tripitaka_26

พระสุตตันตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนาที่ 601พิจารณา. บดั นี้ พระมหากัสสปเถระ เม่อื ยงั บรรพชาของตนใหบ รสิ ทุ ธ์ิ จึงกลา วคําเปน ตนวา ยโตห อาวุโส ดังน.้ี ในบทเหลานั้น บทวาอฺ  สตถฺ าร อุททฺ ิสติ ุ ความวา เราไมนกึ เพ่ืออุทศิ อยางนว้ี า เวนพระผูมีพระภาคเจา คนอื่นเปนครูของเรา. ในบทเปน ตน วา สมพฺ าโธฆราวาส ความวา แมห ากวา ผวั และเมยี ท้งั สอง ยอมอยใู นเรอื น กวาง๖๐ ศอก หรอื แมภายในระหวา งรอ ยโยชน การอยูครองเรอื นผัวเมยี เหลา น้นัชอื่ วา คับแคบอยนู ัน่ เอง เพราะอรรถวา มกี เิ ลสเครอ่ื งกงั วล คือหวงใยบทวา รชาปโถ ทานกลา วในมหาอรรถกถาวา เปน สถานทีเ่ กดิ แหง ธลุ ีมรี าคะเปน ตน . จะกลาววา เปน ทางแหงการมา ดังน้ีกไ็ ด. ช่ือวาอพั โภกาสเพราะอรรถวา ไมของ เหมอื นปลอดโปรง เพราะบรรพชติ อยใู นท่ีปกปด ในท่ีมีกูฏาคารรตั นปราสาทและเทพวิมานเปน ตน ซงึ่ มปี ระตแู ละหนา ตา งปดแลว ยอ มไมขัด ไมข อง ไมต ิด. เพราะเหตนุ น้ั ทานจึงกลา ววา บรรพชาเปน ชอ งวา ง. อนงึ่ ฆราวาส ช่ือวาคนั แคบ เพราะไมเ ปนโอกาสแหง กศุ ลกริ ิยา ช่ือวา เปน ทางหาแหงธุลี เพราะเปนทป่ี ระชมุ แหง กเิ ลสเพียงดงั ธุลี เหมือนกองหยากเยือ่ อนั เขาไมป ด ไว.บรรพชา ชื่อวา เปนชองวาง เพราะเปน โอกาสแหงกศุ ลกริ ิยาความสบาย.ในบทวา นยทิ  สุกร ฯ เป ฯ ปพฺพเชยยฺ  น้ี มสี งั เขปกถาดังน้ี คนพึงกระทําสกิ ขา ๓ ประพฤติพรหมจรรยไ มใหข าดแมว นั เดยี ว แลวชือ่ วา ประพฤตใิ หสมบูรณโดยสวนเดยี ว เพราะเหตุใหบรรลจุ รมิ กจติ .กระทาํ ไมใหมีมลทิน ดว ยมลทนิ คือกิเลส แมว นั เดียว ชือ่ วา บริสุทธิ์โดยสว นเดยี ว เพราะเหตุใหบ รรลุจริมกจติ . บทวา สงฺขลิขติ  ไดแ ก

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย นิทานวรรค เลม ๒ - หนาท่ี 602เชนสังขข ดั คือพงึ ประพฤตมิ สี ว นเปรยี บดวยสังขท ช่ี าํ ระแลว . บทวาอทิ  น สกุ ร อคาร อชฺฌาวสตา ความวา ผอู ยใู นทามกลางเรอื นประพฤติ ฯลฯ ใหบรบิ รู ณโดยสว นเดยี ว. ไฉนหนอ เราปลงผมและหนวด นงุ หมผากาสายะ เพราะซึมซาบดว ยรสที่ยอ มดวยน้ําฝาด คือผา ที่สมควรแกผ ูประพฤตพิ รหมจรรย ออกจากเรือนพงึ บวชไมมีเรือน. เพราะในขอ น้ี กรรมมีกสิกรรมและพาณชิ ยกรรมเปนตน อันเกื้อกลู เรือนเรยี กวา การมเี รอื น. เรือนนั้นไมม ใี นบรรพชา. ฉะนัน้ บรรพชาพึงรวู าการไมมเี รอื น. ซ่งึ อนาคาริยะการไมมีเรอื นน้นั . บทวา ปพพฺ เชยยฺ  คือพงึปฏิบัติ. บทวา ปฏปโลตกิ าน คือผาเกา. ผาใหมแม ๑๓ ศอก ทานเรียกวาผาเกา จาํ เดิมแตเ วลาตัดชาย. ทา นหมายถงึ สังฆาฏทิ ที่ า นตัดผาที่มีราคามาก กลา ววา สงั ฆาฏิแหง ผา เกา ดงั น้ี. บทวา อทฺธานมคคฺ  ปฏิปนฺโนไดแ ก ก็ทางต้ังแตก่งึ โยชน เรยี กวา ไกล. อธบิ ายวา เดนิ ทางไกลนัน้ . บัดน้ี พึงกลา วอนปุ ุพพีกถาจาํ เดิมแตอภินิหาร เพื่อความแจม แจงแหง เนอ้ื ความน้ี เหมือนบรรพชติ นัน้ และผูเดินทางไกล ดงั ตอ ไปน้.ี มเี รอ่ื งเลาวา ในอดีตกาลในท่สี ุดแสนกัป พระศาสดาพระนามวาพระปทุมตุ ตระไดอุบตั ิขึน้ . เม่ือพระปทุมตุ ตระเสด็จเขาไปอาศยั หงั สวด-ีนคร ประทบั อยู ณ เขมมฤคทายวนั กุฏม พีชือ่ วา เวเทหะ มีทรพั ยสมบัติ ๘๐ โกฏิ บริโภคอาหารอยางดี แตเชา ตรู อธษิ ฐานองคอ โุ บสถถอื ของหอมและดอกไมเ ปน ตน ไปยังพระวิหาร บชู าพระศาสดา ถวายนมัสการแลว นงั่ อยู ณ ทสี่ มควรสวนขางหนึง่ . ขณะนั้น พระศาสดาทรงตั้งพระสาวกรูปที่ ๓ ชอื่ มหานสิ ภัตเถระ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนิกาย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนา ที่ 603ไวในฐานะเปน เอตทคั คะวา ดกู อ นภิกษุท้งั หลาย บรรดาภกิ ษุผูเปนสาวกของเรา เปน ผกู ลาวสอนธุดงค นสิ ภะเปนผเู ลิศกวาภกิ ษุเหลา น้นั .อบุ าสกไดฟ ง ดังนนั้ เล่ือมใส ในที่สดุ ธรรมกถา เม่ือมหาชนลกุ ขึน้ กลับไปจงึ ถวายนมสั การพระศาสดากราบทลู วา วนั พรงุ น้ี ขอพระองคทรงรบั ภิกษาของขา พระองคเถดิ . พระศาสดาตรัสวา อุบาสก ภกิ ษุสงฆม ีจํานวนมากนะ. อุบาสกทลู ถามวา ขา แตพระผูมีพระภาคเจา ภิกษสุ งฆมีประมาณเทาไร พระเจาขา. พระศาสดาตรัสวา มี ๖ ลา น ๘ แสนรูป.อบุ าสกทูลวา ขา แตพระองคผ ูเจรญิ ขอพระองคท รงใหภ กิ ษไุ มใ หเหลอืไวในวหิ ารแมสามเณรองคเ ดียว รับนิมนตเ ถดิ พระเจาขา. พระศาสดาทรงรับนิมนตแลว. อุบาสกทราบวา พระศาสดารบั นมิ นตแ ลว จงึ ไปเรือนเตรยี มมหาทาน วันรงุ ขึน้ ใหค นไปกราบทูลถึงเวลาแดพ ระศาสดา. พระศาสดาทรงถอื บาตรและจวี ร แวดลอมดว ยหมภู กิ ษุสงฆ เสดจ็ ไปเรือนของอุบาสก ประทับนัง่ บนอาสนะทเี่ ขาปไู วเสร็จแลว ในทส่ี ุดแหงทักษโิ ณทกทรงรบั ขา วยาคูเปน ตน ทรงแจกจา ยภตั . แมอ บุ าสกก็น่งั ใกลพ ระศาสดา. ในลําดบั นน้ั ทานมหานสิ ภตั เถระเทย่ี วไปบณิ ฑบาตถงึ ถนนนั้น.อุบาสกครั้นเห็นแลว จึงลกุ ข้นึ ไปไหวพ ระเถระแลว กลา ววา ขอพระคณุ เจา จงใหบ าตรเถิด. พระเถระไดใ หบ าตรแลว . อุบาสกกลาววานิมนตพ ระคุณเจาเขา ไปในเรือนน้ีเถิด. แมพระศาสดาก็ประทบั น่ังในเรอื น. พระเถระกลาววา ไมสมควรดอกอบุ าสก. อบุ าสกรับบาตรของพระเถระแลว ใสบณิ ฑบาตจนเตม็ นําไปถวาย. จากน้นั อบุ าสกไปสง พระเถระแลว กลบั ไปนัง่ ไปสํานักของพระศาสดา กราบทูลอยางนี้วา ขาแต

