99 การบันทกึ บญั ชีเปนดังน้ี สมุดรายวันทั่วไป เลขที่ เดบติ เครดติ วนั ที่ รายการ บัญชี 10,000 - 5,000 - คา ความนยิ ม 20,000 - 3,000 - ทนุ - ระรนิ 2,000 - ทนุ – มลฑล ทนุ – ไตร 20,000 - บันทกึ คา ความนยิ ม ทนุ – ระรนิ เงนิ สด บันทกึ รายการชาํ ระคนื ทนุ ของระริน การบนั ทึกคาความนยิ มของท้ังกิจการ 10,000 บาท โดยเพ่ิมทุนใหแกผูเปนหุนสวน ทุกคน เปนวิธีที่เปนไปตามหลักการปรับปรุงมูลคาขอสินทรัพยใหถูกตอง แตมีนักบัญชีบางทาน เห็นวาควรบันทึกคาความนิยมเฉพาะจํานวนท่ีจายใหแกหุนสวนผูลาออกเทาน้ัน โดยใหเหตุผลวา เปนไปตามหลกั ราคาทุน การบนั ทกึ บญั ชีจะเปน ดังนี้ สมุดรายวันทว่ั ไป วนั ท่ี รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ บญั ชี คา ความนยิ ม 5,000 - ทนุ - ระรนิ 5,000 - บันทกึ คา ความนิยมเฉพาะของหุนสวน ผลู าออก ทุน – ระริน 20,000 - เงนิ สด 20,000 - บนั ทึกรายการชาํ ระคนื ทนุ ของระรนิ 100
100 2.3 การชาํ ระคืนทนุ ใหแ กหุนสวนผลู าออกดวยจํานวนท่ีตํ่ากวาสทิ ธิสวนไดเสีย การทีผ่ ูเปน หุนสว นผลู าออกไปยอมรับชาํ ระคนื ทุนดว ยจาํ นวนทตี่ ํ่ากวาสิทธสิ วนไดเ สยี อาจมาจาก การเลิกกิจการอยางกระทันหัน และจะตองขายสินทรัพยตาง ๆ อยางรวดเร็ว ซึ่งจะเกิดผลขาดทุน ขึ้นเปนจํานวนมากทําใหยอดคงเหลือในบัญชีทุนลดลง หรืออาจเกิดจากหางหุนสวนมีแนวโนม ของผลประกอบการต่ําลง หรืออาจเกิดจากเหตุผลสวนตัวของหุนสวนท่ีลาออกไป ท้ังนี้หาง หนุ สวนอาจจะตกลงใหใชว ิธโี บนสั หรือวธิ คี า ความนิยมในการบนั ทึกบญั ชดี งั นี้ 2.3.1 วิธโี บนสั วิธีนถ้ี ือวาจํานวนผลตา งระหวางจาํ นวนเงนิ ท่ีจายชาํ ระคืนทุน ใหผูเปนหุนสวนผูลาออกกับสิทธิสวนไดเสียเปนโบนัสใหแกผูเปนหุนสวนท่ีเหลืออยู ซึ่งจะถูก แบง ไปตามอัตราสว นแบงไปตามอัตราสว นแบง กาํ ไรขาดทนุ คงเหลือระหวางกัน ตัวอยางที่ 3.14 จากตัวอยางท่ี 3.11 สมมติวาระรินลาออกจากหางหุนสวน ผูเปนหุนสวนทุกคน ตกลงวาระรินควรจะไดรบั เงินสด 12,500 บาท การคํานวณโบนสั จาํ นวนเงินชาํ ระคืนทุนใหแกหุน สวนผลู าออก = 12,500 บาท ยอดบญั ชที ุนของหุน สว นผูลาออก = 15,000 บาท ดงั น้นั โบนสั ของหนุ สวนผลู าออก = 2,500 บาท การบันทกึ บญั ชีเปน ดงั นี้ สมุดรายวนั ท่ัวไป วนั ท่ี รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บญั ชี ทนุ – ระรนิ 15,000 - ทนุ – มลฑล 1,500 - ทนุ – ไตร 1,000 - เงนิ สด 12,500 - บนั ทกึ รายการชาํ ระคนื ทนุ ของระรนิ การบันทึกรายการชําระคืนทุนของระรินจํานวน 12,500 บาท และโบนัสท่ีระริน ใหกับผูเปนหุนสวนที่เหลือจํานวน 2,500 บาท จะถูกนําไปเพ่ิมบัญชีทุนของผูเปนหุนสวน คือ มลฑล และไตร ในอัตราสวน 3 : 2 101
101 2.3.2 วิธีคาความนิยม ถาหางหุนสวนไดบันทึกคาความนิยมไวกอนแลว การ ท่ีผูเปนหุนสวนผูลาออกยอมรับชําระคืนทุนดวยจํานวนท่ีต่ํากวาสิทธิสวนไดเสียเปนการแสดงให เปนวาสินทรัพยที่ไมมีตัวตนคือ คาความนิยมมีมูลคาสูงเกินไป ดังน้ัน คาความนิยมจึงควรลดลง ดว ยผลตา งระหวา งจาํ นวนจายชําระคืนทุนกบั สทิ ธิสว นไดเ สยี ของหุนสวนผูลาออก วิธีการปฎิบัติ เกยี่ วกับคาความนยิ มสามารถเลือกได 2 วธิ ี คือ 2.3.2.1 บันทกึ คาความนยิ มของกิจการท้งั จํานวน ตัวอยางที่ 3.15 จากตัวอยางที่ 3.11 สมมติวาระรินลาออกจากหางหุนสวน ผูเปนหุนสวนทุกคน ตกลงวา ระรินควรจะไดรบั เงินสด 12,500 บาท การคาํ นวณ คาความนิยม จํานวนเงนิ ชาํ ระคืนทนุ ใหแ กห นุ สวนผลู าออก = 12,500 บาท ยอดบญั ชีทนุ ของหุนสวนผลู าออก = 15,000 บาท ดงั น้นั คา ความนยิ มของผูเ ปนหนุ สวนผูลาออก = 2,500 บาท ระรินลาออกไป โดยมีสิทธิสวนไดเสีย 50% มีคาความนิยมจํานวน 2,500 บาท เทียบ เปนคา ความนิยมของหา งหุน สว นไดดังน้ี สิทธิสว นไดเสีย 50% คา ความนยิ ม = 2,500 บาท สิทธสิ ว นไดเ สีย 100% คาความนิยม = 5,000 บาท การบนั ทกึ บญั ชีเปนดังน้ี สมุดรายวนั ทวั่ ไป วนั ที่ รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บญั ชี ทนุ - ระรนิ 2,500 - ทนุ – มลฑล 1,500 - ทุน – ไตร 1,000 - คา ความนยิ ม 5,000 - บันทึกการลดคาความนิยม ทุน – ระริน 12,500 - เงนิ สด 12,500 - บนั ทึกรายการชําระคนื ทนุ ของระรนิ 102
102 2.3.2.2 บันทึกคาความนิยมเฉพาะของหุนสวนผูลาออก จาก ตัวอยางท่ี 3.15 ผลตางระหวางจํานวนเงินจายชําระคืนกับสิทธิสวนไดเสียซ่ึงเทากับ 2,500 บาท จะบนั ทึกใหเ ฉพาะผูเปน หนุ สวนผลู าออก การบันทึกบัญชเี ปนดงั น้ี สมุดรายวันท่วั ไป วนั ท่ี รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บัญชี ทนุ – ระริน 15,000 - คา ความนยิ ม 2,500 - เงนิ สด 12,500 - บันทึกการลดคาความนิยมและชําระคืนทุน ของระรนิ การตายของผเู ปน หุนสวน การตายของผเู ปน หุนสวน (death of a partner) เมือ่ ผเู ปน หนุ สวนคนใดคนเหนึ่งตายไป จะมผี ลกระทบตอหางหนุ สว นอยางไรน้ันขึ้นอยูกับขอตกลงที่กําหนดไวในสัญญาจัดต้ังหางหุนสวน ในกรณีท่ีไมมีการทําขอตกลงไวในสัญญาจัดต้ังหางหุนสวนเกี่ยวกับการตายของผูเปนหุนสวน เมอื่ ผูเ ปนหุนสวนคนใดคนหนง่ึ ตายไป หา งหนุ สวนจะตอ งเลิกกิจการ และปดบัญชี ปรบั ปรงุ มลู คา ของสินทรพั ย และหนีส้ ินใหถ ูกตองเพือ่ หาสทิ ธสิ วนไดเ สยี ของหุนสวนผูตาย ณ วนั ตาย ทยอยขาย สินทรัพย ชําระหนี้สิน และจายคืนทุนใหแกทายาทหรือกองมรดกของหุนสวนผูตายตลอดจนผู เปน หุนสว นทเ่ี หลอื อยู ซงึ่ จะกลา วตอไปในบทท่ี 4 ในบทน้ีจะกลาวถึงกรณีที่ผูเปนหุนสวนตายแต ไดมกี ารทาํ ขอตกลงในสัญญาจัดตั้งหางหุนสวนวา เมื่อผูเปนหุนสวนคนใดตายก็ใหผูเปนหุนสวน ที่เหลืออยูดําเนินกิจการตอไป โดยไมตองเลิกกิจการ และกําหนดอัตราสวนแบงกําไรขาดทุนกัน ใหมส ําหรับผเู ปนหุนสว นทีเ่ หลอื อยู สําหรับการชาํ ระคืนทนุ ของหุนสว นผูตายมี 3 วธิ ี ดงั นี้ 1. จายชาํ ระจากสนิ ทรพั ยข องหา งหุนสวน 2. ผเู ปนหุนสว นท่ีเหลอื จายซื้อสทิ ธิสว นไดเสยี ของหุนสวนผูตาย 3. จายชําระจากเงนิ กรมธรรมประกนั ชวี ิตของผเู ปน หนุ สว น สวนสทิ ธสิ ว นไดเ สยี ของ หนุ สวนผูต ายโอนไปใหผเู ปน หนุ สวนที่เหลอื อยู 103
103 ขั้นตอนการชาํ ระคืนทนุ ใหหุน สวนผูตาย มดี งั น้ี 1. ปรับปรุงสินทรัพยและหน้ีสินใหมีราคาที่ถูกตองตามราคายุติธรรม ณ วันที่ หนุ สว นตาย 2. ปดบัญชีกําไรขาดทุนเพื่อใหทราบผลการดําเนินงานต้ังแตวันตนงวดจนถึงวันท่ี หนุ สวนตายแลวแบง ใหแ กผ เู ปน หุนสวนทกุ คนตามอัตราสวนแบงกําไรขาดทนุ 3. จายชําระคืนทุนใหแกทายาทตามยอดคงเหลือในบัญชีทุนหลังจากปรับปรุง และ รวมสวนแบงกําไรขาดทุนในระหวางงวดแลว แตถาหางหุนสวนยังไมไดจายชําระทันที ใหโอน ปดบัญชีทุนไปเปนบัญชีเจาหน้ีกอน แลวอาจมีการคิดดอกเบี้ยใหแกเงินทุนของหุนสวนผูตาย ตงั้ แตวันท่ีตายจนถงึ วนั ชําระคืนทนุ ในทางปฏิบัติการปดบัญชีกําไรขาดทุนในระหวางปมีความยุงยากจึงอาจทําการ ประมาณการกําไรของหางหุนสวนตั้งแตวันตนงวดจนถึงวันท่ีหุนสวนตายโดยใชกําไรถัวเฉล่ียก็ ได ดังตวั อยา งตอไปน้ี ตัวอยางท่ี 3.16 กร กันต กาน เปนหุนสวนแบงกําไรขาดทุนเทากัน มีทุน ณ วันตนงวดบัญชี 20.000 40,000 และ50,000 บาทตามลําดับ ไดตกลงกันวาเมื่อมีหุนสวนคนใดคนหน่ึงตาย สวน แบงผลกําไรของหนุ สว นผูตายนบั จากวนั ตน งวดจนถงึ วนั ทหี่ ุนสว นตายจะประมาณดวยกาํ ไรถัว เฉลี่ย 5 ปยอนหลัง คูณดวยระยะเวลาระหวางวันตนงวดจนถึงวันที่หุนสวนตาย ตอมา กร ตาย เมื่อวันท่ี 1 พฤษภาคม 25x5 สวนแบงกําไรของกร ตั้งแตวันตนงวดจนถึง วันท่ี 1 พฤษภาคม 25x5 คาํ นวณไดดงั น้ี กาํ ไรสุทธขิ องหางหนุ สวนยอ นหลัง 5 ป คือ ป กําไรสทุ ธ(ิ หนว ย : บาท) 25x0 48,000 25x1 52,500 25x2 64,500 25x3 67,500 25x4 82,500 รวม 315,000 104
104 กาํ ไรถวั เฉลีย่ ตอป = 315,000 = 63,000 บาท กําไรตั้งแต 1 ม.ค. – 1 พ.ค. 25x5 = 54 = 21,000 บาท กรจะไดร ับสว นแบง = 63,000 x 112 = 7,000 บาท การบนั ทกึ บัญชเี ปนดงั น้ี 21,000 x 3 สมดุ รายวันทัว่ ไป วนั ที่ รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บัญชี สวนแบง ในกาํ ไรสทุ ธิของกรโดยประมาณ 7,000 - ทนุ – กร 7,000 - บนั ทกึ กําไรโดยประมาณเฉพาะสวนของกร ทุน – กร (20,000 + 7,000) 27,000 - ทายาท – กร 27,000 - บนั ทึกการชําระคนื ทุนของกรใหก ับทายาท บัญชี สวนแบงในกําไรสุทธิของกรโดยประมาณ เปนบัญชีคาใชจาย และจะเปด ไวจนกระทัง่ มีการปดบญั ชี ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x5 และจะโอนปด บัญชไี ปยังบัญชีกําไรขาดทุน เพอ่ื คํานวณกาํ ไรขาดทุนประจาํ ปแลวแบงกําไรขาดทนุ ใหแ กผ เู ปน หุนสวนทเ่ี หลืออยู 105
