tripitaka_62

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๑ - หนาท่ี 183 กพ็ ระโพธิสัตว เม่ือจะแสดงนรกเหลา นนั้ ใหป รากฏ จงึ แสดงถงึ สญั ชีว-นรกกอน เพราะไดเ ห็นสัตวน รกทง้ั หลายผหู มกไหมอ ยใู นสญั ชีวนรกนน้ัมหาชนจงึ เกิดความหวาดกลัวขึ้นเปน อยา งมากแลว จงึ ใหสญั ชวี นรกนั้นอนั ตรธานหายไป ทําแผน ดนิ ใหแยกออกเปน ๒ สว นอกี คร้ังหนงึ่ แลว จึงแสดงกาฬสตุ ตนรก. พอเม่ือความหวาดกลวั เปนอยางมากเกิดข้นึ แกม หาชนเพราะไดเ หน็ สัตวท ง้ั หลายหมกไหมอยูในกาฬสุตตนรกเชนนนั้ จึงบันดาลใหกาฬสตุ ตนรกนั้นอนั ตรธารหายไป. พระโพธสิ ตั วแ สดงนรกโดยลําดบั อยา งนี้ดว ยประการฉะน้ี. ลาํ ดบั น้ัน พระโพธสิ ัตวจงึ เชิญเสดจ็ พระราชามาแลว ทลู วาขอถวายพระพร พระองคค วรจะไดทอดพระเนตรสตั วท ้ังหลายผูห มกไหมอ ยูในมหานรกทัง้ ๘ ขุมเหลา นบี้ าง จะไดท รงบาํ เพ็ญความไมป ระมาท ดังน้แี ลวหวงั จะกลา วถึงหนาท่ีแหงมหานรกเหลานัน้ ซ้ําอกี คร้งั จึงกลา วคาํ เปน ตน วานรก ๘ ขุม ดงั น.้ี บรรดาบทเหลา นั้น บทวา อกฺขาตา ความวา นรกท้ัง ๘ ขมุ ท่ีอาตมภาพทูลแลวแกพ ระองคน ้ี บณั ฑติ ทง้ั หลาย ในกาลกอ นกไ็ ดเคยกลา วไวแลว เหมอื นกนั นะ. บทวา อากิณฺณา คอื บรบิ รู ณ. บทวา ปจเฺ จกาโสฬสสุ สฺ ทา ความวา มหานรกทัง้ ๘ ชุมเหลา น้ี แตละขุม ๆ มปี ระอยู๔ ประตู แตล ะประตมู อี ุสสทนรกประตูละ ๔ มหานรกแหงหน่งึ ๆ จึงไดมีอุสสทนรกแหง ละ ๑๖ ขุม รวมอุสสทนรกทั้งหมดเปน ๑๒๘ (เปน นรกยอ ย)รวมกบั มหานรกอีก ๘ ขุม จึงเรียกวา นรก ๑๓๖ ขมุ ดว ยประการฉะน้ี(๘ x ๔ = ๓๒ x ๔ = ๑๒๘ + ๘= ๑๓๖). บทวา กทรยิ ตาปนา ความวานรกเหลานีแ้ มทงั้ หมด เปนสถานท่ที ําคนผแู ขง็ กระดา งใหเ รา รอ น นา กลัวเพราะมคี วามทุกขเปน กําลัง มีเปลวไฟ เพราะมีเปลวไฟเกดิ ขึ้นแลว ต้ังอยู

