พืชป่าสมุนไพร

50 พกิ ลุ ปา 338 สนสองใบ 399 เสม็ดชนุ 428 400 หญา ใตใบ 434 มะเค็ด 350 สนสามใบ 403 หญาหนตู น 438 414 หวา 447 มาทลายโรง 363 สมแขก 417 อินทนิลน้ํา 457 417 อินทรชิต 458 มกู เขา 364 สะตอ 431 392 ยอปา 371 สะเอง 306 วานกบี แรด 403 312 สมแขก 411 ระยอม 379 สกั 314 สลดั ไดปา 414 316 สะตอ 417 รางจืด 380 สําโรง 347 สะเอง 417 363 สัก 428 44. ËÁÇ´ÂÒá¡âŒ ä¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËμÔ Ê§Ù -μÒíè 376 เสมด็ ชนุ 428 377 แสมสาร 434 กระแตไตไ ม 184 บอระเพด็ พุงชา ง 379 หญา ใตใบ 457 381 อนิ ทนลิ นา้ํ 458 กระทมุ 186 ประยงคเกลอ่ื น 387 อนิ ทรชิต 427 กระบก 187 ปอขนุน 352 เสง เล็ก 442 403 หมกั แปม 457 กา งปลาเครือ 197 ปอฝาย 417 อินทนิลน้าํ กาฝากมะมวง 198 มะขามปอ ม ข้เี หลก็ 213 มาทลายโรง ชะเอมปา 245 ยายกงั้ เลก็ ชุมเหด็ เทศ 250 รกฟา เชียด 251 ระยอ ม ตะไหล 269 รางแดง เถายานาง 286 ลกู ขา 45. ËÁÇ´ÂÒÅ´ä¢Á¹Ñ กาฝากมะมว ง 198 มะตาด ชะเอมปา 245 สมกงุ ตรงั เถายานาง 286 สัก

51 46. ËÁÇ´ÂÒÅÐÅÒÂÅÁÔè àÅÍ× ´ กระวาน 189 จนั ทนแดง 235 มะหาด 361 สลดั ไดปา 411 กระวานขาว 190 จันทนา 237 หาด 451 กฤษณา 191 ชาพลู 245 มะคาโมง 349 มะดูก 350 กฤษณาใต 192 ตะคา นเลก็ /สะคาน 265 มะตมู 353 มะไฟ 356 ครี้ 218 บุนนาค 307 โมกมัน 366 ยอปา 371 47. ËÁÇ´ÂÒâäà¡ÕèÂǡѺμѺ,Ãкº¹íÒé ´/Õ ¹ÔèǶ§Ø ¹íÒé ´/Õ ´Õ«Ò‹ ¹/ºíÒÃاμѺ ยางนา 372 วานมหาเมฆ 395 กระดงึ ชา งเผอื ก 182 ชมุ แสงแดง 250 สนสองใบ 399 สนสามใบ 400 กรงุ เขมา 191 ดีปลาก้ังปา 254 สมอไทย 407 สมอพเิ ภก 407 กลว ยเตา 193 แดง 256 สะบา 415 สัก 417 กดั ล้นิ 196 ตะโกสวน 262 สังวาลพระอินทร 419 กา นเหลือง 198 ตะคา นเล็ก 265 กําแพงเจด็ ชนั้ 203 ตาไกใบกวาง 270 กาํ ลังหนุมาน 204 ตาลเหลือง 275 เกลด็ ปลา 200 เตา รา ง 283 เกล็ดปลาชอ น 201 นมพิจติ ร 298 ขาเปย นุม 209 ปลาไหลเผอื ก 313 คัดเคาดง 222 พญาปลอ งทอง 327 เครือปลาสงแดง 230 พลวง 331 จันทนแดง 235 พังโหม 336 แจง 240 มะเกลือ 346 ชา พลู 245 มะคาแต 348

52 แสมสาร 428 หญาใตใ บ 434 แสลงใจ 429 หวายขม 448 48. ËÁÇ´ÂÒâäà¡èÕÂÇ¡ºÑ äμ/ÁÒŒ Á/¢ºÑ »Ê˜ ÊÒÇÐ/¢ºÑ ¹èÔÇã¹Ãкºäμ/¹èÇÔ ã¹·ÍŒ §/ºíÒÃ§Ø äμ กระดึงชางเผอื ก 182 โดไมรูลม 257 มะกา 344 345 กระแตไตไม 184 ตองเตา 260 มะกาตน 359 360 กรงุ เขมา 191 ตะคานเลก็ /สะคาน 265 มะระข้นี ก 363 378 กลอย 193 ตานดํา 283 มะหวด 381 385 กลึงกลอม 194 เตง็ หนาม 280 มันเสา 389 389 กาํ ลงั หนมุ าน 204 เตยเหาะ 281 รสสคุ นธ 395 399 ขมิน้ เครือ (Arc_fla) 205 เถาพนั ซา ย 285 รางแดง 400 407 ขอยหนาม 207 เถาวัลยเ ปรียง 287 ฤๅษีผสมแกว 409 415 ขาเปย นมุ 209 ไทรยอย 295 เล็บเหยี่ยว 419 428 ขีเ้ หล็ก 213 บอระเพ็ด 306 โลด 437 คนทา 217 ประคําไก 310 วานมหาเมฆ คัดเคา ดง 222 ปลาไหลเผอื ก 313 สนสองใบ เครืองูเหา 229 ไผรวก 324 สนสามใบ โคคลาน (Mal_rep) 225 พรกิ ปา 330 สมอพิเภก ไครน้ํา 232 พฤกษ 330 สมลุ แวง จนั ทนแดง 235 พังโหม 336 สะบา จันทนา 237 โพบาย 340 สงั วาลพระอนิ ทร ชาพลู 245 แฟบนาํ้ 341 แสมสาร ดันหมี 254 มะกองขาว 343 หญาสองปลอ ง

53 หมีเหม็น 445 หวั รอยรู 446 เอือ้ งหมายนา 460 49. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒÃ´Ô Ê´Õ Ç§·ÇÒà 293 วานมหาเมฆ 395 314 สม กบ 401 กนั เกรา 196 ท้งิ ถอ น 317 สมกุง (Emb_rib) 402 359 สมกุงตรงั 403 กาํ แพงเจ็ดชั้น 200 ปอกระสา 360 สมอพิเภก 407 377 สมุลแวง 409 เคย่ี ม 228 ปุดขนดอกขาว 384 สกั ขี้ไก 418 388 สนั โสก 421 งิว้ ปา 233 มะสอย 315 เลบ็ มอื นาง 388 จนั ทนแดง 235 มะสอยใหญ 340 สันโสก 421 346 เอื้องหมายนา 460 จันทนา 237 รกฟา 354 361 พิกุล 335 ตรีชวา 258 เรว ใหญ พกิ ลุ ปา 338 232 มะกาเครอื 344 เตยเหาะ 281 เล็บมอื นาง 245 ยางแดง 371 256 ยางนา 372 50. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒâäμÒ/ËÙ/¨ÁÙ¡ 275 ยางมันหมู 372 332 กรวยปา 182 ปอเตา ไห (Enk_mal) 335 กาสามปก 199 โพบาย เขม็ ปา 215 มะเกลอื ดีหมี มะนาวผี ตาลเหลอื ง 275 มังตาน 51. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒâ俘¹/à˧Í× ¡/»Ç´¿˜¹/ÃÒí ÁйҴ/ กระวาน 189 ไครน า้ํ กําจัดตน 202 ชาพลู กุก 199 แดง เกล็ดปลาชอ น 201 ตง่ิ ตงั่ ขอ ย 206 พลองแกม อน ขนั ทองพยาบาท 208 พงั แหรใหญ

54 ยางยงู 373 สานใหญ 421 ยางวาด 374 หมีเหมน็ 445 52. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒâäÁÐàçç กระดึงชา งเผอื ก 182 ปลาไหลเผือก 313 สมอพเิ ภก 407 410 กระทงลาย 184 พฤกษ 330 สรอยอนิ ทนลิ 417 428 ขอยนํ้า 207 มะกาเครือ 344 สกั 437 437 ขะยอ มหลวง 208 มะเค็ด 350 แสมสาร 450 453 ขาเปยนุม 209 มะดกู 350 หญา ล้นิ งู 383 เครืองเู หา 229 มะเดื่อปลอ ง 351 หญา สองปลอ ง 439 ชา พลู 245 มะตูม 353 หางหมาจอก 383 406 ตะคา นเล็ก 265 โมกมัน 366 เหมอื ดจ้ี 407 461 เถานา้ํ ดบั ไฟ 284 ยา นขลง 374 นมควาย 296 สมอไทย 407 53. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒÍÒ¡ÒÃÇÂÑ ·Í§/âäà¡ÂÕè ǡѺÎÍÃ⏠Á¹/ä·ÃÍ´/ μÍ‹ ÁäÃŒ·‹Í กลว ยปา 193 ประดู 311 ราชพฤกษ คอแลน 220 ฝาง 325 หญาเหนยี วหมา คดั เคา เครือ 222 มะกา 344 54. ËÁÇ´ÂÒ¤ÅÒÂà¤ÃÕ´/äÁà¡Ã¹/ÃкºÊÁͧ กฤษณา 191 ชา พลู 245 ราม กฤษณาใต 192 ตะคา นเลก็ /สะคาน 265 สมอดงี ู ข้ีเหล็กเลอื ด 214 น้วิ มือพระนารายณ 302 สมอพเิ ภก คอแลนเขา 221 มะขามปอ ม 347 ฮอสะพายควาย

