เอกสารประกอบการสอน การบัญชีชั้นกลาง 2

99 การบันทกึ บญั ชีเปนดังน้ี สมุดรายวันทั่วไป เลขที่ เดบติ เครดติ วนั ที่ รายการ บัญชี 10,000 - 5,000 - คา ความนยิ ม 20,000 - 3,000 - ทนุ - ระรนิ 2,000 - ทนุ – มลฑล ทนุ – ไตร 20,000 - บันทกึ คา ความนยิ ม ทนุ – ระรนิ เงนิ สด บันทกึ รายการชาํ ระคนื ทนุ ของระริน การบนั ทึกคาความนยิ มของท้ังกิจการ 10,000 บาท โดยเพ่ิมทุนใหแกผูเปนหุนสวน ทุกคน เปนวิธีที่เปนไปตามหลักการปรับปรุงมูลคาขอสินทรัพยใหถูกตอง แตมีนักบัญชีบางทาน เห็นวาควรบันทึกคาความนิยมเฉพาะจํานวนท่ีจายใหแกหุนสวนผูลาออกเทาน้ัน โดยใหเหตุผลวา เปนไปตามหลกั ราคาทุน การบนั ทกึ บญั ชีจะเปน ดังนี้ สมุดรายวันทว่ั ไป วนั ท่ี รายการ เลขท่ี เดบติ เครดติ บญั ชี คา ความนยิ ม 5,000 - ทนุ - ระรนิ 5,000 - บันทกึ คา ความนิยมเฉพาะของหุนสวน ผลู าออก ทุน – ระริน 20,000 - เงนิ สด 20,000 - บนั ทึกรายการชาํ ระคนื ทนุ ของระรนิ 100

100 2.3 การชาํ ระคืนทนุ ใหแ กหุนสวนผลู าออกดวยจํานวนท่ีตํ่ากวาสทิ ธิสวนไดเสีย การทีผ่ ูเปน หุนสว นผลู าออกไปยอมรับชาํ ระคนื ทุนดว ยจาํ นวนทตี่ ํ่ากวาสิทธสิ วนไดเ สยี อาจมาจาก การเลิกกิจการอยางกระทันหัน และจะตองขายสินทรัพยตาง ๆ อยางรวดเร็ว ซึ่งจะเกิดผลขาดทุน ขึ้นเปนจํานวนมากทําใหยอดคงเหลือในบัญชีทุนลดลง หรืออาจเกิดจากหางหุนสวนมีแนวโนม ของผลประกอบการต่ําลง หรืออาจเกิดจากเหตุผลสวนตัวของหุนสวนท่ีลาออกไป ท้ังนี้หาง หนุ สวนอาจจะตกลงใหใชว ิธโี บนสั หรือวธิ คี า ความนิยมในการบนั ทึกบญั ชดี งั นี้ 2.3.1 วิธโี บนสั วิธีนถ้ี ือวาจํานวนผลตา งระหวางจาํ นวนเงนิ ท่ีจายชาํ ระคืนทุน ใหผูเปนหุนสวนผูลาออกกับสิทธิสวนไดเสียเปนโบนัสใหแกผูเปนหุนสวนท่ีเหลืออยู ซึ่งจะถูก แบง ไปตามอัตราสว นแบงไปตามอัตราสว นแบง กาํ ไรขาดทนุ คงเหลือระหวางกัน ตัวอยางที่ 3.14 จากตัวอยางท่ี 3.11 สมมติวาระรินลาออกจากหางหุนสวน ผูเปนหุนสวนทุกคน ตกลงวาระรินควรจะไดรบั เงินสด 12,500 บาท การคํานวณโบนสั จาํ นวนเงินชาํ ระคืนทุนใหแกหุน สวนผลู าออก = 12,500 บาท ยอดบญั ชที ุนของหุน สว นผูลาออก = 15,000 บาท ดงั น้นั โบนสั ของหนุ สวนผลู าออก = 2,500 บาท การบันทกึ บญั ชีเปน ดงั นี้ สมุดรายวนั ท่ัวไป วนั ท่ี รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บญั ชี ทนุ – ระรนิ 15,000 - ทนุ – มลฑล 1,500 - ทนุ – ไตร 1,000 - เงนิ สด 12,500 - บนั ทกึ รายการชาํ ระคนื ทนุ ของระรนิ การบันทึกรายการชําระคืนทุนของระรินจํานวน 12,500 บาท และโบนัสท่ีระริน ใหกับผูเปนหุนสวนที่เหลือจํานวน 2,500 บาท จะถูกนําไปเพ่ิมบัญชีทุนของผูเปนหุนสวน คือ มลฑล และไตร ในอัตราสวน 3 : 2 101

101 2.3.2 วิธีคาความนิยม ถาหางหุนสวนไดบันทึกคาความนิยมไวกอนแลว การ ท่ีผูเปนหุนสวนผูลาออกยอมรับชําระคืนทุนดวยจํานวนท่ีต่ํากวาสิทธิสวนไดเสียเปนการแสดงให เปนวาสินทรัพยที่ไมมีตัวตนคือ คาความนิยมมีมูลคาสูงเกินไป ดังน้ัน คาความนิยมจึงควรลดลง ดว ยผลตา งระหวา งจาํ นวนจายชําระคืนทุนกบั สทิ ธิสว นไดเ สยี ของหุนสวนผูลาออก วิธีการปฎิบัติ เกยี่ วกับคาความนยิ มสามารถเลือกได 2 วธิ ี คือ 2.3.2.1 บันทกึ คาความนยิ มของกิจการท้งั จํานวน ตัวอยางที่ 3.15 จากตัวอยางที่ 3.11 สมมติวาระรินลาออกจากหางหุนสวน ผูเปนหุนสวนทุกคน ตกลงวา ระรินควรจะไดรบั เงินสด 12,500 บาท การคาํ นวณ คาความนิยม จํานวนเงนิ ชาํ ระคืนทนุ ใหแ กห นุ สวนผลู าออก = 12,500 บาท ยอดบญั ชีทนุ ของหุนสวนผลู าออก = 15,000 บาท ดงั น้นั คา ความนยิ มของผูเ ปนหนุ สวนผูลาออก = 2,500 บาท ระรินลาออกไป โดยมีสิทธิสวนไดเสีย 50% มีคาความนิยมจํานวน 2,500 บาท เทียบ เปนคา ความนิยมของหา งหุน สว นไดดังน้ี สิทธิสว นไดเสีย 50% คา ความนยิ ม = 2,500 บาท สิทธสิ ว นไดเ สีย 100% คาความนิยม = 5,000 บาท การบนั ทกึ บญั ชีเปนดังน้ี สมุดรายวนั ทวั่ ไป วนั ที่ รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บญั ชี ทนุ - ระรนิ 2,500 - ทนุ – มลฑล 1,500 - ทุน – ไตร 1,000 - คา ความนยิ ม 5,000 - บันทึกการลดคาความนิยม ทุน – ระริน 12,500 - เงนิ สด 12,500 - บนั ทึกรายการชําระคนื ทนุ ของระรนิ 102