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย นิทานวรรค เลม ๒ - หนาท่ี 604พระองคผูเจรญิ ทา นมหานิสภัตเถระแมขาพระองคกลา ววา พระศาสดาประทบั นง่ั ในเรอื น ก็ไมป รารถนาจะเขาไป. พระศาสดาตรสั วา มหา-นิสภตั เถระนนั้ มคี ุณย่ิงกวาคณุ ของพวกทาน. ก็ความตระหนี่ คาํ สรรเสริญยอมไมม แี กพ ระสมั พุทธเจาท้งั หลาย. ครัน้ แลวพระศาสดาจงึ ตรัสอยางนวี้ าอบุ าสก เราน่ังรอภิกษาในเรอื น. ภกิ ษุนนั้ น่ังอยางนไี้ มแ ลดซู ง่ึ ภกิ ษา.เราอยูใ นเสนาสนะทา ยบาน. ภิกษุน้ันอยใู นปา. เราอยูในทม่ี งุ บัง.ภกิ ษุนนั้ อยใู นทแ่ี จง . พระศาสดาตรัสดุจยงั มหาสมทุ รใหเต็มวา น้แี หละน้ีแหละ คุณของภิกษุนน้ั ดว ยประการฉะนี้. อุบาสกเล่อื มใสยิ่งข้นึ เหมอื นประทีปอนั สวางอยูแ มต ามปกติราดน้ํามันเขา ไปฉะนั้น คดิ วา ประโยชนอ ะไรดว ยสมบัติอ่นื แกเ รา. เราจักกระทาํ ความปรารถนาเพื่อความเปน ผูเ ลิศกวา ภิกษผุ กู ลา วสอนธุดงคใ นสาํ นกั ของพระพทุ ธเจา พระองคห นึ่งในอนาคต. เขานมิ นตพ ระศาสดาอกีครัง้ ถวายทานตลอด ๗ วนั โดยทํานองน้ี ในวนั ที่ ๗ ถวายไตรจีวรแกภิกษุ ๖ ลาน ๘ แสนรปู แลวหมอบลงแทบบาทมูลของพระศาสดากราบทูลอยางนีว้ า ขา แตพระองคผ เู จรญิ ทานท่ขี าพระองคถวายตลอด๗ วนั เปน ทานที่ประกอบดว ยเมตตากายกรรม เมตตาวจีกรรมเมตตามโนกรรม ขาพระองคมไิ ดป รารถนาเทพสมบตั ิ หรือสักกสมบัติมารสมบัติ และพรหมสมบตั อิ ยางอื่น ดว ยทานน้.ี แตก รรมของขาพระ-องคนี้ ขอจงเปน สมั ฤทธิผลทุกประการแหง ความเปน ผเู ลศิ กวาภกิ ษผุ ูทรงธุดงค ๑๓ เพ่อื ถึงฐานันดรทีท่ า นมหานิสภตั เถระถึงแลว ในสาํ นักของพระพทุ ธเจา พระองคหนงึ่ ในอนาคตเถดิ . พระศาสดาทรงตรวจดวู า ฐานะอันใหญท ี่อบุ าสกนี้ปรารถนาจัก

พระสุตตันตปฎก สงั ยุตตนกิ าย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนา ท่ี 605สาํ เร็จหรอื ไมหนอ ทรงเห็นความสําเรจ็ แลว จึงตรสั วา ฐานะที่ทา นปรารถนาสมใจแลว . ในทส่ี ดุ แสนกัปในอนาคต พระพทุ ธเจา พระนามวาโคตมะจักอบุ ัตขิ ้ึน. ทา นจักเปน สาวกรปู ที่ ๓ ของพระโคดมพระองคน นั้จกั ชอื่ วา มหากัสสปเถระ. อุบาสกไดฟงนนั้ ดาํ รวิ า ชอ่ื วา พระพทุ ธเจาท้งั หลาย ยอมไมม ีพระดํารัสเปน สอง ไดสาํ คัญสมบัตนิ ั้นเหมือนถึงในวนั รุง ข้ึน. เขารกั ษาศีลตลอดอายุ คร้ันทาํ กาลกิรยิ า ณ ทน่ี นั้ แลว ไดบังเกดิ บนสวรรค.จาํ เดมิ แตน น้ั เขาเสวยสมบตั ใิ นเทวโลกและมนุสสโลก เมอ่ื พระวปิ สส-ีสัมมาสมั พทุ ธเจาอาศยั เมอื งพันธมุ ดปี ระทับอยู ณ เขมมฤคทายวนั ในกัปที่ ๙๑ จากกปั นี้ (เขา) จุติจากเทวโลก บงั เกิดในตระกูลพราหมณแกตระกลู หน่งึ . กใ็ นกาลน้นั พระผมู ีพระภาคเจา พระนามวา วปิ ส สีทรงแสดงธรรมทกุ ๆ ๗ ป. ปรากฏความต่นื เตน กนั ยกใหญ ทวยเทพในสกลชมพทู วีปตา งบอกขาวกนั ตอ ๆ ไปวา พระศาสดาจักทรงแสดงธรรม. พราหมณไ ดส ดบั ขา วน้นั แลว . แตเ ขามผี า สาฎกสาํ หรบั นุงอยูผนืเดยี ว. ของพราหมณกี ็เหมอื นกนั . ท้ังสองคนมผี า หม ผืนเดียวเทานั้น.ปรากฏไปทั่วเมอื งวา พราหมณเ อกสาฎก. เม่ือมีการประชุมกนั ดวยกิจอยางใดอยางหนง่ึ ของพวกพราหมณ เขาไปดวยตนเอง ใหนางพราหมณีอยูทเี่ รอื น. เมื่อมกี ารประชมุ นางพราหมณเี ขาอยูเรืองเอง. นางพราหมณีหม ผา ผืนน้ันไป. ก็ในวันน้นั พราหมณก ลา วกะนางพราหมณีวา แมมหา-จําเริญ แมจักฟงธรรมกลางคนื หรือกลางวนั . นางพราหมณีพดู วา ฉนัเปน มาตคุ าม ไมอ าจจะฟง ธรรมในเวลากลางคืนได. ฉันจักฟงธรรมในเวลากลางวัน จงึ ใหพ ราหมณอ ยทู เ่ี รือน หมผาผนื นนั้ ไปกบั พวกอุบาสกิ า

พระสุตตนั ตปฎก สังยตุ ตนิกาย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนา ที่ 606ในเวลากลางวนั ถวายบังคมพระศาสดานั่งฟงธรรมอยู ณ ทีค่ วรสวนขา งหนึ่ง แลวกลบั ไปกบั พวกอบุ าสิกา. คร้งั น้ันพราหมณใหน างพราหมณีอยเู รือน หอ ผานั้นไปวหิ าร. กส็ มัยน้ัน พระศาสดาประทบั นง่ั ณ ธรรมาสนท่ตี กแตง แลว ในทามกลางบริษทั ทรงจบั พดั วีชนอี ันวจิ ิตรตรสั ธรรมกถา ดุจยังผวู ิเศษใหห ย่ังลงสูอ ากาศคงคา ดจุ ทํายอดภูเขาสิเนรุใหถลม ลงสูส าคร. เมอื่พราหมณนั่งอยูส ดุ แถว ฟง ธรรมอยใู นยามตนน้นั เอง ปต ิมวี รรณะ ๕เกดิ ซานไปทั่วตวั . เขาพับผาหม คดิ วา เราจกั ถวายแดพ ระทศพล.ลําดับน้ัน เขาเกดิ จิตตระหนี่ ชีถ้ ึงโทษพนั ดวง. ผา ของนางพราหมณีและของทานมีผนื เดียวเทานน้ั . ไมม ผี าหม ไร ๆ อ่ืนอกี . ครนั้ ไมห ม แลวก็จะไมอาจออกไปขา งนอกได เพราะฉะน้นั จึงไมประสงคจะถวายแมดว ยประการทงั้ ปวง. คร้นั ปฐมยามลว งไป แมในมชั ฌิมยาม เขากเ็ กดิปติอยา งนัน้ อีก. ก็ครัน้ คดิ เหมือนอยา งน้ันแลว ก็ไมป ระสงคจ ะถวายเหมือนอยางนั้นอกี . เม่อื มชั ฌิมยามลว งไป แมใ นปจฉมิ ยาม เขาก็เกิดปต ิอยางนั้นอีก. เขาคดิ วา ตายหรือไมต ายก็ชางเถิด. เราจักรูใ นภายหลังจงึ พบั ผาหมวางไว ณ บาทมลู ของพระศาสดา แตน ้ัน เขาคูมอื ซาย ปรบดวยมือขวา เปลงเสียงวา เราชนะแลว เราชนะแลวถงึ ๓ คร้งั . สมยั นั้น พระเจา พันธมุ หาราช ประทบั นั่งทรงสดับธรรมอยูภายในมา นหลงั ธรรมาสน. ก็ธรรมดาพระราชายอ มไมพอพระทัยเสียงวา เราชนะแลว เราชนะแลว ดังนี้. พระองคท รงสง บรุ ุษไป มพี ระดํารัสวาเจาจงไปถามพราหมณผนู น้ั วา ทานพดู อะไร. บุรษุ น้นั ไปถามวา ทานพูดอะไร. คร้นั บุรุษน้นั ไปถามแลว พราหมณพดู วา พวกชนทเ่ี หลอื ข้ึน