55. ËÁÇ´ÂÒÃÑ¡ÉÒ¡ÒÁâä/˹ͧã¹/âä·Ò§à¾ÈÊÑÁ¾¹Ñ ¸ 55 กระทงลาย 184 ปลาไหลเผอื ก 313 มะพอก 355 421 กําแพงเจ็ดชนั้ 203 ฝาง 325 สนั โสก 363 เนระพูสไี ทย 302 มะดูก 350 383 431 56. ËÁÇ´ÂÒÃ¡Ñ ÉÒâääÁμ‹ Ô´μÍ‹ ·Ò§ÃкºÊ׺¾¹Ñ ¸·Ø Ñ§é ªÒÂ-ËÞÔ§/μ‹ÍÁÅ¡Ù ËÁÒ¡âμ/ 449 äÊŒàÅÍè× ¹·é§Ñ ËÞ§Ô -ªÒ 450 กระทอ มเลือด 185 แจง 240 มา ทลายโรง กา งปลาเครอื 197 ดูกไกยา น 256 ราม กําแพงเจ็ดชัน้ 203 นมชะนี 297 สาํ โรง ข้เี หลก็ 213 ปลาไหลเผือก 313 หวายลิง ไขเ นา 216 ฝาง 325 คอแลนเขา 221 พญามลู เหล็ก 327 57. ËÁÇ´ÂÒäÅ‹-¦Ò‹ -àºè×ÍáÁŧ/ÊμÑ Ç 270 หางไหลแดง กลอย 193 ตับเตาตน ขแี้ รด 213 มะเคด็ 350 คนทา 217 แสมสาร 428

56

57 ส่วนที่ 1 บทนํา พืชสมุนไพรเปน กลุมพชื ที่มศี กั ยภาพตอการนาํ มาใช ประโยชนและพฒั นาเศรษฐกิจของชาตบิ นฐานทรัพยากร ชีวภาพ ปจจบุ ันพชื สมนุ ไพรสว นใหญย งั คงถูกเกบ็ หามา จากปาธรรมชาติที่นับวันจะหาแหลง เก็บยากขนึ้ ทุกวัน ตอ งเขาไปหาตามปา ลกึ ทยี่ ังคงความอุดมสมบรู ณเ ชน ใน พ้นื ที่ปาอนรุ ักษ เน่อื งจากพชื ปาสมนุ ไพรหลายชนิดมถี ่ินอาศัยท่ยี ากตอการนํามาปลกู ใหเจริญ เติบโตเปนอยา งดีนอกพ้นื ทีป่ า อันมีระบบนเิ วศท่ีเฉพาะตัว หรือดว ยความเชอ่ื ที่ วา สมนุ ไพรทห่ี าไดจากในปา จะมตี ัวยาออกฤทธิท์ ีด่ กี วาตนท่ถี ูกปลูกนอกพืน้ ทป่ี า สาเหตุดงั กลาวสง ผลใหพ ืชปาสมนุ ไพรหลายชนดิ ในปาธรรมชาติมจี ํานวน ประชากรทีล่ ดลงและหายากมากขน้ึ จนหมอสมนุ ไพรพ้ืนบา นหลายทา นไม สามารถคน หาพืชสมุนไพรเหลา น้นี าํ มาเปนสว นผสมปรุงตํารบั ยาได สง ผลตอ การถา ยทอดองคความรใู หแ กศ ิษยร นุ ตอ ๆ มา ย่งิ ไปกวาน้นั การเส่ือมความนิยมตอการรกั ษาความเจบ็ ปว ยดวยสมนุ ไพรสง ผลใหหมอสมุนไพรถูกลดบทบาทลงในสงั คมไทยและมีจํานวนลดนอ ยลงเปน อยางมากในปจ จุบัน ทเ่ี หลอื อยูก็ลว นแตม อี ายุมากขาดทายาทผสู บื ทอดองค ความรู

58 ดว ยสถานการณของพืชปา สมนุ ไพรในพน้ื ทีป่ า อนรุ ักษ และองคความรดู า นสมนุ ไพรของทอ งถิ่นตาง ๆ ทก่ี ําลงั จะ สูญหายไปในเวลาอนั ใกลน ้ี กรมอทุ ยานแหงชาติ สัตวปา และ พันธพุ ชื ไดเ ล็งเหน็ วกิ ฤตการณน ้ี ในฐานะทเ่ี ปน หนวยงานอนั มี ภารกิจหลักในการดูแลพ้ืนท่ปี า อนรุ กั ษท ่ัวประเทศ และมี หนว ยงานภายใตสงั กดั คือ สํานักวจิ ัยการอนรุ กั ษปาไมและ พนั ธุพชื ซง่ึ มภี ารกจิ งานวิจัยในพ้นื ท่ีปาอนรุ กั ษโ ดยตรง โครงการสํารวจและจัดทาํ ขอมลู พชื สมุนไพรในพื้นทปี่ าอนุรักษ ปง บประมาณ พ.ศ. 2562 จึงเกดิ ขึ้นเพือ่ ตอบสนองตอแผนแมบ ท แหงชาตวิ าดวยการพัฒนาสมนุ ไพรไทย ฉบับท่ี 1 พ.ศ. 2560-2564 ซง่ึ กรมอทุ ยานแหงชาติ สตั วป า และพันธุพืช มีสว นรับผดิ ชอบตอ ยุทธศาสตรท่ี 1 มาตรการที่ 3 การอนุรักษและการใชพชื สมุนไพร จากปาอยา งยง่ั ยืน แผนงานท่ี 1 : จัดทําฐานขอมูลพืชสมนุ ไพรและ ภมู ิปญ ญาการใชประโยชนข องประเทศไทย และ แผนงานท่ี 2 : สรางเครอื ขา ยอนุรกั ษพ ืชสมนุ ไพร การดําเนินงานโครงการดงั กลาวไดแ บง งานออกเปน 2 สว นหลัก คือ สว นอาํ นวยการ ดําเนินการโดยกลุมงานพฤกษศาสตรปา ไม ทร่ี บั ผิดชอบวางแผนการดาํ เนินงานดา นวิชาการและ แผนการทํางานภาคสนาม ประสานงาน และติดตามขอมูล ตรวจสอบ และวเิ คราะหข อ มูลใหม คี วามถูกตอ งทางวิชาการ เพ่ือนํามาจัดทําฐานขอมลู พชื สมนุ ไพร หนงั สือเผยแพร และ ปายช่อื พชื สมุนไพรทีถ่ ูกตดิ ตง้ั ในสวนรวบรวมพนั ธุกรรมพืชปา สมุนไพร สวนปฏบิ ัตกิ ารภาคสนาม ท่ดี ําเนินการโดยสวน พฤกษศาสตร 4 แหง รวมกบั นกั พฤกษศาสตรจ ากกลุมงาน พฤกษศาสตรป า ไม และหมอสมุนไพรพ้นื บานในพ้ืนทใ่ี กลเ คียง พื้นท่ีปา อนรุ ักษทง้ั 4 แหง ไดแก

59 1. สวนพฤกษศาสตรสกุโณทยาน จงั หวดั พษิ ณโุ ลก ดาํ เนนิ การสํารวจขอ มูลพืชปา สมนุ ไพร ในพื้นทอ่ี ทุ ยานแหงชาตทิ งุ แสลงหลวง จงั หวัด พิษณุโลก และเพชรบรู ณ 2. สวนพฤกษศาสตรภูฝอยลม ๖๐ พรรษา มหาราชินี จงั หวัดอดุ รธานี ดําเนนิ การสํารวจ ขอ มูลพืชปาสมุนไพรในพ้นื ท่อี ทุ ยานแหง ชาติ นายูง-นํ้าโสม จังหวัดอุดรธานี เลย และหนองคาย 3. สวนพฤกษศาสตรเขาหินซอน จังหวัด ฉะเชิงเทรา ดําเนินการสํารวจขอมูลพชื ปา สมุนไพร ในพื้นที่เขตรกั ษาพนั ธสุ ัตวป าเขาอางฤาไน จังหวัด ฉะเชิงเทรา และสระแกว 4. สวนพฤกษศาสตรท ุงคา ย จงั หวัดตรัง ดาํ เนนิ การสํารวจขอ มูลพืชปาสมนุ ไพรในพน้ื ทีเ่ ขต รักษาพนั ธุส ัตวป า เขาบรรทดั จงั หวัดตรงั และ พัทลงุ

60 ผลการดําเนนิ งานทําใหก รมอุทยานแหงชาติ สัตวป า และพันธุพืช สามารถตอบ สนองตอแผนแมบ ทแหงชาติ คอื ปา ยช่อื พืชสมุนไพรพรอ ม QR code เชื่อมตอ ขอมูลกับระบบฐานขอ มูล 1. การจัดทาํ ฐานขอมูลพชื ปา สมนุ ไพรจากพ้นื ท่ีปาอนุรักษจํานวน 4 แหง โดยมขี อมูลดานสมุนไพรและดานพฤกษศาสตร พรอ มภาพประกอบ ใน ระบบฐานขอมูลพชื ปาสมุนไพรในพน้ื ทป่ี าอนรุ กั ษ ประมาณ 700 ชนดิ ท่ีเผย แพรผ า นทางเวบ็ ไซด www.dnp.go.th/botany/herb.html องคความรสู วนใหญไดม าจากหมอสมนุ ไพรพน้ื บา นในพ้นื ทใ่ี กลปา อนรุ ักษ จํานวนทัง้ หมด 12 คน เปนตวั แทนจากภมู ภิ าคทัง้ 4 และบางสวนเปนขอ มลู ทตุ ยิ ภูมิจากเอกสารอางอิง โดยมกี ารจัดเก็บตวั อยางพชื สมุนไพรแบบแหง เปนตวั อยา งอา งอิง (voucher specimens) ถกู เกบ็ รกั ษาไวในพพิ ธิ ภณั ฑพืชกรมอทุ ยานแหง ชาติ สตั วปา และพันธพุ ชื (BKF) จาํ นวน 370 ชน้ิ 2. หนงั สือ “พชื ปา สมนุ ไพร” เปน อกี ชองทางหนงึ่ ท่ีคณะทํางานไดจดั ทําขึน้ เพื่อใชเ ผยแพรอ งคความรอู นั เปนประโยชนและชวยในการอนุรกั ษอ งค ความรูดานสมุนไพรพนื้ บานของประเทศไทยไวไดอ กี ทางหนง่ึ 3. ปายชื่อพืชสมนุ ไพรพรอมระบบ QR code ที่ถกู ตดิ ตงั้ ใหกบั พืช สมุนไพรทีถ่ ูกรวบรวมจากการเขา สาํ รวจพ้ืนท่ปี า แลวนํามาปลกู ไวในสวน รวบรวมพนั ธกุ รรมพืชปา สมนุ ไพรนอกถิน่ กาํ เนดิ ในสวนพฤกษศาสตรท ั้ง 4 แหง ๆ ละประมาณ 100 ชนิด

