การบัญชีชั้นสูง 1

174 สญั ญาเช่า ใช่ การโอนความเป็น ใช่ สทิ ธเิ ลอื กซอ้ื ในราคา การเงิน เจา้ ของ ต่ากวา่ มลู คา่ ยตุ ธิ รรม ใช่ สนิ ทรพั ย์ ใช่ มลู ค่าปจั จุบนั เกอื บ ใช่ อายุสญั ญาเชา่ มลี กั ษณะเฉพาะ เทา่ มลู คา่ ยาุ ธิ รรม เกอื บเท่าอายสุ นิ ทรพั ย์ หากไมใ่ ช่เงอ่ื นไขใด สญั ญาเช่า ดาเนิ นงาน ภาพท่ี 6-1 หลกั เกณฑก์ ารพจิ ารณาสญั ญาเช่าการเงนิ ทม่ี า : (ปรบั ปรงุ จากจรรยา ยอดนลิ , 2556 : 3-8) จากภาพท่ี 6-1 แสดงถงึ หลกั เกณฑก์ ารพจิ ารณาสญั ญาเช่าการเงนิ ตามสถานการณ์ อยู่ 5 ขอ้ ซง่ึ ถา้ พจิ ารณาแลว้ ใหเ้ หน็ ว่าเขา้ สถานการณ์ใดสถานการณ์หน่ึงกใ็ หถ้ อื ว่าเป็นสญั ญา เช่าการเงินได้ แต่ถา้ ไมเ่ ขา้ สถานการณ์ใดเลย แสดงวา่ เป็นสญั ญาเช่าดาเนินงาน นนั่ เอง สถานการณ์ทน่ี ามาเป็นหลกั เกณฑใ์ นการพจิ ารณาสญั ญาเช่าดงั กล่าวขา้ งต้นแลว้ ยงั ได้ระบุข้อบ่งช้ถี ึงสถานการณ์ใดสถานการณ์หน่ึงหรอื หลายสถานการณ์ รวมกนั ท่อี าจทาให้ สามารถจดั สญั ญาเชา่ เป็นสญั ญาเชา่ การเงนิ ได้ มี 3 ขอ้ ดงั ต่อไปน้ี 6. หากผเู้ ช่ายกเลิกสญั ญาได้ และผ้เู ช่าเป็นผรู้ บั ผิดชอบผลเสียหายท่ีเกิดกบั ผใู้ ห้เช่าเน่ืองจากการยกเลิกนัน้ บทท่ี 6

175 7. ผ้เู ช่าเป็ นผ้ทู ี่ได้รบั ผลกาไรหรือผลขาดทุนจากการผนั ผวนของมูลค่า ยุติธรรมของมูลค่าคงเหลือ (ตวั อย่างเช่น ในรปู แบบของการให้ส่วนลดค่าเช่าแก่ผ้เู ช่า เท่ากบั ส่วนใหญ่ของจานวนเงินที่ได้รบั จากการขายมลู ค่าคงเหลือของสินทรพั ยท์ ี่เช่า ณ วนั สิ้นสดุ สญั ญาเช่า) และ 8. ผ้เู ช่าสามารถต่อสญั ญาเช่าครงั้ ที่สองด้วยการจ่ายค่าเช่าท่ีมีจานวนตา่ กว่าค่าเช่าในตลาดอย่างมีนัยสาคญั จากสถานการณ์เพมิ่ เามิ เพอ่ื การพจิ ารณาของสญั ญาเชา่ สามารถนามาสรปุ ดงั แสดงในภาพท่ี 6-2 ดงั น้ี ผเู้ ช่ายกเลกิ สญั ญาเช่า และรบั ผดิ ชอบผลเสยี หาย ใช่ ทเ่ี กดิ ขน้ึ กบั ผใู้ หเ้ ช่า + หรอื สญั ญาเช่า ใช่ ผเู้ ชา่ เป็นผทู้ ไ่ี ดร้ บั ผลกาไรหรอื ผลขาดทุนจากการ การเงิน ผนั ผวนของมลู ค่ายตุ ธิ รรมของมลู คา่ คงเหลอื + หรอื ใช่ ผเู้ ช่าสามารถต่อสญั ญาเชา่ ครงั้ ทส่ี องดว้ ยการ จ่ายค่าเชา่ ทม่ี จี านวนต่ากว่าคา่ เช่าในตลาด สญั ญาเชา่ การเงนิ ภาพท่ี 6-2 หลกั เกณฑก์ ารพจิ ารณาสญั ญาเช่าการเงนิ เพม่ิ เตมิ จากภาพท่ี 6-2 แสดงใหเ้ หน็ วา่ ถา้ มสี ถานการณ์ใดสถานการณ์หน่งึ หรอื รวมกนั ในขอ้ ทร่ี ะบุของสญั ญาถอื วา่ เป็นสญั ญาเช่าการเงิน แต่ถา้ ไมเ่ ขา้ สถานการณ์ใดเลยกถ็ อื เป็นสญั ญา เช่าดาเนิ นงาน บทท่ี 6

176 วิธีการบญั ชีสญั ญาเช่าการเงิน สญั ญาเช่าการเงนิ ถอื เสมอื นว่ารายการเช่าท่เี กดิ ข้นึ เป็นการให้สนิ ทรพั ยไ์ ปใช้อย่าง ถาวรเน่ืองจากผู้ให้เช่ามกี ารโอนความเส่ยี งและผู้ตอบแทนส่วนใหญ่หรอื ทงั้ หมดไปยงั ผู้เช่า พจิ ารณาจากวธิ กี ารบญั ชสี ญั ญาเช่าการเงนิ จะแยกพจิ ารณาออกเป็น 2 ด้าน คอื ด้านผูเ้ ช่า และดา้ นผใู้ หเ้ ชา่ ดงั น้ี 1. วิธีการบญั ชีสญั ญาเช่าการเงินด้านผเู้ ช่า แนวปฏบิ ตั สิ าหรบั การบญั ชสี ญั ญาเช่าการเงนิ ดา้ นผเู้ ช่า มดี งั น้ี (ปรบั ปรุงจาก วรศกั ดิ ์ ทุมมานนท์ และณฐั วฒุ ิ สุวรรณยงั่ ยนื , 2557 : 50-53) 1.1 การรบั ร้เู ริ่มแรก การรบั รู้รายการเริ่มแรก ณ วนั ท่สี ญั ญาเช่าเรม่ิ มีผล ผู้เช่าต้องรบั รู้สญั ญาเช่า การเงนิ เป็นสินทรพั ย์และหน้ีสนิ ในงบแสดงฐานะการเงนิ ของผู้เช่าด้วยจานวนเงินเท่ากบั มูลค่ายุติธรรมของสินทรพั ย์ท่ีเช่า หรือมูลค่าปัจจุบนั ของจานวนเงินขนั้ ตา่ ท่ีต้องจ่าย แล้วแต่อย่างใดจะตา่ กว่า ซง่ึ พจิ ารณา ณ วนั เรม่ิ ตน้ ของสญั ญาเช่า อตั ราคดิ ลดในการคานวณ มูลค่าปจั จุบนั ของจานวนเงนิ ขนั้ ต่าท่ีต้องจ่ายคอื อัตราดอกเบ้ยี ตามนัยของสญั ญาเช่าหาก สามารถกาหนดได้ในทางปฏบิ ตั ิ หากไม่สามารถกาหนดได้ ให้ใช้อตั ราดอกเบย้ี เงนิ กู้ยมื ส่วน เพม่ิ ของผเู้ ชา่ เป็นอตั ราคดิ ลด ตน้ ทุนทางตรงเรม่ิ แรกของผเู้ ช่าตอ้ งรวมเป็นส่วนหน่ึงของต้นทุน สนิ ทรพั ยท์ ร่ี บั รู้ การบนั ทึกรายการ ณ วนั เร่ิมสญั ญา การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเชา่ xx ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี xx เครดติ เจา้ หน้ตี ามสญั ญาเชา่ xx 1.2 การวดั มลู ค่าภายหลงั การรบั รเู้ ริ่มแรก การวดั มูลค่าภายหลงั การรบั รรู้ ายการเรม่ิ แรก จานวนเงนิ ขนั้ ต่าท่ตี ้องจ่ายต้องนามา แยกเป็นค่าใช้จ่ายทางการเงนิ (ดอกเบ้ยี จ่าย) และส่วนท่จี ะนาไปลดหน้ีสนิ ท่ยี งั ไม่ได้ชาระ บทท่ี 6

177 ค่าใชจ้ า่ ยทางการเงนิ ตอ้ งปนั สว่ นใหก้ บั งวดต่างๆ ตลอดอายสุ ญั ญาเช่า เพ่อื ทาใหอ้ ตั ราดอกเบย้ี แต่ละงวดเป็นอตั ราคงทส่ี าหรบั ยอดคงเหลอื ของหน้ีสนิ ทเ่ี หลอื อยแู่ ต่ละงวด สาหรบั ค่าเช่าทอ่ี าจ เกดิ ขน้ึ ใหบ้ นั ทกึ เป็นค่าใชจ้ า่ ยในงวดทเ่ี กดิ รายการ และนอกจากน้ีสาหรบั สนิ ทรพั ยท์ ่เี ช่าก็ต้องมกี ารเส่อื มสภาพ จงึ ต้องมกี ารคดิ ค่า เส่อื มราคาของสนิ ทรพั ย์ดงั กล่าวเพ่อื เป็นค่าใช้จ่ายในงบกาไรขาดทุนในแต่ละงวดบญั ชี โดย นโยบายการคดิ ค่าเส่อื มราคาสนิ ทรพั ยท์ เ่ี ช่าตอ้ งสอดคลอ้ งกบั วธิ กี ารคดิ ค่าเส่อื มราคาซง่ึ กจิ การ เป็นเจา้ ของ และคานวณตามเกณฑท์ ร่ี ะบไุ วใ้ นมาตรฐานการรายงานทางการเงนิ หากไมม่ คี วาม แน่นอนว่าผเู้ ช่าจะเป็นเจา้ ของสนิ ทรพั ย์ ให้ตดั ค่าเสื่อมราคาให้หมดภายในอายุสญั ญาเช่า หรือ อายุการให้ประโยชน์เชิงเศรษฐกิจ แล้วแต่อายุใดจะต่ากว่า แต่ถ้าระบุการโอน กรรมสทิ ธิ ์ใหใ้ ชอ้ ายกุ ารใหป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ ในการคานวณตดั คา่ เสอ่ื มราคา การบนั ทกึ รายการต่างๆ แยกพจิ ารณาตามลาดบั ไดด้ งั น้ี ก. บนั ทึกลดหนี้สินตามสญั ญาเช่า (เมอ่ื จ่ายชาระเงนิ ในแต่ละงวด) การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ เจา้ หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ (เงนิ คา่ งวด) xx เครดติ เงนิ สด/เงนิ ฝากธนาคาร xx ข. บนั ทึกค่าใช้จ่ายทางการเงิน หรือ ดอกเบีย้ จ่าย (เมอ่ื จา่ ยชาระเงนิ ใน แต่ละงวด) การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ ดอกเบย้ี จา่ ย xx เครดติ ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี xx ค. บนั ทึกรายการปรบั ปรุงค่าเสื่อมราคาสินทรพั ย์ (เม่อื ส้นิ งวด) การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ ค่าเสอ่ื มราคา xx เครดติ คา่ เส่อื มราคาสะสม xx บทท่ี 6

178 ง. บนั ทึกรายการส่งมอบสินทรพั ยท์ ี่เช่าให้กบั ผ้ใู ห้เช่า เมื่อสญั ญาเช่ามิได้มี การระบกุ ารโอนกรรมสิทธ์ิ (เมอ่ื สน้ิ งวด) การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ หน้สี นิ ตามสญั ญาการเงนิ xx ค่าเสอ่ื มราคาสะสม xx เครดติ สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเชา่ การเงนิ xx 2. วิธีการบญั ชีสญั ญาเช่าการเงินด้านผใู้ ห้เช่า แนวปฏบิ ตั สิ าหรบั การบญั ชสี ญั ญาเช่าการเงนิ ดา้ นผใู้ หเ้ ชา่ มดี งั น้ี 2.1 การรบั รเู้ ริ่มแรก ผใู้ หเ้ ชา่ ตอ้ งรบั รสู้ นิ ทรพั ยภ์ ายใตส้ ญั ญาการเช่าการเงนิ เป็นลกู หน้ีในงบแสดงฐานะ การเงนิ ดว้ ยจานวนทเ่ี ทา่ กบั เงนิ ลงทุนสุทธใิ นสญั ญาเช่า เงนิ ลงทนุ สุทธใิ นสญั ญาเชา่ หมายถงึ เงนิ ลงทุนขนั้ ตน้ ตามสญั ญาเช่าคดิ ลดดว้ ย อตั ราดอกเบย้ี ตามนยั ของสญั ญาเช่า การบนั ทกึ รายการ ณ วนั เรม่ิ สญั ญา แยกพจิ ารณาตามประเภทของสญั ญาเช่า การเงนิ ดา้ นผใู้ หเ้ ช่า ดงั น้ี กรณีผ้ใู ห้เช่าเป็ นผ้ผู ลิตหรือผ้แู ทนจาหน่าย (เจ้าของสินทรพั ย)์ การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ xx เครดติ ขาย รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี xx xx เดบติ ตน้ ทนุ ขาย xx เครดติ สนิ คา้ คงเหลอื xx บทท่ี 6

179 กรณี ผใู้ ห้เช่ามิได้เป็นเจ้าของสินทรพั ย์ การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ xx เครดติ สนิ ทรพั ยใ์ หเ้ ชา่ -ระบุ รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี xx xx 2.2 การวดั มลู ค่าภายหลงั การรบั ร้เู ร่ิมแรก การรบั รรู้ ายไดท้ างการเงนิ ตอ้ งขน้ึ อยกู่ บั รปู แบบทส่ี ะทอ้ นถงึ อตั ราผลตอบแทนคงท่ี ในแต่ละงวดของเงนิ ลงทนุ สุทธขิ องผใู้ หเ้ ช่า การบนั ทกึ รายการภายหลงั การรบั รเู้ รมิ่ แรก แยกพจิ ารณาตามประเภทของสญั ญา เชา่ การเงนิ ดา้ นผใู้ หเ้ ชา่ ดงั น้ี ก. บนั ทึกการรบั ชาระเงินค่าเช่าในแต่ละงวด (เมอ่ื รบั ชาระเงนิ ในแต่ละงวด) การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ เงนิ สด/เงนิ ฝากธนาคาร xx เครดติ ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ xx ข. บนั ทึกโอนรายได้ดอกเบี้ยรอตัดบญั ชีเป็ นรายได้ดอกเบี้ยตลอดอายุ สญั ญาเช่า (เมอ่ื รบั ชาระเงนิ ในแต่ละงวด) การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี xx เครดติ ดอกเบย้ี รบั xx ค. เมอื่ สิ้นสดุ สญั ญาเช่าบนั ทึกการรบั คืนสินทรพั ยใ์ ห้เช่า โดยรบั รผู้ ลขาดทุน จากการให้เช่าสินทรพั ยส์ าหรบั มูลค่ายุติธรรมของสินทรพั ยท์ ่ีไม่ได้รบั ประกนั การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี บทท่ี 6

