รายวิชาหลักการบัญชีเบื้องต้น

แกไขเมือ่ พบท่ผี ดิ หรอื เมอ่ื แกไขเมอื่ พบท่ผี ดิ แตหลังการปด บญั ชขี องงวดกอน ทถ่ี กู ตอง วนั ส้ินงวดบัญชี 2,500 กอ นการปด บัญชี 2,500 1. บนั ทกึ จํานวนทบ่ี นั ทกึ ขาดไป เพิม่ เติมดงั นี้ เดบติ กําไรสะสมหรือบัญชที นุ 500 เดบติ วัสดสุ ํานกั งาน 500 เครดิต เงินสด 500 เครดิต เงินสด 500 บนั ทึกเพ่ือแกไ ขทีล่ งผิด บันทกึ จาํ นวนเงินทขี่ าดไป หรอื แกไขโดยขีดฆาจาํ นวนเงินท่ี บันทึกผดิ แลวเขียนจาํ นวนเงินท่ีถูกตอ ง และเซ็นช่อื กํากบั การแกไ ขดังนี้ 2,500 เดบติ วัสดสุ าํ นกั งาน 2,000 วไิ ล เครดิต เงนิ สด 2,000 วิไล 2,500 135 unting Principles)

ตารางที่ 3.1 แสดงการบันทกึ การแกไ ขขอผิดพลาดทางการบัญชี (ตอ ) รายการ บันทกึ บัญชีไมถูกตอง บนั ทกึ บญั ชที 134 3. บันทึกบญั ชผี ิดดาน เดบิต ลูกหน้ี 5,000 5,000 เดบติ เงินสด 5,000 การบัญชสี าํ หรับนักเศรษฐศาสตร (Accounting for Economist) 25X1 เครดิต เงินสด เครดิต ลูกหน้ี พ.ค. 5 ไดรับเงนิ จากลกู หน้ี 5,000 ไมไดล งบัญชี 1. กรณียงั ไมจ ายเงนิ บาท เดบติ เงนิ เดอื น 9,000 4. ไมไ ดลงรายการ 25X1 เครดติ เงินเดือนคา ง พ.ย. 30 เงนิ เดือนประจาํ เดือน หรอื กรณจี ายเงินแลว พ.ย. 25X1 จํานวน เดบิต เงินเดือน 9,000 9,000 บาท เครดิต เงนิ สด 3821302 หลักการบญั ชเี บ้อื งตน (Fundamental Accou

ทถ่ี กู ตอ ง แกไขเมอ่ื พบท่ีผดิ หรือเม่ือ แกไขเมอ่ื พบทีผ่ ดิ แตห ลังการปด 5,000 วันส้ินงวดบัญชี บัญชีของงวดกอ น งจาย 9,000 กอนการปด บัญชี 9,000 เดบิต เงินสด 10,000 เดบิต เงนิ สด 10,000 เครดิต ลูกหน้ี 10,000 เครดิต ลูกหนี้ 10,000 บนั ทึกเพ่อื แกไ ขทลี่ งบญั ชผี ิด บันทึกเพ่ือแกไ ขทีล่ งบญั ชีผิด 1. กรณยี งั ไมจ า ยเงิน 1. กรณยี งั ไมจ ายเงิน เดบติ เงนิ เดอื น 9,000 เดบิต กําไรสะสม หรอื บัญชที ุน เครดิตเงินเดอื นคา งจา ย 9000 9,000 เครดิต เงินเดือนคา งจา ย 9,000 หรือ กรณีจายเงนิ แลว หรือ กรณีจายเงนิ แลว เดบติ เงินเดือน 9,000 เดบติ กําไรสะสม หรือบญั ชีทุน เครดิต เงนิ สด 9,000 9,000 เครดิต เงนิ สด 9,000 136 unting Principles)

เม่ือไดศึกษาวิธีการปรับปรุงรายการบัญชีในวันส้ินงวดมาแลว ตอไปน้ีจะแสดงตัวอยางรายการ ปรับปรุงและการจัดทํางบทดลองหลังปรับปรุงของรานประวิตรคอมพิวเตอร สําหรับงวดบัญชี 1 เดือน ดัง ตวั อยางตอไปนี้ ตัวอยางที่ 3.15 ยอดคงเหลือของบัญชีตาง ๆ สําหรับเดือนกรกฎาคม 25X1 ในงบทดลองกอน ปรบั ปรุงรายการ ณ วนั ที่ 31 กรกฎาคม 25X1 รา นประวติ รคอมพิวเตอร งบทดลอง (กอ นการปรบั ปรุง) วนั ท่ี 31 กรกฎาคม 25X1 ชอ่ื บัญชี เลขท่ี เดบติ เครดติ บญั ชี บาท ส.ต บาท ส.ต. เงินสด 101 160,000 - ลกู หนกี้ ารคา 102 11,200 - วสั ดุในการซอม 103 5,000 - อปุ กรณใ นการซอม 106 100,000 - เคร่อื งใชสาํ นักงาน 107 7,500 - เจาหน้ี 201 5,000 - ต๋วั เงินจา ย 202 45,000 - ทุน – นายประวิตร 301 225,000 - เบิกใชส วนตัว 302 20,000 - รายไดคาซอม 401 73,200 - เงนิ เดือน 501 35,000 - คา เชา 502 9,000 - คานํ้าคาไฟ 503 500 - 348,200 - 348,200 - รายการปรบั ปรุงของรานประวิตรคอมพิวเตอร มีดงั น้ี 1. ประมาณการหนีส้ งสัยจะสูญคิดเปน 1% ของยอดรายได 2. วัสดุในการซอมคงเหลือ ณ ส้ินเดอื น ก.ค. 25X1 จํานวน 4,000 บาท 3. รายไดค า ซอมคางรับจํานวน 30,000 บาท 4. คาเชา ที่ปรากฏในบญั ชีเปนคาเชาสําหรับระยะเวลา 3 เดอื น เร่ิม ก.ค. 25X1 5. คา นาํ้ คา ไฟเดือนกรกฎาคม 25X1 จํานวน 800 บาท ยังไมบันทึกรายการ 6. คดิ คาเสอ่ื มราคาอปุ กรณใ นการซอ มและเครือ่ งใชสํานักงานโดยวธิ เี สน ตรงในอัตรา 5% ตอ ป การบนั ทึกรายการปรบั ปรงุ เปน ดังน้ี 135 3821302 หลักการบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

สมดุ รายวนั ทว่ั ไป หนา 1 เครดิต วัน เดอื น ป รายการ เลขท่ี เดบิต บาท ส.ต. 25X1 บญั ชี บาท ส.ต. 504 732 - ก.ค. 31 หนี้สงสัยจะสญู 102.1 732 - 1,000 - คาเผื่อหนสี้ งสยั จะสูญ 505 1,000 - 30,000 - 103 30,000 - 6,000 - ประมาณคาเผอ่ื หน้สี งสยั จะสญู 1% ของ 6,000 - 104 800 - ยอดรายได (73,200 X 1% = 732) 401 800 - 416 67 416 67 วสั ดใุ นการซอมใชไป 105 31 25 502 31 25 วัสดุในการซอม 503 ปรับปรงุ วัสดใุ นการซอ ม 203 รายไดค า ซอ มคางรับ 504 104.1 รายไดค าซอ ม 505 ปรบั ปรุงรายไดค า งรบั 105.1 คาเชาจา ยลว งหนา คาเชา ปรับปรุงคา เชาจายลวงหนา 2 เดือน คาน้ําคาไฟ คานํ้าคาไฟคา งจา ย ปรับปรงุ คานํา้ คาไฟคา งจายเดือนก.ค.25X1 คาเส่อื มราคา-อุปกรณใ นการซอ ม คาเส่ือมราคาสะสม-อุปกรณใ นการ ซอม ปรับปรุงคาเสื่อมราคาอุปกรณในการซอม 5% ตอป (100,000 × 5% × 1 = 416.67) 12 คา เสื่อมราคา-เครอ่ื งใชส าํ นกั งาน คาเสอื่ มราคาสะสม-เคร่ืองใช สํานักงาน ปรับปรุงคา เสอื่ มราคาเคร่ืองใชสํานกั งาน เดือน ก.ค. 25X1 (7,500 × 5% × 1 = 31.25) 12 งบทดลองหลังการปรบั ปรุง งบทดลองหลังปรับปรุง (adjusted trial balance) เปน งบทดลองทีแ่ สดงยอดคงเหลอื ของบัญชี แยกประเภทหลังจากท่ีไดบันทึกรายการปรับปรุงแลว (สมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชี รบั อนุญาตแหงประเทศ ไทย, 2538, หนา 9) หรอื อาจกลาวไดวา เปนงบทดลองท่ีจดั ทําขึ้นภายหลังจากการบันทึกรายการปรับปรุงในสมุด 136 3821302 หลกั การบญั ชเี บ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

รายวันทั่วไปและผานรายการบัญชีไปบัญชีแยกประเภท มีผลใหยอดดุลในบัญชีแยกประเภททม่ี ีการปรบั ปรุง รายการเปล่ียนแปลงไปจากเดิม จึงตองรวบรวมยอดดุลของบญั ชแี ยกประเภททุกบัญชีไปจัดทํางบทดลองอีกครัง้ เรียกวา งบทดลองหลังปรับปรุงเพ่ือตรวจสอบความถูกตองของผลรวมดานเดบิตตองเทากับผลรวมดานเครดิต กอนที่ จะปดบัญชีและจัดทาํ งบการเงินตอไป ดังนั้นจากรายการปรับปรุงตามตัวอยางท่ี 3.15 เม่ือจัดทํางบทดลองหลังปรับปรุงจะแสดงได ดังนี้ รานประวิตรคอมพวิ เตอร งบทดลอง (หลังปรับปรุง) วันท่ี 31 กรกฎาคม 25X1 ชอ่ื บัญชี เลขที่ เดบติ เครดิต บัญชี บาท ส.ต บาท ส.ต . เงินสด 101 160,000 - ลกู หนี้การคา 102 11,200 - คาเผ่อื หน้สี งสยั จะสญู 102.1 732 - วสั ดใุ นการซอ ม 103 4,000 - รายไดคา ซอมคางรบั 104 30,000 - คา เชาจา ยลวงหนา 105 6,000 - อปุ กรณในการซอ ม 106 100,000 - คาเสือ่ มราคาสะสม-อปุ กรณใ นการซอม 106.1 416 67 เคร่ืองใชส าํ นกั งาน 107 7,500 - คาเส่อื มราคาสะสม-เครอื่ งใชสํานักงาน 107.1 31 25 เจา หน้ี 201 5,000 - ตั๋วเงนิ จาย 202 45,000 - คา นา้ํ คาไฟคางจาย 203 800 - ทุน – นายประวิตร 301 225,000 - เบิกใชสวนตัว 302 20,000 - รายไดค าซอม 401 103,200 - เงินเดือน 501 35,000 - คาเชา 502 3,000 - คา นา้ํ คา ไฟ 503 1,300 - หนสี้ งสยั จะสูญ 504 732 - วัสดใุ นการซอ มใชไป 505 1,000 - คาเส่ือมราคา-อุปกรณใ นการซอม 506 416 67 คา เสื่อมราคา-เคร่อื งใชส ํานักงาน 507 31 25 380,179 92 380,179 92 137 3821302 หลกั การบัญชีเบ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

กระดาษทาํ การ กระดาษทําการ (working sheet or working paper) เปนแบบฟอรมที่รวบรวมขอมูลทางบัญชี เพื่อชวยในการจัดทํางบการเงินใหสะดวกขึ้น กิจการที่มีสมุดบัญชีแยกประเภทจํานวนมากและมีรายการ ปรับปรุงตาง ๆ เกิดขึ้นหลายรายการ สามารถใชกระดาษทําการชวยในการปรับปรุงรายการและจัดทํางบ การเงิน สวนกิจการขนาดเล็กที่มีรายการบัญชีไมมากนัก นักบัญชีจะไมทํากระดาษทําการก็ได ซึ่งสามารถ จัดทํารายการปรับปรุง รายการปดบัญชี จัดทํางบการเงินจากยอดดุลในสมุดบัญชีแยกประเภทท่ัวไปไดโดยตรง โดยไมตองจัดทํากระดาษทําการ อยางไรก็ตามกระดาษทําการไมถือเปนสวนหนึ่งของการบันทึกบัญชี และไมใชงบ การเงินที่เสนอตอผูใชงบการเงินที่เปนบุคคลภายในและภายนอกกิจการ ดังน้ันเมื่อจัดทํารายการปรับปรุงและงบ การเงินในกระดาษทําการเรียบรอยแลวจะตองทาํ รายการปรับปรุงไปบันทึกในสมุดรายวันทั่วไป บันทึกรายการ ปด บญั ชี และจดั ทํางบการเงนิ ตามรปู แบบท่ไี ดก ลา วมาแลว รปู แบบของกระดาษทําการมหี ลายชนดิ คือ กระดาษทําการ 6 ชอ ง ประกอบดว ย งบทดลอง กอนปรับปรุง งบเฉพาะกําไรขาดทุนและงบแสดงฐานะการเงิน กระดาษทําการ 8 ชอง ประกอบดวย งบทดลอง กอนปรับปรุง รายการปรับปรุง งบเฉพาะกําไรขาดทุนและงบแสดงฐานะการเงิน และกระดาษทําการ 10 ชอง ซึ่งประกอบดวย งบทดลองกอนปรับปรุง รายการปรับปรุง งบทดลองหลังปรับปรุงงบกําไรขาดทุน และงบแสดง ฐานะการเงิน นอกจากนี้กระดาษทําการ 10 ชอง เปนกระดาษทําการที่นิยมใช (เกรียงไกร บุญเลิศอุทัย, ฐิตพิ ล โกมทุ พงศ, และธญั ลักษณ วิจติ รสาระวงศ, 2542, หนา 126) กระดาษทําการ 10 ชองมีรูปแบบดงั นี้ 138 3821302 หลกั การบญั ชเี บอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

บรษิ ัท.......................... กระดาษทาํ ก สําหรับระยะเวลา...................ส้นิ สุดวันท.่ี ช่อื บญั ชี เลขที่ งบทดลองกอนปรบั ปรงุ รายการปรับปรุง บญั ชี 139 เดบิต เครดิต เดบิต เครดิต การบญั ชสี าํ หรับนกั เศรษฐศาสตร (Accounting for Economist) 3821302 หลกั การบญั ชีเบื้องตน (Fundamental Accou