61 จดั ทําสวนรวบรวมพันธกุ รรมพชื ปา สมุนไพรและนําพชื สมนุ ไพรท่อี นุบาลไวล งปลูก เกบ็ ตนสมนุ ไพรจากปามาอนบุ าล กอ นนําลงแปลงปลูก ตัวอยา งพชื สมุนไพรแบบแหง ใชเปนตัวอยา งอางองิ ถกู เกบ็ รักษาไวในพพิ ธิ ภัณฑพ ชื และ แสดงในระบบฐานขอมูล

62 ขอมลู ทัง้ 3 สว นเชื่อมโยงบนระบบฐานขอมลู เดียวกัน เพอื่ จดั ใหเ ปน ชองทาง และพืน้ ท่ีเรยี นรดู านพชื ปาสมนุ ไพรในทอ งถ่ิน สามารถใชเ ปนแหลงพันธุกรรมพชื ปาสมุนไพรทีเ่ ปดโอกาสใหแ กบ คุ คลท่ัวไปเขามาศกึ ษาวจิ ยั หรือขอความ อนุเคราะหส บื ตอ ขยายพนั ธจุ ากแหลงพนั ธุกรรมซึ่งไดรบั การตรวจสอบชื่อพฤกษ ศาสตรทถี่ ูกตองจากนกั พฤกษศาสตรแ ลว ดวยองคค วามรกู ารแพทยแ ผนไทยแตโบราณมาไดรับอทิ ธิพลอยา งมากจาก คัมภีรอ ายรุ เวท ศาสตรท างการแพทยข องคนอนิ เดยี โบราณที่เดินทางเขา สดู นิ แดนสุวรรณภมู มิ าต้งั แตก อนพุทธกาลจนถึงปจจบุ นั ทาํ ใหตํารบั ยาไทยแผนโบราณจาํ นวนมากมีองคประกอบที่คลา ยกนั พชื สมนุ ไพรจาํ นวนมากเปนพชื ท่ีนําเขามาจากอินเดยี แลวแพรกระจายไปตามบาน เรอื น วดั วงั จนยากท่ีจะสบื หาทม่ี า คนสวนใหญยังเขา ใจวาเปนพชื พน้ื เมอื งของไทยแตค วามเปน จริงมีถ่ินกาํ เนดิ มาจากชมพทู วีป เชน ขมิ้นชนั (Curcuma longa) ขม้นิ ออ ย (Curcuma zedoaria) พรกิ ไทย (Piper nigrum) กรรณกิ าร (Nyctanthes arbor-tristis) มะลิ (Jasminum sambac) แฝกหอม (Chrysopogon zizanioides) เปนตน กรรณิการ (Nyctanthes arbor-tristis)

63 ขณะทบ่ี างชนดิ มีการกระจายพนั ธุเปนพชื ปา ตามธรรมชาตทิ ้ังในชมพูทวปี และในประเทศไทยดว ย เชน มะขามปอ ม (Phyllanthus emblica) สมอไทย (Terminalia chebula) สมอพเิ ภก (Terminalia bellirica) เปนตน พืชเหลา น้ี ยงั คงมีใหเ ห็นและใชกันอยูท ว่ั ไปปรากฏอยใู นตาํ รับยาสามญั ประจาํ บา นแผน โบราณ มะขามปอม (Phyllanthus emblica) สมอไทย (Terminalia chebula) สมอพเิ ภก (Terminalia bellirica)

64 สาํ หรบั พืชบางชนิดซงึ่ พบเฉพาะในประเทศไทย ไมพบท่ีอนิ เดยี แตด วยการ ผสมผสานกบั องคความรูท อ งถิ่นจากชาวไทยในแตละภมู ภิ าค จึงเกดิ ตํารบั ยา ทอ งถนิ่ ที่หลากหลาย แตกตา งจากตาํ รบั ยาตนฉบบั ออกไป ซึง่ ตํารบั ยาหรือองคความรใู นพืชทอ งถน่ิ เหลาน้เี องเปนการนาํ ทรัพยากรพชื อันหลากหลายภายในประเทศไทยมาใชใหเ กดิ คณุ คาสงู สุดจากการสั่งสม ประสบการณของบรรพบรุ ษุ มาอยา งยาวนาน และถกู ปรบั ใหเ หมาะสมกบั คนใน แตล ะทองถิน่ ไดดี ทวา ในปจ จบุ นั พืชปาสมุนไพรเหลานแี้ ละตํารับยาสมุนไพร พน้ื บา นหลายขนานกาํ ลงั จะสาบสูญไปพรอมกบั หมอสมุนไพรพนื้ บา น สมั ภาษณห มอสมุนไพรพน้ื บานท่ี บา นเกี่ยวกบั ตํารบั ยาพื้นบานและ สมนุ ไพรปาทน่ี ํามาใช พาหมอสมุนไพรไปสํารวจพชื ปา สมนุ ไพรในพื้นท่ปี า อนรุ กั ษ

65 การรวบรวมขอ มลู สําหรับโครงการนจ้ี ึงใหความสาํ คัญตอพชื สมนุ ไพรชนิดท่ี เปนพชื พนื้ เมืองของประเทศและตํารบั ยาสมุนไพรพน้ื บานเปน อนั ดบั แรก มกี าร ดําเนินการเก็บขอมลู อยา งเปนระบบ มีการบนั ทึกภาพตัวอยางพืชสมุนไพรในปา ธรรมชาติและชนิ้ ตวั อยา งยาไวเปนหลกั ฐาน รวมถงึ การวเิ คราะหขอ มูลอยา ง ถ่ีถวน ตํารับยาสมนุ ไพรพ้ืนบา นจาก สมุดขอ ยโบราณ การบันทึกภาพตวั อยา งชนิ้ ยาและการตรวจ สอบชนดิ เบอ้ื งตนกอ นเขาไปตรวจสอบพืช สมนุ ไพรในปา

66 หนงั สอื “พืชปาสมนุ ไพร” ไดจัดทาํ ขนึ้ มาจากขอ มูล พืชบานที่กาํ ลงั จะหายไปในแตล ะชมุ ชน สวนหน่งึ ทีค่ ดั สรรออกมาจากขอ มลู โครงการขางตน โดย พชื สมุนไพรทเ่ี ปน ชนดิ พนั ธุพื้นเมืองจากในปา เนนนําเสนอพชื สมนุ ไพรชนดิ ทเี่ ปน พชื ปา พ้ืนเมืองของ ประเทศไทย (native species) จาํ นวน 512 ชนิด และ ธรรมชาติน้ัน บางชนดิ มกี ารใชป ระโยชนเฉพาะบางทอ งถิ่น ตาํ รับยาสมนุ ไพรพน้ื บาน 209 ตาํ รบั อันมพี ชื ปาเหลา นนั้ เพราะเปน พืชหายากมพี ืน้ ท่ีข้นึ กระจายตวั จํากัดและไมมี เปน สวนประกอบ เนือ่ งจากพืชปา ทอ งถ่นิ มีความเสยี่ งตอ การผลติ ในระบบเกษตรปอนตลาด เปน เพียงการเก็บมา การสญู พนั ธจุ ากการทําลายปา ไม การเกบ็ หามาใช และ จากปาเทานนั้ จึงยงั ไมมีการศกึ ษาศักยภาพอยางจริงจัง การเปล่ยี นแปลงของสภาพส่งิ แวดลอ ม โดยเฉพาะอยา งยง่ิ ความเส่ยี งตอ การสญู หายขององคค วามรูด า นการใช ซึ่งพชื สมนุ ไพรเหลา นอ้ี าจจะออกฤทธเ์ิ ทียบเทา-เหนือ ประโยชนไ ปตามสมัยนิยม และวิกฤตการณหมอสมุนไพร กวา พืชสมนุ ไพรตางชาติในกลุมใกลเคียงกนั ท่ีนิยมใชใน ปจ จบุ ัน เชน ลูกขาหรือไอแ หวง (Cinnamomum sintoc) พืช ปาของไทยที่ใบและเปลือกมกี ล่นิ หอมแรงกวา พชื ในกลุมสกุลอบเชยหลายชนิด (Cinnamomum spp.) พืชในสกุลอบเชย (Cinnamonum spp.) ซง่ึ ตามทอ ง ตลาดสมุนไพรนิยมนาํ เขาอบเชยมาจากตา งประเทศไดแก อบเชยจีน (Cinnamomum cassia) อบเชยญวน (Cinnamomum camphora) และอบเชยศรีลงั กา (Cinnamomum verum) โดยในปาของประเทศไทยมพี ืช สกลุ อบเชยประมาณ 15 ชนิด สว นใหญม กี ลน่ิ หอมแตก ตา งกนั ไป มใี หเ ลอื กมากมายนาํ ไปศึกษาการขยายพนั ธุ

