขนาด 400 mg. (แกน) เจตมูลเพลิงแดง (ราก) มะตมู (ผล) เทยี นดาํ โกฐสอ โกฐเขมา มหาหงิ ค ดเี กลือ อยา งละ 2 บาท, พริกไทย (ผล) วธิ ีใช ตองแตก (ราก) กาํ แพงเจ็ดช้นั (เถา) วา นน้าํ (Acorus ทานคร้งั ละ 4-5 เมด็ กอนอาหาร 3 เวลา calamus) (เหงา ) ตะคา นเลก็ หรือสะคา น (เถา) และยาดํา คาํ เตือน อยางละ 1 บาท, ใชข องสดหรือตากใหแหง หา มใชก ับสตรมี คี รรภ วธิ ใี ช ตม นํา้ ด่ืม คร้งั ละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา

137 จิงจอ เหลี่ยม เชียด ÍÑÁ¾Ä¡É-ÍÑÁ¾Òμ ÍÑÁ¾Ä¡É-ÍÁÑ ¾Òμ (S2-32) (S2-33) -------------------- -------------------- รักษาอัมพฤกษ- อัมพาต รักษาอมั พฤกษ- อมั พาต สว นประกอบ สวนประกอบ กระเทียม พรกิ ไทยขาว จนั ทนเทศ (เนื้อไม) หสั คุณเทศหรอื จนั ทนแดง (แกน) จนั ทนา (เนื้อไม) ขอนดอกพิกลุ (เน้ือไม) ชมพพู วง (Kleinhovia hospita) (เนื้อไม) อยา งละ 3 บาท, อบเชยจนี (Cinnamomum cassia) หรอื อบเชยญวน สมุลแวง (เปลือก) ดีปลี (ผล) เจตมลู เพลิงแดงหรอื ขาว (ราก) ชาพลู (ราก) และ ชา พลู (ดอก) ตะคา นเลก็ หรอื สะคาน (เถา) (Cinnamomum camphora) หรือใชเชยี ด (Cin_ine) ก็ได ระยอ ม (ราก) เปราะหอม (Kaempferia galanga) (หัว) จิงจอ หญา แหว หมู (หวั ) หญา ชนั กาดหรือหญาครนุ (หัว) เกสรทัง้ 5 เหลย่ี ม (ราก) วา นนํ้า (Acorus calamus) (เหงา) เทยี นขาว โกฐเขมา โกฐกา นพราว หรดาลกลีบทอง และ มหาหิงค อยาง ตรผี ลา อยา งละ 2 บาท, ชะลดู สนสองใบหรอื สามใบกไ็ ด ละ 2 บาท, ยาดํา ใสป รบั ปรมิ าณตามธาตุหนกั -เบาของผูปวย, (แกน ) สัก (แกน) ครห้ี รือสกั ขี (แกน) แสมทัง้ 2 (แกน ) โคคลาน (Mal_rep) ลน้ิ กวางหรอื คอ นตีหมา (เถา) ยา นเอ็น (เถา) เถา ตากใหแ หง แลวบดเปนผงละเอียด ผสมนํา้ ผึ้ง เอน็ ออ น (เถา) มาทลายโรง (เถา) มะหาด (แกน ) เถาวลั ยเปรียง ปนเปนลกู กลอนขนาด 1 ซม. (เถา) ข้ีเหล็ก จันทนเ ทศ (ผล) จนั ทนเทศ (ดอก) กระวาน (ผล) วธิ ใี ช กานพลู คาํ ฝอย (ดอก) แฝกหอม (Chrysopogon zizani- oides) (ราก) โกฐทั้ง 5 เทียนทั้ง 5 เลอื ดแรด (เลือดสัตวไมใ ช ทานครง้ั ละ 1 เม็ด หลงั อาหาร เชา และเย็น ตนไม) และยาดาํ อยางละ 1 บาท, ใชข องสดหรือตากแหง ใช เปน ยาตม หรือบดเปนผงละเอียดบรรจแุ คปซูลขนาด 400 mg. วิธีใช ตม นํา้ ด่มื คร้ังละ 0.5-1 แกวชา หรอื ครงั้ ละ 3-4 เม็ด กอนอาหาร เชาและเย็น