..................... การ .................................................... งบทดลองหลังปรบั ปรุง งบเฉพาะกําไรขาดทนุ งบแสดงฐานะการเงิน เดบติ เครดิต เดบิต เครดิต เดบติ เครดิต 164 unting Principles)

ขั้นตอนการจัดทาํ กระดาษทําการ 1. บรรทัดแรก เขียนช่ือกิจการ บรรทัดที่ 2 เขียนคําวา “กระดาษทําการ” และบรรทัดท่ี 3 เขียนคาํ วา “งวดบญั ชีท่จี ดั ทาํ กระดาษทําการ” โดยใหแตล ะบรรทดั สมดุลกนั 2. นํายอดดุลคงเหลือของบัญชีแยกประเภททั่วไปทุกบัญชีมาบันทึกในชอง “งบ ทดลองของกระดาษทาํ การ” เพื่อตรวจสอบความถูกตองของงบทดลองกอนปรับปรุงรายการบญั ชี 3. บันทึกรายการท่ีตองปรับปรุงโดยใสจํานวนเงินลงในชอง “รายการปรับปรุง” และตรงกับ บรรทดั ชื่อบัญชที ่ตี อ งการปรับปรุง หากบัญชีท่ีตองปรับปรุงไมมีปรากฏในงบทดลองใหเขียนช่ือบัญชีตอทายบัญชี ในงบทดลอง และใหใสตัวเลขอางอิงไวหนาจํานวนเงินท่ีปรับปรุง ทั้งดานเดบิตและดานเครดิต เพื่อใหทราบวา เปนรายการปรับปรุงคูที่เทาใด เมื่อบันทึกปรับปรุงบัญชีครบถวนแลวใหรวมยอดดานเดบิตและดานเครดิต หากเทากันแสดงวา ไดบันทึกการปรบั ปรุงบัญชถี ูกตอ งตามหลกั การบญั ชีคู 4. จัดทํางบทดลองหลังปรับปรุงโดยพิจารณาชื่อบัญชีและจํานวนเงินในชอง “งบ ทดลอง” มาปรับดวยจํานวนเงินในชอง “รายการปรับปรุง” (ถามีการปรับปรุง) และแสดงจํานวนเงินใสในชอง “งบทดลองหลังปรับปรุง” ถาบัญชีใดไมมีรายการปรับปรุงจะนําจํานวนเงินเดิมในงบทดลองมาใสในชอง “งบ ทดลองหลังปรบั ปรุง” ตรงตามบัญชนี ้นั ๆ 5. จัดทํางบเฉพาะกําไรขาดทุน โดยนํายอดดุลของบัญชีรายไดและคาใชจายจากชอง “งบ ทดลองหลังปรบั ปรุง” มาแสดงไวในชอง “งบเฉพาะกาํ ไรขาดทุน” จากนั้นรวมยอดดา นเดบติ และดา นเครดติ นํามาเปรียบเทียบหาผลตาง ถาดา นเครดิตสูงกวา ดานเดบิต แสดงวา กิจการมีกําไรใหแ สดงตวั เลขผลตา ง (กาํ ไร) ในชอ งงบกาํ ไรขาดทนุ ดา นเดบิต และหากดานเดบิตสูงกวา ดานเครดิต แสดงวากิจการขาดทุน ใหแสดงตัวเลข ผลตาง (ขาดทุน) ดานเครดิตในชอ งกําไรขาดทนุ แลว รวมยอดดา นเดบติ และดานเครดติ อีกครง้ั ซึ่งสองดาน จะตอ งเทากัน 6. จัดทํางบแสดงฐานะการเงิน โดยนํายอดดุลของบัญชีสินทรัพย หนี้สินและสวนของ เจาของมาแสดงไวในชอง “งบแสดงฐานะการเงิน” และนําผลตางกําไรหรือขาดทุนจากการคํานวณในชองงบ กําไรขาดทุนมาแสดงในชองงงบแสดงฐานะการเงิน หากเปนกําไรจะอยูดานเครดิต แตถาขาดทุนจะอยูดาน เดบิต แลวรวมยอดดานเดบติ และดา นเครดิต ซง่ึ สองดานจะตองเทา กัน จากการศึกษาขั้นตอนการจัดทาํ กระดาษทําการแลว สามารถแสดงในรปู แบบกระดาษทําการ 10 ชอ ง ของรา นประวติ รคอมพวิ เตอรไ ดด ังตวั อยางที่ 3.16 ตวั อยางที่ 3.16 ตอไปเปนตวั อยางการจัดทาํ กระดาษทาํ การชนดิ 10 ชอ งของรานประวติ ร คอมพิวเตอร 140 3821302 หลกั การบัญชเี บื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

สาํ หรบั ระยะ ช่ือบัญชี เลขท่ี งบทดลองกอนการปรบั ปรงุ รายการปรับปรงุ บัญชี เงนิ สด 101 เดบติ เครดติ เดบิต เค ลกู หนก้ี ารคา 102 160,000 - วัสดใุ นการซอม 103 11,200 - อปุ กรณใ นการซอ ม 106 เคร่ืองใชสาํ นักงาน 107 5,000 - ( เจา หนี้ 201 1,00 141 ตว๋ั เงินจา ย 202 การบัญชสี าํ หรับนักเศรษฐศาสตร (Accounting for Economist) ทุน – นายประวิตร 301 100,000 - เบกิ ใชสว นตวั 302 7,500 - รายไดค าซอม 401 5,000 - 45,000 - เงนิ เดือน 501 225,000 - - คา เชา 502 20,000 - - คา น้าํ คาไฟ 503 73,200 (3)30,0 35,000 - ( 9,000 - 6,00 500 - (5) 800 - 348,200 - 348,200 3821302 หลกั การบญั ชีเบือ้ งตน (Fundamental Accou

รา นประวิตรคอมพิวเตอร กระดาษทําการ ะเวลา 1 เดอื น สิ้นสุด 31 กรกฎาคม 25X1 งบทดลองหลงั การปรบั ปรุง งบเฉพาะกําไรขาดทนุ งบแสดงฐานะการเงิน ครดติ เดบิต เครดติ เดบิต เครดติ เดบิต เครดติ 160,000 - 160,000 - 11,200 - 11,200 - (2) - 4,000 - 4,000 - 00 100,000 - 100,000 - 7,500 - 7,500 - 5,000 - 5,000 - 45,000 - 45,000 - 225,000 - 225,000 - 20,000 - - 20,000 - 00 - 103,200 103,200 - 0 35,000 - 35,000 - 3,000 - (4) - 3,000 - 1,300 - 00 1,300 - 164 unting Principles)

ชอ่ื บญั ชี เลขท่ี งบทดลองกอนการปรบั ปรงุ รายการปรบั ปรงุ บัญชี หนส้ี งสัยจะสญู เดบติ เครดติ เดบิต เค คา เผอ่ื หน้สี งสยั จะสญู 504 (1) 732 - 102. 1 ( 73 142 วสั ดใุ นการซอมใชไป 505 (2) 1,000 - การบัญชสี าํ หรับนักเศรษฐศาสตร (Accounting for Economist) รายไดค า ซอมคางรบั 104 (3) 30,000 - คา เชา จายลว งหนา 105 (4) 6,000 - คา นา้ํ คา ไฟคา งจา ย 203 (6) 416 6 ( 7 80 คาเสื่อมราคา-อปุ กรณใ นการซอม 506 (7) 31 2 ( คา เสอ่ื มราคาสะสม-อปุ กรณในการ 104. 5 41 ซอ ม 1 3 คาเสอ่ื มราคา-เครื่องใชส าํ นกั งาน 507 38,97 คา เส่อื มราคาสะสม-เครอื่ งใช 105. สํานกั งาน 1 38,979 9 2 กําไรสทุ ธิ 3821302 หลักการบัญชเี บื้องตน (Fundamental Accou

งบทดลองหลงั การปรบั ปรงุ งบกําไรขาดทนุ งบดลุ ครดติ เดบติ เครดติ เดบิต เครดติ เดบติ เครดติ 732 - 732 - (1) - 732 - 732 - 32 1,000 - 1,000 - 30,000 - - 30,000 - 6,000 6,000 - (5) - 800 - - 338,700 800 - 00 - 338,700 416 67 416 6 7 (6) 67 416 6 416 6 16 7 7 31 25 31 2 5 31 25 31 2 31 2 79 92 5 5 380,179 92 380,17 9 41,479 9 103,200 - 276,979 9 9 2 2 103,200 2 61,720 0 61,720 0 8 8 103,200 - - 338,700 - 165 unting Principles)

2. การจดั ทํางบการเงนิ การจดั ทาํ งบการเงนิ เปน การจดั เก็บตวั เลขทางการบญั ชมี าจดั ทาํ รายงานตามรูปแบบและ วิธกี ารท่ีกําหนดไว ในการจัดเก็บตวั เลขและรายการบญั ชนี ้นั สามารถจัดทําได 2 กรณี คือ 2.1 กรณไี มไ ดจดั ทํากระดาษทําการ จดั เก็บตัวเลขจากบัญชแี ยกประเภทตา ง ๆ ในงบทดลอง หลังปรบั ปรงุ บัญชมี าจดั ทํางบการเงนิ เชน บัญชีรายไดและคา ใชจ า ยนํามาจัดทํางบกําไรขาดทนุ และบญั ชี สินทรัพย หนสี้ นิ และสว นของเจา ของนาํ มาจดั ทาํ งบแสดงฐานะการเงิน 2.2 กรณีจดั ทํากระดาษทําการ จดั เกบ็ ตัวเลขและชือ่ บัญชีแยกประเภทตา ง ๆ จากชองงบ กาํ ไรขาดทุนในกระดาษทําการนาํ มาจัดทาํ งบกาํ ไรขาดทุนซึ่งประกอบดวยบัญชีรายไดและคาใชจ า ยและชอง งบแสดงฐานะการเงิน ในกระดาษทาํ การนาํ มาจัดทาํ งบแสดงฐานะการเงนิ ซึ่งประกอบดวยบัญชีสินทรพั ย หนี้สนิ และสว นของเจาของ ตวั อยางท่ี 3.17 ตอไปนี้เปน การแสดงการจัดทํางบการเงนิ จากกระดาษทําการ จากตัวอยา งท่ี 3.16 รา นประวิตรคอมพิวเตอร งบเฉพาะกาํ ไรขาดทนุ สําหรับเดือน ส้นิ สุดวนั ท่ี 31 กรกฎาคม 25X1 หนว ย : บาท รายได: รายไดคา ซอม 103,200.00 คา ใชจา ย: เงนิ เดอื น 35,000.00 คาเชา 3,000.00 คา น้าํ คาไฟ 1,300.00 หนสี้ งสยั จะสูญ 732.00 วัสดใุ นการซอมใชไป 1,000.00 คา เสอ่ื มราคา-อุปกรณในการซอ ม 416.67 คาเสื่อมราคา-เครือ่ งใชสํานกั งาน 31.25 41,479.92 กําไรสุทธิ 61,720.08 143 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

รา นประวติ รคอมพวิ เตอร งบแสดงฐานะการเงิน ณ 31 กรกฎาคม 25X1 หนวย : บาท สนิ ทรพั ย สินทรพั ยหมนุ เวียน เงนิ สด 160,000.00 ลกู หนีก้ ารคา 11,200.00 10,468.00 4,000.00 หกั คาเผ่อื หนี้สงสยั จะสูญ 732.00 30,000.00 6,000.00 210,468.00 วสั ดุในการซอ ม 99,583.33 รายไดคาซอ มคางรบั 7,468.75 107,052.08 คาเชา จา ยลว งหนา 317,520.08 สินทรัพยไมห มนุ เวยี น อุปกรณใ นการซอม 100,000.00 หกั คาเสอ่ื มราคาสะสม-อุปกรณในการซอม 416.67 เคร่อื งใชส ํานักงาน 7,500.00 หัก คาเสือ่ มราคาสะสม-เครอ่ื งใชสาํ นักงาน 31.25 รวมสินทรพั ย หนส้ี นิ และสว นของเจาของ หน้สี ินหมุนเวยี น 5,000.00 เจา หนก้ี ารคา 45,000.00 ตว๋ั เงนิ จาย คานํ้าคาไฟคางจาย 800.00 รวมหนี้สินหมุนเวยี น 50,800.00 สวนของเจา ของ 225,000.00 ทุน 61,720.08 บวก กาํ ไรสุทธิ 286,720.08 20,000.00 หกั เบิกใชส ว นตวั 266,720.08 รวมหน้สี นิ และสวนของเจา ของ 317,520.08 144 3821302 หลกั การบญั ชเี บ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

รายการปด บัญชี รายการปด บญั ชี ความหมายตามศัพทบ ัญชขี องสมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชีรับอนุญาตแหง ประเทศไทย (2548, หนา 30) หมายถึง “การปดบัญชีรายไดและคาใชจายเขาบัญชีกําไรขาดทุน ณ วันสิ้นรอบ ระยะเวลาบัญชี หรือ ณ วันใดวันหน่ึง” หรืออาจกลาวไดวาเปนการโอน ยอดดุลของบัญชีรายไดและคาใชจาย ไปยงั บัญชีกาํ ไรขาดทุน โดยการบนั ทึกในสมดุ รายวันทวั่ ไปและผา นรายการไปสมุดบัญชแี ยกประเภท ซ่ึงจะมีผล ทําใหบัญชีรายไดและบัญชีคาใชจายมียอดดุลเปนศูนย แตดุลรายไดและคาใชจายจะไปปรากฏในบัญชีกําไร ขาดทุนตามดานเดิม คือ รายการรายได ยอดเงินอยูดานเครดิตและคาใชจายยอดเงินอยูดานเดบิต และเพื่อให ทราบผลการดาํ เนินงานของกิจการในแตละงวดบัญชีจึงตองมีการเปรียบเทียบรายไดและคาใชจายในบัญชีกําไร ขาดทุน เพื่อใหทราบวามีกําไรหรือขาดทุนเทาใด โดยการโอนปดยอดดุลของบัญชีกําไรขาดทุนไปเขาบัญชีทุน หรอื บัญชีกาํ ไรสะสม (กรณีเปน บริษัท) สําหรบั ขั้นตอนการปดบัญชีมดี ังน้ี 1. โอนบญั ชรี ายไดท กุ บญั ชไี ปบัญชีกําไรขาดทุน ดังน้ี เดบิต รายได XX เครดิต กําไรขาดทุน XX โอนปดบัญชีรายไดไปบัญชกี ําไรขาดทุน 2. โอนปด บัญชคี า ใชจ า ยทุกบัญชไี ปบญั ชีกําไรขาดทนุ ดังน้ี เดบติ กําไรขาดทนุ XX เครดติ คา ใชจ าย XX โอนปด บญั ชคี าใชจายไปบัญชีกําไรขาดทนุ 3. โอนปดบัญชีกําไรขาดทุนไปบัญชีทุน (สําหรับกิจการเจาของคนเดียว) หรือบัญชีกําไรสะสม (สาํ หรบั กิจการประเภทบรษิ ทั ) ซึง่ สามารถกระทําได 2 กรณี คือ 3. 1 กรณมี ผี ลกําไร เดบติ กําไรขาดทุน XX เครดติ กําไรสะสม/ทุน XX โอนปดบญั ชีกาํ ไรขาดทุนไปบญั ชกี าํ ไรสะสม หรือบญั ชีทุน 3. 2 กรณมี ีผลขาดทนุ เดบิต กาํ ไรสะสม/ทนุ XX เครดิต กําไรขาดทนุ XX โอนปดบัญชกี ําไรขาดทุนไปบญั ชีกําไรสะสม หรอื บญั ชีทุน 4. โอนปดบัญชีเบิกใชสวนตัวไปบัญชีทุน(สําหรับกิจการของคนเดียว) หรือโอนปดบัญชีเงินปน ผล (ถา มกี ารปน ผล) ไปบญั ชกี าํ ไรสะสม (สําหรับกิจการประเภทบริษทั ) ดงั น้ี เดบิต กาํ ไรสะสม/ทนุ XX เครดติ เงนิ ปนผล/เบิกใชส วนตัว XX โอนปด บญั ชีเบิกใชสวนตวั ไปบญั ชีทนุ 145 3821302 หลกั การบญั ชเี บ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