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๑ - หนาท่ี 184ตลอดกัป มภี ยั มากมาย เพราะมีความนากลวั อยูอยางมาก มีรปู รางนา ขนลุกขนพอง เพราะพอบคุ คลเหน็ เขา ก็ขนลกุ ขนพอง ดูพิลึก เพราะนา เกลียดนากลัวมภี ยั รอบดา นเพราะเปน ที่เกิดข้ึนแหง ภัย มีความลําบาก เพราะหาความสขุ ไมไดเ ลย. บทวา จตกุ ฺโกณา ไดแก นรกแมทง้ั หมดกเ็ ปน เชน กบั หบี ๔ เหลี่ยม.บทวา วิภตฺตา คือ แบงไวเ ปน ประตทู ง้ั ๔ ดา น. บทวา ภาคโส มติ าคือ นบั ต้ังไวเ ปนสวน ๆ ดว ยสามารถทางประตูท้ังหลาย. บทวา อยสาปฏิกชฺชติ า ความวา นรกแมทง้ั หมดถกู ปดแลว ดว ยกระเบอ้ื งเหลก็ ประมาณ๙ โยชน. บทวา ผฏุ า ตฏิ นตฺ ิ ความวา นรกแมท ั้งหมด แผไ ปตงั้ อยูต ลอดเนือ้ ทป่ี ระมาณเพยี งเทาน้.ี บทวา อทุ ฺธ ปาทา อว สริ า อธบิ ายวา พระ-โพธสิ ัตวก ลาวอยา งน้ี หมายถึงสัตวผูก ลิง้ เกลอื กตกไปอยู ในนรกนนั้ บอ ย ๆ.บทวา อติวตฺตาโร ความวา สตั วท กี่ ลา วลว งเกินดวยวาจาหยาบคายทั้งหลาย.ไดย ินมาวา สตั วท ้ังหลายผูกระทําความผดิ ในสมณพราหมณผ ูดาํ รงอยูใ นธรรมยอมหมกไหมอยใู นมหานรกโดยมากเ็ พราะฉะนั้น ทา นจงึ กลาวอยา งน.้ี บทวาเต ภนู หนา อธบิ ายวา สตั วผูก ลา วลวงเกินพระฤๅษีเหลา นนั้ เปน ผมู ีความเจริญอนั ถกู กาํ จดั แลว เพราะกําจดั ความเจรญิ ของตนเอง ยอมหมกไหมอ ยูคลา ยกับปลาท่เี ขาทาํ ใหเปน ชนิ้ ๆ. บทวา อสงเฺ ขยฺเย ความวา ใคร ๆ ไมสามารถจะนับได. บทวา กิพฺพสิ การโิ น คือ ผูมีปกตกิ ารทาํ กรรมอนั ทารณุโหดราย. บทวา นิกขฺ มเนสโิ น ความวา สัตวเหลานั้น แมจ ะคน หาแสวงหาหนทางออกจากนรก กม็ ิไดถ ึงประตทู างออกเลย. บทวา ปุรตถฺ ิเมนความวา ในเวลาที่ประตูยงั ไมป ด สัตวเหลานั้นกจ็ ะพากนั มงุ หนาวิ่งไปยงั ประตูนน้ั . อวัยวะมผี ิวพรรณเปนตน ของสตั วเ หลา นั้น ก็จะถกู ไหมไ ฟในท่นี นั้ เอง.พอเมอื่ สัตวเหลา นน้ั วิง่ ไปใกลจะถึงประตู ประตกู ป็ ด เสีย ประตขู างหลังกป็ รากฏคลา ยเหมอื นวา ถกู เปด แลว. แมในประตดู านอื่น ๆ ท้ังหมดกน็ ยั นีเ้ หมอื นกนั .

