(คู่มือ)หนังสือเรียนสสวท พื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.4 ล.2

คูมือครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 210 ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหง ศตวรรษที่ 21 รหสั ทกั ษะ กิจกรรมที่ 1.1 1.2 ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร  S1 การสังเกต S2 การวดั  S3 การใชจ ํานวน  S4 การจําแนกประเภท S5 การหาความสัมพันธระหวาง    สเปซกบั สเปซ  สเปซกบั เวลา  S6 การจัดกระทําและส่อื ความหมายขอ มูล  S7 การพยากรณ  S8 การลงความเหน็ จากขอมูล S9 การตง้ั สมมติฐาน S10 การกําหนดนยิ ามเชงิ ปฏบิ ตั กิ าร S11 การกาํ หนดและควบคุมตวั แปร S12 การทดลอง S13 การตีความหมายขอมลู และลงขอ สรุป S14 การสรา งแบบจาํ ลอง ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21 C1 การสรางสรรค C2 การคดิ อยางมีวจิ ารณญาณ C3 การแกป ญหา C4 การสอื่ สาร C5 ความรวมมอื C6 การใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สาร สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

211 คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ แนวคิดคลาดเคลือ่ น ครฟู ง การสนทนาอภิปรายของนักเรียนอยา งตอ เน่ือง พรอมบนั ทึกแนวคิดของนักเรียนไว เพื่อนาํ ไปใชใ นการจัดการ เรยี นรูใหส ามารถแกไขแนวคิดคลาดเคลือ่ นและตอยอดแนวคิดท่ถี ูกตอ ง แนวคดิ คลาดเคลอ่ื น แนวคดิ ท่ีถูกตอ ง • ดวงจนั ทรมีแสงในตัวเอง • ดวงจนั ทรโ คจรรอบโลก 1 รอบ ใชเวลา 1 วนั • ดวงจันทรไ มมีแสงในตัวเอง • ดวงจันทรสังเกตไดเฉพาะตอนกลางคนื เทาน้ัน • ดวงจันทรโ คจรรอบโลก 1 รอบ ใชป ระมาณ 29.5 วัน • ในบางวนั อาจสังเกตดวงจนั ทรไดใ นเวลากลางวัน • ดวงจันทรทป่ี รากฏใหเห็นมีรูปรา งเหมอื นกนั ทุกวนั (Hoang & Dunford, 2018) • ดวงจนั ทรที่ปรากฏแตละวนั มีรปู รางท่ีแตกตา งกัน (Hapkiewicz, 1992)  สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 212 บทนี้เร่ิมตนอยางไร (1 ช่ัวโมง) 1. นําเขาสูบ ทเรียนโดยใหนกั เรยี นนําเสนอนทิ านที่เกี่ยวกบั ดวงจันทร ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง จากน้นั ครสู อบถามขอ มลู เกีย่ วกบั ดวงจันทรด ว ยคําถามดงั น้ี นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม 1.1 ดวงจนั ทรในนทิ านมีรปู รางอยา งไร (นกั เรียนตอบไดตามความคิด เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให ของตนเอง) หาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม 1.3 ในอวกาศดวงจนั ทรม รี ูปรา งอยา งไร เหมือนหรือแตกตางจากดวง ตาง ๆ ในบทเรียน้ี จันทรท่ีมองเห็นบนทองฟา (นักเรยี นตอบไดตามความคิดของ ตนเอง) 1.4 ดวงจันทรเ ก่ียวของกบั เราหรอื ไม อยางไร (นักเรยี นตอบไดตาม ความคดิ ของตนเอง) 2. นกั เรียนอภิปรายความรูพน้ื ฐานเกีย่ วกับการขึ้นและตกของดวงอาทติ ยท่ี นกั เรยี นเคยสังเกต โดยอาจใชคาํ ถามดังนี้ 2.1 นักเรียนรูจักปรากฏการณอะไรบางที่เกี่ยวกับดวงอาทิตย (ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงอาทิตย กลางวัน และ กลางคนื ) 2.2 นักเรียนรูจักปรากฏการณอะไรบางท่ีเกี่ยวกับดวงจันทร (นักเรียน ตอบไดตามความเขาใจของตนเอง แตเมื่อจบบทเรียนนักเรียนควร ตอบไดวา ปรากฏการณการข้ึนและตกและปรากฏการณการ เปล่ยี นแปลงรูปรางของดวงจนั ทร) 3. ครูชักชวนนกั เรียนศกึ ษาเรอื่ ง ดวงจันทรข องเรา โดยใหนักเรียนอาน หนงั สือเรียนบทที่ 1 ของหนวยท่ี 5 หนา73 โดยเรม่ิ จากการอา นช่อื บท และจดุ ประสงคการเรียนรปู ระจําบท จากนน้ั ครูตรวจสอบความเขาใจ ดว ยคําถามดังน้ี 3.1 เมือ่ จบบทเรียนนักเรียนจะสามารถทําอะไรไดบา ง (อธิบายแบบ รปู การมองเหน็ การข้นึ และตกของดวงจนั ทร และสรางแบบจําลอง ที่อธิบายและพยากรณการเปลี่ยนแปลงรปู รางของดวงจนั ทรในแต ละวนั ) 4. นกั เรียนเปดหนงั สือเรยี นหนา 74 อา นช่ือบท และแนวคิดสําคัญ โดยครู อาจใชค าํ ถาม ดงั น้ี 4.1 ในบทนี้จะเรียนเรื่องอะไรบาง (ในบทนี้จะไดเรียนเร่ืองปรากฏการณ การขนึ้ และตกและการเปลย่ี นแปลงรูปรางของดวงจันทร) สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

213 คูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 5. นักเรียนอานเน้ือเรื่องในหนังสือเรียน หนา 74 โดยใชวิธีอานตามความ เหมาะสม แลว ถามประเมนิ ความเขาใจจากการอานทีละยอหนาตามแนว คําถามดงั ตอไปนี้ 5.1 จากเน้ือเร่ืองกลาวถึงดาวดวงใดบาง (ดวงอาทิตย โลก และดวง จันทร) 5.2 คนบนโลกสามารถสงั เกตดวงจันทรไดช ัดเจนในเวลาใด (ยามค่ําคนื ) 5.3 นักเรียนคิดวา ปรากฏการณ มคี วามหมายวาอยางไร (นักเรียนตอบ ไดตามความเขาใจของตนเอง ครูอาจใหนักเรียนชวยกันเปด พจนานุกรมฉบับนักเรียน และใหความรูวา ปรากฏการณ หมายถึง สิ่งท่สี ําแดงหรือแสดงออกมาใหเหน็ ) 5.4 เมื่อสังเกตทองฟา นักเรียนเคยเห็นปรากฏการณของดวงจันทร อยางไรบาง (ปรากฏการณการข้ึนและตกของ ดวงจันทร และ ปรากฏการณการเปลี่ยนแปลงรูปราง โดยนักเรียนอธิบาย ปรากฏการณด งั กลา วไดต ามความเขา ใจของตนเอง) 6. ครูชักชวนนักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน ต้ังคําถามวานักเรียนรู อะไรแลวบา งเกี่ยวกับดวงจนั ทรของเรา 7. นักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม หนา 76 โดยอา น ชือ่ หนวย ช่ือบท 8. นักเรียนอานคําถาม ครูตรวจสอบความเขาใจของนักเรียนเก่ียวกับ คําถามแตละขอ จนแนใจวานักเรียนสามารถทําไดดวยตนเอง จึงให นักเรียนตอบคําถาม โดยคําตอบของแตละคนอาจแตกตางกันได และ อาจตอบถกู หรอื ผิดกไ็ ด 9. ครสู งั เกตการตอบคําถามของนักเรียนเพื่อตรวจสอบวานักเรียนมีแนวคิด เกี่ยวกับการข้ึนและตกและรูปรางของดวงจันทรอยางไรบาง โดยยังไม ตองเฉลยคําตอบท่ีถูกตองกับนักเรียน แตจะใหนักเรียนยอนกลับมา ตรวจสอบอีกครั้งหลังเรียนจบบทนี้แลว ท้ังนี้ครูอาจบันทึกแนวคิด คลาดเคล่ือนหรือแนวคิดท่ีนาสนใจของนักเรียน แลวนํามาออกแบบการ จดั การเรยี นการสอนเพอื่ แกไขแนวคิดใหถกู ตอง  สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 214 แนวคําตอบในแบบบันทึกกิจกรรม การสํารวจความรูกอนเรยี น นักเรยี นอาจตอบคําถามถกู หรือผดิ ก็ไดข น้ึ อยูกับความรูเ ดิมของนักเรียน แตเ ม่ือเรยี นจบบทเรียนแลว ใหน ักเรียนกลบั มาตรวจสอบคําตอบอกี คร้ังและแกไขใหถกู ตอง ดงั ตวั อยาง ตะวันออก ตะวันตก สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

215 คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ เร่ืองท่ี 1 การขึ้นและตกและรูปรางของดวงจันทร ใ น เ ร่ื อ ง นี้ นั ก เ รี ย น จ ะ ไ ด เ รี ย น รู เ ก่ี ย ว กั บ ส่ือการเรียนรแู ละแหลงเรียนรู ปรากฏการณการข้ึนและตกและการเปล่ียนแปลงรูปราง ของดวงจันทร ซึ่งปรากฏการณดังกลาวจะมีลักษณะการ 1. หนังสือเรยี น ป. 4 เลม 2 หนา 76-84 เปลย่ี นแปลงท่ตี อ เนอื่ งซ้ํากันทุกเดอื นเปน วฏั จกั ร 2. แบบบนั ทกึ กิจกรรม ป. 4 เลม 2 หนา 77-85 3. โปรแกรมประยุกตทางดาราศาสตร เชน จุดประสงคก ารเรยี นรู steralium 1. อธบิ ายลกั ษณะการเคล่ือนท่ีท่ีสัมพันธกันของดวง อาทิตย โลก และดวงจันทร 2. สรางแบบจําลองและอธิบายปรากฏการณการข้ึน และตกของดวงจันทร 3. ส ราง แบบจํ าล อง ท่ีอธิ บายแ ล ะพย ากร ณ ป ร า ก ฏ ก า ร ณ ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง รู ป ร า ง ข อ ง ดวงจนั ทรใ นแตละวัน 4. พยากรณการเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทร ในแตละวัน เวลา 5 ชวั่ โมง วัสดุ อปุ กรณสําหรบั ทาํ กจิ กรรม ลกู โลก ดนิ นา้ํ มัน ไมปลายแหลม ดินสอ  สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 216 แนวการจัดการเรยี นรู (60 นาที) ขนั้ ตรวจสอบความรู (10 นาที) 1. ครูนําเขาสูบทเรียน โดยใหนักเรียนชมวีดิทัศนหรือรูปนักบินอวกาศ ในการตรวจสอบความรู ครู บนดวงจันทร จากนั้นตรวจสอบความรูเดิมเก่ียวกับ ดวงจันทร เพียงรับฟงเหตุผลของนักเรียนและ โดยใชคําถามดังนี้ ยังไมเฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวน ใหนักเรียนไปหาคําตอบดวยตนเอง 1.1 ดาวดวงแรกท่ีนักบินอวกาศเดินทางไปลงบนดาวดวงนี้คือดาวอะไร จากการอา นเนือ้ เรอ่ื ง (ดวงจันทร) นักเรียนอาจไมสามารถตอบ 1.2 เหตุใดนักดาราศาสตรจึงใหความสนใจดาวดวงนี้ (นักเรียนตอบได คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว ตามความคดิ ของตนเอง) คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียนคิด อยางเหมาะสม รอคอยอยางอดทน 1.3 นักเรียนอยากรูอะไรเก่ียวกับดวงจันทรอีกบาง (นักเรียนตอบไดตาม แ ล ะ รั บ ฟ ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง ความคิดของตนเอง) นกั เรียน ครูเชื่อมโยงสูการเรียนเร่ืองการข้ึนและตกและรูปรางของดวงจันทร โดย กลาววา จากคําถามของนักเรียนอาจหาคําตอบไดเมื่อนักเรียนอานเร่ือง การข้ึนและตกและรูปรางของดวงจันทร ขน้ั ฝก ทกั ษะจากการอา น (40 นาที) 2. นักเรียนอาน ชื่อเร่ือง และคําถามใน คิดกอนอาน ในหนังสือเรียนหนา 76 แลวรวมกันอภิปรายในกลุมเพื่อหาแนวคําตอบ ครูบันทึกคําตอบ ของนักเรยี นบนกระดานเพือ่ ใชเปรียบเทียบคาํ ตอบหลังการอานเรื่อง 3. นักเรียนอานคําใน คําสําคัญ ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ครูอาจให นักเรียนอธิบายความหมายตามความเขาใจ และชักชวนใหหา ความหมายท่ีถูกตอ งจากการอา นเน้ือเรื่อง 4. ครูชวนนักเรียนอานเนื้อเรื่อง โดยฝกการอานตามวิธีท่ีเหมาะสมกับ ความสามารถของนักเรียน จากน้ันรวมกันอภิปรายใจความสําคัญตาม แนวคําถามดังน้ี 4.1 ดวงจันทรมลี ักษณะอยางไร (ดวงจันทรมีลักษณะคลายทรงกลม มี พน้ื ผิวขรขุ ระเปน หลมุ บอ ) 4.2 เหตุใดดวงจันทรจ งึ เปน บริวารของโลก (เพราะ ดวงจันทรเคลื่อนที่ หรอื โคจรรอบโลก) 4.3 ดวงอาทิตย โลก และดวงจันทรมีการเคล่ือนท่ีสัมพันธกันอยางไร (ดวงจันทรหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบโลกในทิศทางทวนเข็ม สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