ตวั อยา งท่ี 3.18 ตอไปนีเ้ ปน ตวั อยางแสดงการบันทึกรายการปดบัญชีในสมุดรายวันท่ัวไปและ การผานรายการบัญชีไปบญั ชีแยกประเภททว่ั ไป สมดุ รายวนั ทัว่ ไป หนา 1 วนั เดือน ป รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 25X1 บญั ชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 31 รายไดคา ซอ ม 401 103,200 - กําไรขาดทุน 303 103,200 - โอนปด บัญชีรายไดคา ซอมเขา บญั ชกี าํ ไรขาดทนุ กําไรขาดทุน 303 41,479 92 เงินเดอื น 501 35,000 - คาเชา 502 3,000 - คา นา้ํ คาไฟ 503 1,300 - หนี้สงสัยจะสญู 504 732 - วัสดใุ นการซอมใชไป 505 1,000 - คาเสื่อมราคา-อปุ กรณใ นการซอ ม 506 416 67 คาเส่อื มราคา-เครือ่ งใชสาํ นกั งาน 507 31 25 โอนปดบัญชีคาใชจายตาง ๆ เขาบัญชีกําไร ขาดทุน กาํ ไรขาดทุน 303 61,720 08 ทนุ -นายประวิตร 301 61,720 08 โอนปด บัญชีกําไรขาดทุนไปบญั ชีทนุ ทุน-นายประวิตร 301 20,000 - เบกิ ใชสวนตวั 302 20,000 - โอนปด ถอนใชสว นตวั ไปบญั ชีทนุ การผานรายการปด บญั ชีจากสมดุ รายวนั ท่ัวไปไปบัญชแี ยกประเภท เปนดังน้ี บัญชรี ายไดค าซอ ม เลขท่ี 401 25X1 25X1 ก.ค. 31 กาํ ไรขาดทนุ รว.1 103,200 - ก.ค. 9 เงินสด รว.1 62,000 - 25 ลกู หน้กี ารคา รว.1 11,200 - 31 รายไดค า งรบั รว.1 30,000 - 103,200 - 103,200 - 146 3821302 หลกั การบัญชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

บัญชเี งินเดอื น เลขที่ 501 25X1 25X1 ก.ค. 31 เงนิ สด รว.1 35,00 - ก.ค. 31 กาํ ไรขาดทนุ รว.1 35,000 - 35,000 - 35,000 - 25X1 บัญชีคาเชา เลขที่ 502 ก.ค. 13 เงินสด 25X1 6,000 - รว.1 9,000 - ก.ค. 31 คา เชา จาย 3,000 - ลว งหนา รว.1 9,000 - กาํ ไรขาดทุน รว.1 9,000 - บญั ชคี า นํา้ คา ไฟ เลขที่ 503 25X1 25X1 ก.ค. 31 เงนิ สด รว.1 500 - ก.ค. 31 กําไรขาดทนุ รว.1 1,300 - คา นา้ํ คา ไฟคาง จา ย รว.1 800 - 1,300 - 1,300 - บญั ชีหนี้สงสัยจะสูญ เลขที่504 25X1 25X1 ก.ค. 31 คาเผื่อหน้ีสงสัย ก.ค. 31 กําไรขาดทุน รว.1 732 - จะสญู 732 - 732 - 732 - 25X1 บัญชีวัสดุในการซอ มใชไ ป เลขท่ี 505 ก.ค. 31 วสั ดุในการ 25X1 รว.1 1,000 - ซอม ก.ค. 31 กาํ ไรขาดทนุ 1,000 - รว.1 1,000 - 1,000 - 147 3821302 หลักการบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

บญั ชีคาเส่ือมราคา-อุปกรณในการซอ ม เลขที่ 506 รว.1 416 67 25X1 25X1 416 67 ก.ค. 31 คาเสื่อมราคา ก.ค. 31 กาํ ไรขาดทุน สะสม – อปุ กรณใ นการ รว.1 416 67 ซอม 416 67 บัญชคี าเสื่อมราคา-อุปกรณใ นการซอม เลขที่ 507 รว.1 31 25 25X1 25X1 ก.ค. 31 31 25 คา เส่อื มราคา ก.ค. 31 กําไรขาดทนุ สะสม – เครื่องใช สาํ นกั งาน รว.1 31 25 31 25 บัญชีทุน - ประวติ ร เลขที่ 301 25X1 25X1 รว.1 225,000 - รว.1 61,720 08 ก.ค. 31 เบิกใชสวนตวั รว.1 20,000 - ก.ค. 31 บัญชตี างๆ 286,720 08 ยอดยกไป 3 266,720 08 กําไรขาดทนุ 3 266,720 08 286,720 08 ส.ค. 1 ยอดยกมา บญั ชีเบกิ ใชส ว นตวั เลขท่ี 302 25X1 25X1 ก.ค. 28 เงนิ สด รว.1 20,000 - ก.ค. 31 ทนุ -นายประวติ ร รว.1 20,000 - 20,000 - 20,000 - 148 3821302 หลักการบญั ชีเบ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

25X1 รว.1 บัญชีกําไรขาดทุน เลขท่ี 303 ก.ค. 31 เงินเดือน รว.1 25X1 รว.1 103,200 - คาเชา 35,000 - ก.ค. 31 รายไดคา ซอม 3,000 - วัสดุในการซอม รว.1 ใชไ ป รว.1 1,000 - คานํ้าคา ไฟ 1,300 - หน้ีสงสัยจะสูญ รว.1 732 - คาเส่อื มราคา- รว.1 416 67 อปุ กรณในการ ซอ ม รว.1 31 25 คาเส่ือมราคา- รว.1 61,720 08 เคร่ืองใช สํานกั งาน ทุน-นายประวติ ร 103,200 - 103,200 - หลังจากบันทึกปดบัญชีในสมุดรายวันทั่วไป และผานบัญชีไปสมุดบัญชีแยกประเภทแลว บัญชี รายได บัญชีคาใชจาย บัญชีกําไรขาดทุน และบัญชีเบิกใชสวนตัวจะมียอดดุลเปนศูนย บัญชีแยกประเภท ดังกลาวนี้ เรียกไดวาเปนบัญชีชั่วคราว หรือบัญชีในนาม (temporary accounts หรือ nominal accounts) ซ่ึง เปดขนึ้ ภายในรอบระยะเวลาบัญชี และเมือ่ สิน้ งวดจะถูกปดลงและจะเปดบญั ชีข้นึ ใหมในงวดบญั ชีถัดไป การหายอดคงเหลอื ของบญั ชที ่ีไมไ ดปด การหายอดคงเหลือของบัญชีที่ไมไดปด หมายถึง การหายอดดุลของบัญชีที่เหลืออยูหลังจากการ บันทึกปดบัญชีเมื่อวันส้ินงวด บัญชีที่เหลืออยูไดแก บัญชีสินทรัพย หนี้สิน และทุน หรือสวนของเจาของ จะมี ยอดดุลยกไปตนงวดบัญชีถัดไป และบัญชีที่เหลืออยูนี้จัดเปนบัญชีถาวร หรือบัญชีแท (permanent accounts หรือ red accounts) (ธารี หิรัญรัศมี,พลพธู ปยวรรณ, และ วรศักดิ์ ทุมมานนท, 2548, หนา 92) วิธีการหายอดดุลยกไปของบัญชีท่ีเหลืออยู ณ วันสิ้นงวด เพ่ือใหไดยอดยกไปในงวดบัญชีถัดไป และเพอื่ นําไปแสดงฐานะทางการเงนิ ในงบดลุ ณ วันสิ้นงวด มีข้นั ตอนในการจัดทําไดดงั น้ี 1. รวมจํานวนเงินดานเดบิตและดานเครดิต และหาผลตางของดานเดบิตกับเครดิตของแตละ บญั ชีจะไดย อดดลุ ของบัญชีเหลานี้ 149 3821302 หลกั การบญั ชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

2. ดานที่มียอดรวมตํ่ากวาใหเขียน “วันที่สิ้นงวด” ในชองวันเดือนป เขียนคําวา “ยอดยกไป” ในชองรายการเขียน “เงินผลตาง” หรือ “ยอดดุล” ท่ีหาไดจากขอ 1 ในชองจํานวนเงินซึ่งจะเทากันและเขียน เครอ่ื งหมาย “3” ในชองหนาบญั ชี ขีดเสน ใตจาํ นวนเงนิ ท้ัง 2 ดาน 3. เขียนจํานวนเงินรวมใตเสน ท้ังดานเดบิต และเครดติ แลวขีดเสนใต 2 เสน 4. บรรทัดถัดมา เขียนคําวา “ยอดยกมา” ในดานตรงกันขามกับยอดยกไป เขียน“วันท่ีเริ่มตน ของงวดบัญชี” ในชองวันเดือนป เขียนเคร่ืองหมาย “3” ในชองหนาบัญชี เขียนจํานวนเงินยอดยกมาโดยใช จาํ นวนเดยี วกบั ยอดยกไปในชอ งจาํ นวนเงิน สําหรับบัญชีที่มีรายการบัญชีเพียงรายการเดียวใหเขียนดานตรงขามกับรายการบัญชี โดยเร่ิม เขียน “วันท่ีสิ้นงวด” ในชองวันเดือนป เขียนคําวา “ยอดยกไป” ในชองรายการและเขียนเครื่องหมาย “3” ใน ชอ งหนา บัญชี เขยี น “จํานวนเงนิ ทเ่ี ทา กนั ” ในชอ งจาํ นวนเงิน ขีดเสนใตและรวมยอดเงินท้ังดานเดบิตและเครดิต จากนั้นกลับมาดานเดิมเขียน “วันที่เริ่มงวดบัญชีถัดไป” เขียนคําวา “ยอดยกมา” ในชองรายการและเขียน เคร่อื งหมาย “3” ในชอ งหนา บญั ชี เขยี น “จํานวนเงินท่ีเทากับยอดยกไป” ในชองจํานวนเงิน ตัวอยางท่ี 3.19 การหายอดคงเหลือยกไปของบัญชีที่ไมไดปด ไดแก บัญชีสินทรัพย บัญชีหนี้สิน และบัญชสี ว นของเจาของ ของรานประวติ รคอมพวิ เตอร บัญชเี งินสด เลขที่ 101 25X1 25X1 ก.ค. 2 ทุน-นายประวติ ร รว.1 200,000 - ก.ค. 5 เครื่องใชส ํานกั งาน รว.1 7,500 - 9 รายไดค าซอ ม รว.1 62,000 - 13 คา เชา รว.1 9,000 - 22 เจาหน้ีการคา รว.1 30,000 - 28 เบกิ ใชส ว นตัว รว.1 20,000 - 31 เงินเดือน รว.1 35,000 - คานํา้ คาไฟ รว.1 500 - ยอดยกไป 3 160,000 - 262,000 - 262,000 - ส.ค. 1 ยอดยกมา 3 160,000 - 25X1 บัญชีลกู หน้ีการคา เลขท่ี 102 ก.ค 15 รายไดค า ซอม 25X1 3 11,200 - ส.ค. 1 ยอดยกมา รว.1 11,200 - ก.ค 31 ยอดยกไป 11,200 - 11,200 - 3 11,200 - 150 3821302 หลกั การบญั ชเี บ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

25X1 บัญชีคา เผ่อื หน้ีสงสยั จะสูญ เลขที่ 102.1 ก.ค 31 ยอดยกไป 25X1 รว.1 732 - 3 732 - ก.ค 31 หน้สี งสยั จะสูญ 732 - 732 - 3 732 - ส.ค. 1 ยอดยกมา บญั ชวี ัสดุในการซอ ม เลขท่ี 103 25X1 25X1 ก.ค 18 เจา หนี้การคา รว.1 5,000 - ก.ค 31 วสั ดใุ นการซอม ส.ค. 1 ยอดยกมา ใชไ ป รว.1 1,000 - 4,000 - ยอดยกไป 3 5,000 - 5,000 - 3 4,000 - - 25X1 บัญชีรายไดคา ซอมคา งรับ เลขที่ 104 ก.ค 31 รายไดคาซอ ม 25X1 3 30,000 - ส.ค. 1 ยอดยกมา รว.1 30,000 - ก.ค 31 ยอดยกไป 30,000 - 30,000 - 3 30,000 - 25X1 บัญชคี าเชา จา ยลวงหนา เลขที่ 105 ก.ค 31 คา เชา 25X1 3 6,000 - ส.ค. 1 ยอดยกมา รว.1 6,000 - ก.ค 31 ยอดยกไป 6,000 - 6,000 - - 3 6,000 - 151 3821302 หลักการบญั ชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

