tripitaka_49

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 533ทัง้ บัณฑติ กไ็ มส ามารถจะชาํ ระตนใหหมดจดในระหวางได ถดัจากน้นั ถึงพวกชนพาล กเ็ ปน ไปไมไ ดเ ลย. บทวา มิตานิ สุขทกุ ขฺ านิ โทเณหิ ปฏ เกหิ จ ความวา ช่อื วาสขุ ทุกขของสตั วท้ังหลาย เปนเหมือนนับดว ยทะนาน ดวยตะกราไดแก ดว ยภาชนะเปนเครอื่ งนบั และสุขทุกขข องเหลาสัตวนัน้ ๆเกดิ แตก ารนอ มไปอยา งแนน อน เปนอนั ปริมาณไดโ ดยเฉพาะ เพราะปริมาณไดโดยกําหนดตามกาลทก่ี ลา วแลว น่นั แหละ. พระชินเจายอ มทราบเรื่องนี้นน้ั ทั้งหมด คือ ทา นดาํ รงอยชู ินภูมยิ อมรชู ดัอยางเดียว เพราะกา วลวงสงสารได สว นหมสู ัตวน อกนัน้ ผลู ุมหลงยอมวนเวยี นอยใู นสงสาร. บทวา เอว ทิฏ ิ ปเุ ร อาสึ ความวา เมอื่ กอนขา พระองคไดเปนนตั ถกิ ทฏิ ฐิบคุ คล ตามที่กลา วแลว . บทวา สมฺมูฬโฺ หโมหปารโุ ต ไดแ ก เปนคนหลงเพราะสัมโมหะ อนั เปน เหตุแหงทิฏฐิตามทีก่ ลา วแลว อธบิ ายวา ก็คนถกู โมหะอนั เกดิ พรอมดว ยทฏิ ฐนิ ัน้ ครอบงาํ คือเปน ดจุ พชื แหงหญา คาที่ปด บังไว. นนั ทกเปรตครน้ั แสดงบาปกรรมท่ีตนทําดว ยอาํ นาจความเหน็ ชัว่ อันเกิดข้นึ แกตนในกาลกอนอยางนีแ้ ลว บัดนี้ เมื่อจะแสดงผลแหง บาปกรรมนั้นทต่ี นจะตองเสวยในอนาคต จึงกลาวคํามอี าทิวา ภายใน ๖ เดือนเราจกั ตาย ดังนี้ บรรดาบทเหลาน้นั บทวา วสฺสานิ สตสหสฺสานิ ไดแกแสนป, บาลที ี่เหลือวา อตกิ ฺกมิตวฺ า แปลวา ลว ง บัณฑิตพึงนาํ มา

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 534เชอื่ มเขา . อกี อยางหนง่ึ บทวา วสฺสานิ สตสหสสฺ านิ นี้ เปนปฐมาวิภตั ิ ใชในอรรถสัตตมวี ภิ ัต,ิ อธบิ ายวา เม่ือแสนปลว งไปแลว.บทวา โฆโส สุยยฺ ติ ตาวเท ความวา ในขณะทีเ่ วลามปี ระมาณเทา นีล้ วงไปนัน่ แหละ เราไดย ินเสียงในนรกน้นั อยา งน้ีวา ดูกอ นทา นผูนิรทกุ ขท ้ังหลาย เวลาของพวกทานผไู หมอยูใ นนรกนี้ ลว งไปประมาณหน่งึ แสนป. บทวา ลกโฺ ข เอโส มหาราช สตภาค-วสสฺ โกฎิโย ความวา ขา แตมหาราช ๑๐๐ สว นโกฏิป จัดเปนกาํ หนด คอื เปน เขตกําหนดอายขุ องสตั วท ั้งหลาย ผไู หมอ ยูใ นนรก.ทา นกลาวคาํ อธิบายนี้ไวว า ๑๐ ทสกะ เปน ๑๐๐, ๑๐ รอ ย เปน๑,๐๐๐ สบิ พัน ๑๐ หน เปน ๑๐๐,๐๐๐, รอ ยแสน เปน ๑ โกฏิ,แสนโกฏิปดวยอาํ นาจโกฏิเหลา นั้น จดั เปนหนึง่ รอ ยโกฏิป. ก็รอยโกฏปิ น ั้นแล พงึ ทราบดว ยการคํานวณปเ ฉพาะสตั วน รก ไมใชสาํ หรับมนุษยห รือเทวดา. แสนโกฏปิ เปน อันมากเชน น้ี เปน อายุของสัตวนรกดว ยเหตนุ ้นั ทานจงึ กลา ววา ชนผไู หมอยูใ นนรกสิน้ แสนโกฏิป ดงั น.