102 2.3.2.2 บันทึกคาความนิยมเฉพาะของหุนสวนผูลาออก จาก ตัวอยางท่ี 3.15 ผลตางระหวางจํานวนเงินจายชําระคืนกับสิทธิสวนไดเสียซ่ึงเทากับ 2,500 บาท จะบนั ทึกใหเ ฉพาะผูเปน หนุ สวนผลู าออก การบันทึกบัญชเี ปนดงั น้ี สมุดรายวันท่วั ไป วนั ท่ี รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บัญชี ทนุ – ระริน 15,000 - คา ความนยิ ม 2,500 - เงนิ สด 12,500 - บันทึกการลดคาความนิยมและชําระคืนทุน ของระรนิ การตายของผเู ปน หุนสวน การตายของผเู ปน หุนสวน (death of a partner) เมือ่ ผเู ปน หนุ สวนคนใดคนเหนึ่งตายไป จะมผี ลกระทบตอหางหนุ สว นอยางไรน้ันขึ้นอยูกับขอตกลงที่กําหนดไวในสัญญาจัดต้ังหางหุนสวน ในกรณีท่ีไมมีการทําขอตกลงไวในสัญญาจัดต้ังหางหุนสวนเกี่ยวกับการตายของผูเปนหุนสวน เมอื่ ผูเ ปนหุนสวนคนใดคนหนง่ึ ตายไป หา งหนุ สวนจะตอ งเลิกกิจการ และปดบัญชี ปรบั ปรงุ มลู คา ของสินทรพั ย และหนีส้ ินใหถ ูกตองเพือ่ หาสทิ ธสิ วนไดเ สยี ของหุนสวนผูตาย ณ วนั ตาย ทยอยขาย สินทรัพย ชําระหนี้สิน และจายคืนทุนใหแกทายาทหรือกองมรดกของหุนสวนผูตายตลอดจนผู เปน หุนสว นทเ่ี หลอื อยู ซงึ่ จะกลา วตอไปในบทท่ี 4 ในบทน้ีจะกลาวถึงกรณีที่ผูเปนหุนสวนตายแต ไดมกี ารทาํ ขอตกลงในสัญญาจัดตั้งหางหุนสวนวา เมื่อผูเปนหุนสวนคนใดตายก็ใหผูเปนหุนสวน ที่เหลืออยูดําเนินกิจการตอไป โดยไมตองเลิกกิจการ และกําหนดอัตราสวนแบงกําไรขาดทุนกัน ใหมส ําหรับผเู ปนหุนสว นทีเ่ หลอื อยู สําหรับการชาํ ระคืนทนุ ของหุนสว นผูตายมี 3 วธิ ี ดงั นี้ 1. จายชาํ ระจากสนิ ทรพั ยข องหา งหุนสวน 2. ผเู ปนหุนสว นท่ีเหลอื จายซื้อสทิ ธิสว นไดเสยี ของหุนสวนผูตาย 3. จายชําระจากเงนิ กรมธรรมประกนั ชวี ิตของผเู ปน หนุ สว น สวนสทิ ธสิ ว นไดเ สยี ของ หนุ สวนผูต ายโอนไปใหผเู ปน หนุ สวนที่เหลอื อยู 103

103 ขั้นตอนการชาํ ระคืนทนุ ใหหุน สวนผูตาย มดี งั น้ี 1. ปรับปรุงสินทรัพยและหน้ีสินใหมีราคาที่ถูกตองตามราคายุติธรรม ณ วันที่ หนุ สว นตาย 2. ปดบัญชีกําไรขาดทุนเพื่อใหทราบผลการดําเนินงานต้ังแตวันตนงวดจนถึงวันท่ี หนุ สวนตายแลวแบง ใหแ กผ เู ปน หุนสวนทกุ คนตามอัตราสวนแบงกําไรขาดทนุ 3. จายชําระคืนทุนใหแกทายาทตามยอดคงเหลือในบัญชีทุนหลังจากปรับปรุง และ รวมสวนแบงกําไรขาดทุนในระหวางงวดแลว แตถาหางหุนสวนยังไมไดจายชําระทันที ใหโอน ปดบัญชีทุนไปเปนบัญชีเจาหน้ีกอน แลวอาจมีการคิดดอกเบี้ยใหแกเงินทุนของหุนสวนผูตาย ตงั้ แตวันท่ีตายจนถงึ วนั ชําระคืนทนุ ในทางปฏิบัติการปดบัญชีกําไรขาดทุนในระหวางปมีความยุงยากจึงอาจทําการ ประมาณการกําไรของหางหุนสวนตั้งแตวันตนงวดจนถึงวันท่ีหุนสวนตายโดยใชกําไรถัวเฉล่ียก็ ได ดังตวั อยา งตอไปน้ี ตัวอยางท่ี 3.16 กร กันต กาน เปนหุนสวนแบงกําไรขาดทุนเทากัน มีทุน ณ วันตนงวดบัญชี 20.000 40,000 และ50,000 บาทตามลําดับ ไดตกลงกันวาเมื่อมีหุนสวนคนใดคนหน่ึงตาย สวน แบงผลกําไรของหนุ สว นผูตายนบั จากวนั ตน งวดจนถงึ วนั ทหี่ ุนสว นตายจะประมาณดวยกาํ ไรถัว เฉลี่ย 5 ปยอนหลัง คูณดวยระยะเวลาระหวางวันตนงวดจนถึงวันที่หุนสวนตาย ตอมา กร ตาย เมื่อวันท่ี 1 พฤษภาคม 25x5 สวนแบงกําไรของกร ตั้งแตวันตนงวดจนถึง วันท่ี 1 พฤษภาคม 25x5 คาํ นวณไดดงั น้ี กาํ ไรสุทธขิ องหางหนุ สวนยอ นหลัง 5 ป คือ ป กําไรสทุ ธ(ิ หนว ย : บาท) 25x0 48,000 25x1 52,500 25x2 64,500 25x3 67,500 25x4 82,500 รวม 315,000 104

104 กาํ ไรถวั เฉลีย่ ตอป = 315,000 = 63,000 บาท กําไรตั้งแต 1 ม.ค. – 1 พ.ค. 25x5 = 54 = 21,000 บาท กรจะไดร ับสว นแบง = 63,000 x 112 = 7,000 บาท การบนั ทกึ บัญชเี ปนดงั น้ี 21,000 x 3 สมดุ รายวันทัว่ ไป วนั ที่ รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ บัญชี สวนแบง ในกาํ ไรสทุ ธิของกรโดยประมาณ 7,000 - ทนุ – กร 7,000 - บนั ทกึ กําไรโดยประมาณเฉพาะสวนของกร ทุน – กร (20,000 + 7,000) 27,000 - ทายาท – กร 27,000 - บนั ทึกการชําระคนื ทุนของกรใหก ับทายาท บัญชี สวนแบงในกําไรสุทธิของกรโดยประมาณ เปนบัญชีคาใชจาย และจะเปด ไวจนกระทัง่ มีการปดบญั ชี ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x5 และจะโอนปด บัญชไี ปยังบัญชีกําไรขาดทุน เพอ่ื คํานวณกาํ ไรขาดทุนประจาํ ปแลวแบงกําไรขาดทนุ ใหแ กผ เู ปน หุนสวนทเ่ี หลืออยู 105