105 สรุป การเปล่ียนแปลงสวนของผูเปนหุนสวนเกิดจากการรับหุนสวนใหม การลาออกของผู เปนหนุ สว น และการตายของผเู ปน หนุ สวน โดยการรับหุนสวนใหมทําได 2 วิธี คือ ผูเปนหุนสวน ใหมซื้อสิทธิสวนไดเสียบางสวนหรือท้ังหมดจากผูเปนหุนสวนคนเดียวหรือหลายคน และผูเปน หนุ สวนใหมน ําสนิ ทรพั ยมาลงทนุ ในหา งหุนสวน ผูเ ปนหุน สวนใหมซ ื้อสิทธิสว นไดเ สยี บางสวนหรอื ทง้ั หมดจากผูเปนหุนสวนคนเดียว หรือหลายคน สามารถซ้ือสิทธิไดในราคาตามบัญชี ราคาสูงกวาราคาตามบัญชี หรือราคาต่ํากวา ราคาตามบญั ชี ในกรณซี อ้ื สิทธใิ นราคาสูงกวา ราคาตามบญั ชี หรือกรณซี ือ้ สทิ ธิในราคาต่ํากวาราคา ตามบัญชี อาจเลือกบันทึกบัญชีตามวธิ โี บนัส หรือวธิ ี คาความนยิ มก็ได ผูเปนหุนสวนใหมนําสินทรัพยมาลงทุนในหางหุนสวน สามารถลงทุนในมูลคาเทากับ สิทธิสวนไดเสียท่ีไดรับ สูงกวาสิทธิสวนไดเสียที่ไดรับ หรือตํ่ากวาสิทธิสวนไดเสียที่ไดรับ ใน กรณีนําสินทรัพยมาลงทุนดวยจํานวนเงินสูงกวาสิทธิสวนไดเสียท่ีไดรับ หรือกรณีนําสินทรัพยมา ลงทุนดวยจํานวนเงินต่ํากวาสิทธิสวนไดเสียท่ีไดรับ อาจเลือกบันทึกบัญชีตามวิธีโบนัส หรือวิธีคา ความนิยมก็ได การลาออกของผูเปนหุนสวน มีวิธีปฏิบัติได 2 วิธี คือ ใหหุนสวนผูลาออกขายสิทธิ สวนไดเสียของตนใหแกบุคคลภายนอกหรือผูเปนหุนสวนที่เหลืออยู หรือหางหุนสวนชําระคืน ทนุ ดวยเงินสดหรอื สนิ ทรพั ยใ หแกห ุน สว นผลู าออก โดยพิจารณาออกเปน 3 กรณี ไดแ ก การชําระ คนื ทุนใหแกหนุ สวนผูลาออกดว ยจํานวนทเี่ ทากับสทิ ธิสวนไดเ สีย การชาํ ระคืนทุนใหแกห นุ สว นผู ลาออกดวยจํานวนท่ีสูงกวาสิทธิสวนไดเสีย การชําระคืนทุนใหแกหุนสวนผูลาออกดวยจํานวนท่ี ต่ํากวา สิทธสิ วนไดเ สีย การตายของผูเปนหุนสวน เม่ือผูเปนหุนสวนคนใดคนเหน่ึงตายหากไมมีการทํา ขอ ตกลงไวในสญั ญาจดั ต้ังหางหุนสวนเกี่ยวกับการตายของผูเปนหุนสวน หางหุนสวนจะตองเลิก กิจการ ทั้งนี้สําหรับการชําระคืนทุนของหุนสวนผูตายมี 3 วิธี ไดแก จายชําระจากสินทรัพยของ หา งหนุ สวน ผูเปน หุน สวนที่เหลือจายซอ้ื สทิ ธสิ ว นไดเสยี ของหนุ สว นผูต าย หรอื จา ยชาํ ระจากเงนิ กรมธรรมประกันชีวิตของผูเปนหุนสวน สวนสิทธิสวนไดเสียของหุนสวนผูตายโอนไปใหผูเปน หนุ สว นทีเ่ หลอื อยู 106
106 แบบฝก หดั ทายบท 1. การเปล่ียนแปลงในสว นของผเู ปนหา งหนุ สวนมอี ะไรบาง อธบิ าย 2. การรบั หนุ สว นใหมม กี ่วี ธิ ี อะไรบาง 3. การลาออกของหนุ สวนมวี ิธีการบนั ทกึ บัญชอี ยางไร 4. วิธีโบนสั แตกตา งกับวิธคี า ความนิยมอยา งไร อธิบาย 5. ไมค และกอลฟ เปน หนุ สว นกนั ลงทนุ คนละ 80,000 บาท และ 40,000 บาท ตามลาํ ดบั แบงกาํ ไร ขาดทุนในอตั ราสวน 3 : 1 หางหนุ สว นไมคก อลฟ ตกลงรบั ไกค เขามาเปน หุน สวนใหม ใหท าํ บันทึกรายการในสมุดรายวันท่ัวไปของหางหุนสวนเพื่อรับโอนเขามาเปนหุนสวน ใหมภ ายใตข อ สมมติดังตอ ไปนี้ 1 4 1. ไกคซื้อสิทธิสวนไดเสียจากหางหุนสวนไมค กอลฟ โดยไมคและกอลฟ จะ ของเงินทุนของตนใหแก ไกค ไกคจายเงินซื้อสิทธิสวนไดเสีย โอน 1 30,000 บาท ซ่ึงแบงกันใน 4 อตั ราสว นของเงนิ ทุนที่แตละคนโอนไป 1 1 2. ไกคซื้อสิทธิสวนไดเสียจากหางหุนสวนไมคกอลฟ 3 โดยไมคและกอลฟ โอน 3 ของเงนิ ทนุ ของตนใหแ กไกค ไกคจายเงินซื้อสิทธิสวนไดเสีย 32,000 บาท ถือเปนรายการสวนตัว ซ่งึ แบง กันในอตั ราสวนของการแบงผลกาํ ไรขาดทุน 1 1 3 3 3. ไกคซื้อสิทธิสวนไดเสียจากหางหุนสวนไมค กอลฟ โดยไมคและกอลฟ ของ เงินทุนของตนใหแก ไกค ไกคจายเงินซ้ือสิทธิสวนไดเสีย 60,000 บาท ซึ่งแบงกันในอัตราสวน ของเงินทนุ ทีแ่ ตล ะคนโอนไป กอนท่ีจะรับโอนเขามาเปนหุนสวนใหม ไดบันทึกคาความนิยมข้ึน 1 บญั ชีไวทาํ ใหส ิทธสิ วนไดเ สยี ทไ่ี กคซ อื้ ไป 3 มคี า เทา กบั จํานวนเงนิ ทเ่ี ขานํามาลง 6. ไมค และกอลฟ เปนหนุ สว นกนั ลงทุนคนละ 80,000 บาท และ 40,000 บาท ตามลําดับ แบงกําไร ขาดทนุ ในอตั ราสว น 3 : 1 หางหนุ สวนไมคก อลฟ ตกลงรบั ไกค เขามาเปนหนุ สว นใหม 1 4 1. ไกคนําเงินมาลงทุน 60,000 บาท เพื่อจะไดสิทธิสวนไดเสียในกิจการ ไดมีการ บันทกึ คาความนิยมขึ้นบัญชีกอ นท่ีจะรับไกคเ ขา มาเปนหุน สวนใหม 2. ไกคนําเงินมาลงทุน 60,000 บาท เพื่อจะไดมีสิทธิสวนไดเสียในกิจการ 40% ผูเปน หนุ สวนเดิมโอนเงินทนุ สว นหนง่ึ เปนโบนัสใหแกไ กคผูเปนหนุ สวนใหม 107
107 3. ไกคนําเงนิ มาลงทุนในกิจการ 80,000 บาท ในจาํ นวนนี้ 20,000 บาท ถือเปนโบนัส ใหกบั หนุ สว นเดิม 4. ไกคน าํ เงินมาลงทุนในกิจการ 80,000 บาท ผเู ปน หุนสว นเดมิ ยินยอมใหคิดคาความ นิยมใหกับไกค 24,000 บาท 1 4 5. ไกคนาํ เงนิ มาลงทุนในกจิ การ 50,000 บาท เพอ่ื ใหม สี ทิ ธสิ ว นไดเ สยี เงนิ ทนุ รวม ของหา งหนุ สว นใหมหลงั จากรบั โอนแลว เปน 170,000 บาท 1 4 6. ไกคนําเงินมาลงทุน 55,000 บาท เพื่อใหมีสิทธิสวนไดเสีย เงินทุนรวมของ หา งหนุ สวนใหมหลังจากรบั ไกคแลวเปน 220,000 บาท 1 3 7. ไกคนําเงินมาลงทุน 48,000 บาท เพื่อใหมีสิทธิสวนไดเสีย เงินทุนรวมของ หา งหนุ สว นใหมห ลังจากรับไกคแลว เปน 168,000 บาท ใหท ํา บันทึกรายการในสมดุ รายวนั ทั่วไปโดยบนั ทึกแยกแตละกรณี 7. นา นิล และนัท เปนหุนสวนกันมีทุนคนละ 20,000 บาท 25,000 บาท และ 30,000 บาท ตามลําดับ แบงกําไรขาดทุนในอัตราสวน 3:3:4 ตอมานัทไดขอลาออกจากหางหุนสวนในกรณี ตาง ๆ ดังนี้ 1. นลิ ซอื้ สทิ ธิสวนทุนจากแกว เปนเงิน 17,500 บาท 2. นิลและนาซ้ือสิทธิจากนัทคนละครง่ึ โดยจา ยเงินใหแ กน ัทเปน เงินรวมทั้งสนิ้ 25,000บาท 3. หางหนุ สว นจายเงินสดคืนใหนทั จาํ นวน 30,000 บาท 4. กอนท่ีนัทจะลาออก หางไดปรับปรุงสินทรัพย และหน้ีสินใหมใหถูกตองตาม ความเปนจริงโดยตีราคาที่ดินใหสูงข้ึนอีก 15,000 บาท อาคารตีราคาต่ําลง 2,500 บาท ใหต้ังคาเผื่อ หน้ีสงสัยจะสูญ เปนจํานวน 1,500 บาท หลังจากปรับปรุงสินทรัพย และหนี้สินแลว หางหุนสวน ไดค นื เงินสดใหก ับนัท 5. หา งหนุ สว นจา ยเงินสดคืนใหน ัทจํานวน40,000บาทจาํ นวนที่สงู กวา ถือเปน คาความนิยม 6. หางหุนสวนจายเงินสดคืนใหนัทจํานวน 15,000 บาท จํานวนท่ีตํ่ากวาถือเปน การลดคาความนิยม ใหทํา บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทัว่ ไปโดยบนั ทกึ แยกแตละกรณี 108
108 8. นดิ หนอย และนอ ย เปนหนุ สว นกันมีทนุ ณ วันตน งวดบัญชี 80,000 120,000 และ60,000 บาท และตกลงแบงผลกําไรขาดทุน 20% 40% และ 40% ตามลําดับ ตอมา นิด ลาออกจากการเปน หุน สวน ผูเปน หุนสว นทเ่ี หลือคาดวา จะดําเนินการตอ ไปภายใตเงอื่ นไข ดังนี้ 1. ผูเปนหุนสวนที่เหลือซื้อสิทธิสวนทุนคนละครึ่ง และจายเงินใหนิดจํานวน 92,000 บาท 2. หางหุนสวนจา ยเงินใหนิด 76,000 บาท ท่ีเหลือถือเปนโบนัส 3. หางหุนสวนจายเงินใหนิด 88,000 บาท สวนตางถือเปนคาความนิยม และให บันทกึ คาความนิยมใหหุน สว นทุกคนดว ย 4. หางหุนสวนจายเงินใหนิด 52,000 บาท สวนขาดถือเปนการลดคาความนิยม และใหบนั ทึกคาความนิยมเฉพาะหนุ สว นผูล าออก ใหท าํ บนั ทึกรายการในสมุดรายวันท่วั ไปแยกแตละกรณี 9. ชิน ชาย และชม เปนหุนสวนกัน มีบัญชีทุนคงเหลือเม่ือวันที่ 31 ธันวาคม 25x7 จํานวน 92,500 บาท 75,000 บาท และ 57,500 บาท ตามลําดับ แบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 3 : 2 : 1 สญั ญาของหางหนุ สว นกําหนดไวด งั นี้ 1. คิดเงนิ เดอื นใหแ กหนุ สว นทกุ คนเดอื นละ 750 บาท 2. คิดดอกเบ้ียทนุ จากทุนปลายปใ นอัตรา 5% ตอ ป 3. หา งฯ ทําประกันชีวติ รวมใหแกผูเปน หุนสว นทกุ คน ๆ ละ 75,000 บาท (เมอื่ ผเู ปนหนุ สว นคนใดคนหนง่ึ ตาย หางหุนสว นจะนาํ เงนิ ประกนั ชวี ติ ท่ไี ดร ับมาแบง ใหก บั ผเู ปน หนุ สว นทกุ คนตามอตั ราสว นแบง กําไรขาดทนุ ) ตอมาในวันท่ี 30 มิถุนายน 25x8 ชินไดถึงแกกรรม หางหุนสวนไดต้ังคาความนิยม ใหแกชิน จํานวน 15,000 บาท และคํานวณสวนแบงกําไรโดยประมาณกําไรจาก 4 ป ลวงมาแลว ดวยการ ถัวเฉล่ีย นับต้ังแตวันปดบัญชีครั้งสุดทายถึงวันตาย กําไรสุทธิของหางหุนสวน 4 ปลวง มาแลวประกอบดวย ป 25x3 มีจํานวน 24,000 บาท ป 25x4 มจี าํ นวน 42,000 บาท ป 25x5 มีจํานวน 52,500 บาท ป 25x6 มจี ํานวน 62,500 บาท 109