ี้ สัตวท งั้ หลายผูไหมอ ยใู นนรกเชนนี้ เพราะกรรมเชนใด เพือ่ จะแสดงบาปกรรมเชนนน้ั โดยคาํ ลงทา ย ทานจงึ กลา ววา เปนมิจฉาทิฏฐิ เปน คนทศุ ลี และเปนผูกลา วรา ยพระอริยะดังนี.้ บทวา เวทสิ ฺส แปลวา จกั ไดเสวยแลว . นันทกเปรตคร้ันแสดงผลแหงความช่วั ที่ตนจะพึงเสวยในอนาคตอยางน้แี ลว บดั น้ี ประสงคจ ะทลู เรอื่ งทพี่ ระราชาตรสัถามวา ทานมอี านภุ าพอยา งนีเ้ พราะพรหมจรรยอะไร ดังนแ้ี ลว

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนาที่ 535จะใหพระราชานั้นดาํ รงอยูในสรณะและศลี จงึ กลาวคํามีอาทิวาขา แตม หารา ขอพระองคโปรดทรงสดบั . บรรดาบทเหลาน้ันบทวา สเี ลสโุ ปสเถ รตา ไดแ ก ยนิ ดแี ลวในนจิ ศีลและอโุ บสถศีล.บทวา อทา แปลวา ไดใหแลว. บทวา ต ธมฺม ไดแ ก มรรคมีองค ๘ เละอมตบทนน้ั . พระราชาอนั เปรตชกั ชวนใหสมาทานศีลและสรณะอยางนี้แลว มพี ระทัยเล่ือมใส เบือ้ งตนจงึ ระบุถงึ อุปการะท่เี ปรตนนั้กระทําแกพระองค เมอ่ื จะตงั้ อยูในสรณะเปนตน จึงกลา วคาถา๓ คาถามอี าทวิ า ผูปรารถนาความเจรญิ ดงั นี้ เม่อื จะทรงประกาศถงึ ความที่ทรงละทิฏฐชิ วั่ ท่ีพระองคยดึ ถอื ในกาลกอ น จงึ ตรสัคาถาวา เราโปรย(แกลบในทลี่ มแรง) เปน ตน. บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา โอผณุ ามิ มหาวาเต ความวาดกู อ นเทวดา เราจะโปรยคอื ขจดั ทิฏฐชิ ั่วนัน้ ณ ทลี่ มคอื ธรรมเทศนาของทาน เหมอื นโปรยแกลบไปท่ลี มแรงซ่งึ กาํ ลังพัดอยู. บทวานทยิ า วา สีฆคามิยา อธิบายวา หรือวา เราจะลอยทิฏฐิชัว่ เหมอื นลอยหญา ไม ใบไม และสะเก็ด ลงในแมน้ําใหญท ม่ี กี ระแสอนั เช่ยี ว.บทวา วมามิ ปาปก  ทิฏ ึ ความวา เราจะละท้ิงทิฏฐิช่ัวทอ่ี ยใู นใจของเรา. พระราชากลา วเหตุในขอนัน้ วา ยนิ ดีแลว ในพระศาสนาดงั น.ี้ มีวาจาประกอบความวา เพราะเหตุที่เรายินดี คือ ยนิ ดยี ง่ิในพระศาสนาของพระผมู ีพระภาคพุทธเจาท้งั หลาย อนั นําอมตะมาโดยสว นเดียว ฉะนน้ั เราจะคายพิษคอื ทิฏฐินั้น.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย เปตวัตถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 536 คาถาสดุ ทายวา อิท วตฺวาน ดังนี้ พระสงั คีตกิ าจารยทั้งหลายไดต ัง้ ไวแ ลว. บรรดาบทเหลาน้นั บทวา ปาโมกฺโข ไดแ กบายหนา ไปทางทศิ ตะวันออก. บทวา รถมารุหิ ความวา พระราชาเสดจ็ ข้ึนสรู าชรถของพระองคอ นั เปน รถพระท่ีน่ังเสดจ็ ครนั้ เสดจ็ข้นึ แลวไดถ ึงพระนครของพระองคในวันนั้นนนั่ เอง ดว ยอานุภาพของเทวดา แลวเสดจ็ เขาพระราชวงั . สมัยตอ มาทา วเธอตรสั บอกเรื่องนน้ั แกภิกษทุ ั้งหลาย ภกิ ษทุ ัง้ หลายจงึ แจงเร่ืองนั้นแกพ ระเถระท้ังหลาย. พระเถระทงั้ หลายจงึ ยกข้นึ สูส งั คายนาในตตยิ สงั คีติ. จบ อรรถกถานันทกเปตวตั ถุท่ี ๓