217 คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ นาฬิกา ขณะทโี่ ลกหมุนรอบตวั เองและโคจรไปรอบดวงอาทิตย ใน การเตรียมตัวลว งหนา สาํ หรับครู ทิศทางทวนเข็มนาฬกิ า เมอ่ื สังเกตจากบริเวณเหนือขว้ั โลกเหนอื ) เพ่อื จดั การเรียนรใู นครง้ั ถดั ไป ครูอาจใหนักเรียนแสดงบทบาทสมมติ แสดงการเคลื่อนที่ท่ีสัมพันธกัน ของดวงอาทิตย โลก และดวงจันทร โดยใหนักเรียน จัดกลุม กลุมละ 3 ในครั้งถัดไป นักเรียนจะไดทํา คน แสดงบทบาทสมมติตามทกี่ ําหนด กิจกรรมที่ 1.1 ดวงจันทรมีการขึ้นและ ตกหรือไม อยางไรผานการสังเกต 4.4 บนดวงจันทรมีกระตาย หรือตากับยายจริงหรือไม เพราะเหตุใด เสนทางการข้ึนและตกของดวงจันทร (ไมมีจริง เพราะ ส่ิงท่ีมองเห็นคือรองรอยสีเทา ซ่ึงบางคนอาจ ซึ่งกิจกรรมน้ีจะมีวีดิทัศนประกอบการ จินตนาการเปน รูปรา งแตกตา งกนั เชน กระตาย) เรียนการสอน ดังนั้นครูควรเตรียมหา อุปกรณเพอื่ เปดวดี ิทศั นด งั กลาว 4.5 ความสวางของทองฟาในคืนท่ีมีดวงจันทรเต็มดวงเปนอยางไร เกี่ยวของกับการมองเห็นอยางไร (ทองฟาจะสวางกวาคืนอื่น ๆ สามารถมองเหน็ สง่ิ ตาง ๆ ชดั เจน) 4.6 รูปรางของดวงจันทรเกี่ยวของกับความสวางของทองฟาอยางไร (รูปรางของดวงจันทรเกี่ยวของกับความสวางของทองฟา โดยถา รูปรางของดวงจันทรเปนเสี้ยวขนาดใหญจนเต็มดวง จะมองเห็น ดวงจันทรมีสวนสวางมาก จึงทําใหทองฟาสวางไปดวย แตถา รูปรางของดวงจันทรเปนเส้ียว ขนาดเล็กจนมืดไปท้ังดวง จะ มองเห็นดวงจันทรมีสวนสวางนอย หรือมองไมเห็นเลย จึงทําให ทองฟา สวา งนอยลงไปดว ยเชนกัน) 4.7 ถานักเรียนจะออกไปดูดาว ควรเลือกดูในคืนท่ี ดวงจันทรมีรูปราง เปนอยางไร เพราะเหตุใด (นักเรียนสามารถตอบไดตามความคิด ของตนเอง แตคําตอบและเหตุผลควรสอดคลองกัน เชน เลือก สงั เกตทอ งฟา ในคืนท่ีดวงจันทรเปนเส้ียวขนาดเล็กหรือมองไมเห็น ดวงจันทรเลย เน่ืองจากทองฟาไมสวางมีแสงรบกวนนอยจึงเห็น ดาวตาง ๆ ชัดเจน) ข้นั สรุปจากการอาน (10 นาที) 5. ครูชักชวนนักเรียนชวยกันสรุปเรื่องที่รูปรางของดวงจันทรก็มีผลตอ ความสวางของทองฟา 6. นกั เรยี นตอบคาํ ถามใน รูหรอื ยงั ในแบบบันทกึ กิจกรรม หนา 77 7. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคําตอบของนักเรียนในรู หรือยงั กบั คําตอบทีเ่ คยตอบตอนทํากิจกรรมคดิ กอนอา นซ่ึงครูบันทึกไว 8. ครูชักชวนนักเรียนลองตอบคําถามทายเร่ืองที่อาน โดยทบทวนสาเหตุ การเกิดปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงอาทิตย วาเกิดจากการ  สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 218 หมุนรอบตัวเองของโลก จากน้ัน กระตุนใหนักเรียนสงสัยวา การหมุน รอบตัวเองของโลก ทาํ ใหเกิดปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทร ดวยหรือไม อยางไร และ ในแตละวันมองเห็นดวงจันทรมีการ เปลี่ยนแปลงรูปรางอยางไร ครูบันทึกคําตอบของนักเรียนบนกระดาน โดยยังไมเฉลยคําตอบแตชักชวนใหนักเรียนไปหาคําตอบจากการทํา กิจกรรม ความรเู พมิ่ เตมิ สําหรบั ครู ดวงจนั ทรเปนดาวบรวิ ารของโลก ซ่งึ เปน วตั ถทุ ่มี รี ปู รางคลายทรงกลม เมื่อมองจากบนโลกจะมองเห็น ดวงจนั ทรม รี ูปรา งคลา ยวงกลม เนือ่ งจากดวงจนั ทรอยูไ กลจากโลกมาก โดยเฉพาะในคืนวันเพ็ญหรือขึ้น 15 คํ่า จะมองเห็นดวงจันทรมีรูปรางคลายวงกลม สวางเต็มดวง สวนรองรอยสีเทาที่เราสังเกตเห็นบนดวง จันทร รองรอยเหลาน้ีคือหลุมบอบนดวงจันทร ซึ่งเกิดจากการพุงชนของอุกกาบาต เน่ืองจากดวงจันทรมี บรรยากาศนอยมาก จนอาจกลาวไดวา ดวงจันทรไมมีชั้นบรรยากาศ ดังน้ันเม่ืออุกกาบาตพุงเขาสูช้ัน บรรยากาศและเคลอ่ื นท่ีสพู ืน้ ดวย แรงดงึ ดูดของดวงจันทรจึงไมเกิดการลุกไหม อุกกาบาตจึงพุงชนพ้ืนผิว ของดวงจันทร นอกจากน้ีพื้นผิวของ ดวงจันทรยังมีลักษณะแตกตางกันมาก บริเวณที่มีสีออนจะเปน พื้นที่สูง สวนบริเวณที่มีสีเขมจะเปนพ้ืนที่ที่ต่ํากวา และการท่ีพ้ืนผิวบริเวณน้ีมีสีเขมเกิดจากการที่เกิดการ ปะทุของลาวา เม่ือ 3-4 พันลานปกอน ดังน้ัน พื้นผิวของ ดวงจันทรบริเวณนี้จึงมีหินท่ีมีสีแตกตางจาก บริเวณอืน่ (Hoang & Dunford, 2018) สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

219 คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ แนวคําตอบในแบบบนั ทกึ กิจกรรม ดวงจันทรห มุนรอบตัวเองและโคจรรอบโลก ขณะทโ่ี ลกหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวง อาทิตย ในทศิ ทางทวนเข็มนาฬกิ าเม่ือสังเกตจากบรเิ วณเหนอื ข้ัวโลกเหนือ ในคืนวนั เพญ็ จะมองเหน็ ดวงจันทรม ี รปู รา งกลม สวา งเต็มดวง และ มองเห็นรอ งรอยสีเทารปู รางคลา ย กระตา ย  สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 220 กจิ กรรมที่ 1.1 ดวงจนั ทรม กี ารขึ้นและตกหรือไม อยา งไร กิจกรรมนี้นักเรียนจะไดสังเกตเพื่อหาคําตอบวา สิง่ ของใดจมหรือลอยนํ้า โดยอธิบายและใชวิธีการสืบเสาะ เพอ่ื ตอบคําถามท่ีสงสยั เวลา 2 ชวั่ โมง จุดประสงคก ารเรียนรู สรา งแบบจาํ ลองและอธิบายปรากฏการณการข้ึน และตกของดวงจนั ทร วสั ดุ อุปกรณสําหรบั ทํากจิ กรรม ส่งิ ทค่ี รูตองเตรียม/หอ ง คอมพิวเตอรหรือแท็บเล็ตสําหรับเปด วดี ทิ ัศนก ารขน้ึ และตกของดวงอาทติ ย ดวงจันทร และดาว ส่งิ ทค่ี รูตอ งเตรยี ม/กลมุ 1. ลูกโลก 1 ใบ ส่อื การเรียนรูและแหลง เรียนรู 2. ดินนา้ํ มนั 2 สี สลี ะ 1 กอน 1. หนงั สอื เรยี น ป. 4 เลม 2 หนา 78-80 3. ไมป ลายแหลม 1 แทง 2. แบบบนั ทึกกิจกรรม ป. 4 เลม 2 หนา 78-81 ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร 3. วีดิทัศนการขึ้นและตกของดวงอาทิตย ดวงจันทร และ ดาว หรือเขา URL : http://ipst.me/7845 S1 การสงั เกต S8 การลงความเห็นจากขอมูล S14 การสรา งแบบจาํ ลอง ทักษะการเรียนรูใ นศตวรรษท่ี 21 C1 การคิดอยางสรา งสรรค C4 การสือ่ สาร C5 ความรว มมือ สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

221 คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ แนวการจดั การเรยี นรู ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม 1. ครูถามคําถามเพื่อทบทวนความรูพ้ืนฐานและตรวจสอบความรูเดิม เฉลยคาํ ตอบใด ๆ แตชักชวนให ห า คํ า ต อ บ ท่ี ถู ก ต อ ง จ า ก เกยี่ วกบั ปรากฏการณก ารขึ้นและตกของดวงอาทิตยและดวงจันทร โดย กจิ กรรมตาง ๆ ในบทเรียนี้ ใชค ําถามดงั นี้ 1.1 ดวงอาทิตยมีปรากฏการณการข้ึนและตกหรือไม อยางไร (ดวง อาทิตยขึ้นและตก โดยจะปรากฏขึ้นทางดานทิศตะวันออก และ ตกทางดานทศิ ตะวนั ตกเสมอ) 1.2 ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงอาทิตย เกิดจากสาเหตุใด (การหมุนรอบตัวเองของโลกในทิศทางทวนเข็มนาฬิกา เม่ือมอง จากบริเวณเหนอื ขว้ั โลกเหนือ) 1.3 ดวงจันทรมีปรากฏการณการข้ึนและตกหรือไม อยางไร (นักเรียน ตอบไดต ามความเขาใจของตนเอง) 1.4 ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทร เกิดจากสาเหตุใด (นักเรียนตอบไดตามความเขาใจของตนเอง แตเมื่อเรียนจบแลว นักเรียนควรตอบไดวา ปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจันทร เกิดจากการหมนุ รอบตวั เองของโลกในทิศทางทวนเข็มนาฬิกา เม่ือ มองจากบรเิ วณเหนอื ขวั้ โลกเหนือ) 2. ครูชกั ชวนนักเรียนใหคิดและเสนอวิธีหาคําตอบวา ปรากฏการณการข้ึน และตกของดวงจันทรนาจะเกิดจากสาเหตุใด ครูยังไมเฉลยคําตอบ แต ชักชวนนกั เรยี นใหหาคําตอบจากการทํากิจกรรม 3. นักเรียนอานชื่อกิจกรรม ดวงจันทรมีการข้ึนและตกหรือไม อยางไร และ ทําเปนคิดเปน โดยรวมกันอภิปรายทีละประเด็นเพื่อตรวจสอบ ความเขาใจเกี่ยวกบั จุดประสงค ในการทาํ กิจกรรมโดยใชคําถามดังนี้ 3.1 กจิ กรรมน้ีนกั เรยี นจะไดเรียนเร่ืองอะไร (ปรากฏการณการข้ึนและ ตกของดวงจันทร) 3.2 นักเรยี นจะไดเ รยี นรเู รอื่ งนดี้ ว ยวธิ ีใด (สรางแบบจาํ ลอง) 3.3 เม่ือเรียนแลวนักเรียนจะทําอะไรได (อธิบายปรากฏการณการข้ึน และตกของดวงจันทร) ครูใหนักเรียนบันทึกจุดประสงคลงในแบบบันทึกกิจกรรม หนา 78 และ อานส่ิงท่ีตองใชในการทํากิจกรรม ครูยังไมแจกวัสดุอุปกรณแก  สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 222 นักเรียน แตนํามาแสดงใหนักเรียนดูทีละอยาง ทบทวนวิธีใชและขอ นักเรียนอาจไมสามารถตอบ ควรระวังในการใช คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว 4. นักเรียนอาน ทําอยางไร ทีละขอแลวรวมกันอภิปรายเพ่ือสรุปลําดับ คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียนคิด ขั้นตอนตามความเขาใจโดยครูอาจชวยเขียนสรุปส้ัน ๆ บนกระดาน อยางเหมาะสม รอคอยอยางอดทน และรวมกนั อภปิ รายเพ่มิ เติมตามแนวคําถามดังตอไปนี้ แ ล ะ รั บ ฟ ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง 4.1 นักเรียนตองคาดคะเนเกี่ยวกับส่ิงใด (จะมองเห็นดวงจันทรมี นกั เรียน เสนทางการขึ้นและตกอยางไร) 4.2 เม่ือนักเรียนดูวีดิทัศนนักเรียนตองทําอะไรบาง (สังเกตเสนทาง การขน้ึ และตกของดวงจันทร เปรียบเทียบกับที่คาดคะเนไว และ อภปิ รายถงึ สาเหตุการเกดิ ปรากฏการณน้ี บนั ทกึ ผล) 4.3 นักเรียนตองทําอะไรอีกบาง (ออกแบบแบบจําลอง บันทึกผล จากนั้นสรางแบบจาํ ลองตามที่ออกแบบไว) 5. เม่ือนักเรียนเขาใจข้ันตอนการทํากิจกรรม ครูใหนักเรียนเร่ิมทํา กิจกรรมโดยคาดคะเนวา จะมองเห็นดวงจันทรมีเสนทางการข้ึนและ ตกอยางไร แลวบันทึกผลการคาดคะเน ดวยการวาดรูปและเขียน คําอธิบายลงในแบบบนั ทกึ กิจกรรมหนา 78 6. ครูเปดวีดิทัศนการข้ึนและตกของดวงอาทิตย ดวงจันทร และดาว หรือใชส มารตโฟน แสกนไปที่ QR code เพ่ือเปดวีดิทัศน จากน้ัน ให นักเรียนสังเกตเสนทางการขึ้นและตกของดวงจันทร บันทึกผลการ สังเกต (S1) จากนัน้ ครูกระตนุ ใหนกั เรียนอภิปรายเกย่ี วกับสาเหตุการ เกิดปรากฏการณดังกลาว (S8) โดยครูอาจใชคําถามในการอภิปราย ดงั น้ี 6.1 เมื่อสังเกตดวงจันทรจากอวกาศ (ภาพจากวีดิทัศนในชวงแรก) ดวงจันทรมีปรากฏการณการขึ้นและตกหรือไม อยางไร (ไมมี ปรากฏการณการขึ้นและตก โดยดวงจันทรมีการเคล่ือนท่ีรอบ โลก ขณะทโ่ี ลกหมนุ รอบตัวเอง) 6.2 เมื่อสังเกตจากบนโลก ดวงจันทรมีปรากฏการณการข้ึนและตก หรือไม อยางไร (ดวงจันทรมีการขึ้นและตก โดยดวงจันทรจะ ปรากฏข้ึนทางดานตะวันออก และดูเหมือนเคลื่อนที่ไปบน ทองฟา จากนัน้ ดวงจนั ทรล บั ขอบฟาทางดานตะวันตก) 6.3 ปรากฏการณดังกลาว ใชระยะเวลาเทาใด (ประมาณ 12 ชั่วโมง หรอื 1 คืน) สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