105 สรุป การเปล่ียนแปลงสวนของผูเปนหุนสวนเกิดจากการรับหุนสวนใหม การลาออกของผู เปนหนุ สว น และการตายของผเู ปน หนุ สวน โดยการรับหุนสวนใหมทําได 2 วิธี คือ ผูเปนหุนสวน ใหมซื้อสิทธิสวนไดเสียบางสวนหรือท้ังหมดจากผูเปนหุนสวนคนเดียวหรือหลายคน และผูเปน หนุ สวนใหมน ําสนิ ทรพั ยมาลงทนุ ในหา งหุนสวน ผูเ ปนหุน สวนใหมซ ื้อสิทธิสว นไดเ สยี บางสวนหรอื ทง้ั หมดจากผูเปนหุนสวนคนเดียว หรือหลายคน สามารถซ้ือสิทธิไดในราคาตามบัญชี ราคาสูงกวาราคาตามบัญชี หรือราคาต่ํากวา ราคาตามบญั ชี ในกรณซี อ้ื สิทธใิ นราคาสูงกวา ราคาตามบญั ชี หรือกรณซี ือ้ สทิ ธิในราคาต่ํากวาราคา ตามบัญชี อาจเลือกบันทึกบัญชีตามวธิ โี บนัส หรือวธิ ี คาความนยิ มก็ได ผูเปนหุนสวนใหมนําสินทรัพยมาลงทุนในหางหุนสวน สามารถลงทุนในมูลคาเทากับ สิทธิสวนไดเสียท่ีไดรับ สูงกวาสิทธิสวนไดเสียที่ไดรับ หรือตํ่ากวาสิทธิสวนไดเสียที่ไดรับ ใน กรณีนําสินทรัพยมาลงทุนดวยจํานวนเงินสูงกวาสิทธิสวนไดเสียท่ีไดรับ หรือกรณีนําสินทรัพยมา ลงทุนดวยจํานวนเงินต่ํากวาสิทธิสวนไดเสียท่ีไดรับ อาจเลือกบันทึกบัญชีตามวิธีโบนัส หรือวิธีคา ความนิยมก็ได การลาออกของผูเปนหุนสวน มีวิธีปฏิบัติได 2 วิธี คือ ใหหุนสวนผูลาออกขายสิทธิ สวนไดเสียของตนใหแกบุคคลภายนอกหรือผูเปนหุนสวนที่เหลืออยู หรือหางหุนสวนชําระคืน ทนุ ดวยเงินสดหรอื สนิ ทรพั ยใ หแกห ุน สว นผลู าออก โดยพิจารณาออกเปน 3 กรณี ไดแ ก การชําระ คนื ทุนใหแกหนุ สวนผูลาออกดว ยจํานวนทเี่ ทากับสทิ ธิสวนไดเ สีย การชาํ ระคืนทุนใหแกห นุ สว นผู ลาออกดวยจํานวนท่ีสูงกวาสิทธิสวนไดเสีย การชําระคืนทุนใหแกหุนสวนผูลาออกดวยจํานวนท่ี ต่ํากวา สิทธสิ วนไดเ สีย การตายของผูเปนหุนสวน เม่ือผูเปนหุนสวนคนใดคนเหน่ึงตายหากไมมีการทํา ขอ ตกลงไวในสญั ญาจดั ต้ังหางหุนสวนเกี่ยวกับการตายของผูเปนหุนสวน หางหุนสวนจะตองเลิก กิจการ ทั้งนี้สําหรับการชําระคืนทุนของหุนสวนผูตายมี 3 วิธี ไดแก จายชําระจากสินทรัพยของ หา งหนุ สวน ผูเปน หุน สวนที่เหลือจายซอ้ื สทิ ธสิ ว นไดเสยี ของหนุ สว นผูต าย หรอื จา ยชาํ ระจากเงนิ กรมธรรมประกันชีวิตของผูเปนหุนสวน สวนสิทธิสวนไดเสียของหุนสวนผูตายโอนไปใหผูเปน หนุ สว นทีเ่ หลอื อยู 106

106 แบบฝก หดั ทายบท 1. การเปล่ียนแปลงในสว นของผเู ปนหา งหนุ สวนมอี ะไรบาง อธบิ าย 2. การรบั หนุ สว นใหมม กี ่วี ธิ ี อะไรบาง 3. การลาออกของหนุ สวนมวี ิธีการบนั ทกึ บัญชอี ยางไร 4. วิธีโบนสั แตกตา งกับวิธคี า ความนิยมอยา งไร อธิบาย 5. ไมค และกอลฟ เปน หนุ สว นกนั ลงทนุ คนละ 80,000 บาท และ 40,000 บาท ตามลาํ ดบั แบงกาํ ไร ขาดทุนในอตั ราสวน 3 : 1 หางหนุ สว นไมคก อลฟ ตกลงรบั ไกค เขามาเปน หุน สวนใหม ใหท าํ บันทึกรายการในสมุดรายวันท่ัวไปของหางหุนสวนเพื่อรับโอนเขามาเปนหุนสวน ใหมภ ายใตข อ สมมติดังตอ ไปนี้ 1 4 1. ไกคซื้อสิทธิสวนไดเสียจากหางหุนสวนไมค กอลฟ โดยไมคและกอลฟ จะ ของเงินทุนของตนใหแก ไกค ไกคจายเงินซื้อสิทธิสวนไดเสีย โอน 1 30,000 บาท ซ่ึงแบงกันใน 4 อตั ราสว นของเงนิ ทุนที่แตละคนโอนไป 1 1 2. ไกคซื้อสิทธิสวนไดเสียจากหางหุนสวนไมคกอลฟ 3 โดยไมคและกอลฟ โอน 3 ของเงนิ ทนุ ของตนใหแ กไกค ไกคจายเงินซื้อสิทธิสวนไดเสีย 32,000 บาท ถือเปนรายการสวนตัว ซ่งึ แบง กันในอตั ราสวนของการแบงผลกาํ ไรขาดทุน 1 1 3 3 3. ไกคซื้อสิทธิสวนไดเสียจากหางหุนสวนไมค กอลฟ โดยไมคและกอลฟ ของ เงินทุนของตนใหแก ไกค ไกคจายเงินซ้ือสิทธิสวนไดเสีย 60,000 บาท ซึ่งแบงกันในอัตราสวน ของเงินทนุ ทีแ่ ตล ะคนโอนไป กอนท่ีจะรับโอนเขามาเปนหุนสวนใหม ไดบันทึกคาความนิยมข้ึน 1 บญั ชีไวทาํ ใหส ิทธสิ วนไดเ สยี ทไ่ี กคซ อื้ ไป 3 มคี า เทา กบั จํานวนเงนิ ทเ่ี ขานํามาลง 6. ไมค และกอลฟ เปนหนุ สว นกนั ลงทุนคนละ 80,000 บาท และ 40,000 บาท ตามลําดับ แบงกําไร ขาดทนุ ในอตั ราสว น 3 : 1 หางหนุ สวนไมคก อลฟ ตกลงรบั ไกค เขามาเปนหนุ สว นใหม 1 4 1. ไกคนําเงินมาลงทุน 60,000 บาท เพื่อจะไดสิทธิสวนไดเสียในกิจการ ไดมีการ บันทกึ คาความนิยมขึ้นบัญชีกอ นท่ีจะรับไกคเ ขา มาเปนหุน สวนใหม 2. ไกคนําเงินมาลงทุน 60,000 บาท เพื่อจะไดมีสิทธิสวนไดเสียในกิจการ 40% ผูเปน หนุ สวนเดิมโอนเงินทนุ สว นหนง่ึ เปนโบนัสใหแกไ กคผูเปนหนุ สวนใหม 107

107 3. ไกคนําเงนิ มาลงทุนในกิจการ 80,000 บาท ในจาํ นวนนี้ 20,000 บาท ถือเปนโบนัส ใหกบั หนุ สว นเดิม 4. ไกคน าํ เงินมาลงทุนในกิจการ 80,000 บาท ผเู ปน หุนสว นเดมิ ยินยอมใหคิดคาความ นิยมใหกับไกค 24,000 บาท 1 4 5. ไกคนาํ เงนิ มาลงทุนในกจิ การ 50,000 บาท เพอ่ื ใหม สี ทิ ธสิ ว นไดเ สยี เงนิ ทนุ รวม ของหา งหนุ สว นใหมหลงั จากรบั โอนแลว เปน 170,000 บาท 1 4 6. ไกคนําเงินมาลงทุน 55,000 บาท เพื่อใหมีสิทธิสวนไดเสีย เงินทุนรวมของ หา งหนุ สวนใหมหลังจากรบั ไกคแลวเปน 220,000 บาท 1 3 7. ไกคนําเงินมาลงทุน 48,000 บาท เพื่อใหมีสิทธิสวนไดเสีย เงินทุนรวมของ หา งหนุ สว นใหมห ลังจากรับไกคแลว เปน 168,000 บาท ใหท ํา บันทึกรายการในสมดุ รายวนั ทั่วไปโดยบนั ทึกแยกแตละกรณี 7. นา นิล และนัท เปนหุนสวนกันมีทุนคนละ 20,000 บาท 25,000 บาท และ 30,000 บาท ตามลําดับ แบงกําไรขาดทุนในอัตราสวน 3:3:4 ตอมานัทไดขอลาออกจากหางหุนสวนในกรณี ตาง ๆ ดังนี้ 1. นลิ ซอื้ สทิ ธิสวนทุนจากแกว เปนเงิน 17,500 บาท 2. นิลและนาซ้ือสิทธิจากนัทคนละครง่ึ โดยจา ยเงินใหแ กน ัทเปน เงินรวมทั้งสนิ้ 25,000บาท 3. หางหนุ สว นจายเงินสดคืนใหนทั จาํ นวน 30,000 บาท 4. กอนท่ีนัทจะลาออก หางไดปรับปรุงสินทรัพย และหน้ีสินใหมใหถูกตองตาม ความเปนจริงโดยตีราคาที่ดินใหสูงข้ึนอีก 15,000 บาท อาคารตีราคาต่ําลง 2,500 บาท ใหต้ังคาเผื่อ หน้ีสงสัยจะสูญ เปนจํานวน 1,500 บาท หลังจากปรับปรุงสินทรัพย และหนี้สินแลว หางหุนสวน ไดค นื เงินสดใหก ับนัท 5. หา งหนุ สว นจา ยเงินสดคืนใหน ัทจํานวน40,000บาทจาํ นวนที่สงู กวา ถือเปน คาความนิยม 6. หางหุนสวนจายเงินสดคืนใหนัทจํานวน 15,000 บาท จํานวนท่ีตํ่ากวาถือเปน การลดคาความนิยม ใหทํา บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทัว่ ไปโดยบนั ทกึ แยกแตละกรณี 108