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย เปตวัตถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 537 ๔. เรวดเี ปตวิ ัตถุ [๑๒๔] บรุ ุษคนใชข องพระยายมราช จะจับ นางเรวดีโยนลงไปในอุสสทนรก จึงไดกลาววา แนะ แมเ รวดผี ูมีธรรมอนั แสนจะช่ัวชา จงลกุ ข้นึ ฯลฯ (พึงดูในเรื่องท่ี ๒ แหง มหารถวรรคที่ ๕ ในวิมานวตั ถ)ุ จบ เรวดเี ปติวัตถุที่ ๔ อรรถกถาเรวดเี ปตวิ ัตถทุ ี่ ๔ เร่อื งนางเรวดีเปรตนี้ มคี ําเริ่มตนวา อุฏเ หิ เรวเต สุปาปธมเฺ มดังนี.้ เพราะเหตทุ ่ีเรือ่ งนนั้ ไมมพี เิ ศษไปกวา เรวตีวมิ านวตั ถุ เพราะฉะนั้น คาํ ใดทค่ี วรกลา วในอตั ถุปปต ติเหตุ และในคาถานัน้ คาํ นน้ัพงึ ทราบโดยนยั ดังกลา วในอรรถกถาวมิ านวัตถุ ชื่อปรมัตถทีปนีน่นั แหละ. กเ็ รื่องนีแ้ มพระสงั คีตกิ าจารยจ ะยกข้ึนสูสงั คายนาในบาลีวิมานวัตถุ ดวยอาํ นาจนันทิยเทพบุตร ก็พงึ ทราบวายกขนึ้สสู งั คายนา แมใ นบาลีเปตวตั ถวุ า เรวดีเปติวัตถุ ดวยอํานาจคาถาทเ่ี นอ่ื งดวยนางเรวด.ี จบ อรรถกถาเรวตเี ปตวิ ตั ถทุ ่ี ๔

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 538 ๕. อุจฉเุ ปตวตั ถุ วาดว ยเปรตมีไรออยแตก ินออ ยไมไดเปรตตนหนึ่งถามพระมหาโมคคัลลานเถระวา :-[๑๒๕] ไรอ อยใหญนี้เกิดขน้ึ แกข า พเจา เปนผล บุญไมน อย แตเดยี๋ วน้ขี าพเจากนิ ออยนน้ั ไมไ ด ขาแต ทา นผูเ จริญ ขอทานโปรดบอก น้ีเปน ผลแหง กรรมอะไร ขาพเจายอ มเดือดรอน จะกัดกนิ พยายามตะเกียกตะกายเพอ่ื จะบริโภคสักหนอ ย ก็ไมสมหวัง กําลังกส็ น้ิ ลง บน เพอ นัก นเี้ ปน ผลแหงกรรมอะไร อนึ่ง ขา พเจา ถูกความหวิ และ ความกระหายเบียดเบยี น แลว หมุนลมไปที่ แผนดิน กลิง้ เกลือกไปมา ดจุ ปลาดิ้นรนอยใู น ทร่ี อ น เมอื่ ขาพเจารอ งไหอ ยูสัตวท งั้ หลายยอ ม พากันมากินนํ้าตาของขาพเจา ขาแตทา นผูเจริญ ขอทานโปรดบอก นี้เปนผลแหง กรรมอะไร ขา พเจาเปนผูหวิ กระหายลําบาก ดิน้ รนไป ยอ มไมป ระสบความสุขทีน่ ายนิ ดี ขา แตทาน ผเู จริญ ขาพเจาขอถามเนอื้ ความน้นั กะทาน ขา พเจา จะพงึ บรโิ ภคออยไดอยา งไร.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 539 พระมหาโมคคัลลานเถระกลาววา เมือ่ ชาตกิ อน ทา นเกดิ เปน มนษุ ย ไดท ํา กรรมไวดว ยตนเอง เราจะบอกเนอื้ ความน้นั กะ ทา น ขอทานจงฟง แลว จาํ เนื้อความขอ นั้นไว ทานเดนิ กัดกนิ ออยไป และมีบุรษุ คนหนง่ึ เดนิ ตามหลงั ทานไป เขาหวงั จะกินออ ย จงึ บอกแก ทาน ทานก็มไิ ดพดู อะไร ๆ แกเ ขา ทานไมพ ูด เขาจงึ ไดว ิงวอนวา