109 นบั ตงั้ แตว ันตนป 25x8 ถึงวันทีช่ ินถึงแกกรรม บัญชีเงินถอนของชินมีจํานวน 2,250 บาท ในวันท่ี 5 มีนาคม 25x8 หางหุนสวนไดจายเงินสดใหแกทายาทของชินทันทีครึ่งหนึ่ง อีกคร่ึงหน่ึง ไดออกเปนต๋ัวเงินจายอายุ 1 เดือน ดอกเบี้ย 10% ตอป เมื่อต๋ัวครบกําหนดหางหุนสวนไดจายเงิน ตามตัว๋ พรอมดอกเบีย้ ใหแ กทายาทชิน ใหทาํ : 1. แสดงการคํานวณสวนไดเสียท่ีชินจะไดรับ 2. งบเงินคงคา งกองมรดกของชิน 3. บันทกึ รายการในสมุดรายวนั ท่วั ไป 10. พัน พาน พิม และพัช เปนหุนสวนกัน แบงกําไรขาดทุนกันตามลําดับ ดังนี้ 25%, 25%, 20% และ 30% ในวันท่ี 1 มกราคม 25x8 หุนสวนแตละคนมีทุนดังน้ี พันมีทุน 15,000 บาท พานมีทุน 15,000 บาท พิมมีทุน 10,000 บาท และพัชมีทุน 20,000 บาท ขอตกลงของหางหุนสวนกรณีท่ีมี หุน สวนถงึ แกกรรม ใหคิดกําไรในปท ห่ี ุนสวนถึงแกก รรมดวยกําไรถัวเฉลย่ี ยอ นหลงั 4 ป และใหม ี การปรับปรงุ สนิ ทรพั ย และหนีส้ นิ ใหม ตอมาพันถึงแกกรรมในวันที่ 1 พฤษภาคม 25x8 หางหุนสวนไดมีการปรับปรุง สินทรพั ย และหนี้สนิ ใหม โดยทีด่ นิ ใหม ีราคาเพม่ิ ข้ึน 10,000 บาท คาเผ่ือหน้ีสงสัยจะสูญเพ่ิมขึ้น 1,500 บาท สนิ คา คงเหลอื ใหมีราคาลดลง 2,500 บาท และหา งไดต งั้ คา ความนิยมใหแกพันในวันท่ี ถึงแกก รรม จํานวน 4,000 บาท พันไดถอนเงนิ ไปใชส ว นตวั จาํ นวน 2,500 บาท กําไรในปท่ีผานมา 4 ป ดงั นี้ ป 2544 มจี ํานวน 7,500 บาท ป 2545 มจี าํ นวน 9,250 บาท ป 2546 มจี าํ นวน 2,750 บาท ป 2547 มีจํานวน 14,000 บาท หางหนุ สว นไดจ ายเงนิ ใหแ กท ายาทของชนิ ทันทีทีท่ าํ งบเงนิ คงคางกองมรดกเรยี บรอ ย ในวนั ที่ 1 พฤษภาคม 25x8 ใหทาํ 1. แสดงการคาํ นวณสว นไดเ สยี ที่พนั จะไดร บั 2. งบเงินคงคา งกองมรดกของพัน 3. บันทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทว่ั ไป 110
บทที่ 4 การเลกิ หางหุน สว น เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงในสวนของผูเปนหุนสวน ซึ่งปกติตามกฎหมายกําหนดให หา งหนุ สวนตอ งเลิกกิจการไป แตใ นหลักการบญั ชใี หความสําคัญกบั เน้อื หามากกวา รูปแบบทาง กฎหมาย ท้ังนี้เน่ืองจากหางหุนสวนยังคงดําเนินงานในรูปหางหุนสวนใหม ในบทน้ีจะกลาวถึง การเลิกหางหุนสวนอยางถาวร ซ่ึงตองปฏิบัติใหถูกตองตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย โดยตองตกลงกันระหวางผูเปนหุนสวนทุกคน เพ่ือเลิกกิจการหางหุนสวน กําหนดวันเลิกหาง แตง ต้ังผูชาํ ระบัญชี ผูสอบบญั ชี คาจางใหผูส อบบญั ชี และตอ งยื่นขอจดทะเบยี นเลิกหางหุนสวน ภายใน 14 วัน นับแตว นั เลกิ หางหุนสวนน้ัน ทง้ั นเ้ี มื่อหา งหุนสว นหยดุ ดาํ เนินงานและมกี ารชาํ ระ บัญชีใหหางหุนสวนนําสินทรัพยท่ีไมใชเงินสดออกจําหนาย เมื่อไดเงินสดมาแลวใหนําไปจาย ชําระหน้ีแกบุคคลภายนอกแลวนําเงินสดท่ีเหลือมาจายชําระคืนทุนใหผูเปนหุนสวนเปนลําดับ สุดทาย การเลิกหา งหนุ สวน การเลิกหางหุนสวน (dissolution of partnership) เปนการเลิกประกอบกิจการคาโดย สิ้นเชงิ ดังน้ัน สนิ ทรพั ยของหา งหุนสว นทง้ั หมดจะตอ งนาํ ออกจาํ หนายและจา ยชาํ ระหนส้ี นิ้ ของ หางหุนสวน และหากมีเงินสดคงเหลือจึงจะนําไปจายคืนทุนแกผูเปนหุนสวน โดยตองจัดทํา รายงานการชําระบัญชจี นกวาจะแลว เสรจ็ เมือ่ การชําระบญั ชีแลว เสรจ็ ตอ งจดั ใหม กี ารประชมุ ใหญ เพื่ออนุมัติการชําระบัญชีของผูชําระบัญชี และผูชําระบัญชีจะตองนําขอความในท่ีประชุมใหญ ไปจดทะเบียนตอนายทะเบียนภายใน 14 วันนับแตวันที่ประชุมอนุมัติแลวเสร็จการชําระบัญชี นน้ั ซงึ่ การชาํ ระบัญชจี ะเสรจ็ สนิ้ ตอเม่ือไดม ีการจดทะเบยี นแลว เทา นนั้ ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณิชยม าตรา 1055 มาตรา1056 และมาตรา 1057 ได กลาวไวว า หางหนุ สวนทกุ ประเภทอาจจะเลิกกิจการไดด ว ยสาเหตุดงั ตอไปน(ี้ สรุ ศกั ด์ิ วาจาสทิ ธ์ิ, และคนอืน่ ๆ, 2548, หนา 336-337) 111
112 1. ถาสัญญาหุนสวนกําหนดไววา ถาเกิดกรณีใดกรณีหน่ึงขึ้นแลวจะตองเลิก หา งหุนสวน เมือ่ เกิดกรณนี น้ั ข้ึนหา งหนุ สวนกต็ อ งเลกิ ตามสัญญา 2. ถาสัญญาหุนสวนกําหนดระยะเวลาในการดําเนินกิจการไวเมื่อสิ้นระยะเวลาที่ กําหนดไวใ นสัญญา หางหนุ สว นจะตอ งเลิกกิจการ 3. ถาต้ังหางหุนสวนข้ึนโดยมีวัตถุประสงคจะทํากิจการอยางหนึ่งอยางใดแตอยาง เดยี วเม่อื กจิ การนน้ั สําเร็จแลว หา งหนุ สวนจะตอ งเลิกกิจการ 4. ในกรณีที่หางหุนสวนต้ังข้ึนโดยมิไดกําหนดระยะเวลาในการดําเนินกิจการไวถา ผูเปนหุนสวนคนใดคนหน่ึงบอกเลิกเม่ือส้ินรอบปในทางบัญชีของหางหุนสวน โดยบอกกลาว ลวงหนาไมนอยกวา 6 เดือนแลว หางหุนสวนจะตองเลิกกิจการตามคําบอกกลาวของผูเปน หนุ สว นนน้ั 5. ถาผูเปนหุนสวนคนใดคนตายหรือลมละลาย หรือตกเปนผูไรความสามารถหาง หนุ สว นจะตอ งเลกิ กิจการทนั ที 6. ถา ผูเปนหุนสวนคนใดคนหน่งึ รอ งขอเมื่อมีกรณีอยางใดอยางหน่ึงดังตอไปนี้ศาล อาจสั่งใหหางหนุ สวนสามญั เลกิ กจิ การก็ได 6.1 เมื่อผูเปนหุนสวนคนใดคนหนึ่งนอกจากผูฟองรองน้ันลวงละเมิดขอ สาระสําคัญท่ีกาํ หนดไวใ นสัญญาหนุ สวนโดยจงใจเลนิ เลอ อยางรายแรง 6.2 เมอ่ื การดําเนนิ กจิ การนน้ั มแี ตขาดทุนอยา งเดยี ว และไมหวงั จะกลบั ฟนตวั ไดอีก 6.3 เม่ือมีเหตอุ ่ืนใด ๆ ที่ทาํ ใหห า งหนุ สวนนนั้ เหลอื วสิ ยั ทจี่ ะดํารงคงอยตู อไปได นอกจากน้ี ประมวลกฎหมายแพง และพาณิชยไ ดก าํ หนดขอยกเวนและสาเหตเุ ฉพาะ บางประการเกยี่ วกบั การเลิกหางหุนสว นไวด งั น้ี 1. ในกรณีผูเปนหุนสวนคนใดคนหน่ึงลวงละเมิดขอสาระสําคัญในสัญญาตาม ขอ 6.1 หรอื ประกอบกจิ การประเภทเดยี วกับหา งหนุ สวนเปนการแขงขัน ไมวาจะเพ่ือประโยชน ตนหรือเพื่อประโยชนผูอื่น หรือเขาไปเปนหุนสวนไมจํากัดความรับผิดในหางหุนสวนอื่น ซ่ึง ประกอบกิจการประเภทเดียวกับหางหุนสวน โดยไมไดรับความยินยอมจากผูเปนหุนสวนอื่น ทั้งหมด และผูเปนหุนสวนเหลานั้นยื่นคํารองตอศาล ศาลอาจจะส่ังใหกําจัดผูเปนหุนสวนผูเปน ตนเหตุน้ันออกเสยี งจากหา งหุนสว นแทนการสัง่ ใหเลิกหางหุน สวนกไ็ ด 2. ในกรณีที่สัญญาหางหุนสวนกําหนดระยะเวลาในการดําเนินกิจการไว เมื่อสิ้น ระยะเวลาที่กําหนดแลว ถาผูเปนหุนสวนยังคงดําเนินธุรกิจตอไปตามปกติมิไดมีการชําระบัญชี 112
113 หรือชําระเงินกันใหเสร็จส้ินไปแลว ถือวาผูเปนหุนสวนทั้งหมดไดตกลงเปนหุนสวนกันตอไป โดยไมม กี ําหนดระยะเวลาเลกิ กจิ การ 3. ในกรณีที่ผูเปนหุนสวนบอกเลิกหางหุนสวนตามขอ 4 หรือเกิดกรณีใดกรณีหน่ึง แกผูเปนหุนสวนตามขอ 5 ถาเปนหุนสวนคนอื่น ๆ ท่ีเหลืออยูรับซื้อสวนของผูท่ีออกจากหาง หนุ สวนไป ถือวา หางหนุ สวนน้ันยังคงดําเนินกิจการอยตู อ ไปโดยไมตองเลิก 4. หา งหนุ สวนสามัญนิตบิ ุคคล นอกจากจะตอ งเลิกตามขอกาํ หนดท่ีกลา วขางตน แลวยงั ตอ งเลิกกนั เมื่อหางหุน สว นน้ันลมละลาย 5. การท่ีผูเปนหุนสวนท่ีจํากัดความรับผิดตามลมละลายหรือตกเปนผูไรความสามารถ หา งหุนสว นไมจ าํ เปนตองเลกิ กิจการ เวนแตจ ะไดกาํ หนดไวเปนอยา งอื่นในสัญญาหนุ สวน 5.1 ถาผูเปนหุนสวนท่ีจํากัดความรับผิดตาย ทายาทของผูนั้นยอมเขาเปน หุนสว นแทน ผูท ีต่ ายเวนแตจ ะไดก ําหนดไวเ ปนอยางอนื่ ในสัญญาหนุ สว น 5.2 ถาผูเปนหุนสวนที่จํากัดความรับผิดลมละลาย สวนของผูเปนหุนสวนน้ัน จะตองนาํ ออกขายเปนสินทรพั ยใ นกองลม ละลาย 6. การท่ีผูเปนหุนสวนท่ีไมจํากัดความรับผิดตาย ถาทายาทของผูเปนหุนสวนน้ันมี ความประสงคจ ะเขา เปนหุนสวนแทนท่ีผูต ายและผเู ปนหนุ สว นอ่ืน ๆ ยินยอม ถือวาหางหุนสวน น้นั ยังไมเ ลกิ กจิ การ สัญญาเลิกหา งหนุ สว น การเลิกหางหุนสวนของผูเปนหุนสวนจะตองทําสัญญาเลิกหางหุนสวนไวเปน หลักฐานโดยความยินยอมขอผูเปนหุนสวนทุกคน โดยมีสาระสําคัญในสัญญาการเลิกหาง หุนสวน ดังนี้ (พัชรินทร ไตรรัตนรุงเรอื ง, 2547, หนา 6-3) 1. ชอ่ื ของหา งหนุ สวนที่จะเลิก 2. สถานทแ่ี ละวันท่ีทีท่ าํ สญั ญาฉบบั นั้น 3. รายชื่อของผเู ปนหนุ สว นทุกคนทเี่ ขา รวมทาํ สัญญา 4. ขอแถลงแสดงความตกลงใหเลกิ หางหุนสว น 5. วนั เดอื น ป ทีไ่ ดตกลงใหหางหนุ สว นน้ีเลิก 6. ชอื่ ผูสอบบัญชีและคา ตอบแทนของผสู อบบญั ชี 7. ชอ่ื ผูชาํ ระบัญชีและคา ตอบแทนของผูชาํ ระบัญชี 113
114 8. ขอแถลงใหส ญั ญาทที่ ําขนึ้ มผี ลใชบ งั คบั ในวนั ท่ีทาํ สัญญา 9. รายช่ือและลายมือชอ่ื ของผเู ปน หนุ สว นทกุ คนที่เขา รว มทําสญั ญา 10. รายช่อื และลายมอื ชื่อของพยานทร่ี บั รองลายมอื ชือ่ ของบุคคลตามขอ 9 การจดทะเบยี นเลิกและชําระบัญชีของหา งหุน สว นจดทะเบยี น การจดทะเบียนเลิกและชําระบัญชีของหางหุนสวนจดทะเบียน แยกเปน 2 ขั้นตอน ดังนี้ (กรมพัฒนาธุรกจิ การคา, 2548) 1. ขน้ั ตอนการเลกิ และการขอจดทะเบียนเลกิ ดงั มรี ายละเอียดตอ ไปน้ี 1.1 การเลกิ หา งหนุ สว น แบงได 3 กรณี คือ 1.1.1 เลิกโดยขอสญั ญา มีเหตุใหเ ลิกกันดังนี้ 1.1.1.1 ถาสญั ญาไวม กี ําหนดกรณีใดเปนเหตทุ จี่ ะเลิกกัน เมือ่ มกี รณนี ั้น 1.1.1.2 ถา สญั ญาทาํ ไวเฉพาะกําหนดกาลใด เม่อื สนกําหนดกาลนนั้ 1.1.1.3 ถาสัญญาทําไวเฉพาะเพื่อทํากิจการอยางหนึ่งอยางใดแต อยางเดียว เมอื่ เสรจ็ กาลนั้น 1.1.2 เม่ือผูเปนหุนสวนคนใดคนหนึ่งบอกเลิก เมื่อส้ินรอบปในทางบัญชี เงินของหา งหุนสว นนั้น โดยตอ งบอกกลา ววา จะเลิกลวงหนา ไมนอ ยกวา 6 เดือน 1.1.3 เมื่อผูเปนหุนสวนไมจํากัดความรับผิดคนใดคนหนึ่งตาย หรือ ลมละลาย หรอื ตกเปนผไู รความสามารถ 1.1.4 หุน สวนลมละลาย ในการดําเนินการตามขอ 1.1 จะตองมีการแตงตั้งผูชําระบัญชี เพื่อชําระสะสางงาน ของหา งหุนสว น โดยใหหนุ สว นผูจัดการเปนผชู ําระบัญชีของหางหนุ สว น 1.2 ย่ืนขอจดทะเบียนเลิกหางหุนสวนตอนายทะเบียน เอกสารท่ีใชในการจด ทะเบียนเลกิ ประกอบดวย 1.2.1 คําขอ แบบ ลช.1 1.2.2 รายการจดทะเบียน แบบ ลช.2 1.2.3 เอกสารประกอบ 1.2.3.1 คําส่ังศาลใหเ ลิกหางหุนสวน (ในกรณที ี่ศาลมีคาํ สัง่ ใหเลกิ ) 114