138 เสมด็ เถาวลั ยเปรยี ง ªÐŌҧ¢Í§àÊÕÂã¹àÅÍ× ´ á¡Œ»Ç´àÁ×Íè Â/ªÒμÒÁ»ÅÒÂÁ×Í-à·ŒÒ (S2-35) (S2-36) -------------------- -------------------- ชวยชะลา งของเสยี ในเลือด ทําใหเ ลอื ดหมนุ เวียนดี แกปวดเมือ่ ยตามรา งกาย แกอ าการชาตาม ปลายมือ ปลายเทา สวนประกอบ สว นประกอบ ตะไคร (ทัง้ 5) กะเพรา (ใบ) สะระแหน (ใบ) มะกรดู (ใบ) โหระพา (ใบ) บัวหลวง (ราก) สมลุ แวง (เปลือก) ประดูบาน เถาเอน็ ออน (เถา) ยานเอ็น (เถา) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) (Pterocarpus indicus) หรือประดูปา (Pte_mac) กไ็ ด (แกน ) เถาวัลยเ ปรยี ง (เถา) แจง (ราก) มะคําไก (ใบ) มะกาหรือใช เสมด็ /เสม็ดขาว (Melaleuca cajuputi) (ใบ) ขอนดอกพกิ ุล มะกาตน กไ็ ด (ใบ) สมอเทศ (Terminalia arjuna) (ผล) (เนือ้ ไม) อยา งละเทาๆ กนั ตากแหง แลวบดเปน ผงละเอยี ด สมอไทย (ผล) สมอดีงู (ผล) ราชครูดําหรือชงิ ดอกเดียว (ราก) สมุลแวง (เปลอื ก) ทุงฟา (เปลือกและเนือ้ ไม) หญา ขัดหรอื ใช บรรจุใสแคปซูลขนาด 400 mg. หญาขัดใบยาว (Sida acuta) ก็ได (ราก) ดนั หมหี รือกานเหลอื ง (ราก) วา นสากเหลก็ หรือพรา วนกคมุ (Mol_lat_lat) หรือใช วธิ ใี ช ตองกาย (Mol_cap) ก็ได (หัว) อยา งละเทา ๆ กนั และยาดาํ 2-3 บาท (ปรบั ปรมิ าณตามธาตุหนกั -เบา) ใชสดหรอื ตากแหง ทานคร้ังละ 4-5 เมด็ กอนอาหาร 3 เวลา วิธใี ช ตมนา้ํ ด่ืม ครัง้ ละ 0.5-1 แกว ชา (ปรบั ปริมาณตามธาตหุ นกั -เบา) กอนอาหาร เชาและเย็น

139 ชมพูนา้ํ กระแตไตไม ÍÕÊØ¡ÍãÕ Ê ÍÕÊ¡Ø ÍÕãÊ (S2-37) (S2-38) -------------------- -------------------- แกโรคอีสกุ อใี ส หรอื ไขส กุ ใส แกโ รคอสี กุ อใี ส หรือไขสุกใส สวนประกอบ สว นประกอบ หญาตีนกา (Ele_ind) (ราก) หญา ปากควาย (Dactylocteni- เถายา นาง (ราก) กระแตไตไม (เหงา ) คลา (หวั ) ระงบั พิษ (ราก) um aegyptium) (ทงั้ 5) หญา แพรก (Cynodon dactylon) กางปลาขาว (ราก) ปรงทะเล (หัว) บานไมร โู รย (ใชด อกสขี าว) (ทง้ั 5) คลุม (ราก) มะพราว (ราก) ชมพนู ํ้า (Syz_sia) (เปลือก ปรงสวนหรอื ลาํ เทง็ (ราก) มะคาํ ดีควาย (ผล) ฟกขา ว (ราก) ลาํ ตนและผล) พิมเสน และเมนทอล อยา งละเทา ๆ กนั ใชส ด หรอื ตากแหง ใสนาํ้ พอทวมตวั ยา ตม ใชไ ฟปานกลางจนนํ้างวด ทองโหลงหรือทองหลางนํา้ (เปลือก) อยางละเทาๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง เหลอื 1 ใน 3 สว น ยกลงจากไฟ เตมิ พิมเสนและ เมนทอลลงไปคนใหล ะลายหมด วธิ ีใช วธิ ใี ช ตมน้าํ ด่ืมครั้งละ 1 แกว ชา กอนอาหาร 3 เวลา และกอนนอน, และใชผ า ชุบน้ํายาเชด็ ตัวดว ย ดมื่ คร้ังละ 1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา และกอนนอน