108 8. นดิ หนอย และนอ ย เปนหนุ สว นกันมีทนุ ณ วันตน งวดบัญชี 80,000 120,000 และ60,000 บาท และตกลงแบงผลกําไรขาดทุน 20% 40% และ 40% ตามลําดับ ตอมา นิด ลาออกจากการเปน หุน สวน ผูเปน หุนสว นทเ่ี หลือคาดวา จะดําเนินการตอ ไปภายใตเงอื่ นไข ดังนี้ 1. ผูเปนหุนสวนที่เหลือซื้อสิทธิสวนทุนคนละครึ่ง และจายเงินใหนิดจํานวน 92,000 บาท 2. หางหุนสวนจา ยเงินใหนิด 76,000 บาท ท่ีเหลือถือเปนโบนัส 3. หางหุนสวนจายเงินใหนิด 88,000 บาท สวนตางถือเปนคาความนิยม และให บันทกึ คาความนิยมใหหุน สว นทุกคนดว ย 4. หางหุนสวนจายเงินใหนิด 52,000 บาท สวนขาดถือเปนการลดคาความนิยม และใหบนั ทึกคาความนิยมเฉพาะหนุ สว นผูล าออก ใหท าํ บนั ทึกรายการในสมุดรายวันท่วั ไปแยกแตละกรณี 9. ชิน ชาย และชม เปนหุนสวนกัน มีบัญชีทุนคงเหลือเม่ือวันที่ 31 ธันวาคม 25x7 จํานวน 92,500 บาท 75,000 บาท และ 57,500 บาท ตามลําดับ แบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 3 : 2 : 1 สญั ญาของหางหนุ สว นกําหนดไวด งั นี้ 1. คิดเงนิ เดอื นใหแ กหนุ สว นทกุ คนเดอื นละ 750 บาท 2. คิดดอกเบ้ียทนุ จากทุนปลายปใ นอัตรา 5% ตอ ป 3. หา งฯ ทําประกันชีวติ รวมใหแกผูเปน หุนสว นทกุ คน ๆ ละ 75,000 บาท (เมอื่ ผเู ปนหนุ สว นคนใดคนหนง่ึ ตาย หางหุนสว นจะนาํ เงนิ ประกนั ชวี ติ ท่ไี ดร ับมาแบง ใหก บั ผเู ปน หนุ สว นทกุ คนตามอตั ราสว นแบง กําไรขาดทนุ ) ตอมาในวันท่ี 30 มิถุนายน 25x8 ชินไดถึงแกกรรม หางหุนสวนไดต้ังคาความนิยม ใหแกชิน จํานวน 15,000 บาท และคํานวณสวนแบงกําไรโดยประมาณกําไรจาก 4 ป ลวงมาแลว ดวยการ ถัวเฉล่ีย นับต้ังแตวันปดบัญชีครั้งสุดทายถึงวันตาย กําไรสุทธิของหางหุนสวน 4 ปลวง มาแลวประกอบดวย ป 25x3 มีจํานวน 24,000 บาท ป 25x4 มจี าํ นวน 42,000 บาท ป 25x5 มีจํานวน 52,500 บาท ป 25x6 มจี ํานวน 62,500 บาท 109

109 นบั ตงั้ แตว ันตนป 25x8 ถึงวันทีช่ ินถึงแกกรรม บัญชีเงินถอนของชินมีจํานวน 2,250 บาท ในวันท่ี 5 มีนาคม 25x8 หางหุนสวนไดจายเงินสดใหแกทายาทของชินทันทีครึ่งหนึ่ง อีกคร่ึงหน่ึง ไดออกเปนต๋ัวเงินจายอายุ 1 เดือน ดอกเบี้ย 10% ตอป เมื่อต๋ัวครบกําหนดหางหุนสวนไดจายเงิน ตามตัว๋ พรอมดอกเบีย้ ใหแ กทายาทชิน ใหทาํ : 1. แสดงการคํานวณสวนไดเสียท่ีชินจะไดรับ 2. งบเงินคงคา งกองมรดกของชิน 3. บันทกึ รายการในสมุดรายวนั ท่วั ไป 10. พัน พาน พิม และพัช เปนหุนสวนกัน แบงกําไรขาดทุนกันตามลําดับ ดังนี้ 25%, 25%, 20% และ 30% ในวันท่ี 1 มกราคม 25x8 หุนสวนแตละคนมีทุนดังน้ี พันมีทุน 15,000 บาท พานมีทุน 15,000 บาท พิมมีทุน 10,000 บาท และพัชมีทุน 20,000 บาท ขอตกลงของหางหุนสวนกรณีท่ีมี หุน สวนถงึ แกกรรม ใหคิดกําไรในปท ห่ี ุนสวนถึงแกก รรมดวยกําไรถัวเฉลย่ี ยอ นหลงั 4 ป และใหม ี การปรับปรงุ สนิ ทรพั ย และหนีส้ นิ ใหม ตอมาพันถึงแกกรรมในวันที่ 1 พฤษภาคม 25x8 หางหุนสวนไดมีการปรับปรุง สินทรพั ย และหนี้สนิ ใหม โดยทีด่ นิ ใหม ีราคาเพม่ิ ข้ึน 10,000 บาท คาเผ่ือหน้ีสงสัยจะสูญเพ่ิมขึ้น 1,500 บาท สนิ คา คงเหลอื ใหมีราคาลดลง 2,500 บาท และหา งไดต งั้ คา ความนิยมใหแกพันในวันท่ี ถึงแกก รรม จํานวน 4,000 บาท พันไดถอนเงนิ ไปใชส ว นตวั จาํ นวน 2,500 บาท กําไรในปท่ีผานมา 4 ป ดงั นี้ ป 2544 มจี ํานวน 7,500 บาท ป 2545 มจี าํ นวน 9,250 บาท ป 2546 มจี าํ นวน 2,750 บาท ป 2547 มีจํานวน 14,000 บาท หางหนุ สว นไดจ ายเงนิ ใหแ กท ายาทของชนิ ทันทีทีท่ าํ งบเงนิ คงคางกองมรดกเรยี บรอ ย ในวนั ที่ 1 พฤษภาคม 25x8 ใหทาํ 1. แสดงการคาํ นวณสว นไดเ สยี ที่พนั จะไดร บั 2. งบเงินคงคา งกองมรดกของพัน 3. บันทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทว่ั ไป 110