180 เดบติ ขาดทนุ จากการใหเ้ ช่าสนิ ทรพั ย์ xx สนิ ทรพั ยใ์ หเ้ ช่า-ระบุ xx เครดติ ลกู หน้ตี ามสญั ญาเช่าการเงนิ xx เพ่อื ใหเ้ ขา้ ใจและชดั เจนมากยง่ิ ขน้ึ ในวธิ กี ารบญั ชเี กย่ี วกบั สญั ญาเชา่ การเงนิ ทงั้ ดา้ น ผเู้ ช่าและผใู้ หเ้ ช่า จงึ ขออธบิ ายดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 6-4 ดงั น้ี ตวั อย่างท่ี 6-4 จากตวั อยา่ งท่ี 6-3 บรษิ ทั ใจดี จากดั ใหบ้ รษิ ทั น้าหน่ึงการคา้ จากดั เช่าเครอ่ื งจกั ร ขอ้ ตกลงในสญั ญาเชา่ มดี งั น้ี 1. ผเู้ ชา่ ทาสญั ญาเช่าเครอ่ื งจกั รจากผใู้ หเ้ ช่าโดยกาหนดอายสุ ญั ญาเชา่ เทา่ กบั 4 ปี อายกุ ารใหป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ เท่ากบั 6 ปี 2. ผเู้ ช่าตกลงจา่ ยคา่ เช่ารายปีๆ ละ 50,000 บาท จานวน 4 ปี เรม่ิ ตงั้ แต่ 31 ธนั วาคม 25x1 เป็นตน้ ไป 3. ขอ้ มลู เกย่ี วกบั มลู คา่ คงเหลอื ทร่ี บั ประกนั และไมไ่ ดร้ บั ประกนั จากผเู้ ช่ามดี งั น้ี 3.1 ผเู้ ชา่ รบั ประกนั มลู ค่าคงเหลอื ของเครอ่ื งจกั รจานวน 10,000 บาท 3.2 มลู คา่ คงเหลอื ของเครอ่ื งจกั รทไ่ี มไ่ ดร้ บั การประกนั จากผเู้ ช่า มจี านวน 5,000 บาท 4. มลู ค่ายตุ ธิ รรมของเครอ่ื งจกั ร ณ วนั ทท่ี าสญั ญาเชา่ เท่ากบั 168,740 บาท 5. อตั ราดอกเบย้ี ตามนยั ของสญั ญาเชา่ เท่ากบั รอ้ ยละ 10% ต่อปี 6. ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x4 ซง่ึ เป็นวนั สน้ิ สุดสญั ญาเชา่ มลู คา่ ยตุ ธิ รรมของ มลู คา่ คงเหลอื ของอุปกรณ์มจี านวน 10,000 บาท 7. ผเู้ ช่าและผใู้ หเ้ ช่ามนี โยบายคานวณค่าเส่อื มราคาโดยวธิ เี สน้ ารง จากขอ้ มลู ขา้ งตน้ สามารถแสดงวธิ กี ารบญั ชที งั้ ดา้ นผเู้ ชา่ และดา้ นผใู้ หเ้ ชา่ ไดด้ งั น้ี บทท่ี 6

181 วิธีการบญั ชีสญั ญาเช่าการเงินด้านผเู้ ช่า ผูเ้ ช่าต้องจดั ประเภทของสญั ญาเช่า ณ วนั เรม่ิ ต้นของสญั ญาเช่า โดยพจิ ารณาจาก สถานการณ์ 4 ขอ้ ดงั น้ี 1. สญั ญาเช่าไม่มีการโอนความเป็นเจ้าของในสนิ ทรัพย์ให้แก่ผู้เช่าเม่อื ส้ินสุด ระยะเวลาของสญั ญาเช่า – ไมเ่ ขา้ เงอ่ื นไขเป็นสญั ญาเชา่ การเงนิ 2. ผเู้ ชา่ ไมม่ สี ทิ ธเิ ลอื กซอ้ื สนิ ทรพั ย์ – ไมเ่ ขา้ เงอ่ื นไขเป็นสญั ญาเช่าการเงนิ 3. ระยะเวลาของสญั ญาเช่าไมค่ รอบคลุมอายกุ ารใชป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ ส่วนใหญ่ ของสินทรพั ย์ เพราะจากการพจิ ารณาอายุของสญั ญาเช่ามเี พียง 4 ปี ขณะท่อี ายุการใช้ ประโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ กาหนดไว้ 6 ปี ซง่ึ ยงั ไมส่ มเหตุสมผล – ไมเ่ ขา้ เงอ่ื นไขสญั ญาเช่าการเงนิ 4. ณ วนั เรม่ิ ตน้ ของสญั ญาเช่า มลู คา่ ปจั จบุ นั ของจานวนเงนิ ขนั้ ต่าทต่ี อ้ งจา่ ยมจี านวน เท่ากบั หรอื เกอื บเทา่ กบั มลู คา่ ยตุ ธิ รรมของสนิ ทรพั ยท์ เ่ี ช่า การคานวณมลู คา่ ปจั จบุ นั ของจานวนเงนิ ขนั้ ต่าทต่ี อ้ งจา่ ย สามารถคานวณไดด้ งั น้ี จานวนเงิน ตาราง ปัจจยั มลู ค่าปัจจบุ นั ดอกเบยี้ (บาท) คา่ เช่าปีละ 50,000 บาท PVIFA 10%, 4 ปี 3.1699* 158,495 มลู คา่ คงเหลอื ทไ่ี ดร้ บั ประกนั 0.6830** 6,830 165,325 จานวน 10,000 บาท PVIF 10%, 4 ปี รวม จากการพจิ ารณา ณ วนั เรม่ิ ต้นของสญั ญาเช่า มูลค่าปจั จุบนั ของจานวนเงนิ ขนั้ ต่าท่ี ตอ้ งจ่ายจากการคานวณไดข้ า้ งตน้ จานวน 165,325 บาท มจี านวนเกอื บเท่ากบั มลู ค่ายตุ ธิ รรม ของสนิ ทรพั ยท์ เ่ี ช่าจานวน 168,740 บาท ซง่ึ คดิ เป็นรอ้ ยละ 97.98 ของมลู ค่ายตุ ธิ รรม – จึงเข้า เง่ือนไขเป็นสญั ญาเช่าการเงิน บทท่ี 6

182 วธิ กี ารคานวณดอกเบย้ี จ่ายยอดคงเหลอื หน้สี นิ ตามสญั ญาเชา่ การเงนิ อตั รา เงิน หนี้สินตาม หนี้สินตาม งวด ดอกเบยี้ ค่างวด ดอกเบยี้ จ่าย สญั ญาเช่าท่ีลดลง สญั ญาเช่าคงเหลือ (3)=(5) x (1) (4) = (2) – (3) (5) = (5) – (4) (1) (2) 0 165,325.00 1 10% 50,000 16,532.50 33,467.50 131,857.50 2 10% 50,000 13,185.75 36,814.25 95,043.25 3 10% 50,000 9,504.33 40,495.68 54,547.57 4 10% 50,000 5,452.42 44,547.57 10,000.00 10,000 10,000.00 - รวม 210,000 44,675.00 165,325.00 *ปดั เศษจาก 5,454.76 บาท เป็น 5,454.42 บาท คานวณค่าเส่อื มราคาต่อปีของสนิ ทรพั ยส์ ญั ญาเช่าการเงนิ มดี งั น้ี ค่าเสอ่ื มราคาต่อปี = ราคาทนของสนิ ทรพั ย์ - มลู คา่ คงเหลอื ทไ่ี ดร้ บัุ การประกนั อายสญั ญาเชา่ หรอื อายกุ ารใหป้ ระโยชนเ์ ชงิ เศรษฐกจิ (ต่ำกวา่ ) = 165,32510,000 4 = 155,325 4 = 38,831.25 บาท / ปี บทท่ี 6

183 การบนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไป จะเป็นดงั น้ี สมดุ รายวนั ทวั่ ไป พ.ศ. 25x1 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วนั ท่ี บญั ชี บาท สต. บาท สต. ม.ค. 1 165,325 - 210,000 - ธ.ค. 31 สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเช่าการเงนิ 44,675 - 50,000 - 16,532 50 ธ.ค. 31 ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี 50,000 - 38,831 25 หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ 16,532 50 50,000 - บนั ทกึ การรบั รเู้ รม่ิ แรก 13,185 75 38,831 25 38,831 25 หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ เงนิ สด 50,000 - บนั ทกึ การจา่ ยชาระเงนิ งวดแรก 13,185 75 ดอกเบย้ี จา่ ย 38,831 25 ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี บนั ทกึ ตน้ ทนุ ทางการเงนิ งวดแรก คา่ เส่อื มราคา คา่ เส่อื มราคาสะสม ปรบั ปรงุ คา่ เสอ่ื มราคาสนิ ทรพั ย์ ตามสญั ญาเช่า หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ เงนิ สด บนั ทกึ การจา่ ยชาระเงนิ งวดท่ี 2 ดอกเบย้ี จา่ ย ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี บนั ทกึ ตน้ ทุนทางการเงนิ งวดท่ี 2 ค่าเสอ่ื มราคา คา่ เส่อื มราคาสะสม ปรบั ปรงุ คา่ เสอ่ื มราคาสนิ ทรพั ย์ ตามสญั ญาเช่า บทท่ี 6

184 สมดุ รายวนั ทวั่ ไป พ.ศ. 25x3 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วนั ท่ี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 บญั ชี 50,000 - 25x8 31 หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ 50,000 - ธ.ค. เงนิ สด 9,504 33 9,504 33 บนั ทกึ การจา่ ยชาระเงนิ งวดท่ี 3 38,831 25 ดอกเบย้ี จา่ ย 38,831 25 ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี 50,000 - บนั ทกึ ตน้ ทนุ ทางการเงนิ งวดท่ี 3 50,000 - คา่ เส่อื มราคา 5,454 42 5,454 42 ค่าเส่อื มราคาสะสม ปรบั ปรงุ คา่ เสอ่ื มราคาสนิ ทรพั ย์ 38,831 25 38,831 25 ตามสญั ญาเช่า 10,000 - หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ 155,325 - เงนิ สด 165,325 - บนั ทกึ การจา่ ยชาระเงนิ งวดท่ี 4 ดอกเบย้ี จา่ ย ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี บนั ทกึ ตน้ ทุนทางการเงนิ งวดท่ี 4 คา่ เส่อื มราคา ค่าเสอ่ื มราคาสะสม ปรบั ปรงุ คา่ เสอ่ื มราคาสนิ ทรพั ย์ ตามสญั ญาเช่า หน้สี ติ ามสญั ญาเชา่ การเงนิ คา่ เส่อื มราคาสะสม สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเช่า- การเงนิ บนั ทกึ รายการส่งมอบสนิ ทรพั ย์ ใหผ้ ใู้ หเ้ ชา่ เมอ่ื สน้ิ สุดสญั ญา บทท่ี 6

185 การแสดงรายการในงบการเงนิ มดี งั น้ี บริษทั น้าหนึ่งการค้า จากดั งบกาไรขาดทุน (บางส่วน) สาหรบั ปี สิ้นสดุ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x4, 25x3, 25x2 และ 25x1 ดอกเบย้ี จา่ ย 25x4 25x3 หน่วย : บาท คา่ เส่อื มราคา 5,452.42 9,504.33 25x2 25x1 38,831.25 38,831.25 13,185.75 16,532.50 38,831.25 38,831.25 บริษทั น้าหน่ึงการค้า จากดั งบแสดงฐานะการเงิน (บางส่วน) ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3, 25x2 และ 25x1 หน่วย : บาท 25x4 25x3 25x2 25x1 สนิ ทรพั ยไ์ มห่ มนุ เวยี น: 10,000 48,831.25 87,662.50 *126,493.75 สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเชา่ การเงนิ (สทุ ธ)ิ 10,000 54,547.57 95,043.25 131,857.50 หน้สี นิ หมนุ เวยี น: หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ *สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเชา่ การเงนิ หกั ค่าเสอ่ื มราคาสะสม (165,325 – 38,831.25) = 126,493.75 บทท่ี 6

186 วิธีการบญั ชีสญั ญาเช่าการเงินด้านผใู้ ห้เช่า การคานวณเงนิ ลงทุนสุทธาิ ามสญั ญาเช่า จานวนเงิน ตาราง ปัจจยั มลู ค่าปัจจบุ นั ดอกเบยี้ (บาท) ค่าเชา่ ปีละ 50,000 บาท PVIFA 10%, 4 ปี 3.1699* 158,495 มลู ค่าคงเหลอื ทไ่ี ดร้ บั ประกนั 0.6830** 6,830 จานวน 10,000 บาท PVIF 10%, 4 ปี 0.6830** 3,415 168,740 มลู ค่าคงเหลอื ไมไ่ ดร้ บั การประกนั 5,000 บาท PVIF 10%, 4 ปี รวม วธิ กี ารคานวณดอกเบย้ี รบั และเงนิ ลงทนุ ในสญั ญาเช่าสุทธิ อตั รา เงินลงทนุ เงินลงทนุ ใน งวด ดอกเบยี้ ค่าเช่ารบั ดอกเบยี้ รบั ในสญั ญาเช่า สญั ญาเช่าคงเหลือ (1) (2) (3)=(5) x (1) (4) = (2) - (3) (5) = (5) - (4) 0 168,740.00 1 10% 50,000 16,874.00 33,126.00 135,614.00 2 10% 50,000 13,561.40 36,438.60 99,175.40 3 10% 50,000 9,917.54 40,082.46 59,092.94 4 10% 50,000 5,907.06 44,092.94 15,000.00 15,000 รวม 215,000 46,260.00 15,000.00 - *ปดั เศษจาก 5,909.29 บาท เป็น 5,907.06 บาท 168,740.00 บทท่ี 6

187 บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไป (กรณมี ไิ ดเ้ ป็นเจา้ ของสนิ ทรพั ย์) เป็นดงั น้ี สมดุ รายวนั ทวั่ ไป พ.ศ. 25x1 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วนั ท่ี บญั ชี บาท สต. บาท สต. ม.ค. 1 215,000 - 168,740 - ลกู หน้ีตามสญั ญาเช่าการเงนิ 46,260 - ธ.ค. 31 50,000 - เครอ่ื งจกั ร 16,874 - 50,000 - 25x2 รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี 16,874 - ธ.ค. 31 50,000 - บนั ทกึ การรบั รเู้ รมิ่ แรก ณ วนั ทา 13,561 40 50,000 - 25x3 สญั ญา 13,561 40 ธ.ค. 31 50,000 - . เงนิ สด 9,917 54 50,000 - 9,917 54 ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ บนั ทกึ รบั ชาระเงนิ งวดแรก รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี ดอกเบย้ี รบั บนั ทกึ รบั รรู ายไดด้ อกเบย้ี งวดแรก เงนิ สด ลกู หน้ตี ามสญั ญาเช่าการเงนิ บนั ทกึ รบั ชาระเงนิ งวดท่ี 2 รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี ดอกเบย้ี รบั บนั ทกึ รบั รรู ายไดด้ อกเบย้ี งวดท่ี 2 เงนิ สด ลกู หน้ตี ามสญั ญาเช่าการเงนิ บนั ทกึ รบั ชาระเงนิ งวดท่ี 3 รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี ดอกเบย้ี รบั บนั ทกึ รบั รรู ายไดด้ อกเบย้ี งวดท่ี 3 บทท่ี 6