115 1.2.3.2 สําเนาบัตรประจําตัวของผูชําระบัญชี ท่ีลงช่ือในคําขอจด ทะเบียน 1.2.3.3 สําเนาบัตรทนายความ หรือหลักฐานการเปนสมาชิก เนติบัณฑิตยสภาของผรู ับรองลายมือชอ่ื (ถา มี) 1.2.3.4 หนงั สือมอบอํานาจ (ถา มี) 1.3 ประกาศโฆษณาในหนังสอื พิมพแ หงทอ งที่ 2 คร้ังอยางนอ ย 1.4 สงคําบอกกลา วเปน จดหมายลงทะเบียนไปรษณียไ ปยังเจา หนี้ (ถาม)ี ข้ันตอนตามขอ 1.2 – 1.4 น้ี ผูชําระบัญชีตองดําเนินการภายใน 14 วัน นับแตวันที่ ตกลงเลกิ หา งหุน สวน 2. ขัน้ ตอนการชาํ ระบญั ชีและการขอจดทะเบียนเสรจ็ การชาํ ระบัญชี หลงั จากผูช ําระบญั ชีดําเนนิ การเลกิ หางตาม ขอ 1 เรียบรอยแลว หนาที่ท่ีผูชําระบัญชี ตอ งปฏบิ ตั ิตอ ไปมีดงั น้ี 2.1 จัดทํางบการเงิน ณ วันเลิกหางหุนสวน (วันที่ตกลงใหเลิก) และใหผูสอบ บัญชีตรวจสอบและรบั รอง 2.2 ชาํ ระสะสางทรพั ยสินหรือหนส้ี ินของหางหุนสวน 2.3 จัดทํารายงานการชําระบัญชี และนําไปย่ืนตอนายทะเบียนทุกระยะ 3 เดือน จนกวา จะชําระบญั ชีเสร็จสิ้น 2.4 เมื่อชําระบัญชีเสร็จสิ้นแลว ใหจัดประชุมผูเปนหุนสวนเพื่อพิจารณาอนุมัติ งบการเงินและการชําระบัญชีน้ัน 2.5 ยื่นขอจดทะเบียนเสร็จการชําระบัญชีตอนายทะเบียน ซ่ึงตองดําเนินการ ภายใน 14 วัน นับแตวนั ประชุมตามขอ 4 เอกสารท่ีใชใ นการจดทะเบยี นเสร็จการชาํ ระบัญชี ประกอบดว ย 1. คําขอ แบบ ลช.1 2. รายการจดทะเบียน แบบ ลช.5 3. เอกสารประกอบรายการ 3.1 แบบ ลช.3 3.2 แบบ ลช.6 4. เอกสารประกอบ 4.1 งบการเงนิ ณ วนั เลกิ หาง (วนั ที่ตกลงเลิกหา ง) 4.2 บัญชรี ายละเอยี ดสนิ ทรัพย และหนี้สนิ 115
116 4.3 แบบรบั รองการตรวจสอบบัญชีของกรมสรรพากร 4.4 สําเนาบตั รประจําตวั ของผชู ําระบัญชี ที่ลงช่ือในคาํ ขอจดทะเบยี น 4.5 สําเนาบัตรทนายความ หรือหลักฐานการเปนสมาชิกเนติบัณฑิตสภาของผู รับรองลายมือชอ่ื (ถาม)ี 4.6 หนังสือมอบอํานาจ (ถาม)ี สถานท่ีจดทะเบยี น 1. สํานักงานแหงใหญ ตั้งอยูในเขตกรุงเทพมหานคร สามารถยื่นจดทะเบียนไดที่ สํานักงานบริการจดทะเบียนธุรกิจ 1-7 และสวนจดทะเบียนธุรกิจกลาง ช้ัน 10 กรมพัฒนาธุรกิจ การคา ถนนนนทบุรี 1 จังหวดั นนทบรุ ี หรอื ทางอินเทอรเ น็ต เวบ็ ไซต www.dbd.go.th 2. สํานักงานแหงใหญ ต้ังอยูในเขตภูมิภาค สามารถยื่นจดทะเบียนไดท่ี สํานักงาน พฒั นาธรุ กจิ การคา จังหวดั นน้ั ๆ ยกเวนจังหวดั นนทบรุ ี ปทุมธานี และสมทุ รปราการ สามารถขอ จดทะเบยี นไดทางอนิ เทอรเนต็ เว็บไซต www.dbd.go.th ไดอีกทางหน่ึงดวย อตั ราคา ธรรมเนียม 1. คา ธรรมเนียมเลกิ หา งหนุ สว น 200 บาท 2. หนงั สือรับรอง ฉบบั ละ 60 บาท อํานาจและหนาท่ขี องผชู ําระบัญชี ผูชําระบัญชีมีอํานาจและหนาที่ตามที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและ พาณิชยด ังตอ ไปน้ี (ธารี หิรัญรศั ม,ี 2548, หนา 462) 1. แกตาง วาตางในนามของหางหุนสวนในอรรถคดีพิพาทอันเปนความแพงหรือ อาญาและทาํ ประนปี ระนอมยอมความ 2. ดําเนินกิจการของหางหุนสวนเพ่ือการชําระสะสางกิจการใหเสร็จไปดวยดี เชน ตดิ ตามเรยี กรอ งเอาสนิ ทรัพยคืนมาจากผไู มมีสิทธิทีจ่ ะยึดเอาไว เรยี กรองใหล กู หนช้ี าํ ระหนี้ เปน ตน 3. ขายสินทรพั ยข องหา งหุนสว น 4. ชําระคาธรรมเนียม คาภาระติดพัน และคาใชจายซ่ึงตองเสียโดยควรในการชําระ บัญชี เชน คาสอบบัญชี คาชําระบัญชี คาใชจายในการดําเนินคดี คาธรรมเนียมในการโอน สินทรพั ยกอ นชาํ ระหนีร้ ายอน่ื ๆ เปนตน 116
117 5. ถา เจา หนคี้ นใดมไิ ดทวงถามใหใชหน้ี ผูชําระบัญชีตองวางเงินเทาจํานวนหนี้นั้น ตอสํานักงานวางทรัพย 6. ถาขายสินทรัพยไดไมพอชําระหน้ีสินแมจะเรียกใหผูเปนหุนสวนสงใชเงินท่ียัง คางชําระแกหางหุนสวนก็ยังไมพอ ผูชําระบัญชีจะตองรองของตอศาลทันทีเพื่อใหออกคําสั่งวา หา งหนุ สวนลม ละลาย 7. ตองทํารายงานการชําระบัญชีย่ืนตอนายทะเบียนหุนสวนบริษัททุกรอบระยะ 3 เดือน วาไดจัดการชําระบัญชีไปอยางใดบางเพื่อแสดงใหเห็นความเปนไปของบัญชีท่ีชําระอยู น้ันโดยเปดเผยรายงานน้ันแกผูเปนสวนและเจาหนี้ทั้งหลายใหตรวจดูไดโดยไมตองเสีย คา ธรรมเนยี ม 8. ถาการชําระบัญชีไมเสร็จส้ินภายใน 1 ป ผูชําระบัญชีตองเรียกประชุมผูเปน หุนสวนในวันส้ินปทุกปนับแตเริ่มทําการชําระบัญชี และตองทํารายงานย่ืนตอที่ประชุมวาได จัดการชาํ ระบญั ชไี ปแลวเพียงใดโดยละเอียด 9. ถาผูชําระบัญชีไดจัดการชําระหน้ีและคาใชจายในการชําระบัญชีแลวมีเงินเหลือ เทา ใดกต็ องแจกจายใหแ กผ ูเ ปน หุน สวนตามสิทธขิ องแตละคน 10. เมื่อการชําระบัญชีเสร็จสิ้น ผูชําระบัญชีตองเรียกประชุมผูเปนหุนสวนเพ่ือเสนอ รายงานการชําระบัญชีแสดงวาการชําระบัญชีนั้นไดดําเนินไปอยางไร และไดจัดการสินทรัพย ของหางหนุ สวนไปประการใด เมื่อท่ีประชมุ ไดอนมุ ตั ริ ายงานนนั้ แลว ผูชาํ ระบัญชีตองย่ืนคําขอ จดทะเบียนเสร็จการชําระบัญชีตอนายทะเบียนหุนสวนบริษัทภายใน 14 วัน นับแตวันประชุม เสร็จการชําระบัญชี ผูชําระบัญชีจะตองสงมอบบรรดาสมุดและบัญชีรวมท้ังเอกสารท้ังหลายของ หางหนุ สวนไวแ กนายทะเบียน ซ่งึ จะเปน ผเู ก็บรักษาสมดุ และบญั ชรี วมทงั้ เอกสารเหลา นนั้ ไว 10 ป นบั แตวนั สิ้นสุดการชําระบญั ชี ผูมีสวนไดเ สียจะขอตรวจดไู ดโ ดยไมเสยี คาธรรมเนยี มใด ๆ การชําระบัญชขี องหางหุน สว น การชําระบัญชีใหผูเปนหุนสวนทั้งหมดจัดทําดวยกัน หรือใหบุคคลอ่ืนซึ่งผูเปน หุนสวนแตงต้ังขึ้น เรียกวา ผูชําระบัญชี เปนผูจัดทํา ซึ่งการแตงตั้งผูชําระบัญชีใหถือคะแนน เสียงขางมากของผูเปนหุนสวน ในการชําระบัญชีผูชําระบัญชีตองจัดทํารายละเอียดในการขาย สินทรัพย จายชําระหน้ีสิน และจายคืนทุนใหแกผูเปนหุนสวน ถาผูเปนหุนสวนบางคนมีทุนไม เพียงพอที่จะรับผลขาดทุนจากการขายสินทรัพย จะตองคืนเงินใหแกหางหุนสวน โดยผูชําระ 117
118 บัญชีตองแสดงการคํานวณจํานวนเงินท่ีผูเปนหุนสวนจะตองจายเพ่ิมประกอบในงบชําระบัญชี ดวย ในกรณที ี่ผูเปน หนุ สว นลงทุนดวยแรงงานจะขอคืนทุนเม่ือเลิกหางหุนสวนไมไดยกเวนแต จะไดมีการตกลงไวในสัญญาจัดตั้งหางหุนสวน ท้ังนี้หากมิไดระบุไวจะไดรับเฉพาะสวนแบง กําไรจากการชําระบัญชี และในกรณีท่ีมีสวนขาดทุนจากกการชําระบัญชีจะตองนําเงินสดมา ชดใชใหหางหุนสวน ท้ังน้ีประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1062 ใหทําการชําระบัญชี โดยทาํ ตามลําดับดังนี้ (สุรศกั ด์ิ วาจาสิทธ,ิ์ และคนอน่ื ๆ, 2548, หนา 339) 1. ใหช ําระหน้ีท้ังหลายซึ่งคา งชําระแกบ คุ คลภายนอก 2. ใหชดใชเงินทดลองและคาใชจายซึ่งผูเปนหุนสวนไดออกของตนไปเพ่ือจัด การคาของหาง 3. ใหค นื ทนุ ทรพั ยซ งึ่ ผเู ปน หนุ สว นแตล ะคนไดลงเปน หนุ ถายังมีทรัพยเหลืออยูอีกเทาไร ก็ใหเฉลี่ยแจกเปนกําไรในระหวางผูเปนหุนสวน แต ถาสินทรัพยท่ีเหลืออยูไมพอจะคืนทุนแกหุนสวน สวนที่ขาดใหถือเปนผลขาดทุนนํามาเฉล่ียให ผเู ปนหนุ สวน สทิ ธิเรียกรองของเจาหนี้ หา งหนุ สวนมหี นสี้ นิ เกิดขน้ึ ทั้งจากภายใน และภายนอก โดยหน้ีภายใน ไดแ ก หนี้ท่ี เกิดจากหางหุนสวนไดใหผูเปนหุนสวนจายคาใชจาย หรือเงินทดรองจายเพื่อทางการคาแทน หางหุนสวน หรือหางหุนสวนไดกูเงินจากผูเปนหุนสวน สวนหน้ีภายนอกไดแก หนี้ที่เกิดจาก บุคคลภายนอกซึง่ มิใชผ ูเปน หนุ สว น เชน เจาหนี้ ตั๋วเงินจาย เปนตน ซง่ึ สทิ ธิเรยี กรองของเจาหน้ี ท่ีเกิดจากหนี้ภายนอกจะมีสิทธิไดรับการจายชําระกอนเจาหน้ีภายใน ในกรณีท่ีหางหุนสวนมี สินทรัพยไมพอที่จะจายชําระหนี้ใหกับเจาหนี้ภายนอก เจาหนี้ภายนอกมีสิทธิเรียกรองจาก สินทรัพยสวนตัวของผูเปนหุนสวนประเภทไมจํากัดความรับผิดได หลังจากน้ันถามีสินทรัพย เหลือจึงจา ยชาํ ระหนี้ใหก บั เจา หน้ภี ายใน ในกรณีเจาหน้ีภายในหรือผูเปนหุนสวนมีหน้ีสินลนพนตัว หรือลมละลาย เจาหนี้ สว นตวั ของผเู ปน หุนสว นจะมสี ทิ ธเิ รียกรอ งจากสินทรัพยของหางหุนสวนเฉพาะสวนของผูเปน หุนสวนเทานน้ั ในทางกลับกันถาเจาหน้ีภายในหรือผูเปนหุนสวนมีทุนติดลบหรือมียอดคงเหลือ บัญชีทุนดานเดบิตหางหุนสวนมีสิทธิเรียกรองใหผูเปนหุนสวนนําสินทรัพยสวนตัวมาชําระหน้ี ได แตหากผูเปนหุนสวนมีทุนติดลบ หรือมียอดคงเหลือบัญชีทุนดานเดบิตและมีหน้ีสินลนพน 118