140 กระทอ มเลอื ด เรว ใหญ ¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËÔμ ÃÔ´Ê´Õ Ç§·ÇÒà ª¹´Ô àÅÍ× ´ÍÍ¡ (S2-39) (S2-40) -------------------- -------------------- ชวยลดความดันโลหิตสูง รกั ษาโรคริดสดี วงทวารชนิดมเี ลอื ดออก สว นประกอบ สวนประกอบ มาทลายโรง (เถา) ข้ีเหล็ก (ท้งั 5) ชมุ เห็ดเทศ (ท้งั 5) อยางละ จันทนแดง (แกน) จนั ทนา (เนื้อไม) ขา วเย็นเหนือ (Smilax 0.5 kg., ขลู (เปลอื กตน) มะแวง ตนหรือมะแวงเครอื (ท้งั 5) corbularia) (หวั ) ขาวเย็นใต (Smilax sp.) (หวั ) สมกงุ อินทนลิ น้าํ (ใบ) ระยอม (หวั ) กาฝากมะมวง (เน้อื ไม) บวั บก (Emb_rib) (เถา) สบั ปะรดขาว (Ananas sp.) (เหงา) เตยทะเล (ใบ) หนมุ านประสานกาย (Schefflera leucantha) (ใบ) (Pandanus odorifer) หรอื ใชเตยเหาะ (Pan_uni) ก็ได (ราก แพงพวย (Catharanthus roseus) (ราก) คึน่ ฉาย (ราก) คํา้ ยัน) เรวใหญ (Alp_mut_nob) หรือใช ปดุ ขนดอกขาว กระทอมเลือดหรอื สบเู ลือด (หัว) รางแดงหรือคนทีดาํ (แกน ) (Alp_raf_hir) ก็ได (เมล็ด) จาํ ปาหรอื ใชจ าํ ปาปาก็ได (แกน) บอระเพด็ (เถา) ลกู ขา หรือไอแหวง (เปลอื ก) มะขามปอม (ราก) จนั ทนกะพอ (Vatica diospyroides) (เนอื้ ไม) อบเชยจนี / พริกไทยขาว หอมแดง (หวั ) กระเทยี ม (หัว) อบเชยญวน/เชยี ด ก็ได (Cinnamomum spp.) (เปลอื ก) สารสม อยา งละเทา ๆ กัน ใชสดหรือตากแหง กาหลง (Bauhinia acuminata) (ดอก) คําฝอย (ดอก) วธิ ใี ช อยา งละ 2 บาท, ตากแหงแลวบดเปน ผงละเอยี ด บรรจุใสแ คปซลู ขนาด 400 mg. ตม นํ้าดื่ม ครั้งละ 1 แกวชา กอนอาหาร 3 เวลา วิธีใช ทานครงั้ ละ 4-5 เมด็ กอนอาหาร 3 เวลา

141 กันเกรา มะกลา่ํ ตน Ã´Ô Ê´Õ Ç§·ÇÒà ä¢àŒ ÅÍ× ´ÍÍ¡ (S2-42) (S2-43) -------------------- -------------------- รกั ษาโรครดิ สดี วงทวาร รกั ษาไขเลอื ดออก ซงึ่ มอี าการรอ นในสงู ปวดเม่ือย ตามรา งกาย ปวดศีรษะ สะทา นรอ น-หนาว สว นประกอบ สวนประกอบ ตรีชวาหรืออคั คที วาร (ท้งั 5) กนั เกรา (เปลือก) เค่ียม (Cot_lan) (เปลือก) ถอบแถบนาํ้ (Derris trifoliata) (เถา) มะขาม (ใบ) มะเฟอ ง (ใบ) หมากผู (Cordyline fruticosa) เพชรสงั ฆาต (เถา) กําแพงเจด็ ชั้น (เถา) ววั หายดํา (Embelia (สายพนั ธใุ บเรยี วแคบและต้ังขน้ึ ) (ใบ) และ หมากเมีย (ชนิด sp. ชนิดนี้ยอดออ นมสี ีเขียวและมีนวลขาว) (เถา) สม กุงตรงั หรือ เดยี วกับหมากผแู ตเ ปน สายพนั ธุทมี่ แี ผนใบกวางกวา ) (ใบ) ววั หายแดง (Emb_mac ชนดิ นี้ยอดออ นมีสมี ว งแดงเร่ือๆ) (เถา) เสลดพงั พอนตัวผู (Barleria lupulina) (ใบ) หนาด (Blumea ลาํ พู (Sonneratia caseolaris) (ราก) สมลุ แวง (เปลอื ก) balsamifera) (ใบ) สะเดา (ใบ) ผกั ขวง (Glinus oppositifo- อยา งละเทาๆ กัน ใชส ดหรือตากแหง เปน ยาตม หรือบดเปน ผง lius) (ทั้งตน) ชาพลู (ใบ) ขมน้ิ ออ ย ทรงบาดาล (Senna surattensis) (เปลือกและราก) มะกลาํ่ ตน (Ade_pav) หรอื ใช ละเอียดแลวบรรจุใสแ คปซูลขนาด 400 mg. มะกลํ่าตาไก (Ade_mic) ก็ได (เปลือก) อยางละเทา ๆ กัน วธิ ใี ช ตากแหงแลว บดเปนผงละเอยี ด ตม นํ้าด่ืม ครัง้ ละ 1 แกวชา หรอื ครั้งละ 4-5 เม็ด วิธีใช กอ นอาหาร 3 เวลา ใชทั้งกนิ และทา, ยากนิ กินครั้งละ 1 ชอ นชา ผสมกบั นา้ํ ซาวขา ว 1 แกว กอ นอาหาร 2-3 เวลา แลว แตอ าการ ถาอาการหนกั ให กนิ ทุกๆ 4 ชว่ั โมง, ยาทาใชผ งยา 1 ชอ นชาผสมน้าํ ซาวขาวขนๆ 1 แกวชะโลมตามรางกาย หลงั จากกนิ ยาแลว

142 ผกั สาบ วา นสากเหลก็ 䢌àÅÍ× ´ÍÍ¡ Á´ÅÙ¡à¤ÅÍ×è ¹/ºÒí Ã§Ø âÅËÔμ (S2-44) (S2-45) -------------------- -------------------- รกั ษาไขเ ลอื ดออก ซงึ่ มีอาการรอ นในสงู ปวดเมอื่ ย รกั ษามดลกู เคล่ือน บาํ รุงโลหติ ตามรางกาย ปวดศีรษะ สะทา นรอ น-หนาว สว นประกอบ สวนประกอบ วา นชกั มดลูก (Curcuma zanthorrhiza) วา นสากเหลก็ หรอื จันทนา (เนอื้ ไม) เถายานาง (ราก) เทา ยายมอม (ราก) ทมู ทาม พรา วนกคุม (Mol_lat_lat) หรอื ใช ตองกาย (Mol_cap) กไ็ ด (ไมทราบชนิด) (ราก) ผกากรอง (Lantana camara) (ราก) (หวั ) วา นนางคํา (Curcuma aromatica) (หัว) วา นมหาเมฆ ฟก ขาว (ราก) ผกั สาบ (ราก) ผักหวานบาน (Sau_and) (ราก) (Cur_aer) (หัว) ขมิน้ ออย (หวั ) วา นนา้ํ (Acorus calamus) อยา งละเทา ๆ กัน ตากแหง แลวบดเปนผงละเอียด (หวั ) วานกบี แรด (หวั ) ราชครดู าํ หรอื ชิงดอกเดยี ว (ราก) เถาวลั ยเปรียง (เถา) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) ยอปา (แกน ) วิธีใช โกฐนํา้ เตา อยางละเทาๆ กัน ใชส ดหรอื ตากแหง ใชท ัง้ กินและทา, ยากิน กนิ คร้ังละ 1 ชอนชา ผสมกับนํา้ ซาวขาว 1 แกว กอนอาหาร 2-3 เวลา แลว แตอ าการ ถาอาการหนักให วิธีใช กินทกุ ๆ 4 ชวั่ โมง, ยาทาใชผงยา 1 ชอ นชาผสมนํา้ ซาวขาวขนๆ ตมนาํ้ ด่มื ครง้ั ละคร่ึงแกว ชา กอ นอาหาร 3 เวลา 1 แกว ชะโลมตามรางกาย หลงั จากกนิ ยาแลว

143 มะรุม จนั ทนชะมด âä«Ò§ 䢌¡Òí à´ÒãËÞ‹ (S2-46) (S2-47) -------------------- -------------------- แกโรคซางทกุ ประเภท แกไขก าํ เดาใหญ สว นประกอบ สวนประกอบ มะรุม (ใบ) ขมิ้นออ ย ลิ้นทะเล (กระดองปลาหมกึ ) พิมเสน (พืช บอระเพ็ด (เถา) ขาตาแดง (Alpinia officinarum) (หัว) ชนิดหนง่ึ Pogostemon cablin) (ใบ) อยางละเทาๆ กัน กระชาย (หวั ) ผักกาด (ไมทราบชนิด) (เมล็ด) จันทนแ ดง (แกน) ตากแหงแลวบดเปนผง