67 ควรที่จะสงเสริมแกเ กษตรกรในยคุ ท่ีการเกษตรทฤษฎี การปลกู พชื เศรษฐกิจตามกระแสทุนนิยม ใหม การเกษตรอินทรยี  และระบบวนเกษตรกาํ ลังเปนคํา ตอบของการอยูรอดพงึ่ พาตนเองไดของเกษตรกรไทย โดย ตามทีไ่ ดร วบรวมและวิเคราะหข อมูลจากการสาํ รวจ เฉพาะอยา งยง่ิ เกษตรกรทีอ่ าศยั ทง้ั อยใู นและใกลเคียงปา ทําใหท ราบวา พชื ปาสมุนไพรของไทยจาํ นวนมากท่ีมี นาจะมคี วามเหมาะสมทง้ั ดา นสภาพภูมปิ ระเทศ ภมู อิ ากาศ ศกั ยภาพตอการสง เสริมใหปลูก ใชป ระโยชนเ ปน ยาสมุนไพร และสภาพสังคมมากที่สดุ ตอการปลกู พืชปา สมนุ ไพร ประจําบา น หรอื สามารถปลกู สง ขายยังตลาดผลติ และ แปรรปู ยาสมุนไพรไดเปนอยางดี ตามตัวอยา งดังน้ี (หา การปลูกพชื ปา สมุนไพรจงึ นา จะเปน อีกทางเลือกทดี่ ีตอ ขอมูลเพ่มิ เตมิ ของแตละชนิดพชื สมนุ ไพรไดจ ากสว นท่ี 3) การเพ่ิมพน้ื ที่สีเขียวและการอนุรกั ษพ้ืนท่ตี นนาํ้ ไดดีกวา

68 กลมุ ไมตน : จนั ทนชะมด (Mansonia gagei) พกิ ลุ สารภี สารภดี อกใหญ บนุ นาค กฤษณา กระดงั งาไทย เชียด สมุลแวง สุรามะรดิ ลกู ขา หรอื ไอแ หวง เทพทาโร กอมขม เปลาใหญ เปลาตะวัน กาํ จดั ตน หรอื มะแขวน แสลงใจ พญามลู เหล็ก (Strychnos lucida) ตงั ตาบอด สมอไทย สมอพเิ ภก สมอดงี ู มะขามปอ ม เม่ือยดูก เม่ือยดํา สม แขก สมควาย ราชครูดํา มะกา มะตูม หาด มะหาด กระเบานา้ํ ตานหก มะคาํ ดคี วาย สํารองกระโหลก แสมสาร ตานเส้ยี น ตานนม บนุ นาค (Mesua ferrea) ดอกอยใู นพกิ ัดยาเกสรทั้ง หา และนยิ มใชกนั มากหลายตาํ รบั ยา ควรสง เสริมการ ปลกู แทนการเก็บหามาจากปา

69 ฝาง (Caesalpinia sappan) แกน บํารงุ กลุม ไมพุม : ฝาง จนั ทนแ ดง จันทนา ชิงชี่ โลหติ -หัวใจและบํารุงรางกาย แกร อนใน สลัดไดปา ขอย ราม โลดทะนง ปลาไหลเผือก กาํ ลงั ววั เถลงิ กระหายนํา้ หรือใชแ ตงสีอาหาร/เครื่องดื่ม กลงึ กลอม เขยตาย หอมแขก สนั โสก สองฟา เจตพังคี อีกทงั้ ยงั ปลกู เลี้ยงงายทดแลง ไดดี นมสวรรค นางแยมปา ราชดัด หมักแปม คนทา ตาลเหลอื ง ขาเปย นมุ ทอ มหมชู อ ตรชี วาหรืออคั คที วาร มะไฟแรด ขนั ทองพยาบาท ประดโู คก

70 ชะลดู (Alyxia reinwardtii) เปลือกเถามีกลิ่นหอม ชวย กลุม ไมเ ถา : ทองเครือหรือกวาวเครอื แดง ฮอ สะพาย บาํ รุงหัวใจ แกวงิ เวียน หรอื ใชอบผา แตงกลิ่นอาหารหรอื ทาํ ควาย เถาวลั ยเปรยี ง ขมิ้นเครือ (Arcangelisia flava) เครอื่ งหอมกไ็ ด ขมิน้ ฤาษหี รือแฮม โคคลาน (Mallotus repandus) โคคลาน (Anamirta cocculus) ชะลดู เครืองูเหา ตะคา น เลก็ หรอื สะคา น กรุงเข-มา กําแพงเจ็ดชั้น สะเดาเยน็ ประดงเลอื ด มาทลายโรง รางจืด สวาด สะเองหรือชอง ระอา ดูกไกยาน ล้ินกวาง ชะเอมปา ข้ีแรด ผักสาบ กระดึงชางเผือก มะระข้ีนก จงิ จอเหลย่ี ม เหลก็ ราชครู ขาวเย็นเหนือ-ใต (Smilax spp.) หนอนตายหยาก เถายา นาง บอระเพด็ เครือปลอกหรอื พญางิว้ ดํา รางแดง กาํ ลังเสือโครง เถาเอน็ ออน

71 หญาดอกคาํ (Hypoxis aurea) รากแกออนเพลยี บํารุง กําลัง บาํ รุงโลหติ ทีน่ า สนใจคือใชรักษาสิว รกั ษาฝาและ ทาํ ใหผ ิวขาวใส กลุม ไมล ม ลุก : กระวาน กระวานขาว เรวใหญ ขา ลงิ กระทือ วานมหาเมฆ วานสาวหลง วา นสาวหลงใต ตองแตก องั กาบหนู เทา ยายมอม เนระพสู ไี ทย พญาปลอง ทองหรอื เสลดพังพอนตวั เมยี วา นกีบแรด บัวบก สงั กรณี โดไ มร ูล ม หญาดอกคํา วานพราว วา นสากเหลก็ ตองกาย กะตังใบ ชา พลู ระยอ ม ดปี ลากั้งปา

72 รปู สมดุ ขอ ย

73 สว่ นที่ 2 ตาํ รับยาสมุนไพรพื้นบ้าน ( 209 ตาํ รับ เรยี งตามอกั ษรรหสั ตํารบั ยา )

74 ดอกขา ลิง ชนั ตะเคียนทอง ¹éíÒÁ¹Ñ ¾ÃÔ¡ ¹íéÒÁѹªÑ¹μÐà¤Õ¹ (E1-01) (E1-02) -------------------- -------------------- ทาแกเหน็บชา แกมือเทาตาย รักษาบาดแผลอักเสบเร้อื รัง ชวยขยายหลอดเลอื ด แกปวดเมื่อย แผลหนองพพุ อง แผลเบาหวาน/กดทบั สว นประกอบ แผลไฟไหม/ นํ้ารอ นลวก พริกใหญแหง พริกเล็กแหง พริกไทยดาํ หรอื ขาวก็ได ขา ลงิ (หวั ) สวนประกอบ อยางละ 100 กรัม, พรกิ ค่ัวใหเกรียมดาํ แตพรกิ ไทยและขาลิง ใหเ กรยี มเล็กนอ ย นาํ ทุกอยางมาโขลกใหละเอยี ด พรอ มกับ ผสมนํ้ามันมะพรา วกับนํ้าปนู ใสอยางละ 2 ถว ยตวง การบรู 1 ชอ นชา และพิมเสน 2 ชอ นชา แลว ใสน าํ้ มันมะพราว คนใหเขา กนั , ตะเคยี นทอง (ชนั ) สน (สนสองใบหรือใชสนสาม ใหพอทวม และนาํ้ มนั ระกาํ 2 ชอ นโตะ แชท ง้ิ ไว 1-2 คืน แลว ใบก็ได) (ชนั ) และดินสอพองสะตุ (หรอื ใชแปงจีน) อยางละ 2 ชอนโตะ และการบรู 1 ชอ นโตะ บดแตล ะอยา งใหล ะเอยี ด รอน กรองใชแตนํ้ามนั หรือถาแชกับกากสมุนไพร ใหส ะอาด นาํ มาผสมกับน้าํ มันมะพรา ว คนใหต อเน่ืองประมาณ จะทําใหเ กบ็ รกั ษาไดน านขึน้ 1 ชั่วโมง วธิ ใี ช จนเปน เน้ือเดยี วกนั จากน้ันนําไปตากแดด ทาหรือนวดบรเิ วณท่มี ีอาการ/ปวดเมือ่ ย อยางนอย 3-7 วัน วิธใี ช ทา หรือใชสําลีชุบปดบรเิ วณท่เี ปนแผลตอเนอ่ื งจนหาย