188 สมดุ รายวนั ทวั่ ไป พ.ศ. 25x4 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วนั ท่ี บญั ชี บาท สต. บาท สต. 50,000 - 50,000 - ธ.ค. 31 เงนิ สด 5,907 06 5,907 06 ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ 10,000 - 15,000 - บนั ทกึ รบั ชาระเงนิ งวดท่ี 4 5,000 - รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี ดอกเบย้ี รบั บนั ทกึ รบั รรู ายไดด้ อกเบย้ี งวดท่ี 4 เครอ่ื งจกั ร (มลู ค่ายตุ ธิ รรม) ขาดทุนจากการใหเ้ ช่าเครอ่ื งจกั ร ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ บนั ทกึ รบั มอบเครอ่ื งจกั รเม่อื สน้ิ สดุ สญั ญา ณ วนั สน้ิ สดุ สญั ญาเช่า สญั ญาเช่าไม่ไดม้ กี ารระบุการโอนกรรมสทิ ธิ ์ หรอื ใหส้ ทิ ธเิ ลอื ก ซ้อื แก่ผูเ้ ช่า ผู้ใหเ้ ช่าจงึ รบั คนื เคร่อื งจกั ร โดยบนั ทกึ บญั ชเี คร่อื งจกั รด้วยมลู ค่ายุตธิ รรม ณ วนั สน้ิ สดุ สญั ญาเช่า และลงบญั ชลี า้ งรายการลูกหน้ีสญั ญาเช่าการเงิน และเน่ืองจากมลู ค่ายตุ ธิ รรม ของเคร่อื งจกั ร ณ วนั สน้ิ สุดสญั ญาคอื 10,000 บาท เท่ากบั มลู ค่าคงเหลอื ทผ่ี เู้ ช่าไดร้ บั ประกนั ให้กบั ผูเ้ ช่า ผเู้ ช่าจงึ ไม่ต้องจ่ายเงนิ ชดเชยให้กบั ผู้ให้เช่า แต่ผู้ใหเ้ ช่าจะขาดทุนจากการใหเ้ ช่า เครอ่ื งจกั รเท่ากบั 5,000 บาท เทา่ กบั มลู ค่าคงเหลอื ทไ่ี มไ่ ดร้ บั ประกนั แต่หากมลู ค่ายุตธิ รรมของ เครอ่ื งจกั รต่ากวา่ มลู คา่ คงเหลอื ทไ่ี ดร้ บั ประกนั ผใู้ หเ้ ชา่ จะไดร้ บั เงนิ ชดเชยจากผเู้ ช่า การรบั รรู้ ายการกาไร/ขาดทุนจากการใหเ้ ชา่ สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเช่าการเงนิ ดา้ นผเู้ ช่า และการรบั เงนิ ชดเชยจากผเู้ ช่าในกรณตี ่างๆ ณ วนั สน้ิ สุดสญั ญา ดงั แสดงในตารางท่ี 6-4 ดงั น้ี บทท่ี 6

189 ตารางท่ี 6-2 การรบั รรู้ ายการกาไร/ขาดทุนจากการใหเ้ ชา่ สนิ ทรพั ยา์ ามสญั ญาเช่าการเงนิ ดา้ นผใู้ หเ้ ช่า ณ วนั สิ้นสดุ สญั ญาเช่า รบั ร้กู าไร/ขาดทุน รบั เงินชดเชย ขาดทุนจากมลู ค่าคงเหลอื ไมไ่ ดร้ บั มลู คา่ = มลู ค่าคงเหลอื ทไ่ี ด้ ทไ่ี มไ่ ดร้ บั ประกนั ไมไ่ ดร้ บั ไมข่ าดทนุ ยตุ ธิ รรม รบั ประกนั ไมไ่ ดร้ บั ขาดทุนจากมลู ค่าคงเหลอื ไมไ่ ดร้ บั มลู คา่ = มลู ค่าคงเหลอื ทไ่ี ด้ ทไ่ี มไ่ ดร้ บั ประกนั ยตุ ธิ รรม รบั ประกนั + มลู ค่า กาไรจากมลู ค่ายตุ ธิ รรม ไดร้ บั ชดเชย ทส่ี งู กวา่ ผลรวมของ เท่ากบั ผลต่างของ คงเหลอื ทไ่ี มไ่ ด้ มลู ค่าคงเหลอื ทไ่ี ด้ มลู คา่ ยตุ ธิ รรมกบั รบั ประกนั รบั ประกนั และมลู ค่า มลู คา่ คงเหลอื คงเหลอื ทไ่ี มไ่ ดร้ บั ประกนั ทไ่ี ดร้ บั ประกนั มลู คา่ > มลู ค่าคงเหลอื ทไ่ี ด้ ขาดทุนเท่ากบั ไดร้ บั ชดเชย มลู คา่ คงเหลอื เทา่ กบั ผลต่างของ ยตุ ธิ รรม รบั ประกนั ทไ่ี มไ่ ดร้ บั ประกนั มลู ค่ายตุ ธิ รรมกบั มลู ค่าคงเหลอื มลู ค่า > มลู ค่าคงเหลอื ทไ่ี ด้ ทไ่ี ดร้ บั ประกนั ยตุ ธิ รรม รบั ประกนั + มลู ค่า คงเหลอื ทไ่ี มไ่ ด้ รบั ประกนั มลู ค่า < มลู คา่ คงเหลอื ทไ่ี ดร้ บั ยตุ ธิ รรม ประกนั มลู คา่ < มลู ค่าคงเหลอื ทไ่ี ด้ ขาดทุนเทา่ กบั มลู ค่า ยตุ ธิ รรม รบั ประกนั + มลู ค่า คงเหลอื ทไ่ี มไ่ ดร้ บั ประกนั คงเหลอื ทไ่ี มไ่ ด้ รบั ประกนั ทม่ี า : (สภาวชิ าชพี บญั ชี ในพระบรมราชปู ถมั ภ,์ 2557) บทท่ี 6

190 การแสดงรายการในงบการเงนิ บริษทั ใจดี จากดั งบกาไรขาดทุน (บางส่วน) สาหรบั ปี สิ้นสดุ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x4, 25x3, 25x2 และ 25x1 หน่วย : บาท 25x4 25x3 25x2 25x1 ดอกเบย้ี รบั 5,907.06 9,917.54 13,561.40 16,874 บริษทั ใจดี จากดั งบแสดงฐานะการเงิน (บางส่วน) ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x4, 25x3, 25x2 และ 25x1 หน่วย : บาท 25x4 25x3 25x2 25x1 สนิ ทรพั ยห์ มนุ เวยี น: ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ (สุทธ)ิ 15,000 59,092.94 99,175.40 *135,614 *หมายเหตุ : ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ (สทุ ธ)ิ เทา่ กบั ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ หกั รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี (168,740 - 33,126) = 135,614 วิธีการบญั ชีสญั ญาเช่าดาเนินงาน การบนั ทกึ บญั ชสี าหรบั สญั ญาเช่าระยะยาวท่เี ป็นสญั ญาเช่าดาเนินงานนัน้ มวี ธิ กี าร ปฏบิ าั ทิ างบญั ชที ่ไี ม่สลบั ซบั ซ้อนเหมอื นกบั การบนั ทกึ บญั ชกี รณีท่เี ป็นสญั ญาเช่าการเงนิ จะ แยกพจิ ารณาออกเป็น 2 ดา้ น ไดแ้ ก่ ดา้ นผเู้ ช่า และ ดา้ นผใู้ หเ้ ช่า ดงั น้ี บทท่ี 6

191 1. วิธีการบญั ชีสญั ญาเช่าดาเนินงานด้านผเู้ ช่า ตามมาตรฐานการบญั ชี ฉบบั ท่ี 17 (ปรบั ปรงุ 2557) เรอ่ื ง สญั ญาเชา่ ไดก้ าหนด แนวปฏบิ ตั สิ าหรบั การบัญชสี ญั ญาเช่าดาเนินงานด้านผูเ้ ช่าในย่อหน้าท่ี 33 คอื ผูเ้ ช่าต้องรบั รู้ จานวนเงนิ ท่จี ่ายตามสญั ญาเช่าดาเนินงานเป็นค่าใชจ้ ่ายตามวธิ เี ส้นตรงตลอดอายุสญั ญาเช่า นอกจากว่าจะมเี กณฑอ์ ่นื ทเ่ี ป็นระบบซ่งึ สะท้อนถงึ ระยะเวลาท่ผี ู้ใหเ้ ช่าไดร้ บั ประโยชน์ทล่ี ดลง จากสนิ ทรพั ยท์ ใ่ี หเ้ ชา่ ทด่ี กี ว่า การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี เดบติ คา่ เช่า xx เครดติ เงนิ สด xx บนั ทกึ การจา่ ยชาระเงนิ ในแต่ละงวด (ตามยอดเงนิ ค่างวด) 2. วิธีการบญั ชีสญั ญาเช่าดาเนินงานด้านผใู้ ห้เช่า ตามมาตรฐานการบญั ชี ฉบบั ท่ี 17 (ปรบั ปรงุ 2557) เรอ่ื ง สญั ญาเช่า ไดก้ าหนด แนวปฏบิ ตั สิ าหรบั การบญั ชสี ญั ญาเช่าดาเนินงานดา้ นผูใ้ หเ้ ช่า ดงั น้ี 2.1 ผใู้ หเ้ ช่าตอ้ งแสดงสนิ ทรพั ยท์ อ่ี ยภู่ ายใตส้ ญั ญาเช่าดาเนินงานในงบแสดงฐานะ การเงนิ ตามลกั ษณะของสนิ ทรพั ย์ 2.2 ผใู้ หเ้ ช่าตอ้ งรบั รรู้ ายไดค้ า่ เช่าจากสญั ญาเชา่ ดาเนินงานดว้ ยวธิ เี สน้ ตรงตลอด อายสุ ญั ญาเช่าเวน้ แต่จะมเี กณฑอ์ ่นื ทเ่ี ป็นระบบซง่ึ สะทอ้ นถงึ ระยะเวลาทผ่ี ใู้ หเ้ ช่าไดร้ บั ประโยชน์ ทล่ี ดลงจากสนิ ทรพั ยท์ ใ่ี หเ้ ช่าทด่ี กี ว่า การบนั ทกึ บญั ชี ทาไดด้ งั น้ี เดบติ เงนิ สด xx เครดติ รายไดค้ ่าเช่า xx บนั ทกึ การรบั ชาระเงนิ ในแต่ละงวด (ตามยอดเงนิ ค่างวด) 2.3 ผใู้ หเ้ ช่าตอ้ งรบั รตู้ น้ ทุน (ซง่ึ รวมถงึ ค่าเส่อื มราคา) ทเ่ี กดิ ขน้ึ เน่ืองจากการไดร้ บั รายไดค้ ่าเช่าเป็นค่าใช้จ่าย และรบั รูร้ ายได้ค่าเช่า (ไม่รวมเงนิ รบั จากการให้บรกิ าร เช่น การ ประกนั ภยั และการบารุงรกั ษา) ตามเกณฑเ์ ส้นตรงตลอดอายุสญั ญาเช่าแมว้ ่าการรบั เงนิ จะไม่ เป็นไปตามเกณฑด์ งั กล่าว เว้นแต่จะมเี กณฑอ์ ่นื ทเ่ี ป็นระบบซง่ึ สะท้อนถงึ ระยะเวลาท่ผี ูใ้ หเ้ ช่า ไดร้ บั ประโยชน์ทล่ี ดลงจากสนิ ทรพั ยท์ ใ่ี หเ้ ชา่ ทด่ี กี ว่า บทท่ี 6

192 2.4 า้นทุนทางารงเรมิ่ แรกผใู้ หเ้ ช่าทเ่ี กดิ ขน้ึ ในการา่อรองหรอื การทาสญั ญาเช่า ดาเนินงาจะรวมเป็นส่วนหน่ึงของมลู ค่าาามบญั ชขี องสนิ ทรพั ยใ์ หเ้ ช่า และจะรบั รเู้ ป็นค่าใชจ้ ่าย าลอดอายสุ ญั ญาเช่าาามเกณฑเ์ ช่นเดยี วกบั การรบั รรู้ ายไดจ้ ากสญั ญาเช่า 2.5 ค่าเส่อื มราคาของสนิ ทรพั ยท์ ่ใี หเ้ ช่าาอ้ งบนั ทกึ โดยใชเ้ กณฑท์ ่สี อดคลอ้ งกบั นโยบายการคดิ ค่าเส่อื มราคาาามปกาขิ องสนิ ทรพั ยท์ ค่ี ลา้ ยคลงึ ของผูใ้ หเ้ ช่า และค่าเส่อื มราคา าอ้ งคานวณาามเกณฑท์ ก่ี าหนดไว้ในมาารฐานการบญั ชี ฉบบั ท่ี 16 (ปรบั ปรุง 2557) เร่อื ง ท่ดี นิ อาคาร และอุปกรณ์ (เม่อื มปี ระกาศใช้) และมาารฐานการบญั ชี ฉบบั ท่ี 38 (ปรบั ปรุง 2557) เรอ่ื ง สนิ ทรพั ยไ์ มม่ าี วั าน (เมอ่ื มกี ารประกาศใช)้ การเปิ ดเผยข้อมลู สญั ญาเช่าในงบการเงิน การเปิดเผยขอ้ มลู สญั ญาเช่าในงบการเงนิ จะแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คอื 1. สญั ญาเช่าการเงิน การเปิดเผยขอ้ มลู สญั ญาเช่าการเงนิ แบ่งออกเป็น 2 ดา้ น คอื ดา้ นผเู้ ชา่ และดา้ นผใู้ ห้ เช่า ดงั น้ี 1.1 ด้านผเู้ ช่า ขอ้ มลู ทผ่ี เู้ ช่าาอ้ งเปิดเผยขอ้ มลู สาหรบั สญั ญาเช่าการเงนิ มดี งั น้ี 1.1.1 มลู คา่ าามบญั ชสี ทุ ธิ ณ วนั สน้ิ รอบระยะเวลา โดยแยกเป็นสนิ ทรพั ยแ์ า่ละ ประเภท 1.1.2 กระทบยอด ระหว่างจานวนเงนิ ขนั้ า่าทา่ี อ้ งจ่ายทงั้ สน้ิ กบั มลู ค่าปจั จบุ นั ของจานวนเงนิ ขนั้ า่าทา่ี อ้ งจา่ ยทงั้ สน้ิ โดยเปิดเผยสาหรบั ระยะเวลาแา่ละชว่ งา่อไปน้ี 1.1.2.1 ระยะเวลาทไ่ี มเ่ กนิ หน่งึ ปี 1.1.2.2 ระยะเวลาทเ่ี กนิ หน่งึ ปีแา่ไมเ่ กนิ หา้ ปี 1.1.2.3 ระยะเวลาทเ่ี กนิ หา้ ปี 1.1.3 คา่ เชา่ ทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ ทร่ี บั รเู้ ป็นคา่ ใชจ้ า่ ยในงวด 1.1.4 จานวนเงนิ ขนั้ า่าทงั้ สน้ิ ทค่ี าดว่าจะไดร้ บั ในอนาคาจากการใหเ้ ช่าช่วงท่ี บอกเลกิ ไมไ่ ด้ ณ วนั สน้ิ งวด บทท่ี 6