พระสตุ ตันตปฎก สังยตุ ตนิกาย นิทานวรรค เลม ๒ - หนาท่ี 607ยานชางเปน ตน แลวชนะขาศกึ ขอนนั้ ไมอ ัศจรรยเลย. กเ็ ราสละจิตตระหนี่ไดถ วายผา หม แดพระทศพล ดจุ เอาสากทบุ หัวโคโกง ซ่ึงเดนิ มาขา งหลัง แลวใหม นั หนีไปฉะนัน้ . พราหมณกลาววา เราชนะความตระหน่นี ้ัน. ราชบุรุษกลับมากราบทลู เรอื่ งนน้ั แดพระราชา ตรัสวาพนาย เราไมร สู ิง่ สมควรของพระทศพล พราหมณเ ปนผูรู จึงทรงสงผาไปคหู นงึ่ . พราหมณเห็นผาคูน้นั จงึ คิดวา พระราชาพระองคน ี้ไมพระ-ราชทานอะไร ๆ แกเ ราผูน่งั น่งิ กอ น เม่ือเรากลา วถงึ คณุ ของพระศาสดาแลว จงึ พระราชทาน. ประโยชนอะไรของเราดว ยผา ทเี่ กดิ ขึ้น เพราะอาศยั คุณของพระศาสดา จงึ ไดถวายผา คนู น้ั แดพระทศพลอกี . พระ-ราชาตรัสถามวา พราหมณท ําอะไร สดับวา พราหมณถวายผาคนู ้ันแดพระตถาคตเชนเคย จึงทรงสง ผา ๒ คูอื่นไปให. พราหมณก ไ็ ดถวายผา ๒ คูนั้นอีก. พระราชาทรงสงผาไปอีก ๔ คู จนถึง ๓๒ ค.ู ครัง้ นน้ั พราหมณค ิดวา คผู า น้ีดูเหมอื นจะเพ่มิ จาํ นวนมากข้ึนจงึ ถอื เอาเพยี ง ๒ คู คือเพอ่ื ตนคหู น่ึง เพ่อื นางพราหมณคหู นง่ึ ไดถ วายแดพ ระตถาคต ๓๐ คู ตั้งแตนน้ั มา พราหมณนัน้ ไดค นุ เคยกบั พระศาสดา.วนั หนึ่งในฤดูหนาว พระราชาทรงเห็นพราหมณน ้นั ฟงธรรมในสาํ นักของพระศาสดา จึงพระราชทานผา รัตตกมั พลท่ีคลุมพระองคม ีคา แสนหนง่ึแลว ตรัสวา ต้ังแตน ไ้ี ป ทานจงหมผา ผืนน้ี ฟงธรรม. เขาคดิ วาประโยชนอ ะไรของเราดว ยผากมั พลผนื นี้ที่จะนําเขาไปในกายอนั เปอ ยเนา น้ีจึงกระทาํ ใหเปนเพดานเบอ้ื งบนเตียงของพระตถาคตภายในพระคนั ธกุฎีแลว จงึ ไป. วันหนงึ่ พระราชาเสดจ็ ไปวิหารแตเ ชา ตรู ประทับนง่ั ในสาํ นัก

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนา ท่ี 608ของพระศาสดา ภายในพระคันธกฎุ ี. สมยั นนั้ พระพุทธรัศมีมีสี ๖ประการกระทบผากมั พล. ผากัมพลรงุ เรอื งยง่ิ นกั . พระราชาทรงมองไปเบอื้ งบนทรงจําได จึงกราบทลู วา ขาแตพ ระองคผ ูเ จรญิ ผากมั พลผืนนี้ของขา พระองค ขาพระองคไดใ หแกพ ราหมณเอกสาฎก. พระศาสดาตรสั วา มหาบพิตร พระองคบูชาพราหมณแลว พราหมณบ ชู าอาตมาแลว. พระราชาดําริวา พราหมณไ ดรสู ง่ิ ทคี่ วร เราไมร ู. ทรงเลือ่ มใสแลวทรงกระทําส่งิ ท่ีเกื้อกูลมนุษยท งั้ หมด ใหเปน อยา งละ ๘ ๆ พระราชทานอยางละ ๘ ทั้งหมด แลว ทรงแตง ต้ังพราหมณในตาํ แหนงปโุ รหิต. ช่อื วาทานอยา งละ ๘ ๆ รวมเปน ๖๔. เขานอมนําสลากภตั ร ๖๔ รักษาศลีจตุ ิจากนน้ั ไปบงั เกิดบนสวรรค. คร้นั จตุ จิ ากน้ันอกี ไดบังเกิดในเรือนกุฏมพี ในกรงุ พาราณสี ในระหวางพระพทุ ธเจา ๒ พระองค คอืพระผูม ีพระภาคเจาพระนามวา โกนาคมนะ และพระทศพลพระนามวากัสสปะ ในกปั นี.้ เขาอาศยั ความเจริญอยคู รองเรือน วนั หนึง่ เทยี่ วไปยงั ชงั ฆตกิ วิหาร ในปา. กส็ มัยนน้ั พระปจเจกพุทธเจา กระทําจวี รกรรมอยู ณ ฝง แมน า้ํเม่อื อนุวาต (ขอบจีวร) ไมพ อ จงึ ปรารภเพอื่ จะพับเก็บ. เขาเห็นจงึ ถามวา เพราะเหตไุ รพระคุณเจาพับเกบ็ เจา ขา. พระปจ เจกพุทธเจาตอบวา อนวุ าต ไมพ อ. เขากลา ววา ขอพระคณุ เจาจงทําดว ยผา ผนื น้ีเถิด. แลว ถวายผาสาฎกต้งั ความปรารถนาวา ขอเราจงอยา มคี วามเสือ่ มไรๆ ในท่ีทเี่ ราไปเกดิ เถดิ . แมทเี่ รอื นเมอ่ื นอ งสาวของเขาทะเลาะกันอยกู ับภรรยา พระปจเจกพุทธเจา เขา ไปบิณฑบาต. ลาํ ดับนนั้ นอ งสาวของเขาถวายบิณฑบาตแดพ ระปจ เจกพุทธเจา แลว ตั้งความปรารถนาวา เราพึงเวน

พระสุตตันตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย นิทานวรรค เลม ๒ - หนา ท่ี 609คนพาลเหน็ ปานนี้ไป ๑๐๐ โยชน นางกลา วอยา งนี้ หมายถึงภรรยาของพราหมณน น้ั . ภรรยายนื อยทู ป่ี ระตเู รอื น คร้นั ไดยินจึงคิดวา พระปจเจก-พุทธเจา อยาฉันภัตรที่หญงิ นีถ้ วายเลย จึงรบั บาตรมาแลว ทิ้งบิณฑบาตเสยีเอาเปอ กตมใสจ นเตม็ ถวาย. นอ งสาวเหน็ จึงพดู วา หญงิ พาล เจา จงดาหรอื ทบุ ตีเราก็พอ แตเ จา ไมค วรท้ิงภตั รจากบาตรของทานผูบาํ เพญ็ บารมีมาตลอด ๒ อสงไขย แลวถวายเปอ กตม. ทนี ั้น ภรรยาของเขาจึงไดเ กิดความคิด. นางกลาววา หยดุ เถดิเจา ขา แลว ท้ิงเปอ กตม ลา งบาตร ขดั ดวยผงหอม แลวใสอ าหารมรี สอรอ ย ๔ ชนดิ จนเต็มบาตร วางบาตรซึง่ แพรวพราวดว ยสัปปมีสีดุจกลบี บัวที่โปรยไวเ บ้ืองบน บนมือของพระปจเจกพทุ ธเจา แลว ตงั้ ความปรารถนาวา ขอรา งกายของเราจงมีแสงเหมือนบิณฑบาตนีอ้ ันมีแสงเถดิ . พระ-ปจเจกพทุ ธเจาอนโุ มทนาแลวเหาะไปสอู ากาศ. ภรรยาสามีบําเพญ็ กุศลตราบสนิ้ อายุ ไดบ ังเกดิ บนสวรรค ครนั้ จตุ จิ ากสวรรค อุบาสกไดบ ังเกิดเปนบตุ รของเศรษฐมี ีสมบตั ิ ๘๐ โกฏิ ในกรงุ พาราณสี. สวนภรรยาไดบังเกิดเปน ธดิ าของเศรษฐีเชนเดยี วกัน. มารดาบิดาไดน าํ ธดิ าเศรษฐีน้นัแล มาใหแ กบตุ รเศรษฐีผูเจริญวยั . เพียงเมื่อเศรษฐธี ิดาเขา ไปสตู ระกลูสามีดว ยอานุภาพแหงกรรมอนั เปนผลทีน่ างไมถ วายทานมากอ น สกลกายกเ็ กิดกล่นิ เหมน็ ดุจสวมท่เี ขาเปดไวภายในธรณปี ระตู. เศรษฐกี ุมารถามวาน้ีกล่นิ ของใคร คร้ันไดฟง แลว เปน กล่นิ ของเศรษฐีธดิ า จงึ ตะโกนขนึ้ วา จงนําออกไป จงนําออกไป แลวสง กลบั ไปยงั เรือนตระกูลโดยทํานองเดียวกบั ทีน่ ํามา. เศรษฐีธิดาถูกสงกลบั ไปในฐานะ ๗ โดยทาํ นองนแ้ี ล คดิ วาเรากลบั ไปถึง ๗ ครั้งแลว เราจะอยไู ปทําไม จึง