75 เถาเอน็ ออ น ฝาง ¹íéÒÁ¹Ñ àËÅ×ͧ ¹éíÒ½Ò§á¡äŒ Í (E1-03) (E1-04) -------------------- -------------------- แกปวดเมือ่ ย แกไ อ แกเ จ็บคอ แกคอแหง แกไ อหอบหืด แกปอดหรอื หลอดลมอักเสบ แกวณั โรค แกไ ขห วดั สว นประกอบ บํารงุ เลือด บํารุงหัวใจ ไพล 1 กิโลกรัม ขมนิ้ ออ ย 1 กโิ ลกรมั เถาเอ็นออ น (เถา) 300 กรมั พลบั พลงึ (Crinum asiaticum) (ใบ) 300 กรัม ท้งั หมด สว นประกอบ หนั่ เปน ชิ้นบางๆ ทอดกับนา้ํ มันมะพราวทลี่ ะอยา ง กรองน้าํ มนั แกนฝาง 200 กรมั เจียดเปนซเ่ี ลก็ ใหญกวาไมจิ้มฟน เล็กนอ ย ใหส ะอาด ทิ้งใหเ ย็นลงแลว เติมการบรู และเมนทอล ท่บี ด นาํ ไปตมกับน้ําเดือด 5 ลิตร ประมาณ 15-30 นาที, พรกิ ไทย ละเอยี ดอยา งละ ขาว กานพลู สารสม อยางละ 50 กรมั , ปนู ขาว (ทําจากเปลือก หอยแครง) 15 กรมั เมนทอล และการบรู อยา งละ 25 กรมั , 1 ชอ นโตะ คนใหละลายเขากัน ตามดวย ขัณฑสกร (ดนี ํ้าตาล) 2.5 กรัม ทัง้ หมดตาํ ใหล ะเอยี ดใสท่กี น โหล นา้ํ มันระกํา 2 ชอนโตะ แลว คอ ยๆ เทน้าํ ฝางทอ่ี ุนตาม แชไ ว 7 วัน ระหวางแชย าหมั่น คนวนั ละ 1-2 ครงั้ หลงั จากนัน้ กรองกากยาออกหลายๆ รอบให วิธีใช มีตะกอนนอ ยทีส่ ุด เกบ็ น้ํายาใสข วด ทาและนวดบริเวณทป่ี วดเมอื่ ย วิธใี ช ทาน 1-2 ชอ นโตะ วนั ละ 3-4 ครงั้ คาํ เตือน ยาตํารับนเ้ี ปนยาเย็น อาจทาํ ใหความดันตํา่ ได จงึ ไมควรรบั ประทานตอ เนอ่ื งนาน

76 โดไมร ูล ม เทา ยายมอ ม »Ç´àÁÍ×è Â-ºÒí Ãا¡íÒÅѧ 䢷Œ ºÑ Ãд٠(E1-05) (E1-06) -------------------- -------------------- แกปวดเม่ือย บํารุงกาํ ลงั แกไ ขท ับระดู ระดผู าไข แกพษิ โลหติ ระดู แกร อนใน แกค ลุมคลง่ั สวนประกอบ สว นประกอบ โคคลาน (Mal_rep) (เถา) ทองพันช่งั (ใบและกาน) โดไ มรูลม (ทง้ั 5 ) มา ทลายโรง (เถา) กําลงั ววั เถลิง (ไม) อยา ง บัวหลวง (เกสร) สารภี (ดอก) บนุ นาค (ดอก) พกิ ุล (ดอก) มะลิ ละ 1 กาํ มอื ตากแดดใหแ หง แลว นาํ ไปคัว่ พอใหมกี ลน่ิ หอม ใส (ดอก) จนั ทนแ ดง (แกน) จันทนา (แกน ) ฝาง (แกน) กฤษณา น้ําใหท วมตัวยา ประมาณ 1-2 ลติ ร ตม ใหเ ดอื ดประมาณ 10 (แกน ) สน (สนสองใบหรอื สนสามใบกไ็ ด) (แกน) ครี้หรือสักขี (แกน ) เทายายมอม (ราก) มะพรา ว (ราก) ไผรวก (ราก) เถา นาที ยา นาง (ราก) ลําเจยี ก/เตยทะเล (Pandanus odorifer) (ราก) และมะนาว (ราก) ทุกอยา งเทา ๆ กัน แตกแดด/อบใหแหง บด วธิ ีใช ใหเ ปน ผงละเอยี ด ด่มื ครัง้ ละ 1 แกวชา กอน/หลังอาหาร เชาและเยน็ , ถา ตองการใหมรี สหวานใหเ ตมิ นํ้าตาลทรายแดงพอหวาน เมอื่ วธิ ใี ช อุนยาใหเตมิ นํา้ เทา ท่ีใชด ืม่ อุนใชไ ดอ กี ยา 1 ชอนชา ผสมน้าํ อุน จัดครงึ่ แกว รบั ประทานจนกวาจะหาย 2-3 วัน จงึ เปลีย่ นยาใหม, หรอื เปนยาดอง ใสเหลาขาวจนทว ม ระหวางเปนไขค วรหลีกเล่ยี ง อาหารรสจดั ตวั ยาทง้ิ ไว 7 วนั จึงใชไ ด ด่ืมครั้งละ 1 จอก คําเตอื น ยาดองไมค วรใชก บั สตรีมีครรภ

77 กระวาน โคคลาน ÂÒ»¶Ç¼Õ § »Ç´àÁÍè× Â-¡Ãд١·ÑºàʹŒ (E1-07) (E2-216) -------------------- -------------------- แกลมปว ง จุกเสียดแนนทอ ง แกถ า ยทอ ง แกปวดหลงั ปวดเอว ปวดไขขอ ปวดกระดูก แก ทองรวง แกเ คลด็ ฟกชํ้า แกปวดฟน จากฟน ผุ กระดกู ทับเสน บาํ รุงธาตุ แกร ํามะนาด แกพ ิษแมลงสัตวกัดตอ ย สว นประกอบ สวนประกอบ โคคลานหรือมะกายเครอื (Mal_rep) (เถา) มา ทลายโรง (เถา) ฮอ สะพายควายหรอื ยา นดูก (เถา) กานพลู และ ไพล อยา งละ 8 บาท ทุกอยางตากแดด /อบใหแ หง แลว บดใหเปน ผงละเอยี ด, จนั ทนเทศ เถาวัลยเปรยี ง (เถา) ขม้นิ เครอื (Arc_fla) (เถา) รสสุคนธ (เถา) จนั ทนา (เน้ือไม) คัดเคา ดง (เถาหรือราก) อยา ง (ลูกและดอก) กระวาน (ผล) ดปี ลี (ดอก) พรกิ ไทย เรว /เรว นอ ย (Amomum villosum) หรือใชเ รวใหญ (Alpinia mutica var. ละเทาๆ กนั nobilis) ก็ได (เมลด็ ) ขิงแหง (Zingiber ligulatum) อยา งละ 2 วิธใี ช บาท, พมิ เสน เมนทอล และการบรู อยา งละ 2 สลงึ บดให ละเอียด ผสมผงยาทัง้ หมดใหเขา กันแลวรอ นดว ยตะแกรง ตม นํา้ ดมื่ ครง้ั ละประมาณ 1 ถว ยชา กอนอาหาร 3 เวลา หรอื ใชน ํ้าตมชงกับโอวัลติน ทานประมาณ หยาบ-ละเอียด เอาแตผงละเอียด 2 หมอ จะเรมิ่ เหน็ ผล หากเปน มากใหนวดดว ย วิธีใช จะชวยใหห ายเรว็ ขึน้ แกล มปว ง จุกเสียดแนนทอ ง แกถา ยทอง ทอ งรว ง ใชย า 1 ชอนชาละลายนํ้ารอ น 1 แกว กาแฟ/สุรา 1 จอกด่ืม, แกเคล็ดฟกช้าํ ตะครวิ ใช ยา 1 ชอนชาแชสุราทาถู และนวด, แกป วดฟนจากฟน ผุ แกร ํามะนาดใหอ มยาผง, แกพิษ แมลงสัตวก ัดตอ ยใชละลายกบั สุรา /นํ้ารอนแลว เอาสําลีชุบปด แผล

78 หญาหนวดแมว รากปลาไหลเผอื ก ¢ºÑ ¹ÔèÇ-âääμ-μѺ ¶Í¹¾ÔÉÊÑμÇ· Ø¡ª¹Ô´/ »Ãд§¢ŒÍ-àÊŒ¹ (E2-217) (E2-218) -------------------- -------------------- ขับน่ิวในถุงน้ําดี นว่ิ ในระบบทางเดนิ ปสสาวะ แกปสสาวะขน แกโ รคไต แกโรคตับ แกพ ิษงู ถอนพษิ สัตวท ุกชนดิ แกงสู วดั ประดงขอ ประดงเสน สว นประกอบ หญา หนวดแมว (Orthosiphon aristatus) (ท้ัง 5) หมากผปู า สวนประกอบ (ทงั้ 5) ฟาทะลายโจร (ทัง้ 5) คัดเคา ดง (แกน/ราก) ปลาไหลเผอื ก และ นมสวรรค ใชรากทงั้ สอง วานมหาเมฆ (หัว) สะบา (เมลด็ ) อยา งละเทาๆ กัน อยางละเทา ๆ กนั แตไ มเ กิน 3 ขดี วธิ ีใช วธิ ีใช ฝนผสมกบั น้ํามะนาวหรือเหลาขาว ใชท าบริเวณทีถ่ ูกพษิ และ ตม นํา้ ดมื่ ครัง้ ละ 1 ถวยชา หลงั อาหาร ตมกบั น้าํ ดมื่ ดวย, ใชแกอ าการประดงขอ ประดงเสน ใชรากปลา ประมาณ 20 นาที 3 เวลาและกอนนอน ไหลเผอื กกบั หรือดองเหลา ดื่มครง้ั ละ 1 จอก รากนมสวรรคตม กบั นํา้ ดื่ม