193 1.2 ด้านผใู้ ห้เช่า ขอ้ มลู ทต่ี อ้ งเปิดเผยทางดา้ นผใู้ หเ้ ชา่ สาหรบั สญั ญาเช่าการเงนิ มดี งั น้ี 1.2.1 การกระทบยอด ณ วนั สน้ิ งวด ระหว่าง ผลรวมของเงนิ ลงทุนขนั้ าน้ ทงั้ สน้ิ าามสัญญาเช่ากับมูลค่าปจั จุบันของจานวนเงินขัน้ า่าท่ีลูกหน้ีา้องจ่ายาามสัญญาเช่า นอกจากนัน้ ณ วนั สน้ิ รอบระยะเวลารายงาน กจิ การา้องเปิดเผยผลรวมของเงนิ ลงทุนขนั้ า้น าามสญั ญาเช่าและมูลค่าปจั จุบนั ของจานวนเงนิ ขนั้ า่าท่ลี ูกหน้ีา้องจ่ายาามสญั ญาเช่าสาหรบั ระยะเวลาแา่ละช่วงา่อไปน้ี 1.2.1.1 ระยะเวลาทไ่ี มเ่ กนิ หน่งึ ปี 1.2.1.2 ระยะเวลาทเ่ี กนิ หน่ึงปีแา่ไมเ่ กนิ หา้ ปี 1.2.1.3 ระยะเวลาทเ่ี กนิ กว่าหา้ ปี 1.2.2 รายไดท้ างการเงนิ รอการรบั รู้ 1.2.3 มลู คา่ คงเหลอื ทไ่ี มไ่ ดร้ บั การประกนั ซง่ึ รวมอยใู่ นผลประโยชน์ของผใู้ หเ้ ช่า 1.2.4 ค่าเผ่อื หน้สี งสยั จะสญู ของจานวนเงนิ ขนั้ า่าทล่ี กู หน้าี อ้ งจา่ ยาามสญั ญาเชา่ ทค่ี าดว่าจะเกบ็ ไมไ่ ด้ 1.2.5 คา่ เช่าทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ ทร่ี บั รเู้ ป็นรายไดส้ าหรบั งวด 1.2.6 คาอธบิ ายโดยทวั่ ไปของขอ้ ากลงทส่ี าคญั าามสญั ญาเชา่ ของผใู้ หเ้ ช่า 2. สญั ญาเช่าดาเนินงาน การเปิดเผยขอ้ มลู สญั ญาเช่าดาเนนิ งาน แบ่งออกเป็น 2 ดา้ น คอื 2.1 ด้านผเู้ ช่า ขอ้ มลู ทต่ี อ้ งเปิดเผยทางดา้ นผใู้ หเ้ ชา่ สาหรบั สญั ญาเช่าดาเนินงาน มดี งั น้ี 2.1.1 จานวนเงนิ ขนั้ ต่าทต่ี อ้ งจา่ ยในอนาคตทงั้ สน้ิ ภายใตส้ ญั ญาเช่าดาเนินงาน ทบ่ี อกเลกิ ไมไ่ ด้ สาหรบั ระยะเวลาแต่ละชว่ งต่อไปน้ี 2.1.1.1 ระยะเวลาทไ่ี มเ่ กนิ หน่งึ ปี 2.1.1.2 ระยะเวลาทเ่ี กนิ หน่ึงปีแา่ไมเ่ กนิ หา้ ปี 2.1.1.3 ระยะเวลาทเ่ี กนิ กว่าหา้ ปี 2.1.2 จานวนเงนิ ขนั้ า่าทงั้ สน้ิ ทค่ี าดวา่ จะไดร้ บั ในอนาคาจากการเช่าช่วงทย่ี อก เลกิ ไมไ่ ด้ ณ วนั สน้ิ รอบระยะเวลารายงาน บทท่ี 6

194 2.1.3 จานวนเงนิ ทา่ี อ้ งจา่ ยาามสญั ญาเชา่ ช่วงทร่ี บั รเู้ ป็นคา่ ใชจ้ ่ายสาหรบั งวด ซง่ึ แยกแสดงจานวนเงนิ ขนั้ า่าทา่ี อ้ งจา่ ย ค่าเช่าทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ และค่าเช่าชว่ ง 2.1.4 คาอธบิ ายโดยทวั่ ไปของขอ้ ากลงสาคญั ทผ่ี เู้ ช่าาอ้ งปฏบิ าั าิ ามสญั ญา เช่า ซง่ึ รวมถงึ รายการา่อไปน้ี 2.1.4.1 เกณฑใ์ นการกาหนดจานวนทา่ี อ้ งจา่ ยสาหรบั ค่าเช่าทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ 2.1.4.2 เงอ่ื นไขของการา่ออายสุ ญั ญาหรอื เงอ่ื นไขของสทิ ธเิ ลอื กซอ้ื และ ขอ้ กาหนดใหป้ รบั ราคาหรอื ปรบั อาั รา 2.1.4.3 ขอ้ จากดั ทก่ี าหนดไวใ้ นสญั ญาเชา่ เชน่ ขอ้ จากดั เกย่ี วกบั เงนิ ปนั ผล การก่อหน้เี พม่ิ เามิ และการทาสญั ญาเช่าอ่นื เพม่ิ เามิ 2.2 ด้านผใู้ ห้เช่า ขอ้ มลู ทต่ี อ้ งเปิดเผยทางดา้ นผใู้ หเ้ ชา่ สาหรบั สญั ญาเชา่ ดาเนินงาน มดี งั น้ี 2.2.1 จานวนเงนิ ขนั้ ต่าทต่ี อ้ งจา่ ยในอนาคตทงั้ สน้ิ ภายใตส้ ญั ญาเช่าดาเนินงาน ทบ่ี อกเลกิ ไมไ่ ด้ โดยแสดงจานวนเงนิ รวมสาหรบั ระยะเวลาแต่ละชว่ งต่อไปน้ี 2.2.1.1 ระยะเวลาทไ่ี มเ่ กนิ หน่งึ ปี 2.2.1.2 ระยะเวลาทเ่ี กนิ หน่ึงปีแา่ไมเ่ กนิ หา้ ปี 2.2.1.3 ระยะเวลาทเ่ี กนิ กว่าหา้ ปี 2.2.2 ค่าเช่าทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ ทร่ี บั รเู้ ป็นรายไดส้ าหรบั งวด 2.2.3 คาอธบิ ายโดยทวั่ ไปของขอ้ ตกลงทส่ี าคญั ตามสญั ญาเชา่ สาหรบั ผใู้ หเ้ ชา่ การขายและเช่ากลบั คืน 1. ความหมายการขายและเช่ากลบั คืน ตามมาตรฐานการบญั ชฉี บบั ท่ี 17 (ปรบั ปรงุ 2557) ไดใ้ หค้ วามหมายไวว้ ่า การขายและ เชา่ กลบั คนื หมายถงึ การทผ่ี ขู้ ายขายสนิ ทรพั ยแ์ ลว้ และผขู้ ายทาสญั ญาเช่าสนิ ทรพั ยน์ นั้ กลบั คนื มา จานวนเงนิ ท่ตี ้องจ่ายตามสญั ญาเช่าและราคาขายจงึ มกั มคี วามสมั พนั ธ์กนั เน่ืองจากได้มี การต่อรองราคารวมกนั บทท่ี 6

195 2. วิธีการบญั ชีสาหรบั การขายและเช่ากลบั คืน วิธีการบัญชีสาหรับการขายและเช่ากลับคืนข้ึนอยู่กับประเภทของสัญญาเช่าท่ี เกย่ี วขอ้ ง คอื 2.1 กรณีท่ีการขายและเช่ากลบั คืนก่อให้เกิดสญั ญาเช่าการเงิน หากสง่ิ ตอบแทนจากการขายทส่ี ูงกว่ามูลค่าตามบญั ชขี องสนิ ทรพั ยจ์ ะต้องไม่รบั รู้ เป็นรายได้ของผู้ขายท่เี ป็นผู้เช่าโดยทนั ที แต่ต้องบันทกึ รบั รู้เป็นรายการรอตดั บญั ชี และตดั จาหน่ายไปตลอดอายสุ ญั ญาเช่า 2.2 กรณีที่การขายและเช่ากลบั คืนก่อให้เกิดสญั ญาเช่าดาเนินงาน 2.2.1 หากราคาขายมจี านวนเทยี บเท่ากบั มลู ค่ายตุ ธิ รรมอยา่ งเหน็ ไดช้ ดั ผขู้ าย ตอ้ งรบั รผู้ ลกาไรหรอื ผลขาดทนุ จากการขายทนั ที 2.2.2 หากราคาขายมจี านวนต่ากวา่ มลู ค่ายตุ ธิ รรม ผขู้ ายตอ้ งรบั รผู้ ลกาไรหรอื ผลขาดทนุ จากการขายในงบกาไรขาดทุนทนั ที เวน้ แต่ผขู้ ายจะไดร้ บั ชดเชยผลขาดทุนทเ่ี กดิ ขน้ึ โดยการจ่ายค่าเช่าในอนาคตท่ตี ่ากว่าราคาตลาด ในกรณนี ้ีผขู้ ายตอ้ งบนั ทกึ ผลขาดทุนจากการ ขายเป็นรายการรอการตดั บญั ชแี ละตดั จาหน่ายตามสดั สว่ นของจานวนค่าเช่าทจ่ี า่ ยในแต่ละงวด ตามระยะเวลาทผ่ี ขู้ ายทเ่ี ป็นผเู้ ช่าคาดวา่ จะใชป้ ระโยชน์จากสนิ ทรพั ยท์ เ่ี ช่า 2.2.3 หากราคาขายมจี านวนสงู กวา่ มลู ค่ายตุ ธิ รรม ผขู้ ายตอ้ งรบั รจู้ านวนท่ี สูงกว่ามลู ค่ายุตธิ รรมเป็นรายการรอการตดั บญั ชแี ละตดั จาหน่ายตามระยะเวลาท่คี าดว่าจะใช้ ประโยชน์สนิ ทรพั ยท์ เ่ี ช่า 2.2.4 หากมลู ค่ายุตธิ รรม ณ เวลาขายและเช่ากลบั คนื ต่ากว่ามลู ค่าตามบญั ชี ของสนิ ทรพั ย์ กจิ การต้องรบั รผู้ ลต่างระหว่างมลู ค่าตามบญั ชแี ละมลู ค่ายุตธิ รรมเป็นผลขาดทุน ทนั ที 3. การเปิ ดเผยข้อมลู รายการขายและเช่ากลบั คืน ผเู้ ช่าและผู้ใหเ้ ช่าตามสญั ญาขายและเช่ากลบั คนื ต้องเปิดเผยขอ้ มลู เช่นเดยี วกบั ผเู้ ช่า และผู้ใหเ้ ช่าตามสญั ญาเช่าตามทร่ี ะบุในมาตรฐานการบญั ชฉี บบั ท่ี 17 (ปรบั ปรุง 2557) เรอ่ื ง บทท่ี 6

196 สญั ญาเช่า รวมถงึ การเปิดเผยขอ้ กาหนดทม่ี สี าระสาคญั ในสญั ญาเช่าทม่ี ลี กั ษณะเฉพาะ หรอื ท่ี ไมธ่ รรมดา หรอื เงอ่ื นไขของการขายและเช่ากลบั คนื เพ่อื ให้เกิดความเข้าใจและชดั เจนมากยงิ่ ข้นึ เก่ียวกับวธิ ีการบญั ชกี ารขายและเช่า กลบั คนื จงึ ขอยกตวั อยา่ งเพ่อื อธบิ ายเกย่ี วกบั การขายและเช่ากลบั คนื ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 6-5 ตวั อย่างท่ี 6-5 บรษิ ทั การคา้ ไทย จากดั ขายเคร่อื งจกั รให้กบั บรษิ ทั ไทยอุตสาหกรรม จากดั โดย บรษิ ทั การคา้ ไทย จากดั ซ่งึ เป็นผูข้ ายไดด้ าเนินการเช่าเคร่อื งจกั รกลบั คนื ทนั ทภี ายใต้สญั ญา เช่าการเงนิ และมรี ายละเอยี ดสญั ญา ดงั น้ี 1. วนั ทท่ี าสญั ญาขาย 1 มกราคม 25x1 ราคาตามบญั ชขี องเครอ่ื งจกั รเทา่ กบั 82,000 บาท และมลู ค่ายตุ ธิ รรมของเครอ่ื งจกั รเท่ากบั 100,000 บาท 2. ผเู้ ชา่ ทาสญั ญาเชา่ เครอ่ื งจากผใู้ หเ้ ช่าโดยกาหนดอายสุ ญั ญาเช่าเทา่ กบั 3 ปี อายกุ ารใหป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ เท่ากบั 4 ปี 3. ผเู้ ชา่ ตกลงจา่ ยค่าเช่ารายปีๆ ละ 40,211 บาท จานวน 3 ปี เรม่ิ ตงั้ แต่ 31 ธนั วาคม 25X1 เป็นตน้ ไป 4. อตั ราดอกเบย้ี ตามนยั ของสญั ญาเชา่ เท่ากบั รอ้ ยละ 10% ต่อปี 5. ผเู้ ชา่ และผใู้ หเ้ ชา่ มนี โยบายคานวณคา่ เสอ่ื มราคาโดยวธิ เี สน้ ารง จากข้อมูลข้างา้น สามารถนามาจดั ประเภทของสญั ญาเช่า าามหลกั เกณฑ์การ พจิ ารณาสญั ญาเชา่ ไดด้ งั น้ี สญั ญาเช่าขา้ งต้นน้ี จดั ประเภทเป็ นสญั ญาเช่าการเงิน เน่ืองจาก ณ วนั เรมิ่ ต้นของ สญั ญาเช่า มูลค่าปจั จุบนั ของจานวนเงนิ ขนั้ ต่าท่ผี ูเ้ ช่าต้องจ่ายมจี านวนเท่ากบั มลู ค่ายุติธรรม ของสนิ ทรพั ย์ ณ วนั ทท่ี าสญั ญาเช่า จากเงนิ งวดท่ตี ้องจ่ายปีละ 40,211 บาท เป็นเวลา 3 ปี คดิ ลด 10% ณ วนั ต้นปี คานวณจานวนเงนิ ขนั้ ต่าทผ่ี ูเ้ ช่าตอ้ งจ่ายเท่ากบั 40,211 x 2.4869* = 100,000 บาท ซง่ึ มี จานวนเทา่ กบั มลู ค่ายตุ ธิ รรมของสนิ ทรพั ย์ ณ วนั ทท่ี าสญั ญาเชา่ คอื จานวน 100,000 บาท *เปิดตาราง PVIFA ณ อตั ราดอกเบย้ี 10% งวด 3 ปี บทท่ี 6

197 วิธีการบญั ชีการขายและเช่ากลบั คืน - ด้านผเู้ ช่า ตารางคานวณดอกเบย้ี จา่ ยยอดคงเหลอื หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ อาั รา หน้สี นิ าาม หน้สี นิ าาม งวด ดอกเบย้ี เงนิ คา่ งวด ดอกเบย้ี จา่ ย สญั ญาเช่าทล่ี ดลง สญั ญาเชา่ คงเหลอื (1) (2) (3)=(5) x (1) (4) = (1) - (2) (5) = (5) - (4) 0 100,000.00 1 10% 40,211 10,000.00 30,211.00 69,789.00 2 10% 40,211 6,978.90 33,232.10 36,556.90 3 10% 40,211 *3,654.10 36,556.90 - รวม 120,633 20,633.00 100,000 *ปดั เศษจาก 3,655.69 บาท เป็น 3,654.10 บาท การคานวณค่าเสอ่ื มราคาต่อปี เป็นดงั น้ี คา่ เสอ่ื มราคาต่อปี = ราคาทนของสนิ ทรพั ย์ - มลู คา่ คงเหลอื ทไ่ี ดร้ บัุ การประกนั อายสญั ญาเชา่ หรอื อายกุ ารใหป้ ระโยชนเ์ ชงิ เศรษฐกจิ (ต่ำกวา่ ) = 100,0000 3 = 33,333 บาท / ปี บทท่ี 6

198 การบนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไป เป็นดงั น้ี สมดุ รายวนั ทวั่ ไป พ.ศ. 25x1 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วนั ท่ี บญั ชี บาท สต. บาท สต. ม.ค. 1 100,000 - 82,000 - เงนิ สด 18,000 - ธ.ค. 31 100,000 - เครอ่ื งจกั ร 20,633 - 120,633 - กาไรรอการรบั รจู้ ากการขาย- 40,211 - 40,211 - 10,000 - และเช่ากลบั คนื 33,333 - บนั ทกึ รายการ ณ วนั ทาสญั ญา 10,000 - 6,000 - สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเช่าการเงนิ 33,333 - ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี 6,000 - หน้สี นิ ตามสญั ญาเชา่ การเงนิ บนั ทกึ การรบั รเู้ รม่ิ แรก หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ เงนิ สด บนั ทกึ การจา่ ยชาระเงนิ งวดแรก ดอกเบย้ี จา่ ย ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี บนั ทกึ ตน้ ทุนทางการเงนิ งวดแรก คา่ เส่อื มราคา คา่ เส่อื มราคาสะสม ปรบั ปรงุ ค่าเสอ่ื มราคาสนิ ทรพั ย์ ตามสญั ญาเช่า กาไรรอการรบั รจู้ ากการขาย- และเช่ากลบั คนื คา่ เสอ่ื มราคา บนั ทกึ การตดั จาหน่ายกาไรรอการ รบั รู้ (18,000 / 3) บทท่ี 6