223 คูม อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 6.4 จากวีดทิ ัศน เมอื่ โลกหมุนรอบตวั เอง 1 รอบซึ่งใชเวลา 1 วนั ดวง ขอ เสนอแนะในการจดั การเรยี นรสู าํ หรับ จันทรมีการเคล่ือนท่ีหรือไม อยางไร (ดวงจันทรมีการเคล่ือนที่ นกั เรยี นทมี่ ีสมรรถนะแตกตางกัน โดยเมื่อโลกหมุนรอบตัวเอง 1 รอบซึ่งใชเวลา 1 วัน ดวงจันทรมี การโคจรรอบโลกไดร ะยะทางเพียงเลก็ นอย) 1. นกั เรยี นท่ีมีสมรรถนะสูง ครูอาจใหนักเรียน ยายตําแหนงของดวงจันทรไปตามแนวโคจร หากนักเรียนไมสามารถตอบได ครูอาจอธิบายเพิ่มเติมวา โลกหมุน ของดวงจันทรรอบโลก เพื่ออธิบายการ มองเห็นดวงจนั ทรใ นเวลากลางวนั หรือครูอาจ รอบตัวเองใชเวลา 1 วัน ขณะที่ดวงจันทรโคจรรอบโลกใชเวลา ใหนักเรียนปนดินน้ํามันเพ่ือแทนดาวแลวเพ่ิม ลงในแบบจําลอง เพื่ออธิบายปรากฏการณข้ึน ประมาณ 30 วนั ดงั น้ัน ใน 1 วนั ดวงจันทรจ ะโคจรรอบโลกไปไดเปน และตกของดาวเพ่ิมเติม ระยะทางประมาณ 1/30 รอบ หรอื เคล่ือนทไ่ี ปไดเพียงเล็กนอ ย 2. นักเรียนที่ตองการความชวยเหลือ ครูอาจ ใหเวลาในการทํากิจกรรม หรือทบทวนความรู 6.5 ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทรซึ่งเกิดขึ้นภายใน 1 พ้ืนฐานที่เรียนมาแลวตอน ป.3 เกี่ยวกับ วันนาจะเกิดจากสาเหตุใด (การหมุนรอบตัวเองของโลก) ปรากฏการณท่ีเกิดจากการหมุนรอบตัวเอง นักเรียนตอบตามความเขาใจของตนเอง โดยครูยังไมเฉลย ของโลกวา ปรากฏการณการขึ้นและตกของ คําตอบ แตใหนักเรียนหาคําตอบรวมกันจากการสราง ดวงอาทิตย เกิดจากการหมุนรอบตัวเองของ แบบจาํ ลองในกิจกรรม โลก โดยคนบนโลกจะเคล่อื นที่ไปพรอมกับโลก ขณะที่โลกหมุนรอบตัวเอง จะมองเห็นดวง 7. ครูใหนกั เรียนออกแบบแบบจาํ ลองโดยใชว สั ดุอุปกรณท่ีกําหนดใหเพื่อ อาทิตยปรากฏข้ึนจากขอบฟาและลับขอบฟา อธิบายการเกิดปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจันทร บันทึกผล ทางดานตะวันตก และการที่โลกมีลักษณะ (C1) จากน้ันเร่ิมสรางแบบจําลองการขึ้นและตกของดวงจันทรตาม คลายทรงกลม ทําใหโลกดานท่ีไดรับแสงจาก ความเขาใจของตนเอง (S14) (C5) โดยครูอาจเนนยํ้ากับนักเรียนวา ดวงอาทิตยหรือดานท่ีหันเขาหาดวงอาทิตย แบบจําลองท่ีนักเรียนสรางขึ้น ตองแสดงใหเห็นวาคนท่ีอยูบนโลกซึ่ง เปนเวลากลางวัน สวนดานที่ไมไดรับแสงจาก หมุนรอบตัวเอง จะเหน็ ดวงจันทรมกี ารเคลอื่ นที่อยางไร ดวงอาทติ ยเ ปน เวลากลางคืน 8. ครูสํารวจแบบจําลองของแตละกลุมแลวเลือกแบบจําลองท่ีมีแนวคิด แตกตา งกนั 2 – 3 กลุมเพอื่ ใหน ําเสนอหนา ช้ันเรียน (C4) 9. นักเรียนอาจนําเสนอแนวคิดวา ปรากฏการณการข้ึนและตกของดวง จันทรเกิดจากการท่ีดวงจันทรโคจรรอบโลก ครูแกไขแนวคิด คลาดเคลื่อนน้ี โดยจัดกลุมนักเรียนกลุมละ 3 คน กําหนดให แตละ คนแทน ดวงอาทิตย โลก และดวงจันทร แลวแสดงบทบาทสมมติ แสดงการเคลื่อนท่ีท่ีสัมพันธกันของดาวเหลาน้ีอีกคร้ัง จากน้ันให นักเรียนสังเกตวา นักเรียนท่ีแสดงเปนโลกหมุนรอบตัวเองในทิศทาง ทวนเข็มนาฬิกาเมื่อมองจากบริเวณเหนือศีรษะ 1 รอบซ่ึงนับเปน เวลา 1 วัน จะมองเหน็ ดวงจนั ทรเปนอยางไร ดวงจันทรโคจรรอบโลก ไปไดเพียงเล็กนอ ยหรือเปนระยะทางประมาณ 1/30 รอบ (นักเรียนที่ แสดงเปนโลก จะมองเห็นดวงจันทรปรากฏขึ้นทางดานหน่ึงและลับ สายตาไปอกี ดา นหนึง่ )  สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 224 10. ครใู ชแ บบจาํ ลอง ดังรูป เพื่ออภิปรายรวมกับนักเรียนเกี่ยวกับการเกิด รปู แบบจําลองอธิบายปรากฏการณการขึน้ ปรากฏการณก ารขึ้นและตกของดวงจนั ทร โดยใชแ นวคาํ ถาม ดังนี้ 10.1 จากแบบจําลอง ขณะทีโ่ ลกหมนุ รอบตวั เอง 1 รอบ คนบนโลกจะ และตกของดวงจนั ทร มองเหน็ ดวงจนั ทรตลอด ใน 1 วันหรือไม อยางไร (คนบนโลกไม สามารถมองเห็นดวงจันทรไดตลอดใน 1 วัน แตจะมองเห็นดวง การเตรยี มตวั ลวงหนา สาํ หรับครู จันทร เมื่อคนบนโลกอยูในตําแหนงท่ีหันเขาหาดวงจันทร หรือ เพื่อจัดการเรียนรใู นครง้ั ถัดไป มองเห็นไดชัดเจนในเวลากลางคืน) 10.2 จากแบบจําลอง ดังรูป คนบนโลกจะมองเห็นปรากฏการณการ ในครั้งถัดไป นักเรียนจะไดทํา ขน้ึ และตกของดวงอาทิตยและดวงจันทรเหมือนหรือแตกตางกัน กิจกรรมท่ี 1.2 ในแตละวันมองเห็นดวง อยางไร (เหมือนกัน คือ จะมองเห็นเหมือนดวงอาทิตยและดวง จันทรมีรูปรางอยางไร ผานการสังเกต จันทรเคลื่อนท่ีไปบนทองฟา โดยปรากฏข้ึนทางดานทิศ ดวงจันทรบนทองฟาและจากวีดิทัศน ซ่ึง ตะวันออกและลับขอบฟาทางดานทิศตะวันตก แตแตกตางกัน ครูไดวางแผนลวงหนาโดยใหนักเรียน ตรงชว งเวลาทสี่ งั เกต) สังเกตดวงจันทรในวันตาง ๆ 7 วันซ่ึง 10.3 ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทรเกิดขึ้นอยางตอเน่ือง ตอเน่ืองท้ัง เดือน โ ดย ครูใชปฏิทิ น และมีลักษณะซ้ําแบบเดิมจนเปนแบบรูปหรือไม เพราะเหตุใด จันทรคติ เพ่ือกําหนดวันท่ีนักเรียนตองไป (เปนแบบรูปเน่ืองจาก คนบนโลกจะมองเห็นดวงจันทรปรากฏ สงั เกต เชน ขึ้นทางดานทศิ ตะวนั ออกและลับขอบฟาทางดานทิศตะวันตกทุก • ข้นึ 15 คํา่ (เวลาประมาณ 19.30 น.) วันแบบเดมิ จึงเปน แบบรูป) • แรม 5 คํ่า (เวลาประมาณ 7.30 น.) • แรม 10 คา่ํ (เวลาประมาณ 8.00 น.) 11. ครูแล ะนักเรียนรวมกันอภิปรายแล ะลงขอส รุปรว มกันวา • แรม 15 ค่ํา (สงั เกตไมเห็นดวงจนั ทร) ปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจันทรเกิดจากการหมุนรอบ • ขนึ้ 5 ค่ํา (เวลาประมาณ 19.00 น.) ตัวเองของโลกในทิศทางทวนเข็มนาฬิกาเม่ือมองจากบริเวณเหนือขั้ว • ขน้ึ 10 ค่ํา (เวลาประมาณ 20.00 น.) โลกเหนือ ทําใหคนบนโลกมองเห็นดวงจันทรปรากฏขึ้นทางดาน • ขึ้น 15 ค่ํา ของเดือนถัดไป (เวลา ตะวันออกและลับขอบฟาทางดานตะวันตกหมุนเวียนซํ้าเดิมทุกวัน เปนแบบรปู (S13) ประมาณ 20.00 น.) น อ ก จ า ก นี้ กิ จ ก ร ร ม น้ี ยั ง มี วี ดิ ทั ศ น 12. นักเรียนรวมกันอภิปรายคําตอบใน ฉันรูอะไร โดยครูอาจใชคําถาม ประกอบการเรียนการสอน ดังน้ันครูควร เพ่ิมเติมในการอภิปรายเพ่ือใหไดคําตอบท่ีถูกตองตามที่เฉลยทาย เตรียมหาอุปกรณเพอื่ เปดวีดทิ ศั นด ังกลา ว กจิ กรรมน้ี 13. ครูใหนักเรียนสรุปส่ิงที่ไดเรียนรูในกิจกรรมน้ี จากน้ันครูใหนักเรียน อา น สิง่ ทไี่ ดเรยี นรู และเปรยี บเทยี บกบั ขอสรุปของตนเอง 14. ครูกระตุนใหนักเรียนฝกต้ังคําถามเก่ียวกับเรื่องที่สงสัยหรืออยากรู เพิ่มเติมใน อยากรอู กี วา จากนน้ั ครอู าจสมุ นักเรยี น 2 -3 คน นําเสนอ คําถามของตนเองหนาชั้นเรียน และใหนักเรียนรวมกันอภิปราย เก่ยี วกบั คําถามทน่ี ําเสนอ สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

225 คูมอื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 15. ครูนําอภิปรายเพ่ือใหนักเรียนทบทวนวาไดฝกทักษะกระบวนการทาง วิทยาศาสตรและทักษะแหงศตวรรษท่ี 21 อะไรบางและในข้ันตอน ใดบาง และบันทกึ ลงในแบบบันทกึ กจิ กรรมหนา 81 ความรเู พิม่ เติมสาํ หรบั ครู ดวงจนั ทรปรากฏข้นึ บนทองฟาทางดานตะวนั ออก และลับขอบฟาทางดานตะวนั ตกเชนเดียวกบั ดวงอาทติ ย การที่ดวงจันทรโคจรรอบโลกและหมุนรอบตวั เองทําใหรูปรางของดวงจนั ทรห รือสวนสวา งของ ดวงจันทรท่ีปรากฏ แกค นบนโลกเปล่ียนแปลงไปทกุ วนั เวลาที่ดวงจันทรข ้ึนในแตล ะคืนจะชาลงประมาณ 50 นาที เพราะดวงจันทร โคจรรอบโลกไปทางเดยี วกบั การหมุนรอบตวั เองของโลก โดยดวงจันทรโ คจรรอบโลกใชเวลา 27.3 วนั ดังนนั้ บาง วันเราจึงเห็นดวงจนั ทรอ ยบู นทองฟา ในเวลากลางวัน  สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 226 แนวคาํ ตอบในแบบบนั ทกึ กิจกรรม สรางแบบจาํ ลองและอธบิ ายปรากฏการณ การขนึ้ และตกของดวงจันทร นักเรยี นตอบไดต ามความเขาใจ ของตนเอง ดวงจนั ทรป รากฏขึน้ บนทองฟา ทางดา นตะวนั ออกและลับขอบฟา ทางดา นตะวันตก หมนุ เวียนซาํ้ เดิม ทกุ วนั การหมุนรอบตัวเองของโลก สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