79 ตรีชวา ขเ้ี หล็ก Ã´Ô Êմǧ·ÇÒà àºÒËÇÒ¹/¤ÇÒÁ´Ñ¹âÅËμÔ (E2-220) (E2-219) -------------------- -------------------- รักษารดิ สดี วงทวาร รกั ษาเบาหวาน ความดันโลหติ สวนประกอบ สวนประกอบ เพชรสงั ฆาต (ทง้ั 5) ตรีชวาหรืออคั คีทวาร (ท้งั 5) วานมหาเมฆ (หัว) ไพลดาํ (Zingiber ottensii) (หัว) วานนาง ขเี้ หลก็ (เปลอื ก) สกั (ใบ) ลกู ใตใ บ หรือใชหญาใตใ บ กไ็ ด (ทง้ั คาํ หรอื พญาวา น (Curcuma aromatica) (หัว) วา นรดิ สีดวง 5) อินทนลิ นํ้า (ทงั้ 5) ขาวเยน็ เหนอื (Smilax corbularia) (Curcuma sp.) อยางละเทาๆ กนั (หัว) อยางละเทา ๆ กนั แตไ มเ กิน 3 ขีด วธิ ีใช วิธีใช ตมนา้ํ ดื่ม ครั้งละ 1 แกวชา หลังอาหาร 3 เวลาและกอ นนอน, ตมนํ้าดมื่ คร้งั ละ 1 แกวชา หลงั อาหาร 3 เวลา หรอื ดองเหลาขาว 7 วัน แลวนํามาด่ืมครั้งละ 1 จอก

80 ขนั ทองพยาบาท กางปลาเครอื ࡍҷ/ ÊÐà¡ç´à§¹Ô /¡ÒÁâä ÍÂÙ‹ä¿/Á´Å¡Ù à¢ÒŒ ÍÙ‹/äÊŒàÅèÍ× ¹ (E2-221) (E3-01) -------------------- -------------------- โรคเกา ท รูมาตอยด สะเก็ดเงนิ ใชแทนการอยไู ฟ มดลูกเขา อูไว แกไสเล่อื นทง้ั ชาย ผิวหนงั พุพอง กามโรค หนองในเทียม และหญิง สวนประกอบ สว นประกอบ ขันทองพยาบาท (แกน /ราก) กําแพงเจด็ ช้ัน กางปลาเครอื (ทง้ั 5) มา ทลายโรง (เถา) กําแพงเจด็ ช้นั (เถา) (แกน /ราก) ฝาง (แกน ) เหงือกปลาหมอดอกขาว (ทัง้ 5) ฝาง (แกน) อยางละเทาๆ กนั และ กระทอมเลอื ดหรอื สบเู ลอื ด หญางวงชาง (ทง้ั 5) หนอนตายหยาก (หัว) 3-4 ช้ินฝานบาง (Stemona sp.) (ทั้ง 5) อยางละเทา ๆ กนั วธิ ีใช วิธใี ช ตม น้ําดื่ม ครงั้ ละ 1 แกว ชา หลงั อาหาร 3 เวลา, ตมน้ําดืม่ ครงั้ ละ 1 แกวชา หลังอาหาร 3 เวลา, หรอื ดองเหลา ขาว 7 วันแลวนํามาดมื่ ครง้ั ละ 1 จอก หรอื ดองเหลาขาว 7 วันแลว นาํ มาดม่ื คร้ังละ 1 จอก คําเตือน ยาดองไมค วรใชก บั สตรีใหนมบตุ รหรอื มีครรภ

81 มาทลายโรง ชงิ ชี่ »Ç´àÁèÍ× Â/ºÒí Ã§Ø Ã‹Ò§¡ÒÂ/ÍÁÑ ¾Òμ ÂÒËÒŒ ÃÒ¡ (ÂÒàºÞ¨âÅ¡ÇÔàªÂÕ Ã/ÂÒá¡ŒÇˌҴǧ) (E3-02) (N1-14) -------------------- -------------------- แกป วดเมือ่ ยตามเสน-ขอ-หลัง-เอว อมั พาต บาํ รุง รา งกาย ชวยใหเ จริญอาหาร แกไ ข ตัวรอ น ปวดหัว ถอนพิษไข สวนประกอบ สว นประกอบ มาทลายโรง (เถา) 2 กํามอื เถาวลั ยเปรียง (เถา) คนทา มะเดือ่ อทุ ุมพร ชิงช่ี เทา ยายมอ ม เถายานาง ทกุ ชนดิ ใช 2 กาํ มือ ตะเขคุมวัง (เถา) 2 กาํ มอื กาํ ลงั เสือโครง (เถา) 1 กํา รากอยางละเทา ๆ กัน ใชสดหรือตากแหงกไ็ ด มอื กําแพงเจด็ ช้นั (เถา) 1 กํามอื วธิ ีใช ฝาง (แกน) 1 กํามอื พริกไทยดาํ (เมล็ด) 20 เมลด็ ตมนํ้าด่มื ครั้งละ 1 แกวชา กอ น/หลังอาหาร 3 เวลา และกอน เทพทาโร (แกน ) 2 ชิ้น ดปี ลี (ผล) 3-4 ฝก นอน ประดงเลอื ด (เปลอื ก) 5-6 ชนิ้ คําเตอื น วธิ ีใช หา มใชก ับสตรที เ่ี ปน ไขท ับระดู ตมน้ําดม่ื ครั้งละ 1 แกวชา หลงั อาหาร 3 เวลา, หรอื ผูท เี่ ปน ไขเ ลือดออก หรอื ดองเหลาขาว 7 วนั แลว นาํ มาดมื่ ครั้งละ 1 จอก คําเตือน หา มใชกับสตรมี ีครรภ

82 นางแยมปา ขาเปยนุม ŌҧÊÒþÉÔ /á¡»Œ Ç´ ᡾Œ ÔÉàºèÍ× àÁÒ/¤ÇÒÁ´Ñ¹/àºÒËÇÒ¹ (N1-22) (N1-29) -------------------- -------------------- ลา งสารพษิ แกไข แกป วด แกเ บื่อเมา แกพิษเบ่อื เมาตกคา ง แกวิงเวียน แกค วามดนั แกเ บาหวาน สว นประกอบ สว นประกอบ นางแยมปา และ สันโสก ใชร ากอยางละเทาๆ กนั ไผเ ฮยี ะ (ขอสว นลําตน) ปอขนุน (เนือ้ ไม) ปอฝา ย (เนอ้ื ไม) วิธีใช เสม็ดชุน (เนอื้ ไม) ขาเปย นมุ (ท้งั ตน) อยางละเทาๆ กนั ตมนํา้ ด่มื ครง้ั ละ 1 แกวชา แลว ผสม ปลวกนกกะทา รงั มดล่ี เปลอื กหอยขม หลังอาหาร 3 เวลา และกอนนอน วธิ ีใช ตมนาํ้ ด่ืม คร้งั ละ 1 แกว ชา หลังอาหาร 3 เวลา

83 ตง่ิ ตัง่ ปดมกุ à¡Ò · »Ç´àÁ×èÍ (N1-50) (N1-57) -------------------- -------------------- รกั ษาโรคเกา ท ลดกรดยรู กิ ชวยการขับถาย แกป วดเม่อื ย สว นประกอบ สวนประกอบ ตง่ิ ต่งั (เถา) 2 ขดี และ บวั สาย (Nymphaea pubescens) ปดมุก (ลําตน ) มาทลายโรง (เถา) ตดหมาตน (ตน /ราก) ดอกสแี ดงอมชมพู 4 ดอก กําลังหนุมาน (ลําตน ) อยางละเทา ๆ กนั วิธใี ช วธิ ใี ช ตมนาํ้ ดม่ื ครั้งละ 1 แกวชา หลงั อาหาร 3 เวลา บดยาแตละอยางใหเปน ผงละเอยี ด แลว ผสมใหเขา กัน บรรจใุ น แคปซลู รบั ประทาน

84 ตนี นก กูดงอแง ºíÒÃ§Ø ÊμÃËÕ Åѧ¤ÅÍ´ ÍÒÂÇØ Ñ²¹Ð (N1-80) (N1-83) -------------------- -------------------- บํารงุ สตรีหลงั คลอด ขบั น้าํ คาวปลา บํารงุ น้ํานม ยาอายวุ ัฒนะ บาํ รงุ รางกาย สว นประกอบ สว นประกอบ ตีนนก (เนอื้ ไม) ตับเตาตน (เนื้อไม) ขา วเย็นเหนือ (Smilax กดู งอแง (ราก) และ มะขามเปรี้ยว (เน้อื ผล) อยางละ 3 บาท corbularia) (หัว) ขาเปย นุม (หัว) อยา งละเทาๆ กัน หญาแหว หมู (หวั ) 2 บาท บอระเพด็ 4 บาท ขา วเยน็ เหนอื (Smilax corbularia) และ ขาเปย นุม อยา งละ 1 บาท วธิ ีใช เกลอื 3 ชอนชา ตม นา้ํ ดม่ื ครั้งละ 1 แกวชา หลังอาหาร 3 เวลา วธิ ใี ช ตม นํา้ ดื่ม คร้งั ละ 1 แกวชา หลงั อาหารเชา และเย็น

พญาปลอ งทอง 85 แสลงพนั แดง ´«Õ ‹Ò¹ §ÙÊÇÑ´ (N1-118) (N1-87) -------------------- -------------------- รกั ษาโรคดีซา น รักษางูสวดั สว นประกอบ สวนประกอบ มะสาน (เนือ้ ไม) พญาปลองทอง (ทง้ั 5) ขา วเยน็ เหนอื (Smilax corbularia) (หวั ) ขาเปย นมุ (หวั ) อยา งละเทาๆ กัน โคคลานหรอื แสลงพนั แดง (Pha_orn_ker) (ใบ) เสลดพังพอน ตัวผู (ใบ) พญาปลองทอง (ใบ) อยางละเทา ๆ กัน วธิ ีใช วิธใี ช ตมนํ้าดื่ม ครั้งละ 1 แกวชา หลังอาหาร 3 เวลา ตําใหละเอยี ดแลวนํามาพอกทาบริเวณทมี่ อี าการ 2-3 ครง้ั /วนั จนหาย อาจใชผา หอแลวพันแผลไวก ็ไดห ากมแี ผลมาก หรือผสม กบั เหลาขาว 1:1 สวน จะออกฤทธ์มิ ากขน้ึ และ เกบ็ ไวใ ชไ ดน านข้ึน