199 สมดุ รายวนั ทวั่ ไป พ.ศ. 25x2 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วนั ท่ี บญั ชี บาท สต. บาท สต. ธ.ค. 31 40,211 - 40,211 - หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ 6,978 90 6,978 90 25x3 33,333 - 33,333 - ธ.ค. 31 เงนิ สด 6,000 - 6,000 - บนั ทกึ การจา่ ยชาระเงนิ งวดท่ี 2 40,211 - 40,211 - ดอกเบย้ี จา่ ย 3,654 10 3,654 10 33,334 - 33,334 - ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี บนั ทกึ ตน้ ทนุ ทางการเงนิ งวดท่ี 2 ค่าเสอ่ื มราคา ค่าเสอ่ื มราคาสะสม ปรบั ปรงุ ค่าเสอ่ื มราคาสนิ ทรพั ย์ ตามสญั ญาเช่า กาไรรอการรบั รจู้ ากการขาย- และเชา่ กลบั คนื คา่ เส่อื มราคา บนั ทกึ การตดั จาหน่ายกาไรรอ การรบั รู้ (18,000 / 3) หน้สี นิ ตามสญั ญาเช่าการเงนิ เงนิ สด บนั ทกึ การจา่ ยชาระเงนิ งวดแรก ดอกเบย้ี จา่ ย ดอกเบย้ี จา่ ยรอตดั บญั ชี บนั ทกึ ตน้ ทุนทางการเงนิ งวดแรก ค่าเสอ่ื มราคา คา่ เสอ่ื มราคาสะสม ปรบั ปรงุ ค่าเสอ่ื มราคาสนิ ทรพั ย์ ตามสญั ญาเช่า บทท่ี 6

200 สมดุ รายวนั ทวั่ ไป พ.ศ. 25x3 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วนั ท่ี บญั ชี บาท สต. บาท สต. 6,000 - 6,000 - ธ.ค. 31 กาไรรอการรบั รจู้ ากการขาย- 100,000 - 100,000 - และเชา่ กลบั คนื ค่าเสอ่ื มราคา บนั ทกึ การตดั จาหน่ายกาไรรอการ รบั รู้ (18,000 / 3) ค่าเส่อื มราคาสะสม สนิ ทรพั ยต์ ามสญั ญาเช่า บนั ทกึ การโอนปิดเครอ่ื งจกั รทเ่ี ชา่ กลบั คนื ใหผ้ ใู้ หเ้ ช่า วิธีการบญั ชีการขายและเช่ากลบั คืน - ด้านผใู้ ห้เช่า วธิ กี ารคานวณดอกเบย้ี รบั และเงนิ ลงทุนในสญั ญาเชา่ สุทธิ อตั รา เงินค่า ดอกเบยี้ รบั เงินลงทนุ ใน เงินลงทุนใน งวด ดอกเบยี้ งวด (3)=(5) x (1) สญั ญาเช่าท่ีลดลง สญั ญาเช่าคงเหลือ (2) (1) 10,000.00 (4) = (1) - (2) (5) = (5) - (4) 0 40,211 6,978.90 100,000.00 40,211 *3,654.10 30,211.00 69,789.00 1 10% 40,211 20,633.00 33,232.10 36,556.90 120,633 36,556.90 - 2 10% 100,000 3 10% รวม *ปดั เศษจาก 3,655.69 บาท เป็น 3,654.10 บาท บทท่ี 6

201 การบนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไป เป็นดงั น้ี สมดุ รายวนั ทวั่ ไป พ.ศ. 25x1 รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ เดอื น วนั ท่ี บญั ชี บาท สต. บาท สต. ม.ค. 1 120,633 - 100,000 - ลกู หน้ตี ามสญั ญาเช่าการเงนิ 20,633 - ธ.ค. 31 40,211 - เงนิ สด 10,000 - 40,211 - 25x2 รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี 10,000 - ธ.ค. 31 40,211 - บนั ทกึ การรบั รเู้ รมิ่ แรก ณ วนั ทา 6,978 90 40,211 - ธ.ค. 31 สญั ญา 40,211 - 6,978 90 3,654 10 40,211 - เงนิ สด 3,654 10 ลกู หน้ตี ามสญั ญาเช่าการเงนิ บนั ทกึ รบั ชาระเงนิ งวดแรก รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี ดอกเบย้ี รบั บนั ทกึ รบั รรู ายไดด้ อกเบย้ี งวดแรก เงนิ สด ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ บนั ทกึ การรบั ชาระเงนิ งวดท่ี 2 รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี ดอกเบย้ี รบั บนั ทกึ รบั รรู ายไดด้ อกเบย้ี งวดท่ี 2 เงนิ สด ลกู หน้ตี ามสญั ญาเชา่ การเงนิ บนั ทกึ รบั ชาระเงนิ งวดท่ี 3 รายไดด้ อกเบย้ี รอตดั บญั ชี ดอกเบย้ี รบั บนั ทกึ รบั รรู ายไดด้ อกเบย้ี งวดท่ี 3 บทท่ี 6

202 ตารางท่ี 6-3 มลู คา่ ปจั จบุ นั ของเงนิ 1 บาท เมอ่ื สน้ิ งวดท่ี n (PVIF i,n) n 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% 12% 1 .9901 .9804 .9709 .9615 .9524 .9434 .9346 .9259 .9174 .9091 .8929 2 .9803 .9612 .9426 .9246 .9070 .8900 .8734 .8573 .8417 .8264 .7972 3 .9706 .9423 .9151 .8890 .8638 .8369 .8163 .7938 .7722 .7513 .7118 4 .9610 .9238 .8885 .8548 .8227 .7921 .7629 .7350 .7084 .6830 .6355 5 .9515 .9057 .8626 .8219 .7835 .7473 .7130 .6806 .6499 .6206 .5674 6 .9420 .8880 .8375 .7903 .7462 .7050 .6663 .6302 .5963 .5645 .5066 7 .9327 .8706 .8131 .7599 .7107 .6651 .6227 .5835 .5470 .5132 .4523 8 .9235 .8535 .7894 .7307 .6768 .6274 .5820 .5403 .5019 .4665 .4039 9 .9143 .8368 .7664 .7026 .6446 .5919 .5439 .5002 .4604 .4241 .3606 10 .9053 .8203 .7441 .6756 .6139 .5584 .5083 .4632 .4224 .3855 .3220 ทม่ี า : (เบญจมาศ อภสิ ทิ ธภิ ์ ญิ โญ, 2553 : 426) ตารางท่ี 6-4 มลู ค่าปจั จบุ นั ของเงนิ งวด 1 บาทา่องวด เป็นเวลา n งวด (PVIFA i,n) n 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% 12% 1 0.9910 0.9804 0.9709 0.9615 0.9524 0.9434 0.9346 0.9259 0.9174 0.9091 0.8929 2 1.9704 1.9416 1.9135 1.8861 1.8594 1.8334 1.8080 1.7833 1.7591 1.7355 1.6901 3 2.9410 2.8839 2.8286 2.7751 2.7232 2.6730 2.6243 2.5771 2.5313 2.4869 2.4018 4 3.8534 3.8077 3.7171 3.6299 3.5460 3.4651 3.3872 3.3121 3.2397 3.1699 3.0373 5 4.8534 4.7135 4.5797 4.4518 4.3295 4.2124 4.1002 3.9927 3.8897 3.7908 3.6048 6 5.7955 5.6014 5.4172 5.2421 5.0757 4.9173 4.7665 4.6229 4.4859 4.3553 4.1114 7 6.7282 6.4720 6.2303 6.0021 5.7864 5.5824 5.3893 5.2064 5.0330 4.8684 4.5638 8 7.6517 7.3255 7.0197 6.7327 6.4632 6.2098 5.9713 5.7466 5.5348 53349 4.9676 9 8.5660 8.1622 7.7861 7.4353 7.1078 6.8017 6.5152 6.2469 5.9952 5.7590 5.3282 10 9.4713 8.9826 8.5302 8.1109 7.7217 7.3601 7.0236 6.7101 6.4177 6.1446 5.6502 ทม่ี า : (เบญจมาศ อภสิ ทิ ธภิ ์ ญิ โญ, 2553 : 425) บทท่ี 6

203 บทสรปุ สญั ญาเช่า ถือเป็นสญั ญาหรอื ข้อตกลงท่ผี ู้ให้เช่าให้สทิ ธแิ ก่ผู้เช่าในการใช้สนิ ทรพั ย์ ช่วงเวลาท่ตี กลงกนั เพ่อื แลกเปล่ยี นกบั ค่าตอบแทน ซ่งึ ได้รบั ชาระในงวดเดยี วหรอื หลายงวด แบง่ ออกเป็น สญั ญาเชา่ การเงนิ และ สญั ญาเช่าดาเนนิ งาน โดยสญั ญาเชา่ จะถูกจดั ประเภท ณ วนั เรม่ิ ต้นของสญั ญาเช่าทท่ี าให้เกดิ สถานการณ์อย่างน้อยหน่ึงสถานการณ์ คอื มกี ารโอน ความเป็นเจา้ ของในสนิ ทรพั ยใ์ ห้แก่ผู้เช่าเม่อื สน้ิ สุดระยะเวลาของสญั ญาเช่า หรอื ผูเ้ ช่ามสี ทิ ธิ เลอื กซ้อื สนิ ทรพั ยใ์ นราคาทต่ี ่ากว่ามูลค่ายุตธิ รรม ณ วนั ทส่ี ทิ ธเิ ลอื กซอ้ื เกดิ ขน้ึ หรอื ระยะเวลา ของสญั ญาเช่าครอบคลมุ อายกุ ารใหป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ ส่วนใหญ่ของสนิ ทรพั ย์ หรอื ณ วนั เรมิ่ ตน้ ของสญั ญาเช่า มูลค่าปจั จบุ นั ของจานวนเงนิ ขนั้ ต่าทผ่ี เู้ ช่าต้องจ่ายมจี านนวนเท่ากบั หรอื เกือบเท่ามูลค่ายุติธรรมของสินทรัพย์ท่ีเช่า หรือสินทรัพย์ท่ีเช่ามีลักษณะเฉพาะเจาะจง จนกระทงั่ มผี เู้ ช่าเพยี งผเู้ ดยี วทส่ี ามารถใชส้ นิ ทรพั ยน์ นั้ ซง่ึ หากสญั ญาเช่าทาใหเ้ กดิ สถานการณ์ แม้เพียงข้อใดข้อหน่ึง ให้จัดประเภทสัญญาเช่าเป็นสัญญาเช่าการเงิน แต่ถ้ามิได้เกิด สถานการณ์ใด ใหจ้ ดั ประเภทเป็นสญั ญาเช่าดาเนินงาน ประเภทสญั ญาเช่าการเงนิ ผเู้ ช่าต้อง รบั รูส้ นิ ทรพั ย์และหน้ีสนิ ผู้ให้เช่าต้องรบั รู้ลูกหน้ีและรายได้ทางการเงนิ ตลอดอายุสญั ญาเช่า นอกจากน้หี ากผใู้ หเ้ ช่าเป็นผผู้ ลติ หรอื ผแู้ ทนจาหน่าย ตอ้ งรบั รกู้ าไรจากการขายอกี ทางหน่งึ ดว้ ย บทท่ี 6

204 แบบฝึ กหดั ท้ายบท 1. บรษิ ทั การนั าี จากดั ทาสญั ญาเช่าเครอ่ื งถ่ายเอกสาร จากบรษิ ทั แคนนอน จากดั ณ วนั ท่ี 1 มกราคม 25x1 ในสญั ญามขี อ้ ากลง ดงั น้ี 1. สญั ญาเช่ากาหนดไมม่ กี ารโอนความเป็นเจา้ ของในสนิ ทรพั ยท์ เ่ี ช่า 2. สญั ญาเชา่ มรี ะยะเวลา 4 ปี ไมส่ ามารถบอกเลกิ สญั ญาได้ 3. เครอ่ื งถ่ายเอกสารมมี ลู ค่ายาุ ธิ รรม ณ วนั ทท่ี าสญั ญาเช่าเทา่ กบั 200,000 บาท และเครอ่ื งถ่ายเอกสารมอี ายุทใ่ี หป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ 4 ปี 4. กาหนดใหจ้ า่ ยค่าเช่าเป็นงวดๆ ละ 50,000 บาท ทุกวนั สน้ิ ปี เรม่ิ างั้ แา่ 31 ธนั วาคม 25x1 5. อาั ราดอกเบย้ี ทผ่ี ใู้ หเ้ ชา่ ใชใ้ นสญั ญา 8% า่อปี 6. ผเู้ ชา่ รบั ประกนั มลู ค่าคงเหลอื ของเครอ่ื งถ่ายเอกสาร ณ วนั สน้ิ สุดสญั ญาเช่า วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3 จานวน 5,000 บาท 7. ผเู้ ชา่ และผใู้ หเ้ ช่าใชว้ ธิ กี ารคดิ ค่าเสอ่ื มราคาาามวธิ เี สน้ ารง ให้ทา 1. สญั ญาเช่าน้จี ดั เป็นสญั ญาเชา่ ประเภทใด จงระบุเหาุผล 2. ใหค้ านวณาารางดอกเบย้ี จา่ ยและยอดคงเหลอื หน้สี นิ าามสญั ญาเช่าการเงนิ 3. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปทางดา้ นผเู้ ช่า ณ วนั เรม่ิ าน้ สญั ญา 4. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปเกย่ี วกบั การจา่ ยค่าเช่า และรายการ คา่ เสอ่ื มราคาของสนิ ทรพั ยท์ เ่ี ชา่ ในปีท่ี 1 และปีท่ี 2 2. ณ วนั ท่ี 1 มกราคม 25x1 บรษิ ทั การช่าง จากดั ากลงเช่าอุปกรณ์จาก บรษิ ทั ยดู ี จากดั โดยกาหนดอายุการเช่า 3 ปี ผเู้ ช่าาอ้ งจา่ ยค่าเช่าเป็นงวดๆ ละ 20,000 บาท ทุกวนั สน้ิ ปี เรมิ่ จา่ ยงวดแรก ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 อาั ราดอกเบ้ยี 6% า่อปี สญั ญาเช่าน้ีไม่มกี ารโอน กรรมสทิ ธใิ ์ หแ้ ก่ผเู้ ช่า และมลู ค่ายาุ ธิ รรม ณ วนั ทท่ี าสญั ญาเชา่ ของอุปกรณ์เทา่ กบั 53,460 บาท ให้ทา 1. สญั ญาเช่าน้ีจดั เป็นสญั ญาเชา่ ประเภทใด จงระบุเหาุผล 2. คานวณาารางดอกเบย้ี จา่ ยและยอดคงเหลอื หน้สี นิ าามสญั ญาเชา่ การเงนิ 3. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปทางดา้ นผเู้ ช่า ณ วนั เรม่ิ าน้ สญั ญา การจา่ ย คา่ เช่า และรายการค่าเสอ่ื มราคาของสนิ ทรพั ยท์ เ่ี ช่าาลอดอายสุ ญั ญาเช่า บทท่ี 6