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๑ - หนาที่ 185บทวา น สาธุรูเป ความวา บุคคล (อยา) พงึ เขา ไปเบียดเบยี นพระฤาษีผูมรี ูปดดี จุ ดังงมู ีประการดงั กลาวแลว ดวยทนี่ ่งั ดว ยคาํ หยาบ หรือดวยกายกรรมถามวา เพราะเหตุไร ? ตอบวา เพราะจะตอ งไดเสวยความทกุ ขอ ยางใหญ-หลวง ในมหานรกทั้ง ๘ ขุม เหตกุ ระทบกระทั่งทานผูสํารวมแลว และมีตบธรรม. บดั น้ี พระโพธิสัตวหวงั จะแสดงถึงพระราชา ผูทรงกระทบกระเทียบพระฤๅษเี ห็นปานนั้นแลว ประสบความทกุ ขนั้น ๆ จึงไดก ลาวคําเปน ตน วาอติกาโย ดงั น.้ี บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา อติกาโย ไดแก มพี ระวรกายใหญโต สมบูรณด ว ยกาํ ลัง. บทวา มหสิ สฺ าโส ไดแก ผูถอื ธน.ู บทวาสหสสฺ พาหุ ความวา มแี ขนพนั หน่ึง เพราะสามารถยกธนไู ดด ว ยแขนพนั แขนทีต่ องใชบคุ คลผูถอื ธนู ๕๐๐ คน ถงึ จะยกข้นึ ได. บทวา เกกกาธิโป คอืผูเ ปน ใหญในเกกกรัฐ. บทวา วิภวงฺคโต ไดแ ก ถึงความพนิ าศ. เรื่องท้ังหลายมีพสิ ดารแลวในสรภงั คชาดก. บทวา อุปหจฺจ มน ไดแ ก ทาํ จิตของตนใหประทษุ ราย. บทวา มาตงคฺ สมฺ ึ คือ ในมาตงั คบณั ฑติ . เรอ่ื งไดเลา ไวแลวในมาตงั คชาดก. บทวา กณฺหทีปายนาสชฺช คอื ทํารา ยพระดาบสผมู ีช่อื วา กณั หทปี ายนะ. บทวา ยมสาธน ไดแ ก นรก. เรือ่ งมีพสิ ดารแลว ในฆฏชาดก. บทวา อิสนิ า ไดแ ก พระดาบสชื่อวา กปละ.บทวา ปาเวกฺขี ไดแ ก เขาไปแลว . บทวา เจจโฺ จ ไดแก พระเจาเจติยราช.บทวา หนี ตโฺ ต ไดแ ก มอี ตั ภาพอันเสอ่ื มไปรอบแลว คือ หมดฤทธ.์ิ บทวากาลปริยาย ไดแก ถึงเวลาตายโดยปริยาย. เรอื่ งกลา วไวแ ลวในเจตยิ ชาดก.บทวา ตสมฺ า ความวา เพราะเหตุท่บี คุ คลผูเ ปน ไปในอํานาจแหงจิต ผดิ ในฤๅษที ง้ั หลายแลว ยอ มหมกไหมอยูใ นมหานรกทั้ง ๘. บทวา ตสมฺ า หิ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๑ - หนา ท่ี 186ฉนทฺ าคมน ความวา บณั ฑติ ยอมไมสรรเสริญการถึงอคตแิ มท้ัง ๔ อยางมีฉันทาคติเปนตน . บทวา ปทฏุ เ น คอื โกรธแลว . บทวา คนตฺ วฺ า โสนริ ย อโธ ความวา บคุ คลผนู ั้น ยอ มไปสูนรกเบอื้ งตาํ่ น้นั แล ดวยผลกรรมทตี่ นควรไปสูเ บ้อื งตํา่ นน้ั . แตใ นพระบาลีทานเขยี นไวเปน นิรยสุ สฺ ท ดงั น้ี.