ขอทานพึงใหอ อ ยเถดิ ทา น ไดใหอ อยแกบรุ ษุ นัน้ โดยขา งหลงั น้เี ปน ผลแหง กรรมนน้ั เชญิ ทานพึงไปถือเอาออยขา งหลังซิ ครน้ั ถือเอาไดแ ลว จงกนิ ใหอ ่มิ หนําเถดิ เพราะ เหตุน้นั แหละ ทา นจักเปน ผเู บิกบานรา เรงิ บันเทิง ใจ เปรตนั้นไดไ ปถือเอาโดยขางหลงั คร้ันแลว จงึ ไดกินออ ยนั้นจนอมิ่ หนาํ เพราะเหตุนน้ั แล เปรตน้ันไดเ ปนผูเบกิ บานรา เริงบนั เทิงใจ. จบ อุจฉเุ ปตวตั ถทุ ี่ ๕ อรรถกถาอุจฉุเปตวัตถทุ ่ี ๕ เรือ่ งอจุ ฉุเปรตนี้ มีคําเร่มิ ตนวา อิท มม อุจฉฺ วุ น มหนฺตดงั นี้. เหตุเกิดของเรื่องนั้น เปน อยางไร ?

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 540 เมือ่ พระผมู พี ระภาคเจา ประทับอยูใ นพระเวฬวุ นั มหาวิหารบุรษุ คนหน่ึงมัดลาํ ออ ย เดินกัดออ ยลําหนึ่งไป. ลาํ ดับนน้ั อบุ าสกคนหนงึ่ เปน ผมู ศี ีลมีกัลยาณธรรม พรอ มดว ยเด็กออนเดินไปขางหลงั ๆ. เด็กเหน็ ออ ยแลว รองไหว า จงให, อุบาสกเห็นเด็กรอ งไหเมื่อจะสงเคราะหบ รุ ษุ น้นั จึงไดเ จรจากบั บุรุษนนั้ สวนบรุ ุษน้นัไมเจรจาอะไร ๆ กบั อบุ าสกนั้น ไมใ หแมทอ นออยแกเด็ก อบุ าสกจงึ แสดงเด็กน้นั แลวกลาววา เดก็ น้รี องไหน ัก ทา นจงใหทอ นออยแกเดก็ น้ที อนหน่งึ บรุ ุษนน้ั ไดฟงดังนนั้ อดทนไมไ ด เกดิ ขัดเคอื งจติ จงึ ขวา งลาํ ออ ยลาํ หนึง่ ไปขา งหลังโดยไมเ ออ้ื เฟอ สมัยตอมา เขาทาํ กาละแลวบังเกิดในหมูเปรต ดว ยอํานาจความโลภทีค่ รอบงําอยนู าน. ช่อื วาผลแหง กรรมนน้ั ยอมเหน็ สมกับกรรมของตน เพราะเหตนุ ัน้ จงึ เกดิ เปนไรออ ยใหญแ นน ทบึ ไปดวยออย ประมาณเทาทอ นสากมสี เี หมอื นดอกอัญชัน เตม็ สถานที่ประมาณ ๘ กรีส. พอเขาเขา ไปจะถือเอาออ ย เพราะอยากจะกินออ ยกต็ ีเขา เพราะเหตนุ ้นั เขาจงึ สลบลม ลง. ภายหลังวนั หน่ึง ทา นพระมหาโมคคัลลานะ เขา ไปบณิ ฑบาตยังกรงุ ราชคฤห ไดเห็นเปรตนั้นในระหวางทาง เปรตน้ันเห็นพระเถระแลว จงึ ถามถึงกรรมท่ตี นทํา. คาถาคําถามและคาํ ตอบทเ่ี ปรตและพระเถระกลา ว ความวา :- ไรออ ยใหญนบี้ งั เกิดแกข าพเจา เปน ผล บุญไมนอย แตบ ัดน้ี ขาพเจาจะกินออ ยนัน้ ไมได

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย เปตวัตถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 541 ขา แตทานผูเจรญิ ขอทานโปรดบอก น้ีเปนผล แหงกรรมอะไร. ขา พเจา ยอมเดอื ดรอ นถกู ใบออย บาด พยายามตะเกียกตะกาย เพ่อื จะบริโภคสัก หนอ ยก็ไมไ ดสมหวงั . กาํ ลงั กส็ นิ้ ลง บนเพอนัก น้เี ปนผลแตง กรรมอะไร. อนงึ่ ขาพเจา ถูกความ หวิ เละความกระหายเบียดเบยี น แลวหมุนลมไป ท่ีแผนดนิ กลิ้งเกลือกไปมา ดุจปลาดิ้นรนอยู ในทีร่ อ น เม่ือขา พเจา รองไหอ ยู สัตวทัง้ หลาย ยอมพากนั มากนิ นํ้าตาของขาพเจา ขาแตทาน ผเู จรญิ ขอทา นโปรดบอก นเ้ี ปนผลแหง กรรม อะไร. ขา พเจาเปนผหู ิวกระหายลาํ บาก ดนิ้ รน ไปมา ยอมไมประสบความสขุ ทน่ี า ยินดี ขา แต ทานผูเ จรญิ ขา พเจาขอถามเน้ือความนน้ั กะทา น ขา พเจาจะบรโิ ภคออ ยน้นั ไดอ ยางไร.