บทที่ 4 การเลกิ หางหุน สว น เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงในสวนของผูเปนหุนสวน ซึ่งปกติตามกฎหมายกําหนดให หา งหนุ สวนตอ งเลิกกิจการไป แตใ นหลักการบญั ชใี หความสําคัญกบั เน้อื หามากกวา รูปแบบทาง กฎหมาย ท้ังนี้เน่ืองจากหางหุนสวนยังคงดําเนินงานในรูปหางหุนสวนใหม ในบทน้ีจะกลาวถึง การเลิกหางหุนสวนอยางถาวร ซ่ึงตองปฏิบัติใหถูกตองตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย โดยตองตกลงกันระหวางผูเปนหุนสวนทุกคน เพ่ือเลิกกิจการหางหุนสวน กําหนดวันเลิกหาง แตง ต้ังผูชาํ ระบัญชี ผูสอบบญั ชี คาจางใหผูส อบบญั ชี และตอ งยื่นขอจดทะเบยี นเลิกหางหุนสวน ภายใน 14 วัน นับแตว นั เลกิ หางหุนสวนน้ัน ทง้ั นเ้ี มื่อหา งหุนสว นหยดุ ดาํ เนินงานและมกี ารชาํ ระ บัญชีใหหางหุนสวนนําสินทรัพยท่ีไมใชเงินสดออกจําหนาย เมื่อไดเงินสดมาแลวใหนําไปจาย ชําระหน้ีแกบุคคลภายนอกแลวนําเงินสดท่ีเหลือมาจายชําระคืนทุนใหผูเปนหุนสวนเปนลําดับ สุดทาย การเลิกหา งหนุ สวน การเลิกหางหุนสวน (dissolution of partnership) เปนการเลิกประกอบกิจการคาโดย สิ้นเชงิ ดังน้ัน สนิ ทรพั ยของหา งหุนสว นทง้ั หมดจะตอ งนาํ ออกจาํ หนายและจา ยชาํ ระหนส้ี นิ้ ของ หางหุนสวน และหากมีเงินสดคงเหลือจึงจะนําไปจายคืนทุนแกผูเปนหุนสวน โดยตองจัดทํา รายงานการชําระบัญชจี นกวาจะแลว เสรจ็ เมือ่ การชําระบญั ชีแลว เสรจ็ ตอ งจดั ใหม กี ารประชมุ ใหญ เพื่ออนุมัติการชําระบัญชีของผูชําระบัญชี และผูชําระบัญชีจะตองนําขอความในท่ีประชุมใหญ ไปจดทะเบียนตอนายทะเบียนภายใน 14 วันนับแตวันที่ประชุมอนุมัติแลวเสร็จการชําระบัญชี นน้ั ซงึ่ การชาํ ระบัญชจี ะเสรจ็ สนิ้ ตอเม่ือไดม ีการจดทะเบยี นแลว เทา นนั้ ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณิชยม าตรา 1055 มาตรา1056 และมาตรา 1057 ได กลาวไวว า หางหนุ สวนทกุ ประเภทอาจจะเลิกกิจการไดด ว ยสาเหตุดงั ตอไปน(ี้ สรุ ศกั ด์ิ วาจาสทิ ธ์ิ, และคนอืน่ ๆ, 2548, หนา 336-337) 111

112 1. ถาสัญญาหุนสวนกําหนดไววา ถาเกิดกรณีใดกรณีหน่ึงขึ้นแลวจะตองเลิก หา งหุนสวน เมือ่ เกิดกรณนี น้ั ข้ึนหา งหนุ สวนกต็ อ งเลกิ ตามสัญญา 2. ถาสัญญาหุนสวนกําหนดระยะเวลาในการดําเนินกิจการไวเมื่อสิ้นระยะเวลาที่ กําหนดไวใ นสัญญา หางหนุ สว นจะตอ งเลิกกิจการ 3. ถาต้ังหางหุนสวนข้ึนโดยมีวัตถุประสงคจะทํากิจการอยางหนึ่งอยางใดแตอยาง เดยี วเม่อื กจิ การนน้ั สําเร็จแลว หา งหนุ สวนจะตอ งเลิกกิจการ 4. ในกรณีที่หางหุนสวนต้ังข้ึนโดยมิไดกําหนดระยะเวลาในการดําเนินกิจการไวถา ผูเปนหุนสวนคนใดคนหน่ึงบอกเลิกเม่ือส้ินรอบปในทางบัญชีของหางหุนสวน โดยบอกกลาว ลวงหนาไมนอยกวา 6 เดือนแลว หางหุนสวนจะตองเลิกกิจการตามคําบอกกลาวของผูเปน หนุ สว นนน้ั 5. ถาผูเปนหุนสวนคนใดคนตายหรือลมละลาย หรือตกเปนผูไรความสามารถหาง หนุ สว นจะตอ งเลกิ กิจการทนั ที 6. ถา ผูเปนหุนสวนคนใดคนหน่งึ รอ งขอเมื่อมีกรณีอยางใดอยางหน่ึงดังตอไปนี้ศาล อาจสั่งใหหางหนุ สวนสามญั เลกิ กจิ การก็ได 6.1 เมื่อผูเปนหุนสวนคนใดคนหนึ่งนอกจากผูฟองรองน้ันลวงละเมิดขอ สาระสําคัญท่ีกาํ หนดไวใ นสัญญาหนุ สวนโดยจงใจเลนิ เลอ อยางรายแรง 6.2 เมอ่ื การดําเนนิ กจิ การนน้ั มแี ตขาดทุนอยา งเดยี ว และไมหวงั จะกลบั ฟนตวั ไดอีก 6.3 เม่ือมีเหตอุ ่ืนใด ๆ ที่ทาํ ใหห า งหนุ สวนนนั้ เหลอื วสิ ยั ทจี่ ะดํารงคงอยตู อไปได นอกจากน้ี ประมวลกฎหมายแพง และพาณิชยไ ดก าํ หนดขอยกเวนและสาเหตเุ ฉพาะ บางประการเกยี่ วกบั การเลิกหางหุนสว นไวด งั น้ี 1. ในกรณีผูเปนหุนสวนคนใดคนหน่ึงลวงละเมิดขอสาระสําคัญในสัญญาตาม ขอ 6.1 หรอื ประกอบกจิ การประเภทเดยี วกับหา งหนุ สวนเปนการแขงขัน ไมวาจะเพ่ือประโยชน ตนหรือเพื่อประโยชนผูอื่น หรือเขาไปเปนหุนสวนไมจํากัดความรับผิดในหางหุนสวนอื่น ซ่ึง ประกอบกิจการประเภทเดียวกับหางหุนสวน โดยไมไดรับความยินยอมจากผูเปนหุนสวนอื่น ทั้งหมด และผูเปนหุนสวนเหลานั้นยื่นคํารองตอศาล ศาลอาจจะส่ังใหกําจัดผูเปนหุนสวนผูเปน ตนเหตุน้ันออกเสยี งจากหา งหุนสว นแทนการสัง่ ใหเลิกหางหุน สวนกไ็ ด 2. ในกรณีที่สัญญาหางหุนสวนกําหนดระยะเวลาในการดําเนินกิจการไว เมื่อสิ้น ระยะเวลาที่กําหนดแลว ถาผูเปนหุนสวนยังคงดําเนินธุรกิจตอไปตามปกติมิไดมีการชําระบัญชี 112