86 กลว ยปา ขแี้ รด ä·ÃÍÂ´à »š¹¾ÉÔ ä¢·Œ ºÑ Ãд٠(N1-119) (N1-123) -------------------- -------------------- รักษาโรคไทรอยดเ ปน พษิ รักษาไขทบั ระดู สว นประกอบ สวนประกอบ กลว ยปา (เหงา ) คอแลน (ราก) เสมา (Opuntia elatior) (ก่ิง) ขี้แรด/หันแดง (ราก) มะเมาสาย/เมา ไขป ลา/เมาสรอย ชนดิ ใด อยางละเทา ๆ กัน ก็ได (ราก) กระถนิ บา น (ราก) พริกขหี้ นู (ราก) ขา วเยน็ เหนือ (Smilax corbularia) (หวั ) ขาเปย นมุ (หวั ) อยางละเทาๆ กัน วธิ ีใช วิธใี ช ตมนาํ้ ดื่ม ครง้ั ละ 1 แกวชา หลงั อาหาร 3 เวลา ตมนํ้าดม่ื คร้งั ละ 1 แกวชา หลงั อาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

87 สมกงุ เครือปลาสงแดง ¹íéÒàËÅ×ͧàÊÕ âäμºÑ (N1-124) (N1-136) -------------------- -------------------- แกนํา้ เหลอื งเสยี รักษาโรคตบั ตบั อกั เสบ ตบั แขง็ สว นประกอบ สว นประกอบ สมกุง/เครืออีโกย (Amp_mar) (เถา) ขา วเยน็ เหนอื (Smilax เครอื ปลาสงแดง/เครือซดู (เถาและใบ) กลวยเตา (ราก) ตบั เตา corbularia) (หวั ) ขาเปย นุม (หัว) อยางละเทาๆ กัน ใหญหรอื พลบั ไขเตา (Diospyros martabanica) (เนอื้ ไม) กา น วธิ ีใช เหลอื ง (เนือ้ ไม) ตาไกใ บกวา ง (ใบ) ขา วเยน็ เหนอื (Smilax corbularia) (หัว) ขาเปยนุม (หัว) อยา งละเทาๆ กัน ตม น้ําดืม่ คร้ังละ 1 แกว ชา หลังอาหาร 3 เวลา วธิ ใี ช ตมนํ้าดมื่ ครง้ั ละ 1 แกวชา หลงั อาหาร 3 เวลา

88 ขเ้ี หลก็ เลอื ด สมอพิเภก ÍÒÂØÇѲ¹Ð ÂÒμÃÕ¼ÅÒ (N1-137) (N1-139) -------------------- -------------------- อายวุ ัฒนะ แกไ อ ทาํ ใหช มุ คอ แกไ ขห วดั สว นประกอบ สว นประกอบ ขี้เหลก็ เลอื ด (แกน ) แสมทง้ั 2 (แกน) ขา วเย็นเหนอื (Smilax สมอพเิ ภก สมอไทย มะขามปอม ใชเ นอ้ื ผลแก corbularia) (หัว) ขาเปย นุม (หัว) อยา งละเทาๆ กัน ทง้ั สามชนดิ เทา ๆ กัน วิธีใช วธิ ีใช ตมน้ําดื่ม ครั้งละ 1 แกวชา หลงั อาหารเชา และเย็น ตมน้ําดื่ม แบบคอ ยๆ จบิ ผานลาํ คอ ครงั้ ละ 1 แกวชา หลัง อาหาร 3 เวลา และกอนนอน

ขา วเย็นเหนอื 89 โคลงเคลงตวั ผู âääμ »Ç´àʹŒ àÍç¹/ºíÒÃ§Ø àʹŒ àÍç¹ (N1-153) (N1-150) -------------------- -------------------- รักษาโรคไต แกปส สาวะพิการ แกปวดเสน เอ็น เสน เอน็ อกั เสบ บํารุงเสนเอน็ สวนประกอบ สวนประกอบ โลด (เน้ือไม) ขาวเยน็ เหนือ (Smilax corbularia) (หวั ) ขาเปย นมุ (หวั ) อยา งละเทา ๆ กัน โคลงเคลงตวั ผู (ราก) เถาวลั ยเปรยี ง (เถา) เถาเอน็ ออ น (เถา) ขาวเย็นเหนือ (Smilax corbularia) (หวั ) ขาเปยนุม (หวั ) วธิ ใี ช อยางละเทา ๆ กนั ตม นาํ้ ด่มื ครั้งละ 1 แกวชา หลงั อาหาร 3 เวลา วิธใี ช ตม นํ้าดื่ม ครัง้ ละ 1 แกว ชา หลงั อาหาร 3 เวลา และกอ นนอน

90 สนสองใบ ËÍºË´× นาํ้ นอง (N1-154) ºíÒÃا¹Òíé ¹Á -------------------- (N1-155) แกห อบหืด -------------------- สว นประกอบ บํารงุ นาํ้ นม ขบั นํ้านม สนสองใบ (Pinus latteri) หรือใชสนสามใบ (Pinus kesiya) สว นประกอบ แทนกไ็ ด (ชนั ) ขอ ย (เปลือก) บดแตละอยา งใหเ ปนผงละเอยี ด ใชปริมาณอยา งละเทาๆ กนั ผสมกบั นํ้าผ้ึง แลว ปน เปน ลูกกลอน ตบั เตา ตน (เน้อื ไม) กลงึ กลอม (เน้ือไม) นา้ํ นอง (เนื้อไม) ขาว เย็นเหนอื (Smilax corbularia) (หัว) ขาเปย นมุ (หวั ) ขนาด 5-6 มม. อยางละเทา ๆ กัน วธิ ีใช วิธใี ช ทาน 3-5 เม็ด กอน/หลงั อาหารเชา และเยน็ ตมน้าํ ดืม่ ครั้งละ 1 แกวชา หลังอาหาร 3 เวลา

91 มะขามปอ ม ไผร วก ÂÒá¡ŒäÍ àÅÍ× ´¡íÒà´ÒäËÅ/àÅÍ× ´ÍÍ¡μÒÁäÿ¹˜ (N1-161) (N1-189) -------------------- -------------------- แกไอ แกเ ลอื ดกาํ เดาไหล-เลอื ดออกตามไรฟน สวนประกอบ สวนประกอบ สมอพิเภก (เน้ือผล) สมอไทย (เน้อื ผล) มะขามปอม (เน้อื ผล) ไผร วก (ผวิ เปลือกลาํ ตน) กาฝากตน มะนาว (ไมท ราบชนดิ ) มะแวง ตน (ผล) มะแวงเครอื (ผล) ยานเกาะลา (ราก) อยางละ (ทั้ง 5) อยา งละเทา ๆ กนั และข้ีเถาจากธูปจดุ 3 ดอก เทา ๆ กัน วธิ ใี ช วธิ ีใช แกเลือดกําเดาไหล ตมนา้ํ ดืม่ คร้งั ละ 1 แกว ชา หลังอาหาร 3 เวลา, แกเลือดออกตามไรฟน ใหบ ดเปนผงผสมนา้ํ อมกล้ัวปาก ตม นาํ้ ด่มื คร้ังละ 1 แกวชา หลงั อาหาร 3 เวลา และกอนนอน, หรือบดเปนผงละเอยี ดผสมกับนํ้าผง้ึ แลวปนเปนลกู กลอนขนาด 5-6 มม. ใชอม 3-4 ครั้ง/วนั 2-3 เม็ด/ครั้ง

92 มะหาด หญา หางอน ÅÁªÑ¡ ¢Ñº»Ê˜ ÊÒÇÐ (N1-200) (N1-201) -------------------- -------------------- แกโรคลมชกั ชว ยขับปสสาวะ สวนประกอบ สว นประกอบ แดง เตง็ รัง ชงิ ชนั มะหาด ประดู กระพี้ (Dalbergia sp.) หญา หางอน (ทงั้ 5) และ หญาหนวดแมว (Orthosiphon ทกุ ชนิดใชแ กน อยา งละเทาๆ กัน aristatus) (ทง้ั 5) อยางละเทา ๆ กัน วิธใี ช วิธีใช ตมนํา้ ด่มื คร้ังละ 1 แกวชา หลังอาหาร 3 เวลา ตม นาํ้ ดื่ม ครง้ั ละ 1 แกวชา หลังอาหาร 3 เวลา

93 ข้ีแรด กา งปลาขาว ËͺË×´/¹Òéí ¡´Ñ à·ÒŒ Ë´Ñ /ÍÊÕ Ø¡ÍäÕ Ê (N1-226) (N1-239) -------------------- -------------------- รักษาหอบหดื นํา้ กดั เทา แกไขออกหัด อีสกุ อีไส สว นประกอบ สวนประกอบ ขี้แรดหรอื หนั แดง (เปลอื ก) ประดู (เปลอื ก) ขอย (ใบ และ กางปลาขาว (มีก่ิงสีขาว-เขยี ว) กา งปลาแดง (ชนดิ เดียวกบั กา ง เปลอื ก ท่ีจะตอ งขดู เอาเฉพาะเปลอื กออ นๆ สีขาวใตเปลอื กชั้น ปลาขาว (Flueggea virosa) แตม กี ่ิงสีแดง) ทัง้ สองอยางใชราก นอก) อยางละเทาๆ กัน ใชสดหรอื ตากแหง เปลือกประดูแ ละ และ เลบ็ เหยีย่ ว (เถา) อยา งละเทาๆ กัน ขีแ้ รดกอ นใชใ หทบุ เปลอื กใหแ ตกแลวยางไฟใหหอมกอน วิธใี ช วิธีใช ตมน้าํ ด่ืม ครัง้ ละ 1 แกว ชา หลังอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน แกโรคหอบหืด ตมใหเ ดือดประมาณ 10-15 นาที หรอื แชก ับน้ํา สะอาดประมาณ 30-50 นาที ดม่ื ครง้ั ละ 1 แกว ชา หลังอาหาร 3 เวลา และกอ นนอน, แกน้าํ กดั เทา ใชนา้ํ ยาจากการแช นาํ มา แชเทาวนั ละ 2-3 ครั้ง ครง้ั ละ 20-30 นาที