พระสุตตันตปฎก สังยุตตนกิ าย นิทานวรรค เลม ๒ - หนาท่ี 610ยุบเครอื่ งอาภรณข องตนใหท ําอฐิ ทองคํา ยาว ๑ ศอก กวาง ๑ คืบ สงู๔ นิ้ว. จากนั้น นางถอื กอนหรดาลและมโนศลิ าแลว ถือดอกบัว ๘ กําไปสทู ีส่ รางเจดยี ข องพระกัสสปทศพล. กใ็ นขณะน้ัน เมอื่ นางมาถงึ กอ นอิฐไดตกลงมา. เศรษฐธี ดิ าจึงบอกกะชา งวา ทานจงวางอฐิ กอ นน้ไี วตรงน.้ี ชา งกลา ววา แมมหาจาํ เริญแมม าในเวลา แมว างเองเถิด. นางข้ึนไปเอานํ้ามันผสมหรดาลและมโนศลิ ากออิฐใหแนนดว ยหรดาลและมโนศิลาท่ีผสมนา้ํ มนั นั้น ทาํ การบชู าดวยดอกบัว ๘ กาํ เบือ้ งบน แลวไหวทาํ ความปรารถนาวา ขอกลิน่ จนั ทนจ งฟงุ ออกจากปากในที่เกิดเถดิ แลว ไหวพ ระเจดีย กระทําประทกั ษณิ กลบัไป. ในขณะน้ัน เศรษฐบี ุตรระลกึ ถึงเศรษฐธี ิดาทีน่ ําไปสูเรอื นครั้งแรก.แมใ นเมืองกม็ ีการปาวรอ งเลนนักษตั ร. เศรษฐถี ามคนรบั ใชวา เศรษฐี-ธิดาท่นี าํ ไปคราวนนั้ นางอยูท ไ่ี หน. คนรับใชต อบวา อยทู ี่เรือนตระกูลจะ นาย. เศรษฐบี ุตรกลาววา พวกเจาจงนาํ มา เราจกั เลน นักษตั รน้ัน.พวกรบั ใชพ ากนั ไปยนื ไหวเ ศรษฐธี ดิ า ครน้ั เศรษฐีธดิ าถามวา พวกทานมาทําไม จึงบอกเรอื่ งราวใหนางฟง. เศรษฐธี ดิ ากลา ววา พอคุณเราเอาเครอื่ งอาภรณบ ชู าเจดยี หมดแลว เราไมม อี าภรณ. คนรับใชพ ากนั ไปบอกแกเ ศรษฐีบตุ ร เศรษฐีบตุ รกลาววา พวกทา นจงนาํ นางมาเถดิ .เราจกั ใหเครือ่ งประดบั . คนรับใชนาํ นางมาแลว . พรอ มกบั ทีน่ างเขา ไปสเู รอื น กลิ่นจนั ทนแ ละกล่ินดอกบัวขาบฟงุ ไปตลอดเรอื น. เศรษฐีบุตรถามเศรษฐธี ดิ าวา คร้งั แรกกลิน่ เหม็นฟงุ ออกจากรา งกายของเจา. แตเดีย๋ วน้ีกลนิ่ จันทนฟงุ ออกจากรา งกาย กลนิ่ ดอกบวั ฟุงออกจากปากของ

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย นิทานวรรค เลม ๒ - หนา ท่ี 611เจา. มนั เรอ่ื งอะไรกนั . นางไดบ อกกรรมทีน่ างทําต้งั แตตน. เศรษฐ-ีบุตรเลอื่ มใสวา คาํ สอนของพระพุทธเจา ทัง้ หลาย เปน คาํ สอนท่นี ําออกจากทกุ ขห นอ จงึ เอาเสอื้ กัมพลคลมุ เจดียทอง ประกอบดว ยดอกประทมุทอง ประมาณเทา ลอ รถ ณ ทน่ี ัน้ หอ ยยอ ยลงมาประมาณ ๑๒-๑๓ ศอก. เศรษฐีบุตรนน้ั ดาํ รงอยู ณ ที่นั้นตราบเทาอายแุ ลว ไปบงั เกดิ บนสวรรค จุตจิ ากนนั้ ไปบงั เกิดในตระกูลอํามาตยตระกลู หนงึ่ ในทีป่ ระมาณ๑๐๐ โยชน จากกรงุ พาราณสี. เศรษฐธี ิดาจุติจากเทวโลกไปบังเกิดเปนราชธิดาในราชตระกลู . เมือ่ ทง้ั สองเจรญิ วัย ใกลบ านท่ีกมุ ารอยไู ดมีการปาวรอ งเลนนกั ษตั ร. กมุ ารพูดกะมารดาวา แมจา แมใ หผ า สาฎกแกฉนัเถิด. ฉนั จกั เลนนกั ษัตร. มารดานําผา ทซี่ ักแลวมาให. กมุ ารไดป ฏิเสธผา ผืนนัน้ . มารดานาํ ผา ผนื อ่ืนมาใหอกี . กมุ ารปฏเิ สธผา ผนื นัน้ อกี . ลาํ ดับน้นั มารดาพูดกะกมุ ารนน้ั วา ลูกเอย เราเกิดในเรอื นเชนใดเราไมม ีบญุ เพอ่ื จะไดผาเนอ้ื ละเอยี ดกวานนั้ . กุมารกลาววา แมจ า ลกู จะไปทีท่ ่หี าได. มารดากลาววา ลกู เอย แมปรารถนาจะใหลูกไดร าชสมบัติในกรุงพาราณสใี นวนั น้ีทเี ดียว. กุมารนัน้ ไหวม ารดาแลว กลาววา แมจ าํลูกจะไปละ. มารดากลา ววา ไปเถดิ ลกู . นยั วา มารดาไดมีความคดิอยา งนี้วา กุมารจกั ไป ทีไ่ หน จกั นอนในทนี่ ้หี รอื ในเรือนน้.ี กก็ ุมารน้นั ออกไปโดยกาํ หนดของบุญไปถึงกรุงพาราณสี นอนคลุมศรี ษะบนแผนมงคลศิลา ณ พระอุทยาน. อนง่ึ เม่อื พระเจากรงุ พาราณสีสวรรคต วนั นั้นเปนวนั ที่ ๗. พวกอํามาตย ครั้นถวายพระเพลิงพระศพของพระราชาแลวจึงนัง่ ปรกึ ษากนั ณ พระลานหลวงวา พระราชามพี ระธดิ าองคเ ดยี วเทาน้ันไมมีพระโอรส ราชสมบัตทิ ่ไี มมพี ระราชาจะดาํ รงอยไู มไ ด ใครจะเปน

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนา ท่ี 612พระราชา เพราะฉะนัน้ ขอทานจงปรกึ ษากันดเู ถดิ . ปโุ รหิตกลา ววาไมค วรดูใหม ากไป. เราจะปลอ ยบุษยราชรถ. พวกอํามาตยเ ทยี มมาสินธพ ๔ ตวั มสี ีขาว ตัง้ เครอ่ื งราชกกธุ ภัณฑ ๕ อยาง และเศวตฉัตรไวบนรถ แลวปลอยรถไปใหประโคมดนตรตี ามไปขา งหลัง. ราชรถออกทางประตูดา นปราจีนบา ยหนาไปพระราชอทุ ยาน. ราชรถบา ยหนา ไปพระราชอทุ ยานดวยบุญบารม.ี พวกอาํ มาตยบ างคนบอกวา พวกเรากลับเถิด.ปโุ รหติ บอกวา พวกทานอยา กลบั . ราชรถกระทาํ ประทกั ษณิ กมุ ารแลวกห็ ยุด เปน การเตรยี มใหก มุ ารขนึ้ . ปุโรหิตดึงชายผา หมออก มองดฝู าเทากลาววา ทวีปนยี้ กไวกอ น กุมารน้คี วรครองราชสมบตั ิในทวปี ทัง้ ๔มที วปี ๒,๐๐๐ เปนบรวิ ารแลวใหป ระโคมดนตรี ๓ ครง้ั วา พวกทา นจงประโคมอีก พวกทา นจงประโคมอีก. ลําดบั นนั้ กมุ ารเปด หนามองดู แลวถามวา พอเจาพระคณุ ท้งั หลายพวกทานมาทําอะไรกัน. ตอบวา ทา นผูประเสรฐิ ราชสมบัติจะถึงแกทา น. ถามวา พระราชาไปไหนเสียเลา . ตอบวา สวรรคตเสียแลวนาย.ถามวา กีว่ นั แลว . ตอบวา ๗ วันเขาวนั น.้ี ถามวา พระโอรสหรือพระธดิ าไมม ีหรอื . ตอบวา มแี ตพ ระธดิ า ทานผปู ระเสรฐิ ไมม ีพระโอรส.รบั วา เราจักครองราชสมบตั .ิ พวกอํามาตยส รางมณฑปสําหรับอภิเษกกอน ประดบั พระราชธดิ าดวยเครอ่ื งประดับทกุ ชนิด แลว นาํ มายงั พระราชอุทยาน ไดก ระทําอภิเษกพระกุมาร. ลาํ ดบั น้นั พวกอํามาตยไดนาํ ผาราคาแสนหนง่ึ นอมถวายแดพระกมุ ารผไู ดท าํ อภเิ ษกแลว . พระกมุ ารตรัสถามวา น่ีอะไรพอ คณุ .ทลู วา ผานงุ พระเจาขา. ตรัสถามวา เปนผาเนอ้ื หยาบมิใชหรือ. ทูลวา