205 3. ต่อไปน้เี ป็นขอ้ มลู เกย่ี วกบั สญั ญาเชา่ โดยมขี อ้ ตกลงในสญั ญาดงั น้ี 1. สญั ญาเช่าไมไ่ ดร้ ะบุการโอนกรรมสทิ ธสิ ์ นิ ทรพั ยท์ เ่ี ช่าใหแ้ ก่ผเู้ ช่า และไมไ่ ดใ้ หส้ ทิ ธิ เลอื กซอ้ื เมอ่ื สน้ิ สดุ สญั ญา 2. สญั ญาเช่ามอี ายุ 4 ปี เรม่ิ ตน้ วนั ท่ี 1 มกราคม 25x1 ผเู้ ชา่ จ่ายค่าเชา่ เครอ่ื งจกั ร ปีละ 60,000 บาท เรม่ิ งวดแรกวนั ท่ี 1 มกราคม 25x2 งวดสดุ ทา้ ยชาระวนั ท่ี 1 มกราคม 25x5 3. อายกุ ารใหป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ ของเครอ่ื งจกั รคอื 5 ปี 4. มลู คา่ ยตุ ธิ รรมของเครอ่ื งจกั ร ณ วนั ทาสญั ญาเทา่ กบั 187,322 บาท 5. ผเู้ ช่ารบั ประกนั มลู ค่าคงเหลอื ของเครอ่ื งจกั ร ณ วนั สน้ิ สุดสญั ญาคอื 8,000 บาท และผใู้ หเ้ ชา่ คาดวา่ จะมมี ลู คา่ คงเหลอื ทไ่ี มไ่ ดร้ บั การประกนั จากผเู้ ช่า คอื 1,000 บาท 6. อตั ราดอกเบย้ี ตามนยั ของสญั ญาเช่าคอื 12% ต่อปี 7. ณ วนั ท่ี 1 มกราคม 25x5 ซง่ึ เป็นวนั สน้ิ สุดสญั ญา เครอ่ื งจกั รมมี ลู ค่ายตุ ธิ รรม เทา่ กบั 8,000 บาท 8. ผเู้ ช่าและผใู้ หเ้ ชา่ มนี โยบายคานวณค่าเส่อื มราคาโดยวธิ เี สน้ ตรง ให้ทา 1. สญั ญาเช่าน้ีจดั เป็นสญั ญาเชา่ ประเภทใด จงระบเุ หาุผล 2. คานวณาารางดอกเบย้ี จ่ายและยอดคงเหลอื หน้สี นิ าามสญั ญาเชา่ การเงนิ 3. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปทางดา้ นผเู้ ช่า ณ วนั เรมิ่ าน้ สญั ญาจนถงึ วนั ท่ี 1 มกราคม 25x3 4. คานวณาารางดอกเบย้ี รบั และยอดคงเหลอื เงนิ ลงทนุ สุทธใิ นสนิ ทรพั ย์ 5. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปทางดา้ นผู้ใหเ้ ช่า ณ วนั เรมิ่ าน้ สญั ญาจนถงึ วนั ท่ี 1 มกราคม 25x3 4. ขอ้ มลู เกย่ี วกบั สญั ญาเชา่ ของบรษิ ทั สงิ โตการผลติ จากดั มดี งั น้ี 1. ผเู้ ชา่ ทาสญั ญาเชา่ เครอ่ื งจกั รจากผใู้ หเ้ ช่าโดยกาหนดอายสุ ญั ญาเช่าเท่ากบั 3 ปี อายกุ ารใหป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ เทา่ กบั 4 ปี 2. ผเู้ ช่าตกลงจา่ ยค่าเช่ารายปีๆ ละ 80,000 บาท จานวน 3 ปี เรม่ิ ตงั้ แต่ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 เป็นตน้ ไป บทท่ี 6

206 3. ขอ้ มลู เกย่ี วกบั มลู คา่ คงเหลอื ทร่ี บั ประกนั และไมไ่ ดร้ บั ประกนั จากผเู้ ช่ามดี งั น้ี 3.1 ผเู้ ชา่ รบั ประกนั มลู คา่ คงเหลอื ของเครอ่ื งจกั รจานวน 8,000 บาท 3.2 มลู ค่าคงเหลอื ของเครอ่ื งจกั รทไ่ี มไ่ ดร้ บั การประกนั จากผเู้ ชา่ มจี านวน 2,000 บาท 4. มลู ค่ายตุ ธิ รรมของเครอ่ื งจกั ร ณ วนั ทท่ี าสญั ญาเช่าเทา่ กบั 206,465 บาท 5. อตั ราดอกเบย้ี ตามนยั ของสญั ญาเช่าเท่ากบั รอ้ ยละ 10% ต่อปี 6. ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3 ซง่ึ เป็นวนั สน้ิ สดุ สญั ญาเช่า มลู คา่ ยตุ ธิ รรมของ มลู ค่าคงเหลอื ของเครอ่ื งจกั รมจี านวน 10,000 บาท 7. ผเู้ ชา่ และผใู้ หเ้ ชา่ มนี โยบายคานวณคา่ เสอ่ื มราคาโดยวธิ เี สน้ ารง ให้ทา 1. สญั ญาเช่าน้จี ดั เป็นสญั ญาเชา่ ประเภทใด จงระบเุ หาุผล 2. คานวณาารางดอกเบย้ี จา่ ยและยอดคงเหลอื หน้สี นิ าามสญั ญาเช่าการเงนิ 3. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปทางดา้ นผเู้ ชา่ ณ วนั เรม่ิ าน้ สญั ญาจนถงึ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3 4. คานวณาารางดอกเบย้ี รบั และยอดคงเหลอื เงนิ ลงทุนสุทธใิ นสนิ ทรพั ย์ 5. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปทางดา้ นผใู้ หเ้ ช่า ณ วนั เรมิ่ าน้ สญั ญาจนถงึ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3 5. บรษิ ทั ศรมี งคล จากดั ใหบ้ รษิ ทั อนิ ธริ าช จากดั เช่าเครอ่ื งจกั รเพ่อื ใชใ้ นการผลติ ขอ้ ตกลง ในสญั ญาเชา่ มดี งั น้ี 1. ผเู้ ช่าทาสญั ญาเชา่ เครอ่ื งจกั ร ณ วนั ท่ี 1 มกราคม 25x1 เป็นเวลา 3 ปี โดยคาดวา่ เครอ่ื งจกั รจะมอี ายกุ ารใหป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ 4 ปี และผเู้ ช่าจะส่งคนื เครอ่ื งจกั รใหผ้ ใู้ หเ้ ช่า เมอ่ื สน้ิ สดุ อายสุ ญั ญาเช่า 2. มลู คา่ ยตุ ธิ รรมของเครอ่ื งจกั ร ณ วนั ทท่ี าสญั ญาเช่าเท่ากบั 136,365 บาท 3. ผใู้ หเ้ ช่าจะไดร้ บั คา่ เชา่ 3 งวด โดยไดร้ บั ชาระเงนิ จานวน 50,000 บาทต่อปี เรม่ิ ตงั้ แต่ 31 ธนั วาคม 25x1 เป็นตน้ ไป 4. ผเู้ ช่ารบั ประกนั มลู ค่าคงเหลอื จานวน 10,000 บาท ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3 และ คาดวา่ มลู คา่ คงเหลอื ทไ่ี มไ่ ดร้ บั การประกนั มจี านวน 6,000 บาท บทท่ี 6

207 5. อตั ราดอกเบย้ี ตามนยั ของสญั ญาเชา่ เท่ากบั รอ้ ยละ 10 ซง่ึ เป็นอตั ราดอกเบย้ี ทผ่ี ใู้ หเ้ ช่าใชใ้ นสญั ญาเช่า 6. ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3 เป็นวนั สน้ิ สดุ สญั ญาเช่า เครอ่ื งจกั รมมี ลู คา่ คงเหลอื จานวน 12,000 บาท 7. ผเู้ ชา่ และผใู้ หเ้ ชา่ มนี โยบายการคานวณค่าเส่อื มราคาวธิ เี สน้ ตรง ให้ทา 1. สญั ญาเช่าน้จี ดั เป็นสญั ญาเช่าประเภทใด จงระบุเหาุผล 2. คานวณาารางดอกเบย้ี จา่ ยและยอดคงเหลอื หน้ีสนิ าามสญั ญาเช่าการเงนิ 3. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปทางดา้ นผเู้ ชา่ ณ วนั เรม่ิ าน้ สญั ญาจนถงึ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3 4. คานวณาารางดอกเบย้ี รบั และยอดคงเหลอื เงนิ ลงทนุ สทุ ธใิ นสนิ ทรพั ย์ 5. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปทางดา้ นผใู้ หเ้ ช่า ณ วนั เรมิ่ าน้ สญั ญาจนถงึ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x3 6. บรษิ ทั การคา้ ไทย จากดั ขายเคร่อื งจกั รใหก้ บั บรษิ ทั ไทยอุตสาหกรรม จากดั โดยบรษิ ทั การค้าไทย จากดั ซ่งึ เป็นผู้ขายได้ดาเนินการเช่าเคร่อื งจกั รกลบั คืนทนั ทภี ายใต้สญั ญาเช่า การเงนิ และมรี ายละเอยี ดสญั ญา ดงั น้ี 1. วนั ทท่ี าสญั ญาขาย 1 มกราคม 25x1 ราคาตามบญั ชขี องเครอ่ื งจกั รเทา่ กบั 100,000 บาท และมลู ค่ายตุ ธิ รรมของเครอ่ื งจกั รเทา่ กบั 120,000 บาท 2. ผเู้ ช่าทาสญั ญาเชา่ เครอ่ื งจากผใู้ หเ้ ช่าโดยกาหนดอายสุ ญั ญาเช่าเท่ากบั 4 ปี อายกุ ารใหป้ ระโยชน์เชงิ เศรษฐกจิ เทา่ กบั 5 ปี 3. ผเู้ ช่าตกลงจา่ ยค่าเช่ารายปีๆ ละ 36,231 บาท จานวน 4 ปี เรม่ิ ตงั้ แต่ 31 ธนั วาคม 25x1 เป็นตน้ ไป 4. อตั ราดอกเบย้ี ตามนยั ของสญั ญาเชา่ เท่ากบั รอ้ ยละ 8% ต่อปี 5. ผเู้ ชา่ และผใู้ หเ้ ช่ามนี โยบายคานวณค่าเส่อื มราคาโดยวธิ เี สน้ ารง ให้ทา บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไปสาหรบั ปี 25x1 ทงั้ ทางดา้ นผเู้ ชา่ และผใู้ หเ้ ชา่ บทท่ี 6

208 เอกสารอ้างอิง จรรยา ยอดนลิ . (2556). การบญั ชีเฉพาะกิจการ. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 2). กรงุ เทพฯ : จามจรุ โี ปรดกั ส.์ ขวญั สกุล เาง็ อานวย. (2553). การบญั ชีขนั้ สงู 1. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 10). กรงุ เทพฯ : มหาวทิ ยาลยั เกษารศาสาร.์ นิพนั ธ์ เหน็ โชคชยั ชนะ และคณะ. (2554). ค่มู อื บญั ชี NPAEs. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 1). กรงุ เทพฯ : ทพี เี อน็ เพรส. ราั น์ชนก พราหมณ์ศริ .ิ (2556). การบญั ชีชนั้ สงู 1. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 1). พษิ ณุโลก : มหาวทิ ยาลยั พษิ ณุโลก. วรศกั ดิ ์ ทุมมานนท์ และนฐั วุฒิ สุวรรณยงั่ ยนื . (2557). การบญั ชีชนั้ สงู 2. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 1). กรงุ เทพฯ : จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั . สภาวชิ าชพี บญั ชี ในพระบรมราชปู ถมั ภ.์ (2557). มาตรฐานการบญั ชีฉบบั ที่ 17 (ปรบั ปรงุ 2557) เรือ่ ง สญั ญาเช่า. กรงุ เทพฯ. สมศกั ดิ ์ ประถมศรเี มฆ. (2558). การรายงานทางการเงิน ตามมาตรฐานการรายงาน ทางการเงินไทย ฉบบั ปรบั ปรงุ ปี พ.ศ. 2557. (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 1). ปทุมธานี : อนิ โฟร์ โปรพรน้ิ . บทท่ี 6

209 แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี 7 การบญั ชีสานักงานใหญ่และสาขา หวั ข้อเนื้อหาประจาบท 1. ความหมายของสานกั งานใหญ่และสาขา 2. การบญั ชสี านกั งานใหญ่และสาขา 3. วธิ ปี ฏบิ ตั ทิ างบญั ชสี าหรบั สานกั งานใหญ่และสาขา 3.1 การแจง้ ราคาสนิ คา้ ส่งไปสาขา กรณที ่ี 1 วธิ กี ารบญั ชเี มอ่ื สานกั งานใหญ่สง่ สนิ คา้ ไปสาขาในราคาทนุ กรณที ่ี 2 วธิ กี ารบญั ชเี มอ่ื สานกั งานใหญ่ส่งสนิ คา้ ไปสาขาสงู กว่าทุน 4. การบนั ทกึ บญั ชสี นิ ทรพั ยถ์ าวรของสาขา 5. คา่ ขนสง่ สนิ คา้ จากสานกั งานใหญ่ไปสาขา 6. บทสรปุ 7. แบบฝึกหดั ทา้ ยบท 8. เอกสารอา้ งองิ วตั ถปุ ระสงค์ เชิงพฤติกรรม 1. ผเู้ รยี นสามารถอธบิ ายความหมายของสานกั งานใหญ่และสาขาได้ 2. ผเู้ รยี นสามารถอธบิ ายเกย่ี วกบั การบญั ชสี านกั งานใหญ่และสาขาได้ 3. ผเู้ รยี นมคี วามเขา้ ใจและสามารถบนั ทกึ บญั ชสี าหรบั สานกั งานใหญ่และสาขาได้ 4. ผเู้ รยี นสามารถบนั ทกึ บญั ชสี นิ ทรพั ยถ์ าวรของสาขาไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง 5. ผเู้ รยี นสามารถบนั ทกึ คา่ ขนสง่ สนิ คา้ จากสานกั งานใหญ่ไปสาขาได้ วิธีสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจาบท 1. อธบิ าย/อภปิ รายพรอ้ มยกตวั อยา่ ง 2. การคน้ ควา้ หาความรจู้ ากสารสนเทศอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ 3. ศกึ ษาคน้ ควา้ หาความเพมิ่ เตมิ ในศูนยว์ ทิ ยบรกิ ารและแหลง่ ขอ้ มลู อ่นื ๆ 4. ทาแบบฝึกหดั ทา้ ยบท บทท่ี 7

210 สื่อการเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน เรอ่ื ง การบญั ชสี านกั งานใหญ่และสาขา (วนั วสิ า เน่อื งสมศร,ี 2557 : 209-244) 2. ชุดการสอน Power Point ประจาบทเรยี น 3. แหล่งเวบ็ ไซตท์ เ่ี กย่ี วขอ้ งจากสารสนเทศอเิ ลก็ ทรอนิกส์ การวดั ผลและการประเมินผล 1. สอบถามเพ่อื ประเมนิ ความเขา้ ใจในเน้อื หา และทาแบบฝึกหดั ในชนั้ เรยี น 2. มอบหมายแบบฝึกหดั เป็นการบา้ น 3. ตรวจสอบการทาแบบฝึกหดั ทไ่ี ดร้ บั มอบหมาย บทท่ี 7