119 ตวั ไมสามารถชาํ ระหนี้ได ทั้งเจาหน้ีสวนตัวและหางหุนสวนมีสิทธิเรียกรองเทากันในสินทรัพย สวนตัวของผูเปนหุนสวน ดังนั้นสิทธิเรียกรองในสินทรัพยจะถูกเฉลี่ยแบงไปตามอัตราสวน แหงหนี้ และหากเฉล่ียแลวผูเปนหุนสวนยังไมสามารถชดใชสวนขาดในบัญชีทุนที่มีในหาง หนุ สว นได ใหหา งหุนสวนเฉล่ียผลขาดทุนน้นั ใหผูเปน หุน สวนทเ่ี หลอื อยูตอ ไป ขัน้ ตอนการดําเนินการชาํ ระบัญชี เมื่อหางหุนสวนจะดําเนินการชําระบัญชี ตองทําการปดบัญชีรายไดและคาใชจาย เพ่อื คาํ นวณหากําไรขาดทุนต้ังแตวันตนปจนถึงวันเลิกหางหุนสวนและแบงไปใหผูเปนหุนสวน ตามอตั ราสว นแบงกําไรขาดทนุ แลวจงึ ดาํ เนนิ การชําระบัญชีดังน้ี 1. จําหนายสินทรัพยท้ังหมดของหางหุนสวนเปนเงินสด ถาราคาของสินทรัพยท่ี จาํ หนายไดไ มเ ทากับราคาตามบญั ชี ผลตา งทีเ่ กิดข้นึ ถือเปนผลกําไรหรือขาดทุนจากการจําหนาย สนิ ทรพั ย และแบงไปยังบัญชที ุนของผเู ปน หุนสวนตามอตั ราสว นแบง กาํ ไรขาดทุน 2. จา ยคาใชจายในการชาํ ระบัญชี 3. จายชําระหน้ีสินของหางหุนสวนซ่ึงตองชําระหน้ีภายนอกกอนแลวจึงชําระหน้ี ภายใน ตามลาํ ดับดังนี้ 3.1 จายชําระหนี้ภายนอกแกเ จาหนี้จนกวาจะหมด 3.2 จายชําระหนี้ภายในหรือเงินกูของผูเปนหุนสวน รวมท้ังคาใชจาย และ เงินทดรองจา ยไปกอนในทางการคา ของหางหุนสว น 4. จายเงินสดคืนทุนใหแกผูเปนหุนสวนตามยอดคงเหลือในบัญชีทุนของหุนสวน แตล ะคน ในการชําระบัญชีผูชําระบัญชีมีหนาที่ตองจัดทํางบชําระบัญชี (statement of partnership liquidation) เพอ่ื แสดงรายละเอยี ดของการจําหนายสนิ ทรพั ยและชาํ ระหน้ี 119
120 วธิ ีการชาํ ระบญั ชีและการจา ยคืนทนุ วิธีการชําระบัญชีและการจา ยคืนทุน มวี ิธปี ฏิบตั ิได 2 วิธี ดังน้ี 1. การชําระบัญชีและจายคืนทุนคร้ังเดียวภายหลังจากสินทรัพยท้ังหมดของหาง หุนสวนไดถูกจําหนายแลว (liquidation of a partnership after complete realization of assets) เม่ือหางหุนสวนขายสินทรัพยไดทั้งหมดในคราวเดียวก็จะทําการจายชําระหน้ี และจายคืนทุน ซึง่ แบง ได 2 ลกั ษณะ ดงั น้ี 1.1 บัญชีของผูเปนหุนสวนทุกคนมีเพียงพอท่ีจะรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย ซ่ึงผูเปนหุนสวนทุกคนไมตองนําสินทรัพยสวนตัวมาชวยชําระผลขาดทุนนั้น สามารถจําแนกไดด ังนี้ 1.1.1 การจําหนา ยสินทรพั ยออกไปแลวเกดิ กาํ ไรจากการจําหนายสนิ ทรพั ย ตัวอยางท่ี 4.1 ตอไปนเี้ ปน งบดลุ ของหางหนุ สว นอ่ิมอวบอวน หางหุน สวนอม่ิ อวบอว น งบดลุ ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สินทรัพย หน้สี นิ และสว นของผเู ปน หนุ สวน สนิ ทรพั ยห มุนเวียน หนสี้ ินหมนุ เวยี น เงินสด 40,000 - เจาหนี้ 40,000 ลกู หน้ี 20,000 ตั๋วเงินจาย 20,000 60,000 - 60,000 - หัก คา เผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ 4,000 16,000 - เงินกู - อ่มิ 280,000 - สินทรพั ยไมหมนุ เวยี น สว นของผูเปน หนุ สวน 400,000 - ทด่ี ิน 190,000 ทนุ – อิ่ม 120,000 อาคาร 160,000 ทุน – อวบ 100,000 หัก คาเส่อื มราคาสะสม 6,000 154,000 - ทุน - อว น 60,000 รวมสินทรัพย 400,000 - รวมหนี้สนิ และสว นของผเู ปน หนุ สว น 120
121 ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 40% 30% และ 30% ตามลําดับ ตอมาไดเลิกกิจการโดยขายสินทรัพยท้ังหมดในคราวเดียวไดเงิน 400,000 บาท มี คาใชจา ยในการเลกิ กิจการจาํ นวน 10,000 บาท ใหแ สดงงบชําระบญั ชใี นการเลิกหางหุนสวนและ บันทึกรายการในสมดุ รายวนั ท่ัวไป หางหุนสวน อม่ิ อวบอวน งบชาํ ระบัญชี ณ วนั ที่ 31 ธันวาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สินทรพั ย หนสี้ นิ สวนของผูเปน หุนสวน อตั ราสวนแบงกาํ ไรขาดทุน เงนิ สด อื่นๆ หนีส้ นิ เงนิ ก-ู อิ่ม ทนุ - อ่มิ ทุน-อวบ ทุน- อว น ยอดคงเหลอื กอ นการชําระบญั ชี ขายสนิ ทรพั ยแ ละแบงผลกาํ ไร 40% 30% 30% จา ยคาใชจ ายในการชาํ ระบัญชี 40,000 360,000 60,000 60,000 120,000 100,000 60,000 จายชาํ ระหนีส้ นิ (หน้ีภายนอก) 400,000 (360,000) - - 16,000 12,000 12,000 จา ยชาํ ระหนี้สิน(หนี้ภายใน) 440,000 60,000 60,000 136,000 112,000 72,000 จายคืนทุน (10,000) - - (4,000) (3,000) (3,000) 430,000 60,000 60,000 132,000 109,000 69,000 (60,000) (60,000) - - - - 370,000 60,000 132,000 109,000 69,000 (60,000) (60,000) - - - 310,000 132,000 109,000 69,000 (310,000) (132,000) (109,000) (69,000) หมายเหตุ : จากงบชําระบัญชีและงบยอยประกอบท่ีแสดงไวในเรื่องการเลิกหางหุนสวนน้ี จํานวนท่ีอยใู น ( ) ถือเปน ตัวหกั 121
122 การบนั ทกึ บัญชเี ปน ดงั น้ี สมดุ รายวนั ทว่ั ไป วนั ที่ รายการ เลขที่ เดบติ เครดิต 400,000 - บญั ชี 20,000 - 4,000 - 160,000 - 25x2 เงนิ สด 6,000 - 190,000 - 16,000 - ธ.ค. 31 คาเผ่อื หน้สี งสัยจะสูญ 4,000 - 12,000 - 3,000 - 12,000 - คา เส่ือมราคาสะสม - อาคาร 3,000 - ลูกหน้ี 10,000 - อาคาร 40,000 - ทด่ี ิน 20,000 - 60,000 - ทนุ - อ่ิม ทนุ - อวบ 60,000 - 60,000 - ทุน - อวน ขายสินทรพั ยท ง้ั หมดไดก าํ ไร ทนุ - อ่มิ ทนุ - อวบ ทุน - อวน เงินสด จา ยคาใชจ ายในการเลกิ กจิ การ เจา หน้ี ตัว๋ เงนิ จาย เงนิ สด จา ยชาํ ระหนภี้ ายนอก เงินกู - อ่มิ เงินสด จายชาํ ระหนภี้ ายใน 122
123 สมุดรายวนั ทวั่ ไป เดบิต เครดิต 310,000 - วนั ท่ี รายการ เลขที่ 132,000 - บญั ชี 109,000 - 69,000 - 25x2 ทุน - อมิ่ ธ.ค. 31 ทุน - อวบ ทนุ - อวน เงนิ สด จา ยเงินสดคืนทุนแกผเู ปน หนุ สวน 1.1.2 การจาํ หนายสินทรพั ยออกไปแลว เกดิ ขาดทุนจากการจาํ หนา ยสนิ ทรัพย ผลขาดทุนจากการจําหนายสินทรัพย ไมทําใหบัญชีทุนของผูเปนหุนสวนติดลบ หรือมียอด คงเหลอื ดานเดบติ ตัวอยางที่ 4.2 จากตัวอยางที่ 4.1 สมมติวากิจการขายสินทรัพยทั้งหมดในคราวเดียวไดเงิน 300,000 บาท ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหางหุนสวนและบันทึกรายการในสมุดรายวัน ทัว่ ไป 123
124 หา งหนุ สวน อมิ่ อวบอว น งบชาํ ระบัญชี ณ วนั ที่ 31 ธันวาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สนิ ทรัพย หนีส้ นิ สวนของผูเปนหนุ สว น อตั ราสวนแบง กําไรขาดทนุ เงินสด อื่นๆ หนี้สนิ เงนิ กู-อิ่ม ทนุ - อมิ่ ทุน-อวบ ทุน- อวน ยอดคงเหลอื กอ นการชําระบญั ชี ขายสนิ ทรัพยแ ละแบงผลขาดทุน 40% 30% 30% จา ยคา ใชจายในการชาํ ระบัญชี 40,000 360,000 60,000 60,000 120,000 100,000 60,000 จายชําระหนส้ี นิ (หน้ีภายนอก) 300,000 (360,000) - - (24,000) (18,000) (18,000) จายชาํ ระหนี้สิน(หน้ภี ายใน) 340,000 60,000 60,000 96,000 82,000 42,000 จา ยคืนทนุ (10,000) - - (4,000) (3,000) (3,000) 330,000 60,000 60,000 92,000 79,000 39,000 (60,000) (60,000) - - - - 270,000 60,000 92,000 79,000 39,000 (60,000) (60,000) - - - 210,000 92,000 79,000 39,000 (210,000) (92,000) (79,000) (39,000) 124
125 การบนั ทกึ บัญชเี ปนดังน้ี เดบติ เครดิต สมุดรายวันทวั่ ไป 300,000 - 20,000 - วันที่ รายการ เลขที่ 4,000 - 160,000 - บญั ชี 6,000 - 190,000 - 24,000 - 25x2 เงนิ สด 18,000 - 10,000 - ธ.ค. 31 คาเผื่อหนีส้ งสัยจะสญู 18,000 - 60,000 - 60,000 - คา เสื่อมราคาสะสม – อาคาร 4,000 - ทนุ - อิ่ม 3,000 - ทุน - อวบ 3,000 - ทนุ - อว น 40,000 - ลกู หน้ี 20,000 - อาคาร ทดี่ นิ 60,000 - ขายสินทรพั ยท ั้งหมดขาดทนุ ทุน - อิม่ ทุน - อวบ ทนุ - อวน เงินสด จายคา ใชจ ายในการเลิกกจิ การ เจาหนี้ ตวั๋ เงนิ จาย เงนิ สด จา ยชาํ ระหนภ้ี ายนอก เงินกู - อม่ิ เงนิ สด จา ยชาํ ระหนภี้ ายใน 125
126 สมุดรายวันทว่ั ไป วนั ท่ี รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 210,000 - บญั ชี 92,000 - 79,000 - 25x2 ทนุ - อิม่ 39,000 - ธ.ค. 31 ทนุ - อวบ ทนุ - อว น เงนิ สด จายเงนิ สดคืนทุนแกผ ูเปน หนุ สว น 1.2 บญั ชีของหุนสว นบางคนมีไมพอรบั ผลขาดทุนจากการจําหนายสินทรัพย ให ปฏบิ ตั ิ ดงั นี้ 1.2.1 หุนสวนที่มีทุนติดลบแตมีบัญชีเงินกูเพียงพอชดเชย หุนสวนมีทุน ติดลบและมีเงนิ ใหห างหนุ สวนกูเพยี งพอท่ีจะชดเชยทุนติดลบได ดงั นัน้ จงึ ใหโอนทนุ ทตี่ ดิ ลบมา หกั จากบัญชเี งนิ กกู อน ดงั ตวั อยางตอไปนี้ ตัวอยางที่ 4.3 ตอ ไปนี้เปน งบดลุ ของหางหุนสวนสามหนุม หา งหนุ สว นสามหนมุ งบดลุ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สินทรพั ย หน้สี ินและสวนของผเู ปนหนุ สว น เงนิ สด สนิ ทรพั ยอ น่ื 10,000 - หนสี้ ิน 360,000 - เจา หนี้ 150,000 - เงินกู - อุม 6,000 - สวนของผูเ ปนหุน สวน ทนุ – อุม 92,000 ทุน – อุน 72,000 ทนุ - อน 50,000 214,000 - รวมสินทรัพย 370,000 - รวมหนส้ี ินและสวนของผเู ปน หุนสว น 370,000 - 126