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนาท่ี 613บรรดาผา ทพี่ วกมนุษยใ ชสอยกันอยู ไมมผี า ทมี่ ีเนอื้ ละเอียดกวาน้ี พระ-เจาขา. ตรสั ถามวา พระราชาของพวกทา นนุงผา อยา งนี้หรือ. ทลู วาใชแลว พระเจาขา. ตรสั วา พระราชาของทา นคงจะไมม ีบญุ .พวกอาํ มาตยนาํ พระเตาทองมาถวาย. พระกมุ ารเสดจ็ ลกุ ข้ึนชาํ ระพระหตั ถท้งั สอง ทรงบวนพระโอษฐแลว ทรงอมนํา้ พนไปทางทศิ ตะวนั ออก.ตนกลั ปพฤกษ ๘ ตน ทําลายแผน ดนิ อันหนาผดุ ขน้ึ . พระกมุ ารทรงอมนาํ้ พน ไปทางทิศใต ทิศตะวันตก ทิศเหนอื อกี เพราะเหตุนัน้ ตนกลั ปพฤกษผุดขึน้ แลวทัง้ ๔ ทิศอยางน.ี้ ในทกุ ทิศตน กลั ปพฤกษผ ุดขน้ึทศิ ละ ๘ ตน จงึ รวมเปน ๓๒ ตน . พระกุมารทรงนุงผา ทิพยผ นื หน่งึ ทรงหมผืนหนงึ่ ตรสั วา พวกทา นจงเทยี่ วตกี ลองประกาศในแควน ของพระเจานันทะวา พวกหญิงปนดาย อยาปนดา ย แลว ใหย กฉตั ร ทรงชา งตัวประเสริฐ ที่ประดับตกแตง แลว เสด็จเขา สูพระนคร ทรงขน้ึ สปู ราสาทเสวยมหาสมบตั ิ. เมอ่ื กาลผา นไปดวยประการฉะนี้ วนั หน่ึง พระเทวีทรงเหน็ สมบตั ิของพระราชา ทรงแสดงอาการของความเปนผกู รุณาวา โอ ผูม ตี ปะ.ตรัสถามวา อะไร พระเทวี. ทลู วา สมบัตใิ หญย ่งิ นักเพคะ ในอดตีพระองคเชือ่ พระพุทธเจา ไปกระทาํ ความดี บัดนี้ พระองคไ มกระทาํกุศลอันเปน ปจจยั แหง อนาคต. ตรัสถามวา เราจักใหแ กใ คร. ผูมีศีลก็ไมม .ีทลู วา พระองค ชมพูทวีปไมวางเปลาจากพระอรหันต. ขอพระองคจ งทรงเตรยี มทานไว หมอ มฉนั จกั ได (นมิ นต) พระอรหันตม า. ในวนั รุงขึ้น พระราชารบั ส่งั ใหเตรยี มทานทางทวารดา นปราจีน. พระ-เทวที รงอธิษฐานองคอโุ บสถแตเชาตรู บายหนาไปทางทิศตะวันออก

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนิกาย นิทานวรรค เลม ๒ - หนา ที่ 614ณ เบ้ืองบนปราสาท หมอบลงกลาววา หากพระอรหันตมีอยูใ นทิศน.้ีขอพระอรหันตท ง้ั หลายจงมารับภิกษาของพวกขา พเจา ในวันพรงุ นี้เถดิ .ในทศิ นน้ั ไมมีพระอรหันต ไดใหส ักการะนั้นแกค นกาํ พรา และยาจก. ในวนั รงุ ขนึ้ พระเทวีไดเตรยี มทาน ณ ประตดู า นทกั ษิณ แลว กระทําเหมอื นอยางนัน้ . ในวนั รงุ ขน้ึ ไดเ ตรียมทานดา นประตทู ิศปจ ฉิม แลว กระทาํเหมือนอยา งน้นั . ก็ในวันทีพ่ ระนางเตรยี มทาน ณ ประตูดา นทิศอุดร พระปจ เจก-พุทธเจา ชือ่ มหาปทมุ ผูเ ปน ใหญก วา พระปจ เจกพทุ ธเจา ๕๐๐ บุตรของนางปทุมวดี ซ่งึ อยใู นหมิ วันต อนั พระเทวีนิมนตแลว เหมอื นอยางนัน้ไดเรียกพระปจเจกพุทธเจาผูเปนนองมากลาววา ทานผนู ิรทุกขทัง้ หลายพระราชานนั ทะทรงนมิ นตพวกทาน ขอพวกทา นจงรบั นิมนตพ ระองคเถดิ . พระปจเจกพทุ ธเจา เหลา น้ันรบั นิมนตแ ลว วนั รงุ ข้ึนลา งหนาทีส่ ระอโนดาต เหาะมาลง ณ ประตูดา นทิศอุดร. พวกมนุษยพากันไปกราบทลู พระราชาวา ขา แตพระองคผปู ระเสรฐิ พระปจ เจกพทุ ธเจา ๕๐๐มาแลว พระเจา ขา . พระราชาพรอมกบั พระเทวเี สดจ็ ไปทรงไหวแ ลว รับบาตรนมิ นตพ ระปจ เจกพทุ ธเจา ใหข น้ึ บนปราสาท แลวทรงถวายทานแกพระปจเจกพทุ ธเจาทั้งหลายบนปราสาทนน้ั ครนั้ เสร็จภัตกจิ แลว พระ-ราชาทรงหมอบ ณ บาทมลู ของพระสงั ฆเถระ พระเทวีทรงหมอบ ณบาทมูลของพระสงั ฆนวกะ ทรงใหทาํ ปฏิญญาวา พระคณุ เจาทงั้ หลายจกั ไมลาํ บากดวยปจจัย ขา พเจา ทง้ั หลายจักไมเส่อื มจากบุญ ขอพระคุณเจาท้งั หลายจงใหปฏญิ ญาเพือ่ อยู ณ ท่นี ีต้ ลอดชีวติ ของพวกขา พเจาทัง้ หลายเถิด แลวทรงสรางท่อี ยู โดยอาการท้ังปวง คอื บรรณศาลา ๕๐๐ ที่

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย นิทานวรรค เลม ๒ - หนา ที่ 615จงกรม ๕๐๐ ที่ ในพระอทุ ยาน. แลว อาราธนาใหพระปจเจกพุทธเจา อยูณ ทีน่ ้นั . เมอื่ กาลผา นไปอยา งน้ีชายแดนของพระราชากาํ เรบิ . พระราชารับส่ังกะพระเทวีวา ฉันจะไปทาํ ชายแดนใหสงบ เธออยาประมาทในพระปจเจกพุทธเจาทัง้ หลาย แลวเสด็จไป. เม่อื พระราชายงั ไมเสด็จมาอายสุ ังขารของพระปจเจกพุทธเจา ทงั้ หลายสิ้นแลว . พระปจ เจกพุทธเจาช่ือมหาปทมุ เขา ฌานตลอด ๓ ยามในราตรี เม่ืออรุณขึน้ ยืนพิงกระดานปรินพิ พานดวยปรนิ พิ พานธาตุ อันเปนอนปุ าทิเสส.แมท่เี หลือทงั้ หมดก็ปรินพิ พานดวยอุบายน้.ี ในวนั รงุ ขน้ึ พระเทวรี ับส่งัใหท าํ ทนี่ ัง่ ของพระปจ เจกพทุ ธเจาทั้งหลาย ฉาบดว ยของเขียว เกลี่ยดอกไมทําการบชู า นัง่ แลดูพระปจ เจกพทุ ธเจา ท้ังหลายมา เม่ือไมเ ห็นมา จงึทรงสง ราชบรุ ุษไปวา เธอจงไป จงทราบวา พระผูเปน เจา ทงั้ หลายไมสบายหรอื อยา งไร. ราชบุรษุ ไปเปดประตูบรรณศาลาของพระปจเจก-พุทธเจา มหาปทุม เม่ือไมเ ห็น ณ ท่นี น้ั จงึ ไปยังท่ีจงกรม เหน็ ทานยนืพิงกระดาน ไหวแ ลว กลา ววา ถงึ เวลาแลวพระคุณเจา . รางกายดับแลวจักพดู ไดอยา งไร. ราชบรุ ุษคดิ วา เห็นจะหลับ จึงไปลูกคลาํ ทหี่ ลังเทารวู าทา นปรนิ ิพพานเสียแลว เพราะเทา เยน็ และกระดา ง จงึ ไปหาทานที่ ๒ทานที่ ๓ ก็อยา งนนั้ รูวาทา นทั้งหมดปรนิ ิพพานแลว จงึ ไปราชตระกูล เมื่อรับสง่ั ถามวา พระปจ เจกพุทธเจา ทงั้ หลายไปไหน กราบทูลวา ขาแตพระเทวี พระปจ เจกพทุ ธเจาทัง้ หลายปรนิ ิพพานเสยี แลว .พระเทวีทรงครา่ํ ครวญกันแสง เสดจ็ ออกพรอ มกับชาวเมือง ไปถึงที่นน้ั ใหเ ลน สาธุกฬี า กระทาํ ฌาปนกจิ พระปจเจกพทุ ธเจาทงั้ หลาย แลว ถอืเอาธาตกุ อ เจดยี บรรจุ.