25X1 บัญชีอุปกรณในการซอม ยอดยกไป เลขที่ 106 ก.ค 1 ทุน-นายประวติ ร 25X1 3 100,000 - 12 เจา หนี้ รว.1 25,000 - ก.ค 31 100,000 - รว.1 75,000 - ส.ค. 1 ยอดยกมา 100,000 - 3 100,000 - 25X1 บัญชคี าเสอ่ื มราคาสะสม-อุปกรณใ นการซอ ม เลขท่ี 106.1 ก.ค 31 ยอดยกไป 25X1 รว. 416 67 3 416 67 ก.ค 31 คาเสอ่ื มราคา- 1 อุปกรณใ นการ 416 67 ซอม 3 416 67 416 67 ส.ค. 1 ยอดยกมา 25X1 บัญชเี ครือ่ งใชสาํ นักงาน เลขท่ี 107 ก.ค 5 เงินสด 25X1 3 7,500 - ส.ค. 1 ยอดยกมา รว.1 7,500 - ก.ค 31 ยอดยกไป 7,500 - 7,500 - 25X1 ก.ค 31 ยอดยกไป 3 7,500 - บัญชีคา เสอ่ื มราคาสะสม-อุปกรณในการซอ ม เลขท่ี 107.1 25X1 3 31 25 ก.ค 31 คาเสอ่ื มราคา- เครอ่ื งใช รว. 31 25 สาํ นกั งาน 1 31 25 31 25 ส.ค. 1 ยอดยกมา 3 31 25 152 3821302 หลักการบัญชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

บัญชีเจาหน้ี เลขที่ 201 25X1 25X1 ก.ค 22 เงนิ สด รว.1 30,000 - ก.ค .12 อปุ กรณใ นการ รว.1 75,000 - ตั๋วเงินจาย ซอ ม ยอดยกไป รว.1 45,000 - 18 วัสดุในการซอ ม รว.1 5,000 - 25X1 ก.ค 31 ยอดยกไป 3 5,000 - 80,000 - 80,000 - ส.ค. 1 ยอดยกมา 3 5,000 - บญั ชีต๋วั เงนิ จา ย เลขท่ี 202 25X1 รว.1 45,000 - 3 45,000 - ก.ค 22 เจาหน้ี 45,000 - 45,000 - 3 45,000 - ส.ค. 1 ยอดยกมา 25X1 3 บัญชคี าน้ําคาไฟคางจาย เลขท่ี 203 ก.ค 31 ยอดยกไป 25X1 รว.1 800 - 800 - ก.ค 31 คา นํ้าคาไฟ 800 - 800 - 3 800 - ส.ค. 1 ยอดยกมา 25X1 เบิกใชสว นตัว บัญชที ุน - ประวิตร บญั ชีตางๆ เลขท่ี 301 ก.ค. 31 ยอดยกไป 25X1 กําไรขาดทุน รว.1 225,000 - รว.1 20,000 - ก.ค. 31 ยอดยกมา รว.1 61,720 08 3 266,720 08 286,720 08 286,720 08 3 266,720 08 ส.ค. 1 153 3821302 หลกั การบญั ชเี บ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

งบทดลองหลังปด บัญชี งบทดลองหลังปดบัญชี (closing trial balance) คือ “งบทดลองท่ีจัดทําข้ึนหลังการปดบัญชี” (สมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชีรับอนุญาตแหงประเทศไทย, 2538, หนา 31) เปนการรวบรวมยอดดุลของบัญชีท่ี เหลืออยูห ลังจากการปดบญั ชีในวนั สน้ิ งวดบญั ชี เพ่ือสรุปบัญชีที่คงเหลือยกไปท้ังหมด ไดแก บัญชีสินทรัพย หน้ีสิน และสวนของเจาของ จะมียอดดุลของบัญชีเพื่อยกไปงวดบัญชีถัดไป และนําไปจัดทํางบแสดงฐานะการเงินของ กิจการในวนั สิ้นงวดบญั ชี ตวั อยางที่ 3.20 ตอ ไปนเี้ ปน ตวั อยางการแสดงงบทดลองหลงั ปด บญั ชี รา นประวติ รคอมพวิ เตอร งบทดลองหลงั ปดบญั ชี วันที่ 31 กรกฎาคม 25X1 ช่อื บญั ชี เลขที่ เดบิต เครดิต บญั ชี บาท ส.ต บาท ส.ต. เงินสด 101 160,000 - ลูกหนกี้ ารคา 102 11,200 - คา เผ่ือหน้สี งสัยจะสูญ 102.1 732 - วสั ดใุ นการซอม 103 4,000 - รายไดคา ซอมคา งรบั 104 30,000 - คาเชาจายลวงหนา 105 6,000 - อุปกรณในการซอม 106 100,000 - คา เส่ือมราคาสะสม-อุปกรณในการซอม 106.1 416 67 เครื่องใชสาํ นกั งาน 107 7,500 - คาเสอื่ มราคาสะสม-เคร่อื งใชสาํ นักงาน 107.1 31 25 เจาหน้ี 201 5,000 - ตวั๋ เงินจาย 202 45,000 - คา น้าํ คา ไฟคา งจา ย 203 800 - ทนุ – นายประวิตร 301 266,720 08 318,700 - 318,700 - รายการเปด บญั ชี รายการเปดบัญชี (opening entries) เปนการบันทึกบัญชีที่มียอดคงเหลือของบัญชีตาง ๆ หลังจากการปดบัญชีงวดกอนในสมุดรายวันทั่วไป เมื่อเริ่มงวดบัญชีใหมจะนํายอดคงเหลือของทุกบัญชีมาลง บันทึกในสมุดรายวันทั่วไป อันเปนการบันทึกรายการเปดบัญชี ณ วันเร่ิมงวดบัญชีใหม จากนั้นจึงผานรายการ 154 3821302 หลกั การบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

จากสมุดรายวันท่ัวไป ไปยังสมุดบัญชีแยกประเภท การบันทึกเปดบัญชีจะเปนประโยชนในการอางอิง และ ปองกันการบนั ทึกยอดคงเหลอื ยกมาผดิ พลาดดว ย ตัวอยางท่ี 3.21 ตอไปน้ีเปนตัวอยางการแสดงการบันทึกรายการเปดบัญชีใน สมุดรายวัน ทวั่ ไปของรานประวิตรคอมพวิ เตอรต อ จากตัวอยา งท่ี 3.20 สมดุ รายวนั ทวั่ ไป หนา 1 วัน เดอื น ป รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ส.ค. 1 เงินสด 101 160,000 - ลูกหนก้ี ารคา 102 11,200 - วัสดุในการซอ ม 103 4,000 - รายไดคาซอมคา งรบั 104 30,000 - คาเชาจา ยลว งหนา 105 6,000 - อุปกรณในการซอม 106 100,000 - เครื่องใชส ํานักงาน 107 7,500 - คาเผอื่ หนี้สงสยั จะสูญ 102.1 732 - คาเส่ือมราคาสะสม-อปุ กรณใ นการ- 106.1 416 67 ซอม 107.1 31 25 คาเสอ่ื มราคาสะสม-เครอ่ื งใช- 201 5,000 - สํานกั งาน 202 45,000 - เจาหนี้ 203 800 - ตวั๋ เงินจา ย 301 266,720 08 คานาํ้ คา ไฟคา งจา ย ทนุ – นายประวิตร บันทึกรายการเปดบญั ชี การโอนกลบั รายการ การโอนกลับรายการ (reversing entries) คือ การกลับรายการปรับปรุงท่ีไดปรับปรุงไว ณ วัน สิ้นงวดบญั ชที ผ่ี านมาเฉพาะรายการปรับปรุงบางรายการเทาน้ัน (เสนีย พวงยานี, 2548, หนา 151) โดยบันทึก โอนกลับรายการปรับปรงุ ในสมดุ รายวนั ทว่ั ไปในวนั ขน้ึ งวดบัญชีใหม สําหรับรายการท่ีตองนํามาบันทึกโอนกลับรายการ จะเปนกรณีท่ีกิจการเลือกใชวิธีการบันทึก บัญชีรายไดและคาใชจายท้ังจํานวน เม่ือไดรับเงินสด หรือจายคาใชจายเปนเงินสด โดยไมคํานึงถึงสวนที่เปน รายไดหรือคาใชจายของงวดบัญชีถัดไป หรือมีรายไดและคาใชจายของงวดบัญชีเกิดข้ึนแลวแตไมบันทึกบัญชี เนื่องจากยังไมไดรับเงินสดหรือจายเงินสด เม่ือถึงวันสิ้นงวดบัญชีจึงตองปรับปรุงรายการเปนบัญชีรายไดรับ 155 3821302 หลกั การบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

ลวงหนา คาใชจายจายลวงหนา รายไดคางรับและคาใชจายคางจาย แลวแตกรณี เพ่ือใหเปนไปตามเกณฑคง คาง ดังนั้นเม่ือวันขึ้นงวดบัญชีใหมจึงบันทึกโอนกลับรายการปรับปรุงบัญชีดังกลาวเขาบัญชีเดิมเพื่อความ สะดวกในการบนั ทึกบญั ชีในงวดใหม และใหเปนวิธีการบนั ทกึ บญั ชใี นแนวเดยี วกัน ตอไปนี้เปนตัวอยางการบันทกึ โอนกลับรายการปรับปรงุ บัญชี ดังนี้ 1. บัญชคี าใชจายลวงหนา เกดิ จากการปรบั ปรงุ บญั ชีในวันส้ินงวดบัญชี เน่อื งมาจากกรณี การบนั ทกึ บญั ชีเปน คาใชจายทง้ั จาํ นวน การบันทกึ บัญชีเปนดังน้ี รายการปรับปรุง การโอนกลับรายการ 25X1 25X2 ธ.ค. 31 เดบติ คาเชา จายลวงหนา XX ม.ค. 1 เดบิต คาเชา XX เครดติ คา เชา XX เครดติ คาเชาจายลวงหนา XX ปรับปรุงคา เชาจา ยลวงหนา บนั ทึกโอนกลบั รายการบญั ชคี า เชา จายลว งหนา 2. บัญชรี ายไดรบั ลว งหนา เกดิ จากการปรบั ปรุงบัญชใี นวันสน้ิ งวดบัญชี เนอ่ื งมาจากกรณี บันทึกเปน บญั ชีรายไดทงั้ จํานวนไว การบนั ทึกบญั ชีเปนดังน้ี รายการปรับปรงุ การโอนกลบั รายการ 25X1 25X2 ธ.ค. 31 เดบติ รายไดรบั XX ม.ค. 1 เดบิต รายไดรับลว งหนา XX เครดติ รายไดรับลวงหนา XX เครดติ รายไดร ับ XX ปรบั ปรุงรายไดร บั ลวงหนา บันทึกโอนกลับรายการบัญชีรายไดรบั ลว งหนา 3. บญั ชคี า ใชจ ายคางจาย เกดิ จากการปรับปรุงบญั ชีในวนั ส้นิ งวดบัญชี เนอื่ งมาจากมีคาใชจา ย ในงวดบญั ชเี กิดขน้ึ แตยังไมไ ดจ ายเงิน การบันทึกบัญชเี ปน ดังนี้ รายการปรบั ปรุง การโอนกลับรายการ 25X1 25X2 ธ.ค. 31 เดบิต คา ใชจ า ย XX ม.ค. 1 เดบิต คา ใชจายคา งจาย XX เครดิต คา ใชจ า ยคา งจา ย XX เครดิต คา ใชจ าย XX ปรับปรงุ คาใชจ ายคา งจา ย บันทกึ โอนกลบั รายการบัญชคี าใชจา ยคา งจาย 4. บัญชรี ายไดคา งรับ เกดิ จากการปรับปรุงบญั ชีในวันสน้ิ งวดบญั ชี เน่อื งมาจากมรี ายไดใน งวดบัญชเี กิดขน้ึ แตย งั ไมไดรบั เงินสด การบนั ทึกบัญชีเปน ดังนี้ รายการปรบั ปรงุ การโอนกลบั รายการ 25X1 25X2 ธ.ค. 31 เดบติ รายไดคา งรบั XX ม.ค. 1 เดบิต รายได XX เครดติ รายได XX เครดิต รายไดค างรับ XX ปรบั ปรงุ รายไดคางรับ บนั ทึกโอนกลับรายการบญั ชีรายไดคางรบั 156 3821302 หลักการบัญชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

สรปุ มาตรฐานการบัญชกี าํ หนดใหใ ชเกณฑคงคางในการบันทกึ บญั ชีเพอ่ื จดั ทาํ และเสนองบการเงิน ดังนั้นจึงมีการปรับปรุงรายการบัญชีเมื่อสิ้นงวด สําหรับรายการท่ีเกี่ยวกับรายไดรับลว งหนา รายไดคา งรับ คา ใชจ า ยลว งหนา คาใชจายคางจาย วสั ดุสนิ้ เปลืองใชไป คา เส่ือมราคา หนี้สงสยั จะสูญ และเมื่อพบขอผิดพลาด ทางการบัญชี โดยวิเคราะหว าขอผดิ พลาดทางการบัญชีนน้ั เปน ขอผิดพลาดทกี่ ระทบตอ งบการเงนิ ในงวดบญั ชีนแ้ี ละ งวดบญั ชีตอไปอยางไร และมีนยั สําคัญหรอื ไม จากนั้นจงึ ใชวธิ กี ารแกไขขอผิดพลาดทางการบัญชที เี่ หมาะสม เพอ่ื ใหง บการเงินแสดงฐานะการเงินท่ถี ูกตองในวนั สน้ิ งวดบญั ชี 157 3821302 หลักการบัญชีเบ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

แบบฝก หัด 1. จงอธิบายความแตกตา งของเกณฑเ งินสดและเกณฑคงคาง 2. รายการปรับปรุงหมายถงึ อะไร และยกตัวอยางการบนั ทึกการปรับปรงุ บัญชมี า 2 รายการ 3. รายการปด บัญชีคืออะไร จดั ทาํ เมือ่ ใด และมีวิธกี ารจดั ทาํ อยา งไร 4. กระดาษทําการคอื อะไร มปี ระโยชนต อ การจดั ทําบัญชอี ยางไรบา ง 5. การโอนกลบั รายการหมายถึงอะไร จงยกตวั อยา งประกอบ 6. บรษิ ัท ทองใบ จาํ กดั จัดทาํ งบการเงนิ ทุกไตรมาส รายไดและคาใชจายในแตละไตรมาสในป 25X0 และป 25X1 มีดงั น้ี 25X0 1234 รายได 160,000 120,000 110,000 145,000 คา ใชจ า ย 98,000 87,000 75,000 92,500 25X1 1 23 4 101,000 95,000 รายได 72,700 114,000 215,000 34,900 คา ใชจา ย 68,100 132,600 ใหทํา : 1. คาํ นวณหากาํ ไรสุทธิสาํ หรับปบัญชี ส้ินสดุ วันท่ี 30 มีนาคม 25X0 2. คํานวณหากําไรสุทธิสําหรบั ปบัญชี สน้ิ สดุ วันที่ 30 มถิ นุ ายน 25X0 3. คํานวณหากําไรสทุ ธสิ ําหรับปบญั ชี สนิ้ สดุ วันท่ี 30 กนั ยายน 25X1 4. คาํ นวณหากําไรสุทธสิ าํ หรับปบ ญั ชี สิ้นสุดวันท่ี 31 ธันวาคม 25X1 7. รา นรงุ ทวี มีรายการบัญชีทเี่ กิดข้นึ ดังตอ ไปน้ี 1. วันท่ี 31 มกราคม 25X1 ไดร บั บิลเก็บคานาํ้ คาไฟของเดอื นธนั วาคม 25X0 และได จา ยชําระเงนิ ในวันทเี่ ปนเงิน 4,000 บาท 2. วนั ท่ี 30 ธันวาคม 25X0 จายคา เบย้ี ประกันภยั อาคารจาํ นวน 12,000 บาท สาํ หรบั ระยะเวลาเอาประกันภยั 12 เดือน เร่ิมตัง้ แต 1 มกราคม 25X1 3. วนั ท่ี 15 มกราคม 25X1 จา ยเงนิ 8,400 บาท สาํ หรบั คา เชา อาคารของเดือนธันวาคม 25X0 158 3821302 หลกั การบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