127 ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 5 : 3 : 2 ตามลําดับ ตอมาได เลิกกิจการโดยขายสินทรัพยท้ังหมดในคราวเดียวไดเงิน 180,000 บาท มีคาใชจายในการเลิก กิจการจํานวน 10,000 บาท ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหางหุนสวนและบันทึกรายการใน สมุดรายวันท่ัวไป หางหุน สวนสามหนมุ งบชาํ ระบญั ชี ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สนิ ทรพั ย หนีส้ ิน สวนของผเู ปนหนุ สว น อตั ราสวนแบง กาํ ไรขาดทนุ เงนิ สด อ่ืนๆ หนส้ี นิ เงนิ กู-อุม ทนุ - อมุ ทนุ - อนุ ทนุ - อน 5/10 3/10 2/10 ยอดคงเหลอื กอนการชาํ ระบญั ชี 10,000 360,000 150,000 6,000 92,000 72,000 50,000 ขายสินทรัพยแ ละแบงผลขาดทุน 180,000 (360,000) - - (90,000) (54,000) (36,000) 190,000 150,000 6,000 2,000 18,000 14,000 จายคาใชจายในการชาํ ระบญั ชี (10,000) - - (5,000) (3,000) (2,000) จายชําระหนส้ี ิน(หนี้ภายนอก) 180,000 150,000 6,000 (3,000) 15,000 12,000 (150,000) (150,000) - - - - ยอดคงเหลอื 30,000 6,000 (3,000) 15,000 12,000 โอนเงนิ กู – อุมไปชดเชยทุน -อมุ - (3,000) 3,000 - - 30,000 3,000 15,000 12,000 จายชาํ ระเงนิ กู - อุม (3,000) (3,000) -- 27,000 15,000 12,000 จา ยคืนทนุ (27,000) (15,000) (12,000) 127
128 การบนั ทึกบญั ชเี ปน ดังนี้ สมุดรายวันทว่ั ไป วนั ที่ รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 180,000 - บัญชี 90,000 - 360,000 - 54,000 - 25x2 เงินสด 36,000 - 10,000 - 150,000 - ธ.ค. 31 ทนุ - อมุ 5,000 - 3,000 - 3,000 - ทนุ - อนุ 2,000 - 3,000 - 27,000 - ทุน - อน 150,000 - สนิ ทรัพย 3,000 - ขายสนิ ทรัพยท งั้ หมดขาดทนุ 3,000 - ทุน - อมุ 15,000 - 12,000 - ทนุ - อนุ ทุน - อน เงินสด จายคาใชจ ายในการเลิกกจิ การ เจา หน้ี เงนิ สด จายชาํ ระหนภ้ี ายนอก เงนิ กู - อุม ทุน - อมุ โอนเงนิ กู – อุมไปชดเชย ทนุ – อุม ทต่ี ิดลบ เงนิ กู - อุม เงนิ สด จา ยชําระหนภี้ ายใน ทนุ - อนุ ทุน - อน เงินสด จายเงินสดคืนทุนแกผ ูเปน หนุ สว น 128
129 1.2.2 หุนสวนที่มีทุนติดลบมากกวาบัญชีเงินกู แตหุนสวนสามารถนําเงิน สดมาชําระสวนขาดไดหมด ในกรณีนี้ใหโอนทุนที่ติดลบมาหักจากบัญชีเงินกูกอนท่ีเหลือให นําเงินสดมาชาํ ระสว นท่ีขาด ตัวอยางที่ 4.4 จากตัวอยางท่ี 4.3 สมมติใหขายสินทรัพยทั้งหมดไดเงินสด 170,000 บาท และผู เปนหุนสวนหากมีทุนติดลบสามารถนําเงินสดสวนตัวมาชดเชยสวนขาดได ใหแสดงงบชําระ บัญชใี นการเลิกหา งหุน สวนและบันทึกรายการในสมุดรายวนั ท่วั ไป หางหุนสวนสามหนมุ งบชาํ ระบัญชี ณ วนั ท่ี 31 ธันวาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สินทรัพย หนส้ี ิน สวนของผเู ปนหนุ สว น อตั ราสวนแบงกาํ ไรขาดทุน เงินสด อื่นๆ หนี้สนิ เงนิ กู- อมุ ทนุ - อุม ทุน- อนุ ทนุ - อน ยอดคงเหลอื กอ นการชาํ ระบญั ชี ขายสินทรพั ยแ ละแบง ผลขาดทนุ 5/10 3/10 2/10 จายคา ใชจา ยในการชําระบญั ชี 10,000 360,000 150,000 6,000 92,000 72,000 50,000 จา ยชําระหนสี้ ิน(หนภ้ี ายนอก) 170,000 (360,000) - - (95,000) (57,000) (38,000) ยอดคงเหลอื โอนเงนิ กู – อมุ ไปชดเชยทนุ -อุม 180,000 150,000 6,000 (3,000) 15,000 12,000 ใหอมุ นาํ เงนิ สดสว นตัวมาจาย (10,000) - - (5,000) (3,000) (2,000) จา ยคืนทุน 170,000 150,000 6,000 (8,000) 12,000 10,000 (150,000) (150,000) - - - - 20,000 6,000 (8,000) 12,000 10,000 - (6,000) 6,000 - - 20,000 (2,000) 12,000 10,000 2,000 2,000 - - 22,000 12,000 10,000 (22,000) (12,000) (10,000) 129
130 การบนั ทึกบัญชีเปน ดังนี้ สมดุ รายวันทวั่ ไป วันที่ รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 170,000 - บัญชี 95,000 - 360,000 - 57,000 - 25x2 เงินสด 38,000 - 10,000 - 150,000 - ธ.ค. 31 ทุน - อุม 5,000 - 3,000 - 6,000 - ทนุ - อนุ 2,000 - 2,000 - 22,000 - ทนุ - อน 150,000 - สินทรัพย 6,000 - ขายสนิ ทรพั ยท ้งั หมดขาดทนุ 2,000 - ทุน - อุม 12,000 - 10,000 - ทนุ - อนุ ทุน - อน เงินสด จา ยคาใชจ า ยในการเลกิ กจิ การ เจา หนี้ เงินสด จา ยชาํ ระหนภี้ ายนอก เงนิ กู - อมุ ทุน - อมุ โอนเงนิ กู – อมุ ไปชดเชยทนุ – อุมทีต่ ดิ ลบ เงนิ สด ทนุ - อุม อุมนําเงินสดสว นตวั มาจา ยชดเชยทุนทต่ี ิดลบ ทุน - อุน ทุน - อน เงินสด จายเงนิ สดคืนทนุ แกผเู ปน หุนสว น 130
131 1.2.3 หุนสวนท่ีมีทุนติดลบแตไมมีทั้งบัญชีเงินกูและไมมีเงินสวนตัวมา ชําระในสวนที่ขาด กรณีนี้ผูเปนหุนสวนตกเปนบุคคลที่อยูในฐานะลมละลาย ใหโอนสวนท่ียัง ขาดอยูไ ปใหห นุ สว นคนอ่ืน โดยแบง ตามอัตราสวนแบงกาํ ไรขาดทนุ ตัวอยางที่ 4.5 จากตัวอยางที่ 4.4 สมมติใหขายสินทรัพยท้ังหมดไดเงินสด 170,000 บาท แตผู เปนหุนสวนไมสามารถจายเงินสดชดเชยทุนท่ีติดลบได ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหาง หุนสว นและบนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไป หา งหุน สว นสามหนุม งบชาํ ระบญั ชี ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สินทรพั ย หนี้สิน สว นของผูเ ปน หนุ สว น เงินสด อ่นื ๆ หน้สี ิน เงินก-ู อมุ ทนุ - อมุ ทุน- อนุ ทนุ - อน อัตราสวนแบง กําไรขาดทุน 5/10 3/10 2/10 ยอดคงเหลือกอนการชาํ ระบญั ชี 10,000 360,000 150,000 6,000 92,000 72,000 50,000 ขายสนิ ทรพั ยแ ละแบง ผลขาดทุน 170,000 (360,000) - - (95,000) (57,000) (38,000) 180,000 150,000 6,000 (3,000) 15,000 12,000 จายคาใชจ า ยในการชําระบัญชี (10,000) - - (5,000) (3,000) (2,000) 170,000 150,000 6,000 (8,000) 12,000 10,000 จายชําระหน้ีสิน(หนภ้ี ายนอก) (150,000) (150,000) - - - - ยอดคงเหลือ 20,000 6,000 (8,000) 12,000 10,000 โอนเงินกู – อมุ ไปชดเชยทุน -อมุ - (6,000) 6,000 - - 20,000 (2,000) 12,000 10,000 เฉล่ยี ทนุ ติดลบใหห นุ สว นทเ่ี หลือ - 2,000 (1,200) (800) 20,000 10,800 9,200 จา ยคนื ทนุ (20,000) (10,800) (9,200) 131
132 การบันทกึ บัญชเี ปนดังนี้ สมดุ รายวันทวั่ ไป วันท่ี รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 170,000 - บญั ชี 95,000 - 360,000 - 57,000 - 25x2 เงนิ สด 38,000 - 10,000 - 150,000 - ธ.ค. 31 ทนุ - อมุ 5,000 - 3,000 - 6,000 - ทุน - อุน 2,000 - 2,000 - 20,000 - ทุน - อน 150,000 - สนิ ทรัพย 6,000 - ขายสนิ ทรัพยท ้งั หมดขาดทนุ 1,200 - 800 - ทุน - อมุ 10,800 - ทนุ - อนุ 9,200 - ทนุ - อน เงินสด จา ยคา ใชจ ายในการเลิกกจิ การ เจาหนี้ เงินสด จา ยชาํ ระหนภ้ี ายนอก เงนิ กู - อุม ทนุ - อุม โอนเงินกู – อุมไปชดเชยทนุ – อมุ ทตี่ ิดลบ ทนุ - อนุ ทนุ - อน ทนุ - อมุ อมุ นาํ เงนิ สดสว นตวั มาจายชดเชยทุนทต่ี ดิ ลบ ทนุ - อนุ ทนุ - อน เงนิ สด จายเงินสดคืนทนุ แกผเู ปนหนุ สว น 132
133 2. การชําระบัญชีและจายคืนทุนเปนงวด ๆ กอนสินทรัพยของหางหุนสวนจะ จําหนายไดหมด (liquidation of a partnership by installment ) เมื่อหางหุนสวนตองจําหนาย สินทรัพยหลายคร้ัง การจายคืนทุนจะปฏิบัติเชนเดียวกับการจายคืนทุนคร้ังเดียว โดยเม่ือ จําหนายสินทัพยแตละคร้ังตองจายชําระหน้ีภายนอกใหหมดกอน หากมีเงินเหลือจึงสมมติวา สินทรัพยท่ีเหลืออยูจําหนายไมได ใหถือเปนผลขาดทุนท่ีจะเฉลี่ยใหกับผูเปนหุนสวนโดยแบง ตามอัตราสวนแบงกําไรขาดทุน ท้ังน้ีการจายคืนทุนแตละครั้งตองแสดงงบประกอบการจายคืน ทุนใหแกผูเปนหุนสวนที่มียอดทุนเปนบวก หรือมียอดบัญชีทุนดานเครดิต ซ่ึงจําแนกไดหลาย ลักษณะดงั น้ี 2.1 บัญชีของผูเปนหุนสวนทุกคนมีเพียงพอท่ีจะรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย ซ่ึงผูเปนหุนสวนทุกคนไมตองนําสินทรัพยสวนตัวมาจายชําระผลขาดทุนน้ัน และผู เปนหุนสวนไมมีเงินใหหางหุนสวนกู (ไมมีหนี้ภายใน) การทํางบชําระบัญชีในกรณีการจายคืน ทุนเปนงวด ๆ ตัวอยางท่ี 4.6 ตอไปนีเ้ ปนงบดลุ ของหางหนุ สวนโอบเอ้อื อารี หางหุนสว นโอบเอื้ออารี งบดลุ ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สนิ ทรพั ย หนี้สนิ และสวนของผูเปน หุนสว น เงินสด สินทรพั ยอน่ื 10,000 - หนี้สิน รวมสินทรพั ย 340,000 - เจา หน้ี 140,000 - สว นของผูเปน หนุ สว น ทุน - โอบ 90,000 ทนุ - เออ้ื 70,000 ทนุ - อารี 50,000 210,000 - 350,000 - รวมหน้ีสนิ และสวนของผเู ปน หนุ สว น 350,000 - 133
134 ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 5 : 3 : 2 ตอมาไดเลิกกิจการมี คาใชจายในการชําระบัญชีและเลิกกิจการ 10,000 บาท โดยขายสินทรัพยเปนงวด ๆ ในระหวาง ป 25x2 ดงั นี้ คร้งั ท่ี 1 วนั ที่ 1 มกราคม จาํ หนา ยสนิ ทรพั ยราคา 70,000 บาท ไดเงิน 50,000 บาท ครัง้ ที่ 2 วนั ท่ี 1 มนี าคม จําหนา ยสินทรัพยราคา 50,000 บาท ไดเ งนิ 40,000 บาท ครง้ั ท่ี 3 วันที่ 1 กนั ยายน จําหนายสินทรัพยร าคา 90,000 บาท ไดเงิน 100,000 บาท คร้ังสดุ ทา ย วนั ท่ี 1 ธันวาคม จาํ หนายสนิ ทรพั ยท เ่ี หลือทั้งหมด ไดเ งนิ 120,000 บาท ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหางหนุ สว นและบนั ทึกรายการในสมุดรายวันทั่วไป 134