227 คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ ปรากฏการณการข้นึ และตกของดวงจนั ทรเ กิดจากการหมนุ รอบตัวเองของโลกใน ทิศทางทวนเขม็ นาฬกิ าเม่ือมองจากบริเวณเหนือขั้วโลกเหนือ ทําใหคนบนโลกมองเห็น ดวงจันทรปรากฏขน้ึ บนทองฟาทางดา นตะวันออกและลับขอบฟา ทางดานตะวนั ตก และเน่อื งจากโลกหมุนรอบตัวเองอยา งตอเนือ่ ง ปรากฏการณน้จี ึง หมนุ เวียนซ้ําเดิมเปน แบบรปู ทุกวัน  สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 228 ปรากฏการณที่มองเห็นเหมือนดวงจันทรปรากฏขนึ้ บนทองฟา ทางดา นตะวนั ออก แลว เคล่ือนที่สูงข้นึ และลับขอบฟา ทางดา นตะวนั ตก ปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจันทรเปน แบบรูป เนอ่ื งจากโลกหมนุ รอบตัวเอง อยา งตอเนอ่ื ง ทาํ ใหค นบนโลกมองเหน็ ปรากฏการณก ารขน้ึ และตกของดวงจนั ทร หมนุ เวยี นซ้ําเดิมเปน แบบรปู ทุกวัน การหมุนรอบตัวเองของโลก ปรากฏการณก ารขึน้ และตกของดวงจนั ทร เกิดจากการหมุนรอบตัวเองของโลกใน ทิศทางทวนเข็มนาฬกิ าเม่ือมองจากบรเิ วณเหนือข้วั โลกเหนือ ทาํ ใหคนบนโลกมองเห็น ดวงจนั ทรปรากฏขึน้ ทางดานตะวันออกและตกทางดา นตะวนั ตก และเนอ่ื งจากโลก หมนุ รอบตัวเองอยางตอเนอื่ ง ปรากฏการณน จ้ี งึ หมุนเวียนซํา้ เดิมเปนแบบรูปทุกวนั ปรากฏการณก ารขน้ึ และตกของดวงจนั ทร เกดิ จาก การหมนุ รอบตัวเองของโลก สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

229 คูม อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ คาํ ถามของนกั เรียนทีต่ งั้ ตามความอยากรู ของตนเอง       สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 230 แนวการประเมินการเรียนรู การประเมนิ การเรียนรขู องนกั เรียนทาํ ได ดังนี้ 1. ประเมนิ ความรเู ดิมจากการอภิปรายในช้ันเรยี น 2. ประเมนิ การเรียนรจู ากคําตอบของนักเรยี นระหวางการจัดการเรียนรแู ละจากแบบบนั ทึกกจิ กรรม 3. ประเมนิ ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรแ ละทักษะแหง ศตวรรษท่ี 21 จากการทํากจิ กรรมของนักเรยี น การประเมนิ จากการทาํ กิจกรรมท่ี 1.1 ดวงจนั ทรมกี ารขน้ึ และตกหรือไม อยางไร ระดับคะแนน 2 คะแนน หมายถึง พอใช 1 คะแนน หมายถึง ควรปรับปรุง 3 คะแนน หมายถงึ ดี รหสั สิง่ ท่ีประเมนิ คะแนน ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร S1 การสงั เกต S8 การลงความเห็นจากขอมูล S14 การสรางแบบจาํ ลอง ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21 C1 การคดิ อยางสรางสรรค C4 การสือ่ สาร C5 ความรวมมอื รวมคะแนน สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

231 คมู อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ ตาราง แสดงการวิเคราะหท ักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรต ามระดบั ความสามารถของนักเรยี น โดยอาจใชเ กณฑก ารประเมนิ ดงั นี้ ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรับปรงุ (1) ทางวิทยาศาสตร พอใช (2) S1 การสงั เกต การวาดหรอื สามารถใชประสาท สามารถใชประสาท สามารถใชป ระสาทสมั ผัสเก็บ บรรยายการ สมั ผัสเกบ็ รายละเอยี ด สมั ผัสเกบ็ รายละเอียด รายละเอียดของขอมลู เปล่ียนแปลง ของขอมูลเก่ียวกบั การ ของขอ มูลเก่ยี วกับการ เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง ตาํ แหนงของดวง เปลี่ยนแปลงตาํ แหนง เปล่ียนแปลงตาํ แหนง ตําแหนง ของดวงจันทรจากวดี ิ จันทรจากวีดทิ ศั น ของดวงจนั ทรจ ากวดี ิ ของดวงจันทรจ ากวดี ิ ทัศนได แมว าจะไดรบั คํา ทัศนไ ดดว ยตนเอง ทศั นได จากการชแี้ นะ ชี้แนะจากครหู รือผอู ื่น ของครหู รือผูอนื่ หรือมี การเพิ่มเติมความ คิดเหน็ S8 การลงความเหน็ ลงความเหน็ จาก สามารถลงความเห็น สามารถลงความเหน็ ไมสามารถลงความเห็นจาก จากขอมูล ขอมูลไดว า การ จากขอมูลไดว า การ จากขอมลู ไดว า การ ขอ มูลไดว า การมองเห็น มองเหน็ เสน ทาง มองเหน็ เสน ทางการ มองเห็นเสนทางการ เสนทางการขึ้นและตกของ การขึน้ และตกของ ข้นึ และตกของดวง ข้นึ และตกของดวง ดวงจันทรเกดิ จากการ ดวงจนั ทรเกดิ จาก จันทรเกดิ จากการ จนั ทรเกดิ จากการ หมนุ รอบตวั เองของโลก แมว า การหมุนรอบ หมุนรอบตวั เองของ หมนุ รอบตวั เองของ จะไดรับคําช้แี นะจากครหู รือ ตวั เองของโลก โลกไดอ ยางถกู ตอง ได โลกไดอ ยา งถกู ตอง ผูอ ื่น ดวยตนเอง จากการช้แี นะของครู หรอื ผูอ่นื S13 การสราง อธิบายการเกดิ สามารถอธิบายการ ครหู รือผูอื่นตองชวย ไมส ามารถสามารถสามารถ แบบจาํ ลอง ปรากฏการณการ เกดิ ปรากฏการณการ แนะนําจึงจะสามารถ อธิบายการเกิดปรากฏการณ ข้ึนและตกของดวง ขน้ึ และตกของดวง อธบิ ายการเกดิ การขน้ึ และตกของดวงจนั ทร จันทร โดยใช จันทร โดยใช ปรากฏการณการขึน้ โดยใชแ บบจําลองท่ีสรางขึ้น แบบจําลองที่สราง แบบจาํ ลองทีส่ รา งขึน้ และตกของดวงจันทร ได แมว าจะมคี รูหรือผอู น่ื ให ขึน้ ไดดวยตนเองอยาง โดยใชแบบจาํ ลองที่ คําแนะนํา สรางข้นึ ได ถูกตอง  สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 232 ตาราง แสดงการวิเคราะหทักษะแหง ศตวรรษที่ 21 ตามระดับความสามารถของนกั เรียน โดยอาจใชเกณฑการประเมิน ดงั นี้ ทกั ษะแหง รายการประเมิน ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรับปรงุ (1) ศตวรรษที่ 21 สามารถออกแบบ และ พอใช (2) ไมสามารถสามารถ C1 การคิด ออกแบบและสราง สรางแบบจาํ ลองแสดง ออกแบบ และสราง อยา ง แบบจาํ ลอง เพื่อ ปรากฏการณการขนึ้ และ สามารถออกแบบ และ แบบจาํ ลองแสดง สรางสรรค อธิบายการเกิด ตกของดวงจนั ทร เพอื่ สรางแบบจําลองแสดง ปรากฏการณการขึ้นและ ปรากฏการณการ อธบิ ายการเกิดไดดว ย ปรากฏการณการขึน้ และ ตกของดวงจนั ทร เพอ่ื C4 การสอ่ื สาร ขึ้นและตกของดวง ตนเองอยางถูกตอง ตกของดวงจนั ทร เพ่อื อธิบายการเกิด แมว า จะ จันทร อธิบายการเกดิ ได โดย ไดร บั คําแนะนาํ จากครู C5 ความ สามารถนําเสนอขอ มูล ตอ งอาศยั การชี้แนะของ หรือผอู ื่น รว มมอื นาํ เสนอขอมลู จาก จากการออกแบบและ ครหู รือผูอื่น การออกแบบและ สรา งแบบจําลอง เพ่ือ ไมส ามารถนาํ เสนอขอ มลู สรางแบบจําลอง อธบิ ายการเกิด สามารถนาํ เสนอขอ มลู จากการออกแบบและ เพ่อื อธบิ ายการเกิด ปรากฏการณการขึ้นและ จากการออกแบบและ สรา งแบบจาํ ลอง เพ่ือ ปรากฏการณการ ตกของดวงจนั ทรเพ่อื ให สรา งแบบจาํ ลอง เพื่อ อธิบายการเกดิ ขน้ึ และตกของดวง ผอู นื่ เขาใจไดดวยตนเอง อธิบายการเกดิ ปรากฏการณการข้ึนและ จันทรเพอ่ื ใหผ อู น่ื ปรากฏการณการข้นึ และ ตกของดวงจันทรเพื่อให เขา ใจ สามารถทํางานรวมกบั ตกของดวงจันทรเพ่ือให ผอู ่นื เขา ใจได แมวา จะได ผูอ นื่ ในการอภปิ รายและ ผูอืน่ เขาใจได โดยอาศยั รบั คาํ ช้ีแนะจากครหู รอื ทาํ งานรว มกับผูอืน่ สรา งแบบจาํ ลอง เพ่ือ การช้ีแนะจากครหู รอื ผูอน่ื ผูอ ื่น ในการอภปิ รายและ อธบิ ายการเกิด สรางแบบจําลอง ปรากฏการณการขึ้นและ สามารถทํางานรว มกบั ไมส ามารถทํางานรวมกบั เพ่ืออธบิ ายการเกิด ตกของดวงจันทร รวมทงั้ ผูอืน่ ในการอภิปรายและ ผอู นื่ ไดตลอดเวลาท่ีทํา ปรากฏการณการ ยอมรับความคิดเหน็ ของ สรางแบบจําลอง เพื่อ กจิ กรรม ขน้ึ และตกของดวง ผูอ่ืนตัง้ แตเริ่มตน จน อธบิ ายการเกดิ จันทร รวมท้งั สําเรจ็ ปรากฏการณการขนึ้ และ ยอมรับความ ตกของดวงจันทร รวมทั้ง คดิ เหน็ ของผอู ืน่ ยอมรบั ความคิดเห็นของ ผูอน่ื บางชวงเวลาที่ทํา กจิ กรรม สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

233 คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ กจิ กรรมที่ 1.2 ในแตละวันมองเหน็ ดวงจนั ทรมีรปู รา งอยา งไร กิจกรรมน้ีนักเรียนจะไดสังเกตดวงจันทรบนทองฟา สือ่ การเรียนรูและแหลงเรียนรู และ จากวดี ทิ ัศน และสรางแบบจําลอง เพ่ืออธิบายแบบ รูปการเปลี่ยนแปลงรูปรางของดวงจันทรในแตละวัน และ 1. หนงั สอื เรียน ป. 4 เลม 2 หนา 81-83 พยากรณปรากฏการณการเปล่ียนแปลงรูปรางของดวง 2. แบบบนั ทกึ กจิ กรรม ป. 4 เลม 2 หนา 82-85 จนั ทรใ นแตล ะวัน 3. วีดิทัศนการเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรใน 3 เดือน เวลา 2 ชั่วโมง หรอื URL : http://ipst.me/7846 จุดประสงคก ารเรยี นรู 4. ตวั อยางวีดทิ ัศนป ฏิบัตกิ ารวิทยาศาสตรเรื่อง ดวงจันทรแต ละวันปรากฏรูปรางอยา งไรบาง http://ipst.me/8057 สรางแบบจําลองทอี่ ธิบายและพยากรณปรากฏการณ การเปลี่ยนแปลงรปู รางของดวงจนั ทรในแตละวนั วัสดุ อปุ กรณส ําหรับทาํ กจิ กรรม สิ่งท่คี รูตอ งเตรยี ม/หอ ง คอมพวิ เตอรห รือแท็บเล็ตสําหรบั เปด วดี ทิ ศั นก าร เปล่ยี นแปลงรูปรา งของดวงจันทรใ น 3 เดือน สงิ่ ท่ีนกั เรยี นตอ งเตรียม/กลมุ ดนิ สอสี 1 กลอง ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร S1 การสงั เกต S7 การพยากรณ S14 การสรา งแบบจาํ ลอง ทักษะการเรียนรใู นศตวรรษท่ี 21 C2 การคดิ อยา งมีวิจารณญาณ C4 การส่ือสาร C5 ความรวมมือ  สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 234 แนวการจดั การเรยี นรู ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม 1. ครูทบทวนความรูเดิมของนักเรียนเก่ียวกับดวงจันทรโดยนํารูป เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให วาดดวงจันทรที่นักเรียนเคยเห็นในกิจกรรมสํารวจความรูกอน หาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม เรยี นมานําเสนอเพื่อสรุปแนวคิดเกี่ยวกับรูปรางของดวงจันทร ซึ่ง ตา ง ๆ ในบทเรียน้ี อาจสรุปแนวคิดไดดังตอไปน้ี ดวงจันทรสวางทั้งดวง ดวงจันทรมี รูปรางเปนเส้ียว ดวงจันทรมีรูปกระตาย เปนตน จากน้ัน ใช คําถามดงั นี้ 1.1 เรามองเห็นดวงจันทรในแตละวัน เหมือนหรือแตกตางกัน หรือไม อยางไร (นักเรียนตอบไดตามความเขาใจของตนเอง แตเม่ือเรียนจบคว รตอบไดวา ดว งจันทรมีรูปราง เปลี่ยนแปลงไปในแตละวนั ) 1.2 ถาวันนี้เปนวันท่ีดวงจันทรเต็มดวง อีกกี่วันจึงจะเห็นดวง จันทรเต็มดวงอีกครั้งหนึ่ง (นักเรียนตอบไดตามความเขาใจ ของตนเอง แตเมอ่ื เรียนจบควรตอบไดว า ประมาณ 30 วัน) คําตอบของนักเรียนอาจเหมือนหรือแตกตางกันก็ได ทั้งน้ีครู ชักชวนนักเรียนใหมารวมกันหาคําตอบท่ีถูกตองจากการทํา กจิ กรรมตอ ไป 2. นักเรียนอานช่ือกิจกรรมในแตละวันมองเห็นดวงจันทรมีรูปราง อยางไรและ ทาํ เปนคิดเปน โดยรวมกันอภิปรายทีละประเด็นเพื่อ ตรวจสอบความเขาใจเกี่ยวกับจุดประสงค ในการทํากิจกรรมโดย ใชคําถามดงั น้ี 2.1 กิจกรรมนี้นักเรียนจะไดเรียนเร่ืองอะไร (การเปลี่ยนแปลง รูปรา งของดวงจันทรในแตละวนั ) 2.2 นกั เรียนจะไดเ รยี นรเู รื่องน้ดี ว ยวิธีใด (สรางแบบจําลอง) 2.3 เมื่อเรียนแลวนักเรียนจะทําอะไรได (อธิบายและพยากรณ ปรากฏการณก ารเปลี่ยนแปลงรูปรางของดวงจนั ทรในแตละ วนั ) นกั เรยี นบนั ทกึ จดุ ประสงคล งในแบบบันทึกกจิ กรรม หนา 82 3. นักเรียนอาน ทําอยางไร ขอ 1-2 แลวรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปลําดับ ขนั้ ตอนตามความเขาใจโดยครอู าจชว ยเขยี นสรปุ สั้น ๆ บนกระดานและ นําอภปิ รายตามแนวคาํ ถามดังตอ ไปนี้ สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