211 บทท่ี 7 การบญั ชีสานักงานใหญ่และสาขา การแข่งขนั ทางเศรษฐกจิ ทวคี วามรุนแรงยงิ่ ขน้ึ เน่ืองจากมเี ทคโนโลยที พ่ี ฒั นาอย่าง ต่อเน่ือง และผบู้ รโิ ภคมจี านวนมากขน้ึ การตดิ ต่อส่อื สารทาไดส้ ะดวก รวดเรว็ ขอบเขตส่อื สาร กวา้ งไกลทวั่ ทงั้ โลก การดาเนนิ ธรุ กจิ ในปจั จบุ นั ทม่ี วี ตั ถุประสงคเ์ พ่อื แสวงหากาไรยอ่ มตอ้ งการท่ี จะเพมิ่ ยอดขายสนิ คา้ ใหส้ ูงขน้ึ โดยพยายามหาวธิ ขี ยายกจิ การและขยายตลาดสนิ คา้ ให้มคี วาม หลากหลาย เพ่อื จะทาใหไ้ ดก้ าไรเพมิ่ มากยงิ่ ขน้ึ การฝากขายสนิ คา้ ตามทไ่ี ดก้ ล่าวมาแลว้ ในบท ท่ี 2 ทถ่ี อื เป็นช่องทางหน่ึงทท่ี าใหก้ จิ การขายสนิ คา้ ไดม้ ากขน้ึ แต่นนั่ กย็ งั ไม่เพยี งพอหรอื ทาให้ เกิดมนั่ คงเท่าท่คี วรสาหรบั การเพิ่มยอดขายในปจั จุบนั ดงั นัน้ เพ่อื สร้างความมนั่ คงให้กับ กจิ การจงึ จาเป็นต้องมกี ารกาหนดตวั แทน หรอื จดั ตงั้ หน่วยงานย่อยท่อี ยู่ในรูปของสาขาเพ่อื ดาเนนิ การขายสนิ คา้ แต่ทงั้ น้ตี อ้ งอยใู่ นความควบคุมของสานกั งานใหญ่ ความหมายของสานักงานใหญ่และสาขา ขวญั สกุล เตง็ อานวย (2553 : 5-1) ไดใ้ หค้ วามหมายไวว้ า่ สานกั งานใหญ่ (Hand office) หมายถงึ กจิ การทม่ี กี ารเปิดสาขา มอี านาจการ ควบคมุ สงู สดุ ในการดาเนินงาน สาขา (Branch) หมายถงึ หน่วยงานหน่งึ ของกจิ การ ซง่ึ อยภู่ ายใตก้ ารควบคมุ ของ สานกั งานใหญ่ การบญั ชีสานักงานใหญ่และสาขา การปฏบิ ตั ทิ างการบญั ชสี าหรบั สานกั งานใหญ่และสาขา จะสรปุ ได้ 3 วธิ ี ดงั น้ี (ขวญั สกุล เตง็ อานวย, 2553 : 5-5 ถงึ 5-6) 1. สานักงานใหญ่เป็ นผ้บู นั ทึกบญั ชีเกี่ยวกบั สาขา ในกรณเี ช่นน้ีสาขาเพยี งแต่ รวบรวมเอกสารหลกั ฐานทเ่ี ก่ยี วกบั การดาเนินงานของสาขาและจดั ทาสรุปเอกสารนนั้ จากนัน้ สาขาจะนาส่งเอกสารหลกั ฐานต่างๆ ทร่ี วบรมในช่วงระยะเวลาหน่ึงมายงั สานักงานใหญ่ เพ่อื ให้ สานกั งานใหญ่ดาเนนิ การบนั ทกึ บญั ชเี กย่ี วกบั สาขาต่อไป สานักงานใหญ่มกั จะบนั ทกึ บญั ชโี ดย ใช้วธิ นี ้ีในกรณีทม่ี รี ายการคา้ เก่ยี วกบั สาขาไม่มากนักหรอื ในกรณีท่มี สี าขาเพยี งไม่ก่แี ห่ง การ บทท่ี 7

212 จดั ทาบญั ชีท่สี าขาอาจจะเป็นการส้นิ เปลอื งค่าใช้จ่ายของกิจการ ซ่งึ ไม่คุ้มกบั ประโยชน์ท่จี ะ ไดร้ บั 2. สานักงานใหญ่และสาขาเป็นผ้บู นั ทึกบญั ชีเก่ียวกบั สาขาในสมุดบญั ชีของ แต่ละฝ่ าย โดยสาขาจะต้องมกี ารบนั ทึกรายการค้าในสมุดบญั ชขี องสาขาก่อนท่จี ะนาส่ง เอกสารหลกั ฐานไปยงั สานกั งานใหญ่ เพ่อื ดาเนินการบนั ทกึ บญั ชเี ช่นเดยี วกบั สาขา การปฏบิ ตั ิ ทางบญั ชเี ช่นน้ีจะทาให้สานักงานใหญ่ทราบผลการดาเนินงานของสาขา โดยไม่จาเป็นต้องรอ รายงานจากสาขา นอกจากน้ีสานักงานใหญ่ยงั สามารถตรวจสอบความถูกตอ้ งของการบันทกึ รายการทเ่ี ก่ยี วกบั สาขาไดง้ า่ ยขน้ึ อกี ดว้ ย อย่างไรกต็ าม วธิ นี ้ีกจิ การอาจจะเสยี ค่าใชจ้ า่ ยในการ บนั ทกึ บญั ชสี งู กวา่ วธิ อี ่นื จงึ ไมเ่ ป็นทน่ี ยิ มมากนกั 3. สาขาเป็ นผ้บู นั ทึกบญั ชีเก่ียวกบั สาขา ในกรณีเช่นน้ี สาขาจะมกี ารบนั ทกึ รายการคา้ ท่เี ก่ยี วกบั สาขาในสมุดบญั ชีของสาขาเองตามระบบบญั ชคี ู่ โดยสาขาจะต้องมกี าร จดั ทางบการเงนิ ของสาขา และจะต้องนาส่งงบทดลองและงบการเงนิ ดงั กล่าวใหส้ านักงานใหญ่ ณ วนั ส้นิ งวด ซ่งึ สานักงานใหญ่ จะบนั ทกึ รบั รู้กาไรขาดทุนของสาขา และนางบการเงนิ ของ สาขามาจดั ทางบการเงนิ รวมของกจิ การต่อไป งบการเงนิ รวมจะเป็นงบการเงนิ ท่แี สดงฐานะ การเงนิ และผลการดาเนินงานโดยรวมของกจิ การ เพอ่ื นาเสนอต่อบุคคลภายนอก จากวธิ กี ารปฏบิ ตั ทิ างการบญั ชสี าหรบั สานกั งานใหญ่และสาขาทก่ี ลา่ วมาทงั้ 3 วธิ ี ใน เน้ือหาบทน้ีจะขออธบิ ายโดยใช้วธิ สี าขาเป็นผูบ้ นั ทกึ บญั ชเี ก่ยี วกบั สาขา เน่ืองจากไม่ต้องเสีย คา่ ใชจ้ า่ ยในการบนั ทกึ บญั ชจี านวนมาก และเป็นวธิ ที น่ี ยิ มปฏบิ ตั ิ วิธีปฏิบตั ิทางบญั ชีสาหรบั สานักงานใหญ่และสาขา วธิ ปี ฏบิ ตั ทิ างบญั ชสี าหรบั สานกั งานใหญ่และสาขา แยกอธบิ ายรายละเอยี ดตามหวั ขอ้ ต่อไปน้ี 1. การแจ้งราคาสินค้าส่งไปสาขา สนิ คา้ ทส่ี านักงานใหญ่ส่งไปใหส้ าขาขาย สานกั งานใหญ่จะแจง้ ราคาสนิ ค้าในราคาใด ขน้ึ อย่กู บั นโยบายของกจิ การแต่ละแห่งว่า ราคาใดเป็นราคาทเ่ี หมาะสมทก่ี จิ การควรจะเลอื กใช้ ทส่ี ดุ ราคาสนิ คา้ ทส่ี านกั งานใหญ่กาหนดใหส้ าขาทราบอาจเป็นราคาใดราคาหน่งึ ดงั ต่อไปน้ี (ดษุ ฎี สงวนชาติ และวรศกั ดิ ์ ทุมมานนท,์ 2552 : 4-5 ถงึ 4-6) บทท่ี 7

213 1.1 ราคาต้นทนุ (Cost) วธิ นี ้เี ป็นวธิ ที ง่ี า่ ยทส่ี ุด นิยมใชก้ นั อย่างแพรห่ ลาย และไม่ย่งุ ยากในการบนั ทกึ บญั ชี โดยถอื ว่ากาไรท่เี กดิ ขน้ึ ทส่ี าเป็นผลการดาเนินงานของสาขาทงั้ สน้ิ ดงั นัน้ ในกรณีท่สี านักงาน ใหญ่เป็นผผู้ ลติ สนิ คา้ การใชว้ ธิ นี ้อี าจไมเ่ หมาะสมนกั 1.2 ราคาต้นทุนบวกส่วนเพ่ิม (Cost Plus) วธิ นี ้มี กั ใชเ้ มอ่ื สานกั งานใหญ่ไมต่ อ้ งการใหส้ าขาทราบตน้ ทนุ แทจ้ รงิ ของสนิ คา้ จงึ ส่ง สนิ ค้าให้สาขาในราคาสูงกว่าทุน แต่ก็ยงั มใิ ช่ราคาขาย ส่งผลให้ต้นทุนสินค้าท่สี าขารบั จาก สานักงานใหญ่สูงกว่าท่คี วรจะเป็น ฉะนัน้ กาไรขาดทุนท่สี าขาแจ้งมาจงึ ต้องปรบั ปรุงให้เป็น กาไรขาดทุนทแ่ี ทจ้ รงิ เสยี ก่อน จงึ จะนามารวมกบั กาไรขาดทุนของสานกั งานใหญ่ได้ 1.3 ราคาขายปลีก (Retail sales price) วธิ นี ้ีสามารถควบคุมสนิ ค่สี ่งไปให้สาขาได้อย่างรดั กุม เพราะมูลค่าของสนิ ค้าท่ี ส่งไปให้สาขาและมลู ค่าของสนิ ค้าท่สี าขารบั จากสานักงานใหญ่ต้องเป็นมูลค่าท่เี ท่ากนั ถ้าไม่ เท่ากนั แสดงว่ามกี ารผดิ พลาดหรอื สูญหายเกดิ ขน้ึ ฉะนัน้ กาไรขาดทุนท่สี าขาแจง้ มาจงึ ต้อง ปรบั ปรุงให้เป็นกาไรขาดทุนท่แี ท้จรงิ เสยี ก่อน จงึ จะนามารวมกบั กาไรขาดทุนของสานักงาน ใหญ่ได้ ดงั นัน้ จากวธิ กี ารบญั ชสี าหรบั สานักงานใหญ่และสาขา เก่ยี วกบั การแจง้ ราคาสนิ ค้า ส่งไปสาขา สามารถนามาแบ่งไดเ้ ป็น 2 กรณี ไดแ้ ก่ วธิ กี ารบญั ชเี ม่อื สานกั งานใหญ่ส่งสนิ คา้ ให้ สาขาในราคาทนุ และวธิ กี ารบญั ชเี มอ่ื สานกั งานใหญ่สง่ สนิ คา้ ใหส้ าขาในราคาทนุ กรณีที่ 1 วิธีการบญั ชีเมือ่ สานักงานใหญ่ส่งสินค้าให้สาขาในราคาทุน ต่อไปน้ีเป็นรปู แบบการบนั ทกึ บญั ชใี นสมุดบญั ชขี องสานักงานใหญ่ และในสมุดบญั ชี ของสาขา สาหรบั รายการคา้ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ระหว่างกนั และรายการคา้ ท่เี กย่ี วขอ้ งกบั บุคคลภายนอก สามารถแสดงแต่ละรายการดงั น้ี บทท่ี 7

214 1. สานักงานใหญ่ส่งเงินสดหรอื สินทรพั ยใ์ ห้สาขา การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา เดบติ สาขา เดบติ เงนิ สดหรอื สนิ ทรพั ย์ เครดติ เงนิ สดหรอื สนิ ทรพั ย์ เครดติ สานกั งานใหญ่ 2. สานักงานใหญ่ส่งสินค้าให้สาขา การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา กรณใี ชร้ ะบบสนิ คา้ คงเหลอื แบบสน้ิ งวด เดบติ สนิ คา้ รบั จากสานกั งานใหญ่ เดบติ สาขา เครดติ สานกั งานใหญ่ เครดติ สนิ คา้ ส่งใหส้ าขา เดบติ สนิ คา้ เครดติ สานกั งานใหญ่ กรณใี ชร้ ะบบสนิ คา้ คงเหลอื แบบต่อเน่อื ง เดบติ สาขา เครดติ สนิ คา้ 3. สานักงานใหญ่จ่ายค่าใช้จ่ายแทนสาขา การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา เดบติ สาขา เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ย เครดติ เงนิ สด เครดติ สานกั งานใหญ่ 4. สาขาจ่ายค่าใช้จ่ายแทนสานักงานใหญ่ การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ย เดบติ สานกั งานใหญ่ เครดติ สาขา เครดติ เงนิ สด บทท่ี 7

215 5. สาขาเกบ็ เงินจากลกู หนี้การค้าของสานักงานใหญ่ การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็น ดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา เดบติ สาขา เดบติ เงนิ สด เครดติ ลกู หน้กี ารคา้ เครดติ สานกั งานใหญ่ 6. สานักงานใหญ่จ่ายชาระหนี้ให้เจ้าหนี้สาขา การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็น ดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา เดบติ สาขา เดบติ เจา้ หน้ี เครดติ เงนิ สด เครดติ สานกั งานใหญ่ 7. สาขาซื้อสินค้าจากบคุ คลภายนอก การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี เดบติ ซอ้ื สนิ คา้ เครดติ เงนิ สด / เจา้ หน้ี 8. สาขาขายสินค้าให้ลกู ค้า การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี เดบติ เงนิ สด / ลกู หน้ี เครดติ ขายสนิ คา้ 9. สาขาเกบ็ เงินจากลกู หนี้เอง การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี เดบติ เงนิ สด เครดติ ลกู หน้ี บทท่ี 7

216 10. สาขาจ่ายชาระหนี้เอง การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี เดบติ เจา้ หน้ี เครดติ เงนิ สด 11. สาขาจ่ายค่าใช้จ่ายเอง การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ย เครดติ เงนิ สด 12. สาขาปิ ดบญั ชีสินค้ารบั จากสานักงานใหญ่ บญั ชีซื้อ และบญั ชีค่าใช้จ่าย และปิ ดบญั ชีที่สานักงานใหญ่ การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา เดบติ กาไรขาดทนุ เดบติ กาไรขาดทนุ เครดติ สนิ คา้ คงเหลอื ตน้ งวด เครดติ สนิ คา้ รบั จากสานกั งานใหญ่ ซอ้ื ซอ้ื คา่ ใชจ้ า่ ย ค่าใชจ้ า่ ย คา่ เสอ่ื มราคา คา่ เสอ่ื มราคา 13. สานักงานใหญ่และสาขาปิ ดบญั ชีขาย สินค้าคงเหลือปลายงวด การ บนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา เดบติ ขาย เดบติ ขาย สนิ คา้ คงเหลอื ปลายงวด สนิ คา้ คงเหลอื ปลายงวด สนิ คา้ ส่งไปสาขา เครดติ กาไรขาดทุน เครดติ กาไรขาดทนุ บทท่ี 7

217 14. รายการปิ ดบญั ชีกาไรขาดทุนท่ีสาขาโอนให้สานักงานใหญ่ การบนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา กรณเี กดิ ผลกาไร เดบติ กาไรขาดทุน เดบติ สาขา เครดติ สานกั งานใหญ่ เครดติ กาไรขาดทุนจากสาขา เดบติ สานกั งานใหญ่ เครดติ กาไรขาดทุน กรณเี กดิ ผลขาดทุน เดบติ กาไรขาดทุนจากสาขา เครดติ สาขา 15. รายการปิ ดบญั ชีกาไรขาดทุนท่ีสานักงานใหญ่เข้าบญั ชีกาไรสะสม การ บนั ทกึ บญั ชจี ะเป็นดงั น้ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี เดบติ กาไรขาดทนุ กาไรขาดทนุ จากสาขา เครดติ กาไรสะสม เพ่อื ใหเ้ ขา้ ใจถงึ การบนั ทกึ บญั ชตี ามวธิ กี ารบญั ชเี มอ่ื สานกั งานใหญ่สง่ สนิ คา้ ใหส้ าขาใน ราคาทุนมากยง่ิ ขน้ึ จงึ ไดแ้ สดงรายละเอยี ดการบนั ทกึ บญั ชปี ระกอบตามตวั อยา่ งท่ี 7-1 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 7-1 เมอ่ื วนั ท่ี 1 มกราคม 25x2 บรษิ ทั อญั ชนั การคา้ จากดั เรมิ่ ตงั้ สาขาทจ่ี งั หวดั อุดรธานี โดยส่งสนิ คา้ ไปสาขาและแจง้ ในราคาต้นทุน สานักงานใหญ่เป็นผู้ส่งสนิ คา้ ทงั้ หมดไปใหส้ าขา ขาย กาหนดให้สาขาขายได้ทงั้ ขายเงนิ สดและขายเงนิ เช่อื และใหส้ าขาทาบญั ชี พรอ้ มทงั้ ทา รายงานส่งใหส้ านักงานใหญ่ บรษิ ทั อญั ชนั การคา้ จากดั ใชร้ ะบบบญั ชสี นิ ค้าคงเหลอื แบบส้นิ งวด และคดิ ค่าเส่อื มราคาสนิ ทรพั ยไ์ มห่ มนุ เวยี น 10% ต่อปี โดยใชว้ ธิ เี สน้ ตรง บทท่ี 7