พระสตุ ตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนาท่ี 616 พระราชาครน้ั ทําใหชายแดนสงบ เสด็จกลับ ตรัสถามพระเทวีซึ่งเสด็จมาตอ นรับวา นองหญิง เธอไมป ระมาทในพระปจ เจกพทุ ธเจาท้ังหลายหรอื . พระผเู ปนเจา ท้งั หลายสบายดีหรอื . ทลู วา พระปจ เจก-พทุ ธเจา ทั้งหลายปรนิ พิ พานเสียแลวเพคะ. พระราชาทรงดํารวิ า ความตายยังเกิดแกบ ณั ฑิตเห็นปานน้ีได พวกเราจะพน ความตายไดแ ตไ หน. พระ-ราชาไมเ สดจ็ กลับพระนคร เสด็จเขาไปยงั พระอทุ ยานน้ันแล รบั ส่ังใหเรยี กเชษฐโอรสมา ทรงมอบราชสมบตั แิ กโอรสนั้น พระองคเ องเสด็จผนวชเปน สมณเพศ. แมพ ระเทวเี มอื่ พระสวามีผนวชทรงดาํ ริวา เราจกัทําอะไรได จึงทรงผนวชในพระอทุ ยานน้นั เอง. แมท งั้ สองพระองค ยังฌานใหเ กดิ จุติจากทีน่ น้ั แลว กบ็ ังเกิดในพรหมโลก. เมอ่ื ทงั้ สองอยูในพรหมโลกนัน้ เอง พระศาสดาของเราท้งั หลายทรงอบุ ัตขิ ้นึ ในโลก ทรงธรรมจกั รอันบวรใหเปน ไปแลว เสด็จถึงกรุงราชคฤหโดยลําดับ. ปป ผลิมาณพนี้เกิดในทองของอัครมเหสีของกบิลพราหมณในบา นพราหมณมหาดติ ถ แควนมคธ. นางภทั ทกาปลานเี กดิ ในทองของอัคร-มเหสีของพราหมณโ กสยิ โคตร ในสาคลนคร แควน มคธ. เมอื่ เขาเจริญวยัโดยลาํ ดับ ปป ผลมิ ามาณพอายุ ๒๐ นางภัททาอายุ ๑๖ มารดาบดิ าแลดบู ุตร คาดค้นั เหลือเกินวา ลกู เอย ลูกเตบิ โตแลว ควรดาํ รงวงศตระกลู . มาณพกลาววา คุณพอ คณุ แม อยาพูดถอยคําเชนนใ้ี หเขาหูลูกเลย. ลกู จะปรนนิบตั ติ ราบเทา ท่คี ณุ พอ คณุ แมด ํารงอย.ู ลกู จักออกบวชภายหลังคณุ พอคณุ แม. ลว งไปอกี เลก็ นอย มารดาบดิ ากพ็ ูดอกี . แมมาณพกป็ ฏเิ สธเหมือนอยา งเดมิ . ตั้งแตนั้นมามารดาก็ยงั อยไู มขาดเลย.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย นิทานวรรค เลม ๒ - หนา ที่ 617มาณพคดิ วา เราจกั ใหมารดายนิ ยอมเรา. จงึ ใหท องสีแดงพันลิม่ ใหช างทองหลอรปู หญงิ คนหนงึ่ เมือ่ เสรจ็ ทําการขดั สีรูปหญงิ นั้น จึงใหน ุงผาแดง ใหป ระดับดวยดอกไม สมบูรณดว ยสี และดว ยเครือ่ งประดับตาง ๆแลวเรยี กมารดามาบอกวา แมจ า ลกู เมือ่ ไดอารมณเห็นปานน้ี จักดํารงอยูในเรอื น เมือ่ ไมไ ดจกั ไมด าํ รงอย.ู พราหมณีเปนหญิงฉลาด คดิ วาบตุ รของเรามีบุญ ใหท าน สรางสมความดี เมื่อทาํ บุญมไิ ดท าํ เพยี งผเู ดยี วเทานัน้ . จกั มีหญงิ ท่ีทําบญุ ไวมาก มีรูปเปรียบรูปทองเชน รปู หญิงนี้แนน อน. จงึ เรยี กพราหมณ ๘ คนมาสง่ั วา พวกทา นจงใหอ่ิมหนาํ สําราญดวยความใครทกุ ชนดิ ยกรปู ทองข้นึ สูรถไปเถิด. พวกทานจงคน หาทารกิ าเห็นปานนี้ ในตระกลู ท่เี สมอดว ยชาติ โคตร และโภคะของเรา. พวกทา นจงประทับตราไว แลวใหรปู ทองนี.้ พราหมณเ หลา น้นั ออกไปดว ยคิดวา นเ้ี ปน กรรมของพวกเรา แลว คดิ ตอไปวา เราจักไปที่ไหน รวู าแหลงของหญิง มอี ยใู นมัททรฐั เราจักไปมัททรฐั จงึ พากันไปสาคลนครในมัททรัฐ. พวกพราหมณต ้งั รปู ทองนน้ั ไวท ่ีทาน้ํา แลวพากนั ไปนงั่ณ ท่ีควรสวนขา งหนงึ่ . ครงั้ นนั้ พีเ่ ลยี้ งของนางภทั ทา ใหน างภทั ทาอาบนํ้าแตงตัวแลวใหน ง่ั ในหอ งอนั เปน สริ ิแลว มาอาบนาํ้ ครั้นเห็นรปู นน้ั จงึ คุกคามดวยสําคัญวา ลกู สาวนายเรามาอยใู นท่ีนี้ กลาววา คนหัวด้อื เจา มาท่นี ท้ี ําไมเงื้อหอกคอื ฝา มือตกนางภทั ทาทส่ี ีขา ง กลาววา จงรบี ไปเสยี ว. มือสนั่เหมอื นกระทบทห่ี ิน. พี่เลย้ี งหลีกไป เกิดความรสู กึ วา ลกู สาวนายของเราแตง ตวั กระดางถึงอยา งน้.ี พเ่ี ล้ียงกลา ววา จรงิ อยู แมผ ูถือเอาผานงุ นี้ไมสมควรแกล กู สาวนายของเรา.

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย นิทานวรรค เลม ๒ - หนา ที่ 618 ลาํ ดับนัน้ พวกคนแวดลอมพี่เลย้ี งนั้น พากนั ถามวา ลูกสาวนายของทานมีรปู อยางน้หี รือ. นางกลาววา อะไรกัน นายของเรามรี ปู งามกวาหญิงนต้ี ้ังรอยเทา พนั เทา. เม่อื นางนง่ั อยใู นหอ งประมาณ ๑๒ ศอก ไมตองตามประทปี . เพราะแสงสวางของรางกายเทา นนั้ กาํ จัดความมืดได.พวกมนษุ ยก ลา ววา ถา เชนนนั้ ทา นจงมา พาหญงิ คอ มนัน้ ไป ใหย กรปู ทองไวในรถ ตั้งไวทีป่ ระตูเรอื นของพราหมณโ กสยิ โคตร ประกาศใหร ูวามา. พราหมณทาํ ปฏิสนั ถารแลว ถามวา พวกทานมาแตไ หน. พวกมนษุ ยกลาววา พวกเรามาแตเ รือนของกบลิ พราหมณ ณ บา นมหาดติ ถ ในแควน มคธ ดว ยเหตชุ อื่ นี.้ พราหมณกลาววา ดแี ลว พอ คณุ . พราหมณของพวกเรา มีชาตโิ คตรและสมบัติเสมอกัน เราจกั ใหนางทาริกา. แลวรบั บรรณาการไว. พราหมณเหลานน้ั สง ขาวใหก บิลพราหมณทราบวาไดน างทารกิ แลว โปรดทาํ ส่ิงท่ีควรทําเถดิ . มารดาบิดาฟง ขา วนนั้ แลวจงึ บอกแกป ปผลิมาณพวา ขาววา ไดน างทารกิ าแลว . มาณพคิดวาเราคดิ วา เราจกั ไมไ ด ก็มารดาบดิ ากลา ววา ไดแ ลว เราไมต องการจกั สง หนังสอื ไป จึงไปในทล่ี บั เขียนหนงั สอื วา แมภทั ทา จงครองเรอื นตามสมควรแกช าติ โคตร และโภคะของตนเถิด เราจกั ออกบวช.ทา นอยา ไดมคี วามเรา รอนใจในภายหลังเลย. แมนางภัททาก็สดับวา นัยวามารดาบดิ าประสงคจ ะยกเราใหแ กผ โู นน จงึ ไปในท่ลี บั เขยี นหนงั สือวาบุตรผเู จรญิ จงครองเรอื นตามสมควรแกช าติ โคตร และโภคะของตนเถดิเราจักบวช ทานอยา ไดเ ดือดรอนในภายหลังเลย. หนงั สอื แมท ั้งสอง ไดมาถงึ พรอมกันในระหวา งทาง. ถามวา น้หี นงั สอื ของใคร. ตอบวาปปผลิมาณพสงใหน างภทั ทา. ถามวา นขี้ องใคร. ตอบวา นางภัททาสงให

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย นิทานวรรค เลม ๒ - หนา ที่ 619ปป ผลิมาณพ. คนทั้งสองกไ็ ดพดู ขนึ้ วา พวกทานจงดูการกระทําของพวกทารกเถดิ จึงฉกี ทงิ้ ในปา เขียนหนงั สือมีความเหมอื นกนั สง ไปทงั้ ขา งนี้และขางโนน เมอื่ คนท้ังสองไมปรารถนาเหมอื นกนั นัน่ แหละ กไ็ ดม กี ารอยูรว มกนั . ก็ในวันน้ันเองมาณพกใ็ หรอ ยพวงดอกไมพวกหน่ึง. แมนางภทั ทากใ็ หร อยพวงหนง่ึ . แมค นทง้ั สองบรโิ ภคอาหารในเวลาเยน็ แลว จึงวางพวงดอกไมเหลา นนั้ ไวก ลางทีน่ อน คิดวาเราทัง้ สองจกั เขานอน มาณพนอนขา งขวา นางภทั ทานอนขา งซาย. คนทั้งสองนั้น เพราะกลวั การถูกตองรางกายกนั และกนั จงึ นอนไมห ลับจนลว งไปตลอด ๓ ยาม. กเ็ พียงหวั เราะกนั ในเวลากลางวันกไ็ มม ี. คนทงั้ สองมิไดร วมกนั ดว ยโลกามสิ . เขาทง้ั สองมิไดสนใจสมบตั ติ ลอดเวลาท่มี ารดาบิดายังมีชีวิตอยู เม่ือมารดาบิดาถึงแกกรรมแลวจงึ สนใจ. มาณพมีสมบัตมิ าก. ในวันหน่งึ ควรไดผ งทองคําท่ขี ดั สีรางกายแลว ทิง้ ไวประมาณ ๑๒ ทะนาน โดยทะนานของชาวมคธ.มีสระใหญ ๖๐ แหง ตดิ เคร่อื งยนต. มีพน้ื ทีท่ าํ การงาน ๑๒ โยชน. มบี านทาส ๑๔ แหง เทา อนุราธบรุ .ี มีชา งศึก ๑๔ เชอื ก รถ ๑๔ คัน. วนั หนง่ึมาณพขี่มา ตกแตง แลว มมี หาชนแวดลอ มไปยังพน้ื ท่ีการงาน ยนื ในที่สดุ เขต เห็นนกมกี าเปนตน จกิ สัตวมีไสเดอื นเปน ตน กิน จากทถ่ี ูกไถทาํ ลาย จงึ ถามวา นกเหลานกี้ ินอะไร. ตอบวา กนิ ไสเ ดือนจะ นาย.ถามวา บาปท่ีนกเหลานี้ทําจะมีแกใ คร. ตอบวา แกพวกทา นจะ นาย.มาณพคิดวา บาปที่นกเหลา นี้ทาํ จะมีแกเ รา. ทรัพย ๘๖ โกฏิจกั ทาํ อะไรเราได. พนื้ ที่การงานประมาณ ๑๒ โยชน จักทําอะไรได. สระ ๖๐สระตดิ เครื่องยนต หมูบาน ๑๔ หมู จกั ทาํ อะไรได เราจกั มอบสมบัติ