พระมหาโมคคัลลานเถระกลา ววา :- เม่อื ชาตกิ อ นทานเกดิ เปนมนษุ ยไดท าํ กรรมไวดว ยตนเอง เราจะบอกเนอื้ ความน้นั กะ ทา น ขอทานจงฟงแลว จําเนอื้ ความขอ นน้ั ไว (คอื ) ทานเดนิ กดั กนิ ออยไป และมบี รุ ษุ คนหนงึ่ เดินตามหลังทานไป เขาหวงั จะกนิ ออ ย จึงบอก แกทา น ทา นก็ไมพูดอะไร ๆ แกเขา เขาจงึ ได

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 542 พูดวิงวอนวา ขอทา นจงใหอ อยเถิด ทานไดใ ห ออ ยแกบุรษุ น้นั โดยขา งหลัง น้ีเปนผลแหงกรรม นั้น. เชญิ ทานพึงไปถือเอาออยขางหลังซิ คร้ันถอื เอาไดแลว จงกินใหอ่มิ หนําเถดิ เพราะเหตนุ ้นั แหละ ทา นจักเปน ผูเ บกิ บาน ราเรงิ บันเทิงใจ. เปรตนั้นไดไ ปถอื เอาโดยขางหลัง คร้ันแลว จงึ ไดกนิ ออยนนั้ จนอ่ิมหนํา เพราะเหตุน้ันแล เปรต นั้นจงึ ไดเ ปน ผเู บกิ บาน รา เรงิ บันเทิงใจ. บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา กิสสฺ อธบิ ายวา แหง กรรมเชน ไร.บทวา หฺ ามิ ไดแก ขา พเจายอ มเดือดรอ น คอื ถงึ ความคับแคน.อกี อยา งหนึ่ง บทวา หฺามิ แปลวา ยอ มเบยี ดเบียน อธิบายวายอมบีบคนั้ โดยพิเศษ. บทวา ขชฺชามิ แปลวา ถูกใบออยบาดอธิบายวา ถกู ใบออยเฉอื น เหมือนถกู ศสั ตราทคี่ มเชนใบดาบเฉอื น.บทวา วายมามิ ไดแก เราทําความพยายามจะกินออย. บทวาปริสกกฺ ามิ แปลวา ตะเกียกตะกาย. บทวา ปรภิ ุ ฺชติ ุ ความวาเพื่อจะบรโิ ภคน้ําออ ย อธิบายวา เพอ่ื จะเคีย้ วออย. บทวา ฉนิ ฺนถาโมแปลวา ส้ินกาํ ลงั คือกําลังขาดไป อธบิ ายวา กําลังส้ินไป. บทวากปโณ ไดแ ก เปนคนกาํ พรา . บทวา ลาลปามิ ความวา เราถกูทุกขครอบงําจงึ บนเพอไปมากมาย. บทวา วฆิ าโต แปลวา มีความคับแคน หรือถูกขจดั กาํ ลัง.บทวา ปริปตามิ ฉมาย ความวา เม่ือไมอ าจทรงตัวอยูได จึงลม ลง

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เปตวัตถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ท่ี 543ที่พนื้ ดิน. บทวา ปริวตฺตามิ แปลวา ยอมหมนุ ไป. บทวา วาริจโรวแปลวา เหมอื นปลา. บทวา ฆมเฺ ม ไดแก บนบกอนั รอนเราดวยความรอ น. บทวา สนตฺ สฺสิโต ไดแ ก กระหายนกั เพราะริมฝปาก คอและเพดาลถึงความเหอื ดแหงไป. บทวา สาตสุข ไดแ ก ความสขุอันเปนความสาํ ราญ. บทวา น วินเฺ ท แปลวา