235 คมู อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 3.1 นักเรียนจะตองแบงหนาที่กันสังเกตและบันทึกรูปรางของดวง รูปตวั อยา งแบบท่ี 1 แบบจาํ ลองการ จนั ทรทั้งหมดก่ีวนั (7 วัน) เปล่ียนแปลงรูปรา งของดวงจนั ทร 3.2 นักเรียนจะสังเกตดวงจันทรวันใดบาง (วันข้ึน 15 คํ่า แรม 5 คํ่า รูปตวั อยา งแบบท่ี 2 แบบจําลองการ แรม 10 คํ่า แรม 15 คํ่า ข้ึน 6 คํ่า ข้ึน 9 ค่ํา และข้ึน 15 ค่ํา ของ เปลยี่ นแปลงรูปรา งของดวงจนั ทร เดือนถัดไป) 3.3 นักเรียนจะทราบไดอยางไรวาวันเหลานี้เปนวันที่เทาใด (ดูจาก ปฏทิ ิน) 3.4 เม่ือนักเรียนบันทึกผลการสังเกตดวงจันทรครบท้ัง 7 วัน แลว นักเรียนตองทําอะไรตอไป (ออกแบบและสรางแบบจํา ลอง ปรากฏการณก ารเปล่ยี นแปลงรปู รางของดวงจันทร บันทึกผล) 3.5 นักเรียนสามารถสรางแบบจําลองเปนแบบใด และใชวัสดุอะไรได บาง (นักเรียนตอบไดตามความคิดสรางสรรคของตนเอง เชน สรางแบบจําลองโดยการวาดรูปลงบนกระดาษวาดเขียน สราง แบบจําลองโดยการปน ดวยดินนํ้ามัน หรือใชวัตถุ เชน คุกกี้สอด ใสครีมสขี าว และแกวน้าํ ตวั อยา งดังรปู ) 4. เมื่อแนใจวานักเรียนสามารถทํากิจกรรมได ครูใหนักเรียนเร่ิมทํา กิจกรรม โดยนําผลการสังเกตดวงจันทรตามที่ครูมอบหมายใหนักเรียน สังเกตรูปรางของดวงจันทรบนทองฟาในวันข้ึน 15 คํ่า แรม 5 ค่ํา แรม 10 คํ่า แรม 15 ค่ํา ข้ึน 5 ค่ํา ขึ้น 10 คํ่า และข้ึน 15 คํ่า ของเดือน ถัดไปมาลวงหนา (S1) แลวนําผลการสังเกตมาอภิปรายรวมกันในชั้น เรียน เพื่อออกแบบและสรางแบบจําลองการเปล่ียนแปลงรูปรางของ ดวงจันทร (S14) จากน้ันรวมกันอภิปรายรูปรางของดวงจันทร โดยครู สามารถใชตวั อยางคาํ ถามดังนี้ 4.1 รูปรางของดวงจันทรในแตละวันเปนอยางไร (รูปรางของดวง จันทรใ นแตละวันแตกตางกัน ดงั นี้ บางวันเปนเสี้ยวเล็ก ๆ บางวันเปน เส้ียวใหญ บางวันคลา ยครง่ึ วงกลม และบางวนั คลายวงกลม 4.2 รูปรางของดวงจันทรสังเกตเห็นไดอยางไร (รูปรางของ ดวง จันทรสังเกตเห็นไดจ ากสว นสวา งของดวงจนั ทร) 4.3 ดวงจันทรในวันขึ้น 15 ค่ํา หรือวันเพ็ญมีลักษณะอยางไร (ดวง จันทรใ นคนื วันเพ็ญมรี ูปรา งคลา ยวงกลม และสวา งเต็มดวง) 4.4 ในชวงขางแรมดวงจันทรมีการเปลี่ยนแปลงรูปรางอยางไร (ชวง ขางแรม รูปรางของดวงจันทรจะแหวงไปทีละนอยจนเหลือคลาย  สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 236 คร่ึงวงกลมและจะแหวงตอไปจนเปนเส้ียวเล็กลงเร่ือย ๆ จนไม สามารถเห็นดวงจันทรใ นทอ งฟา) 4.5 ในชวงขางข้ึนดวงจันทรมีการเปล่ียนแปลงรูปรางอยางไร (ชวง ขางขึ้น ดวงจันทรเปลี่ยนแปลงรูปรางจากเส้ียวเล็ก ๆ แลวเพ่ิม ขนาดขึ้นอยางตอเน่ือง เปนเสี้ยวใหญ, คร่ึงวงกลม, และคลาย วงกลม ตามลําดบั ) 4.6 ในชวงเวลา 1 เดือน รูปรางของดวงจันทรท่ีมองเห็นในแตละวัน เหมือนหรือแตกตางกันหรือไม อยางไร (แตกตางกัน ถาสังเกตใน วันขึ้น 15 คํ่า เราจะมองเห็นดวงจันทรมีรูปรางคลายวงกลมสวาง เต็มดวงหลังจากน้ันดวงจันทรจะคอย ๆ ลดสวนสวางลงจนเห็น เปนเสี้ยว คร่ึงวงกลม และลดลงเปนเสี้ยวขนาดเล็กลงเร่ือย ๆ จน ไมสามารถเห็นดวงจันทร ตามลําดับ จากน้ันดวงจันทรจะมีสวน สวางมากขึ้นเรื่อย ๆ จากรูปรางเปนเส้ียวเล็ก ๆ จนมีรูปรางเปน คร่งึ วงกลม และคลายวงกลมสวา งท้งั ดวงตามลาํ ดับอกี คร้งั หน่งึ ) 5. นักเรียนอาน ทําอยางไร ขอ 3-5 แลวรวมกันอภิปรายเพ่ือสรุปลําดับ ขั้นตอนตามความเขา ใจโดยครอู าจชวยเขยี นสรปุ ส้นั ๆ บนกระดานและ นําอภิปรายตามแนวคาํ ถามดงั ตอไปนี้ 5.1 หลังจากนักเรียนดูวีดิทัศนการเปลี่ยนแปลงรูปรางสวนสวางของ ดวงจันทรใน 3 เดือนแลวนักเรียนตองทําอะไรตอไป (อภิปราย เปรียบเทียบรูปรางดวงจันทรจากแบบจําลองท่ีนักเรียนสราง ข้ึนกับรูปรางดวงจันทรในวีดิทัศนวาเหมือนหรือแตกตางกัน อยางไร พรอมเสนอแนวทางการปรับปรุงแบบจําลอง และ นําเสนอ) 5.2 แบบจําลองท่ีนักเรียนสรางข้ึนมีประโยชนอยางไร (อธิบาย ปรากฏการณการเปล่ยี นแปลงรปู รางของดวงจันทร) 6. ครูเปดวีดิทัศนส่ือเสริมเพ่ิมความรู จาก QR code ซ่ึงใหขอมูลการ เปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรใน 3 เดือน นักเรียนสังเกตและ อภิปรายเปรียบเทียบรูปรางดวงจันทรจากแบบจําลองที่นักเรียนสราง ข้ึนกับรูปรางดวงจันทรในวีดิทัศนวาเหมือนหรือแตกตางกันอยางไร พรอ มเสนอแนวทางการปรบั ปรงุ แบบจาํ ลอง (C2, C5) 7. นักเรียนแตละกลุมนําเสนอแบบจําลอง (C4) โดยใชแบบจําลองอธิบาย ปรากฏการณการเปลี่ยนแปลงรูปรางของ ดวงจันทร และรวมกัน สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

237 คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ อภิปรายเก่ียวกับปรากฏการณดังกลาว โดยครูสามารถใชตัวอยาง นักเรียนอาจไมสามารถตอบ คาํ ถามดังนี้ คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว 7.1 การเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรที่นักเรียนสังเกตเหมือนกับ คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียนคิด อยางเหมาะสม รอคอยอยางอดทน การเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรในวีดิทัศนหรือไม อยางไร แ ล ะ รั บ ฟ ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง (เหมือนกัน คือ ดวงจันทรท่ีสังเกตเห็นจะมี การเปลี่ยนแปลง นักเรียน รูปราง โดยเร่ิมจากมองไมเห็นดวงจันทร จากนั้นดวงจันทรจะมี รูปรางเปนเส้ียวขนาดเล็กและเพ่ิมขนาดใหญขึ้น จนมองเห็นดวง จนั ทรมรี ปู รา งกลมสวา งเตม็ ดวง หลังจากนั้น ดวงจันทรจะปรากฏ เปนเสี้ยวจากขนาดใหญ แลวสวนสวางคอย ๆ ลดขนาดเล็กลงจน เหลือครึ่งดวงและสวนสวางนอยลงเรื่อยจนไมสามารถสังเกตใน ทองฟา ไดอ ีกคร้ังหนึง่ 7.2 การเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทร จากรูปรางคลายวงกลม สวางเต็มดวง จนกลับมาสวางเต็มดวงอีกครั้ง ใชเวลาเทาใด (ประมาณ 1 เดอื น) 7.3 การเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรเปนแบบรูปหรือไม รูได อยางไร (เปนแบบรูป โดยปรากฏการณการเปล่ียนแปลงรูปราง ของดวงจันทรนี้จะมีลักษณะซ้ําแบบเดิมอยางตอเน่ืองซ่ึงใชเวลา ประมาณ 30 วันหรือ 1 เดือน โดยในเดือนถัดไปการเปลี่ยนแปลง นีก้ ม็ ีลักษณะเชนเดมิ ตอ ไปไมมีทสี่ ิน้ สดุ ) 7.4 ถาวันน้ีเปนวันท่ีดวงจันทรสวางเต็มดวง พยากรณวา อีก 45 วัน เราจะสามารถมองเหน็ ดวงจันทรบ นทอ งฟาไดห รอื ไม และมีรูปราง อยางไร (ในวันดังกลาว เราจะมองไมเห็นรูปรางของดวงจันทร เพราะไมสามารถสังเกตดวงจันทรบนทองฟาได เน่ืองจากเปนวัน แรม 15 คาํ่ ) (S7) 8. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายและลงขอสรุปรวมกันวา ดวงจันทรมี ปรากฏการณการเปล่ียนแปลงรูปราง โดยในชวงขางข้ึน สวนสวางจะ เพ่ิมขึ้น ทําใหมองเห็นดวงจันทรมีรูปรางเปนเสี้ยวใหญข้ึนเรื่อย ๆ จน มีรูปรางกลมและสวางเต็มดวง สวนในชวงขางแรม จะมองเห็นดวง จันทรจากท่ีมีสวนสวางเต็มดวง จนสวนสวางคอย ๆ ลดลง ทําให มองเห็นดวงจนั ทรมรี ปู รา งเปนเสีย้ วเล็กลงเรื่อย ๆ และมองไมเห็นดวง จนั ทรในท่สี ุด ซึ่งปรากฏการณก ารเปลยี่ นแปลงรปู รา งของดวงจันทรน้ี จะมลี กั ษณะซ้าํ ๆ แบบเดมิ อยา งตอ เน่อื งทกุ เดือนจนเปนแบบรูป  สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 238 9. นักเรียนรวมกันอภิปรายคําตอบใน ฉันรูอะไร โดยครูอาจใชคําถาม เพม่ิ เติมในการอภิปรายเพอ่ื ใหไดค าํ ตอบที่ถกู ตอง 10. นักเรียนสรุปส่ิงที่ไดเรียนรูจากกิจกรรมนี้ จากน้ันครูใหนักเรียนอาน ส่งิ ท่ีไดเ รียนรู และเปรยี บเทยี บกับขอ สรปุ ของตนเอง 11. ครูกระตุนใหนักเรียนฝกตั้งคําถามเก่ียวกับเร่ืองท่ีสงสัยหรืออยากรู เพ่ิมเติมใน อยากรอู กี วา จากนัน้ ครอู าจสมุ นกั เรยี น 2 -3 คน นําเสนอ คําถามของตนเองหนาช้ันเรียน และใหนักเรียนรวมกันอภิปราย เกี่ยวกับคาํ ถามที่นาํ เสนอ 12. ครนู ําอภิปรายเพ่ือใหนักเรียนทบทวนวาไดฝกทักษะกระบวนการทาง วิทยาศาสตรและทักษะแหงศตวรรษที่ 21 อะไรบางและในข้ันตอน ใดบา ง แลว บันทึกลงในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม หนา 83 13. นักเรียนรวมกันอานรูอะไรในเร่ืองน้ี ในหนังสือเรียน หนา 84 ครูนํา อภปิ รายเพอื่ นําไปสูขอสรุปเก่ียวกับส่ิงท่ีไดเรียนรูในเรื่องนี้ จากนั้นครู กระตุนใหนักเรียนตอบคําถามในชวงทายของเน้ือเร่ือง ดังนี้ “เคย สงั เกตหรือไมว า ดาวตาง ๆ มีปรากฏการณการขึ้นและตกเหมือนดวง อาทิตยและดวงจันทรหรือไม อยางไร ถาตองการสังเกตดาวบน ทองฟาใหชัดเจน นักเรียนจะเลือกสังเกตในวันใด” ครูและนักเรียน รวมกันอภิปรายแนวการตอบคําถาม เชน ดาวตาง ๆ มีปรากฏการณ การข้ึนและตกเหมือนดวงอาทิตยและดวงจันทร เนื่องจากการ หมุนรอบตัวเองของโลก ทําใหคนบนโลกมองเห็นวัตถุทองฟา เหมือน กําลังเคลื่อนที่ไปบนทองฟา และถาตองการสังเกตดาวบนทองฟาให ชัดเจน นักเรียนจะเลือกสังเกตในวันท่ีไมเห็นดวงจันทรปรากฏบน ทองฟา เนื่องจากไมมีแสงสวางของดวงจันทรกลบแสงจากดาวอ่ืน นักเรียนอาจมีคําตอบท่ีแตกตางจากนี้ ครูควรเนนใหนักเรียนตอบ คาํ ถามพรอ มอธบิ ายเหตผุ ลประกอบ 14. นักเรียนอาน เกร็ดนารู และสามารถใชแอฟลิเคชัน ช่ือ วิทย ป.5 สําหรบั การสงั เกตภาพเสมือนจริง (AR) ในหนังสือเรียน หนา 85 และ รว มกันอภปิ รายเกี่ยวกบั การมองเห็นดวงจันทรในชั่วโมงหรอื นอกเวลา เรยี นรว มกนั สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