ความขอนั้นหมายถึงวา ยอ มไปสูอสุ สทนรก. บทวา วุฑเฺ ฒ ไดแ ก ทา นผูเจรญิ โดยวัย และทานผูเจรญิ โดยคุณ. บทวา อนปจฺจา ความวา คนเหลานน้ั ยอมไมไ ดเหลา กอหรือทายาท แมใ นระหวา งแหงภพ. บทวาตาลวตถฺ ุ ความวา คนเหลา นนั้ ยอ มถึงความพนิ าศอยา งใหญห ลวง แมในทิฏฐธรรมคลา ยตนตาลท่ีมีรากอนั ขาดแลว ฉะนั้น แลว ไปบงั เกิดในนรกท้ังหลาย.บทวา หนฺติ ไดแ ก ทาํ ใหต าย. บทวา จิร รตฺตาย ไดแ ก ตลอดกาลยาวนาน. พระมหาสัตว คร้ันแสดงนรกทพ่ี วกคนผูเบียดเบียนฤๅษีทั้งหลายหมกไหมอยู อยางนแี้ ลว เมื่อจะแสดงนรกทพี่ ระราชาผูไมต้ังอยูใ นธรรมหมกไหมอยตู อ ไป จึงกลา วคาํ เปน ตน วา โย จ ดังน.้ี บรรดาบทเหลานน้ั บทวารฏ  วิทธฺ  สโน ไดแก เปน ผูถงึ อคติดว ยอาํ นาจฉนั ทาคตเิ ปน ตน แลว กาํ จัดชาวแวน แควน เสีย. บทวา อจจฺ ิสงฆฺ ปเรโต โส ไดแก พระราชาพระองคน้นั เปน ผอู ันกลุมแหงเปลวไฟโหมลอ มแลว . บทวา เตโชภกฺขสฺส ไดแ กเคีย้ วกนิ ไฟอยูทเี ดียว. บทวา คตตฺ านิ ไดแ ก องคอ วัยวะนอยใหญท ้ังหมดในสรรี ะ ในทีป่ ระมาณ ๓ คาวตุ คือ เปลวไฟเปน กลมุ เดยี วกันท้งั หมดมพี รอ มกบั อวยั วะเหลานี้ คอื ปลายขนและเล็บ. บทวา ตณุ ฑฺ ทฺทโิ ต ความวาสตั วน รกนนั้ ยอมครํ่าครวญ คลายชางที่นายหัตถาจารยแ ทงแลว ดว ยขอกระทาํ ใหมอี าการไมหวน่ั ไหว.

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๑ - หนาที่ 187 พระมหาสตั ว คร้นั แสดงนรกทพ่ี วกพระราชา ผูไมต ง้ั อยใู นธรรมหมกไหมอยูอยา งนแี้ ลว บดั น้ี เพอ่ื จะแสดงถงึ นรกท่ีพวกบุคคลผฆู าบิดาเปนตนหมกไหมอ ยู จึงกลา วคาํ เปนตน วา โย โลภา ดงั น้.ี บรรดาบทเหลานน้ับทวา โลภา ไดแก เพราะความโลภในยศและในทรพั ย. บทวา โทสาไดแก เพราะตนมีจติ อันโทสะประทษุ รายแลว . บทวา นติ ตฺ จ ความวานายนริ ยบาล นาํ คนผูฆา บิดานน้ั ซ่งึ หมกไหมอยใู นโลหกมุ ภี ตลอดหลายพันปออกมาแลว ทาํ สรีระซึง่ สงู ๓ คาวตุ ของสัตวน นั้ ไมใหม หี นัง (ลอกหนังออก) แลวผลกั ใหลมลงบนแผน ดินโลหะอนั ไฟลุกโพลง ทิ่มแทงดว ยหลาวเหลก็ อนั คม จนละเอียดเปน ผยุ ผง. บทวา อนฺธ กริตฺวา ความวา พระโพธิสัตว ทลู วา ดกู อนมหาบพติ ร นายนิรยบาลทงั้ หลาย ทรมานคนผูฆาบดิ าน้ัน ใหลม หงายลงบนแผนดนิ โลหะทีไ่ ฟกาํ ลังลกุ โพลง แลว เอาหลาวเหลก็ ที่ติดไฟลกุ โพลง ท่มิ แทงนยั นตาทัง้ ๒ ขางใหบอดสนทิ แลว เอามตู ร และกรสี อันรอนยัดใสเ ขา ไปในปาก แลวหมนุ เวยี นสัตวน้ัน ไป คลา ยต่ังทที่ ําดว ยฟาง แลวกดใหจ มลงในนํา้ โลหะอันแสบ ซง่ึ ต้ังอยโู ดยตลอดกปั . บทวาตตฺต ปกฺกฏุ ิตมโยคฬุ จฺ ความวา นายนริ ยบาลทง้ั หลายใหสตั วน รกนัน้ เค้ียวกินเปอ กตม คอื คถู อนั เดอื ดพลานแลว และกอนเหล็กอันลกุ โชนอกีดว ย กส็ ัตวนรกน้นั พอเหน็ คถู และกอนเหลก็ ทีน่ ายนิรยบาล นาํ นาอยนู ้ันแลวก็ปด ปากเสยี ลําดับนนั้ นายนริ ยบาล จึงเอาผาลไถยาวมีปลายรอนย่ิงนกั ลุกเปน เปลวไฟ งัดปากของสตั วนรกน้นั ใหอ า ออกแลว ใสเ บ็ดเหล็กที่ผกู สายเชอื กเขา ไปเก่ียวเอาลิ้นออกมา แลวยดั ใสกอ นเหล็กน้ันลงไปในปากทอ่ี า อยนู ้นั .บทวา รกฺขสา ไดแ ก นายนริ ยบาล. บทวา สามา จ ความวา พระโพธสิ ัตวทูลวา ดูกอ นมหาบพิตร ฝงู สุนขั แดง ฝงู สุนัขมีสีดา ง ฝงู แรง มีปากเปนโลหะ ฝูงกาปาและฝูงนกนานาชนดิ เหลาอ่นื กพ็ ากันมาชมุ นุมฉุดกระชาก

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๑ - หนาท่ี 188ลากเอาลิ้นของบคุ คลผูฆาบดิ านัน้ ออกมาดวยเบด็ แลว กดั ล้นิ ที่นําออกไวบ นแผนดนิ ดวยขอเหลก็ หลายอัน คลา ยกะเอาอาวธุ มาตดั ทาํ ใหเปนสว น ๆ โดยอาการเหมือนกากบาท. บทวา วปิ ฺผนทฺ มาน ความวา ฝูงสัตวเ หลานน้ัยอมพากันเคย้ี วกนิ สัตวน รกทัง้ หลาย เหมือนเคีย้ วกนิ ของอนั เปนเดนท่ีมเี ลือดออก ฉะน้นั . บทวา ต ทฑฺฒกาฬ ความวา นายนริ ยบาลเที่ยวเดนิ ทบุตสี ัตวนรกผูฆ า บดิ าน้นั ซงึ่ มสี รรี ะอัน ไฟไหมแลว ลกุ โพลงอยู ประดุจดงั ผลกะเบาอนั ไฟไหมอยู ฉะน้นั . บทวา ปรภิ ินนฺ คตฺต ไดแก มีตวั อนั แตกแลว ในที่นั้น ๆ. บทวา นิปโปถยนฺตา ไดแ ก เอาคอ นเหลก็ ที่ไฟลกุ โพลงทบุ ต.ี บทวา รตี หิ เตส ความวา ความยนิ ดีนน้ั ยอมเปนความสนกุสนานของพวกนายนิรยบาลเหลา น้ัน. บทวา ทุกฺขิโน ปนตี เร ความวาสวนสัตวนรกนอกนี้ ยอมเปนผไู ดรับความทุกข. บทวา เปตตฺ ฆิ าฏโิ น คือผฆู า บิดา พระราชา ครนั้ ทอดพระเนตรเห็นนรกทบ่ี ุคคลผูฆ า บดิ าทงั้ หลายหมกไหมอยนู ี้ ไดเ ปน ผสู ะดุงกลวั แลว ดวยประการฉะนี้. ลําดับนน้ั พระมหาสตั ว คร้ันไดปลอบพระราชาพระองคนน้ั แลวจงึ แสดงนรกท่บี ุคคลผูฆามารดาท้ังหลายหมกไหมอยู. บทวา ยมกฺขย คือทอ่ี ยูของพระยายม ไดแ ก นรก. บทวา อตตฺ กมมฺ ผลูปโค ไดแ ก เขาถึงแลวดวยผลกรรมของตน. บทวา อมนสุ ฺสา ไดแก พวกนายนิรยบาล.