94 ตานเสีย้ น มะกอกเกลอ้ื น ºíÒÃ§Ø ¹éÒí ¹Á »Ç´àʹŒ àÍç¹/ºÒí Ã§Ø àʹŒ àÍç¹ (N1-255) (N1-256) -------------------- -------------------- บํารุงนํา้ นม ขับน้ํานม แกป วดเสน เอ็น บาํ รงุ เสน เอ็น สว นประกอบ สว นประกอบ ชอ งแมว (เถา) นมงวั (เถา) ยานนมควาย หรือใชน มแมวกไ็ ด มะกอกเกล้อื น (เนอื้ ไม) เถาเอ็นออ น (เถา) เถาวัลยเปรียง (เถา) (เถา) ตานเสี้ยนหรอื นมสาว (เปลือก) ชิงช่หี รอื ใชนํา้ นองกไ็ ด อยางละเทาๆ กนั (เนือ้ ไม) กลงึ กลอ ม (เนอื้ ไม) นํา้ นมราชสหี  (ท้ังตน ) อยางละ วธิ ีใช เทาๆ กัน ตมน้าํ ด่ืม ครง้ั ละ 1 แกว ชา หลงั อาหาร 3 เวลา วธิ ีใช ตม น้าํ ดื่ม ครง้ั ละ 1 แกว ชา หลงั อาหาร 3 เวลา

สะคาน 95 เตา ราง ÂÒàºÞ¨¡ÅÙ μѺᢧç /μºÑ ·Ã´Ø (N1-268) (N1-258) -------------------- -------------------- บํารงุ ธาตุ ปรบั สมดุลธาตุ (ดนิ นํ้า ลม ไฟ) ชวยให เลอื ดไหลเวียนดี แกท องอดื ชวยขับลม แกต ับแข็ง ตับทรดุ สว นประกอบ สวนประกอบ ดีปลี (ธาตดุ ิน) (ดอก) 20 สว น ชาพลู (ธาตนุ าํ้ ) (ราก) 12 สวน มะคาแต (เน้ือไม) มะคา โมง (เนอื้ ไม) สกั (แกน) เตา รา งหรอื สะคา นหรือตะคานเลก็ (ธาตุลม) (เถา) 6 สว น เจตมลู เพลิงแดง เตารางแดง (ราก) อยา งละเทา ๆ กัน (ธาตุไฟ) (ราก) 4 สวน ขงิ แหง (Zingiber ligulatum) หรือใช ขงิ (Zingiber officinale) แทนกไ็ ด (อากาศธาตุ) (หัว) 10 สว น วิธใี ช วธิ ใี ช ตม น้ําด่มื ครงั้ ละ 1 แกว ชา หลังอาหาร 3 เวลา ตม นํา้ ดมื่ ครงั้ ละ 1 แกว ชา หลังอาหาร 3 เวลา หรือบดเปน ผง ใสแ คปซลู ขนาด 400 mg.) ทานคร้ังละ 2-4 เมด็ กอน/หลงั อาหาร 3 เวลา คาํ เตือน ไมควรใชก บั สตรีมคี รรภ คนมีไข หรือเด็กเลก็ และไมควรใชย า ตดิ ตอ กนั นานเกิน 10 วัน

96 เถายานาง โลด ¤ÇÒÁ´¹Ñ /àºÒËÇÒ¹ âääμ (N1-284) (N1-287) -------------------- -------------------- แกโ รคความดัน เบาหวาน ลดไขมัน แกโ รคไต สวนประกอบ สวนประกอบ บวั บก (ทัง้ ตน) 15 ใบ เถายานาง (ใบ) 10 ใบ เตยหอม (ใบ) 1 ไทรยอย (รากยอ ย) โลด (เนื้อไม) ขา วเยน็ เหนือ (Smilax ใบ ผักคาวตอง (Houttuynia cordata) (ใบ) 5 ใบ corbularia) (หัว) ขาเปย นุม (หวั ) แตล ะอยา งเทาๆ กัน กุยชาย (ทัง้ 5) 3 ตน ทุกอยา งใชสด วิธใี ช วธิ ใี ช ตมนํา้ ดืม่ คร้ังละ 1 แกวชา หลงั อาหารเชา และเย็น โขลกหรอื ปนผสมกัน ผสมนํา้ สกุ 1 แกว คนั้ เอาแตนา้ํ ดมื่ วนั ละ 1 แกว ชา

97 ขอ ย โคกกระออม ÊÅÒ¹èÇÔ âääμ (NE1-007) (N1-294) -------------------- -------------------- แกน ว่ิ สลาย-ขบั น่วิ ขบั ปส สาวะ แกโรคไต สว นประกอบ สวนประกอบ ขอย (รากหรือเปลอื กลําตน ) ผักขมหนาม (ราก) หญา แหวหมู (หวั ) แตละอยางเทาๆ กัน และ เตยหนามหรอื การะเกด ขเ้ี หล็ก (ใบ) โคกกระออม (ทัง้ ตน ) ฟา ทะลายโจร (ทั้งตน ) บวั บก (Pandanus tectorius) (รากหรือลาํ ตน ) เทา กบั ตวั ยาอืน่ ๆ (ใบ) ผกั เชยี งดา (Gymnema inodorum) (ใบ) มะไระข้นี ก (ทง้ั รวมกนั ตน ) โกฐจุฬาลมั พา (ท้งั ตน ) รงั ตอราง แตละอยา งเทา ๆ กนั วิธใี ช วธิ ใี ช ตมน้ําดม่ื แทนน้ํา จนหาย ตมนํา้ ด่มื ครงั้ ละ 1 แกวชา หลงั อาหารเชา และเย็น

98 องั กาบหนู ผลเตยสานเสื่อ ÁÐàÃç§ á¼ÅàºÒËÇÒ¹/á¼ÅÍ¡Ñ àʺàÃÍé× Ã§Ñ (NE2-016) (NE2-015) -------------------- -------------------- รักษาโรคมะเรง็ รักษาแผลเบาหวาน หรือแผลอกั เสบเร้อื รัง สว นประกอบ สวนประกอบ อังกาบหนู (ทั้งตน) ขา วเยน็ เหนือ (Smilax sp.) (หวั ) ขาวเยน็ ใต (Smilax sp.) (หัว) พุทธรกั ษา (ดอกสีชมพเู ขมอมมว ง) (หวั ) เตยสานเสื่อ (ผล) มะเคด็ (ราก) กระมอบ (ราก) เง่ียงดกุ (ราก) เครอื ไซสง (Streptocaulon sp.) (ราก) อยางละเทาๆ กนั พทุ ธรักษา (ดอกสขี าว) (หัว) เห็ดหลนิ จอื (ท่ีขนึ้ กับ ตน กระถนิ พิมาน) อยางละ ใชสดหรอื ตากแหง เทาๆ กัน ใชสดหรือตากแหง วิธีใช วิธีใช ตม กบั นาํ้ เดอื ดประมาณ 15 นาที ด่มื ครง้ั ละ 1 แกว ชา ตมนํา้ ด่มื ครง้ั ละ 1 แกวชา กอ นอาหาร 3 เวลา หรอื บดเปน ผง กอนอาหาร 3 เวลา และแบงนํ้าอีกสว นไว ใสแ คปซูล 400 mg. ทานครั้งละ 3-4 เมด็ สาํ หรับแชแผล

น้ํานมราชสีห 99 ล่ันทม âä»Ãд§ âä¡ÃÐà¾ÒÐ (NE2-018) (NE2-017) -------------------- -------------------- รักษาโรคประดง รักษาโรคกระเพาะ สว นประกอบ สวนประกอบ คนทา (ลําตน ) ปบ (เนอ้ื ไม) มะหวด (ราก) นา้ํ นมราชสีห (ราก) ขม้ินชนั (หัว) ปลาไหลเผือก (ราก) สาบเสือหรือเสือหมอบ ล่นั ทม (Plumeria rubra) (ดอกสีเหลือง) (เนือ้ ไม) มะกาเครือ (ราก) อยา งละเทา ๆ กัน ใชสดหรือตากแหง (เน้อื ไม) สัตบรรณ (เน้อื ไม) เหมือดจ้ีหรือเหมือดแอ (เน้อื ไมห รอื วิธีใช ราก) อยางละ 1 สว น และ ลาย (เน้ือไม) ครึ่งสวน ใชสดหรอื ตากแหง ตมนํ้าดมื่ ครัง้ ละ 1 แกว ชา กอนอาหาร 3 เวลา, หรือดองกับ เหลา ใสพ อทว มตวั ยา ดองไว 7 วัน ด่ืมครง้ั ละ 1 จอก วธิ ีใช หลังอาหาร เชาและเย็น ตมน้าํ ดืม่ คร้ังละ 1 แกว ชา กอนอาหาร 3 เวลา