113 หรือชําระเงินกันใหเสร็จส้ินไปแลว ถือวาผูเปนหุนสวนทั้งหมดไดตกลงเปนหุนสวนกันตอไป โดยไมม กี ําหนดระยะเวลาเลกิ กจิ การ 3. ในกรณีที่ผูเปนหุนสวนบอกเลิกหางหุนสวนตามขอ 4 หรือเกิดกรณีใดกรณีหน่ึง แกผูเปนหุนสวนตามขอ 5 ถาเปนหุนสวนคนอื่น ๆ ท่ีเหลืออยูรับซื้อสวนของผูท่ีออกจากหาง หนุ สวนไป ถือวา หางหนุ สวนน้ันยังคงดําเนินกิจการอยตู อ ไปโดยไมตองเลิก 4. หา งหนุ สวนสามัญนิตบิ ุคคล นอกจากจะตอ งเลิกตามขอกาํ หนดท่ีกลา วขางตน แลวยงั ตอ งเลิกกนั เมื่อหางหุน สว นน้ันลมละลาย 5. การท่ีผูเปนหุนสวนท่ีจํากัดความรับผิดตามลมละลายหรือตกเปนผูไรความสามารถ หา งหุนสว นไมจ าํ เปนตองเลกิ กิจการ เวนแตจ ะไดกาํ หนดไวเปนอยา งอื่นในสัญญาหนุ สวน 5.1 ถาผูเปนหุนสวนท่ีจํากัดความรับผิดตาย ทายาทของผูนั้นยอมเขาเปน หุนสว นแทน ผูท ีต่ ายเวนแตจ ะไดก ําหนดไวเ ปนอยางอนื่ ในสัญญาหนุ สว น 5.2 ถาผูเปนหุนสวนที่จํากัดความรับผิดลมละลาย สวนของผูเปนหุนสวนน้ัน จะตองนาํ ออกขายเปนสินทรพั ยใ นกองลม ละลาย 6. การท่ีผูเปนหุนสวนท่ีไมจํากัดความรับผิดตาย ถาทายาทของผูเปนหุนสวนน้ันมี ความประสงคจ ะเขา เปนหุนสวนแทนท่ีผูต ายและผเู ปนหนุ สว นอ่ืน ๆ ยินยอม ถือวาหางหุนสวน น้นั ยังไมเ ลกิ กจิ การ สัญญาเลิกหา งหนุ สว น การเลิกหางหุนสวนของผูเปนหุนสวนจะตองทําสัญญาเลิกหางหุนสวนไวเปน หลักฐานโดยความยินยอมขอผูเปนหุนสวนทุกคน โดยมีสาระสําคัญในสัญญาการเลิกหาง หุนสวน ดังนี้ (พัชรินทร ไตรรัตนรุงเรอื ง, 2547, หนา 6-3) 1. ชอ่ื ของหา งหนุ สวนที่จะเลิก 2. สถานทแ่ี ละวันท่ีทีท่ าํ สญั ญาฉบบั นั้น 3. รายชื่อของผเู ปนหนุ สว นทุกคนทเี่ ขา รวมทาํ สัญญา 4. ขอแถลงแสดงความตกลงใหเลกิ หางหุนสว น 5. วนั เดอื น ป ทีไ่ ดตกลงใหหางหนุ สว นน้ีเลิก 6. ชอื่ ผูสอบบัญชีและคา ตอบแทนของผสู อบบญั ชี 7. ชอ่ื ผูชาํ ระบัญชีและคา ตอบแทนของผูชาํ ระบัญชี 113

114 8. ขอแถลงใหส ญั ญาทที่ ําขนึ้ มผี ลใชบ งั คบั ในวนั ท่ีทาํ สัญญา 9. รายช่ือและลายมือชอ่ื ของผเู ปน หนุ สว นทกุ คนที่เขา รว มทําสญั ญา 10. รายช่อื และลายมอื ชื่อของพยานทร่ี บั รองลายมอื ชือ่ ของบุคคลตามขอ 9 การจดทะเบยี นเลิกและชําระบัญชีของหา งหุน สว นจดทะเบยี น การจดทะเบียนเลิกและชําระบัญชีของหางหุนสวนจดทะเบียน แยกเปน 2 ขั้นตอน ดังนี้ (กรมพัฒนาธุรกจิ การคา, 2548) 1. ขน้ั ตอนการเลกิ และการขอจดทะเบียนเลกิ ดงั มรี ายละเอียดตอ ไปน้ี 1.1 การเลกิ หา งหนุ สว น แบงได 3 กรณี คือ 1.1.1 เลิกโดยขอสญั ญา มีเหตุใหเ ลิกกันดังนี้ 1.1.1.1 ถาสญั ญาไวม กี ําหนดกรณีใดเปนเหตทุ จี่ ะเลิกกัน เมือ่ มกี รณนี ั้น 1.1.1.2 ถา สญั ญาทาํ ไวเฉพาะกําหนดกาลใด เม่อื สนกําหนดกาลนนั้ 1.1.1.3 ถาสัญญาทําไวเฉพาะเพื่อทํากิจการอยางหนึ่งอยางใดแต อยางเดียว เมอื่ เสรจ็ กาลนั้น 1.1.2 เม่ือผูเปนหุนสวนคนใดคนหนึ่งบอกเลิก เมื่อส้ินรอบปในทางบัญชี เงินของหา งหุนสว นนั้น โดยตอ งบอกกลา ววา จะเลิกลวงหนา ไมนอ ยกวา 6 เดือน 1.1.3 เมื่อผูเปนหุนสวนไมจํากัดความรับผิดคนใดคนหนึ่งตาย หรือ ลมละลาย หรอื ตกเปนผไู รความสามารถ 1.1.4 หุน สวนลมละลาย ในการดําเนินการตามขอ 1.1 จะตองมีการแตงตั้งผูชําระบัญชี เพื่อชําระสะสางงาน ของหา งหุนสว น โดยใหหนุ สว นผูจัดการเปนผชู ําระบัญชีของหางหนุ สว น 1.2 ย่ืนขอจดทะเบียนเลิกหางหุนสวนตอนายทะเบียน เอกสารท่ีใชในการจด ทะเบียนเลกิ ประกอบดวย 1.2.1 คําขอ แบบ ลช.1 1.2.2 รายการจดทะเบียน แบบ ลช.2 1.2.3 เอกสารประกอบ 1.2.3.1 คําส่ังศาลใหเ ลิกหางหุนสวน (ในกรณที ี่ศาลมีคาํ สัง่ ใหเลกิ ) 114

115 1.2.3.2 สําเนาบัตรประจําตัวของผูชําระบัญชี ท่ีลงช่ือในคําขอจด ทะเบียน 1.2.3.3 สําเนาบัตรทนายความ หรือหลักฐานการเปนสมาชิก เนติบัณฑิตยสภาของผรู ับรองลายมือชอ่ื (ถา มี) 1.2.3.4 หนงั สือมอบอํานาจ (ถา มี) 1.3 ประกาศโฆษณาในหนังสอื พิมพแ หงทอ งที่ 2 คร้ังอยางนอ ย 1.4 สงคําบอกกลา วเปน จดหมายลงทะเบียนไปรษณียไ ปยังเจา หนี้ (ถาม)ี ข้ันตอนตามขอ 1.2 – 1.4 น้ี ผูชําระบัญชีตองดําเนินการภายใน 14 วัน นับแตวันที่ ตกลงเลกิ หา งหุน สวน 2. ขัน้ ตอนการชาํ ระบญั ชีและการขอจดทะเบียนเสรจ็ การชาํ ระบัญชี หลงั จากผูช ําระบญั ชีดําเนนิ การเลกิ หางตาม ขอ 1 เรียบรอยแลว หนาที่ท่ีผูชําระบัญชี ตอ งปฏบิ ตั ิตอ ไปมีดงั น้ี 2.1 จัดทํางบการเงิน ณ วันเลิกหางหุนสวน (วันที่ตกลงใหเลิก) และใหผูสอบ บัญชีตรวจสอบและรบั รอง 2.2 ชาํ ระสะสางทรพั ยสินหรือหนส้ี ินของหางหุนสวน 2.3 จัดทํารายงานการชําระบัญชี และนําไปย่ืนตอนายทะเบียนทุกระยะ 3 เดือน จนกวา จะชําระบญั ชีเสร็จสิ้น 2.4 เมื่อชําระบัญชีเสร็จสิ้นแลว ใหจัดประชุมผูเปนหุนสวนเพื่อพิจารณาอนุมัติ งบการเงินและการชําระบัญชีน้ัน 2.5 ยื่นขอจดทะเบียนเสร็จการชําระบัญชีตอนายทะเบียน ซ่ึงตองดําเนินการ ภายใน 14 วัน นับแตวนั ประชุมตามขอ 4 เอกสารท่ีใชใ นการจดทะเบยี นเสร็จการชาํ ระบัญชี ประกอบดว ย 1. คําขอ แบบ ลช.1 2. รายการจดทะเบียน แบบ ลช.5 3. เอกสารประกอบรายการ 3.1 แบบ ลช.3 3.2 แบบ ลช.6 4. เอกสารประกอบ 4.1 งบการเงนิ ณ วนั เลกิ หาง (วนั ที่ตกลงเลิกหา ง) 4.2 บัญชรี ายละเอยี ดสนิ ทรัพย และหนี้สนิ 115