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนาที่ 620ทั้งหมดน้นั แกนางภทั ทา ออกบวช. ในขณะนั้น แมนางภทั ทกาปลานีก็ใหเทหมองา ๓ หมอลงในระหวางพน้ื ที่ พวกพี่เล้ยี งน่งั ลอม. เห็นกากนิสตั วท ก่ี นิ งา จึงถามวา กาเหลา น้กี นิ อะไรแม. ตอบวา กินสัตวจ ะแมนาย. ถามวา อกศุ ลจะมแี กใ คร. ตอบวา จะมแี กท านจะ แมน าย.นางคิดวา เราควรไดผ าประมาณ ๔ ศอก และขาวสกุ ประมาณทะนานหนงึ่ . กผ็ วิ า อกุศลทช่ี นประมาณเทา น้ที าํ จะมีแกเ รา ดว ยวา เราไมสามารถจะยกศีรษะขนึ้ ไดจากวัฏฏะตง้ั พนั ภพ. พอเมื่ออยั ยบตุ ร (มาณพ) มาถงึเราจกั มอบสมบัติทง้ั หมดแกเขาแลวออกบวช. มาณพมาอาบนํ้าแลว ข้นึ สปู ราสาทหนงึ่ ณ บัลลังกม คี ามาก. สาํ ดับนั้น ชนทงั้ หลายจัดโภชนะอันสมควรแกจกั รพรรดิใหแกเ ขา. ทั้งสองบริโภคแลว เมื่อบรวิ ารชนออกไปแลว จึงพูดกันในท่ีลับ น่งั ในทส่ี บาย.แตนน้ั มาณพกลาวกะนางภัททาวา ดกู อ นแมภัททา ทานมาสเู รือนน้นี าํทรพั ยมาเทาไร. นางตอบวา ๕๕,๐๐๐ เกวยี นจะนาย. มาณพกลาววาทรัพย ๘๗ โกฏิ และสมบตั ิมสี ระ ๖๐ ติดเครอ่ื งยนต มีอยใู นเรือนน้ีท้งั หมดนั้นเรามอบใหแ กทานผเู ดียว. นางถามวา กท็ า นเลานาย. ตอบวาเราจกั บวช. นางกลาววา แมฉันนัง่ มองดกู ารมาของทาน. ฉันก็จักบวชจะ นาย. ท้ังสองคนกลาววา ภพท้ังสามเหมือนบรรณกฎุ ีที่ถกู ไฟไหม. เราจักบวชละ จงึ ใหนาํ ผาเหลอื งยอมดว ยนา้ํ ฝาด และบาตรดนิ เหนยี วมาจากภายในตลาด ยังกนั และกนั ใหปลงผม บวชดวยตั้งใจวา บรรพชาของพวกเราอทุ ศิ พระอรหันตใ นโลก เอาบาตรใสถ ลกคลอ งบา ลงจากปราสาท. บรรดาทาสและกรรมกรในเรอื นไมมีใครรูเลย. ครัง้ น้นั ชาว

พระสุตตนั ตปฎก สังยตุ ตนิกาย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนาท่ี 621บา นทาสจําเขาซงึ่ ออกบา นพราหมณไปทางประตูบานทาสได ดว ยสามารถอากปั กริ ิยา. ชาวบา นทาสตางรอ งไห หมอบลงแทบเทากลาววา นายจํานายจะทําใหพ วกขา พเจาไรท ่พี งึ่ หรอื . ท้ังสองกลาววา เราท้งั สองบวชดวยคิดวา ภพทง้ั สามเปน เหมอื นบรรณศาลาทถี่ ูกไฟไหมเ ผาผลาญ. หากเราทัง้ สองจะทาํ ในพวกทานคนหน่งึ ๆ ใหเ ปน ไท. แมรอยปก ย็ ังไมห มด.พวกทานจงชาํ ระศีรษะของพวกทา นแลว จงเปนไทเถิด. เม่ือชนเหลา น้นัรองไห เขาพากนั หลีกไป. พระเถระเดนิ ไปขางหนา เหลยี วมองดูคดิ วา หญิงผมู คี า ในสกลชมพ-ูทวปี ชือ่ ภัททกาปลานนี ้.ี เดินมาขางหลังเรา. ขอ ทใี่ คร ๆ พงึ คดิ อยางน้วี า ทา นทงั้ สองนี้แมบ วชแลว กไ็ มอ าจจะพรากจากกนั ได ช่อื วา กระทาํกรรมอันไมส มควร น้ีไมเปน ฐานะที่จะมีได. อกี อยา งหนง่ึ ใคร ๆ พึงมีใจประทุษรายแลว จะไปตกคลักในอบาย. พระเถระจึงเกดิ คิดขึ้นวา เราควรละหญิงนไ้ี ป. พระเถระไปขา งหนา เห็นทางสองแพรง จึงไดย ืนในท่สี ดุทางสองแพรง น้ัน. แมน างภัททากไ็ ดมายนื ไหว. พระเถระกลา วกะนางวาแมมหาจําเรญิ มหาชนเหน็ หญงิ เชนทานเดนิ มาขา งหลังเรา แลว คิดวาทา นท้งั สองน้ี แมบ วชแลวกไ็ มอาจจะพรากจากกันได จะพึงมีจติ รา ยในเรา จะไปตกคลกั อยูในอบาย. เธอจงถอื เอาทางหนึ่งในทางสองแพรง นี.้ฉันจักไปผเู ดียว. นางภัททากกลา ววา ถกู แลวจะ พระผูเ ปน เจา ชื่อวามาตคุ ามเปน มลทินของพวกบรรพชติ . ชนทัง้ หลายจะชี้โทษของเราวาทา นท้งั สองแมบวชแลว ก็ยังไมพรากกัน. ขอเชญิ ทานถือเอาทางหนึง่ .เราทัง้ สองจักแยกกัน . นางกระทําประทกั ษิ ๓ ครง้ั ไหวดว ยเบญจางค-ประดิษฐในฐานะ ๔ ประคองอัญชลีรุง เรืองดว ยทสนขสโมธาน มติ ร

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนิกาย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนาที่ 622สันถวะทีท่ าํ มานานประมาณแสนกัป ทาํ ลายลงในวันน้.ี พระผูเปน เจาชอ่ื วา เปน ทกั ษณิ า ทางเบื้องขวายอ มควรแกพ ระผเู ปน เจา . ดฉิ นั ช่ือวาเปน มาตคุ ามเปนฝายซาย ทางเบ้ืองซา ยยอ มควรแกด ฉิ ัน ดงั นี้ ไหวแ ลวเดนิ ไปสูท าง. ในเวลาท่ีคนทงั้ สองแยกจากกัน มหาปฐพีนค้ี รนื ครนั่ สัน่สะเทือนดุจกลาววา เราแมสามารถจะทรงเขาในจักรวาลและเขาสเิ นรุไวไดกไ็ มส ามารถจะทรงคณุ ของทา นทงั้ สองไวได. ยอ มเปนไปดจุ เสียงสายฟาบนอากาศ. ภเู ขาจักรวาลบันลอื สน่ั . พระสัมมาสมั พุทธเจา ประทบั น่งั ณ พระคันธกุฎีใกลมหาวิหารเวฬุวัน ทรงสดับเสียงแผน ดนิ ไหว ทรงพระรําพึงวา แผนดนิ ไหวเพือ่ใครหนอ ทรงทราบวา ปปผลิมาณพและนางภัททกาปลานี สละสมบัติมากมายอุทิศเรา. การไหวของเผน ดนิ นี้ เกดิ ดวยกําลังคณุ ของคนทง้ั สองในทีท่ เ่ี ขาจากกนั แมเรากค็ วรทําการสงเคราะหแ กเขาท้ังสอง จงึ เสด็จออกจากพระคนั ธกฎุ ี ทรงถอื บาตรและจวี รดว ยพระองคเอง ไมทรงปรกึ ษาใคร ๆ ในบรรดามหาเถระ ๘๐ ทรงกระทําการตอ นรบั ประมาณ๓ คาวุต ประทับนั่งขัดสมาธิ ณ โคนตนพหุปุตตกนิโครธ ในระหวางกรงุ ราชคฤหและกรุงนาลนั ทา. กเ็ มอื่ ประทบั น่งั มไิ ดป ระทับนัง่ เหมอื นภิกษผุ ูถือผาบังสกุ ลุ เปน วัตรรปู ใดรูปหนง่ึ ทรงถอื เพศแหงพระพทุ ธเจาประทับนง่ั เปลง พระพุทธรัศมเี ปน ลําสูทีป่ ระมาณ ๘๐ ศอก. . ในขณะน้ันพระพทุ ธรัศมีประมาณเทาใบไม รม ลอ เกวยี น และเรอื นยอดเปนตนแผซ านสายไปขา งโนนขา งนี้ ปรากฏการณดจุ เวลาพระจนั ทรและพระ-อาทติ ยขน้ึ พันดวง ไดกระทําบรเิ วณปาใหญใหแ สงสวางเปนอนั เดยี วกันดวยประการฉะน้ี.