239 คูม ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ ความรเู พิม่ เติมสําหรบั ครู การเกดิ ปรากฏการณขา งข้นึ ขา งแรม ดวงจันทรเปนวัตถุทึบแสงที่ไมมีแสงในตัวเอง เรามองเห็นดวงจันทรไดเน่ืองจากแสงจากดวงอาทิตยตก กระทบไปท่ีดวงจันทรแลวสะทอนเขาตาเรา ในทุก ๆ ตําแหนงที่ดวงจันทรโคจรรอบโลก ดวงจันทรไดรับแสงจากดวง อาทิตยประมาณครง่ึ ดวงเสมอ ดังรปู ในวงกลมวงใน แตคนบนโลกจะมองเห็นสวนท่ีไดรับแสงของดวงจันทรแตกตางไป ในแตละวัน เพราะดวงจันทรเปล่ียนตําแหนงทุกวันขณะโคจรรอบโลก โดยเราจะมองเห็นเฉพาะสวนของดวงจันทรท่ี ไดรบั แสงท่หี นั เขาหาโลกเทา นั้น ดวงจันทรจ ึงมกี ารเปล่ียนแปลงรูปราง ดงั รูป ในวงกลมวงนอก ชวงเวลาท่ีมองเห็นดวงจันทรมีสวนสวางเพิ่มข้ึนจนสวางเต็มดวงเรียกวา ขางขึ้น สวนชวงเวลาที่มองเห็น ดวงจันทรมีสวนสวางลดลงจนมองไมเห็นสวนสวางเลย เรียกวา ขางแรม การมองเห็นรูปรางของดวงจันทรท่ี เปล่ียนแปลงไปจะเปนแบบรูปซาํ้ เดมิ และตอเน่อื งเชนนีท้ ุกเดือนเปน วัฏจักร รปู การไดรบั แสงของดวงจนั ทรแ ละการมองเห็นดวงจนั ทรจ ากโลก  สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 240 แนวคาํ ตอบในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม สรางแบบจาํ ลองท่ีอธบิ ายและพยากรณป รากฏการณ การเปลีย่ นแปลงรปู รา งของดวงจันทรใ นแตละวัน 12 มกราคม 2560 17 มกราคม 2560 22 มกราคม 2560 19:30 น. 6:30 น. 6:30 น. ไมเ หน็ ดวงจันทร 6 กมุ ภาพนั ธ 2560 27 มกราคม 2560 1 กมุ ภาพันธ 2560 20:30 น. 19:00 น. 11 กมุ ภาพนั ธ 2560 19:30 น. สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

241 คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ นกั เรียนออกแบบแบบจาํ ลองได ตามความคิดของกลมุ นกั เรยี นตอบไดตาม ผลการอภปิ รายรว มกนั ในกลมุ  สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 242 แตกตา งกนั ในแตล ะวนั ดวงจนั ทรที่มองเหน็ บนทอ งฟา มีสวนมดื และสว นสวางไม เทากัน โดยบางวันดวงจันทรม สี ว นสวางทง้ั ดวง บางวันคอนดวง คร่งึ ดวง และบางวนั มองเปนเส้ียว เปน ตน สว นมืดและสวนสวางของดวงจันทรเ กี่ยวขอ งกบั รปู รา งของดวงจนั ทร ดังนี้ คอื รปู รางของดวงจนั ทรท ีม่ องเหน็ จากบนโลกขน้ึ อยูกับพ้ืนทส่ี วนสวางของดวงจนั ทร เปนแบบรปู เพราะ ปรากฏการณก ารเปลีย่ นแปลงรูปรา งของดวงจันทรจ ะมีลกั ษณะ ซํา้ แบบเดิมซึง่ ใชเ วลาประมาณ 30 วันหรอื 1 เดือน โดยในเดือนถัดไปการเปลยี่ นแปลง น้กี ็มีลักษณะซ้ําเดิมอกี เปน เชนน้อี ยา งตอ เนอ่ื งเปนวัฏจกั ร รปู รา งของดวงจันทรทม่ี องเหน็ บนทองฟาจะคลา ย วงกลม สวางเตม็ ดวง ในเวลา 1 เดือน คนบนโลกจะมองเหน็ ดวงจันทรม ีรูปรางเปลย่ี นแปลงไป โดยดวงจนั ทรใ นชว ง ขางข้ึน จะมองเห็นดวงจนั ทรม ีรปู รางเปน เสย้ี วใหญข ึ้นเรื่อย ๆ จนคลายวงกลมเต็มดวง สวนในชวง ขา งแรม จะมองเหน็ ดวงจนั ทรม สี วนสวางคอ ย ๆ ลดลง ทําใหม องเห็นดวงจนั ทรมีรูปรา งเปน เสีย้ ว เล็กลงเรอื่ ย ๆ จนมองไมเ ห็นดวงจันทร ซง่ึ ปรากฏการณน ม้ี ีลักษณะซํา้ ๆ แบบเดิมจนเปน แบบรูป สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

243 คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ ปรากฏการณการเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจนั ทร เปนปรากฏการณท ่คี นบนโลก มองเหน็ ดวงจันทรมีรปู รางเปลยี่ นแปลงไปในแตละวนั ในชวงเวลา 1 เดือน เปนแบบรูป คําถามของนักเรียนทตี่ ั้งตามความอยากรู ของตนเอง       สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 244 แนวการประเมินการเรียนรู การประเมนิ การเรียนรขู องนักเรียนทาํ ได ดงั นี้ 1. ประเมนิ ความรูเ ดิมจากการอภิปรายในชน้ั เรียน 2. ประเมนิ การเรียนรูจากคาํ ตอบของนักเรยี นระหวางการจัดการเรยี นรแู ละจากแบบบนั ทึกกจิ กรรม 3. ประเมินทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรและทักษะแหง ศตวรรษท่ี 21 จากการทาํ กจิ กรรมของนักเรียน การประเมนิ จากการทาํ กจิ กรรมที่ 1.2 ดวงจนั ทรมกี ารขน้ึ และตกหรอื ไม อยางไร ระดบั คะแนน 2 คะแนน หมายถงึ พอใช 1 คะแนน หมายถงึ ควรปรับปรงุ 3 คะแนน หมายถึง ดี รหสั สิ่งทีป่ ระเมนิ คะแนน ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร S1 การสังเกต S7 การพยากรณ S14 การสรางแบบจําลอง ทักษะแหงศตวรรษที่ 21 C2 การคดิ อยางมีวิจารณญาณ C4 การสื่อสาร C5 ความรว มมอื รวมคะแนน สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