218 ยอดคงเหลอื ในบญั ชตี ่างๆ ของสานกั งานใหญ่ เมอ่ื วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 หน่วย : บาท เดบติ เครดติ เงนิ สด 200,000 ลกู หน้กี ารคา้ 80,000 สนิ คา้ คงเหลอื 20,000 เครอ่ื งใชส้ านกั งาน 300,000 คา่ เสอ่ื มราคาสะสม 30,000 เจา้ หน้กี ารคา้ 70,000 ทุนเรอื นหุน้ -หนุ้ สามญั 400,000 กาไรสะสม - 100,000 600,000 600,000 รายการคา้ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในปี 25x2 มดี งั น้ี 1. สานกั งานใหญ่ส่งเงนิ สดไปใหส้ าขาจานวน 50,000 บาท เพอ่ื ดาเนินงานในสาขา 2. สาขาซอ้ื เครอ่ื งใชส้ านกั งาน 20,000 บาท เป็นเงนิ สด 3. สานกั งานใหญ่ซอ้ื สนิ คา้ เป็นเงนิ เช่อื 250,000 บาท 4. สานกั งานใหญ่สง่ สนิ คา้ ไปใหส้ าขา 90,000 บาท 5. สานกั งานใหญ่จ่ายเงนิ ชาระค่าสนิ คา้ ใหเ้ จา้ หน้กี ารคา้ 200,000 บาท 6. สานกั งานใหญ่และสาขาขายสนิ คา้ เป็นเงนิ เชอ่ื จานวน 400,000 บาท และ จานวน 150,000 บาท ตามลาดบั 7. สานกั งานใหญ่และสาขาเกบ็ เงนิ จากลกู หน้กี ารคา้ จานวน 300,000 บาท และ 100,000 บาท ตามลาดบั 8. สานกั งานใหญ่และสาขาขายสนิ คา้ เป็นเงนิ สดจานวน 200,000 บาท และจานวน 40,000 บาทตามลาดบั 9. สานกั งานใหญ่และสาขาจา่ ยค่าใชจ้ า่ ยเป็นเงนิ สดจานวน 100,000 บาท และ จานวน 20,000 ตามลาดบั 10. สาขาส่งเงนิ สดใหส้ านกั งานใหญ่จานวน 60,000 บาท จากขอ้ มลู ขา้ งต้น การบนั ทกึ บญั ชใี นสมุดรายวนั ทวั่ ไป ของสานักงานใหญ่ และสาขา จะเป็นดงั น้ี บทท่ี 7

219 รายการท่ี สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา 1 เดบติ สาขา 50,000 เดบติ เงนิ สด 50,000 เครดติ เงนิ สด 50,000 เครดติ สานกั งานใหญ่ 50,000 2 เดบติ เครอ่ื งใชส้ านกั งาน 20,000 ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี เครดติ เงนิ สด 20,000 3 เดบติ ซอ้ื 250,000 เครดติ เจา้ หน้ี 250,000 ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี 4 เดบติ สาขา 90,000 เดบติ สนิ คา้ รบั จาก- 90,000 เครดติ สนิ คา้ สง่ ใหส้ าขา 90,000 สานกั งานใหญ่ เครดติ สานกั งานใหญ่ 90,000 5 เดบติ เจา้ หน้ี 200,000 ไมบ่ นั ทกึ บญั ชี เครดติ เงนิ สด 200,000 6 เดบติ ลกู หน้ี 400,000 เดบติ ลกู หน้ี 150,000 เครดติ ขาย 400,000 เครดติ ขาย 150,000 7 เดบติ เงนิ สด 300,000 เดบติ เงนิ สด 100,000 เครดติ ลกู หน้ี 300,000 เครดติ ลกู หน้ี 100,000 8 เดบติ เงนิ สด 200,000 เดบติ เงนิ สด 40,000 เครดติ ขาย 200,000 เครดติ ขาย 40,000 9 เดบติ ค่าใชจ้ า่ ย 100,000 เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ย 20,000 เครดติ เงนิ สด 100,000 เครดติ เงนิ สด 20,000 10 เดบติ เงนิ สด 60,000 เดบติ สานกั งานใหญ่ 60,000 เครดติ สาขา 60,000 เครดติ เงนิ สด 60,000 11 เดบติ คา่ เสอ่ื มราคา 30,000 เดบติ ค่าเสอ่ื มราคา 2,000 ปรบั ปรงุ เครดติ ค่าเสอ่ื มราคาสะสม 30,000 เครดติ คา่ เสอ่ื มราคาสะสม 2,000 บทท่ี 7

220 ชอ่ื บญั ชี บริษทั อญั ชนั การค้า จากดั หน่วย : บาท งบทดลองหลงั ปรบั ปรงุ สาขา เงนิ สด เดบติ เครดติ ลกู หน้กี ารคา้ ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 90,000 สนิ คา้ คงเหลอื 50,000 สาขา สานกั งานใหญ่ - เครอ่ื งใชส้ านกั งาน เดบติ เครดติ - ค่าเสอ่ื มราคาสะสม 410,000 20,000 เจา้ หน้กี ารคา้ 180,000 สานกั งานใหญ่ 20,000 2,000 ทุนเรอื นหนุ้ -หุน้ สามญั 80,000 - กาไรสะสม 300,000 ขาย 80,000 ซอ้ื 60,000 - สนิ คา้ รบั จากสานกั งานใหญ่ 120,000 - สนิ คา้ สง่ ไปสาขา ค่าใชจ้ า่ ย - 190,000 ค่าเส่อื มราคา 400,000 - 100,000 600,000 90,000 250,000 - - 90,000 20,000 100,000 2,000 30,000 272,000 272,000 1,370,000 1,370,000 หลงั จากจดั ทางบทดลองหลงั ปรบั ปรุงเสรจ็ เรยี บรอ้ ยแล้ว ขนั้ ตอนต่อไปคอื ต้องทา การปิดบญั ชใี นสมุดรายวนั ทวั่ ไป ซ่งึ สมมตวิ ่า บรษิ ทั มกี ารตรวจนับสนิ คา้ คงเหลอื ปลายงวดท่ี สานักงานใหญ่ มจี านวน 40,000 บาท และทส่ี าขามจี านวน 20,000 บาท ดงั นนั้ การปิดบญั ชี ของสานกั งานใหญ่และสาขา จะเป็นดงั น้ี บทท่ี 7

221 รายการ สมดุ บญั ชขี องสานกั งานใหญ่ สมดุ บญั ชขี องสาขา ท่ี 12 เดบติ กาไรขาดทุน 400,000 เดบติ กาไรขาดทุน 112,000 เครดติ สนิ คา้ คงเหลอื ตน้ งวด 20,000 เครดติ สนิ คา้ รบั จาก- ซอ้ื 250,000 สานกั งานใหญ่ 90,000 ค่าใชจ้ า่ ย 100,000 ค่าใชจ้ า่ ย 20,000 ค่าเส่อื มราคา 30,000 คา่ เส่อื มราคา 2,000 ปิดบญั ชสี นิ คา้ คงเหลอื ตน้ งวด บญั ชซี อ้ื ปิดบญั ชสี นิ คา้ รบั จากสานกั งานใหญ่ บญั ชคี ่าใชจ้ า่ ย และบญั ชคี า่ เสอ่ื มราคา บญั ชซี อ้ื บญั ชคี า่ ใชจ้ า่ ย และบญั ชี เขา้ บญั ชกี าไรขาดทุน ค่าเสอ่ื มราคาเขา้ บญั ชกี าไรขาดทุน 13 เดบติ ขาย 600,000 เดบติ ขาย 190,000 สนิ คา้ คงเหลอื - สนิ คา้ คงเหลอื - ปลายงวด 40,000 ปลายงวด 20,000 สนิ คา้ ส่งไปสาขา 90,000 เครดติ กาไรขาดทุน 210,000 เครดติ กาไรขาดทนุ 730,000 ปิดบญั ชีขาย สนิ ค้าคงเหลอื ปลายงวด ปิดบัญชีขาย สินค้าคงเหลือปลายงวด และบัญชีสินค่าส่งไปสาขาเข้าบัญชี และบญั ชสี นิ ค่าส่งไปสาขาเขา้ บญั ชกี าไร กาไรขาดทุน ขาดทนุ 14 เดบติ สาขา 98,000 เดบติ กาไรขาดทนุ 98,000 เครดติ กาไรขาดทนุ จากสาขา 98,000 เครดติ สานกั งานใหญ่ 98,000 ปิดบญั ชกี าไรขาดทุนจากสาขา โอนปิดบญั ชกี าไรเขา้ บญั ชสี านกั งานใหญ่ 15 เดบติ กาไรขาดทุน 330,000 กาไรขาดทนุ - จากสาขา 98,000 ไมบ่ นั ทกึ เครดติ กาไรสะสม 428,000 ปิดบญั ชกี าไรขาดทนุ เขา้ บญั ชี กาไรสะสม หลงั จากปิดบญั ชแี ลว้ ขนั้ ตอนต่อไปกค็ อื ทงั้ สานักงานใหญ่และสาขาจะต้องจดั ทางบ การเงนิ ของแต่ละหน่วยงาน ตลอดจนงบการเงนิ รวมของสานกั งานใหญ่และสาขา เพ่อื แสดงถงึ ฐานะทางการเงนิ และผลการดาเนินงานของหน่วยงานของตน บทท่ี 7

222 ในทางปฏบิ ตั เิ พ่อื ให้สะดวกต่อการจดั ทางบการเงนิ สานักงานใหญ่จะใช้กระดาษทา การช่วยในการจดั ทางบการเงนิ โดยรวม ซง่ึ อาจทางบกาไรขาดทุน งบกาไรสะสม และงบแสดง ฐานะการเงนิ โดยใชก้ ระดาษทาการเดยี วกนั ทงั้ น้ีเพ่อื ประโยชน์ในการปรบั ปรงุ รายการ และตดั รายการระหว่างกนั ออก เน่ืองจากงบการเงนิ โดยรวมจะต้องเสนอขอ้ มลู โดยถอื ว่าทงั้ สานกั งาน ใหญ่และสาขาเป็นหน่วยงานบญั ชเี ดยี วกนั ขนั้ ตอนโดยทวั่ ไปในการจดั ทากระดาษทาการ โดยทวั่ ไปในการจดั ทากระดาษทาการ จะมขี นั้ ตอนในการปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี (ดุษฎี สงวนชาติ และวรศกั ดิ ์ ทมุ มานนท,์ 2552 : 16) 1. นางบทดลองหลงั ปรบั ปรงุ ของสานกั งานใหญ่และสาขาทุกแห่งมาแสดงในกระดาษ ทาการ โดยแยกประเภทรายการในรปู แบบของการจดั ทางบกาไรขาดทุน งบกาไรสะสม และงบ แสดงฐานะการเงนิ ตามลาดบั 2. จดั ทารายการปรบั ปรงุ และตดั บญั ชี โดยมลี าดบั การทางานดงั น้ี 2.1 พจิ ารณาดูว่า บญั ชสี านกั งานใหญ่ในงบทดลองของสาขากบั บญั ชสี าขาในงบ ทดลองของสานักงานใหญ่มยี อดดุลตรงกนั หรอื ไม่ ถ้ามยี อดดุลไม่ตรงกนั แสดงว่าการบนั ทกึ รายการของสานกั งานใหญ่หรอื สาขายงั ไมถ่ กู ตอ้ ง จาเป็นจะตอ้ งทาการปรบั ปรงุ 2.2 ตดั บญั ชที แ่ี สดงถงึ รายการระหว่างกนั ออก ทงั้ น้ีเพ่อื แสดงว่าทงั้ สานักงาน ใหญ่และสาขาเป็นหน่วยงานเดยี วกนั รายการระหว่างกนั จะไม่มผี ลต่องบการเงนิ โดยรวม เช่น บญั ชสี าขาและบญั ชสี านกั งานใหญ่ บญั ชสี นิ คา้ ส่งไปสาขาและบญั ชสี นิ คา้ รบั จากสานกั งานใหญ่ เป็นตน้ บญั ชรี ะหวา่ งกนั จะไมแ่ สดงในงบการเงนิ รวม 2.3 ตดั รายการกาไรระหว่างกนั ทส่ี านักงานใหญ่คดิ จากสาขา ซง่ึ จะมผี ลกระทบ ต่อกาไรของบรษิ ทั และอาจทาใหส้ นิ ทรพั ยข์ องบรษิ ทั มรี าคาไมถ่ ูกตอ้ ง 3. รวมยอดบญั ชเี ดยี วกนั แสดงไวใ้ นช่องงบการเงนิ โดยรวม เพ่อื ใชใ้ นการจดั ทางบ การเงนิ ของทงั้ บรษิ ทั เพ่อื ให้เขา้ ใจและชดั เจนมากยง่ิ ขน้ึ เก่ยี วกบั การจดั ทากระดาษทาการตามขนั้ ตอน ขา้ งตน้ จงึ ขอยกตวั อยา่ งการจดั ทา ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 7-1 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 7-2 จากขอ้ มลู ตวั อยา่ งท่ี 7-1 สามารถนามาจดั ทากระดาษทาการตามขนั้ ตอนขา้ งต้น ได้ ดงั น้ี บทท่ี 7

223 บริษทั อญั ชนั การค้า จากดั หน่วย : บาท กระดาษทาการ งบการเงนิ รวม สาหรบั ปี สิ้นสดุ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x2 เดบติ เครดติ ชอ่ื บญั ชี สานกั งานใหญ่ สาขา รายการปรบั ปรุงและ เดบติ เครดติ เดบติ เครดติ ตดั บญั ชี งบกาไรขาดทนุ ขาย เดบติ เครดติ สนิ คา้ คงเหลอื ตน้ งวด ซ้อื 600,000 190,000 790,000 สนิ คา้ รบั จาก- 20,000 90,000 สานกั งานใหญ่ 250,000 20,000 สนิ คา้ คงเหลอื 250,000 ปลายงวด สนิ คา้ สง่ ไปสาขา 2)90,000 ค่าใชจ้ า่ ย คา่ เสอ่ื มราคา 40,000 20,000 60,000 กาไรสทุ ธิ 100,000 90,000 20,000 2)90,000 120,000 850,000 งบกาไรสะสม 30,000 730,000 2,000 210,000 32,000 กาไรสะสมตน้ งวด 330,000 98,000 428,000 กาไรสุทธิ 730,000 210,000 850,000 กาไรสะสมปลายงวด 100,000 98,000 100,000 งบแสดงฐานะ- 330,000 428,000 การเงิน เงนิ สด 528,000 528,000 ลกู หน้กี ารคา้ 528,000 สนิ คา้ คงเหลอื สาขา 410,000 90,000 500,000 เครอ่ื งใชส้ านกั งาน 180,000 50,000 230,000 ค่าเสอ่ื มราคาสะสม 40,000 20,000 60,000 เจา้ หน้กี ารคา้ 80,000 สานกั งานใหญ่ 300,000 20,000 1)80,000 320,000 ทุนเรอื นหุน้ -หุน้ สามญั 2,000 กาไรสะสมปลายงวด 60,000 80,000 1)80,000 62,000 120,000 120,000 400,000 400,000 528,000 1,010,000 1,010,000 180,000 180,000 170,000 170,000 1,110,000 1,110,000 บทท่ี 7