4. ไดร ับดอกเบ้ียจํานวน 6,000 บาท จากตั๋วเงินรับ ซง่ึ จา ยดอกเบี้ยทกุ 3 เดอื น เมื่อ วนั ท่ี 31 มีนาคม 25X1 ต๋วั เงินวันท่ี 31 ธนั วาคม 25X0 กําหนดชําระเงนิ ในวนั ที่ 31 ธันวาคม 25X1 ใหทํา : ใหท านแนะเจา ของรานเกี่ยวกับรายการขา งตนจะบันทกึ เปน รายการในปใด กรณเี ลือกใชเกณฑตอไปนี้ 1. เกณฑเ งนิ สด 2. เกณฑคงคา ง 8. หลงั จากไดทํางบทดลอง ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25X0 ของบริษัท เออ้ื อาทร จาํ กัด พนักงานบัญชี พบวา มรี ายการท่ี ตอ งปรบั ปรงุ บัญชี ดงั ตอ ไปน้ี 1. คา เบ้ยี ประกันภยั จายลว งหนา 6,200 บาท สําหรบั การประกันภัยอาคารเปน ระยะเวลา 1 ป เริม่ ตั้งแตว ันที่ 1 ตุลาคม 25X0 ไดบ นั ทึกคาเบี้ยประกันภยั จา ยลวงหนาแลว แตย ังไมไดบ นั ทึก รายการปรับปรุงคาเบี้ยประกนั ภัยของป 25X0 แตอยา งใด 2. ในระหวางปบริษทั ไดจ า ยคา เชาอาคารลว งหนา และไดบ นั ทึกเปน บัญชีคาเชาจา ย ลวงหนาแลว แตยงั ไมไดปรบั ปรุงคา เชาจายลวงหนา ซงึ่ เปน คา เชาของปน ี้ 34,000 บาท และเปน คา เชา ของป 25X1 จํานวน 50,000 บาท 3. เม่ือวนั ที่ 1 ธันวาคม 25X0 ไดออกต๋ัวสัญญาใชเ งนิ จาํ นวน 120,000 บาท อตั รา ดอกเบ้ีย 9% ตอป กาํ หนดชําระคืนเงนิ ตนภายใน 3 เดอื นใหแ กเ จาหนี้ 4. ไดรับใบแจงคาไฟฟาของเดือนธนั วาคม 25X0 จาํ นวน 3,400 บาท ยงั ไมไดบันทึก รายการแตอยางไร 5. คาเสื่อมราคารถยนต 12,000 บาท คา เสื่อมราคาอปุ กรณสาํ นกั งาน 4,500 บาท ยงั ไมไดบ ันทกึ บัญชี 6. เงินเดอื นพนักงานสาํ หรับเดือนธนั วาคม 25X0 จํานวน 9,000 บาท ยังไมไดบันทึก บญั ชี ใหทํา : บนั ทกึ รายการปรบั ปรงุ ในสมุดรายวันทั่วไป 159 3821302 หลักการบัญชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

9. แกวกาญจน รสี อรท เร่ิมเปดดาํ เนินงานวันท่ี 30 ธันวาคม 25X0 งบทดลองกอนปรบั ปรงุ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25X0 มีรายละเอยี ด ดังน้ี แกวกาญจน รีสอรท งบทดลอง วันที่ 31 ธนั วาคม 25X0 เดบิต เครดิต เงนิ สด 119,500 คา เบ้ยี ประกนั จายลวงหนา 18,000 วัสดสุ น้ิ เปลอื ง 2,400 ทดี่ ิน 851,000 อาคาร 1,336,000 เคร่ืองตกแตง 643,000 เจาหน้กี ารคา 38,680 รายไดคา เชารบั ลวงหนา 22,650 เจาหน้เี งนิ กู 1,133,800 ทุนหนุ สามญั 1,200,000 เงนิ ปน ผล 26,000 รายไดค า เชา 360,770 เงินเดอื นและคาแรง 150,000 คาสาธารณปู โภค 23,000 คาซอมแซม 15,000 2,969,900 2,969,900 ขอมูลเพ่มิ เตมิ 1. วสั ดุคงเหลอื ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม นบั ได 600 บาท 2. รายไดคาเชารับลวงหนา เปน รายไดข องเดือนตลุ าคม 25X0 จํานวน 9,800 บาท 3. คาเบ้ยี ประกันภัยเปน ของป 25X0 จํานวน 3,600 บาท 4. รายไดค า เชา คา งรับจํานวน 5,100 บาท ยังไมบันทกึ บญั ชี 5. คา โฆษณาในนิตยสารเดือนพฤศจิกายน 25X0 จาํ นวน 7,300 บาท ยังไมไดชําระเงิน 6. เงินเดือนพนักงานสําหรบั เดือนธันวาคม 25X0 ซึง่ พนักงานยังไมม ารับจาํ นวน 9,600 บาท 7. มีคา ใชจา ยเก่ียวกับรถยนตของเดอื นธันวาคม 25X0 ยังไมไ ดจา ยจาํ นวน 700 บาท 8. ดอกเบ้ียเงนิ กูยืมโดยมีจาํ นองอตั รา 12% ตอป เรม่ิ กูเม่อื วันที่ 1 ตลุ าคม 25X0 9. อัตราคาเสอ่ื มราคาอาคาร เคร่ืองตกแตง 10% ตอ ป ใหท าํ : 1. บนั ทกึ รายการปรับปรุงในสมดุ รายวันท่ัวไป 2. กระดาษทําการ 10 ชอง 3. งบดุลและงบกําไรขาดทุน สน้ิ สดุ วันที่ 31 ธันวาคม 25X0 160 3821302 หลักการบญั ชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

10. ยอดคงเหลือยกมาของบญั ชีตาง ๆ ในงบดุล ณ วันที่ 1 มกราคม 25X1 ของ บริษทั เกียรติวฒั นา จาํ กัด มีรายการดังตอ ไปน้ี เดบิต เครดิต เงินสด 4,920 ลกู หนก้ี ารคา 8,310 วสั ดสุ น้ิ เปลอื ง 2,200 อปุ กรณส าํ นกั งาน 22,000 คา เส่อื มราคาสะสม-อปุ กรณส ํานกั งาน 1,000 เจาหนก้ี ารคา 6,000 รายไดค าบริการรบั ลว งหนา 890 เงนิ เดือนและคาแรงคางจา ย 2,000 ทุนหุนสามญั 20,000 กําไรสะสม ______ _ 7,540 37,430 37,430 ในระหวา งเดอื นมกราคม 25X1 มรี ายการตา ง ๆ เกิดขน้ึ ดงั ตอ ไปนี้ ม.ค. 2 ไดร บั เงินจากนาย ก จาํ นวน 5,000 บาท เปนคาบริการจํานวน 2,000 บาท ทีเ่ หลือ 3,000 บาท เปนการรับชาํ ระหนี้ 8 ไดรับเงนิ จํานวน 3,150 บาท เนื่องจากไดใหบ ริการแกล ูกคา ในเดือนน้ี 12 ซอ้ื วสั ดสุ น้ิ เปลอื งจาํ นวน 1,600 บาท กาํ หนดจา ยเงินในเดอื นหนา 20 ซื้ออุปกรณสาํ นักงานเปน เงินเช่ือ 5,650 บาท 25 จา ยเงนิ ใหแกเ จาหนี้ 700 บาท จายเงินเดอื นและคา แรง 3,100 บาท 27 ไดใ หบ ริการแกลูกคาเสร็จแลว และสง ใบแจงหน้ีใหล ูกหน้เี พอื่ เรียกเกบ็ คา บริการมูลคา 3,900 บาท 29 ไดรับคาบริการรับลว งหนา จาํ นวน 890 บาท 30 จา ยเงินคาเชาสํานักงาน 700 บาท รายการปรับปรงุ 1. วสั ดุส้ินเปลืองคงเหลือ 1,600 บาท 2. รายไดคาบรกิ ารคา งรับ 3,950 บาท 3. รายไดค า บรกิ ารรบั ลวงหนา เปน รายไดคา บรกิ ารจํานวน 1,350 บาท 4. คา เสอ่ื มราคาอุปกรณส าํ นักงานเดอื นนี้ 300 บาท 5. เงินเดอื นและคา แรงทจี่ ายในวันที่ 25 มกราคม 25X1 เปน การจา ยเงินเดือนและคา แรงคา ง จา ยของเดือนธันวาคม 25X0 ใหทํา : 1. บนั ทึกรายการยอดคงเหลอื ของบัญชีตาง ๆ ณ วนั ที่ 1 มกราคม 25X1 ในสมุดบัญชแี ยกประเภททว่ั ไป 2. บันทึกรายการท่ีเกิดขนึ้ ในเดือนมกราคม 25X1 ในสมุดรายวันทั่วไป 161 3821302 หลักการบัญชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

3. ผา นรายการจากสมุดรายวนั ทัว่ ไป ไปบญั ชีแยกประเภททวั่ ไป 4. จัดทํางบทดลองกอนปรับปรุง ณ วันที่ 31 มกราคม 25X1 5. บนั ทกึ รายการปรับปรุงในสมดุ รายวันทัว่ ไป และผานรายการไปยังบญั ชีแยกประเภทท่ัวไป 6. จดั ทาํ กระดาษทําการ 10 ชอ ง 162 3821302 หลกั การบัญชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

.............................................................. งบทดลอง วันที่ ................เดอื น.......................... พ.ศ............... ชอ่ื บัญชี เลขที่ เดบติ เครดิต บญั ชี บาท ส.ต บาท ส.ต .. 163 3821302 หลักการบญั ชีเบือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

ตารางแยกอายุลกู หนี้ พน กําหนดชาํ ระ อายุความเปนหนี้ พนกําหนดชําระ .................. วนั พนกาํ หนดชําระ เกนิ กวา ........วัน ลกู หนี้ จํานวนหนี้ ................... วนั อัตราคาเผอื่ หนีส้ งสัยจะสญู คาเผอ่ื หน้ีสงสยั จะสูญ 164 3821302 หลกั การบญั ชเี บ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

บทท่ี 4 การบัญชีสําหรบั กจิ การซ้อื ขายสินคา กิจการซ้ือขายสินคาเปนธุรกิจประเภทหน่ึงที่ไดกลาวไวแลวตั้งแตบทตน ๆ ซึ่งไดแก ธุรกิจใหบริการและ ธุรกิจจําหนายสินคา โดยธุรกิจจําหนายสินคาแบงออกเปนธุรกิจซื้อขายสินคาและธุรกิจผลิตสินคามาจําหนาย การศึกษาเกี่ยวกับหลักการบัญชีและการบันทึกบัญชีในบทที่ 3 ถึงบทที่ 4 เปนการอธิบายการบัญชีของกิจการ ใหบ ริการซึ่งมบี ญั ชีรายไดคา บริการและคาใชจายการดําเนินงานเปนหลักในการวัดผลการดําเนินงาน ที่สามารถศึกษา ทาํ ความเขา ใจไดงายกวากิจการซ้ือขายสนิ คา ทีม่ รี ายละเอียดของการซื้อขายสินคาที่ซับซอนกวา ดังน้ันเมื่อไดศึกษาการ บัญชีของกิจการใหบริการแลว การศึกษาการบัญชีของกิจการซื้อขายสินคาจะเขาใจไดงายขึ้น เพราะหลักการและการ ปฏิบัติเกี่ยวกับการบัญชีพ้ืนฐานน้ันเหมือนกัน จะแตกตางกันเพียงรายละเอียดของกิจกรรมการซ้ือขายสินคา โดยจะมี รายการบันทึกบัญชีเพ่ิมขึ้นกวากิจการใหบริการ สําหรับกิจการซื้อขายสินคาเปนธุรกิจซื้อสินคามาจําหนายแบง ออกเปน 2 ประเภท คือ ผคู าสง (wholesalers) และผูคา ปลกี (retailers) (ธารี หิรัญรัศม,ี พลพธู ปยวรรณ, และวรศักดิ์ ทุมมานนท, 2548, หนา 154) โดยผูคาสงจะซื้อสินคาจากผูผลิตโดยตรงมาจําหนายใหผูบริโภค ซึ่งในบทน้ีจะกลาวถึง เฉพาะการบัญชีสําหรับกิจการซื้อขายสินคาเทาน้ัน สวนการบัญชีของกิจการผลิตสินคาจะศึกษาไดในการบัญชีช้ันสูง ตอไป การซอ้ื และการขายสินคา การซื้อและการขายสินคาเปนกิจกรรมที่มีลําดับขั้นตอนในการปฏิบัติงาน ถาเปนกิจการเจาของคน เดยี ว ผเู ปนเจาของจะเปนผูติดตอดําเนินการสงั่ ซอื้ สินคา รับมอบสินคา ขายสินคาและควบคุมสินคาคงเหลือดวยตนเอง แตถาเปนกิจการธุรกิจขนาดใหญ เจาของคนเดียวไมอาจควบคุมการดําเนินงานในแตละกิจกรรมไดทั้งหมด จําเปนตอง แบงหนาที่รับผิดชอบในแตละฝายหรือแผนก เชน แผนกจัดซ้ือ แผนกคลังสินคา แผนกขาย และแผนกบัญชี เปนตน ทั้งน้ีเพื่อใหแตละแผนกสามารถตรวจสอบและสอบทานความถูกตองตรงกันตามเอกสารประกอบการดําเนินงานใน กิจกรรมของแตละแผนกตามลําดับ ซ่ึงถือไดวาเปนระบบการควบคุมภายในเก่ียวกับการซื้อและการขายสินคาของกิจการ วงจรของกิจกรรมการซ้ือการขายสนิ คา สามารถแบง ออกเปน 2 วงจร ไดแ ก วงจรการซือ้ สนิ คา และ วงจรการขายสนิ คา วงจรการซ้ือสินคา มรี ายการคาท่อี าจเกดิ ขึน้ ไดแก การซ้ือสินคาทั้งการซื้อสินคาเปนเงินสดและ การซื้อสินคาเปนเงินเช่ือ จะทําใหเกิดบัญชีซ้ือสินคาและบัญชีสินคาคงเหลือ เปนตน การขนสงสินคา อัน เนื่องมาจากการซื้อสินคา ทาํ ใหเกิดรายการบัญชี คาขนสงเขา การสงคืนสินคาและสวนลด ทําใหเกิดรายการบัญชี สง คนื และสวนลด และ การไดรับสวนลดจากเงอื่ นไขการชําระเงนิ ภายในกําหนด ทําใหเกิดรายการบัญชสี วนลดรบั วงจรการขายสินคา มีรายการคาท่ีอาจเกิดข้ึน ไดแก การขายสินคา ทั้งการขายสินคาเปนเงินสด และการขายสินคาเปนเงินเชื่อ จะทําใหเกิดบัญชีรายไดจากขายสินคาหรือบัญชีขาย บัญชีสินคาคงเหลือและบัญชี ตนทุนขาย เปนตน การรับคืนสินคาและสวนลด ทําใหเกิดรายการบัญชีรับคืนและสวนลด และ การใหสวนลดตาม เง่อื นไขการชาํ ระเงินภายในกําหนด ทาํ ใหเกิดรายการบัญชสี ว นลดจาย

เอกสารทเ่ี กย่ี วกบั การซือ้ ขายสินคา ในการดําเนินงานของกิจการ การบันทึกบัญชีเก่ียวกับการซ้ือและการขายสินคา จะตองมีเอกสารท่ี เกี่ยวกับการซ้ือขายสินคา เชน ใบขอซื้อ ใบส่ังซ้ือ ใบกํากับสินคา เปนตน เอกสารดังกลาวนํามาใชเปนหลักฐานใน การบันทึกบัญชี นอกจากนี้ยังแสดงใหเห็นถึงการวางระบบการปฏิบัติงานเกี่ยวกับการซื้อและขายสินคา การ ควบคุมสินคาคงเหลือ ซ่ึงเปนการควบคุมภายในของกิจการได โดยเฉพาะกิจการท่ีมีขนาดใหญ และเอกสารไดถูก จัดทําขึ้นจากแผนกตา ง ๆ ของกิจการ ตอไปน้ีเปน ตัวอยางของรปู แบบของเอกสารทสี่ ําคญั ท่ีใชในการซื้อและการขายสินคา 1. ใบขอซื้อ ใบขอซ้ือ (purchase requisition) เปนเอกสารที่แผนกคลังสินคาหรือผูรักษาสินคาจัดทําใบขอซื้อ เมื่อเห็นสมควรตองจัดซ้ือสินคาเพิ่มเติม ใบขอซื้อจัดทําอยางนอย 3 ฉบับ เพื่อสงใหแผนกจัดซื้อ แผนกบัญชี และผูขอ ซื้อเกบ็ ไวเ ปน หลกั ฐาน โดยมรี ปู แบบดังน้ี บริษัท......................................... ใบขอซื้อ เลขท่…ี ………………… วันที่ ......................................................... แผนกจดั ซอื้ โปรดส่งั ซ้ือสนิ คาตามรายการดงั ตอไปน้ี โดยจัดสงมาถงึ บรษิ ทั ภายในวันท่ี ....................... โดยทางรถยนต ลาํ ดบั จาํ นวน ชนิดของสินคา ............................................................... ............................................................... ผอู นมุ ตั ิ ผขู อซ้ือ 166 3821302 หลกั การบัญชเี บอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

2.ใบสง่ั ซอ้ื ใบสง่ั ซือ้ (purchase requisition) เปน เอกสารทีแ่ ผนกจดั ซื้อเปน ผจู ัดทําเมื่อไดรบั แจงตามใบขอ ซื้อจากแผนกขอซ้ือ ใบสั่งซื้อจะจัดทําอยางนอย 4 ฉบับ คือ ฉบับท่ี 1 สงใหผูขาย ฉบับท่ี 2 สงใหแ ผนกรบั สินคา หรือคลังสินคา ฉบับที่ 3 สง ใหแ ผนกบญั ชีและฉบบั ที่ 4 แผนกจัดซื้อเกบ็ ไวเ ปน หลกั ฐาน โดยมรี ูปแบบดงั น้ี บริษทั ......................................... เลขท่ี .............. ใบสัง่ ซื้อ วนั ที่ ............................................................ สงโดยทาง................................................ เงอ่ื นไขในการชาํ ระเงิน............................. ถงึ ............................................................... สง .......................................................... โปรดจัดสง สนิ คาตามรายการขางลา งน้ี ลาํ ดบั จํานวน รายการ ราคาตอหนว ย จํานวนเงนิ รวมเปนเงิน โปรดเขียนเลขที่ใบสง่ั ซอื้ บนหบี หอ ......................................... ........................................... เจาหนาทผ่ี จู ดั ซื้อ และใบกาํ กบั สนิ คาท่ีสงมาทกุ คร้ัง ผูอ นุมัติ 167 3821302 หลักการบญั ชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

3. ใบรบั สนิ คา ใบรบั สินคา (receiving report) เปน เอกสารของแผนกรับสนิ คาทีจ่ ดั ทาํ ขึน้ เมอ่ื ไดรับสินคาจาก ผูขายและไดตรวจสอบความครบถวนถูกตองตรงกับรายการในใบสั่งซื้อ ใบรับสินคา จะจดั ทําข้ึนอยางนอ ย 3 ฉบบั คอื ฉบบั ท่ี 1 สงใหแผนกจดั ซอื้ ฉบับที่ 2 สงใหแผนกบญั ชี และฉบับท่ี 3 แผนกรบั สนิ คา เกบ็ ไวเ ปน หลกั ฐาน โดยมี รูปแบบดังน้ี บริษัท......................................... เลขที่ ........... ใบรับสินคา วันท่ี ........................................................... ไดรบั สนิ คา จาก ใบส่งั ซอ้ื เลขท่ี............................................ ...................................................... ใบกาํ กับสินคา เลขที่................................... ...................................................... สง โดยทาง................................................. ลาํ ดบั จาํ นวน เลขทสี่ ินคา นา้ํ หนัก ชนิดของสนิ คา นําเกบ็ เขาคลงั สว นท่ี ภาชนะท่ี ตรวจสอบปริมาณโดย ........................................ หมายเหตุ ................................,,,,............ ตรวจสอบคุณภาพโดย........................................ นาํ เก็บในคลงั สินคา โดย.................................... 168 3821302 หลักการบญั ชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

4.ใบกํากับสินคา ใบกํากบั สนิ คา (invoice) หรือใบสง ของ เปนเอกสารทแ่ี ผนกขายเปนผจู ัดทําข้ึน เพือ่ แสดง รายละเอยี ดรายการสินคาทัง้ หมดที่จัดสงใหผูซือ้ และแสดงเงื่อนไขการชําระเงิน เมือ่ ผซู ้อื ลงลายมือช่ือรับสินคา ใน ใบกาํ กับสนิ คาแลว ใบกาํ กบั สนิ คาจงึ เปนหลักฐานในการบันทกึ บัญชซี ือ้ เรียกวา ใบกาํ กบั สินคา ซอื้ (purchase invoice) และเปนหลกั ฐานในการบนั ทึกบัญชขี าย เรียกวา ใบกํากับสินคาขาย (sale invoice) ของผูขาย ใบกาํ กับ สินคาจะจัดทําข้ึนอยางนอย 3 ฉบับ คือ ฉบับที่ 1 สง ใหลูกคา ฉบบั ท่ี 2 สง ใหแ ผนกจัดสงสนิ คา เก็บเปนหลักฐาน การสงสินคา และฉบับที่ 3 สง ใหแผนกบญั ชใี ชเ ปนหลกั ฐานการบันทึกบัญชี โดยมรี ปู แบบดังนี้ บริษทั .......................................... ใบกาํ กบั สนิ คา เลขที่............................................ ใบสั่งซื้อเลขที่................................................ ขายใหแ ก....................................................... วันที.่ ............................................ เงื่อนไขในการชาํ ระเงิน............................. พนกั งานขาย................................ สง สินคาวันที่................................................. โดยทาง...................................... สนิ คา เลขท่ี รายการ จํานวน ราคาตอ หนวย จํานวนเงนิ รวมเปนเงนิ ไดรบั สินคาโดยถกู ตอ งและเรียบรอ ยแลว โดย.............................. วนั ที่ ........................... 169 3821302 หลกั การบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

5. ใบขอลดหนี้ ใบขอลดหน้ี (debit note หรอื debit memorandum) เปน เอกสารท่ีผูซ้ือสินคาจดั ทาํ ขึน้ ในกรณีที่ผู ซอ้ื ไดรับสินคาไมตรงตามท่ีสงั่ ซื้อ หรือสินคามีตําหนิ หรอื ชาํ รุดบกพรอง ผูซ้ือตอ งทาํ ใบขอลดหน้ี ซ่ึงมีรายละเอยี ด เกี่ยวกบั สนิ คาสงใหผขู ายเพอ่ื ขอคนื สนิ คา หรือขอสวนลดแลวแตกรณี ใบลดหน้ใี ชเปนหลักฐานประกอบการบันทึก บัญชขี องผูซือ้ โดยมรี ปู แบบดงั นี้ บริษทั .......................................................... ทอ่ี ยู...................................................... เลขทะเบียนการคา................................... เลขประจาํ ตัวผเู สยี ภาษี............................ ใบขอลดหน้ี (debit Memorandum) เลม ที่............ เลขที่ .................. วันท่ี............................................... ผซู ือ้ ....................................................... เลขท่ีใบกํากบั สินคา ..................... ท่ีอยู....................................................... บริษทั ขอลดหน้ีตามรายการดังตอไปนี้ ลาํ ดบั ที่ รายการ จาํ นวนหนว ย ราคาตอ หนวย จํานวนเงิน รวมเปนเงนิ หมายเหตุ ....................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................... ................................................. .............................................. (ผูอนมุ ัต)ิ (ผูจ ดั ซอ้ื ) 170 3821302 หลกั การบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

6. ใบลดหน้ี ใบลดหนี้ (credit note หรอื credit memorandum) เปน เอกสารท่ีผูขายจดั ทาํ ข้ึน ในกรณีผูขาย ตกลงรับคืนสินคาหรือใหสวนลดแกผูซื้อแลวจัดทาํ ใบลดหน้ี อันเปนเอกสารท่ีประกอบดว ยรายละเอียดของสนิ คา ทร่ี ับคนื หรือใหสวนลดเพือ่ ใหแ กผซู อ้ื ใบลดหน้ใี ชเ ปน หลกั ฐานประกอบการบันทึกบัญชีของผขู าย รายการรับคืนสินคา โดยมรี ปู แบบดังน้ี บรษิ ัท........................................... เลขท่ี ............... ใบลดหน้ี ถึง .................................... เลขท่ี ..................................... .................................... วันท.่ี ..................................... ตามใบส่งั ซ้ือเลขท่ี ใบกํากับสนิ คา เลขท.ี่ ............ บริษทั ไดเ ครดิตบัญชีของทา นตามรายการตอไปน้ี จํานวน รายการ ราคาตอ หนวย จํานวนเงนิ รวมเปนเงนิ ........................................... ผูจ ดั การแผนกขาย 171 3821302 หลักการบญั ชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

ราคาทนุ สินคา ราคาทุนสินคา (Inventory Costs) หมายถงึ ราคาสินคา รวมกบั คา ใชจา ยตาง ๆ ทั้งทางตรงและทางออม ที่ทําให สนิ คา อยูในสถานท่แี ละมสี ภาพพรอ มทีจ่ ะขายไดราคาทุนของสินคาจะประกอบดวยรายการตอไปน้ี 1. ตนทุนการซ้ือหมายถึงราคาซื้อสินคาสุทธิจากสวนลดท่ีไดรับโดยรวมคาภาษี คาขนสง และคาเคลื่อนยาย สนิ คา 2. ตน ทุนที่เกิดขึ้นเพอ่ื ทําใหส นิ คา อยใู นสถานท่ีและมสี ภาพพรอมท่จี ะขายได 3. ตนทุนการแปลงสภาพ (คาแรงงานทางตรงบวกโสหยุ การผลิตคงที่และผนั แปร) สําหรับกจิ การที่ซื้อสินคามาจําหนาย ราคาทุนของสินคาจะหมายถึง ราคาตนทุนสินคาที่ซื้อมาบวกคาใชจาย ตาง ๆ ในการซ้ือสินคา และคาใชจายในการขนสง สวนกิจการอุตสาหกรรม ราคาทุนของสินคา จะหมายถึงราคาทุน ของสินคาที่ผลิตข้ึนมา ซ่ึงประกอบดวย คาวัตถุดิบทางตรง คาแรงทางตรง และคาใชจายในการผลิต ทั้งคาใชจายใน การผลติ คงที่ และคาใชจา ยในการผลิตผันแปร เชน คาวตั ถุดบิ ทางออม คาแรงทางออม คา นาํ้ คาไฟฟา เปนตน คาขนสง คาขนสง (freight cost) คือ “คาใชจายเก่ียวกับการขนถายสินคาท่ีซื้อมาหรือขายไป เชน คารถบรรทุก คาระวาง เปน ตน” (ธารี หิรญั รัศม,ี พลพธู ปย วรรณ, และวรศกั ด์ิ ทมุ มานนท, 2548, หนา 223) ในการซ้ือขายสินคา ผู ซ้ือและผูขายตองตกลงเกี่ยวกับเงื่อนไขการสงมอบสินคาไวอยางชัดเจน เน่ืองจากการซื้อขายจะสมบูรณเมื่อมีการสง มอบสินคา เงื่อนไขการสงมอบสินคามีผลตอกรรมสิทธิ์ในสินคา เมื่อกรรมสิทธ์ิโอนไปยังผูซื้อแลว ผูขายไมตอง รับผิดชอบในความเสียหายเกี่ยวกับสินคาหรือคาใชจายในการขนสงที่เกิดขึ้นหลังจากน้ัน ถามีการตกลงวาผูขายจะสง มอบสินคา ณ สถานท่ีอยูของผซู อ้ื ผขู ายจะตอ งเปน ผูช ําระคาขนสงสินคาน้ัน แตถาหากผูซื้อตกลงรับสินคา ณ สถานที่ อยูของผขู ายก็หมายความวา ผซู ้ือจะตอ งจา ยคา ขนสง ซึ่งเงือ่ นไขการสง มอบสนิ คา จากผขู ายมายงั ผซู ้ือมี 2 กรณี ดังนี้ 1. F.O.B. Shipping Point (Free on Board at Shipping Point) หมายถึง กรรมสิทธิ์ในสินคาเปน ของผูซ อ้ื นบั ตงั้ แตผขู ายไดนาํ สินคาบรรทกุ ในยานพาหนะเพ่ือสง ผูซอื้ ผซู ื้อเปนผรู ับผิดชอบในการจายคาขนสง และผูซ้ือ จะบันทึกบญั ชเี ปนคา ขนสงเขา 2. F.O.B. Destination (Free on Board at Destination) หมายถึง กรรมสิทธิ์ในสินคาเปนของผูขาย จนกวาจะนําสินคาไปถึงจุดหมายปลายทางของผูซื้อ ผูขายเปนผูรับผิดชอบในการจายคาขนสง และผูขายจะบันทึก บัญชีเปน คา ขนสง ออก สวนลด สวนลด (discounts) ตามความหมายของศัพทบัญชี (สมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชีรับอนุญาตแหง ประเทศไทย, 2538, หนา 42-43) หมายถึง 1. ผลตา งระหวา งมลู คา ปจ จบุ ันของเงินจํานวนหนงึ่ กับมลู คา โดยประมาณในอนาคตของเงนิ จาํ นวนนัน้ 2. สวนที่ลดใหใ นการชาํ ระหน้กี อนครบกาํ หนด 3. จํานวนเงนิ ทไี่ ดร บั นอ ยกวาราคาตามมลู คาหรือราคาที่ตราไวข องหลักทรพั ย จากความหมายดังกลาวในกิจการซ้ือขายสินคา คําวา “สวนลด” จึงหมายถึง สวนท่ีลดใหในการชําระ หน้ีกอนครบกําหนด เปนวิธีการจูงใจลูกคาใหซื้อสินคาในปริมาณมากข้ึน หรือจูงใจใหลูกหน้ีชําระเงินเร็วขึ้น สวนลด แบงออกเปน 2 ลักษณะ ไดแ ก สวนลดการคา (trade discounts) และ สว นลดเงินสด(cash discounts) 172 3821302 หลักการบัญชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

สวนลดการคา หมายถึง “จํานวนเงินท่ีผูขายยอมลดใหแกผูซื้อจากราคาเดิมท่ีต้ังไว” (สมาคมนกั บญั ชแี ละผูสอบบญั ชรี บั อนญุ าตแหง ประเทศไทย, 2538, หนา 88) โดยคดิ เปน รอยละของราคาขายที่กําหนดไว (list price) ท้ังนี้เพอ่ื เปน การจูงใจใหซ้ือสินคาเปนจํานวนมาก สวนลดการคาจะแสดงในใบกํากับสินคา แตไมนํามา บันทึกบัญชีสวนลดการคา ทั้งผูซื้อและผูข ายจะบันทึกบัญชีดวยราคาสุทธิซ่ึงหักสวนลดแลว (เชน กิจการแหงหนึ่ง ขายสินคา 25,000 บาท ใหสวนลดการคาแกผูซ้ือ 10% ดังน้ันราคาท่ีตองจายชําระเทากับ 22,500 บาท (25,000 – 2,500) ดงั นน้ั ผูซ ื้อและผขู ายจะบนั ทกึ รายการซอื้ ขายเพียง 22,500 บาท นอกจากน้ีสวนลดการคาอาจกําหนดไวเปนอัตราหลายข้ันได เพื่อเปนการจูงใจใหผูซื้อซ้ือสินคาใน จํานวนท่ีมากข้ึน เชน ถาซ้ือสินคาครบ 20,000 บาทไดรับสวนลด 5% ถาซ้ือเกินจาก 20,000 บาทไดรับสวนลด 5% และ 8% ดังน้ันเมื่อซื้อสินคาในราคา 25,000 บาท จะไดรับสวนลดท้ังสิ้นเปนจํานวน 3,150 บาท [(25,000 x 5% = 1,250), (25,000-1,250 = 23,750 x 8% = 1,900) ราคาทนุ สนิ คา สทุ ธทิ ีซ่ ้ือจะเทากับ 21,850 บาท (25,000 – 1,250 – 1,900 = 21,850) สวนลดเงนิ สด หมายถงึ “จาํ นวนเงินทีเ่ จาหนี้ยอมลดใหแกล กู หนี้ เม่ือลูกหน้ชี าํ ระเงนิ ภายในเวลาท่ีกําหนด” (สมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชีรับอนุญาตแหงประเทศไทย, 2538, หนา 29) สวนลดเงินสด เกิดจากการขายเชื่อและซื้อเช่ือโดยมีเงื่อนไขการชําระเงินกําหนดไว ทั้งน้ีเพ่ือจูงใจใหลูกหน้ีชําระเงินกอนถึง กําหนดเวลาชําระเงินตามเง่ือนไข แตถาไมชําระเงินภายในระยะเวลาท่ีกําหนดใหสวนลดจะตองชําระเงินเต็มจํานวน จึงเห็นไดวาสวนลดเงินสดจะมีเง่ือนไขการชําระเงินกําหนดไว และสวนลดนี้จะนําไปบันทึกบัญชีท้ังผูซ้ือสินคา และ ผูขายสนิ คา โดยผซู อื้ สนิ ค จะบันทึกไวในบัญชีสว นลดรบั สว นผูขายจะบันทกึ ไวใ นบัญชสี ว นลดจาย สวนลดรับ(purchase discounts) เกิดจากกรณีการซ้ือสินคาเปนเงิน เช่ือและเปนจํานวนเงินท่ีผูซื้อไดรับ เมื่อชําระเงินคาสินคาภายในกําหนดเวลาตามเง่ือนไขการชําระเงิน ซึ่งมีผลทําให ราคาสินคาทีซ่ ือ้ มาลดลง สวนลดรับนจ้ี ะนําไปบนั ทึกบญั ชีสว นลดรับทางดานเครดติ และนาํ ไปหักบัญชีซ้ือในวันส้ินงวด เพ่อื คาํ นวณยอดซือ้ สุทธใิ นระหวา งงวด สวนลดจาย (sale discounts) เกิดจากกรณีการขายสินคาเปนเงินเช่ือ และเปนจํานวนเงินท่ีผูขายยอมลดใหผูซื้อ เมื่อผูซ้ือชําระเงินคาสินคาภายในกําหนดเวลาตามเง่ือนไขการชําระเงิน ซ่ึง มีผลทําใหรายไดคาขายสินคาลดลง สวนลดจายนี้จะนําไปบันทึกในบัญชีสวนลดจายทางดานเดบิต และนําไปหัก บัญชขี ายในวันส้นิ งวดเพ่ือคาํ นวณยอดขายสทุ ธใิ นระหวางงวด เง่ือนไขการชาํ ระเงิน (terms of payment) เปนการกําหนดเวลาการใหสินเชื่อ (credit period) โดยผขู ายยอมลดใหผูซือ้ กรณกี ารขายเชื่อและมีเงื่อนไขการชําระเงินปรากฏอยูในใบกํากับสินคา เง่ือนไขการ ชําระเงนิ สามรถกําหนดไดหลายลักษณะ เชน 2/10, n/30 หมายความวา กาํ หนดชําระเงินตามราคาสุทธิในใบกํากับสินคาภายใน 30 วัน แตถ า ชาํ ระเงนิ ภายใน 10 วันนับจากวันที่ซ้ือ จะไดร บั สว นลดจากราคาสุทธใิ นใบกํากบั สนิ คา 2% 2/E.O.M, n/40 หมายความวา กําหนดชําระเงินตามราคาสุทธิในใบกํากับสินคาภายใน 40 วัน แตถาชาํ ระเงนิ ภายในเดือนทซี่ อ้ื จะไดร ับสว นลดจากราคาสุทธใิ นใบกาํ กบั สินคา 2% 2/10 Prox, n/45 หรือ 2/10 E.O.M., n/45 หมายความวา กําหนดชําระเงินตามราคา สุทธิในใบกํากับสินคาภายใน 45 วัน แตถาชําระเงินภายในวันท่ี 10 ของเดือนถัดไปจะไดรับสวนลดจากราคาสุทธิใน ใบกํากับสินคา 2% 173 3821302 หลักการบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

การรบั คืนสนิ คาและสวนลด การรับคืนสินคาและสวนลด (sale returns and allowance) กรณีผูซ้ือไดรับสินคาไมตรงกับที่ไดส่ังซื้อ หรอื สนิ คาชาํ รุดและแจงขอสงคนื ตอ ผูขาย เมื่อผูขายยอมรับสินคาคืนจะทําใบลดหนี้สงใหผูซ้ือ และทําสําเนาสงใหแผนก บัญชีเพ่ือบันทึกบัญชีรับคืนสินคาและสวนลด การรับสินคาคืนและสวนลดมีผลทําใหรายไดคาขายสินคาลดลง ซ่ึง ธุรกจิ สว นใหญมกั ยอมใหล กู คาสง คนื สินคาได เพอ่ื รกั ษาสมั พันธภาพและเพอ่ื ปฏบิ ตั ิตามสัญญาการซ้อื ขายสนิ คา ตอ กัน การสง คืนสินคา และสว นลด การสงคืนสินคาและสวนลด (purchase returns and allowance) กรณีสินคาดอยคุณภาพหรือไมตรง กับท่สี ั่งซื้อ ผซู อ้ื ขอสง คืนสินคา หรอื เพื่อขอสวนลดโดยผูซอ้ื ยอมรับสนิ คาท่ีมีตําหนิหรือผิดประเภทเล็กนอยนั้นไว ผูซื้อ จะจัดทําเอกสาร คือ ใบขอลดหน้ีใหผูขายเพ่ือขอสงคืนสินคาหรือขอสวนลด และบันทึกบัญชีสงคืนสินคาและสวนลด เมื่อผูขายตกลงรับคืนสินคาหรือใหสวนลด จะจัดสงใบลดหน้ีใหผูซ้ือนําไปจัดเก็บรวมกับใบกํากับสินคาและใบขอลด หน้ีท่ีผซู ื้อจดั ทําไว ถอื เปนหลกั ฐานประกอบการบนั ทึกบัญชีภาษี ภาษีมลู คาเพม่ิ สําหรับกจิ การซอ้ื ขายสนิ คา ตามประมวลรัษฏากรไดกําหนดใหผูประกอบการทีข่ ายสนิ คา หรือใหบ รกิ ารในประเทศท่มี ีรายไดใ นรอบ ปบญั ชีเกินกวา 1,800,000 บาท เปนผูมหี นาทเี่ สียภาษมี ลู คาเพ่มิ ซ่ึงตองนําสงสรรพากรทุกเดอื นภาษี (เดือนปฎทิ นิ ) ภายในวนั ท่ี 15 ของเดือนถัดไป อัตราภาษมี ลู คาเพิม่ เปนระบบอตั ราเดยี วและคงที่ คอื อัตรารอ ยละ 10 แตไ ดมีพระ ราชกฤษฎีกาลดอัตราภาษมี ลู คาเพ่มิ เปนรอ ยละ 7 ( เปน อัตราที่ไดร วมภาษสี ว นทองถ่นิ ไวแ ลว ) ในการขายสนิ คา น้ัน ความรับผิดในภาษมี ลู คาเพ่มิ ของผขู ายจะเกดิ เม่ือมีการสง มอบสินคาใหแกผซู ื้อ หรือเมื่อผูข ายไดโอนกรรมสิทธ์ิใน สนิ คา หรอื เม่อื ผูขายไดร ับชาํ ระคาสินคา หรือไดมีการออกใบกาํ กับภาษีกอนมกี ารสงมอบตัวสินคา แลวแตกรณี สาํ หรบั การใหบ ริการความรับผิดในการชําระภาษมี ลู คาเพมิ่ เกิดเมอ่ื ผูประกอบการไดรบั ชําระคาบรกิ ารเวนแตไ ดอ อก ใบกาํ กบั ภาษใี หแ กล ูกคาหรือผูป ระกอบการใชบ ริการเองกอนมีการชาํ ระคา บริการ ภาษีมูลคาเพิ่มแบง เปน 2 ประเภท คือ ภาษขี าย และ ภาษีซื้อ โดย ภาษีมูลคาเพิม่ (ภาษีทีต่ อ งนาํ สง ) = ภาษขี าย - ภาษซี ้ือ ภาษีขาย หมายถึง ภาษีมูลคาเพิ่มที่ผูประกอบการท่ีจดทะเบียนภาษีมูลคาเพ่ิมเรียกเก็บหรือพึงเรียก เก็บ เมอ่ื มกี ารขายสินคา หรอื ไดร ับชําระเงนิ คาบรกิ าร จากผซู อื้ สินคาหรอื ผรู ับบรกิ าร ภาษขี าย = ราคาขายสินคา หรอื บริการ x อัตราภาษีมูลคา เพ่ิม ตวั อยาง เชน กิจการขายสินคาเปนเงิน 5,000 บาท อัตราภาษีมูลคาเพิ่มรอยละ 7 ดังน้ันภาษีขาย เทากบั 350 บาท ( 5,000 x 7/100 ) กรณีที่ไดต้ังราคาขายสินคาหรือบริการรวมกับภาษีมูลคาเพิ่มไวแลว สามารถคํานวณหาภาษีขาย ได โดยนําราคาขายสินคาหรือบริการคูณดวยอัตราภาษีมูลคาเพ่ิมและหารดวย จํานวน 100 บวกกับอัตรา ภาษีมูลคาเพ่ิม เชน กิจการขายสินคาเปนมูลคาท่ีรวมภาษีมูลคาเพ่ิมไวแลว 1,070 บาท ภาษีมูลคาเพิ่มท่ี กิจการ ข เกบ็ จากลกู คา เทา กับ 70 บาท ( 1,070 × 7 ) 107 174 3821302 หลกั การบญั ชเี บื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

ภาษซี ื้อ หมายถงึ ภาษีมลู คา เพิม่ ท่ีผูประกอบการจาย เม่ือมีการซื้อสินคา หรือชําระเงินเปนคาบริการ ใหแกผขู ายสินคาหรอื ผูใ หบริการ กรณีท่ีจํานวนภาษีขายนอยกวาจํานวนภาษีซ้ือในเดือนภาษีเดียวกันผูประกอบการท่ีจดทะเบียน ภาษีมูลคาเพิ่มมีสิทธิท่ีจะขอคืนภาษี หรือไมขอคืนโดยถือเปนเครดิตภาษี โดยนํายอดภาษีท่ีมีสิทธิท่ีจะขอคืนไปหักกับ ภาษีมูลคาเพ่ิมในเดือนถัดไป แตหากวาภาษีขายมีจํานวนมากกวาภาษีซื้อในเดือนภาษีเดียวกันจะตองชําระเงิน เทา กับจํานวนที่ภาษขี ายมากกวา ภาษซี ื้อใหแ กกรมสรรพากร การบนั ทึกบัญชเี กี่ยวกบั สินคาคงเหลอื การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับสินคาคงเหลือ มีระบบการบันทึกบัญชีอยู 2 ระบบ ไดแก ระบบบันทึกบัญชี สินคาคงเหลือแบบตอเน่ือง (perpetual inventory system) และ ระบบบันทึกบัญชีสินคาคงเหลือเม่ือส้ินงวด (periodic inventory system) 1. ระบบบนั ทกึ บญั ชีสนิ คาคงเหลอื แบบตอ เนื่อง เปนวิธีการบันทึกบัญชีสินคาคงเหลือทุกคร้ังท่ีมีการเปล่ียนแปลงในปริมาณ (จํานวน) และตนทุนของ สินคา โดยบันทึกการเปลี่ยนแปลงทั้งหมดท่ีเกิดข้ึนจากสินคาไวในบัญชีสินคาคงเหลือ ซ่ึงเปนบัญชีแยกประเภท และ บันทึกในบตั รสนิ คา บญั ชีสนิ คา จะเคลือ่ นไหวและทราบยอดคงเหลอื ไดตลอดเวลา โดยเม่ือมีการซื้อสินคาและเมื่อจาย คาขนสินคาเขาจะบันทึกเพ่ิมสินคาทางดานเดบิต และจะบันทึกลดสินคาทางดานเครดิตเมื่อมีการสงคืน เมื่อไดรับ สวนลดจากการชําระหนี้ และเมื่อมีการขายสินคา โดยจะมีการบันทึกตนทุนสินคาที่ขายทุกคร้ังเม่ือมีการขายสินคา บัญชีตนทุนขายจึงแสดงตนทุนของสินคาที่ขายไปในระหวางงวด และสามารถทราบตนทุนสินคาท่ีขายไปไดตลอด เวลา ในระบบบันทึกบัญชีสินคาคงเหลือแบบตอเนื่อง บัญชีที่ใชบันทึกรายการเกี่ยวกับสินคาคงเหลือ ไดแก บัญชี สินคาคงเหลือ และบัญชีตนทนุ ขาย 1.1 บัญชีสินคาคงเหลือ (merchandise inventory) เปนบัญชีที่ใชบันทึกรายการ รับจายสินคา และแสดงจํานวนสินคาท่ีมีเหลืออยูในวันส้ินงวดบัญชี โดยไมจําเปนตองตรวจนับและตีราคาสินคา แต กจิ การควรจดั ใหม ีการควบคุมภายในท่ดี ี โดยการตรวจนับสินคาดวยเพ่ือเปรียบเทียบกับบัญชีสินคาคงเหลือที่บันทึกไว และในกรณีท่ีตรวจนับสินคาแลวยอดคงเหลือไมตรงกับบัญชีสินคาคงเหลือ สามารถปรับปรุงบัญชีใหถูกตองตรงตาม ความเปนจริงได แตตองหาสาเหตุวาเกิดจากปญหาใด เพ่ือหาทางปองกันแกไข สามารถแสดงบัญชีแยกประเภท สนิ คาคงเหลอื ไดด งั น้ี บญั ชสี นิ คาคงเหลอื ยอดยกมา xx สงคนื และสวนลด xx ซอื้ สินคา xx สว นลดรบั xx คา ขนสนิ คา เขา xx ตนทนุ ขาย (เม่ือมีการขาย) xx ยอดยกไป xx โดยปกติในกิจการท่ีใชระบบบันทึกบัญชีสินคาคงเหลือแบบตอเนื่อง จะใชบัตรสินคา (Inventory Card หรือ Stock Card) แสดงเปนบัญชียอย(Subsidiary Ledger)ของบัญชีสินคาคงเหลือ เพ่ือบันทึกรายละเอียดเก่ียวกับ การเปลี่ยนแปลง การรับจายและยอดคงเหลือของสินคาแตละชนิด หากกิจการมีสินคาคงเหลือหลายชนิดจะมีบัตร 175 3821302 หลกั การบัญชเี บอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

สินคาหลายใบและเมือ่ นํายอดคงเหลอื จากบตั รสินคา ทกุ ใบมารวมกันจะตองมียอดเทากับยอดคงเหลือของบัญชีสินคา คงเหลือ โดยท่ีบัญชีสินคาคงเหลือเปนบัญชีคุมยอด(Control Account)ที่บันทึกรายการรับจายของสินคาทุกชนิด ตวั อยา งของบัตรสนิ คา แสดงไดดงั ภาพท่ี 41 บัตรสนิ คา ..........................................................รนุ ...............................รหสั ........................... ว.ด.ป. รายการ/เลขท่ีเอกสาร รับ จา ย คงเหลือ ราคา ปริมาณ มลู คา ราคา ปริมาณ มูลคา ราคา ปรมิ าณ มูลคา ภาพท่ี4.1 ภาพแสดงบตั รสินคา 1.2 บัญชีตนทุนขาย (cost of sales account) เปนบัญชีท่ีใชบันทึกตนทุนสินคาที่ขายทุก ครัง้ ท่มี ีการขายสนิ คา และเมือ่ มกี ารรบั คนื สินคา ตัวอยา งที่ 4.1 ตัวอยางการบนั ทึกรายการซอ้ื ขายสนิ คาในระบบบันทกึ บัญชสี ินคาแบบตอเนื่อง รายการท่ี 1 ซ้ือสินคา เมื่อวันท่ี 2 มกราคม 25X1 กิจการไดซื้อสินคาเปนเงินเช่ือ 30,000 บาท เงอ่ื นไขการชาํ ระเงนิ 1/10, n/40 บนั ทึกบญั ชดี งั น้ี เดบิต สนิ คาคงเหลือ 30,000 เครดิต เจาหนี้การคา 30,000 รายการท่ี 2 การขนสงสินคา บันทึกบัญชีได 2 กรณี คือ กรณีคาขนสงไมมากนักและไมสามารถแยก ไดว า เปน คา ขนสง ของสนิ คาชนิดไหน จํานวนเทาใด ก็จะบันทกึ บัญชคี าขนสง เขา เมือ่ หาผลการดาํ เนินงานในตอนสน้ิ งวด จะโอนบัญชีคาขนสง เขา ไปลดยอดบัญชีตน ทุนขาย แตถ าหากคาขนสงเขานั้นมีจํานวนมากและแยกไดวาเปนคาขนสง ของสนิ คาชนิดใด จะบนั ทึกคาขนสง เขา ในบญั ชสี ินคาคงเหลือ ดังนี้ วันท่ี 6 มกราคม 25X1 กิจการจายเงิน 1,200 บาทเปนคาขนสงสินคาท่ีซื้อมาเมื่อวันที่ 2 มกราคม 25X1 การบนั ทกึ บัญชีเปนดงั นี้ เดบติ สนิ คาคงเหลอื 1,200 เครดิต เงินสด 1,200 รายการท่ี 3 สงคืนสินคาและสวนลด เมื่อวันที่ 4 มกราคม 25X1 กิจการไดตรวจ พบวาสินคาที่ซ้ือมา มคี วามบกพรอ งชาํ รดุ และผูขายยอมรับคืนสนิ คา หรือยอมใหส วนลดมลู คา 2,500 บาท ผซู อ้ื บันทกึ บัญชดี ังนี้ 176 3821302 หลกั การบญั ชเี บอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

เดบติ เจา หนีก้ ารคา 2,500 เครดติ สนิ คาคงเหลือ 2,500 รายการท่ี 4 การไดรับสวนลดจากเงื่อนไขการชําระเงิน วันที่ 12 มกราคม กิจการชําระหน้ีคาสินคาและ ไดร ับสวนลดเงินสดตามเงอ่ื นไขการชาํ ระเงิน ซงึ่ มีผลตอ การลดตนทุนของสนิ คาทซ่ี อ้ื มา การบันทกึ บัญชเี ปนดังนี้ เดบติ เจาหนก้ี ารคา 27,500 เครดิต เงนิ สด 27,225 สนิ คา คงเหลือ 275 ในกรณีที่สวนลดรับมีจํานวนเล็กนอย อาจจะบันทึกบัญชีโดยเครดิต ไวในบัญชีสวนลดรับ แทน บัญชี สินคาคงเหลือ และเมอื่ หาผลการดําเนินงานในวนั สิน้ งวดจะโอนบญั ชสี ว นลดรบั เขาไปลดยอดบัญชตี นทุนขาย คํานวณ จํานวนเงินท่ตี องจา ยชําระ ดงั นี้ ซื้อ 30,000 บาท หัก สงคืน 2,500 บาท 27,500 บาท หกั สว นลดรับ (1%) 275 บาท จา ยเงนิ ชาํ ระหนี้ทั้งส้ิน 27,225 บาท รายการท่ี 5 การขายสินคา ในการขายสินคาอาจเปนการขายสดหรือขายเช่ือ จะบันทึกการขาย 2 รายการ คือ การบันทึกรายการขายตามราคาขาย และการบันทึกรายการตนทุนสินคาที่ขาย หรือตนทุนขาย และลด ยอดบัญชสี ินคา คงเหลอื เชน ในวันท่ี 10 มกราคม 25X1 กิจการไดขายสินคา เปนเงินเชื่อ คิดเปนราคาขาย 48,000 บาท เงือ่ นไข 2/15, n/30 ซ่งึ มรี าคาทุน 35,000 บาท การบนั ทกึ บัญชเี ปนดังนี้ 5.1 บันทกึ การขายสนิ คาตามราคาขาย เดบิต ลกู หน้ีการคา 48,000 เครดติ ขาย 48,000 5.2 บนั ทกึ ตนทุนสินคา ที่ขายหรือตน ทนุ ขาย ตามราคาทนุ เดบติ ตน ทนุ ขาย 35,000 เครดติ สินคาคงเหลือ 35,000 รายการท่ี 6 การรับคืนสินคาและสวนลด จะบันทึกบัญชีการรับคืนสินคา 2 รายการ คือ บันทึก รายการรับคืนสินคาและสวนลดท่ีลดใหตามราคาขายโดยลดยอดลูกหนี้ และการบันทึกเพิ่มยอดบัญชีสินคาคงเหลือ และลดยอดบัญชีตนทุนขาย เชน วันท่ี 12 มกราคม 25X1 กิจการไดรับคืนสินคาจากการขายเชื่อ มีราคาขาย 2,400 บาท ราคาทนุ 2,000 บาท การบนั ทึกบญั ชีเปนดงั นี้ 6.1 บนั ทกึ รับคนื สนิ คา (หรอื ใหสวนลด) ตามราคาขาย เดบติ รับคนื และสวนลด 2,400 เครดิต ลกู หนีก้ ารคา 2,400 177 3821302 หลักการบญั ชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

6.2 บันทึกรับคืนสนิ คาตามราคาทนุ 2,000 เดบิต สินคาคงเหลอื 2,000 เครดติ ตนทุนขาย รายการที่ 7 การใหสวนลดตามเงื่อนไขการชําระเงิน เม่ือผูขายใหสวนลดเงินสดแกลูกคาท่ีชําระเงิน ภายในระยะเวลาตามเงื่อนไขการชําระเงินจะบันทึกบัญชีสวนลดจาย เชน วันที่ 25 มกราคม 25X1 กิจการไดรับชําระ หนจ้ี ากลูกคาท่ขี ายเปนเงินเชอื่ เม่ือวนั ท่ี 10 มกราคม 25X1 ซ่งึ ชําระเงนิ ภายในเงือ่ นไข การบนั ทกึ บญั ชเี ปนดงั น้ี เดบิต เงินสด 44,688 สว นลดจา ย 912 เครดติ ลูกหนี้การคา 45,600 คํานวณจํานวนเงินที่ไดร ับชําระหน้ี ดงั นี้ ขาย 48,000 บาท หกั รบั คืน 2,400 บาท 45,600 บาท หกั สว นลด 2% รบั เงินชาํ ระหนท้ี ้ังสิ้น 912 บาท 44,688 บาท รายการที่ 8 การขนสงสินคาออก หรือคาขนสงเพื่อขาย เมื่อผูขายตกลงชําระคาขนสงสินคาที่ขายให ลูกคาจะบันทึกบัญชีคาขนสงออกเปนคาใชจายของผูขาย เชน วันที่ 13 มกราคม 25X1 กิจการไดตกลงเปนผูจายคา ขนสงสินคา 800 บาท ในการขายสินคาใหล กู คา การบนั ทึกบัญชีเปน ดังนี้ เดบติ คา ขนสงออก 800 เครดิต เงนิ สด 800 รายการที่ 9 สินคา คงเหลือ ระบบบนั ทึกบัญชสี นิ คาคงเหลือแบบตอเนื่องน้ันยอดดุลของบัญชีสินคา คงเหลือ ณ วนั ส้นิ งวดจะเปนสินทรัพยหมุนเวียนในงบดุล ณ วันสิ้นงวดบัญชีนั้น ระบบนี้นอกจากมีบัญชีสินคาคงเหลือ เปนบัญชีคุมยอดแลว ยังประกอบดวยบัญชียอยสินคา (subsidiary ledger) ที่อาจใชบัตรสินคา (inventory card หรือ stock card) แทน เพื่อใชบันทึกควบคุมการรับจายสินคาแตละชนิด ยอดคงเหลือรวมของบัญชียอยทุกบัญชีจะตอง เทา กบั ยอดคงเหลือของบญั ชคี ุมยอดเสมอ การผานรายการไปบัญชีสินคาคงเหลือ และบัญชีตนทุนขาย โดยกําหนดใหกิจการมียอดยกมาของ บัญชสี ินคาคงเหลอื ตน งวดเทากบั 128,000 บาท 178 3821302 หลกั การบญั ชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)