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย นิทานวรรค เลม ๒ - หนาที่ 623 บริเวณปา รุง เรืองดว ยสริ แิ หง มหาปรุ ิสลกั ษณะ ๓๒ ดจุ ทอ งฟารงุ โรจนดว ยหมดู าว ดจุ นาํ้ มกี ลมุ ดอกบัวบานสะพรงั่ . ลําตนนโิ ครธมีสีขาว. ใบสเี ขยี ว ใบแกสีแดง. แตในวันน้นั ตน นโิ ครธพรอมลําตนและกงิ่มีสีเหมือนทอง. พึงทราบอนุปพุ พกิ ถาท่ที านกลา วความแหง บทวาอทธฺ านมคฺค ปฏิปนฺโน แลว กลาววา บัดนี้ ผนู บ้ี วชแลวดวยประการใดและเดนิ ทางไกลดว ยประการใด เพ่อื ใหเน้อื ความน้ีแจม แจง พงึ กลาวอนปุ ุพพกิ ถาน้ตี ัง้ แตอภินิหารอยางน.้ี บทวา อนตฺ รา จ ราชคห อนฺตรา จ นาฬนฺท ความวา ในระหวางกรงุ ราชคฤหแ ละกรงุ นาลนั ทา. บทวา สตถฺ ารฺจ วตาหปสฺเสยฺย ภควนตฺ เมว ปสเฺ สยย ความวา หากวา เราพงึ เหน็ พระ-ศาสดาไซร. เราพงึ เหน็ พระผูมพี ระภาคเจา ผูเปน พทุ ธะนีแ้ ล. เพราะศาสดาอ่นื จากนีไ้ มส ามารถจะเปน ของเราไดเลย. บทวา สุคตฺจ วตาหปสฺเสยยฺ  ภควนตฺ เมว ปสเฺ สยฺย ความวา หากเราพงึ เห็นทานผชู ่ือวาสคุ ต เพราะความทแ่ี หงสัมมาปฏบิ ตั อิ ันทา นถึงแลว ดวยดีไซร เราพงึ เห็นพระผมู ีพระภาคเจาผเู ปน พุทธะน้ีแล. เพราะพระสคุ ตอ่นื จากนีไ้ มสามารถจะเปนของเราได. บทวา สมฺมาสมพฺ ทุ ธฺ ฺจ วตาห ปสเฺ สยฺย ภควนตฺ เมว ปสเฺ สยยฺความวา หากเราพึงเหน็ ทานผชู อ่ื วา สัมมาสัมพุทธะ เพราะเปน ผูตรสั รเู องโดยชอบไซร. เราพึงเหน็ พระผมู พี ระภาคเจาองคนี้แล. เพราะพระสมั มา-สัมพทุ ธะอ่ืนจากนไ้ี มสามารถจะมีแกเ ราได น้ีเปน ความประสงคในขอ น้ีดวยประการฉะน.้ี เกจิอาจารยแ สดงวา ดกู อนผูมอี ายุ เรามไิ ดมีความสงสยั ในพระผูมีภาคพระเจา วา นพี้ ระศาสดา นีพ้ ระสคุ ต นพี้ ระสัมมา-

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย นิทานวรรค เลม ๒ - หนาท่ี 624สัมพุทธเจา ดวยการเห็นเทาน้ัน ดวยประการฉะน.้ี บทวา สตฺถา เม ภนเฺ ต นี้ มาแลว ๒ ครั้งกจ็ ริง แตพ งึทราบวา ทานกลาวแลว ๓ ครัง้ . เกจิอาจารยแสดงวา ดว ยบทนี้ ดกู อ นผูมอี ายุ เราประกาศความเปน สาวก ๓ คร้ังอยางน้ี. บทวา อชานเฺ วแปลวา ไมร ูอ ย.ู แมในบทท่ี ๒ ก็มีนยั นเ้ี หมือนกนั . บทวา มทุ ฺธาปตสสฺ วิปเตยยฺ ความวา สาวกผูมีจติ เส่อื มใสทุม เทจิตใจทัง้ หมดอยา งน้ีพงึ ทําความเคารพอยา งย่ิงเหน็ ปานน้ี ตอ ศาสดาภายนอกอน่ื ผไู มร ูป ฏญิ ญาวาเรารู ศรี ษะของศาสดานัน้ พึงหลุดจากคอ ดจุ ตาลสุกหลน ฉะนั้น. อธิบายวาก็ศรี ษะพงึ แยกออก ๗ เสยี่ ง. หรือดวยเรอื่ งมีเปรียบเทียบไวอ ยา งไร. หากพระมหากสั สปเถระพงึ ทําความเคารพอยา งย่ิงนี้ ดว ยจติ เลื่อมใสตอมหาสมุทร. มหาสมทุ รจะตอ งถึงความเหือดแหง ดจุ หยาดน้ําที่ใสใ นกระเบื้องรอ น. หากพงึ ทาํ ความเคารพตอ จักรวาล. จกั รวาลตองกระจัดกระจายดุจกําแกลบ. หากพงึ ทาํ ความเคารพตอเขาสิเนร.ุ เขาสิเนรตุ องยอยยบั ดจุ กอนแปงท่ีถูกกาจกิ หากพงึ ทําความเคารพตอ แผนดนิ . แผน ดินตอ งกระจัดกระจายดุจผยุ ผงที่ถกู ลมหอบมา. กก็ ารทาํ ความเคารพของพระ-เถระเห็นปานน้ี ไมสามารถแมเพยี งทําขมุ ขน ณ เบอ้ื งหลังพระบาทสีดุจทองของพระศาสดาใหก าํ เรบิ ได อนึง่ พระมหากสัสปยกไวเ ถิด ภกิ ษุเชนพระมหากัสสปตง้ั พันตงั้ แสน กไ็ มส ามารถแมเพยี งทาํ ขมุ ขนเบือ้ งหลังพระ-บาทของพระทศพลใหก าํ เรบิ ได หรือแมเ พียงผา บงั สุกุลจีวรใหไหวได.ดวยการแสดงความเคารพ จริงอยู พระศาสดามอี านุภาพมากดว ยประการฉะน.ี้ ตสมฺ าตหิ เต กสสฺ ป ความวา เพราะเราเมอ่ื รู เราก็กลา ววา

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย นทิ านวรรค เลม ๒ - หนาที่ 625เรารู และเมอ่ื เห็น เรากก็ ลา ววา เราเหน็ ฉะนัน้ ดกู อ นกัสสป เธอพงึ ศึกษาอยางน้ี. บทวา ตพิ ฺพ แปลวา หนา คือใหญ. บทวา หโิ รตฺตปฺปไดแก หิรแิ ละโอตตัปปะ. บทวา ปจฺจุปฏ ิต ภวสิ ฺสติ ไดแก จักเขาไปตง้ั ไวก อน. อธบิ ายวา จรงิ อยู ผูใ ดยังหิริและโอตตปั ปะใหเ ขา ไปต้งัไวในพระเถระเปน ตน แลวเขาไปหา. แมพ ระเถระเปนตนก็เปนผูมีหริ ิและโอตตปั ปะเขา ไปหาผูนนั้ นี้เปนอานิสงสในขอน้ี ดว ยประการฉะนี้. บทวากุสลปู สหฺ ติ  คอื อาศยั ธรรมเปน กุศล. บทวา อฏกิ ตวฺ า ความวาทําตนใหเ ปน ประโยชนดว ยธรรมนนั้ หรอื ทาํ ธรรมนัน้ ใหเ ปนประโยชนวา นป้ี ระโยชนข องเรา ดังน้ี. บทวา มนสกิ ตฺวา คือตง้ั ไวใ นใจ. บทวาสพฺพเจตโส สมนฺนาหรติ ฺวา ความวา ไมใ หจ ติ ไปภายนอกไดแมแตนอ ยรวบรวมไวดว ยประมวลมาทั้งหมด. บทวา โอหติ โสโต แปลวา เงี่ยห.ูอธิบายวา เธอพึงศึกษาอยา งน้วี า เราจักต้งั ญาณโสตและปสาทโสตแลวฟงธรรมที่เราแสดงแลว โดยเคารพ. บทวา สาตสหคตา จ เม กาย-คตาสติ ความวา กายคตสตสิ มั ปยุตดว ยสขุ ดวยสามารถปฐมฌานในอสุภกรรมฐานและในอานาปานกรรมฐาน. ก็โอวาทนี้มี ๓ อยาง. บรรพชาและอปุ สมบทน้แี ลไดม แี กพ ระ-เถระ. บทวา สาโณ ไดแ ก เปน ผมู กี เิ ลสคอื เปนหน้.ี บทวา รฏปณฑฺ ภุฺชึ ไดแก บรโิ ภคอาหารท่เี ขาใหด วยศรัทธา. จรงิ อยู การบรโิ ภคมี ๔ อยา ง คือ ไถยบริโภค ๑ อิณบรโิ ภค ๑ทายชั ชบรโิ ภค ๑ สามบิ ริโภค ๑. ในบรโิ ภคเหลา น้ัน ภิกษุเปน ผูทศุ ีลแมน งั่ บรโิ ภคในทา มกลางสงฆ กช็ อื่ วา ไถยบรโิ ภค. เพราะเหตไุ รเพราะไมเปน อิสระในปจ จัย ๔. ผูมีศีล ไมพิจารณาบรโิ ภค ชอื่ วา