ยอ มไมได. บทวาต แปลวา ซงึ่ ทาน. บทวา วิชาน แปลวา จงรู. บทวา ปยาโตแปลวา เร่มิ จะไป. บทวา อนฺวคจฉฺ ิ แปลวา ติดตาม. บทวาปจจฺ าสนฺโต แปลวา หวงั เฉพาะ. บทวา เอต ในบทวา ตสฺเสตกมฺมสสฺ นี้ เปน เพยี งนิบาต อธบิ ายวา แหงกรรมนนั้ . บทวาปฏ โิ ต คณเฺ หยฺยาสิ ความวา พงึ ถอื เอาออ ยทางเบื้องหลังของตนนั่นแหละ. บทวา ปโมทโิ ต ไดแ ก บันเทิงใจ. บทวา คเหตฺวาน ต ขาทิ ยาวทตฺถ ความวา นันทเปรตถอื เอาออยโดยทํานองท่พี ระเถระส่งั แลวเคย้ี วกนิ ตามชอบใจถือเอามดั ออยมดั ใหญ นอ มเขา ไปถวายพระเถระ พระเถระเมอ่ื จะอนเุ คราะหเ ขา จงึ ใหเ ขานั่นแหละ ถือเอามดั ออยน้นั ไปยังพระ-เวฬวุ ันมหาวหิ าร ไดถวายแดพ ระผมู ีพระภาคเจา พระผมู พี ระภาคเจาพรอมดว ยภิกษสุ งฆฉนั ออยนนั้ แลวกระทาํ อนโุ มทนา เปรตมีจติ เลื่อมใส ถวายบังคมแลว ก็ไป ตั้งแตน ้ันมา เขากบ็ ริโภคออยตามความสบาย.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 544 สมัยตอมา เขาทํากาละแลวเกิดในหมเู ทพชั้นดาวดึงส.กป็ ระวัติของเปรตนน้ี ้ันไดปรากฏในมนุษยโลก. ลําดบั นั้น พวกมนุษยเ ขาไปเฝา พระศาสดาทลู ถามเรื่องนั้น พระศาสดาตรัสเร่อื งนัน้ แกม นุษยเหลา น้ันโดยพิสดาร แลวทรงแสดงธรรม. พวกมนุษยไ ดสดับธรรมนัน้ แลว ไดเ ปน ผเู วนขาดจากความตระหนี่ ฉะน้ีแล. จบ อรรถกถาอจุ ฉุเปตวตั ถทุ ี่ ๕

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เปตวัตถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 545 ๖. กมุ ารเปตวัตถุ วาดว ยเปรตมีแตค วามหิวเพราะกรรมอะไร [๑๒๖] ขาพเจาไดสดับมาดงั นวี้ า มีพระกุมารสององคเ ปนพระราชโอรสอยใู นพระนครสาวัตถี ขางประเทศหมิ พานต พระราชกมุ ารทง้ั ๒ องคนัน้ เปน ผูม ัวเมาในอารมณเปนท่ีตั้งแตง ความกาํ หนดั ทรงเพลิดเพลินดวยอํานาจความยนิ ดีในกาม ทรงติดอยใู นความสขุ ปจ จบุ นั ไมทรงเหน็ สุขในอนาคต ครน้ั จตุ จิ ากความเปนมนุษยไปจากโลกนี้สูเ ปตโลกแลว เกิดเปน เปรต ไมแสดงกายใหปรากฏ รองประกาศกรรมชั่วของตนทไี่ ดก ระทาํ ไวใ นกาลกอนวา เม่ือพระทกั - ขิไณยบคุ คลมีอยเู ปนอันมาก และไทยธรรมอันเขาเขาไปต้งั ไวก ็มีอยู พวกเราไมอ าจทําบุญอันนาํ มาซ่ึงความสุขตอไปแมเล็กนอย และทําตนใหม คี วามสวสั ดีได อะไรจะพึงลามกกวากามน้นั พวกเราจุตกิ ารราชสกุลแลวไปบงั เกิดในเปตวสิ ยั พร่งั พรอมไปดว ยความหวิ และกระหายเมอ่ื กอ น ในโลกนี้ เคยเปนเจา ของในทีใ่ ด ยอมไมไดเ ปน เจาของในท่ีนี้อีก มนษุ ยท ง้ั หลายเจริญ