135 หางหนุ สวนสามสวย งบชาํ ระบญั ชี ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สินทรัพย หนี้สิน สว นของผเู ปน หุนสว น เงนิ สด อื่นๆ หนีส้ นิ ทนุ - โอบ ทุน- เอ้อื ทนุ - อารี อัตราสว นแบงกําไรขาดทนุ 5/10 3/10 2/10 ยอดคงเหลอื กอ นการชําระบัญชี 10,000 340,000 140,000 90,000 70,000 50,000 1 ม.ค. จําหนา ยสินทรัพยและแบงผลขาดทนุ 50,000 (70,000) - (10,000) (6,000) (4,000) 60,000 270,000 140,000 80,000 64,000 46,000 จายคา ใชจ ายในการชําระบญั ชี (10,000) - - (5,000) (3,000) (2,000) 50,000 270,000 140,000 75,000 61,000 44,000 จา ยชาํ ระหนีส้ นิ (หนีภ้ ายนอก) (50,000) - (50,000) - - - ยอดคงเหลือ - 270,000 90,000 75,000 61,000 44,000 1 ม.ี ค. จาํ หนายสนิ ทรพั ยแ ละแบงผลขาดทุน 40,000 (50,000) - (5000) (3,000) (2,000) 40,000 220,000 90,000 70,000 58,000 42,000 จายชําระหน้สี ิน (หนี้ภายนอก) (40,000) - (40,000) - -- 1 ก.ย. จาํ หนายสนิ ทรพั ยแ ละแบงผลกําไร - 220,000 50,000 70,000 58,000 42,000 15,000 9,000 6,000 120,000 (90,000) - 120,000 130,000 50,000 85,000 67,000 48,000 จายชาํ ระหนส้ี นิ (หนภี้ ายนอก) (50,000) - (50,000) - - - 70,000 130,000 85,000 67,000 48,000 จายคืนทุน (งบประกอบการจา ยคนื ทุนคร้ังที่ 1) (70,000) - (20,000) (28,000) (22,000) 1 ธ.ค. จาํ หนา ยสนิ ทรัพยแ ละแบง ผลขาดทนุ - 130,000 65,000 39,000 26,000 (2,500) (1,500) (1,000) 125,000 (130,000) 125,000 62,500 37,500 25,000 จา ยคนื ทุน (125,000) (62,500) (37,500) (25,000) 135
136 หางหุนสว นโอบเออ้ื อารี งบประกอบการจา ยคืนทนุ คร้งั ที่ 1 ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สวนของผเู ปน หนุ สวน ทนุ - โอบ ทุน- เออื้ ทนุ - อารี อตั ราสวนแบงกาํ ไรขาดทนุ 5/10 3/10 2/10 ยอดคงเหลือกอ นการชาํ ระบญั ชี 85,000 67,000 48,000 สมมติวาสินทรัพยทเ่ี หลอื ขายไมไ ดข าดทุน 130,000 บาท (65,000) (39,000) (26,000) 20,000 28,000 22,000 การบันทกึ บญั ชเี ปนดงั น้ี สมุดรายวันทว่ั ไป วันท่ี รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ 70,000 - บญั ชี 50,000 - 10,000 - 10,000 - 25x2 เงินสด 6,000 - 4,000 - ม.ค. 1 ทุน - โอบ 5,000 - ทนุ - เออ้ื 3,000 - 2,000 - ทนุ - อารี สินทรพั ย ขายสินทรัพยข าดทุน ทุน - โอบ ทุน - เออื้ ทนุ - อารี เงินสด จายคาใชจ า ยในการชาํ ระบญั ชี 136
137 สมดุ รายวนั ทวั่ ไป วันท่ี รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 50,000 - 50,000 - บัญชี 40,000 - 50,000 - 25x2 เจาหนี้ 5,000 - 40,000 - 3,000 - 90,000 - ม.ค. 1 เงินสด 2,000 - 15,000 - 9,000 - จา ยชําระหนภี้ ายนอก 40,000 - 6,000 - 50,000 - ม.ี ค. 1 เงนิ สด 120,000 - 70,000 - ทนุ - โอบ 50,000 - ทุน - เอื้อ 20,000 - 28,000 - ทุน - อารี 22,000 - สินทรพั ย ขายสนิ ทรัพยข าดทนุ เจาหน้ี เงินสด จา ยชาํ ระหนภี้ ายนอก ก.ย. 1 เงนิ สด สินทรัพย ทนุ - โอบ ทนุ - เออื้ ทนุ - อารี ขายสนิ ทรพั ยม กี ําไร เจาหนี้ เงินสด จา ยชาํ ระหนภ้ี ายนอก ทนุ - โอบ ทนุ - เอ้อื ทนุ - อารี เงนิ สด จายคนื ทนุ ครั้งที่ 1 137
138 สมุดรายวนั ทวั่ ไป วันท่ี รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 130,000 - บัญชี 125,000 - 125,000 - 2,500 - 25x2 เงนิ สด 1,500 - 1,000 - ธ.ค. 1 ทุน - โอบ 62,500 - ทนุ - เออ้ื 37,500 - 25,000 - ทุน - อารี สินทรัพย ขายสนิ ทรัพยข าดทนุ ทุน - โอบ ทนุ - เออ้ื ทนุ - อารี เงนิ สด จา ยคืนทนุ 2.2 บัญชีทุนของหุนสวนบางคนมีไมพอรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย ใหปฏิบัติเชนเดียวกับการชําระบัญชีและจายคืนทุนคร้ังเดียวภายหลังจากสินทรัพย ท้ังหมดของหางหนุ สว นไดถ กู จาํ หนายแลว โดยพิจารณาวา ผูเปน หนุ สวนมเี งนิ ใหห างหนุ สว นกู หรือไม ถามีใหนําโอนบัญชเี งนิ กูมาชดเชยบญั ชที ุน แตถาไมม ใี หผเู ปน หนุ สวนท่มี ีบัญชีทุนติดลบ หรือมียอดบัญชีทุนอยูดานเครดิต นําเงินสดมาชดเชยใหหางหุนสวน และหากไมสามารถชําระ ไดใ หเฉลย่ี ผลขาดทุนไปยงั หุนสว นท่ีเหลือตอไป ซ่ึงจาํ แนกไดดังน้ี 2.2.1 บัญชีทุนของหุนสวนบางคนมีไมพอรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย และไมมีบัญชีเงินกูในหางหุนสวน ดังนั้นในการทํางบชําระบัญชีจึงตองเฉล่ียผล ขาดทนุ ไปใหผูเปนหุนสว นท่เี หลอื ดังตัวอยางตอ ไปนี้ 138
139 ตวั อยา งท่ี 4.7 ตอไปนีเ้ ปนงบดลุ ของหางหนุ สว นสามอา หางหนุ สว นสามอา งบดลุ ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สนิ ทรพั ย หนสี้ นิ และสวนของผเู ปนหนุ สว น เงนิ สด สินทรพั ยอ ื่น 10,000 - หนีส้ ิน รวมสินทรพั ย 340,000 - เจาหน้ี 140,000 - สว นของผูเปนหนุ สว น ทุน - อารมุ 73,000 ทุน - อานน 72,000 ทนุ - อาลัย 65,000 210,000 - 350,000 - รวมหน้สี ินและสวนของผูเปนหนุ สว น 350,000 - ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 3 : 3 : 4 ตอมาไดเลิกกิจการ โดยขายสินทรพั ยเปน งวด ๆ ในระหวางป 25x2 ดงั น้ี ครัง้ ที่ 1 วนั ท่ี 1 มกราคม จําหนายสนิ ทรพั ยราคา 200,000 บาท ไดเ งนิ 150,000 บาท ครั้งที่ 2 วนั ที่ 18 มนี าคม จาํ หนา ยสนิ ทรัพยราคา 80,000 บาท ไดเงิน 40,000 บาท คร้งั ที่ 3 วนั ที่ 1 กนั ยายน จําหนายสนิ ทรพั ยท ีเ่ หลอื ทง้ั หมด ไดเงนิ 100,000 บาท ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหางหุน สวนและบันทกึ รายการในสมุดรายวันทว่ั ไป 139
140 หา งหนุ สวนสามอา งบชาํ ระบัญชี ณ วันที่ 1 กันยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สนิ ทรพั ย หนสี้ นิ สว นของผูเปนหนุ สวน เงนิ สด อื่นๆ หนส้ี นิ ทนุ - อารุม ทุน- อานน ทนุ - อาลัย อตั ราสวนแบงกาํ ไรขาดทุน 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลือกอ นการชําระบญั ชี 10,000 340,000 140,000 73,000 72,000 65,000 1 ม.ค. จาํ หนา ยสนิ ทรัพยแ ละแบง ผลขาดทนุ 150,000 (200,000) - (15,000) (15,000) (20,000) 160,000 140,000 140,000 58,000 57,000 45,000 จา ยชาํ ระหน้สี นิ (หนภี้ ายนอก) (140,000) - (140,000) - - - ยอดคงเหลอื 20,000 140,000 58,000 57,000 45,000 จา ยคนื ทนุ (งบประกอบการจายคืนทุนคร้งั ที่ 1) (20,000) - (10,500) (9,500) - - 140,000 47,500 47,500 45,000 18 ม.ี ค. จําหนา ยสนิ ทรพั ยแ ละแบง ผลขาดทนุ 40,000 (80,000) (12,000) (12,000) (16,000) 40,000 60,000 35,500 35,500 29,000 จายคนื ทนุ (งบประกอบการจา ยคืนทนุ ครง้ั ท่ี 2) (40,000) - (17,500) (17,500) (5,000) - 60,000 18,000 18,000 24,000 1 ก.ย. จําหนายสนิ ทรพั ยแ ละแบงผลกําไร 40,000 (60,000) (6,000) (6,000) (8,000) 40,000 12,000 12,000 16,000 จายคนื ทุน (40,000) (12,000) (12,000) (16,000) 140
141 หางหนุ สว นสามอา งบประกอบการจายคืนทนุ คร้งั ท่ี 1 ณ วนั ที่ 1 กนั ยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สว นของผูเ ปนหนุ สวน ทนุ - อารุม ทุน- อานน ทุน- อาลยั อัตราสว นแบงกาํ ไรขาดทุน 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลือกอ นการชําระบญั ชี 58,000 57,000 45,000 สมมตวิ าสนิ ทรัพยที่เหลอื ขายไมไ ดข าดทนุ 140,000 บาท (42,000) (42,000) (56,000) 16,000 15,000 (11,000) เฉลย่ี ผลขาดทนุ ของอาลยั ไปใหผ ูเ ปน หุนสวนท่เี หลือ (5,500) (5,500) 11,000 จายคืนทุน ครง้ั ที่ 1 10,500 9,500 - หางหุน สว นสามอา งบประกอบการจา ยคืนทุนครงั้ ท่ี 2 ณ วนั ที่ 1 กันยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สวนของผูเ ปนหุน สว น ทุน- อารมุ ทุน- อานน ทุน- อาลัย อัตราสวนแบงกําไรขาดทุน 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลือกอนการชาํ ระบัญชี 35,500 35,500 29,000 สมมตวิ าสนิ ทรพั ยทเ่ี หลือขายไมไ ดข าดทนุ 60,000 บาท (18,000) (18,000) (24,000) จา ยคนื ทุน ครงั้ ที่ 2 17,500 17,500 5,000 141
142 การบันทกึ บญั ชเี ปน ดงั นี้ สมุดรายวันทว่ั ไป วนั ที่ รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ บญั ชี 150,000 - 200,000 - 15,000 - 140,000 - 25x2 เงินสด 15,000 - 20,000 - 20,000 - ม.ค. 1 ทนุ - อารมุ 80,000 - 140,000 - 40,000 - ทุน - อานน 10,500 - ทนุ - อาลัย 9,500 - สนิ ทรัพย 40,000 - 12,000 - ขายสนิ ทรพั ยข าดทุน 12,000 - 16,000 - เจา หนี้ 17,500 - เงนิ สด 17,500 - 5,000 - จายชําระหนี้ ทนุ - อารุม ทนุ – อานน เงินสด จา ยคนื ทนุ ครั้งที่ 1 มี.ค. 18 เงนิ สด ทนุ - อารมุ ทนุ - อานน ทนุ - อาลยั สินทรัพย ขายสินทรัพยข าดทนุ ทนุ - อารุม ทุน – อานน ทุน - อาลยั เงนิ สด จายคืนทนุ ครัง้ ท่ี 2 142