245 คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ ตาราง แสดงการวเิ คราะหท ักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรต ามระดับความสามารถของนกั เรยี น โดยอาจใชเ กณฑการประเมิน ดังน้ี ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมิน ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1) ทางวิทยาศาสตร พอใช (2) S1 การสังเกต การบรรยาย สามารถใชประสาท สามารถใชประสาท ไมส ามารถใชป ระสาทสมั ผสั เกบ็ รายละเอียดเกี่ยวกบั สัมผสั เก็บรายละเอียด สมั ผสั เกบ็ รายละเอียด รายละเอียดของขอมลู เกีย่ วกับ การเปล่ยี นแปลง ของขอ มูลเกยี่ วกบั การ ของขอมูลเกีย่ วกบั การ การเปลยี่ นแปลงรูปรางของดวง รปู รา งของดวงจนั ทร เปลย่ี นแปลงรปู รา ง เปลยี่ นแปลงรปู รา งของ จันทรบนทองฟาได บนทองฟา ของดวงจนั ทรบน ดวงจนั ทรบนทองฟา ได แมวา จะไดร ับคาํ ชี้แนะจากครู ทอ งฟา ไดดวยตนเอง จากการชแ้ี นะของครู หรอื ผูอืน่ โดยไมเพ่ิมเตมิ ความ หรือผูอืน่ หรือมีการ คดิ เหน็ เพิ่มเติมความคิดเห็น S7 การพยากรณ พยากรณไดวา ใน พยากรณส ิง่ ท่จี ะ พยากรณส ง่ิ ทจ่ี ะ ไมสามารถพยากรณสง่ิ ทจี่ ะ วันถดั ๆ ไป ดวง เกดิ ขน้ึ ไดอ ยา งมี เกิดขึ้นไดอยางมีเหตผุ ล เกดิ ขึ้นไดอยา งมีเหตผุ ลโดย จนั ทรจ ะมีการ เหตผุ ลโดยอาศัยขอมูล โดยอาศัยขอมลู ที่ได อาศัยขอ มลู ท่ไี ดจากการ เปลีย่ นแปลง รูปรา งอยา งไร โดย ทไ่ี ดจากการสังเกตและ จากการสังเกตและ สงั เกต และขอมลู หรือความรู อาศยั ขอมูลหรือ อาศัยขอมูลหรือความรู อาศยั ขอ มูลหรือความรู ทมี่ ีอยู แมว า จะไดร ับคําช้แี นะ ความรูทีม่ ีอยู ท่ีมอี ยู ไดดว ยตัวเอง ท่มี อี ยู โดยตองอาศัย จากครหู รอื ผูอ่ืน จากการชีแ้ นะของครู หรอื ผอู ่ืน S13 การสราง อธิบาย สามารถอธิบาย สามารถอธบิ าย ไมส ามารถอธบิ าย แบบจําลอง ปรากฏการณการ ปรากฏการณการ ปรากฏการณการ ปรากฏการณการ เปลย่ี นแปลง เปลย่ี นแปลงรปู รา ง เปลี่ยนแปลงรปู รา ง เปลี่ยนแปลงรปู รางของดวง รปู รางของดวง ของดวงจนั ทรโดยใช ของดวงจนั ทร โดยใช จนั ทรโ ดยใชแ บบจาํ ลองที่ จันทร โดยใช แบบจําลองทีส่ ราง แบบจําลองทส่ี รา งข้นึ สรา งข้ึน แมว า จะไดรับการ แบบจาํ ลองท่สี รา ง ขึน้ ไดด วยตนเอง ไดจ ากการชแ้ี นะจาก ชีแ้ นะจากครหู รือผอู ื่น ขนึ้ ครูหรือผูอื่น  สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูม ือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 246 ตาราง แสดงการวเิ คราะหทักษะแหง ศตวรรษท่ี 21 ตามระดับความสามารถของนักเรียน โดยอาจใชเ กณฑก ารประเมนิ ดังนี้ ทักษะแหง รายการประเมิน ระดบั ความสามารถ ศตวรรษท่ี 21 ดี (3) พอใช (2) ควรปรับปรุง (1) C2 การคดิ อยาง วิเคราะหข อมูลที่ไดจากการ สามารถวิเคราะหขอมูล สามารถวเิ คราะหขอมูล ไมสามารถวิเคราะหขอมลู มวี จิ ารณญาณ สงั เกตและอภปิ ราย แลว ลงความเห็นเพ่ือ แลว ลงความเห็นเพื่อ แลวลงความเหน็ เพ่ือ เปรยี บเทียบรูปรางดวงจันทร พยากรณแ บบรปู การ พยากรณแ บบรปู การ พยากรณแบบรปู การ จากแบบจําลองท่นี ักเรยี นสรา ง เปลีย่ นแปลงรูปรา งปรากฏ เปลีย่ นแปลงรปู รา งปรากฏ เปล่ยี นแปลงรปู รา งปรากฏ ข้นึ กบั รปู รางดวงจนั ทรในวดี ิ ของดวงจนั ทรไดอยา งสม ของดวงจนั ทรไดอยา งสม ของดวงจนั ทรไดอยางสม ทัศน เพอ่ื ลงความเห็นและ เหตผุ ลดวยตนเอง เหตุผล โดยตองอาศัยการ เหตผุ ล พยากรณแบบรูปการ ช้แี นะของครูหรือผอู ่ืน เปลยี่ นแปลงรูปรางปรากฏของ ดวงจนั ทรไดอยา งสมเหตุผล ดว ยตนเอง C4 การส่อื สาร นําเสนอขอมูลจากการ สามารถนําเสนอขอมูล สามารถนําเสนอขอมลู จาก ไมส ามารถนาํ เสนอขอมูลจาก ออกแบบและสราง จากการออกแบบและ การออกแบบและสรา ง การออกแบบและสราง แบบจาํ ลอง เพื่ออธิบาย สรา งแบบจาํ ลอง เพ่ือ แบบจาํ ลอง เพ่ืออธิบาย แบบจําลอง เพื่ออธบิ ายและ และพยากรณแบบรูปการ อธบิ ายและพยากรณแบบ และพยากรณแบบรปู การ พยากรณแบบรปู การ เปลีย่ นแปลงรปู รา งของดวง รปู การเปล่ียนแปลงรปู รา ง เปลย่ี นแปลงรูปรา งของ เปลี่ยนแปลงรปู รางของดวง จนั ทรท มี่ องเห็นเพื่อใหผ ูอ่ืน ของดวงจันทรที่มองเหน็ ดวงจันทรท่ีมองเห็นเพ่ือให จนั ทรท่ีมองเห็น เพื่อใหผูอ ่ืน เขาใจ เพอื่ ใหผอู น่ื เขา ใจไดดวย ผูอ่ืนเขา ใจได โดยอาศยั เขาใจได แมวา จะไดร บั คํา ตนเอง การชีแ้ นะจากครหู รอื ผูอื่น ชีแ้ นะจากครูหรือผูอ่ืน C5 ความ ทํางานรว มกบั ผูอื่นในการ สามารถทํางานรวมกับผูอื่นใน สามารถทํางานรวมกับผูอ่ืนใน ไมส ามารถทํางานรว มกับ รว มมอื อภิปรายและสราง การอภิ ปรายและสร าง การอภิ ปรายและสร าง ผูอืน่ ไดต ลอดเวลาทท่ี าํ แบบจําลอง เพ่ืออธบิ าย แบบจําลอง เพ่ืออธิบายและ แบบจําลอง เพื่ออธิบายและ กิจกรรม และพยากรณแบบรูปการ พ ย า ก ร ณ แ บ บ รู ป ก า ร พ ย า ก ร ณ แ บ บ รู ป ก า ร เปลี่ยนแปลงรูปรา งของดวง เปลี่ยนแปลงรูปรางของดวง เปล่ียนแปลงรูปรางของดวง จันทรท ม่ี องเหน็ รวมท้งั จันทรท่ีมองเหน็ รวมท้ังยอมรับ จนั ทรทีม่ องเหน็ รวมทั้งยอมรับ ยอมรับความคิดเหน็ ของ ความคิดเห็นของผูอ่ืนรวมทั้ง ความคิดเห็นของผูอื่น รวมทั้ง ผอู ื่น ยอมรับความคิดเห็นของผูอ่ืน ยอมรับความคิดเห็นของผูอ่ืน ตง้ั แตเ รม่ิ ตน จนสาํ เร็จ บางชว งเวลาท่ที ํากิจกรรม สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

247 คมู ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ กิจกรรมทา ยบทท่ี 1 ดวงจันทรข องเรา (1 ช่ัวโมง) 1. ครูใหนักเรยี นวาดรูปหรือเขียนสรุปสิ่งท่ีไดเรียนรูจากบทนี้ ในแบบบันทึก กิจกรรม หนา 86 2. นักเรียนตรวจสอบการสรุปสิ่งท่ีไดเรียนรูของตนเองโดยเปรียบเทียบกับ ผงั มโนทัศนในหวั ขอ รูอะไรในบทน้ี ในหนังสือเรียน หนา 86 3. นักเรียนกลับไปตรวจสอบคําตอบของตนเองในสํารวจความรูกอนเรียน ในแบบบันทกึ กจิ กรรม หนา 76 อีกคร้ัง ถาคําตอบของนักเรียนไมถูกตอง ใหข ดี เสนทับขอความเหลา นน้ั แลวแกไขใหถูกตอง หรืออาจแกไขคําตอบ ดว ยปากกาทม่ี สี ตี างจากเดมิ นอกจากนี้ครูอาจนําคําถาม ในหนังสือเรียน หนา 74 มารว มกนั อภปิ รายคําตอบกับนักเรียนอีกคร้ัง ดังนี้ “ดวงจันทรมี ปรากฏการณการขึ้นและตกและรูปรางเปนอยางไรในขณะที่โคจรรอบโลก” ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายแนวทางการตอบคําถาม โดยนักเรียนควร ตอบคําถามตามความเขาใจ ดวยคําพูดของตนเอง เชน เมื่อสังเกตดวงจันทร จากบนโลก จะเห็นปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทรและ ปรากฏการณการเปลี่ยนแปลงรูปรางของดวงจันทรเปนแบบรูป โดยดวง จันทรจะปรากฎขึ้นท่ีขอบฟาดานตะวันออกแลวเคลื่อนท่ีไปบนทองฟา จน ลับขอบฟา ทางดานตะวันตก นอกจากนี้ดวงจันทรบนทองฟาจะเปลี่ยนแปลง รปู รา งไปในแตล ะวนั 4. นักเรียนทํา แบบฝกหัดทายบทท่ี 1 ดวงจันทรของเรา จากนั้นนักเรียน นําเสนอคําตอบหนาช้ันเรียน หากคําตอบยังไมถูกตอง ครูนําอภิปราย หรือใหสถานการณเพ่มิ เตมิ เพือ่ แกไขแนวคดิ คลาดเคล่อื นใหถกู ตอง 5. นักเรยี นรวมกนั ทาํ กิจกรรม รวมคิดรวมทํา โดยสืบคนโปรแกรมประยุกต ทีช่ ว ยอธิบายปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจนั ทรแ ละปรากฏการณ การเปลี่ยนแปลงรปู รา งของดวงจนั ทร เชน Lumos, The moon  สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 248 แนวคาํ ตอบในสรปุ ผลการเรียนรูของตนเอง ในวันถัดไป ดวงจนั ทรจะปรากฏบนทองฟาดานเดิม เนอ่ื งจากปรากฏการณ การขน้ึ และตกของดวงจันทรเ ปน แบบรปู โดยดวงจันทรจะปรากฏขน้ึ ท่ี ขอบฟา ดา นตะวนั ออกและเคลอ่ื นทไี่ ปบนทองฟา และลับขอบฟาทาง ดา นตะวนั ตกเสมอ 2  1 6  3  8  7 4 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

249 คูม อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ นักเรียนตอบไดตามความคดิ ของตนเอง แตควรมเี หตุผลประกอบคาํ อธบิ าย โดย แนวคําตอบที่ถูกตอ ง คอื คนบนโลกจะยังคงเหน็ ปรากฏการข ึ้นและตกของ ดวงอาทิตยและดวงจนั ทร แตถา ทศิ ทางการหมุนเปลยี่ นไปในทิศทางตรงกนั ขาม คนบนโลกก็จะเห็นดวงอาทติ ยแ ละดวงจนั ทรข ้นึ และตกในดา นตรงกันขามเชน กนั  สถาบนั สงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 250 บทที่ 2 ระบบสรุ ิยะของเรา จุดประสงคก ารเรยี นรูประจําบท บทนีม้ ีอะไร ระบบสุรยิ ะ ระบบสุริยะ (solar system) ดาวเคราะห เมอ่ื เรยี นจบบทนี้ นักเรยี นสามารถ เรอ่ื งที่ 1 (planet) คาํ สําคญั 1. สรางแบบจําลองท่ีแสดงองคประกอบของระบบ ระบบสุริยะมีลกั ษณะอยางไร สุรยิ ะ กจิ กรรมที่ 1 2. อธิบายเปรียบเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะห แตละดวง แนวคิดสําคัญ ระบบสรุ ิยะของเราเปนระบบท่ีมีดวงอาทติ ยเ ปน ศูนยก ลาง โดยมีดาวเคราะห บริวารของดาวเคราะห ดาว เคราะหแ คระ ดาวเคราะหนอย ดาวหาง และวัตถุขนาดเล็ก อื่นโคจรรอบดวงอาทติ ย โดยดาวเคราะหและวตั ถุตาง ๆ มี ขนาด ตําแหนง และคาบการโคจรรอบดวงอาทติ ยแตกตา ง กัน ส่อื การเรียนรูและแหลงเรียนรู 1. หนงั สือเรยี น ป. 4 เลม 2 หนา 91-106 2. แบบบันทกึ กิจกรรม ป. 4 เลม 2 หนา 90-100 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

251 คูม อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหงศตวรรษท่ี 21 รหสั ทักษะ กจิ กรรมท่ี 1 ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร S1 การสงั เกต S2 การวัด S3 การใชจํานวน  S4 การจาํ แนกประเภท S5 การหาความสัมพันธระหวาง  สเปซกบั สเปซ  สเปซกับเวลา  S6 การจัดกระทาํ และสอ่ื ความหมายขอมูล S7 การพยากรณ S8 การลงความเหน็ จากขอมลู S9 การตัง้ สมมติฐาน S10 การกําหนดนยิ ามเชงิ ปฏิบัติการ S11 การกําหนดและควบคุมตวั แปร S12 การทดลอง S13 การตคี วามหมายขอมลู และลงขอ สรุป  S14 การสรางแบบจาํ ลอง  ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21 C1 การสรางสรรค  C2 การคดิ อยางมวี จิ ารณญาณ  C3 การแกป ญหา C4 การสอ่ื สาร  C5 ความรวมมือ  C6 การใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการ  สื่อสาร  สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 252 แนวคิดคลาดเคลื่อน ครบู นั ทกึ แนวคิดท่ีไดจ ากการฟงการสนทนาและการอภปิ ราย เพอ่ื นาํ ไปใชในการจดั การเรียนรูใหสามารถแกไขแนวคิด คลาดเคลอ่ื นและตอยอดแนวคิดที่ถูกตอง แนวคดิ คลาดเคล่อื น แนวคิดที่ถูกตอ ง • โลกเปน ศนู ยกลางของระบบสุรยิ ะ มดี วงอาทติ ยแ ละ • ดวงอาทิตยเปนศูนยกลางของระบบสรุ ิยะ มโี ลกและดาว ดาวเคราะหอ่นื ๆ โคจรอยโู ดยรอบ เคราะหอ่นื ๆ โคจรอยโู ดยรอบ • โลก ดวงอาทิตย และดวงจนั ทรม ีขนาดเทากนั • ดวงอาทิตยมีขนาดใหญก วาโลก และโลกมีขนาดใหญ กวา ดวงจนั ทร สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