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย เปตวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนา ที่ 546 ขึ้นแลวเส่ือมลง ยอ มตายเพราะความหิวและ ความกระหาย นรชนรูโทษอันเกิดดว ยอํานาจ ความถือตัววา เปน ใหญอ ยา งนแ้ี ลว ละความเมา ในความเปน ใหญไ ดแ ลว พึงไปสูส วรรค นรชน ผูมปี ญญาเม่อื ตายไป ยอมเขา ถงึ สวรรค. จบ กุมารเปตวตั ถทุ ่ี ๖ อรรถกถากุมารเปตวตั ถทุ ่ี ๖ พระศาสดาเม่อื เสดจ็ ประทับอยูในพระเชตวันมหาวหิ ารทรงปรารภเปรต ๒ ตน จึงตรสั พระคาถาน้ี มีคําเร่ิมตนวา สาวตถฺ ินาม นคร ดังนี้ ไดยินวา ในกรงุ สาวัตถี พระเจา โกศลมีพระโอรส ๒ พระองคนา เลอื่ มใส กําลงั อยใู นปฐมวยั มวั เมาในความเปน หนมุ กระทํากรรมคอื คบหาภรรยาของคนอ่นื ทาํ กาละแลว บงั เกิดเปนเปรตท่ีหลงั คู. ในเวลากลางคนื เปรตเหลา น้ันพากนั ราํ พันดว ยเสียงอันนาสะพงึ กลวั พวกมนุษยไดฟง เสียงนนั้ พากนั สะดุง กลวั คิดวาเม่อื พวกเราทําอยา งน้ี อวมงคลน้ียอมสงบ จึงพากันถวายมหาทานแดภ กิ ษุสงฆมีพระพทุ ธเจา เปนประธาน แลวกราบทูลเร่ืองน้นัแดพระผูมีพระภาคเจา . พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา ดูกอนอบุ าสกและอุบาสกิ าท้งั หลาย เพราะไดยนิ เสียงนนั้ อันตรายอะไร ๆ ยอ ม

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย เปตวัตถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 547ไมมีแกพ วกทาน เพ่ือจะตรสั บอกเหตแุ หง เสียงน้นั แลวแสดงธรรมแกม นษุ ยเหลาน้ัน จึงไดตรัสพระคาถาวา :- ขา พเจาไดสดบั มาดังนี้วา มีพระกมุ าร สองพระองค เปนพระราชโอรสอยูในกรุงสาวตั ถี ขา งหมิ วนั ตประเทศ พระราชกมุ ารทัง้ สองพระ- องคน น้ั เปน ผูมวั เมาในอารมณเปนท่ตี ้ังแหง ความกาํ หนดั ทรงเพลดิ เพลินดวยอํานาจความ ยนิ ดีในกาม ทรงตดิ อยูในความสุขปจ จบุ ัน ไม ทรงเห็นสุขในอนาคต คัน้ จตุ จิ ากความเปน มนุษยไปจากโลกน้ีสเู ปตโลกแลว เกิดเปนเปรต ไมแสดงกายใหปรากฏ รอ งประกาศธรรมชว่ั ของตนที่ไดกระทําไวใ นกาลกอนวา เม่อื พระ- ทักขไิ ณยบคุ คลมีอยเู ปน อันมาก และไทยธรรม อนั เขาเขา ไปตั้งไวกม็ อี ยู พวกเราไมอาจทาํ บญุ อนั นาํ มาซง่ึ ความสขุ ตอ ไปแมเลก็ นอ ย และทํา อนั ใหมคี วามสวสั ดีได อะไรจะพงึ ลามกกวา กามนัน้ พวกเราจุติจากราชสกุลแลวไปบังเกดิ ในเปตวสิ ัย พร่ังพรอมไปดวยความหิวและความ กระหาย เมอ่ื กอนในโลกนี้ เคยเปนเจา ของใน ทใ่ี ด ยอมไมไดเปนเจา ของในทีน่ น้ั อีก มนุษย ทง้ั หลายเจริญขึน้ แลว กลับเส่ือมลง ยอมตาย