116 4.3 แบบรบั รองการตรวจสอบบัญชีของกรมสรรพากร 4.4 สําเนาบตั รประจําตวั ของผชู ําระบัญชี ที่ลงช่ือในคาํ ขอจดทะเบยี น 4.5 สําเนาบัตรทนายความ หรือหลักฐานการเปนสมาชิกเนติบัณฑิตสภาของผู รับรองลายมือชอ่ื (ถาม)ี 4.6 หนังสือมอบอํานาจ (ถาม)ี สถานท่ีจดทะเบยี น 1. สํานักงานแหงใหญ ตั้งอยูในเขตกรุงเทพมหานคร สามารถยื่นจดทะเบียนไดที่ สํานักงานบริการจดทะเบียนธุรกิจ 1-7 และสวนจดทะเบียนธุรกิจกลาง ช้ัน 10 กรมพัฒนาธุรกิจ การคา ถนนนนทบุรี 1 จังหวดั นนทบรุ ี หรอื ทางอินเทอรเ น็ต เวบ็ ไซต www.dbd.go.th 2. สํานักงานแหงใหญ ต้ังอยูในเขตภูมิภาค สามารถยื่นจดทะเบียนไดท่ี สํานักงาน พฒั นาธรุ กจิ การคา จังหวดั นน้ั ๆ ยกเวนจังหวดั นนทบรุ ี ปทุมธานี และสมทุ รปราการ สามารถขอ จดทะเบยี นไดทางอนิ เทอรเนต็ เว็บไซต www.dbd.go.th ไดอีกทางหน่ึงดวย อตั ราคา ธรรมเนียม 1. คา ธรรมเนียมเลกิ หา งหนุ สว น 200 บาท 2. หนงั สือรับรอง ฉบบั ละ 60 บาท อํานาจและหนาท่ขี องผชู ําระบัญชี ผูชําระบัญชีมีอํานาจและหนาที่ตามที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและ พาณิชยด ังตอ ไปน้ี (ธารี หิรัญรศั ม,ี 2548, หนา 462) 1. แกตาง วาตางในนามของหางหุนสวนในอรรถคดีพิพาทอันเปนความแพงหรือ อาญาและทาํ ประนปี ระนอมยอมความ 2. ดําเนินกิจการของหางหุนสวนเพ่ือการชําระสะสางกิจการใหเสร็จไปดวยดี เชน ตดิ ตามเรยี กรอ งเอาสนิ ทรัพยคืนมาจากผไู มมีสิทธิทีจ่ ะยึดเอาไว เรยี กรองใหล กู หนช้ี าํ ระหนี้ เปน ตน 3. ขายสินทรพั ยข องหา งหุนสว น 4. ชําระคาธรรมเนียม คาภาระติดพัน และคาใชจายซ่ึงตองเสียโดยควรในการชําระ บัญชี เชน คาสอบบัญชี คาชําระบัญชี คาใชจายในการดําเนินคดี คาธรรมเนียมในการโอน สินทรพั ยกอ นชาํ ระหนีร้ ายอน่ื ๆ เปนตน 116

117 5. ถา เจา หนคี้ นใดมไิ ดทวงถามใหใชหน้ี ผูชําระบัญชีตองวางเงินเทาจํานวนหนี้นั้น ตอสํานักงานวางทรัพย 6. ถาขายสินทรัพยไดไมพอชําระหน้ีสินแมจะเรียกใหผูเปนหุนสวนสงใชเงินท่ียัง คางชําระแกหางหุนสวนก็ยังไมพอ ผูชําระบัญชีจะตองรองของตอศาลทันทีเพื่อใหออกคําสั่งวา หา งหนุ สวนลม ละลาย 7. ตองทํารายงานการชําระบัญชีย่ืนตอนายทะเบียนหุนสวนบริษัททุกรอบระยะ 3 เดือน วาไดจัดการชําระบัญชีไปอยางใดบางเพื่อแสดงใหเห็นความเปนไปของบัญชีท่ีชําระอยู น้ันโดยเปดเผยรายงานน้ันแกผูเปนสวนและเจาหนี้ทั้งหลายใหตรวจดูไดโดยไมตองเสีย คา ธรรมเนยี ม 8. ถาการชําระบัญชีไมเสร็จส้ินภายใน 1 ป ผูชําระบัญชีตองเรียกประชุมผูเปน หุนสวนในวันส้ินปทุกปนับแตเริ่มทําการชําระบัญชี และตองทํารายงานย่ืนตอที่ประชุมวาได จัดการชาํ ระบญั ชไี ปแลวเพียงใดโดยละเอียด 9. ถาผูชําระบัญชีไดจัดการชําระหน้ีและคาใชจายในการชําระบัญชีแลวมีเงินเหลือ เทา ใดกต็ องแจกจายใหแ กผ ูเ ปน หุน สวนตามสิทธขิ องแตละคน 10. เมื่อการชําระบัญชีเสร็จสิ้น ผูชําระบัญชีตองเรียกประชุมผูเปนหุนสวนเพ่ือเสนอ รายงานการชําระบัญชีแสดงวาการชําระบัญชีนั้นไดดําเนินไปอยางไร และไดจัดการสินทรัพย ของหางหนุ สวนไปประการใด เมื่อท่ีประชมุ ไดอนมุ ตั ริ ายงานนนั้ แลว ผูชาํ ระบัญชีตองย่ืนคําขอ จดทะเบียนเสร็จการชําระบัญชีตอนายทะเบียนหุนสวนบริษัทภายใน 14 วัน นับแตวันประชุม เสร็จการชําระบัญชี ผูชําระบัญชีจะตองสงมอบบรรดาสมุดและบัญชีรวมท้ังเอกสารท้ังหลายของ หางหนุ สวนไวแ กนายทะเบียน ซ่งึ จะเปน ผเู ก็บรักษาสมดุ และบญั ชรี วมทงั้ เอกสารเหลา นนั้ ไว 10 ป นบั แตวนั สิ้นสุดการชําระบญั ชี ผูมีสวนไดเ สียจะขอตรวจดไู ดโ ดยไมเสยี คาธรรมเนยี มใด ๆ การชําระบัญชขี องหางหุน สว น การชําระบัญชีใหผูเปนหุนสวนทั้งหมดจัดทําดวยกัน หรือใหบุคคลอ่ืนซึ่งผูเปน หุนสวนแตงต้ังขึ้น เรียกวา ผูชําระบัญชี เปนผูจัดทํา ซึ่งการแตงตั้งผูชําระบัญชีใหถือคะแนน เสียงขางมากของผูเปนหุนสวน ในการชําระบัญชีผูชําระบัญชีตองจัดทํารายละเอียดในการขาย สินทรัพย จายชําระหน้ีสิน และจายคืนทุนใหแกผูเปนหุนสวน ถาผูเปนหุนสวนบางคนมีทุนไม เพียงพอที่จะรับผลขาดทุนจากการขายสินทรัพย จะตองคืนเงินใหแกหางหุนสวน โดยผูชําระ 117