จันทนา (เนือ้ ไม) จันทนช ะมดหรอื จนั ทนหอม (Man_gag) (เน้ือ ไม) หญา แหว หมู (หัว) มะแวง ตน (ท้ัง 5) ไพล (หัว) คดั เคาเครือ วธิ ีใช (ราก) ตะคา นเล็กหรอื สะคาน (เถา) ชาพลู (ราก) จุกโรหนิ ีหรอื ใชผงยาละลายกบั น้าํ มะนาวใหขน ใชกวาดลน้ิ และกวาดคอ พงุ ปลาชอน (Dischidia major) (ใบและราก) สนเทศหรือ สนแผง (Platycladus orientalis) (แกน ) กรุงเขมา (หวั ) โมก ใหญ (เปลือก) ตองแตก (ราก) แฝกหอม (ราก) กฤษณาหรอื ใช กฤษณาใตก ็ได (เนื้อไม) กะลาํ พัก (แกน ท่มี ีเช้ือราของตน สลัดได ปา) ขอนดอกพิกุล (แกนทข่ี ้ึนราของตน พกิ ุล) ชะลดู (เปลือก เถา) อบเชยจนี /อบเชยญวน/เชยี ด กไ็ ด (Cinnamomum spp.) ประดบู าน (Pterocarpus indicus) หรอื ใชประดูปา (Pte_macc) กไ็ ด (แกน ) ข้เี หล็กเลอื ด (แกน ) สมอท้งั 3 เกสร ทง้ั 2 โกฐทั้ง 5 และเทยี นท้งั 5 อยางละ 1 บาท หรือ ใชเ ทาๆ กนั ใชของสดหรือตากแหง วธิ ีใช ตม นํา้ ดื่ม ครัง้ ละ 1 แกว ชา แทรกดีเกลือหยิบมอื (ปรบั ตามธาตผุ ูปว ย) กอ นอาหาร 3 เวลา และกอนนอน

144 แจง กะทกรก μ‹ÍÁÅÙ¡ËÁÒ¡âμ ÀÙÁÔᾌ (S2-48) (S2-49) -------------------- -------------------- แกตอ มลูกหมากโต แกภมู ิแพ สว นประกอบ สว นประกอบ แจง (ราก) ขเ้ี หลก็ (แกน) ล่นั ทมหรือล่ันทมปลายใบแหลม มะตูม (ผล) หญา แหวหมู (หัว) วานน้ํา (Acorus calamus) (Plumeria rubra) (แกน) ขาวเย็นเหนอื (Smilax corbularia) (เหงา ) บอระเพด็ (เถา) กะทกรก (Passiflora foetida) (ราก) (หัว) ขา วเยน็ ใต (Smilax sp.) รามหรือพิลังกาสา (ราก) อยาง ตังตาบอดหรอื ไฟเดอื นหา (เน้อื ไม) ตาํ ลึง (ราก) ชา พลู (ดอก) ละ 3 บาท, หญาไทรหรือหญาแซมไซ (ทัง้ ตน ) 2 บาท, สารสม ขงิ แหง (Zingiber ligulatum) (หัว) อยา งละเทา ๆ กนั ตากแหง และดนิ ประสิวขาว อยา งละ 1 บาท, เปลือกหอยแครง 2 สลงึ แลว บดเปน ผงละเอยี ด ผสมกบั นา้ํ ผ้ึง ใชของสดหรือตากแหง ปน เปน ลกู กลอนขนาด 6-7 มม. วธิ ใี ช วิธใี ช ตม นาํ้ ดมื่ คร้ังละ 1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา ทานครัง้ ละ 3-5 เม็ด กอ นอาหารเชา และเยน็

145 สะเดาเย็น สายหยุด ºíÒÃاâÅËÔμÊμÃâÕ ´Âμç/ ºÒí ÃاàÅ×Í´/ËÇÑ ã¨/ÃÒ‹ §¡Ò »ÃШíÒà´Í× ¹à»¹š »¡μÔ (S2-51) (S2-50) -------------------- -------------------- บํารุงเลือด ดมู ีเลอื ดฝาด บาํ รุงหัวใจ บํารงุ รางกาย บาํ รุงโลหิตของสตรโี ดยตรง รกั ษาอาการประจาํ ท้งั ชาย-หญิง แกอ าการซบู ผอม เดือนใหเปน ปกติ แกโลหติ ระดเู สยี บํารงุ ธาตุ สว นประกอบ สว นประกอบ ฝาง (แกน ) 2 บาท, จําปา (เกสร) กระดังงาหรอื