253 คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ บทนีเ้ รมิ่ ตนอยางไร (1 ช่ัวโมง) 1. ครทู บทวนความรูพน้ื ฐานเกีย่ วกับโลก และอวกาศ โดยอาจใชคําถามดังนี้ ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง 1.1 โลก ดวงอาทติ ย และดวงจันทรม กี ารเคลอื่ นทีส่ ัมพนั ธก ันอยา งไร (โลก นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม โคจรรอบดวงอาทติ ย และดวงจันทรโ คจรรอบโลก) เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให 1.2 ถานกั เรียนนง่ั ยานอวกาศออกไปในอวกาศ นักเรียนคิดวา นักเรียนจะพบ หาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม อะไรบาง (นักเรียนตอบไดต ามความคิดของตนเอง โดยนักเรียนอาจตอบ ตา ง ๆ ในบทเรยี น้ี วา ดาวพุธ ดาวศุกร ดาวเคราะหนอ ย ดาวหาง) 2. ครชู กั ชวนนักเรียนหาคาํ ตอบจากคําถามขอ 1.2 โดยการศกึ ษาเร่ือง ระบบ สรุ ิยะของเรา นักเรียนอา นหนงั สือเรยี นบทท่ี 2 ของหนวยที่ 5 โดยเริม่ จาก การอา นชอื่ บทและจุดประสงคการเรยี นรปู ระจําบท จากนั้นครใู ชค ําถามดงั น้ี 2.1 เมื่อจบบทเรียนนักเรียนจะสามารถทําอะไรไดบาง (สรางแบบจําลองท่ี แสดงองคป ระกอบของระบบสรุ ยิ ะอธบิ ายเปรยี บเทียบคาบการโคจรของ ดาวเคราะหแ ตละดวง) 3. นักเรียนเปดหนังสือเรียนหนา 92 อานช่ือบท อานแนวคิดสําคัญ โดยครู อาจใชค ําถาม ดงั น้ี 3.1 ในบทน้ีจะเรียนเร่ืองอะไรบาง (ในบทนี้จะไดเรียนเร่ืององคประกอบ ของระบบสุรยิ ะและคาบการโคจรของดาวเคราะหแตละดวง) 3.2 ระบบสุริยะของเรามีลักษณะเปนอยางไร (ระบบสุริยะของเราเปน ระบบท่ีมีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง โดยมีดาวเคราะหบริวารของดาว เคราะห ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหนอย ดาวหาง และวัตถุขนาด เลก็ อ่ืน โคจรโดยรอบ) 4. ครูใหนักเรียนอานเนื้อเรื่องในหนังสือเรียน หนา 92 โดยครูกําหนดวิธีอาน ตามความสามารถของนักเรียน เมื่ออานจบครูประเมินความเขาใจจากการ อานทีละยอ หนาตามแนวคําถามดงั ตอไปนี้ 4.1 เนื้อเร่ืองท่ีอานกลาวถึงสถานท่ีใด และมีลักษณะอยางไร (อวกาศ ซ่ึง เปนสถานที่ท่ีกวางใหญไพศาล ประกอบดวยกาแล็กซีตาง ๆ นับลาน กาแลก็ ซ)ี  สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 254 4.2 จากรูป สวนใดเรียกวา กาแล็กซี และกาแล็กซีมีรูปรางอยางไร (นักเรียนระบุตําแหนงท่ีเปนกาแล็กซีได ดังรูป โดยกาแล็กซีมีรูปราง กลม รี และไรร ูปรา ง) กาแลก็ ซี 4.3 นักเรียนเรียงลําดับขนาดของ โลก กาแล็กซี และ ระบบสุริยะจากเล็ก ไปหาใหญไ ดอยา งไร (โลก ระบบสุริยะ และกาแล็กซี) 4.4 โลก กาแล็กซี ระบบสรุ ิยะและอวกาศสมั พันธกันอยางไร (โลกเปนสวน หนงึ่ ของระบบสุริยะ ระบบสุริยะก็อยูในกาแล็กซีทางชางเผือก ซ่ึงเปน เพยี งกาแล็กซหี นง่ึ ในอวกาศ) 4.5 ในระบบสุริยะมีองคประกอบ และลักษณะอยางไร (นักเรียนตอบได ตามความเขาใจของตนเอง) จากนั้น ครูชักชวนนักเรียนไปหาคําตอบ รวมกนั จากการทาํ กิจกรรม 5. ครูชักชวนนักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน ต้ังคําถามวานักเรียนรูอะไร แลว บางเกี่ยวกบั ระบบสุริยะของเรา 6. ครูใหนักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม หนา 90 โดยอาน ช่อื หนวย ชื่อบท 7. ครใู หน กั เรยี นอานคาํ ถามและตรวจสอบความเขาใจวธิ กี ารตอบคําถามแตละ ขอ โดยใชคําถามดงั น้ี 7.1 กิจกรรมนนี้ ักเรยี นตอ งทาํ อะไร (วาดภาพระบบสุริยะตามความคิดของ ตนเอง และตอบคาํ ถามเก่ยี วกบั องคป ระกอบของระบบสุรยิ ะ) 7.2 ภาพท่ีนักเรียนวาดตองเขียนช่ือดาวตาง ๆ ดวยหรือไม เพราะเหตุใด (ตองเขียนชือ่ ดาว เพราะจะไดท ราบวาดาวแตละดวงชอ่ื อะไร) สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

255 คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ เม่ือครูแนใจวานักเรียนเขาใจคําถามแลว จึงใหนักเรียนตอบคําถามตาม ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง ความเขาใจของตนเอง โดยคาํ ตอบของแตละคนอาจแตกตางกันได และอาจ นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม ตอบถกู หรือผิดก็ได เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให 8. ครูสังเกตการตอบคําถามของนักเรียนเพื่อตรวจสอบวานักเรียนมีแนวคิด หาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม เกี่ยวกับลักษณะและองคประกอบของระบบสุริยะของเราอยางไรบาง หรือ ตา ง ๆ ในบทเรียน้ี อาจสุม ใหน ักเรยี น 2-3 คน นาํ เสนอคาํ ตอบของตนเองในแตละขอ โดยยังไม ตองเฉลยคําตอบใหนักเรียน แตจะใหนักเรียนยอนกลับมาตรวจสอบอีกคร้ัง หลงั เรยี นจบบทน้ีแลว ท้ังน้ีครูอาจบันทึกแนวคิดคลาดเคลื่อนหรือแนวคิดท่ี นาสนใจของนักเรียน แลว นํามาออกแบบการจัดการเรียนการสอนเพ่ือแกไข แนวคิดใหถูกตอ งตอ ไป  สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 256 แนวคาํ ตอบในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม การสํารวจความรูกอนเรียน นกั เรยี นอาจตอบคําถามถกู หรือผิดก็ไดข้ึนอยูกบั ความรเู ดมิ ของนักเรียน แตเ มอื่ เรยี นจบบทเรยี นแลว ใหน กั เรียนกลับมาตรวจสอบคําตอบอกี คร้ังและแกไขใหถูกตอง ดังตัวอยา ง นักเรียนวาดรปู ไดตามความคดิ ของตนเอง แตเ มือ่ จบบทเรียนนักเรยี นควรกลับมาพิจารณารปู ที่วาดวา องคป ระกอบ และตําแหนงของดาวและวตั ถุทองฟา ถกู ตองหรือไม ระบบสรุ ิยะประกอบดวยดวงอาทิตยเ ปนศูนยกลาง มีบรวิ าร คือ ดาวเคราะห 8 ดวง ซึ่งโคจรรอบดวงอาทิตยโ ดยดาวเคราะหท ั้ง 8 ดวงมวี งโคจรของตนเอง นอกจากนยี้ ังมอี งคประกอบอน่ื ๆ ไดแก ดวงจนั ทรบรวิ ารของดาวเคราะห ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหน อย และดาวหาง สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

257 คูม อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ เรื่องที่ 1 ระบบสุริยะ ในเรื่องนี้นักเรียนจะไดเรียนรูเก่ียวกับลักษณะและ องคประกอบของระบบสุริยะ และเปรียบเทียบเวลาท่ีดาว เคราะหใชในการโคจรรอบดวงอาทิตยครบ 1 รอบหรือ เปรยี บเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะหแตละดวง จดุ ประสงคก ารเรยี นรู ส่ือการเรียนรแู ละแหลงเรียนรู 1. สรา งแบบจําลองและอธิบายลักษณะและ 1. หนังสือเรียน ป. 4 เลม 2 หนา 94-103 องคประกอบของระบบสรุ ยิ ะ 2. แบบบันทกึ กจิ กรรม ป. 4 เลม 2 หนา 91-98 2. เปรียบเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะหแ ตล ะ ดวง เวลา 4 ชั่วโมง วสั ดุ อุปกรณส ําหรับทํากจิ กรรม ดนิ น้ํามนั กรรไกร สีเมจิก กระดาษสี ไมบรรทัดหรือ ตลบั เมตร กระดาษแขง็ หรอื กระดาษลูกฟูก  สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 258 แนวการจดั การเรยี นรู (60 นาที) ขอ เสนอแนะเพ่มิ เติม ข้ันตรวจสอบความรู (10 นาท)ี ครูอาจนําขอมูลเกี่ยวกับระบบสุริยะท่ี 1. ครูนําเขาสบู ทเรยี น โดยใหนกั เรียนดูรูปปริศนาซ่ึงเปนรูปดาวฤกษ ดาว นาํ เสนอในสื่ออื่น ๆ เชน โปรแกรม stellarium เคราะห หรือองคประกอบตาง ๆ ในระบบสุริยะ เชน ดาวหาง ดาว เคราะหนอย โดยใชกระดาษหรือโปรแกรมนําเสนออ่ืน ๆ ทําเปนจ๊ิก และ Celestia โ ป ร แ ก ร ม ป ร ะ ยุ ก ต ซอวปดภาพไว แลวคอย ๆ เปดภาพทีละสวน เพื่อใหนักเรียนสังเกต ภาพหรือเลนเกมทายช่ือดาว พรอมบอกเหตุผลประกอบ วาเหตุใดจึง (Application) บนโทรศัพทเคลื่อนที่ เชน คิดวาเปนส่ิงน้ัน ครูเชื่อมโยงประสบการณเดิมของนักเรียนสูการเรียน เรอ่ื งระบบสุริยะและชกั ชวนนกั เรยี นอา นเรอ่ื งระบบสุริยะ Skyview Free, Star Chart, Solar Walk และ Space Journey มากระตุนความสนใจของ นักเรียนในการนําเขาสูบทเรียนหรือใชเปน ตวั อยา งแบบจาํ ลองในการสรุปบทเรียน ข้นั ฝก ทกั ษะจากการอา น (40 นาท)ี ในการตรวจสอบความรู ครู เพียงรับฟงเหตุผลของนักเรียนและ 2. ครูใหนักเรียนอานชื่อเร่ือง และคําถามในคิดกอนอาน ในหนังสือเรียน ยังไมเฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวน หนา 94 แลวรวมกันอภิปรายในกลุมเพ่ือหาแนวคําตอบ ครูบันทึก ใหนักเรียนไปหาคําตอบดวยตนเอง คําตอบของนักเรียนบนกระดานเพื่อใชเปรียบเทียบกับคําตอบหลังการ จากการอานเนื้อเร่อื ง อา นเร่ือง นักเรียนอาจไมสามารถตอบ 3. นักเรียนอา นคําในคําสําคัญ ท้ังภาษาไทยและภาษาอังกฤษ และอาจให คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว นักเรียนอธิบายความหมายของคําตามความเขาใจ และชักชวนไปหา คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียนคิด ความหมายหลงั จากการอานเน้ือเรื่อง อยางเหมาะสม รอคอยอยางอดทน แ ล ะ รั บ ฟ ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง 4. ครูชวนนักเรียนอานเนื้อเร่ือง โดยฝกการอานดวยวิธีที่เหมาะสมกับ นักเรียน ความสามารถของนักเรียน แลวรวมกันอภิปรายใจความสําคัญตามแนว คําถามดังนี้ ยอหนาท่ี 1 4.1 โลกโคจรรอบดวงอาทิตยดวยความเร็วเทาใด (ประมาณ 30 กโิ ลเมตรตอ วินาที ซง่ึ เร็วกวา เคร่อื งบนิ ความเร็วสูงถงึ 100 เทา) 4.2 เหตุใดคนบนโลกจึงไมรูสึกวาตนเองกําลังเคลื่อนที่อยู (นักเรียน ตอบไดตามความเขาใจของตนเอง โดยครูอาจเฉลยคําตอบและ ยกตัวอยางประกอบวา เพราะ เราอยูบนโลก จึงเคลื่อนท่ีไปพรอม กับโลก คลา ยกบั การนัง่ รถท่ีกําลังแลน ) สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

259 คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ ยอ หนา ที่ 2 4.3 ระบบสุริยะมีลักษณะอยางไร (ระบบสุริยะเปนระบบที่มีดวง อาทติ ยเปน ศนู ยก ลาง มดี าวเคราะหโคจรอยูโ ดยรอบ) 4.4 เสนสมมติที่แทนเสนทางที่ดาวเคราะหโคจรรอบดวงอาทิตยมีชื่อ เรียกวาอะไร และมีลักษณะอยางไร (วงโคจรของดาวเคราะห มี ลักษณะเปนวงรที ี่เกอื บกลม) 4.5 ดาวเคราะห คืออะไร และแตกตางจากดวงอาทิตยอยางไร (ดาว เคราะหเปนดาวท่ีไมมีแสงในตัวเอง และโคจรรอบดวงอาทิตย ซ่ึง เปนศูนยกลางของระบบสุริยะ สวนดวงอาทิตยเปนดาวฤกษดวง เดยี วในระบบและมีแสงในตัวเอง) ยอหนาที่ 3 4.6 ดาวเคราะหในระบบสุริยะมีกี่ดวง อะไรบาง (8 ดวง ดาวพุธ ดาว ศุกร โลก ดาวอังคาร ดาวพฤหัส ดาวเสาร ดาวยูเรนัสและดาว เนปจูน) 4.7 การมองเห็นดาวเคราะหขึ้นอยูกับอะไรบาง (ขนาดของดาว เคราะหแ ละระยะทางที่หางจากโลก) ยอ หนาท่ี 4 4.8 คาบการโคจรของดาวเคราะหค ืออะไร (ระยะเวลาท่ีดาวเคราะหใช ในการโคจรรอบดวงอาทติ ยครบ 1 รอบ) ข้นั สรปุ จากการอา น (10 นาที) 5. ครูชักชวนนักเรียนชวยกันสรุปเรื่องท่ีอานซึ่งควรสรุปไดวา ระบบสุริยะ เปนระบบท่ีมีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง โดยมวลสวนใหญของระบบ สุริยะเปนมวลของดวงอาทิตยเกือบท้ังหมด นอกจากนี้ ระบบสุริยะยังมี ดาวเคราะห 8 ดวง โคจรโดยรอบ ซ่ึงคนบนโลกสามารถเห็นดาวเคราะห บางดวงไดดว ยตาเปลา 6. นกั เรียนตอบคําถามใน รูห รอื ยัง ในแบบบนั ทกึ กิจกรรม หนา 91 7. ครแู ละนักเรยี นรว มกนั อภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคําตอบของนักเรียนในรู หรือยังกับคําตอบทีเ่ คยตอบและบันทึกไวใ นคิดกอนอา น 8. ครูชักชวนนักเรียนลองตอบคําถามทายเร่ืองที่อาน โดยกระตุนให นักเรียนสงสัยและตอบคําถามตามความเขาใจของตนเอง วา นอกจาก ดวงอาทิตย ดวงจันทร และดาวเคราะหแลว ระบบสุริยะยังประกอบไป  สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี