รายวิชาหลักการบัญชีเบื้องต้น

ผูมีหนาท่ีจัดทําบัญชี หมายถึง ผูมีหนาท่ีจัดใหมีการทําบัญชีตามพระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ. 2543 ไดแก หางหุนสวนจดทะเบียน บริษัทจํากัด บริษัทมหาชน นิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายตางประเทศที่ประกอบ ธุรกิจในประเทศไทย บุคคลธรรมดา หางหุนสวนสามัญตามท่ีรฐั มนตรีประกาศกาํ หนด เปน ตน ผูทําบัญชี หมายถึง ผูที่มีคุณสมบัติและเง่ือนไขตามท่ีอธิบดีกรมทะเบียนการคาประกาศคุณสมบัติและ เงื่อนไขของการเปนผูทําบัญชี พ.ศ. 2543 มีคุณสมบัติไมต่ํากวาอนุปริญญาหรือประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง ทางการบัญชีทําบัญชีในกิจการที่มีทุนจดทะเบียนไมเกินหาลานบาท มีทรัพยสินรวมไมเกินสามสิบลานบาท และมี รายไดร วมไมเกนิ สามสบิ ลานบาท ถา เกินกวาผูทําบัญชีตองมคี ณุ วฒุ ไิ มตํา่ กวา ปริญญาตรีทางการบญั ชหี รอื เทียบเทา แมบทการบัญชี เปนเกณฑหรือแนวคิดพ้ืนฐานในการจัดทําและนาํ เสนองบการเงินแกผูจัดทําและผูใช งบการเงินมีขอบเขตเน้ือหาเกี่ยวกับวัตถุประสงคของงบการเงิน ลักษณะเชิงคุณภาพของงบการเงิน องคประกอบของงบ การเงิน การรับรูองคประกอบของงบการเงิน แนวคิดเก่ียวกับการวัดมูลคาและแนวคิดเก่ียวกับทุนและการรักษาระดับ ทุน สถาบันท่ีเกี่ยวกับวิชาชีพบัญชี เปนสถาบันท่ีตั้งข้ึนเพ่ือชวยสงเสริมและพัฒนาวิชาชีพ ออกมาตรฐาน ทางการบัญชี มาตรฐานการสอบบญั ชี มาตรฐานอ่นื ท่เี กย่ี วกับวิชาชีพบัญชี เปนตน จริยธรรมของผูประกอบวิชาชีพบัญชี หมายถึง ความประพฤติหรือพฤติกรรมท่ีถูกธรรม หรือเปนธรรมซ่ึง เกิดจากจติ สํานกึ รบั ผดิ ชอบ และพฤตกิ รรมท่ตี องกระทําตามจรรยาบรรณวชิ าชีพบัญชี งบการเงินเปนรายงานเสนอขอมูลทางการเงินที่มีแบบแผนอันเปนผลมาจากการประกอบธุรกิจ ของกิจการ โดยมีวตั ถุประสงคเพื่อใหขอมูลเกี่ยวกับฐานะการเงิน ผลการดําเนินงาน และกระแสเงินสดของกิจการ อัน จะเปนประโยชนตอ ผูใชง บการเงินในการตดั สินใจเชิงเศรษฐกิจ โดยงบการเงินทสี่ มบรู ณจ ะประกอบดว ย งบแสดงฐานะการเงิน ณ วันสิ้นงวด งบกําไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ สําหรับงวด งบแสดงการเปลี่ยนแปลงสวนของเจาของสําหรับงวด งบกระแสเงินสดสําหรับงวด หมายเหตุประกอบ งบการเงนิ งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั สนิ้ งวด ทน่ี าํ มาเปรียบเทียบงวดแรกสุดเม่ือกิจการไดนํานโยบายการบัญชีใหม มาถือปฏบิ ัตยิ อ นหลัง 36 3821302 หลักการบัญชเี บ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

แบบฝก หัด 1. การบัญชีคอื อะไร จงอธิบายมาพอสงั เขป 2. การทําบัญชคี ืออะไร ตางจากการบญั ชีอยา งไร จงอธบิ ายมาพอสงั เขป 3. สถาบนั ท่เี กี่ยวของกับวิชาชพี บัญชีไดแ กสถาบนั ใดบา ง 4. พระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ. 2543 ไดกาํ หนดใหใ ครเปน ผมู ีหนาท่จี ดั ทาํ บญั ชี ใหอธิบาย 5. ผูทําบัญชีตามพระราชบัญญัตกิ ารบัญชี พ.ศ. 2543 ตองมคี ุณสมบัติอยางไร ใหอธบิ ายมาพอสงั เขป 6. ขอ มลู ทางการบัญชีมปี ระโยชนอ ยางไร และใครเปน ผูใ ชป ระโยชนนน้ั บาง ใหอธิบายมาพอสังเขป 7. แมบทการบัญชีคอื อะไร ใหอธิบายโดยละเอยี ด 8. องคประกอบของงบการเงินมอี ะไรบา ง จงอธิบายโดยละเอยี ด 9. เกณฑค งคาง หมายถงึ อะไร ใหอธบิ ายพรอ มยกตัวอยา ง 10. ใหอธบิ ายถึงลักษณะเชงิ คุณภาพของงบการเงนิ มาพอสงั เขป 11. งบการเงินหมายถึงอะไร จงอธิบาย 12. การรับรูรายได คา ใชจา ย สนิ ทรัพย หน้สี ิน มีสาระสําคญั อยางไรบา ง 13. องคประกอบของงบการเงินมอี ะไรบา ง จงอธิบาย 14. นโยบายการบญั ชีทผ่ี ูบ รหิ ารกาํ หนดตอ งมีลักษณะอยางไร 15. หมายเหตปุ ระกอบงบการเงินประกอบดวยอะไรบาง 16. หลกั การบัญชีคูมีความหมายวา อยางไร 17. นายองอาจนําเงินมาลงทุนในราน อาจณรงค เม่ือวันท่ี 1 ตุลาคม 25X1 จํานวนเงิน 9,900 บาท ขอ มูลทางการ เงนิ ของรานเมอ่ื สนิ้ เดือนตุลาคม พฤศจิกายนและธนั วาคม 25X1 มดี งั นี้ ตุลาคม พฤศจิกายน ธนั วาคม เจา หนีก้ ารคา 8,350 3,560 7,860 เงินกยู มื ระยะยาว 13,000 13,000 26,000 ทุน – นายองอาจ ? ?? เงินสด 27,000 42,000 35,400 คา ใชจายคา งจาย - 2,080 4,200 ลูกหนก้ี ารคา 18,500 26,070 15,000 วสั ดสุ ํานักงาน 980 - 1,700 ตัว๋ เงนิ จา ย 4,900 7,400 2,400 รายการระหวางเดือน ลงทนุ เพม่ิ 3,000 12,000 - เบกิ ใชส ว นตวั - 2,000 4,500 ใหท ํา : 1. คํานวณกาํ ไรหรอื ขาดทนุ ของกิจการ ในแตละเดอื น 2. คํานวณทนุ ของนายองอาจเมือ่ สนิ้ เดือน ตุลาคม พฤศจิกายน และธนั วาคม 3. จัดทาํ งบแสดงฐานะการเงิน ณ วันสิ้นงวด ของรา นอาจณรงค ณ วันที่ 31 ตุลาคม 30 พฤศจิกายน และ 31 ธนั วาคม25X1 37 3821302 หลักการบญั ชีเบ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

18. ตอ ไปน้ีเปน รายการเก่ียวกับ ฐานะการเงินของ รา นเครดติ ณ วนั ที่ 31 ธันวาคม 25X1 มดี ังน้ี เงินสด 32,000 ลกู หนีก้ ารคา 26,700 เจา หน้กี ารคา 18,300 วัสดสุ น้ิ เปลือง 9,230 ทีด่ นิ อาคาร และอุปกรณ 160,000 ต๋ัวเงินรับ 15,450 ต๋ัวเงนิ จา ย 31,800 ดอกเบี้ยคางรบั 4,800 ทนุ – นายพิชิต ? ใหทาํ : คาํ นวณหายอดเงินรวมของรายการตอไปน้ี 1. สินทรพั ยร วม 2. หน้สี ินรวม 3. สวนของเจา ของ 19. บรษิ ทั สินพัฒนา จาํ กดั มียอดคงเหลอื ของบญั ชีตา ง ๆ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25X1 ดงั น้ี ท่ีดนิ 200,000 เงินสด 170,000 อาคาร 450,000 เจาหนี้การคา 50,000 ตัว๋ เงินจาย 45,000 อุปกรณ 36,000 เจา หน้จี ํานอง 150,000 ทุน – หุนสามัญ 650,000 กาํ ไรสะสม 140,000 วสั ดสุ าํ นักงาน 82,000 ลกู หนีก้ ารคา 97,000 ใหท าํ : งบแสดงฐานะการเงนิ ณ วันสนิ้ งวด ตามแบบบญั ชแี ละแบบรายงาน 38 3821302 หลักการบญั ชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

20. รา นสรางสรรค ดาํ เนินธุรกิจดานการออกแบบตกแตงภายใน มียอดคงเหลือของบญั ชีตาง ๆ ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25X1 ซง่ึ เปน วันปด งบบัญชปี ระจาํ ป ดังน้ี ลูกหน้ีการคา 84,000 เจาหนก้ี ารคา 58,700 คาโฆษณา 105,000 เงินสด 154,700 เงินฝากธนาคาร 231,660 รายไดคา บริการตกแตง ภายใน 925,000 ท่ดี ิน 350,000 ทนุ -นายรังสรรค 400,000 ถอนใชสวนตัว 25,000 กาํ ไรจากการขายสินทรพั ยถาวร 21,000 คา ใชจ ายเบ็ดเตลด็ 8,500 คา เชาสํานกั งาน 25,000 วัสดสุ ิ้นเปลือง 32,000 วสั ดุสิ้นเปลืองใชไ ป 3,340 คานํ้า คา ไฟ คา โทรศัพท 17,500 เงินเดอื น และคาแรง 360,000 เงินเดอื น และคาแรงคา งจาย 13,000 ใหท าํ : 1. งบเฉพาะกําไรขาดทุน สําหรบั ป สิน้ สุดวนั ที่ 31 ธันวาคม 25X1 ตามแบบรายงานแสดงรายการ ขั้นเดยี ว และแบบหลายข้ัน 2. งบแสดงฐานะการเงิน ณ วันสน้ิ งวด ตามแบบรายงาน และแบบบญั ชี 39 3821302 หลกั การบัญชีเบ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

21. จากยอดคงเหลือตอไปน้ี ใหจ ดั ทํางบกาํ ไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ –บางสวน แสดงคาใชจา ยตามหนา ที่ –แบบข้ันเดียว รายไดจากการขาย 1.258,000 ผลขาดทุนจากการขายสนิ ทรพั ย 2,500 กาํ ไรจากการขายเงินลงทนุ 8,750 เงนิ เดอื นพนักงานขาย คานายหนาพนกั งานขาย 105,000 คาขนสง ออก 89,500 คา เสือ่ มราคา-อาคาร 9,200 คาเสือ่ มราคา-เครื่องใชสํานักงาน 45,000 คา เสื่อมราคา-อุปกรณส าํ นกั งาน 2,000 คาตอบแทนผูบรหิ าร 4,500 คาใชจ ายอ่ืน 80.000 ภาษีเงินได 6.780 ตนทุนขาย 3.295 ดอกเบย้ี รับ 415,000 เงนิ เดือน 25,000 คา เชา สํานกั งาน 100,000 ดอกเบี้ยจาย 60,000 คาธรรมเนยี มทางการเงิน 1.250 2.250 22. จากยอดคงเหลือตอไปนี้ ใหจดั ทาํ งบงบเฉพาะกาํ ไรขาดทนุ จําแนกคาใชจ า ยตามหนาที่ -แบบหลายข้ัน ตามแบบท่ีกําหนดให รายไดจากการบริการ 885.800 เงนิ เดอื น 72.000 คาเชาสาํ นกั งาน 48.000 คาเสื่อมราคา-อาคาร 12,000 คา เสื่อมราคา-เคร่อื งใชส าํ นักงาน 3,500 คา เสื่อมราคา-อุปกรณสาํ นักงาน 4,800 คาตอบแทนผูบ รหิ าร 60,000 เงนิ เดอื นพนักงานขาย 60.000 คา นายหนาพนกั งานขาย 16.000 คา ขนสงออก 2.150 คาใชจา ยอนื่ 5,950 ดอกเบยี้ จา ย 2.980 40 3821302 หลักการบัญชเี บ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

คาธรรมเนยี มทางการเงิน 2.580 ภาษเี งินได 1.895 ดอกเบย้ี รับ 4.550 ผลขาดทนุ จากการขายสนิ ทรพั ย 1.200 กําไรจากการขายเงนิ ลงทนุ 6.850 ตน ทุนการบรกิ าร 251.250 บริษทั ..........................จํากดั . งบเฉพาะกาํ ไรขาดทุน จาํ แนกคาใชจ ายตามหนาท่ี* -แบบหลายขน้ั สาํ หรบั ระยะเวลา 1 ป สิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 25xx หนว ย : บาท รายไดจากการใหบริการ …………………….... หัก ตนทุนการใหบ ริการ ………………………. กาํ ไร(ขาดทุน)ขัน้ ตน ……………………... รายไดอ ื่น ……………………… …………………………………………….. ..……………………. ……………………………………………. .……………………... …………………………………………… ………………………. กาํ ไร (ขาดทนุ ) กอนคา ใชจา ย ................................. คาใชจายในการขาย ………………………. ……………………………………………… ……………………… ……………………………………………… …………….………… ……………………………………………… ………………………. ……………………………………………… …………….………… ……………………………………………… คาใชจ า ยในการบรหิ าร ……………..……..... ………………………………………………. …………..………….. คา ตอบแทนผูบริหาร ……………………… คาใชจ า ยอ่ืน ………..…………….. กําไร (ขาดทุน) กอนตนทุนทางการเงนิ และภาษเี งนิ ได ………….…………... หัก ตน ทุนทางการเงิน …………………….... กาํ ไรกอนภาษเี งินได ……………….……… หัก ภาษเี งินได ……………….………. กาํ ไร (ขาดทนุ ) สุทธสิ าํ หรับป ……………….……… 41 3821302 หลักการบัญชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

23. จากยอดคงเหลือตอ ไปนี้ ใหจ ัดทํางบกําไรขาดทุนเบ็ดเสรจ็ –บางสวน แสดงคาใชจายตามหนา ท่ี –แบบหลายขัน้ ตามแบบที่กําหนดให ตนทุนขาย 615,800 คาเสอ่ื มราคา-อาคาร 11.000 คา เสอ่ื มราคา-เครอ่ื งใชสํานักงาน 3.150 คา เสื่อมราคา-อปุ กรณส าํ นักงาน 4.450. คาตอบแทนผบู รหิ าร 48.000 เงนิ เดือนสํานกั งาน 72.000 เงินเดือนพนกั งานขาย 96.000 คา นายหนาพนกั งานขาย 5.950 คา ขนสง ออก 2.500 คาเชาสาํ นกั งาน 36.000 คาใชจายอ่นื 2.870 ดอกเบ้ียจา ย 3.215 คาธรรมเนียมทางการเงนิ 2.255 ภาษเี งินได 3.485 รายไดจ ากการขาย 985,2000 ดอกเบ้ยี รับ 5,890 ผลขาดทุนจากการขายเครือ่ งใชสาํ นกั งาน 1.200 กาํ ไรจากการขายเงินลงทุน 5.950 บรษิ ทั ..........................จาํ กัด. งบเฉพาะกําไรขาดทุน จําแนกคาใชจ า ยตามหนาที่* -แบบหลายขน้ั สําหรบั ระยะเวลา 1 ป สิ้นสุดวนั ที่ 31 ธันวาคม 25xx หนว ย : บาท รายไดจากการใหบริการ …………………….... หัก ตน ทนุ การใหบ รกิ าร ………………………. กําไร(ขาดทนุ )ข้นั ตน ……………………... รายไดอ น่ื ……………………… …………………………………………….. ..……………………. ……………………………………………. .……………………... …………………………………………… ………………………. 42 3821302 หลักการบัญชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

กําไร (ขาดทุน) กอนคาใชจ า ย ................................. คาใชจา ยในการขาย ………………………. ……………………………………………… ……………………… ……………………………………………… …………….………… ……………………………………………… ………………………. ……………………………………………… …………….………… ……………………………………………… คาใชจายในการบริหาร ……………..……..... ………………………………………………. …………..………….. คาตอบแทนผบู ริหาร ……………………… คาใชจายอืน่ ………..…………….. กาํ ไร (ขาดทนุ ) กอนตนทุนทางการเงนิ และภาษีเงนิ ได ………….…………... หัก ตน ทุนทางการเงนิ …………………….... กาํ ไรกอ นภาษีเงนิ ได ……………….……… หัก ภาษเี งินได ……………….………. กาํ ไร (ขาดทนุ ) สุทธิสาํ หรบั ป ……………….……… 24. จากขอ มูลการรบั จา ยเงนิ สดทีเ่ กิดขึน้ ในระหวา งงวดตอ ไปนี้ ใหจดั ทาํ งบกระแสเงินสดโดยวิธที างตรง รบั เงินจากลูกคา 960,000 รบั เงินสดเงินปน ผล 50,000 จา ยเงนิ สดชําระแกเจาหนี้ 390,000 จายเงินสดเปนคาใชจ ายในการดําเนินงาน 155,200 เงนิ สดจา ยคา ดอกเบย้ี 22,400 จายเงนิ สดคา ภาษี 36,800 เงินสดจากการขายเคร่อื งจกั ร 180,000 จายเงนิ สดซ้อื เงินลงทุนระยะส้ัน 50,000 ซ้อื ทด่ี ินเปนเงินสด 559,000 เงินสดรบั จากการขายทนุ หุนบุริมสทิ ธิ์ 100,000 เงินสดรับจากการขายหุนทนุ ซ้ือคืน 30,000 จายเงนิ สดชําระหนต้ี ๋วั เงนิ ระยะยาว 8,000 จายปนผลเปนเงนิ สด 200,000 เงนิ สด ณ วนั ท่ี 1 มกราคม 25X1 50,000 เงินสด ณ วนั ท่ี 31 ธันวาคม 25X1 ????......................... 43 3821302 หลักการบญั ชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

บรษิ ัท..........................จาํ กัด. กระแสเงินสด สําหรับระยะเวลา 1 ป สิ้นสุดวนั ที่ 31 ธันวาคม 25xx กระแสเงินสดจากกิจกรรมการดาํ เนนิ งาน .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. เงินสดรบั สทุ ธิจากกิจกรรมดาํ เนินงาน........................................................................................................................... กระแสเงินสดจากกจิ กรรมลงทนุ .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. เงนิ สดสุทธิใชไ ปในกจิ การลงทนุ ................................................................................................................................... กระแสเงนิ สดจากกิจการจัดหาเงิน .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. เงนิ สดสุทธใิ ชไ ปในกิจกรรมจดั หาเงนิ ............................................................................................................................ เงินสดสุทธเิ พ่มิ ข้นึ .................................................................................................................................................... เงนิ สด ณ วนั ท่ี 1 มกราคม 25xx.................................................................................................................................. เงนิ สด ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25xx……………………………………………………………………...????......................... 44 3821302 หลักการบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

บทที่ 2 หลักการบันทึกบญั ชี เนื่องจากขอมูลในงบการเงิน เปนขอมูลที่มีบุคคลหลายฝายสามารถนําไปใชประโยชนในการตัดสินใจ โดยเฉพาะอยางยิ่ง ผูใชขอมูลท่ีเกี่ยวของกับกิจการโดยตรง เชน ผูบริหาร และผูใชขอมูลอื่น ๆ เชน นักลงทุน นักวิเคราะหทางการเงิน รัฐบาล และสหภาพแรงงาน เปนตน ดังน้ัน ขอมูลทางการบัญชีจําเปนตองมีความถูกตอง ครบถวน มีความเช่ือถือไดและมีความเปนกลาง จึงเปนขอมูลทางการบัญชีท่ีมีคุณภาพ การไดมาของขอมูลท่ีมี คุณภาพขึน้ อยกู ับวธิ กี ารบัญชีที่เลือกใช โดยมีการจดบันทึกขอมูลตามหลักการบัญชีท่ียอมรับไดโดยทั่วไป ซ่ึงมีแนวคิด และหลักการบัญชีในเร่ืองตาง ๆ ท่ีใชเปนหลักในการวิเคราะหเหตุการณทางการเงิน เพ่ือใหสามารถบันทึกบัญชีได ถกู ตอ งแมนยําตามมาตรฐานการบัญชีท่ีกาํ หนด โดยผูทําหนาท่ีบันทึกบัญชีจําเปนตองมีความรูทางการบัญชีที่จะตอง ศกึ ษาหลักการและแนวคดิ ทางการบญั ชี สมการบญั ชี หลักการบญั ชคี ู การวเิ คราะหรายการ ตลอดจนผังบัญชี ซ่ึงจะได กลา วโดยละเอยี ดตอ ไป หลักการบันทึกบญั ชี หลักการบันทึกบัญชี หมายถึง การบันทึกบัญชีทางดานเดบิต หรือดานซายของบัญชี เพ่ือบันทึกการ เพ่ิมข้ึนหรือลดลง และการบันทึกบัญชีทางดานเครดิต หรือดานขวาของบัญชี เพ่ือบันทึกการเพ่ิมข้ึนหรือลดลง โดยอยู บนหลกั การแนวคิดทางการบญั ชี สมการบญั ชี และ หลักการบัญชีคู อันจะนําไปสูผลการวิเคราะหรายการคา และการ บนั ทกึ บญั ชีทางดา นเดบิต และดานเครดิตในท่สี ุด บัญชี (account) จึงเปนที่จดบันทึกรายการเพ่ิมขึ้น และลดลงของสินทรัพย หน้ีสิน หรือสวนของ เจาของ โดยจําแนกเปน บัญชีเงินสด บัญชีลูกหนี้ บัญชีเจาหน้ี บัญชีรายไดคาบริการ บัญชีเงินเดือน เปนตน สําหรับ รูปแบบของบัญชีเปนรูปตัวที เรียกวา บัญชีรูปตัวที ซึ่งมีสวนประกอบ 3 สวน ไดแก ชื่อบัญชี ดานซาย เรียกวา ดาน เดบิต และดา นขวา เรียกวา ดานเครดติ แสดงไดดังน้ี ช่อื บญั ชี ดา นซา ย หรอื ดานเดบติ ดา นขวา หรอื ดานเครดิต (left or debit side) (right or credit side) ดลุ ดานเดบิต (debit balance) ดลุ ดานเครดติ (credit balance) ทม่ี า (Weygandt, Kieso, &Kimmel, 2005, p. 45) บัญชีรูปตัวที เปนบัญชีมาตรฐาน ชวยใหเขาใจถึงผลกระทบของรายการคาท่ีมีตอบัญชีแตละรายการ เพื่อบันทึกการเพิ่มข้ึน หรือลดลงทางดานเดบิต หรือดานเครดิตของแตละบัญชี และผลรวมของแตละดาน เม่ือนํามา เปรียบเทียบกันจะไดยอดคงเหลือ ถาคงเหลือดานเดบิต หรือ ดุลดานเดบิต หมายถึง ยอดรวมดานเดบิตสูงกวาดาน เครดิต และถามยี อดคงเหลอื ดา นเครดติ หรือ ดลุ ดา นเครดิต หมายถึง ยอดรวมดานเครดิตสงู กวาดา นเดบิต

แนวคดิ ทางการบัญชี แนวคดิ ทางการบญั ชี (accounting concept) เปน หลกั เกณฑขน้ั พ้ืนฐานทางการบัญชี ซึ่งจะชวยในการ เลือกรายการ และเหตุการณทางการบัญชีที่เกิดขึ้น การเรียนรู การวัดมูลคา ตลอดจน ชวยในการเลือกวิธีการในการ สรปุ ขอ มลู และทาํ รายงานเสนอตอ บุคคลท่ีสนใจในขอ มูลนน้ั โครงสรางของแนวคดิ ทางการบัญชีเกิดจากความสัมพันธ ระหวางวัตถุประสงค และหลักเกณฑขั้นพ้ืนฐานท่ีนําไปสูการกําหนดมาตรฐานการบัญชีท่ีสอดคลองกัน ตลอดจน กาํ หนดเกณฑ ลกั ษณะหนา ท่ี ขอ จาํ กดั ของการบัญชี และการรายงานทางการเงิน (เมธากุล เกียรติกระจาย, และ ศิลป พร ศรีจั่นเพชร, 2544, หนา 57) แนวคิดทางการบัญชที ี่สําคัญ ซ่ึงมีผลตอวิธที างการบญั ชี และการรายงานการเงนิ ไดแก 1. รายการเหตุการณ และสภาพแวดลอมมีผลตอการเปลี่ยนแปลงในสินทรัพย หนี้สิน และสวน ของเจา ของ ซึง่ เรียกวา รายการคา (business transaction) รายการ คือ เหตุการณภายนอกชนิดหนึ่ง โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับการโอนส่ิงท่ีมีมูลคา ระหวาง หนว ยงาน 2 หนว ยงานข้ึนไป เชน การซ้ือขายสนิ คา การลงทนุ และการจา ยคา ใชจา ย เปนตน เหตุการณ คือ การเกิดข้ึนของผลสืบเนื่องที่มีตอธุรกิจ ซึ่งอาจเปนเหตุการณท่ีเกิดขึ้นภายในธุรกิจ หรือภายนอกท่ีเกี่ยวของกับรายการระหวางธุรกิจ หรือสิ่งแวดลอมหรือเหตุการณท่ีเกิดข้ึนรวมกัน ทั้งภายใน และ ภายนอก เชน การใชทรัพยส นิ การเปลี่ยนแปลงราคาสินคา การปรับปรงุ เทคโนโลยี เปน ตน สิง่ แวดลอม คือ สภาพการณอ ยา งใดอยางหน่ึง หรือหลาย ๆ อยางในประเภทเดียวกัน ซ่ึงเปนผลมา จากเหตุการณหนึ่ง หรือเหตุการณตอเน่ืองกันท่ีไมอาจทราบลวงหนา และกอใหเกิดสถานการณที่ไมนาจะเกิด และไม อาจคาดคะเนกอนได เชน ลกู หนีล้ ม ละลาย รายการขาดทนุ จากอตั ราแลกเปล่ยี น 2. การรับรูรายการ หมายถึง การรวมรายการเขาเปนสวนหนึ่งของงบดุล และงบกําไรขาดทุน และเปนรายการที่เขาเกณฑการรับรูรายการตามเง่ือนไขท่ีมีความเปนไปไดคอนขางแนนอนวาประโยชนเชิงเศรษฐกิจ ในอนาคตของรายการจะเขาหรือจะออกจากกิจการ และรายการดังกลาว มีราคาทุน หรือมูลคาสามารถวัดไดอยาง นา เชอ่ื ถอื 3. การตั้งคางรับ คางจาย การตั้งพัก การแบงสรร และการตัดจําหนาย กิจการจะรับรูเหตุการณ สภาวะแวดลอ มทไ่ี มเฉพาะรายการรับ หรือจายเงินสดเทาน้นั แตจ ะรบั รูเ หตกุ ารณทางบญั ชเี มื่อเกิดข้นึ 4. การจับคูรายได และคาใชจาย กิจการรับรูรายได และคาใชจายตามเกณฑคงคาง เพื่อแสดงการ ดําเนนิ งานของกิจการในงวดหน่ึง โดยไมค าํ นึงถึงตวั เงินสด เกณฑการจับคูรายได และคาใชจาย กําหนดใหกิจการรับรูรายได พรอมคาใชจายท่ีเกิดข้ึน จาก รายการหรือเหตกุ ารณท างการบัญชเี ดยี วกัน เชน การรบั รตู น ทนุ ขาย และรายไดท ่ีเกดิ จากการขายสนิ คา รายการคา การดําเนินงานทางธุรกิจ ไมวาจะเปนการจําหนายสินคาหรือบริการมีรายการที่เก่ียวของกับ บุคคลภายนอก ซึ่งเปนเหตุการณที่เกิดข้ึนจํานวนมาก เชน การซื้อสินคาไวเพ่ือขาย การติดตอหาลูกคา การรับรอง ลกู คา การสอบถามราคาสนิ คา เปนตน รายการท่ีเกิดข้ึนดังกลาว มีบางรายการท่ีไมอาจนํามาบันทึกบัญชี และมีบาง รายการทจ่ี ะตองนํามาบนั ทึกบัญชี ซึ่งเรยี กวา รายการธรุ กจิ หรือ รายการคา รายการคา คือ เหตุการณทางเศรษฐกิจ ซึ่งเปนผลทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในสินทรัพย หนี้สิน และ สว นของเจาของกิจการ รวมถึง รายการที่เก่ียวของกับบุคคลภายนอก เชน การซื้อวัตถุดิบ การขายสินคา การใหบริการ 46 3821302 หลักการบญั ชเี บื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

โดยการรับจางตาง ๆ การจายคาใชจาย การรับชําระหน้ี และจายชําระหน้ี เปนตน (กรมพัฒนาธุรกิจการคา, 2546, หนา 7) ดังนั้น รายการคา คือ รายการของการดาํ เนินงานทางธุรกิจที่มีผลกระทบตอสมการบัญชี กลาวคือ ทาํ ใหสนิ ทรพั ย หนีส้ ิน และสวนของเจาของ มีการเปลีย่ นแปลงในทางทเี่ พ่มิ ข้ึน หรือลดลง รายการตาง ๆ เหลาน้ี ไดแก เจา ของกจิ การนาํ เงินสดมาลงทุน ซื้อสินคา เปนเงนิ สด รับชําระหนจี้ ากลกู หนี้ จา ยคา โทรศพั ท สาํ หรบั รายการดาํ เนนิ งานทางธุรกจิ ทไี่ มมผี ลกระทบตอสมการบญั ชี จึงไมถ อื วาเปนรายการคา เชน การเปลย่ี นแปลงอตั ราการใหสนิ เชื่อ การแสดงการสาธติ สินคา การแจง ใบเสนอราคาตอ ลกู คา ดังน้ัน ผูบันทึกบัญชี จึงตองวิเคราะหรายการดําเนินการทางธุรกิจนั้น ๆ วามีผลตอสมการบัญชีหรือไม ซึ่งรายการดําเนินการทางธุรกิจ จะอยูในรูปของเอกสารซึ่งใชประกอบการบันทึกบัญชี เรียกวา เอกสารประกอบการ บนั ทึกบัญชี เอกสารประกอบการบันทกึ บญั ชี กรมพัฒนาธุรกิจการคา (2546, หนา 7) ใหนิยาม เอกสารประกอบการบันทึกบัญชี หมายถึง บันทึก หนงั สอื หรอื เอกสารใด ๆ ที่เปนหลักฐานในการบันทกึ รายการในบญั ชี ซง่ึ แยกออกไดเปน 3 ประเภท คือ 1. เอกสารทจ่ี ัดทําข้ึนโดยบุคคลภายนอก 2. เอกสารทจี่ ัดทาํ ขน้ึ โดยกจิ การ เพ่อื ออกใหแ กบคุ คลภายนอก(ตองมสี ําเนาเก็บไวอ ยางนอ ย 1 ชุด) 3. เอกสารที่จดั ทาํ ขน้ึ โดยกิจการ เพื่อใชใ นกจิ การ เอกสารประกอบการบนั ทกึ บญั ชีทกุ ประเภท ตองมรี ายการดังตอ ไปน้ี 1. ชื่อ หรือช่ือที่ใชใ นการประกอบธรุ กิจของผจู ดั ทําเอกสาร 2. ชื่อของเอกสาร 3. เลขท่ขี องเอกสาร และเลมท่ี (ถาม)ี 4. วันเดอื นปท ่อี อกเอกสาร 5. จาํ นวนเงินรวม ดังนั้น เอกสารประกอบการบันทึกบัญชี อาจเปนบันทึก หนังสือ หรือเอกสารใด ๆ ท่ีแสดงเปนหลักฐาน ในการรับเงิน รับฝากเงิน หรือรับชําระเงิน หรือตั๋วเงิน เชน ใบเสร็จรับเงิน และท่ีแสดงเปนหลักฐานในการจายเงิน จําหนาย โอน สงมอบสินคาหรือบริการ โดยยังมิไดมีการชําระเงิน เชน ใบสงของ และกรณีท่ีผูรับเงินไมสามารถออก ใบเสร็จรับเงินใหได ผูมีหนาท่ีจัดทําบัญชีตองจัดทําเอกสารหลักฐานเปนใบสําคัญจาย เพ่ือเปนหลักฐานอางอิงในการ บนั ทกึ บัญชี แสดงทม่ี าของรายการคา ที่ผมู หี นาที่ทําบญั ชรี วบรวม และทาํ การวเิ คราะหตามหลกั สมการบัญชีกอนท่ีจะ นาํ ไปบันทึกบญั ชี 47 3821302 หลกั การบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

สมการบญั ชี สมการบญั ชี (accounting equation) ตามศัพทบญั ชี (สมาคมนักบญั ชแี ละผสู อบบญั ชรี ับอนุญาตแหง ประเทศ,2538,หนา 5) หมายถึง “ผลการบันทึกรายการบัญชีทั้งดานเดบิตและดานเครดิตดว ยจาํ นวนเงินท่เี ทากนั ตามหลกั การบัญชคี ู” 1. องคป ระกอบของสมการบัญชี สมการบญั ชีจงึ เปน สมการแสดงความสัมพนั ธร ะหวางสินทรัพย หนสี้ นิ และสวนของเจาของ สามารถ แสดงในรปู สมการได (Warren, Reeve, & Fees, 2002, p.11) ดงั นี้ สินทรัพย – หน้สี ิน = สวนของเจา ของ หรอื สนิ ทรัพยสุทธิ assets – liabilities = owners’ equity or net assets 1.1 สนิ ทรพั ย หมายถงึ ทรัพยากรท่อี ยูในการควบคมุ ของกิจการซ่งึ เปนผลมาจากเหตุการณใน อดีตและกอใหเกิดประโยชนเชิงเศรษฐกิจในอนาคตแกกิจการ สินทรัพยน้ันอาจมีตัวตนหรือไมม ีตวั ตนกไ็ ด และอาจ เคล่อื นท่ีไดหรือเคล่อื นทไี่ มไดกไ็ ด ซ่งึ กจิ การไดมาโดยการซือ้ แลกเปลี่ยนหรอื ผลิตข้ึนเอง อันเปนเหตกุ ารณใ นอดตี และ สนิ ทรพั ยนน้ั มคี วามสามารถในการกอ ใหเกิดกระแสเงินสดทั้งทางตรงและทางออมแกกิจการท่ีเรียกวา ประโยชนเชิง เศรษฐกิจในอนาคต หรืออาจจะกลาวไดวา สินทรัพย คือ ทรัพยากรท่ีกิจการเปนเจาของ เชน เงินสด ที่ดิน อาคารและอปุ กรณ เปนตน สาํ หรบั สิทธิเรียกรอ งในสินทรพั ยของกจิ การ แบงออกได 2 ประเภท คอื สทิ ธขิ องเจา หนี้ เรียกวา หน้สี ิน และสทิ ธขิ องเจา ของ เรยี กวา สว นของเจาของ จะเห็นไดว า ในสมการบัญชไี ดว างหนสี้ ินไวกอนสว นของ เจา ของ เนือ่ งจากเจาหนีย้ อ มไดรับสิทธเิ รยี กรอ งในสนิ ทรัพยก อนสว นของเจา ของ 1.2 หนี้สิน หมายถงึ ภาระผกู พันในปจจุบันของกิจการ ภาระผกู พนั ดังกลา ว เปนผลของ เหตุการณในอดีต ซง่ึ การชําระภาระผูกพนั นน้ั คาดวา จะสงผลใหเกดิ การสญู เสียทรพั ยากรทีม่ ปี ระโยชนเชิงเศรษฐกจิ 1.3 สวนของเจาของ หมายถึง สวนไดเสียคงเหลือในสินทรัพยของกิจการหลงั หักหน้ีสนิ ทง้ั หมด ออก แสดงสมการไดด ังตัวอยางตอ ไปนี้ สามารถเขยี นความสัมพนั ธในรูปสมการบัญชีไดด งั นี้ สนิ ทรัพย = หน้สี ิน + สวนของเจา ของ ตัวอยางท่ี 3.1 กิจการมีสินทรัพยทั้งส้ิน 10,000 บาท โดยไมมีหน้ีสิน ดังนั้นสมการทั้งหมดของกิจการ จะเทากับสวนของเจา ของทั้งหมดเชน กนั สมการบญั ชีเปน ดังน้ี สนิ ทรัพย = สวนของเจาของ 100,000 = 100,000 ตัวอยางที่ 3.2 กิจการมีสินทรัพย จํานวน 100,000 บาท และมีหน้ีสินจํานวน 20,000 บาท สวนของ เจาของ จะมีคา เทากบั 80,000 บาท สมการบัญชีเปนดงั น้ี สนิ ทรัพย - หน้ีสนิ = สว นของเจาของ 100,000 - 20,000 = 80,000 48 3821302 หลกั การบัญชเี บื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

2. ความสมั พันธร ะหวางสมการบัญชีกบั รายไดและคาใชจา ย การดําเนินงานธุรกิจจําเปนตองมีการวัดผลการดําเนินงานตามรอบระยะเวลา การดําเนินงาน ตามปกติ หรือเรียกวา รอบระยะเวลาบัญชี เพื่อใหทราบวากิจการมีรายไดและคาใชจายเกิดขึ้นมากนอยเพียงใด และใชเ กณฑการจบั ครู ายไดและคา ใชจ า ย ในทางการบัญชสี มการ ดานการวัดผลการดาํ เนนิ งาน คอื กําไรสทุ ธิ (ขาดทนุ สทุ ธิ) = รายได - คาใชจา ย หรอื อาจสรปุ ได ดงั น้ี กรณรี ายไดส งู กวา คาใชจา ย เรยี กวา “กาํ ไรสุทธ”ิ กรณีรายไดตา่ํ กวาคา ใชจาย เรียกวา “ขาดทุนสทุ ธ”ิ นอกจากน้ี แมบ ทการบัญชีไดใหคํานิยาม คาํ วา รายได และคาใชจา ย สรุปได ดังน้ี รายได หมายถึง รายการกําไร และรายไดที่เกิดจากการดําเนินกิจกรรมตามปกติของกิจการ ได กอใหเกิดการไดมาซ่ึงสินทรัพย หรือการเพ่ิมคาของสินทรัพยหลายประเภท หรือ การลดลงของหนี้สินของกิจการ เชน รายไดคาธรรมเนยี ม รายไดด อกเบี้ย กําไรเกดิ จากการขายสินทรัพยถาวร และสงมอบสินคาหรือบริการใหแกผูใหกู เพือ่ การชาํ ระหน้ี เปน ตน คาใชจาย หมายถึง รายการขาดทุน และคาใชจายที่เกิดจากการดําเนินกิจการ ตามปกติของกิจการ เชน ตน ทนุ ขาย เงินเดอื น คา เส่ือมราคา เปนตน และอยใู นรูปกระแสออก หรอื การเส่อื มราคาของสินทรัพย เชน เงินสด และรายการเทยี บเทา เงินสด สนิ คาคงเหลอื ทด่ี ิน อาคาร และอปุ กรณ ดังน้ัน จะเห็นไดวารายได และคาใชจาย มีผลกระทบตอสมการบัญชี กลาวคือ รายได ทําใหสวนของ เจา ของ (ทนุ ) เพม่ิ ขนึ้ คา ใชจาย ทําใหสว นของเจา ของ (ทนุ ) ลดลง สามารถเขยี นในรปู สมการได ดงั น้ี สินทรพั ย = หน้สี นิ + สวนของเจาของ + (รายได – คาใชจ าย) สมการบัญชี จึงถือไดวาเปนเครื่องมือสําคัญท่ีนําไปใชประกอบการพิจารณารายการทางธุรกิจ หรือ เหตุการณทางเศรษฐกจิ วามผี ลกระทบกับสมการบญั ชีหรอื ไม ถามีผลกระทบ รายการหรือเหตุการณนั้น เปนรายการ คา ที่กิจการจะตอ งนาํ มาวเิ คราะห และบันทึกบญั ชีตามหลักการบัญชีตอไป การวิเคราะหร ายการคากับสมการบัญชี การวิเคราะหรายการคา หมายถึง การพิจารณารายการคาหน่ึงๆวามีผลกระทบตอสมการบัญชี ในทาง เพ่ิมข้ึนหรือลดลง โดยมีบัญชีอยางนอย 2 บัญชีข้ึนไปไดรับผลกระทบ แตการเปลี่ยนแปลงดังกลาวยังคงทําใหสมการ บัญชีมีความสมดุลอยเู สมอ การวเิ คราะหร ายการคากบั สมการบัญชี อาจพจิ ารณาตามลาํ ดับได ดังน้ี 1. สามารถกาํ หนดช่ือบญั ชจี ากรายการคา หน่งึ ๆ ได อยางนอ ย 2 บัญชขี ึน้ ไป 2. พิจารณาวา ช่ือบัญชีนั้นจัดอยูประเภทบัญชีใด คือ เปนสินทรัพย หรือ หนี้สิน หรือสวนของเจาของ หรอื รายได หรอื คา ใชจ าย 3. พิจารณาวา มีผลทําใหสินทรัพย หรือ หนี้สิน หรือ สวนของเจาของ หรือ รายไดหรือ คาใชจาย เพ่มิ ข้นึ หรือลดลง ตอไปนเี้ ปน การแสดงตวั อยางการวเิ คราะหรายการคา 49 3821302 หลักการบญั ชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

รายการท่ี 1 นายภูมใิ จ เปดกิจการใหบรกิ ารซักรดี ชอ่ื รา นภมู ิใจบริการ เจาของ กจิ การ นาํ เงินสด มาลงทุน จํานวน 300,000 บาท ผลการวิเคราะห 1. ชือ่ บัญชี คือ เงนิ สด ประเภทสนิ ทรัพย เพ่ิมขน้ึ (+) จาํ นวน 300,000 บาท 2. ชือ่ บัญชี คือ ทนุ ประเภทสวนของเจาของ เพิ่มขึ้น (+) จาํ นวน 300,000 บาท สมการบญั ชีแสดงได ดงั นี้ สินทรัพย = หนส้ี ิน + สวนของเจา ของ ช่อื บญั ชี เงนิ สด = - ทุน จาํ นวนเงนิ + 300,000 = - + 300,000 รายการท่ี 2 เจาของกิจการ ซื้ออุปกรณในการซักรีด เปนเครื่องซักผา และเครื่องรีดผา จํานวนเงิน 100,000 บาท โดยชําระเปน เงินสด 30,000 บาท สว นที่เหลอื ผอนชาํ ระ ผลการวิเคราะห 1. ชอ่ื บญั ชี คอื อุปกรณ ประเภทสินทรัพย เพม่ิ ขน้ึ (+) จาํ นวน 100,000 บาท 2. ชอ่ื บญั ชี คือ เงนิ สด ประเภทสินทรัพย ลดลง (-) จํานวน 30,000 บาท 3. ช่ือบญั ชี คอื เจาหนี้ ประเภทหนสี้ นิ เพ่มิ ขน้ึ (+) จํานวน 70,000 บาท สมการบัญชีแสดงได ดังน้ี = หนี้สิน + สวนของเจา ของ สนิ ทรัพย ชอ่ื บญั ชี เงินสด อุปกรณ = เจาหนี้ - จาํ นวนเงิน -30,000 + 100,000 = + 70,000 - รายการท่ี 3 เจาของกิจการซ้อื วสั ดุส้ินเปลอื งใชใ นการซักรดี จํานวน 5,000 บาท เปน เงินสด ผลการวิเคราะห 1. ชือ่ บัญชี คือ วัสดุสน้ิ เปลือง ประเภทสินทรัพย เพ่มิ (+) จาํ นวน 5,000 บาท 2. ชือ่ บัญชี คือ เงนิ สด ประเภทสนิ ทรพั ย ลด (-) จํานวน 5,000 บาท สมการบญั ชีแสดงได ดังน้ี สนิ ทรัพย = หนส้ี นิ + สว นของเจา ของ เงนิ สด วสั ดุสิ้นเปลอื ง -- ชือ่ บัญชี - 5,000 + 5,000 จาํ นวนเงิน รายการที่ 4 กจิ การไดรับคา ซักรีดจากลูกคา เปนเงินสด 8,000 บาท ผลการวิเคราะห 1. ชอื่ บญั ชี คือ เงนิ สด ประเภทสินทรัพย เพ่มิ ข้ึน (+) จํานวน 8,000 บาท 2. ช่ือบัญชี คือ รายไดค าบริการ ประเภทรายได (มีผลตอ สว นของเจาของ) เพมิ่ ขึน้ (+) จํานวน 8,000 บาท 50 3821302 หลกั การบญั ชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

สมการบญั ชีแสดงได ดงั นี้ สินทรพั ย = หน้สี ิน + สว นของเจา ของ เงนิ สด ชือ่ บัญชี + 8,000 =- รายไดค า บริการ จาํ นวนเงิน =- + 8,000 ชาํ ระเงนิ รายการท่ี 5 กิจการสงบิลเรียกเก็บเงินคาซักรีดใหลูกคารายหน่ึง จํานวน 10,000 บาท ยังไมไดรับ ผลการวิเคราะห 1. ชือ่ บัญชี คือ ลกู หนี้ ประเภทสินทรพั ย เพ่ิมขึน้ (+) จาํ นวน 10,000 บาท 2. ชื่อบัญชี คอื รายไดค า บรกิ าร ประเภทรายได (มีผลตอสว นของเจาของ) เพิม่ ขึ้น (+) จาํ นวน 10,000 บาท สมการบญั ชีแสดงได ดังนี้ ช่ือบญั ชี สินทรัพย = หน้สี นิ + สว นของเจาของ จํานวนเงิน ลกู หน้ี =- รายไดคาบรกิ าร + 10,000 =- + 10,000 รายการท่ี 6 กจิ การจายเงินเดือนพนักงาน เปน เงินสด จาํ นวน 13,000 บาท ผลการวิเคราะห 1. ชอ่ื บัญชี คือ เงนิ เดือน ประเภทคาใชจ า ย (มผี ลตอสวนของเจา ของ) ลดลง (-) จาํ นวน 13,000 บาท 2. ช่อื บญั ชี คอื เงินสด ประเภทสนิ ทรัพย ลดลง (-) จาํ นวน 13,000 บาท สมการบญั ชีแสดงได ดงั น้ี สนิ ทรัพย = หน้ีสิน + สวนของเจาของ เงินสด ช่ือบัญชี - 13,000 =- เงนิ เดอื น จํานวนเงิน =- - 13,000 รายการที่ 7 กิจการชําระหนคี้ าซือ้ อปุ กรณ จาํ นวน 50,000 บาท ดวยเงินสด ผลการวเิ คราะห 1. ช่ือบัญชี คอื เจา หนี้ ประเภทหนี้สิน ลดลง (-) จํานวน 50,000 บาท 2. ชอื่ บญั ชี คือ เงนิ สด ประเภทสนิ ทรพั ย ลดลง (-) จาํ นวน 50,000 บาท สมการบัญชแี สดงได ดังนี้ สนิ ทรพั ย = หนีส้ ิน + สวนของเจาของ ช่ือบญั ชี เงนิ สด = เจา หน้ี - จาํ นวนเงิน - 50,000 = - 50,000 - 51 3821302 หลกั การบญั ชีเบือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

รายการท่ี 8 กิจการรับชําระหน้ีจากลกู หน้ี จํานวน 5,000 บาท ผลการวเิ คราะห 1. ชอ่ื บญั ชี คือ เงนิ สด ประเภทสนิ ทรพั ย เพิม่ ขนึ้ (+) จํานวน 5,000 บาท 2. ชื่อบญั ชี คือ ลกู หนี้ ประเภทสินทรัพย ลดลง (-) จาํ นวน 5,000 บาท สมการบญั ชีแสดงได ดงั น้ี สนิ ทรพั ย = หน้ีสนิ + สว นของเจาของ - ชื่อบญั ชี เงนิ สด ลกู หน้ี - - จํานวนเงนิ + 5,000 - 5,000 - รายการท่ี 9 จายคาเชา รา น เปน เงินสด 3,000 บาท ผลการวิเคราะห 1. ชือ่ บัญชี คือ คา เชา รา น ประเภทคา ใชจ า ย (มผี ลตอสวนของเจา ของ) ลดลง (-) จาํ นวน 3,000 บาท 2. ชือ่ บัญชี คอื เงินสด ประเภทสินทรัพย ลดลง (-) จาํ นวน 3,000 บาท สมการบญั ชีแสดงได ดังน้ี ชอ่ื บญั ชี สินทรัพย = หนีส้ ิน + สวนของเจา ของ จาํ นวนเงิน เงนิ สด = - คาเชาราน - 3,000 = - - 3,000 ผลการวิเคราะหรายการคาท้ัง 9 รายการ แสดงใหเห็นวา รายการคาหนึ่ง ๆ จะมี ผลกระทบตอสมการ บัญชี คือ ทําใหสินทรัพย หรือ หนี้สิน หรือ สวนของเจาของ เพิ่มข้ึนหรือลดลง และสามารถแสดงใหเห็นวาผลการ เปลี่ยนแปลงอยูภายใตสมการบัญชี โดยยังคงแสดงผลรวม ของสินทรัพยเทากับผลรวมของหน้ีสินและสวนของ เจาของ ซึ่งสามารถสรปุ ภาพรวมรายการคา ท้งั หมดไดดังนี้ ตารางท่ี 3.1 สรุปการวิเคราะหรายการคาของรานภูมใิ จบรกิ าร สนิ ทรพั ย = หนสี้ นิ + สวนของเจาของ เงนิ สด ลกู หนี้ วสั ดุสิน้ เปลือง อุปกรณ เจาหน้ี ทนุ 1) +300,000 +300,000 2) -30,000 +100,000 +70,000 3) -5,000 +5,000 4) +8,000 +8,000 (รายได) 5) +10,000 +10,000 (รายได) 6) -13,000 -13,000 (เงนิ เดือน) 52 3821302 หลักการบัญชเี บื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

เงนิ สด ลูกหนี้ สนิ ทรัพย = หนสี้ นิ + สวนของเจาของ วสั ดสุ ิ้นเปลือง อุปกรณ เจา หนี้ ทุน 7) -50,000 -5,000 8) +5,000 _______ ______ -50,000 9) -3,000 ________ _______ -3,000 (คา เชา รา น) 212,000 5,000 5,000 100,000 20,000 302,000 รวม 322,000 รวม 322,000 จากสรุปการวิเคราะหรายการคาดังตารางขางตน ทําใหเห็นความสัมพันธของรายการคาท่ีสามารถนําไป จดั ทาํ งบดุล และงบกาํ ไรขาดทุน ไดด งั ตอ ไปน้ี รา นภูมใิ จบรกิ าร งบแสดงฐานะการเงิน ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 25X1 หนวย : บาท สนิ ทรัพย หนี้สินและสวนของเจา ของ สินทรพั ยห มุนเวียน หน้สี นิ หมุนเวียน เงนิ สด 212,000 เจา หนี้ 20,000 ลูกหนี้ 5,000 สวนของเจา ของ วัสดสุ ้ินเปลอื ง 5,000 222,000 ทนุ – นายภมู ิใจ 302,000 สนิ ทรัพยไมห มุนเวยี น อุปกรณ 100,000 322,000 322,000 รา นภมู ิใจบริการ งบเฉพาะกําไรขาดทนุ ประจาํ งวด 1 เดอื น สนิ้ สดุ วนั ที่ 31 ธันวาคม 25X1 รายได 13,000 หนวย : บาท รายไดคา บรกิ าร 3,000 18,000 คาใชจ าย 16,000 เงนิ เดือน 2,000 คา เชา บาน รวมคาใชจา ย กาํ ไรสทุ ธิ 53 3821302 หลักการบญั ชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

หลักการบญั ชีคู เสนีย พวงยาณี (2548, หนา 36) ไดกลาวถึง หลักการบัญชีคู (double – entry accounting) วาเปนที่ ยอมรบั และใชกันอยูในปจ จุบนั ซึง่ จดุ สําคัญของหลักการบัญชีคูมาจากสมการบัญชี คือ ถามีการวิเคราะหรายการคา เกิดขึ้นคร้ังใด ผลของการวิเคราะหจะตองทําใหสมการบัญชีมียอดรวมของสินทรัพย จะตองเทากับยอดรวมของหนี้สิน และสว นของเจาของ วีเกนท,ไคโซ และคิมเมล (Weygandt, Kieso, & Kimmel, 2005, pp. 46-47) ไดกลาวถึง ระบบบัญชีคู วาเปนการบันทึกรายการคาแตละรายการคาลงในบัญชี แลวดานเดบิตของบัญชีตองเทากับดานเครดิตของบัญชี และ ยอดรวมทั้งหมดของบัญชีดานเดบิตตองเทากับยอดรวมทั้งหมดของบัญชีดานเครดิต นอกจากนั้นเม่ือรวมยอด สินทรพั ย หน้ีสิน และสว นของเจาของแลว ทั้งสองดานของสมการบญั ชีจะเทา กนั ดังนั้น จึงสรุปไดวาหลักการบัญชีคู หรือระบบบัญชีคู เปนวิธีการบันทึกรายการคา ตามหลักการของ สมการบัญชี โดยรายการคาหนึ่ง ๆ จะบันทึกบัญชี 2 ดาน คือ ดานเดบิต และดานเครดิต ดวยจํานวนเงินที่เทากัน กลาวคอื รายการคาหนงึ่ ๆ จะมผี ลตอบญั ชีอยางนอยสองบัญชีข้ึนไป ถาบัญชีหน่ึงบันทึกบัญชีดานเดบิต อีกบัญชีหนึ่ง บันทึกบัญชีดานเครดิตดวยจํานวนเงินท่ีเทากัน กรณีบันทึกบัญชีดานหนึ่ง 2 บัญชี แตผลรวมของจํานวนเงินท่ีบันทึก จะตองเทากับจํานวนเงินที่บันทึกเพียงบัญชีเดียวของอีกดานหนึ่ง ซ่ึงเรียกรายการน้ีวา compound entry ดังนั้น ยอด รวมท้ังหมดของบัญชีดานเดบิต จะเทากับยอดรวมทั้งหมดของบัญชีดานเครดิต ซ่ึงมีผลทําใหสมการบัญชีมียอดรวมที่ สมดลุ คอื มียอดรวมของสินทรัพย เทา กบั ยอดรวมของหนส้ี นิ และสว นของเจา ของ วิธกี ารบนั ทึกรายการคาตามหลกั การบัญชีคู สามารถสรปุ รายการที่บนั ทกึ ไดด งั น้ี 1. กรณพี จิ ารณารายการทบี่ ันทกึ ดา นเดบติ และดา นเครดติ ดงั น้ี 1.1 รายการท่บี นั ทกึ บัญชใี นดานเดบิต ไดแ ก รายการเพิ่มข้นึ หรอื ลดลง ดงั ตอ ไปนี้ สินทรัพย ท่ีเพิ่มข้นึ หนสี้ นิ ทล่ี ดลง สวนของเจาของ (ทุน) ท่ลี ดลง รายได ท่ลี ดลง คาใชจ า ย ทเ่ี พมิ่ ขนึ้ 1.2 รายการทบ่ี นั ทึกบญั ชใี นดานเครดิต ไดแ ก รายการเพิม่ ขึน้ หรือลดลง ดังนี้ สินทรัพย ทล่ี ดลง หนสี้ นิ ท่ีเพมิ่ ข้นึ สวนของเจาของ (ทนุ ) ที่เพม่ิ ข้นึ รายได ท่ีเพิ่มข้ึน คาใชจาย ท่ลี ดลง 2. กรณีพิจารณาการเพิ่มข้ึนหรือลดลงของรายการสินทรัพย หนี้สิน สวนของเจาของ รายไดและ คา ใชจ าย ในรปู ของบญั ชีรปู ตัวที ไดดังน้ี สนิ ทรพั ย เดบติ เครดิต สินทรัพยท เ่ี พ่มิ ขน้ึ (+) สินทรัพยท ลี่ ดลง (-) 54 3821302 หลกั การบัญชีเบ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

เดบติ หนส้ี นิ เครดิต หนีส้ นิ ที่เพ่ิมขึ้น (+) หน้ีสินทลี่ ดลง (-) เดบติ สว นของเจาของ สวนของเจา ของทลี่ ดลง (-) เครดติ สว นของเจาของทีเ่ พม่ิ ขน้ึ (+) เดบิต รายได เครดติ รายไดท เ่ี พมิ่ ขึ้น (+) รายไดท ี่ลดลง (-) เดบติ คา ใชจา ย คาใชจ ายทเี่ พ่มิ ข้นึ (+) เครดติ คา ใชจ ายท่ีลดลง (-) หรือสรปุ ได ดังน้ี เดบิต เครดิต สินทรพั ยทเี่ พิ่มขึน้ (+) สินทรัพยท ี่ลดลง (-) หนี้สนิ ที่ลดลง (-) หนส้ี ินที่เพ่มิ ขน้ึ (+) สวนของเจาของทเ่ี พิ่มขึน้ (+) สว นของเจา ของท่ลี ดลง (-) รายไดท ี่เพิ่มข้นึ (+) รายไดท ลี่ ดลง (-) คา ใชจายที่ลดลง (-) คาใชจายท่เี พ่ิมขึน้ (+) 3. กรณีพิจารณาการเพิ่มขึ้น หรือลดลงของสินทรัพย หน้ีสินและสวนของเจาของ โดยอาศัยหลักการ สมการบัญชี และหลักการบญั ชีคู เพื่อบันทกึ บญั ชดี า นเดบติ หรือดานเครดติ ไดด ังน้ี 3.1 กรณีการเพิ่มขึ้น (+) 3.1.1 สินทรพั ย บันทกึ บัญชดี านซา ย หรอื ดานเดบิต 3.1.2 หน้ีสิน บันทึกบัญชีดานขวา หรือดา นเครดิต 3.1.3 สว นของเจาของ บันทึกบญั ชีดานขวา หรอื ดานเครดิต 55 3821302 หลกั การบญั ชเี บื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

สนิ ทรัพย = หนส้ี นิ + สวนของเจาของ เพ่มิ ขนึ้ (+) เพม่ิ ขึน้ (+) เพิ่มข้ึน (+) เครดติ เครดิต เดบิต กรณกี ารลดลง (-) 3.2.1 สินทรพั ย บนั ทึกบัญชดี า นขวา หรอื ดานเครดติ 3.2.2 หน้ีสนิ บนั ทึกบัญชดี านซา ย หรือดานเดบติ 3.2.3 สวนของเจาของ บนั ทกึ บัญชดี า นซา ย หรอื ดา นเดบติ สินทรพั ย = หนี้สิน + สว นของเจา ของ ลดลง (-) ลดลง (-) ลดลง (-) เดบิต เครดติ เดบติ สําหรับกิจการเจาของคนเดียว รายการถอนใชสวนตัว หรือเบิกใชสวนตัวท่ีเกิดขึ้น หรือเพ่ิมขึ้นจะบันทึก บัญชีถอนใชสวนตัวดานเดบิต สวนรายการลดยอดบัญชีถอนใชสวนตัวบันทึกบัญชีถอนใชสวนตัวดานเครดิต สําหรับ กิจการบริษัทจํากัด รายการจายเงินปนผลที่เกิดข้ึนจะบันทึกบัญชีเงินปนผลดานเดบิต และรายการลดยอดเงินปนผล จะบนั ทกึ บัญชีเงินปนผลดานเครดิต รายการกําไรสะสมท่ีเพิ่มข้ึน จะลงบันทึกบัญชีกําไรสะสมดานเครดิต และรายการ ลดยอดกําไรสะสม จะบนั ทกึ บญั ชกี าํ ไรสะสมดานเดบิต การวิเคราะหร ายการคาตามหลกั การบัญชีคู เมื่อมรี ายการคาเกิดขน้ึ จะตองทําการวิเคราะห โดยพจิ ารณาผลกระทบถึงสมการบญั ชวี า มีผลตอ สินทรพั ย หนี้สิน หรือสว นของเจา ของในทางที่เพ่มิ ขึน้ หรือลดลง ตามทไี่ ดก ลาวมาแลว ข้นั ตอนตอ ไปจะพิจารณาตาม หลักการบัญชี โดยผลการวิเคราะหร ายการคา นัน้ จะนาํ มาบันทกึ บญั ชีในสองดาน คือ ดา นเดบติ และดา นเครดิตดวย จาํ นวนเงินทเ่ี ทา กนั ตอ ไปนเ้ี ปนการแสดงตวั อยางการวเิ คราะหร ายการคา รายการที่ 1 นายภูมิใจ เปด รานภูมิใจบริการเพอ่ื ใหบรกิ ารซักรีดโดยนาํ เงนิ สดมาลงทุน 300,000 บาท ผลการวิเคราะห สินทรัพย คือ เงนิ สด เพม่ิ ขึ้น บันทึกบัญชเี งินสด ดานเดบิต 300,000 บาท สว นของเจา ของ คือ ทนุ เพ่มิ ข้ึน บันทกึ บญั ชีทุน ดา นเครดิต 300,000 บาท แสดงรายการในบัญชรี ูปตวั ที ดงั นี้ บญั ชีเงนิ สด (1) 300,000 บัญชีทนุ (1) 300,000 56 3821302 หลกั การบญั ชีเบ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

รายการที่ 2 ซ้ืออุปกรณในการซักรีด เปนเคร่ืองซักผา และเคร่ืองรีดผาเปนจํานวนเงิน 100,000 บาท โดยชําระเปน เงนิ สด 30,000 บาท ที่เหลอื ผอนชาํ ระ ผลการวเิ คราะห สนิ ทรัพย คอื อุปกรณ เพิม่ ขนึ้ บันทึกบัญชอี ุปกรณ ดานเดบิต 100,000 บาท สนิ ทรพั ย คือ เงินสด ลดลง บันทกึ บญั ชีเงนิ สด ดานเครดติ 30,000 บาท หนส้ี นิ คือ เจา หน้ี เพ่มิ ข้ึน บันทึกบัญชเี จาหน้ี ดา นเครดิต 70,000 บาท แสดงรายการในบัญชรี ปู ตวั ที ดงั นี้ บัญชีเงนิ สด (2) 30,000 บัญชีอุปกรณ (2) 100,000 บญั ชเี จาหนี้ (2) 70,000 รายการที่ 3 ซอื้ วสั ดสุ ิน้ เปลอื งใชในการซักรดี จํานวน 5,000 บาท เปน เงนิ สด ผลของการวเิ คราะห สนิ ทรัพย คอื วสั ดสุ ้นิ เปลอื งเพ่มิ ขน้ึ บันทึกบัญชีวัสดุส้นิ เปลืองดา นเดบติ 5,000 บาท สนิ ทรัพย คอื เงินสด ลดลง บันทึกบัญชเี งินสด ดา นเครดิต 5,000 บาท แสดงรายการในบัญชรี ูปตัวที ดงั นี้ บัญชีเงินสด (3) 5,000 บัญชวี ัสดสุ ิ้นเปลือง (3) 5,000 57 3821302 หลักการบญั ชีเบ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

รายการที่ 4 ไดรับคา บริการซกั รีดจากลกู คา เปนเงนิ สด 8,000 บาท ผลการวเิ คราะห สนิ ทรัพย คือ เงินสด เพมิ่ ขน้ึ บนั ทึกบัญชีเงินสด ดานเดบิต 8,000 บาท รายได คือ รายไดคาบริการเพิ่มข้นึ บันทึกบัญชรี ายไดค า บรกิ ารดา นเครดติ 8,000 บาท แสดงรายการในบญั ชีรูปตวั ที ดังนี้ บัญชเี งินสด (4) 8,000 บัญชีรายไดค า บริการ (4) 8,000 รายการท่ี 5 สง บิลเรยี กเกบ็ เงนิ คา ซักรีดใหลกู คารายหนึง่ จํานวน 10,000 บาท ผลการวเิ คราะห สินทรัพย คอื ลกู หน้ี เพมิ่ ขนึ้ บนั ทึกบัญชลี ูกหน้ี ดานเดบิต 10,000 บาท รายได คอื รายไดค าบรกิ ารเพิ่มขึน้ บันทึกบัญชีรายไดค าบริการดานเครดติ 10,000 บาท แสดงรายการในบัญชรี ูปตัวที ดังน้ี บญั ชีลกู หน้ี (5) 10,000 บัญชีรายไดคาบรกิ าร (5) 10,000 รายการท่ี 6 กิจการจายคาใชจ า ยในการดาํ เนินงานดว ยเงินสด เปนเงนิ เดือนพนักงาน 13,000 บาท ผลการวิเคราะห คาใชจ า ย คือ เงินเดือนพนกั งาน เพิ่มข้นึ บันทกึ บญั ชเี งินเดอื นพนกั งาน ดา นเดบติ 13,000 บาท สนิ ทรพั ย คือ เงินสด ลดลง บันทึกบญั ชีเงินสด ดานเครดติ 13,000 บาท แสดงรายการในบญั ชรี ูปตวั ที ดังน้ี บญั ชเี งนิ สด (6) 13,000 58 3821302 หลกั การบญั ชเี บ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

บัญชเี งนิ เดือนพนกั งาน 50,000 (6) 13,000 รายการที่ 7 ชําระหนคี้ า ซ้ืออุปกรณ จาํ นวน 50,000 บาท ดว ยเงนิ สด ผลการวิเคราะห สนิ ทรพั ย คือ เงนิ สด ลดลง บันทึกบญั ชีเงนิ สด ดา นเครดติ 50,000 บาท หนี้สนิ คอื เจา หน้ี ลดลง บนั ทกึ บัญชีเจาหนี้ ดานเดบติ 50,000 บาท แสดงรายการในบัญชีรปู ตวั ที ดังนี้ บัญชเี งินสด (7) บัญชีเจา หน้ี (7) 50,000 รายการที่ 8 กิจการรับชําระหนจ้ี ากลูกหน้ี 5,000 บาท ผลการวเิ คราะห สินทรพั ย คือ เงินสด เพม่ิ ขนึ้ บันทกึ บญั ชเี งนิ สด ดา นเดบิต 5,000 บาท สนิ ทรพั ย คือ ลกู หนี้ ลดลง บนั ทึกบัญชลี ูกหนี้ ดานเครดิต 5,000 บาท แสดงรายการในบัญชีรปู ตัวที ดงั นี้ บญั ชเี งินสด (8) 5,000 บญั ชีลกู หนี้ (8) 5,000 รายการที่ 9 จา ยคาเชา รา น เปนเงนิ สด 3,000 บาท ผลการวิเคราะห คา ใชจาย คือ คา เชา ราน เพิ่มขึน้ บนั ทึกบญั ชีคา เชา ราน ดา นเดบติ 3,000 บาท สนิ ทรพั ย คอื เงนิ สด ลดลง บันทกึ บญั ชีเงนิ สด ดา นเครดติ 3,000 บาท แสดงรายการในบัญชีรปู ตัวที ดงั นี้ 59 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

บัญชีคาเชาราน (9) 3,000. บัญชเี งนิ สด (9) 3,000 จากผลการวิเคราะหรายการคาดังกลาวขางตน จะพบวา รายการคาประเภท single journal entry ไดแก รายการท่ี 1, 3, 4, 5, 6, 7 และ 8 สวนรายการที่เปน compound journal entry ไดแก รายการท่ี 2 ดังนั้น รายการทั้งหมดจะปรากฏในบญั ชดี านเดบิต และดา นเครดิตของแตล ะบญั ชี ดังน้ี รายการที่ (1) บัญชเี งินสด รายการที่ (2) 30,000 (4) 300,000 (3) 5,000 (8) (6) 13,000 8,000 (7) 50,000 5,000 (9) 3,000 บญั ชีลกู หน้ี รายการที่ (5) 10,000 รายการท่ี (8) 5,000 รายการท่ี (3) บญั ชวี ัสดสุ น้ิ เปลอื ง 5,000 รายการท่ี (2) บัญชีอุปกรณ 100,000 60 3821302 หลักการบัญชเี บ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

บญั ชีเจา หนี้ รายการท่ี (7) 50,000 รายการที่ (2) 70,000 บญั ชีทุน 300,000 รายการท่ี (1) บญั ชีรายไดคา บริการ 8,000 รายการท่ี (4) 10,000 (5) รายการที่ (6) บญั ชเี งินเดอื นพนกั งาน 13,000 รายการท่ี (9) บัญชคี า เชา รา น 3,000 ผังบญั ชี ผังบัญชี (chart of accounts) คือ “แผนผังท่ีแสดงรายการของบัญชีแยกประเภทตาง ๆ โดยการแยก เปนหมวดหมู และจัดเรียงตามลําดับที่ปรากฏในงบการเงิน พรอมท้ังใหรหัสเพ่ือสะดวกในการทํางบการเงิน และ รายงานตาง ๆ ที่ฝายจัดการตอ งการ” (วไิ ล วรี ะปรีย, และ จงจิตต หลกี ภยั , 2545, หนา 57) การจัดหมวดหมูบัญชีนั้น นิยมเรียงตามลําดับของบัญชีในงบดุล และงบกําไรขาดทุนคือ หมวด สินทรัพย หมวดหนี้สิน หมวดสวนของเจาของ หมวดรายได และหมวดคาใชจาย โดยใหเลขท่ีบัญชี หรือกําหนดรหัส บญั ชี แทนช่ือบญั ชตี ามหมวดหมูท แ่ี ยกไวแลว วิธีการใหรหสั บญั ชีมหี ลายวธิ ี ดังนี้ 1. การใหรหัสบัญชีเปนตัวเลข หรือเปนตัวอักษร (numerical or alphabetic sequence codes) เปน วธิ กี ารกาํ หนดตัวเลข หรือตัวอักษร เรียงตามลาํ ดบั ตอกันไป เชน 61 3821302 หลักการบัญชเี บื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

บัญชีเงนิ สด มรี หสั เปน 1 หรือ A บัญชีลกู หนี้ มรี หสั เปน 2 หรือ B บัญชีอุปกรณ มีรหัสเปน 3 หรือ C บัญชีเจา หน้ี มรี หัสเปน 4 หรอื D สวนของเจาของ มรี หสั เปน 5 หรอื E 2. การใชรหัสบัญชีเปนชวง (block numerical codes) เปนการกําหนดตัวเลขที่แบงออกเปนชวง ๆ สาํ หรับหมวดหมูบัญชีหนงึ่ เชน หมวดสินทรัพย มีรหสั เปน 100 – 199 เงนิ สด มรี หสั เปน 101 เงินฝากธนาคาร มีรหัสเปน 102 หมวดหนส้ี ิน มีรหัสเปน 200 – 299 เจา หนี้ มรี หสั เปน 201 เงนิ กู มีรหัสเปน 202 หมวดสว นของเจา ของ มรี หสั เปน 300 – 399 หมวดรายได มีรหสั เปน 400 – 499 หมวดคาใชจาย มีรหสั เปน 500 – 599 3. การใหรหัสบัญชีเปนหมวดหมู (group numerical codes) โดยการกําหนด ตัวเลขหลายหลัก ตัวเลขหลกั แรก แสดงหมวดหมูใหญ ตัวเลขหลกั ถดั ไป แสดงหมวดหมูย อย เชน หมวดสนิ ทรพั ย มีรหสั เปน 100 บัญชีเงินสด มรี หสั เปน 110 บญั ชีเงนิ สดยอ ย มรี หสั เปน 111 บญั ชลี ูกหนี้ มีรหสั เปน 130 บญั ชีลูกหน้ีการคา มีรหสั เปน 131 บัญชีลูกหนี้เงนิ กูยมื มีรหสั เปน 132 หมวดหนส้ี นิ มรี หัสเปน 200 หมวดสวนของเจาของ มีรหัสเปน 300 หมวดรายได มีรหัสเปน 400 หมวดคาใชจา ย มีรหัสเปน 500 4. การใหรหัสบัญชีเปนจุดทศนิยม (decimal codes) เปนการใชจุดทศนิยมจําแนกประเภท และ หมวดหมูข องบัญชี เชน หมวดสนิ ทรัพย มรี หัสเปน 1. บัญชีเงินสด มรี หสั เปน 1.01 บญั ชีเงินฝากธนาคาร มรี หสั เปน 1.02 บัญชีลกู หนีก้ ารคา มีรหัสเปน 1.10 บญั ชีสนิ คา คงเหลือ มีรหัสเปน 1.20 62 3821302 หลกั การบัญชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

5. การใหรหัสบัญชีเปนอักษรนําหนาตัวเลข (numerical sequence preceded by an alphabet reference) เชน บญั ชีเงินสด มรี หัสเปน CA – 11 บญั ชที ด่ี ิน มรี หสั เปน FA – 11 บัญชีอุปกรณ มรี หสั เปน FA – 12 บัญชีเจา หนีก้ ารคา มีรหัสเปน CL – 12 บัญชีทนุ มีรหัสเปน DE – 11 ตอ ไปน้ีเปนตวั อยางการแสดงผงั บญั ชีอยางงา ย หมวดสินทรัพย รหสั บญั ชี (กาํ หนดใหต วั เลขหลกั แรกเปน 1) บญั ชีเงนิ สด 101 บญั ชีเงนิ ฝากธนาคาร 102 บัญชีลกู หนี้ 103 บญั ชวี สั ดสุ ํานักงาน 104 บัญชที ่ีดิน 105 บัญชอี าคาร 106 บญั ชอี ุปกรณ 107 หมวดหนีส้ นิ รหัสบัญชี (กาํ หนดใหต วั เลขหลกั แรกเปน 2) บญั ชเี จาหน้กี ารคา 201 บญั ชตี วั๋ เงนิ จา ย 202 หมวดสว นของเจา ของ รหสั บญั ชี (กาํ หนดใหต วั เลขหลกั แรกเปน 3) บญั ชที นุ 301 บญั ชเี บิกใชสว นตัว (ถอนใชสว นตวั ) 302 หมวดรายได บัญชรี ายไดคาบริการ รหสั บญั ชี (กําหนดใหตัวเลขหลักแรกเปน 4) บัญชีรายไดอ นื่ ๆ 401 402 หมวดคา ใชจ าย บัญชเี งนิ เดอื นและคาแรง รหัสบัญชี (กาํ หนดใหตวั เลขหลกั แรกเปน 5) บัญชคี าโฆษณา 501 บญั ชีคา รบั รอง 502 503 63 3821302 หลกั การบัญชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

การบนั ทกึ รายการในสมดุ บัญชีและการจดั ทาํ งบทดลอง การบันทึกรายการในสมุดบัญชี เปนขั้นตอนการจัดเก็บขอมูลทางการบัญชี ตามลําดับเหตุการณ ทางการเงินไวอ ยางเปนระบบ สมดุ บัญชีเปนเครื่องมือสําคัญใชในการบันทึกรายการ เม่ือปรากฏเหตุการณทางการเงิน ท่ีเรียกวา รายการคา และทําการวิเคราะหรายการคาตามหลักสมการบัญชี เพ่ือบันทึกรายการคาตามหลักการบัญชีคู ดังท่ีไดศึกษาในบทท่ีผานมาแลว อยางไรก็ตาม ในทางปฏิบัติการบัญชีมีลําดับข้ันตอนทางการบัญชีท่ีนักบัญชีจะตอง ปฏิบัติเพื่อใหกระบวนการบัญชีเสร็จสิ้นภายในรอบระยะเวลาบัญชีหนึ่ง ๆ ซึ่งเรียกวา วงจรบัญชี หรือ ข้ันตอนการ จัดทําบญั ชี วงจรบญั ชี สมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชีรับอนุญาตแหงประเทศไทย (2538, หนา 5) เรียกวงจรบัญชี (accounting cycle) วา “วัฏจักรทางการบัญชี” คือ ลําดับขั้นตอนทางการบัญชี เริ่มจากการบันทึกรายการบัญชีท่ี เกดิ ขึน้ จนถงึ การเสนอรายงานทางการเงนิ ของรอบระยะเวลาบัญชหี นง่ึ ๆ ซงึ่ มลี าํ ดับข้ันตอน ดงั น้ี 1. การวเิ คราะหรายการคา 2. บันทึกรายการในสมดุ รายวนั ทั่วไป 3. การผานรายการไปสมดุ บญั ชแี ยกประเภท 4. จัดทาํ งบทดลอง 5. จดั ทํากระดาษทําการ 6. บันทึกรายการปรับปรงุ 7. ปดบัญชี 8. จดั ทํางบการเงิน ภาพท่ี 4.1 แผนภมู ิวงจรบัญชี จากวงจรบัญชดี งั กลา วขางตน ทาํ ใหน ักบัญชีมองเห็นภาพรวมของกระบวนการปฏิบัติ ในทางการบัญชี ทัง้ หมด ทงั้ นก้ี ารจัดทํากระดาษทาํ การจะทําหรือไมก ไ็ ด เนอ่ื งจากกระดาษทําการเปนเพียงเครื่องมือชวยในการทํางบ การเงนิ ใหสะดวกและงา ยขึ้นเทา นนั้ 64 3821302 หลกั การบญั ชีเบ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

ประเภทของสมุดบญั ชี สมุดบัญชีใชจดบันทึกรายการคา และแยกประเภทรายการที่จดบันทึกใหเปนหมวดหมูท่ีเหมาะสม สามารถจําแนกสมุดบัญชอี อกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คือ สมดุ บญั ชีขั้นตน และ สมดุ บญั ชขี ั้นปลาย 1. สมดุ บญั ชขี ั้นตน สมุดบัญชีข้ันตน (book of original entry) หมายถึง สมุดรายวัน (journal) ใชบันทึกรายการคาที่ ผา นการวเิ คราะหรายการคา แลว เปน การบนั ทึกรายการเปนอนั ดับแรก โดยเรียงลําดบั ตามเวลากอนหลังของรายการท่ี เกดิ ขึ้น สมดุ รายวัน แบง ออกเปน 2 ประเภท คือ 1.1 สมุดรายวันเฉพาะ (special journal) เปนสมุดที่ใชบันทึกรายการคาข้ันตนตาง ๆ ที่เกิดขึ้น เปนประจํา หรือเกิดซาํ้ กนั เปน จํานวนมาก สมดุ รายวนั ประเภทนี้ ไดแก 1.1.1 สมดุ รายวันซือ้ (purchase journal) ใชบ นั ทกึ รายการซ้อื เช่ือ 1.1.2 สมดุ รายวนั ขาย (sale journal) ใชบนั ทกึ รายการขายเชอื่ 1.1.3 สมุดรายวันสงคืน (purchase returns journal) ใชบันทึกรายการสงคืนสินคาท่ีซ้ือ เปน เงนิ เชื่อ 1.1.4 สมุดรายวันรับคืน (sale returns journal) ใชบันทึกรายการรับคืนสินคาที่ขายเปน เงินเชื่อ 1.1.5 สมุดรายวันรบั เงิน (cash receipts journal) ใชบันทกึ รายการรับเงินสด 1.1.6 สมดุ รายวันจายเงนิ (cash payment journal) ใชบ ันทึกรายการจายเงินสด 1.1.7 สมุดเงินสด (cash book) ใชบันทึกรายการเงินสดรับ และเงินสดจาย ในกรณีบาง กจิ การใชส มุดเงินสดเพยี งเลมเดียว 1.2 สมุดรายวันท่ัวไป (general journal) เปนสมุดที่ใชบันทึกรายการคาตาง ๆ ข้ันตนท่ีไมอาจ บันทึกในสมุดรายวันเฉพาะได หรือกรณีกิจการไมมีสมุดรายวันเฉพาะ จะใชสมุดรายวันท่ัวไป บันทึกรายการคาทุก รายการ สาํ หรับรายการท่นี ํามาบนั ทกึ ในสมดุ รายวันทวั่ ไปแบง ออกเปน 3 ประเภท คอื 1.2.1 รายการเปดบัญชี เพ่ือบันทึกรายการเม่ือลงทุนครั้งแรกของกิจการหรือบันทึกยอดยก มาของบญั ชีสนิ ทรพั ย หนี้สนิ และสว นของเจา ของ ในวันเริ่มงวดบัญชใี หม 1.2.2 รายการคาตาง ๆ ท่ีเกิดขึ้นในแตละวัน สําหรับกรณีไมมีสมุดรายวันเฉพาะไว สาํ หรบั รายการนนั้ ๆ 1.2.3 รายการปรบั ปรงุ บญั ชี และรายการปด บัญชี ซึ่งจะกลาวรายละเอียดในบทตอ ไป ตอไปนีเ้ ปน รูปแบบของสมุดรายวนั ท่ัวไป สมดุ รายวนั ทว่ั ไป วนั เดอื น ป รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ (ชอ่ื บัญชี และคาํ อธบิ ายรายการ) บัญชี บาท สต. บาท สต. 65 3821302 หลักการบญั ชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

สมดุ รายวนั ท่วั ไปสําหรบั บนั ทึกรายการคาทีเ่ กดิ ขน้ึ เบ้อื งตน นั้นมีประโยชน ดังน้ี 1. แสดงใหเห็นรายการคาที่เกิดขึ้นเรียงตามลําดับเหตุการณท่ีเกิดขึ้น เปนการบันทึกทางการบัญชีที่ สมบรู ณและเปน ประโยชนในการอางอิงในภายหนา 2. แสดงผลการวิเคราะหรายการคาไวอยางครบถวนวารายการน้ันจะบันทึกบัญชีดานเดบิต และดาน เครดิตอยา งไร พรอ มทั้ง อธิบายถึงสาเหตุของการเกิดรายการ ทาํ ใหนาํ ขอมลู ไปใชไ ดอยา งรวดเรว็ 3. ปอ งกนั ขอผิดพลาดในการบนั ทึกรายการคา ซึ่งทําใหมขี อผดิ พลาดในการบนั ทกึ บัญชไี ดงาย 2. สมดุ บญั ชีขนั้ ปลาย สมุดบัญชีขั้นปลาย (book of final entry) หมายถึง สมุดบัญชีแยกประเภท (ledger) ใชบันทึก รายการทผี่ านมาจากสมดุ รายวัน เพอ่ื จําแนกเปนบัญชีประเภทตาง ๆ และจัดเปนหมวดหมูเพื่อสะดวกตอการนําขอมูล มาจดั ทํางบการเงินตอไป เสนยี  พวงยาณี (2548, หนา 86) ไดก ลาวไววา สมดุ บัญชแี ยกประเภท มีอยู 2 ชนิด ดังน้ี 2.1 สมุดบัญชีแยกประเภทท่ัวไป (general ledger) เปนสมุดบัญชีเลมหลักของกิจการที่ใช บันทึกรายการท่ผี า นมาจากสมุดบญั ชีขัน้ ตน(สมุดรายวนั ) และเปนทร่ี วบรวมของบญั ชีแยกประเภทสินทรัพย บัญชีแยก ประเภทหนสี้ นิ บญั ชแี ยกประเภทสว นของเจาของ บญั ชีแยกประเภทรายได และบญั ชีแยกประเภทคาใชจ า ย 2.2 สมุดบัญชีแยกประเภทยอย (subsidiary ledger) เปนสมุดบัญชี แยกประเภท ที่ ชวยแสดงรายละเอยี ดมากขนึ้ ประกอบดว ย 2.2.1 สมุดบัญชแี ยกประเภทยอยเจาหนี้ (account payable ledger) เปนสมุดบัญชีแสดง รายละเอียดเจาหนี้เปนรายบุคคล สามารถรวบรวมรายละเอียดเจาหน้ีรายบุคคลท้ังหมด ซ่ึงจะมียอดรวมเทากับบัญชี เจา หนก้ี ารคา ในสมุดบญั ชแี ยกประเภททั่วไป 2.2.2 สมุดบัญชีแยกประเภทยอยลูกหนี้ (accounting receivable ledger) เปนสมุดบัญชี แสดงรายละเอียดลูกหนี้เปนรายบุคคล สามารถรวบรวมรายละเอียดลูกหนี้รายบุคคลทั้งหมด ซึ่งจะมียอดรวมเทากับ บัญชีลกู หนก้ี ารคาในสมุดบัญชแี ยกประเภทท่ัวไป สําหรับบทนี้จะกลาวถึงเฉพาะสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไปกอน สวนสมุดบัญชีแยกประเภทยอยจะ อธิบายในบทตอ ๆ ไป อํานวย ศรีสุโข (2548, หนา 84) ไดกลาวไววา รูปแบบของบัญชีแยกประเภทท่ัวไปที่ใช มี 2 แบบ คอื 1. แบบมาตรฐาน (standard account form) หรอื แบบรูปตัวที มลี กั ษณะ ดังน้ี ชือ่ บัญช.ี ............................ เลขท.ี่ ......... ป รายการ หนา จํานวนเงิน วนั ท่ี รายการ หนา จํานวนเงนิ เดือน วันท่ี บัญชี บาท สต. เดือน วันที่ บญั ชี บาท สต. (1) (2) (3) (4) (1) (2) (3) (4) แบบบัญชมี าตรฐาน มลี กั ษณะเหมือนบัญชีรูปตัวที คือ แบง ออกเปน 2 ดา น คือ ดานซาย เรียกวา ดาน เดบิต ดานขวา เรยี กวา ดานเครดติ และในแตล ะดาน มชี อ งตาง ๆ แสดงไว ดังน้ี 66 3821302 หลกั การบัญชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

(1) ชอง “วัน เดือน ป” ใชบนั ทกึ วัน เดือน ป ทร่ี ายการคา นัน้ เกิดขึน้ ตามลําดบั กอ นหลัง (2) ชอง “รายการ” ใชบนั ทกึ ชือ่ บญั ชีท่อี ยดู า นตรงขามทเี่ กยี่ วของ (3) ชอง “หนาบัญชี” ใชบันทึกการอางอิงถึงแหลงที่มาของรายการวามาจากสมดุ บัญชีขน้ั ตน เลม ใด หนา อะไร และกลับไปบันทกึ เลขท่ีบญั ชีทชี่ องเลขทบ่ี ญั ชใี นสมุดบญั ชีขน้ั ตน (4) ชอง “จํานวนเงิน” ใชบันทึกจํานวนเงินในดานเดบิต หรือดานเครดิต ตามดาน และจํานวนเงิน ท่ผี านมาจากสมดุ บญั ชีขนั้ ตน 2. แบบแสดงยอดดุล (balance account form) หรือแบบ 3 ชอง (three – column account) ชือ่ บัญชี............................. เลขท่ี.......... วัน เดอื น ป รายการ หนา เดบิต เครดติ คงเหลอื บญั ชี บาท สต. บาท สต. บาท สต. (1) (2) (3) (4) (5) (6) รายละเอียดของชอ งตาง ๆ มีดังนี้ (1) ชอ ง“วนั เดือนป” ใชบ ันทกึ วันเดือนป ทีร่ ายการคานนั้ เกิดข้ึนตามลาํ ดบั กอนหลงั (2) ชอ ง “รายการ” ใชบ นั ทกึ ช่ือบญั ชที อ่ี ยูด า นตรงขามทีเ่ ก่ยี วขอ ง (3) ชอ ง “หนา บัญช”ี ใชบ ันทึกการอางอิงถึงแหลง ทม่ี าของรายการวามาจากสมดุ รายวนั เลม ใด หนาอะไร และกลบั ไปบันทกึ เลขที่บัญชีทีช่ อ งเลขทีใ่ นสมดุ บัญชขี ั้นตน (4) ชอง “จาํ นวนเงินท่ตี อ งเดบิต” (5) ชอง “จาํ นวนเงินทต่ี อ งเครดิต” (6) ชอ ง “จํานวนเงินคงเหลือ” โดยนํายอดเงินในชองเดบิตหักออกจากเครดิต หรือเครดิตหักออก จากเดบิต ขน้ึ อยูกบั ประเภทของบญั ชนี น้ั มยี อดดุลทางดา นเดบิต หรอื มยี อดดุลทางดานเครดติ การบนั ทึกรายการในสมดุ รายวันท่วั ไป การบันทกึ รายการในสมุดรายวนั ท่ัวไป มขี นั้ ตอนการบันทึกรายการ ดังนี้ 1. วิเคราะหรายการคาที่จะนํามาบันทึกวาจะเดบิต หรือเครดิตบัญชีอะไรบาง ดวยจํานวนเงิน เทา ไร แลว ตรวจสอบวาจํานวนเงนิ รวมดานของบัญชดี านเดบิตเทากบั จํานวนเงนิ รวมของบัญชดี า นเครดติ 2. บันทึกวันเดือนปที่เกิดรายการในชองวันที่ โดยปเขียนไวสวนบนสุดของชอง บรรทัดตอมาเขียน เดือน และวันท่ี ตามลําดับ การบันทึกรายการตอ ๆ ไป ไมตองเขียน ป เดือนที่ซํ้า หรือวันที่ซ้ํากันอีก เวนแตขึ้นเดือน ใหม หรือวนั ใหม 3. ในชอ งรายการ ใหเขียนช่ือบัญชีดานเดบิตชิดกับชองวันท่ี เขียนจํานวนเงินไว ในบรรทัดเดียวกันใน ชอ งเดบิต ถามบี ญั ชดี านเดบิตมากกวา 1 บัญชี ใหเขียนเรยี งใหต รงกนั ในบรรทัดถดั มา 67 3821302 หลักการบัญชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

4. เขยี นช่อื บัญชดี า นเครดิตในบรรทดั ถดั มา เย้อื งไปทางขวา และถามีบัญชี ดานเครดิตมากกวา 1 บัญชี ใหเขียนเรียงลาํ ดบั ในบรรทัดตอมา 5. เขียนคําอธิบายรายการอยางยอในบรรทัดถัดมา โดยใหมีใจความครอบคลุมถึงมูลเหตุของรายการ นัน้ อยางสมบูรณ และเขยี นใหช ิดเสนชองวันที่ 6. ขีดเสนคั่นรายการในบรรทัดถัดมาในชองรายการ เพ่ือแสดงวาไดบันทึก รายการน้ันเสร็จเรียบรอย แลว รายการเปดบญั ชี รายการเปดบัญชี (opening entry) คือ การบันทึกรายการในสมุดรายวันท่ัวไป ซ่ึงเปนรายการ ลงทุนครั้งแรกของกิจการ หรือเปนรายการยอดยกมาของบัญชีสินทรัพย หนี้สิน และสวนของเจาของ ในวันเริ่มงวด บัญชใี หม สามารถแสดงไดดังตวั อยางตอไปน้ี ตัวอยางที่ 2.1 รานประวิตรคอมพิวเตอร เปดกิจการธุรกิจบริการซอมเคร่ืองคอมพิวเตอร เมื่อวันที่ 1 มกราคม 25X1 นายประวิตร นําเงินสดมาลงทุน จํานวน 200,000 บาท และอุปกรณในการซอม 2 ชุด ๆ ละ 12,500 บาท การบนั ทกึ รายการ มดี งั นี้ สมดุ รายวนั ทั่วไป หนา 1 วัน เดอื น ป รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ม.ค. 1 เงนิ สด 200,000 - อุปกรณในการซอม 25,000 - ทุน - นายประวติ ร 225,000 - นายประวิตรนาํ สนิ ทรพั ยม าลงทุน กรณีเปนรายการยอดยกมาในวันเร่ิมงวดบัญชีใหม จะบันทึกรายการยอดยกมาของสินทรัพย หนี้สิน และสวนของเจาของ โดยสินทรัพยคงเหลือดานเดบิต หน้ีสินคงเหลือและ สวนของเจาของ (ทุน) คงเหลือดานเครดิต สามารถแสดงไดดงั ตวั อยางตอไปนี้ ตัวอยางที่ 2.2 วันท่ี 1 มกราคม 25X1 รานประวิตรคอมพิวเตอร มียอดคงเหลือยกมาของบัญชีตาง ๆ ดังนี้ เงินสด 100,000 บาท เงินฝากธนาคาร 120,000 บาท วัสดุในการซอม 5,000 บาท อุปกรณสํานักงาน 25,000 บาท เจา หนี้ 50,000 บาท ทุน – นายประวติ ร 200,000 บาท การบันทกึ รายการ มีดังน้ี 68 3821302 หลักการบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

สมุดรายวันทัว่ ไป หนา 1 เครดติ วัน เดอื น ป รายการ เลขที่ เดบติ บาท สต. 25X1 บญั ชี บาท สต. 100,000 - 50,000 - ม.ค. 1 เงนิ สด 120,000 - 200,000 - 5,000 - เงินฝากธนาคาร 25,000 - วัสดใุ นการซอ ม อุปกรณใ นการซอม เจา หน้ี ทุน - นายประวิตร บันทึกสินทรัพย หนี้สิน และสวนของ เจา ของในวันเริ่มงวดบญั ชีใหม การบนั ทึกรายการคา รายการคาตาง ๆ ท่ีเกิดขึ้นในแตละวันจะนํามาบันทึกในสมุดรายวันทั่วไปโดยปฏิบัติตามข้ันตอน และ วิธีการดังที่กลาวมาแลวขางตน และเพ่ือใหผูศึกษามีความเขาใจในการวิเคราะหรายการคา และการบันทึกรายการใน สมุดรายวนั ทวั่ ไป สามารถแสดงไดด งั ตัวอยางตอ ไปน้ี ตัวอยางท่ี2.3 รานประวิตรคอมพิวเตอร เปดกิจการธุรกิจการซอมเครื่องคอมพิวเตอร ตั้งแตวันที่ 1 กรกฎาคม 25X1 มีรายการคาเกิดขึน้ ดังตอ ไปน้ี กรกฎาคม 1 นายประวิตร นาํ เงนิ สดมาลงทนุ 200,000 บาท และอุปกรณในการซอม 2 ชดุ ๆ ละ 12,500 บาท ผลการวิเคราะห 1. บัญชเี งนิ สด จํานวน 200,000 บาท ประเภทสนิ ทรัพย เพม่ิ ข้ึน บนั ทึกดานเดบิต 2. บญั ชอี ุปกรณใ นการซอ ม จํานวน 25,000 บาท ประเภทสนิ ทรัพย เพิม่ ขึ้น บันทกึ ดา นเดบิต 3. บัญชีทนุ จํานวน 225,000 บาท ประเภทสว นของเจา ของ เพิ่มขึ้น บนั ทึกดา นเครดิต สมดุ รายวนั ทั่วไป หนา 1 วัน เดอื น ป รายการ เลขที่ เดบิต เครดิต 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 1 เงนิ สด 200,000 - อุปกรณใ นการซอ ม 25,000 - ทุน - นายประวิตร 225,000 - นายประวติ รนําสินทรพั ยมาลงทุน การบันทึกรายการตามตัวอยางขางตน เปนการบันทึกรายการดานเดบิตมากกวา 1 รายการ แตยอดเงินรวม ดา นเดบิตเทากับดานเครดิต การบันทึกรายการลกั ษณะนี้ เรยี กวา การบันทึกรายการแบบรวม 69 3821302 หลักการบัญชีเบ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

กรกฎาคม 5 จา ยเงินซือ้ โตะ เกาอ้ี รวมเปน เงนิ 7,500 บาท ผลการวิเคราะห 1. บัญชเี ครอ่ื งใชส ํานกั งาน จาํ นวน 7,500 บาท ประเภทสนิ ทรพั ยเพ่ิมข้นึ บันทึกดานเดบติ 2. บญั ชีเงินสด จาํ นวน 7,500 บาท ประเภทสินทรัพย ลดลง บนั ทึกดา นเครดิต สมุดรายวนั ทว่ั ไป หนา 1 วนั เดอื น ป รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 5 เครือ่ งใชส ํานักงาน 7,500 - เงนิ สด 7,500 - จา ยเงินสดซ้ือเคร่ืองใชส ํานกั งาน กรกฎาคม 9 ไดร บั เงินคาซอมเคร่ืองคอมพวิ เตอร จํานวน 62,000 บาท ผลการวิเคราะห 1. บัญชีเงินสด จํานวน 62,000 บาท ประเภทสนิ ทรพั ย เพมิ่ ข้นึ บนั ทกึ ดา นเดบิต 2. บัญชรี ายไดค าซอม จาํ นวน 62,000 บาท ประเภทรายได เพมิ่ ขึน้ บนั ทึกดา นเครดติ สมดุ รายวนั ท่วั ไป หนา 1 วนั เดือน ป รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 9 เงินสด 62,000 - รายไดคา ซอม 62,000 - ไดรบั เงนิ คา ซอมเปนเงินสด กรกฎาคม 10 สั่งซ้ือเครื่องมือซอมคอมพิวเตอร 3 ชุด ราคาชุดละ 25,000 บาท จากบริษัท ดี คอมพ จํากัด กําหนดสงของ ในวนั ท่ี 12 เดือนน้ี ผลการวิเคราะห ไมบันทึกรายการในสมุดบัญชี เน่ืองจากกิจการยังไมมีการโอนรับสินทรัพย หน้ีสิน และสวนของเจาของ และไมม ผี ลตอการเพ่มิ ข้ึน หรอื ลดลงแตอยา งใด จึงยงั มิใชร ายการคา กรกฎาคม 12 บริษัท ดี คอมพ จาํ กดั ไดสง เคร่อื งมือซอ มคอมพิวเตอรตามใบส่ังซื้อวันที่ 10 กรกฎาคม กําหนดชําระ เงินวนั ท่ี 22 ธนั วาคม ผลการวเิ คราะห 1. บัญชอี ปุ กรณใ นการซอ ม จํานวน 75,000 บาท ประเภทสินทรัพย เพมิ่ ข้ึน บันทึกดานเดบติ 2. บัญชเี จา หนี้ จํานวน 75,000 บาท ประเภทหน้สี ิน เพิม่ ขึน้ บนั ทกึ ดานเครดติ 70 3821302 หลกั การบญั ชเี บื้องตน (Fundamental Accounting Principles)