บทวา หนฺตาร ชนยนฺติยา คอื ผูฆ า มารดา. บทวา พาเลหิ ความวานายนิรยบาลพนั ดวยผาลผูกดว ยขอเหล็ก และบีบค้ันอยูดวยยนตเ หลก็ . บทวาต คอื บุคคลผฆู า มารดานนั้ . บทวา ปาเยนฺตี ความวา กเ็ ม่อื สตั วนรกนนั้ถกู บีบค้ันอยู โลหิตยอ มไหลออกจนเต็มกระเบอ้ื งเหลก็ ลําดับนน้ั พวกนายนริ ยบาล ยอ มนําสตั วนรกนน้ั ออกมาจากเคร่ืองยนต สรรี ะของสัตวนรกน้ัน

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๑ - หนาท่ี 189ยอมกลับเปน ปกตติ ามเดิม ในขณะนั้นทีเดียว พวกนายนิรยบาล จงึ ใหส ัตวนรกน้ัน นอนหงายบนแผนดนิ แลว ใหด ่มื โลหติ ทีก่ าํ ลงั เดอื ดพลาน ดุจทองแดงทกี่ ําลงั ละลายอยู ฉะนน้ั . บทวา โอคฺคยฺห ติฏติ ความวา นายนริ ยบาลทั้งหลาย บบี สตั วนรกนน้ั ดว ยยนตเ หลก็ แลวโยนลงไปในบอ ตม คอืคูถอนั มากมายนา เกลียด และปฏกิ ลู ดวยกล่ินเหม็นฟุง ตลอดหลายพนั ป. สัตวนรกนน้ั ดิ่งลงสหู ว งนาํ้ นั้นอยู. บทวา อติกายา คือ มสี รรี ปู ระมาณเทาเรอื โกลนลาํ หน่ึง. บทวา อโยมขุ า คือมีปากเปน เหล็กแหลม. บทวา ฉวึเภตวฺ าน ความวา ทาํ ลายต้งั แตผ ิวหนังไปจนกระทัง่ กระดูก บางทีก็กนิ เขาไปถงึ เหยื่อในกระดูก. บทวา ปคทิ ฺธา คือ เล้ือยไตไ ป. ก็หมหู นอนเหลานั้น ยอมกัดกินอยา งเดยี วเทา น้นั ก็หาไม ยังจะไดเขาไปทางปากลางเปนตนออกทางปากบนเปน ตน เขาไปทางขา งเบอื้ งซายเปนตน แลว ออกจากทางขา งเบื้องขวาเปนตน ยอมทาํ สรรี ะทกุ สว นใหเ ปน ชองนอยชองใหญ สตั วน รกน้นัไดรับความลาํ บากเปน อยา งย่ิงรอ งไหครา่ํ ครวญหมกไหมอ ยูในนรกน้ัน. บทวาโส จ ความวา บุคคลผฆู ามารดาน้ัน ตกสูนรกมีประมาณลกึ ไดร อยช่วั บุรษุนนั้ แลว ยอ มจมลงไปจนมดิ ศรี ษะทีเดยี ว กซ็ ากศพน้ัน ยอ มเนาเปอ ยสง กลน่ิฟุงตลบไปจนตลอดทรี่ อ ยโยชนโดยรอบ. บทวา มาตฆุ าฏี คือผฆู ามารดา. พระมหาสตั ว ครนั้ ไดแสดงนรกทีบ่ ุคคลผูฆามารดาหมกไหมอ ยอู ยา งนแ้ี ลว เมอ่ื จะแสดงถึงนรกทพี่ วกหญงิ ผูท ําสัตวเกดิ ในครรภ ใหต กไปไหมอยูจงึ กลาวคาถาตอ ไปอีก. บทวา ขรุ ธารมนกุ กฺ มมฺ า ไดแ ก กาวลว งนรกที่มคี มประดุจมดี โกน ไดย นิ วา. นายนริ ยบาลทง้ั หลายในนรกนนั้ ยอมถือเอามดี โกนท่ีคมเลนใหญ ๆ แลว วางไวเ บือ้ งบน แตน ้นั หญิงเหลาใด ด่มื กนิยารอ นทีท่ ําครรภตกไปเปน ตน แลว ทาํ ครรภใหต กไป นายนริ ยบาลกต็ ิด