143 สมุดรายวันทว่ั ไป เดบิต เครดิต 60,000 - วันที่ รายการ เลขท่ี 40,000 - 40,000 - บญั ชี 6,000 - 6,000 - 25x2 เงินสด 8,000 - ก.ย. 1 ทุน - อารมุ 12,000 - ทนุ - อานน 12,000 - ทนุ - อาลยั 16,000 - สนิ ทรพั ย ขายสินทรพั ยข าดทนุ ทุน - อารมุ ทนุ – อานน ทนุ - อาลยั เงินสด จา ยคนื ทนุ คร้งั สดุ ทา ย 2.2.2 บัญชีทุนของหุนสวนบางคนมีไมพอรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย แตมีบัญชีเงินกูในหางหุนสวน ดังนั้นในการทํางบชําระบัญชีจึงตองโอนบัญชีเงินกู ของผเู ปน หุนสวนมาชดเชยผลขาดทนุ กอนที่จะเฉลี่ยผลขาดทนุ ไปใหผ เู ปน หนุ สวนทีเ่ หลอื 143
144 ตัวอยางท่ี 4.8 จากตัวอยางที่ 4.7 สมมติใหอาลัยมีบัญชีเงินกูในหางหุนสวน ตอไปน้ีเปนงบดุล ของหา งหนุ สว นสามอา หา งหนุ สวนสามอา งบดลุ ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สนิ ทรัพย หน้ีสินและสว นของผูเปนหนุ สวน เงนิ สด สนิ ทรพั ยอ ืน่ 10,000 - หนส้ี ิน รวมสนิ ทรัพย 340,000 - เจา หนี้ 140,000 เงินกู - อาลัย 10,000 150,000 - สวนของผเู ปนหนุ สว น ทนุ - อารมุ 73,000 ทนุ - อานน 72,000 ทุน - อาลัย 55,000 200,000 - 350,000 - รวมหน้ีสนิ และสว นของผูเปนหุน สวน 350,000 - ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 3 : 3 : 4 ตอมาไดเลิกกิจการ โดยขายสินทรัพยเ ปนงวด ๆ ในระหวางป 25x2 ดังนี้ คร้งั ที่ 1 วนั ที่ 1 มกราคม จาํ หนายสินทรพั ยร าคา 200,000 บาท ไดเงิน 150,000 บาท คร้งั ท่ี 2 วนั ท่ี 18 มีนาคม จําหนายสินทรพั ยร าคา 80,000 บาท ไดเ งนิ 40,000 บาท คร้ังที่ 3 วนั ท่ี 1 กนั ยายน จําหนา ยสินทรพั ยท เ่ี หลอื ทั้งหมด ไดเ งนิ 40,000 บาท ใหแสดงงบชาํ ระบัญชีในการเลกิ หางหนุ สวนและบันทกึ รายการในสมุดรายวันทว่ั ไป 144
145 หา งหุนสว นสามอา งบชาํ ระบัญชี ณ วันท่ี 1 กนั ยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สนิ ทรพั ย หนีส้ นิ สวนของผเู ปน หุน สวน เงนิ สด อื่นๆ หน้ีสนิ เงนิ กูอาลัย ทนุ -อารุม ทนุ -อานน ทุน- อาลยั อัตราสว นแบงกําไรขาดทนุ 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลอื กอนการชาํ ระบญั ชี 10,000 340,000 140,000 10,000 73,000 72,000 55,000 1 ม.ค.จําหนา ยสินทรพั ยแ ละแบง ผลขาดทุน 150,000 (200,000) - - (15,000) (15,000) (20,000) 160,000 140,000 140,000 10,000 58,000 57,000 35,000 จายชําระหน้สี นิ (หนภี้ ายนอก) (140,000) - (140,000) - - - - ยอดคงเหลือ 20,000 140,000 10,000 58,000 57,000 35,000 จายคืนทนุ (งบประกอบการจายคนื ทุนครั้งที่ 1) (20,000) - - (10,500) (9,500) - - 140,000 10,000 47,500 47,500 35,000 18 ม.ี ค. จําหนายสนิ ทรพั ยและแบง ผลขาดทนุ 40,000 (80,000) - (12,000) (12,000) (16,000) 40,000 60,000 10,000 35,500 35,500 19,000 จายคืนทุน (งบประกอบการจา ยคนื ทุนคร้ังที่ 2) (40,000) - (5,000) (17,500) (17,500) - - 60,000 5,000 18,000 18,000 19,000 1 ก.ย. จาํ หนา ยสนิ ทรัพยและแบงผลกําไร 40,000 (60,000) - (6,000) (6,000) (8,000) 40,000 5,000 12,000 12,000 11,000 จายชาํ ระเงินกู - อาลัย (5,000) (5,000) - - - 35,000 12,000 12,000 11,000 จา ยคนื ทนุ (35,000) (12,000) (12,000) (11,000) 145
146 หา งหนุ สว นสามอา งบประกอบการจายคืนทุนครงั้ ท่ี 1 ณ วันท่ี 1 กนั ยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สว นของผเู ปน หนุ สว น เงินกู-อาลยั ทนุ - อารุม ทุน- อานน ทุน- อาลัย อตั ราสวนแบง กําไรขาดทนุ 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลือกอ นการชําระบัญชี 10,000 58,000 57,000 35,000 โอนเงินกู-อาลยั ไปบญั ชีทนุ -อาลยั (10,000) - - 10,000 ยอดคงเหลอื กอนการชาํ ระบญั ชี 58,000 57,000 45,000 สมมติวาสนิ ทรพั ยทเี่ หลือขายไมไ ดข าดทุน 140,000 บาท (42,000) (42,000) (56,000) 16,000 15,000 (11,000) เฉลีย่ ผลขาดทุนของอาลัยไปใหผ ูเปนหุน สว นทเ่ี หลอื (5,500) (5,500) 11,000 จา ยคนื ทนุ ครัง้ ท่ี 1 10,500 9,500 - หางหุน สวนสามอา งบประกอบการจายคนื ทุนคร้ังที่ 2 ณ วันที่ 1 กันยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สว นของผูเ ปนหนุ สว น เงินกู-อาลัย ทนุ - อารมุ ทนุ - อานน ทุน- อาลัย อตั ราสวนแบง กําไรขาดทุน 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลอื กอ นการชําระบัญชี 10,000 35,500 35,500 19,000 (10,000) 10,000 ยอดคงเหลือกอ นการชาํ ระบัญชี 35,500 35,500 29,000 สมมติวาสินทรพั ยทีเ่ หลอื ขายไมไ ดข าดทนุ 60,000 บาท (18,000) (18,000) (24,000) จายคืนทุน ครั้งท่ี 2 17,500 17,500 5,000 146
147 จากงบจายคืนทุนคร้ังที่ 2 ทุน - อาลัยไดรับคืน 5,000 บาท แตเนื่องจากสิทธิที่ไดรับ คืนทุน มีสวนหนึ่งมาจากเงินกู - อาลัย ดังน้ันในการจายคืนทุนจึงตองนําไปจายชําระหน้ี คือ เงนิ กู กอ น ถา มเี งินเหลือจงึ จะนํามาจา ยคืนทุนได การบันทกึ บญั ชเี ปนดงั นี้ เดบติ เครดติ สมดุ รายวนั ทวั่ ไป 150,000 - 200,000 - วันท่ี รายการ เลขท่ี 15,000 - 140,000 - บัญชี 15,000 - 20,000 - 20,000 - 25x2 เงินสด 80,000 - ม.ค. 1 ทุน - อารุม 140,000 - ทุน - อานน 10,500 - ทนุ - อาลัย 9,500 - สนิ ทรพั ย 40,000 - ขายสินทรพั ยข าดทนุ 12,000 - เจาหน้ี 12,000 - 16,000 - เงนิ สด จา ยชําระหนี้ ทนุ - อารมุ ทุน - อานน เงนิ สด จายคืนทนุ ครง้ั ท่ี 1 ม.ี ค. 18 เงนิ สด ทนุ - อารมุ ทนุ - อานน ทนุ - อาลยั สนิ ทรพั ย ขายสินทรัพยข าดทนุ 147
148 สมดุ รายวันทว่ั ไป วนั ท่ี รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ 40,000 - บญั ชี 17,500 - 17,500 - 60,000 - 25x2 ทุน - อารุม 5,000 - 5,000 - 35,000 - มี.ค. 18 ทนุ – อานน 40,000 - 6,000 - เงนิ กู - อาลยั 6,000 - 8,000 - เงินสด 5,000 - จายคนื ทนุ คร้ังท่ี 2 12,000 - ก.ย. 1 เงินสด 12,000 - 11,000 - ทนุ - อารมุ ทุน - อานน ทนุ - อาลยั สนิ ทรพั ย ขายสนิ ทรพั ยข าดทนุ ทนุ - อาลยั เงินสด จา ยชําระเงนิ กู - อาลยั ทนุ - อารมุ ทนุ – อานน ทุน - อาลยั เงนิ สด จายคนื ทนุ คร้ังสดุ ทาย 148
149 สรปุ การเลิกหางหุนสวน เปนการเลิกการประกอบการคาโดยสิ้นเชิงโดยการจําหนาย สินทรัพยท่มี อี ยทู ้ังหมดเพือ่ นาํ เงินไปชําระหนี้สินและจายคืนทุนใหแกผูเปนหุนสวนตอไป และ ตองทํางบชําระบัญชี ซึ่งจัดทําโดยผูชําระบัญชีที่แตงตั้งข้ึนจากผูเปนหุนสวนในการเลิกกิจการ เพ่ือใหถูกตองตามกฎหมาย การชําระบัญชี เปนขั้นตอนของการเลิกหางหุนสวน มี 2 วิธี คือ การชําระบัญชีและจายคืนทุนครั้งเดียวภายหลังจากสินทรัพยทั้งหมดของหางหุนสวนไดถูก จําหนายแลว และการชําระบัญชีและจายคืนทุนเปนงวด ๆ กอนสินทรัพยของหางหุนสวนจะ จําหนายไดหมด ซึ่งมีข้ันตอน 4 ขั้นตอนในการชําระบัญชี ไดแก จําหนายสินทรัพยทั้งหมดของ หางหุนสวน และแบงผลกําไรขาดทุนจากการจําหนายสินทรัพยไปยังบัญชีทุนของผูเปน หุนสวน จายคาใชจายในการชําระบัญชี จายชําระหน้ีสินของหางหุนสวนซึ่งตองชําระหน้ี ภายนอกกอ นแลวจงึ ชาํ ระหนี้ภายใน และจายเงนิ สดคืนทนุ ใหแ กผูเปน หุน สวน การชําระบัญชีและจายคืนทุนคร้ังเดียวภายหลังจากสินทรัพยท้ังหมดของหาง หุนสวนไดถูกจําหนายแลว มีหลักในการชําระบัญชี โดยจะตองขายสินทรัพยที่มีอยูทั้งหมด กําไรหรือขาดทุนจากการขายสินทรัพยน้ันจะตองนํามาแบงใหกับผูเปนหุนสวนตามอัตราสวน แบงกําไรขาดทุน แลวจึงจายคาใชจายในการชําระบัญชีรวมทั้งจายชําระหน้ีภายนอกท่ีมีอยูให หมดกอน จงึ จายชําระหน้ภี ายในเงินทีเ่ หลอื จึงจายคืนทุนใหแกผ เู ปน หุนสวนตามสว นท่ีจะไดรับ การชําระบัญชีและจายคืนทุนเปนงวด ๆ กอนสินทรัพยของหางหุนสวนจะจําหนาย ไดหมด มีหลักในการจายคืนทุนคลายกับการจายเงินสดคืนทุนงวดเดียว แตแตกตางกันตรง สินทรัพยที่มี่อยูน้ันไมสามารถขายคร้ังเดียวไดหมด ดังน้ันในการขายแตละงวดการชําระบัญชี ยังคงปฏิบัติเหมือนเดิม และจะคืนทุนทุกครั้งที่จายชําระหน้ีภายนอกหมดแลวมีเงินสดเหลืออยู โดยในการคืนเงินแตละงวดตองทํางบประกอบการจายคืนทุน โดยสมมติวาสินทรัพยท่ีเหลืออยู ขายไมได ถือเปน สว นขาดทุนแลวเฉลย่ี ผลขาดทุนไปยังบญั ชีทุนของผเู ปนหนุ สว น ซ่งึ จะจายคืน ทุนใหเฉพาะผูท ่มี ียอดเครดิตในบญั ชีทุนเทา นัน้ 149
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373