กระดงั งาสงขลา คําฝอย (ดอก) 2 บาท, ประดหู รือประดปู า (Pte_macc) ก็ได (Can_odo) หรือใช กระดังงาดง (Cya_sum) กไ็ ด (ดอก) (แกน) ฝาง (แกน) กาํ แพงเจด็ ช้ัน (เถา) สะเดาเยน็ หรือขอบชะ นาง (เถา) กระดุมทองเลือ้ ย (ราก) สังหยูใบเลก็ หรือสาวสะดุง คาํ แสดหรอื คําเงาะ (Bixa orellana) (ดอก) โมกแดง (เปลอื ก และเนือ้ ไม) สายหยดุ (ดอกและราก) เถากระดึงชาง (ลกู และ (ราก) ใบตา งดอก (เถา) คอ นหมาขาว (Dra_ang) บุนนาค เถา) กระวาน (ผล) กานพลู กฤษณาหรือกฤษณาใตก ็ได (เนื้อไม) (ดอก) บัวหลวง (เกสร) พรกิ ไทย ชบา (Hibiscus rosa-sinen- ชะลดู (เปลอื ก) อบเชยจีน/อบเชยญวน/เชียด กไ็ ด (Cinnamo- sis) (ดอก) เบญจกลู เทยี นดํา (เมด็ ) กระดูกงูเหา (สัตว) และ mum spp.) ชะเอมเทศ (เนอื้ ไม) ขม้นิ เครอื (Arc_fla) (เถา) กะลาํ พัก (จากแกน ไมส ลดั ไดปา ท่มี เี ช้ือรา) ขอนดอกพิกลุ (จาก กํามะถันเหลือง อยางละ 1 บาท ใชข องสดหรือตากแหง แกนไมพกิ ุลทีม่ เี ช้อื รา) จันทนแดง (แกน ) จนั ทนา (แกน ) วิธีใช จนั ทนเ ทศ (ผล) จนั ทนเ ทศ (ดอก) เบญจกลู โกฐท้งั 5 เกสรทัง้ 5 เลอื ดแรด (สตั ว) อยางละ 1 บาท ใชตากแหง แลว บดเปนผง ตม น้ําด่มื ครัง้ ละครึง่ แกวชา กอนอาหาร เชา และเยน็ ละเอยี ด บรรจุใสแ คปซลู ขนาด 400 mg. หรือใชเ ปนยาตมก็ได วธิ ใี ช ทานครง้ั ละ 4-5 เมด็ หรอื ดม่ื ครัง้ ละ 1 แกว ชา กอ นอาหาร เชาและเย็น

146 กําลงั วัวเถลิง พญามือเหล็ก «‹ÍÁá«Á/àÊÃÁÔ ÊÌҧàÊŒ¹àÍ¹ç ¾¡Ô Òà «‹ÍÁá«Á/àÊÃÔÁÊÃÒŒ §àʹŒ àÍç¹¾¡Ô Òà (S2-53) (S2-54) -------------------- -------------------- ชว ยซอมแซม และเสริมสรา งเสนเอ็นท่ีพิการ ชวยซอมแซม และเสรมิ สรา งเสนเอ็นทพ่ี ิการ แกอ าการกระษยั เสนในทอ ง (เสน ทองแข็ง) สวนประกอบ สวนประกอบ เถาเอ็นออ น (เถา) เถาวัลยเ ปรยี ง (เถา) ขวากไกห รือเบนขอ (Str_axi) (แกน ) ประคาํ ไก (ใบ) บัวบก (ท้ัง 5) ยา นเอ็น (เถา) ตะคา นเล็กหรือสะคาน (เถา) บัวหลวง (เกสร) หญา ตีนนก ไพล (หัว) กําลังวัวเถลิง (Ana_luz) (ตนและราก) พกิ ุลหรือใช (Ele_ind) (ท้ัง 5) ขี้เหล็ก (แกน ) พญามูลเหลก็ หรอื พกิ ุลปาก็ได (เปลอื ก) ไกรทอง (เปลือก) เจตมลู เพลิงแดง (ราก) พญามือเหลก็ (Str_luc) (เถา) เถาวัลยเ ปรียง (เถา) ถวั่ ผี (Macroptilium lathyroides) (ตนและใบ) องั กาบแดง (ไมท ราบชนิด) (ใบ) เทยี นเกลด็ หอย อยา งละเทาๆ กนั ตากแหง กาํ ลงั ววั เถลงิ (Ana_luz) (ตนและราก) ขงิ แหง (Zingiber ligulatum) พริกไทย วานน้าํ (Acorus calamus) (เหงา ) แลวบดเปนผงละเอยี ด ผสมกบั นํ้าผึง้ กระวาน (ใบและลกู ) มะนาว (ผล) มะกรูด (ราก) สม ซา (ผวิ ผล) ปนเปนลูกกลอนขนาด 1 ซม. สมอท้ัง 3 เทียนดํา โกฐพงุ ปลา เกลือสินเธาว มหาหงิ ค วธิ ีใช อยา งละเทา ๆ กนั ตากแหง แลว บดเปนผงละเอียด ทานครั้งละ 1-2 เม็ด กอนอาหาร 3 เวลา, และแบง ตัวยาผง วธิ ีใช เคยี่ วกบั นา้ํ มนั มะพราว ใชนวดบริเวณทม่ี ีอาการ ใชผงยา 1 ชอนชา ละลายกบั น้ํามะนาว/มะกรูด/สมซา /นํา้ สม สายชู อยา งใดอยางหน่งึ ทาน 2 ครั้ง กอ นหรือ หลงั อาหาร เชา และเยน็

147 เครอื ปลอก เสม็ดชุน ÂÒÅÒŒ §âä¡Í‹ ¹¡ÒÃÃ¡Ñ ÉÒâäÃкºàʹŒ à͹ç 䢌ËÇÑ´ãËÞ‹ (S2-55) (S2-57) -------------------- -------------------- ชว ยชาํ ระลา งระบบภายในรางกายกอนการรกั ษาโรค แกไขหวัดใหญ ที่เกี่ยวกับระบบเสนเอน็ อมั พฤกษ อัมพาต สว นประกอบ สวนประกอบ หนุมานประสานกาย (ใบ) 2 บาท, บอระเพ็ด (เถา) โคก- เถาวลั ยเปรยี ง (เถา) 6 บาท, ราชพฤกษห รอื คูน (เน้อื ในฝกสดี าํ ) กระออม (Cardiospermum halicacabum) (เถา) หอมแดง 3 บาท, เครอื ปลอกหรอื เถาวัลยเ หล็ก (เถา) วา นสากเหลก็ หรือ (หัว) มะตมู (ผล) ตะเคยี นทอง (เปลือกและราก) กะตงั ใบ (หัว) พราวนกคุม (Mol_lat_lat) หรอื ใช ตองกาย (Mol_cap) ก็ได มะปริงหรือมะปราง (ราก) ขนั ทองพยาบาท (ราก) เสม็ดชุนหรอื (หวั ) ขี้เหลก็ (แกน) สมอท้ัง 3 มะขามปอม (เนอื้ ผล) มะกาหรือ เสมด็ แดง (ราก) ชะเอมปา (เถา) เบญจโลกวิเชียรและเบญจกลู อยางละ 1 บาท, และกระเทียม 5 กลีบ ใชของสดหรอื ตากแหง ใชม ะกาตน กไ็ ด (ใบ) ตองแตก (ราก) หญา แหว หมู (หวั ) ใสน ํ้าพอทวมตัวยา ตมดวยไฟปานกลางจนนํ้างวดลงเหลอื 1 ใน บอระเพ็ด (เถา) ขม้นิ ออย เทยี นทงั้ 5 โกฐนาํ้ เตา ยาดํา และ 3 สว น แลว เตมิ เมนทอล 2 บาท คนใหละลายแลว ยกลง สนิมเหลก็ (แทง เหลก็ ท่ขี นึ้ สนิม) อยา งละ 2 บาท ใชของสดหรอื ตากแหง วิธีใช วธิ ใี ช ทานคร้ังละ 1 แกว ชา กอ นอาหาร 3 เวลา และกอนนอน หรือ ถา มอี าการมากทานทุกๆ 4 ช่วั โมง ตมนา้ํ ดม่ื ครงั้ ละ 0.5-1 แกว ชากอนนอน

148 ฟาทะลายโจร รางแดง ËͺË×´ ºÒí Ã§Ø ¡Òí Å§Ñ /ª¡Ù Òí Å§Ñ (S2-58) (S2-59) -------------------- -------------------- แกหอบหืด ชวยบํารงุ กาํ ลัง ชูกําลงั ใหม เี รยี่ วแรงทํางาน สว นประกอบ สว นประกอบ ฟาทะลายโจร (ท้งั 5) 53 บาท, หนุมานประสานกาย (ใบ) 33 กระทอ ม (ใบ) 6 บาท, กระทอ มเลอื ดหรือสบูเลอื ด (หวั ) บาท, มะแวง เครือ (ผล) 13 บาท, สมอเทศ (ผล) สมอไทย (ผล) รางแดงหรือคนทดี ํา (แกน ) กระชายดาํ (หัว) สมลุ แวง (เปลือก) มะขามปอ ม (เน้อื ผล) อยางละ 20 บาท, บอระเพ็ด (เถา) และ หญาแหวหมู (หวั ) อยา งละ 13 บาท, ตากแหงแลวบดเปนผง