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย เปตวัตถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 548 เพราะความหวิ และความกระหาย นรชนรูโทษ อนั เกดิ ดวยอาํ นาจความถือตัววาเปน ใหญอ ยา ง นี้แลว ละความมัวเมาในความเปน ใหญไดแ ลว พึงไปสูสวรรค นรชนผมู ีปญญาเมอื่ ตายไป ยอมเขาถึงสวรรค. บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา อิติ เม สตุ  ความวา เราไดเ ห็นดว ยญาณของตนอยางเดยี วเทานัน้ ก็หามิได โดยทแ่ี ท เราไดฟงมาอยา งน้ี โดยท่ปี รากฏในโลก. บทวา กามสสฺ าทาภนิ นฺทโิ น ไดแ ก มปี กตเิ พลิดเพลนิ ดว ยอาํ นาจความยนิ ดใี นกามคุณ. บทวา ปจจฺ ุปปฺ นฺนสเุ ข คทิ ธฺ า ไดแกเปน ตน คือขอ งในอารมณร กั วาความสุขทเี่ ปน ปจ จบุ นั . บทวาน เต ปสฺสสึ นุ าคต ความวา พระราชกมุ ารทง้ั สองนั้นละทุจรติประพฤติสจุ รติ ไมคดิ ถึงสุขที่จะพึงไดในเทวดาและมนษุ ยใ นอนาคตคอื ในกาลตอ ไป. บทวา เตธ โฆเสนฺตุทิสฺสนฺตา ความวา เปรตเหลา นัน้เมือ่ กอ นเปนราชโอรส มีรปู ไมป รากฏรอ งคร่ําครวญอยูใ นที่ใกลก รงุ สาวตั ถีนี้. เพื่อจะเลยี่ งคาํ ถามวา คร่ําครวญวาอยางไร ?ทา นจึงกลาววา ตนไดท าํ กรรมชัว่ ไวใ นกาลกอ น. บัดน้ี เพอื่ จะแสดงจําแนกเหตแุ หงการครํา่ ครวญของเปรตเหลานัน้ โดยเหตแุ ละผล ทา นจงึ กลาววา เมือ่ พระทกั ขไิ ณยบคุ คลมอี ยูม าก ดังนเี้ ปน ตน.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย เปตวัตถุ เลม ๒ ภาค ๒ - หนาท่ี 549 บรรดาบทเหลา นั้น บทวา พหูสุ วต สนฺเตสุ ไดแ ก เม่อืพระทักขิไณยเปน อันมากมอี ยู. บทวา เทยฺยธมเฺ ม อุปฏ เิ ต ความวาแมเ มือ่ ไทยธรรมทีค่ วรใหอันเปน ของตนอันไวแ ลวในท่ใี กล อธบิ ายวา อนั จะไดอ ยู. บทวา ปรติ ฺต สุขาวห มีวาจาประกอบความวาเราไมอ าจทาํ บญุ อันเปน เหตุนาํ มาซ่ึงความสขุ ในอนาคตแมม ีประมาณนอ ย แลว ทําตนใหมคี วามสวสั ดี คือ ใหปราศจากอปุ ท -วันตราย. บทวา กึ ตโต ปาปก อสฺส ความวา ช่อื วากรรมอันเปนบาปคือลามกกวานั้น จะพงึ กลายเปน อยา งอืน่ ไดอ ยา งไร. บทวาย โน ราชกลุ า จุตา ความวา เพราะบาปกรรมอันใด พวกเราจงึ จุติจากราชสกลุ เกดิ ในเปตวิสัยน้ี คือ บงั เกิดในหมเู ปรตเพียบพรอมไปดว ยความหวิ กระหายเทยี่ วไปอยู. บทวา สามโิ น อิธ หตุ วฺ าน ความวา เมื่อกอ น ราชบตุ รเปนเจา ของเท่ียวไปในทีใ่ ดในโลกน้ี แตไมเปน เจาของในทนี่ น้ั นั่นเองดว ยบทวา มนุสฺสา อุนฺนโตนตา ทา นแสดงวา ในเวลาเปนมนุษยราชกุมารเหลา น้นั เปน เจา ของ ทํากาละแลวเสือ่ มลงดวยอาํ นาจกรรม เพราะความหิวกระหาย ทานจงเหน็ ปกตขิ องสงสาร. บทวา เอตมาทนี ว ตฺว อสิ ฺสรมทสมฺภว ความวานรชนรูโ ทษ กลา วคือการเกดิ ในอบายอันเกดิ ดวยดวยความเมา ในความเปน ใหญน้ี แลวละความเมาในความเปน ใหญเสยี ขวนขวาย