สมุดรายวันทั่วไป หนา 1 วนั เดือน ป รายการ เลขท่ี เดบติ เครดิต 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 12 อปุ กรณในการซอ ม 75,000 - เจาหน้ี 75,000 - ซ้อื อปุ กรณในการซอ มคอมพวิ เตอร เปนเงินเชื่อ กรกฎาคม 13 จายเงนิ สดเปน คา เชา รา น 9,000 บาท ผลการวิเคราะห 1. บญั ชีคาเชารา น จํานวน 9,000 บาท ประเภทคา ใชจาย เพิม่ ขน้ึ บนั ทกึ ดานเดบติ 2. บญั ชีเงนิ สด จํานวน 9,000 บาท ประเภทสินทรัพย ลดลง บันทึกดานเครดติ สมุดรายวันท่วั ไป หนา 1 วนั เดอื น ป รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ 25X1 บญั ชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 13 คาเชาราน 9,000 - เงนิ สด 9,000 - จา ยคา เชารา นเปน เงนิ สด กรกฎาคม 18 ซื้อวสั ดใุ นการซอ มคอมพิวเตอร เปนเงินเชือ่ จาํ นวน 5,000 บาท ผลการวเิ คราะห 1. บญั ชวี ัสดุในการซอ ม จํานวน 5,000 บาท ประเภทสนิ ทรพั ยเ พิ่มข้ึน บนั ทกึ ดานเดบิต 2. บัญชเี จา หนี้ จาํ นวน 5,000 บาท ประเภทหนส้ี นิ เพิม่ ข้ึน บนั ทึกดา นเครดติ สมดุ รายวนั ทวั่ ไป หนา 1 วัน เดือน ป รายการ เลขที่ เดบติ เครดิต 25X1 บญั ชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 18 วสั ดใุ นการซอ ม 5,000 - เจา หนี้ 5,000 - ซือ้ วสั ดใุ นการซอมคอมพิวเตอรดว ยเงนิ สด กรกฎาคม 22 จา ยชําระหนีใ้ หบ ริษัท ดี คอมพ จํากัด 30,000 บาท ที่เหลอื ชําระเปนต๋ัวเงนิ อายุ 1 เดอื น ผลการวเิ คราะห 1. บัญชีเจาหนี้ จํานวน 75,000 บาท ประเภทหน้สี นิ ลดลง บันทกึ ดานเดบติ 71 3821302 หลกั การบัญชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

2. บัญชีเงนิ สด จาํ นวน 30,000 บาท ประเภทสินทรพั ย ลดลง บันทึกดานเครดิต 3. บญั ชีตว๋ั เงินจา ย จํานวน 45,000 บาท ประเภทหนส้ี นิ เพ่ิมขึ้น บนั ทึกดานเครดิต สมุดรายวันท่ัวไป หนา 1 วัน เดือน ป รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 22 เจาหน้ี 75,000 - เงนิ สด 30,000 - ตว๋ั เงนิ จา ย 45,000 - จา ยเงนิ สดชาํ ระหนี้ บริษทั ดี คอมพ จํากัด 30,000 บาท ที่เหลือจายเปนต๋ัวเงินอายุ 1 เดือน กรกฎาคม 25 ใหบ ริการซอมเครอ่ื งคอมพิวเตอรแกบ รษิ ทั ง. คิดเปน เงิน 11,200 บาท ยงั ไมไดรับชําระเงิน ผลการวเิ คราะห 1. บัญชลี ูกหนี้ จาํ นวน 11,200 บาท ประเภทสินทรัพย เพิม่ ข้ึน บนั ทกึ ดานเดบติ 2. บญั ชรี ายไดค า ซอม จํานวน 11,200 บาท ประเภทรายได เพ่ิมขึ้น บนั ทกึ ดา นเครดิต สมดุ รายวนั ทัว่ ไป หนา 1 วัน เดือน ป รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 25 ลกู หนี้ 11,200 - รายไดคา ซอม 11,200 - ซอมเคร่ืองคอมพิวเตอรใหบริษัท ง. ยัง ไมไดร ับชําระเงิน กรกฎาคม 28 นายประวิตร นําเงินสดไปใชสว นตวั 20,000 บาท ผลการวเิ คราะห 1. บญั ชีถอนใชส ว นตัว จํานวน 20,000 บาท ประเภทสวนของเจาของลดลง บันทึกดานเดบิต 2. บญั ชเี งินสด จาํ นวน 20,000 บาท ประเภทสนิ ทรัพยล ดลง บนั ทึกดา นเครดิต สมุดรายวนั ทว่ั ไป หนา 1 วัน เดอื น ป รายการ เลขที่ เดบิต เครดิต 25X1 บญั ชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 28 ถอนใชสว นตวั 20,000 - เงินสด 20,000 - นายประวติ ร ถอนเงินสดไปใชส ว นตวั 72 3821302 หลกั การบัญชีเบ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

กรกฎาคม 31 จายเงินเดือนใหพนกั งาน 35,000 บาท และจายคา นาํ้ คาไฟ 2,000 บาท ผลการวเิ คราะห 1. บัญชีเงินเดือน จาํ นวน 35,000 บาท ประเภทคาใชจ า ย เพ่ิมขนึ้ บนั ทกึ ดานเดบิต 2. บัญชคี า นํ้าคาไฟ จํานวน 2,000 บาท ประเภทคาใชจ า ย เพ่ิมข้นึ บนั ทึกดานเดบติ 3. บญั ชีเงินสด จาํ นวน 37,000 บาท ประเภทสนิ ทรัพย ลดลง บันทกึ ดา นเครดติ สมุดรายวันทว่ั ไป หนา 1 วนั เดือน ป รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 31 เงินเดือน 35,000 - คานํ้าคาไฟ 2,000 - เงนิ สด 37,000 - จายเงินเดือนพนักงาน และคานํ้าคาไฟ เปน เงนิ สด สรุปการบันทึกรายการคาในสมุดรายวันท่ัวไปของรานประวิตรคอมพิวเตอร ต้ังแต วันท่ี 1 กรกฎาคม 25X1 ถงึ 31 กรกฎาคม 25X1 ไดด ังนี้ สมุดรายวันท่วั ไป หนา 1 วัน เดือน ป รายการ เลขที่ เดบติ เครดิต 25X1 บญั ชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 1 เงินสด 200,000 - อปุ กรณใ นการซอ ม 25,000 - ทุน - นายประวติ ร 225,000 - นายประวิตรนาํ สนิ ทรพั ยม าลงทนุ 5 เคร่ืองใชส าํ นักงาน 7,500 - เงนิ สด 7,500 - จา ยเงนิ สดซ้ือเครื่องใชส ํานักงาน 9 เงนิ สด 62,000 - รายไดคา ซอ ม 62,000 - ไดรับเงินคาซอมเปน เงินสด 12 อุปกรณในการซอ ม 75,000 - เจาหน้ี 75,000 - ซื้ออุปกรณใ นการซอ มคอมพิวเตอร เปน เงนิ เช่อื 73 3821302 หลักการบัญชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

สมดุ รายวันท่วั ไป หนา 2 เครดติ วัน เดอื น ป รายการ เลขท่ี เดบติ บาท สต. 25X1 บญั ชี บาท สต. 9,000 - ก.ค. 13 คาเชา 9,000 - เงนิ สด จายคาเชา รานเปนเงนิ สด 18 วสั ดใุ นการซอ ม 5,000 - เจาหน้ี 5,000 - จายวัสดุในการซอมคอมพิวเตอรดวยเงิน สด 22 เจา หนี้ 75,000 - เงินสด 30,000 - 45,000 - ต๋วั เงินจา ย จายเงินสดให บริษัท ดี คอมพ จํากัด 30,000 บาท ที่เหลือจายเปนตั๋วเงิน อายุ 1 เดอื น 25 ลูกหน้ีการคา 11,200 - รายไดคา ซอม 11,200 - ซอ มคอมพิวเตอรให บรษิ ัท ง. ยังไมไดร บั ชําระเงิน 28 ถอนใชสวนตวั 20,000 - เงนิ สด 20,000 - นายประวติ ร เบกิ เงินไปใชสว นตวั 31 เงินเดอื น 35,000 - 2,000 - คา น้าํ คาไฟ เงนิ สด 37,000 - จา ยเงนิ เดอื นพนกั งานและคาน้ําคา ไฟเปน เงินสด การบนั ทกึ รายการในสมดุ บญั ชีแยกประเภททัว่ ไป เม่ือบันทึกรายการท่ีเกิดข้ึนในสมุดบัญชีขั้นตน หรือสมุดรายวันแลว ข้ันตอนตอไป คือ การบันทึก รายการในสมุดบญั ชแี ยกประเภท โดยการผานบญั ชี (posting) จากสมดุ รายวนั ไปยงั สมดุ บญั ชีแยกประเภททวั่ ไป 1. การผา นบัญชี การผานบัญชีเปนขั้นตอนการผานรายการจากสมุดรายวันไปยังสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไป ตามแตล ะชอ่ื บญั ชีท่ีไดบนั ทึกไวในสมดุ รายวนั วธิ ีการผา นบัญชสี าํ หรบั แตละบญั ชี มีข้ันตอน ดงั น้ี 74 3821302 หลกั การบญั ชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

1.1. เขยี นชอื่ บัญชี และเลขท่ีบญั ชี หรือรหสั บญั ชีแยกประเภทที่ตองการเปด ตามผงั บญั ชี 1.2. ลงวันท่ี และลงจํานวนเงินทางดานเดบิตตามจํานวนเงินที่ลงดานเดบิตของบัญชีชื่อเดียวกันท่ี ลงไวใ นสมุดรายวัน 1.3. ใสช ือ่ บัญชที ีอ่ ยดู า นตรงกนั ขามในชองรายการ 1.4. ใสเลขที่หนาของสมุดรายวันทีบ่ นั ทกึ รายการนั้นลงในชองหนา บญั ชี 1.5. ลงเลขที่บัญชี (รหัสบัญชี) ของบัญชีแยกประเภท ลงในชองเลขที่บัญชีในสมุดรายวัน ซึ่งเปน การบนั ทึกไวเ พอื่ ไดท ราบวาไดผานรายการบญั ชนี ้ีแลว 1.6. เปดบัญชีแยกประเภทดานเดบิตจนครบ แลวเปดบัญชีดานเครดิตทีละบัญชีในลักษณะ เดียวกัน เพียงแตจะนําจํานวนเงินท่ีลงไวดานเครดิตในสมุดรายวันไปลงในชองจํานวนเงินดานเครดิตในบัญชีแยก ประเภท ตัวอยา งที่ 2.4 แสดงการผานบัญชรี า นประวิตรคอมพวิ เตอร สมุดรายวนั ทว่ั ไป หนา 1 วนั เดือน ป รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 25X1 บญั ชี บาท สต. บาท สต. ม.ค. 2 เงินสด 101 200,000 - ทุน - นายประวิตร 301 200,000 - นายประวติ รนําเงนิ มาลงทุน บัญชเี งนิ สด เลขที่บญั ชี 101 25X1 ม.ค. 2 ทนุ – นายประวติ ร รว.1 200,000 - บัญชที นุ – นายประวติ ร เลขทีบ่ ัญชี 301 25X1 รว.1 200,000 - ม.ค.2 เงินสด จากตัวอยางการผานบัญชีขางตน เปนการผานบัญชีจากสมุดรายวันท่ัวไป ไปยังสมุดบัญชีแยก ประเภทท่ัวไป สามารถอธิบายได ดังนี้ 1. ช่ือบัญชีในสมุดรายวันทั่วไปของวันที่ 2 มกราคม ช่ือบัญชีเงินสด เปนรายการดานเดบิต และบัญชี ทุน – นายประวิตร เปนรายการดานเครดิต ดังนั้น เปดสมุดบัญชีแยกประเภทท่ัวไป ชื่อบัญชีเงินสด เลขท่ีบัญชี 101 และชอื่ บญั ชที ุน – นายประวติ ร เลขท่ีบัญชี 301 2. เรม่ิ เปด สมุดแยกประเภททว่ั ไป บัญชีเงนิ สด 75 3821302 หลักการบญั ชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

ชอง วนั เดือน ป ของสมดุ แยกประเภททวั่ ไป เขยี น วัน เดอื น ป ของรายการ คือ 25X1 ม.ค. 2 ดา น เดบิต ชอ งรายการ เขียนชอื่ บัญชที เี่ ปน รายการดา นตรงกันขาม คอื บญั ชีทุน – ประวิตร ชองหนา บัญชี เขยี น “รว.1” เปนการอา งองิ รายการนมี้ าจากสมดุ รายวนั ทวั่ ไป “หนา 1” และเขยี น เลขท่บี ญั ชี “101” ลงในสมุดรายวันทว่ั ไป ชองเลขท่บี ัญชี เพือ่ ใหทราบวาไดผ านรายการบัญชีนีแ้ ลว ชองเดบิต เขียนจํานวนเงิน 200,000 บาท ซ่ึงเทากับจํานวนเงินท่ีอยูชองเดบิตของสมุดรายวัน ท่วั ไป 3. เรมิ่ เปดสมุดบัญชีแยกประเภทท่ัวไป บญั ชที ุน – นายประวติ ร ชอ ง วัน เดือน ป เขียน วัน เดือน ป ของรายการ คือ 25X1 ม.ค. 2 ดานเครดิต ชอ งรายการ เขียนชอื่ บัญชีทีเ่ ปนรายการดา นตรงกนั ขา ม คอื บัญชีเงินสด ชองหนา บญั ชี เขียน “รว.1” เปนการอางอิงรายการน้ีมาจากสมุดรายวันทั่วไป “หนา 1” และ เขียนเลขที่บัญชี “301” ลงในสมดุ รายวนั ทว่ั ไปชอ งเลขทีบ่ ญั ชี เพือ่ ใหทราบวา ไดผานรายการน้ีแลว ชองเครดิต เขียนจํานวนเงิน 200,000 บาท ซ่ึงเทากับจํานวนเงินที่อยูชองเครดิตของสมุด รายวันท่ัวไป ตัวอยางท่ี 2.5 จากตัวอยาง 2.3 ในสมุดรายวันท่ัวไปมีชื่อบัญชีตาง ๆ ปรากฏอยู ดังนั้นสามารถ กําหนดผังบัญชี และรหัสบัญชขี องรานประวิตรคอมพิวเตอรได ดงั นี้ ประเภทบญั ชี ชือ่ บญั ชี เลขที่บญั ชี สินทรพั ย 101 – 199 เงนิ สด สินทรัพยห มุนเวยี น ลกู หน้ีการคา 101 – 129 วัสดใุ นการซอ ม 101 สินทรพั ยไ มห มุนเวยี น 102 อปุ กรณใ นการซอม 105 หนส้ี นิ เครือ่ งใชส าํ นกั งาน หนสี้ นิ หมุนเวยี น 131 – 149 เจา หน้ี 131 หนี้สินไมห มุนเวยี น ตวั๋ เงนิ จา ย 133 สว นของเจา ของ ทนุ – นายประวติ ร 200 – 299 ถอนใชส ว นตัว – นายประวติ ร กาํ ไรขาดทนุ 201 – 229 201 202 230 – 249 300 – 399 301 302 311 76 3821302 หลกั การบัญชเี บ้ืองตน (Fundamental Accounting Principles)

รายได 400 – 499 รายไดคาซอม 401 คา ใชจ าย 500 – 599 501 เงนิ เดือน 502 คา เชา 503 คานํา้ คา ไฟ เมื่อผานรายการจากสมุดรายวันท่ัวไปไปสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไปครบทุกรายการแลว สมุดรายวัน ทั่วไปจะมเี ลขท่บี ญั ชบี ันทกึ ไวทุกบญั ชี และสมุดบัญชแี ยกประเภททั่วไปจะมีเลขท่ีหนาบญั ชีบนั ทกึ ไว จะเปนดังนี้ สมุดรายวนั ท่ัวไป หนา 1 วัน เดอื น ป รายการ เลขที่ เดบติ เครดิต 25X1 บัญชี บาท สต. บาท สต. ก.ค. 1 เงนิ สด 101 200,000 - อปุ กรณใ นการซอม 131 25,000 - ทุน – นายประวติ ร 301 225,000 - นายประวติ รนําสนิ ทรพั ยมาลงทุน 5 เครอื่ งใชสาํ นักงาน 133 7,500 - 101 เงนิ สด 7,500 - จายเงินสดซ้ือเครื่องใชสาํ นกั งาน 9 เงนิ สด 101 62,000 - 401 รายไดคา ซอ ม 62,000 - ไดร บั เงินคาซอมเปน เงินสด ก.ค. 12 อปุ กรณในการซอม 131 75,000 - 201 เจาหนี้ 75,000 - ซือ้ อปุ กรณในการซอมคอมพิวเตอร เปนเงินเชื่อ 77 3821302 หลกั การบัญชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

สมุดรายวนั ท่ัวไป หนา 2 เครดติ วนั เดอื น ป รายการ เลขที่ เดบติ บาท สต. 25X1 บัญชี บาท สต. 9,000 - 502 9,000 - ก.ค. 13 คาเชา 101 5,000 - 5,000 - เงินสด 105 30,000 - 201 75,000 - 45,000 - จายคา เชารานเปน เงินสด 201 11,200 - 11,200 - 18 วสั ดุในการซอ ม 101 202 20,000 - 20,000 - เจา หนี้ 102 35,000 - 37,000 - จา ยวสั ดุในการซอมคอมพิวเตอรดว ยเงนิ สด 401 2,000 - 22 เจา หน้ี 302 101 เงินสด 501 ต๋ัวเงนิ จาย 503 101 จายเงินสดให บริษัท ดี คอมพ จํากัด 30,000 บาท ทเี่ หลือจา ยเปนตว๋ั เงนิ อายุ 1 เดือน 25 ลูกหน้กี ารคา รายไดคา ซอ ม ซอมคอมพวิ เตอรให บริษทั ง. ยังไมไ ดรับ ชําระเงนิ 28 ถอนใชส วนตัว เงินสด นายประวิตร เบิกเงินไปใชสวนตัว 31 เงินเดอื น คานา้ํ คา ไฟ เงนิ สด จายเงินเดือนพนกั งานและคา นํ้าคาไฟเปน เงนิ สด 78 3821302 หลักการบญั ชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

บัญชเี งินสด เลขที่ 101 25X1 25X1 รว.1 7,500 - 200,000 - ก.ค. 5 เคร่ืองใชส าํ นกั งาน ก.ค. 1 ทนุ – นายประวติ ร รว.1 62,000 - 13 คาเชา รว.2 9,000 - 9 รายไดค าซอ ม รว.1 รว.2 30,000 - 22 เจาหน้ี 28 เบกิ ใชสวนตัว รว.2 20,000 - 31 เงนิ เดอื น รว.2 รว.2 35,000 - คา นํ้าคา ไฟ 500 - บญั ชีลกู หน้ีการคา เลขที่ 103 รว.2 11,200 - 25X1 ก.ค25 รายไดค า ซอม บัญชวี ัสดใุ นการซอม เลขที่ 105 รว.2 5,000 - 25X1 ก.ค18 เจา หนี้ บญั ชีอุปกรณใ นการซอ ม เลขที่ 131 25X1 25,000 - 75,000 - ก.ค. 1 ทุน – นายประวติ ร รว.1 12 เจาหน้ี รว.1 บัญชเี ครอ่ื งใชสํานกั งาน เลขท่ี 133 รว.1 7,500 - 25X1 ก.ค. 5 เงนิ สด 79 3821302 หลักการบัญชีเบอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

บญั ชีเจาหนี้ เลขที่ 201 25X1 25X1 ก.ค. เงินสด 22 ตว๋ั เงนิ จาย รว.2 30,000 - ก.ค.12 อปุ กรณใ นการซอม รว.1 75,000 - รว.2 45,000 - 18 วสั ดใุ นการซอม รว.2 5,000 - บัญชีต๋วั เงินจา ย เลขท่ี 202 25X1 รว.2 45,000 - ก.ค.22 เจา หนี้ บัญชีทุน – นายประวิตร เลขที่ 301 25X1 ก.ค. 1 เงนิ สด รว.1 200,000 - อปุ กรณใ นการซอ ม รว.1 25,000 - บัญชีเบกิ ใชส วนตัว เลขที่ 302 รว.2 20,000 - 25X1 ก.ค.28 เงนิ สด บญั ชีรายไดค า ซอม เลขท่ี 401 25X1 ก.ค. 9 เงนิ สด รว.1 62,000 - 25 ลูกหนก้ี ารคา รว.2 11,200 - บัญชเี งนิ เดอื น เลขที่ 501 รว.2 35,000 - 25X1 ก.ค.31 เงนิ สด 80 3821302 หลักการบัญชเี บือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

บัญชคี า เชา เลขที่ 502 รว.2 9,000 - 25X1 ก.ค.13 เงนิ สด บัญชคี า นํ้าคา ไฟ เลขท่ี 503 รว.2 500 - 25X1 ก.ค.31 เงินสด 2. การหายอดคงเหลอื ในบญั ชแี ยกประเภทท่ัวไป เมื่อผานรายการทุกรายการจากสมุดรายวันไปบัญชีแยกประเภทท่ัวไปเรียบรอยแลวขั้นตอนตอไป คือ การคํานวณยอดคงเหลือหรือยอดดุลของทุกบัญชีในสมุดบัญชีแยกประเภท ดวยดินสอ (pencil footing) และนาํ ยอดดุลของทุกบัญชีไปจดั ทาํ งบทดลองซ่งึ ผลรวมของยอดคงเหลือของทุก ๆ บัญชีท่ีอยูดานเดบิตตองเทากับผลรวม ของยอดคงเหลอื ของทุก ๆบัญชีทอี่ ยดู า นเครดิต วิธกี ารคํานวณหายอดดลุ ของบญั ชแี ยกประเภท 2.1 รวมยอดเงินดานเดบิตแลวเขียนผลรวมดวยดินสอในบรรทัดถัดมาของชองจํานวน เงินดานเดบติ 2.2 รวมยอดเงินดานเครดิตแลวเขียนผลรวมนั้นดวยดินสอในบรรทัดถัดมาของชอง จํานวนเงินดานเครดิต 2.3 หาผลตางของผลรวม ท้ังดานเดบิต และดานเครดิต เขียนจํานวนสุทธิดวยดินสอลง ชองรายการของดานท่ีมียอดรวมมากกวา ถาผลรวมดานเดบิตมากกวาผลรวมดานเครดิต เรียกวา บัญชีมียอดดุลดาน เดบิต (debit balance) และถา ผลรวมดานเครดิตมากกวาผลรวมดานเดบิต เรียกวา บัญชีมียอดดุลดานเครดิต (credit balance) 2.4 ยอดคงเหลือของบัญชีตาง ๆ ในสมุดบัญชีแยกประเภทท่ัวไป ตามปกติจะปรากฏ ยอดดุลทางดานเดบติ หรือเครดติ สรปุ ได ดงั น้ี 2.4.1 บัญชีสินทรัพย มยี อดดุลทางดานเดบติ 2.4.2 บัญชหี นสี้ นิ มียอดดลุ ทางดานเครดติ 2.4.3 บัญชีสว นของเจาของ มยี อดดุลทางดานเครดิต 2.4.4 บัญชรี ายได มยี อดดุลทางดานเครดติ 2.4.5 บญั ชีคาใชจาย มียอดดลุ ทางดานเดบิต 2.5 กรณีบัญชีใดมีผลรวมดานเดบิตเทากับผลรวมดานเครดิต แสดงวาไมมียอด คงเหลือ ควรเขียนเลข “0” ไวท างดา นยอดดุลปกตขิ องบัญชปี ระเภทนนั้ ดวยดินสอ 81 3821302 หลกั การบัญชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

2.6 กรณีบัญชีใดมีรายการดานเดบิต หรือดานเครดิตเพียงดานเดียว และมีรายการ มากกวา 1 รายการใหรวมจํานวนเงินไวบรรทัดสุดทายตอจากรายการ และนําผลรวมเขียนไวในชองรายการตอจาก รายการสดุ ทายดวยดินสอ ตวั อยาง 2.6 ตอไปน้เี ปน ตวั อยา งการหายอดเงินคงเหลือในบัญชีแยกประเภท บัญชเี งินสด เลขที่ 101 25X1 25X1 ก.ค. 1 ทุนนายประวิตร รว.1 200,000 - ก.ค. 5 เคร่ืองใชส ํานกั งาน รว.1 7,500 - 9 - รายไดคา ซอ ม รว.1 62,000 - 13 คา เชา รว.2 9,000 - - 262,000 22 เจาหน้ี รว.2 30,000 - - 160,000 28 เบกิ ใชส ว นตวั รว.2 20,000 - 31 เงินเดือน รว.2 35,000 คา นาํ้ คาไฟ รว.2 500 102,000 บญั ชีลกู หนก้ี ารคา เลขที่ 103 25X 11,200 - ก.ค25 รายไดคาซอม รว.2 11,200 - 11,200 บญั ชวี ัสดใุ นการซอม เลขท่ี 105 เลขที่ 131 25X ก.ค18 เจาหนี้ รว.2 5,000 - 5,000 5,000 - บญั ชีอุปกรณใ นการซอ ม 25X1 ก.ค. 1 ทุน – นายประวิตร รว.1 25,000 - 12 เจาหนี้ รว.1 75,000 - 100,000 100,000 - 82 3821302 หลกั การบญั ชเี บอ้ื งตน (Fundamental Accounting Principles)

บัญชีเครอื่ งใชส ํานกั งาน เลขที่ 133 25X1 รว.1 7,500 - ก.ค. 5 เงินสด 7,500 - 7,500 บญั ชีเจาหน้ี เลขที่ 201 25X1 25X1 ก.ค.22 เงนิ สด รว.2 30,000 - ก.ค.12 อุปกรณในการซอ ม รว.1 75,000 - ตัว๋ เงนิ จาย รว.2 45,000 - 18 วัสดใุ นการซอ ม รว.2 5,000 - 75,000 - 5,000 80,000 - บญั ชตี ๋วั เงินจาย เลขท่ี 202 25X1 ก.ค.22 เจา หน้ี รว.2 45,000 - 45,000 45,000 - บัญชีทนุ – นายประวติ ร เลขท่ี 301 25X1 ก.ค. 1 เงนิ สด รว.1 200,000 - อุปกรณในการซอ ม รว.1 25,000 - 225,000 225,000 - บญั ชเี บิกใชสว นตวั เลขที่ 302 25X1 รว.2 20,000 - ก.ค.28 เงนิ สด 20,000 - 20,000 83 3821302 หลกั การบญั ชีเบ้อื งตน (Fundamental Accounting Principles)

บญั ชีรายไดค า ซอ ม เลขท่ี 401 25X1 ก.ค. 9 เงินสด รว.1 62,000 - 25 ลกู หนี้การคา รว.2 11,200 - 73,200 73,200 - บัญชเี งนิ เดือน เลขที่ 501 25X1 รว.2 35,000 - ก.ค.31 เงนิ สด 35,000 - 35,000 บัญชคี าเชา เลขท่ี 502 25X1 รว.2 9,000 - ก.ค.13 เงินสด 9,000 - 9,000 บญั ชคี านํ้าคาไฟ เลขท่ี 503 25X1 ก.ค.31 เงินสด รว.2 500 - 500 500 - งบทดลอง งบทดลอง (trail balance) หมายถึง รายงานท่ีแสดงยอดคงเหลือของบัญชีแยกประเภททั่วไปทุกบัญชี ของกิจการ ณ วันใดวันหนึ่ง ท้ังนี้ เพื่อแสดงวา การบันทึกรายการบัญชี ทั้งดานเดบิต และดานเครดิตของบัญชีตาง ๆ เปนไปตามหลักการบัญชีคู และยังเปนการชวยในการจัดทํางบการเงินของแตละงวดบัญชี (สมาคมนักบัญชีและ ผูสอบบญั ชีรบั อนุญาตแหงประเทศไทย, 2538, หนา 89) โดยปกติแลวงบทดลองจะจัดทําในวันส้ินงวดบัญชี หรือผูทํา บัญชีอาจจัดทาํ เปน รายเดือนเพอื่ ตรวจสอบความถูกตอ งของการบันทกึ บัญชี โดยมีรปู แบบดงั น้ี 84 3821302 หลักการบญั ชีเบอื้ งตน (Fundamental Accounting Principles)

ช่ือกิจการ งบทดลอง วนั ท.่ี ........... เดือน.................. ป. ............. ชอื่ บญั ชี เลขท่ี เดบิต เครดติ บัญชี 1. ประโยชนข องงบทดลอง งบทดลอง ซ่ึงประกอบดวย บัญชีสินทรัพย บัญชีหนี้สิน บัญชีสวนของเจาของ บัญชีรายได และ บัญชีคาใชจาย โดยบัญชีสินทรัพยและบัญชีคาใชจายจะมียอดดุลอยูดานเดบิต สําหรับบัญชีหน้ีสิน บัญชีสวนของ เจาของและบัญชีรายไดจะมียอดดุลอยูดานเครดิต ผลรวมของดานเดบิตจะตองเทากับผลรวมของดานเครดิต ซึ่งงบ ทดลองจะชวยใหเ ห็นภาพรวมของรายการบญั ชที ้ังหมด ซึง่ สามารถสรปุ ประโยชนข องงบทดลอง ไดดงั น้ี 1.1 ชวยพิสจู นวา การบันทกึ บญั ชี หรอื การผา นบัญชีไดทาํ ถกู ตอ งตามหลกั การบญั ชคี ู 1.2 สามารถตรวจสอบไดว า เกบ็ ยอดดลุ ของทกุ บัญชีครบถวนถกู ตองหรอื ไม 1.3 ชว ยใหการหาท่ีผดิ พลาดของการทาํ บัญชงี ายขึน้ 1.4 ทําใหการจัดทาํ งบการเงนิ งา ย สะดวก และรวดเร็วยิ่งขึน้ 2. ขนั้ ตอนในการจัดทํางบทดลอง การจดั ทํางบทดลองมีข้นั ตอน ดงั น้ี 2.1. เขียนชอ่ื กจิ การ วนั เดอื น ป ที่จดั ทาํ งบทดลอง 2.2. เขียนชอื่ บัญชี เรียงลาํ ดับบัญชสี นิ ทรัพย หนีส้ ิน สวนของเจา ของ รายไดและคา ใชจ าย 2.3. เขยี นเลขท่ีบัญชี หรือรหสั บัญชใี นชอ งเลขทบ่ี ญั ชี 2.4. ใสจํานวนเงินของทุกบัญชีท่ีมียอดดุลอยูดานเดบิตลงในชองเดบิต และใสจํานวนเงินของทุก บญั ชที มี่ ียอดดลุ อยูด า นเครดติ ลงในชอ งเครดติ 2.5. รวมยอดเงินดานเดบิต และดานเครดิตในงบทดลอง ซ่ึงผลรวมของจํานวนเงินทั้งสองดานตอง เทากนั 85 3821302 หลกั การบัญชีเบือ้ งตน (Fundamental Accounting Principles)