ราชครดู าํ หรือชิงดอกเดียว (ราก) เนียนหรือมะพลับปา (Dio_die) (เปลอื กตน) ชาอหู ลง (ใบ) อยา งละ 4 บาท ใช ละเอียด ผสมกับนา้ํ ผ้ึงปนเปน ลกู กลอนขนาด 1 ซม. ของสดหรือตากแหง ใสน ้ําพอทว มตัวยาตมดว ยไฟปานกลางจน วิธใี ช น้าํ งวดเหลอื 1 ใน 3 สว น ทานครั้งละ 2-3 เม็ด กอ นอาหาร 3 เวลา วธิ ใี ช ด่มื คร้ังละ 1 แกว ชา กอนอาหารและกอ นทํางาน คําเตอื น ควรดื่มกอนเวลาเขานอนมากกวา 6 ชว่ั โมง เพราะจะทําใหน อน ไมหลบั และไมค วรใชกบั สตรีมีครรภ หรอื เด็กอายุตํา่ กวา 15 ป

149 วา นมหาเมฆ โดไมร ลู ม ºíÒÃ§Ø Ã¡Ñ ÉÒÁ´ÅÙ¡ »Ç´àÁ×Íè ¡ÅÒŒ Áà¹Í×é -àÊŒ¹àÍ¹ç ºÒí Ãا¡íÒÅ§Ñ (S2-60) (S2-61) -------------------- -------------------- ชวยบํารงุ รกั ษามดลกู บาํ รุงสตรหี ลังคลอด มดลูกพิการ แกป วดเมื่อยกลา มเนอ้ื -เสน เอน็ บาํ รงุ กําลัง สวนประกอบ สวนประกอบ วา นชกั มดลูก (Curcuma zanthorrhiza) (หวั ) วา นมหาเมฆ โดไมร ลู ม (ทัง้ 5) เถาวัลยเ ปรียง (เถา) กาํ ลังววั เถลงิ (ตน และ (หัว) โดไมรูล ม (ท้ัง 5) ราชครูดาํ (ราก) หรือสบดู าํ (หวั และเถา) ราก) เถาเอ็นออ น (เถา) กําแพงเจ็ดช้ัน (เถา) เหงือกปลาหมอ ดอกขาวหรือมวง (ลาํ ตน) ทงิ้ ถอ น (เปลือก) หมากผปู า หรือ โมกเครอื (เถา) ขา (หวั ) กระทอื (หวั ) กระชาย (หวั ) ชะลูด กําลังหนมุ าน (Dra_ter) มะตูม (ผล) เถาคนั หรอื เถาคนั แดง (เปลอื กเถาและเนอ้ื ไม) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) ชิงช่ี (ราก) (เถา) กุมบก (เนือ้ ไม) ตะโกนา (เปลอื ก) บอระเพ็ด (เถา) บอระ เพด็ พงุ ชา ง (หัว) มา ทลายโรง (เถา) กระชาย (หัว) กะเพราแดง เทพทาโรหรอื จวง (เนื้อไม) หญา ขดั (ราก) โกฐน้าํ เตา (Ocimum tenuiflorum) (ทัง้ 5) ทอ มหมูชอ หรือกระดูกไกแดง อยางละ 1 บาท ใชของสดหรอื ตากแหง (ราก) ลกู ขาหรอื ไอแหวง (เปลือก) กนั เกรา (แกน) บาวมา มืด (ทั้ง 5) โคคลาน (Mal_rep) (เถา) หมากหมก (ราก) ถวั่ พู (หัว) วิธีใช หญา แหวหมู (หัว) กรงุ เขมา (ราก) ครีห้ รอื สักขี (แกน) ราชครูดาํ (ราก) เมอ่ื ยดูกหรอื เม่อื ยแดง (เถา) รางแดงหรือคนทดี ํา (แกน ) ตมนาํ้ ดื่ม ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นอาหารเชาและเยน็ สงั หยูใบเล็กหรอื สาวสะดุง (ราก) พาโหมตน (ราก) ทุงฟา (เปลือกหรอื เน้อื ไม) เหล็กราชครู (หวั ) เครืองูเหา (ใชเ ถาที่มียาง สีแดง) แกงเลียงใหญหรือกระดูกคา ง (เปลือกหรือเนอ้ื ไม) พรกิ ไทย อยางละ 1 บาท ใชของสดหรือตากแหง ใสเหลา ขาว พอทว มตัวยา ดองไวอยางนอย 7 วัน วิธีใช ดืม่ คร้ังละ 1 จอก กอ นอาหาร เชาและเยน็