118 บัญชีตองแสดงการคํานวณจํานวนเงินท่ีผูเปนหุนสวนจะตองจายเพ่ิมประกอบในงบชําระบัญชี ดวย ในกรณที ี่ผูเปน หนุ สว นลงทุนดวยแรงงานจะขอคืนทุนเม่ือเลิกหางหุนสวนไมไดยกเวนแต จะไดมีการตกลงไวในสัญญาจัดตั้งหางหุนสวน ท้ังนี้หากมิไดระบุไวจะไดรับเฉพาะสวนแบง กําไรจากการชําระบัญชี และในกรณีท่ีมีสวนขาดทุนจากกการชําระบัญชีจะตองนําเงินสดมา ชดใชใหหางหุนสวน ท้ังน้ีประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 1062 ใหทําการชําระบัญชี โดยทาํ ตามลําดับดังนี้ (สุรศกั ด์ิ วาจาสิทธ,ิ์ และคนอน่ื ๆ, 2548, หนา 339) 1. ใหช ําระหน้ีท้ังหลายซึ่งคา งชําระแกบ คุ คลภายนอก 2. ใหชดใชเงินทดลองและคาใชจายซึ่งผูเปนหุนสวนไดออกของตนไปเพ่ือจัด การคาของหาง 3. ใหค นื ทนุ ทรพั ยซ งึ่ ผเู ปน หนุ สว นแตล ะคนไดลงเปน หนุ ถายังมีทรัพยเหลืออยูอีกเทาไร ก็ใหเฉลี่ยแจกเปนกําไรในระหวางผูเปนหุนสวน แต ถาสินทรัพยท่ีเหลืออยูไมพอจะคืนทุนแกหุนสวน สวนที่ขาดใหถือเปนผลขาดทุนนํามาเฉล่ียให ผเู ปนหนุ สวน สทิ ธิเรียกรองของเจาหนี้ หา งหนุ สวนมหี นสี้ นิ เกิดขน้ึ ทั้งจากภายใน และภายนอก โดยหน้ีภายใน ไดแ ก หนี้ท่ี เกิดจากหางหุนสวนไดใหผูเปนหุนสวนจายคาใชจาย หรือเงินทดรองจายเพื่อทางการคาแทน หางหุนสวน หรือหางหุนสวนไดกูเงินจากผูเปนหุนสวน สวนหน้ีภายนอกไดแก หนี้ที่เกิดจาก บุคคลภายนอกซึง่ มิใชผ ูเปน หนุ สว น เชน เจาหนี้ ตั๋วเงินจาย เปนตน ซง่ึ สทิ ธิเรยี กรองของเจาหน้ี ท่ีเกิดจากหนี้ภายนอกจะมีสิทธิไดรับการจายชําระกอนเจาหน้ีภายใน ในกรณีท่ีหางหุนสวนมี สินทรัพยไมพอที่จะจายชําระหนี้ใหกับเจาหนี้ภายนอก เจาหนี้ภายนอกมีสิทธิเรียกรองจาก สินทรัพยสวนตัวของผูเปนหุนสวนประเภทไมจํากัดความรับผิดได หลังจากน้ันถามีสินทรัพย เหลือจึงจา ยชาํ ระหนี้ใหก บั เจา หน้ภี ายใน ในกรณีเจาหน้ีภายในหรือผูเปนหุนสวนมีหน้ีสินลนพนตัว หรือลมละลาย เจาหนี้ สว นตวั ของผเู ปน หุนสว นจะมสี ทิ ธเิ รียกรอ งจากสินทรัพยของหางหุนสวนเฉพาะสวนของผูเปน หุนสวนเทานน้ั ในทางกลับกันถาเจาหน้ีภายในหรือผูเปนหุนสวนมีทุนติดลบหรือมียอดคงเหลือ บัญชีทุนดานเดบิตหางหุนสวนมีสิทธิเรียกรองใหผูเปนหุนสวนนําสินทรัพยสวนตัวมาชําระหน้ี ได แตหากผูเปนหุนสวนมีทุนติดลบ หรือมียอดคงเหลือบัญชีทุนดานเดบิตและมีหน้ีสินลนพน 118

119 ตวั ไมสามารถชาํ ระหนี้ได ทั้งเจาหน้ีสวนตัวและหางหุนสวนมีสิทธิเรียกรองเทากันในสินทรัพย สวนตัวของผูเปนหุนสวน ดังนั้นสิทธิเรียกรองในสินทรัพยจะถูกเฉลี่ยแบงไปตามอัตราสวน แหงหนี้ และหากเฉล่ียแลวผูเปนหุนสวนยังไมสามารถชดใชสวนขาดในบัญชีทุนที่มีในหาง หนุ สว นได ใหหา งหุนสวนเฉล่ียผลขาดทุนน้นั ใหผูเปน หุน สวนทเ่ี หลอื อยูตอ ไป ขัน้ ตอนการดําเนินการชาํ ระบัญชี เมื่อหางหุนสวนจะดําเนินการชําระบัญชี ตองทําการปดบัญชีรายไดและคาใชจาย เพ่อื คาํ นวณหากําไรขาดทุนต้ังแตวันตนปจนถึงวันเลิกหางหุนสวนและแบงไปใหผูเปนหุนสวน ตามอตั ราสว นแบงกําไรขาดทนุ แลวจงึ ดาํ เนนิ การชําระบัญชีดังน้ี 1. จําหนายสินทรัพยท้ังหมดของหางหุนสวนเปนเงินสด ถาราคาของสินทรัพยท่ี จาํ หนายไดไ มเ ทากับราคาตามบญั ชี ผลตา งทีเ่ กิดข้นึ ถือเปนผลกําไรหรือขาดทุนจากการจําหนาย สนิ ทรพั ย และแบงไปยังบัญชที ุนของผเู ปน หุนสวนตามอตั ราสว นแบง กาํ ไรขาดทุน 2. จา ยคาใชจายในการชาํ ระบัญชี 3. จายชําระหน้ีสินของหางหุนสวนซ่ึงตองชําระหน้ีภายนอกกอนแลวจึงชําระหน้ี ภายใน ตามลาํ ดับดังนี้ 3.1 จายชําระหนี้ภายนอกแกเ จาหนี้จนกวาจะหมด 3.2 จายชําระหนี้ภายในหรือเงินกูของผูเปนหุนสวน รวมท้ังคาใชจาย และ เงินทดรองจา ยไปกอนในทางการคา ของหางหุนสว น 4. จายเงินสดคืนทุนใหแกผูเปนหุนสวนตามยอดคงเหลือในบัญชีทุนของหุนสวน แตล ะคน ในการชําระบัญชีผูชําระบัญชีมีหนาที่ตองจัดทํางบชําระบัญชี (statement of partnership liquidation) เพอ่ื แสดงรายละเอยี ดของการจําหนายสนิ ทรพั ยและชาํ ระหน้ี 119

120 วธิ ีการชาํ ระบญั ชีและการจา ยคืนทนุ วิธีการชําระบัญชีและการจา ยคืนทุน มวี ิธปี ฏิบตั ิได 2 วิธี ดังน้ี 1. การชําระบัญชีและจายคืนทุนคร้ังเดียวภายหลังจากสินทรัพยท้ังหมดของหาง หุนสวนไดถูกจําหนายแลว (liquidation of a partnership after complete realization of assets) เม่ือหางหุนสวนขายสินทรัพยไดทั้งหมดในคราวเดียวก็จะทําการจายชําระหน้ี และจายคืนทุน ซึง่ แบง ได 2 ลกั ษณะ ดงั น้ี 1.1 บัญชีของผูเปนหุนสวนทุกคนมีเพียงพอท่ีจะรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย ซ่ึงผูเปนหุนสวนทุกคนไมตองนําสินทรัพยสวนตัวมาชวยชําระผลขาดทุนนั้น สามารถจําแนกไดด ังนี้ 1.1.1 การจําหนา ยสินทรพั ยออกไปแลวเกดิ กาํ ไรจากการจําหนายสนิ ทรพั ย ตัวอยางท่ี 4.1 ตอไปนเี้ ปน งบดลุ ของหางหนุ สว นอ่ิมอวบอวน หางหุน สวนอม่ิ อวบอว น งบดลุ ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สินทรัพย หน้สี นิ และสว นของผเู ปน หนุ สวน สนิ ทรพั ยห มุนเวียน หนสี้ ินหมนุ เวยี น เงินสด 40,000 - เจาหนี้ 40,000 ลกู หน้ี 20,000 ตั๋วเงินจาย 20,000 60,000 - 60,000 - หัก คา เผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ 4,000 16,000 - เงินกู - อ่มิ 280,000 - สินทรพั ยไมหมนุ เวยี น สว นของผูเปน หนุ สวน 400,000 - ทด่ี ิน 190,000 ทนุ – อิ่ม 120,000 อาคาร 160,000 ทุน – อวบ 100,000 หัก คาเส่อื มราคาสะสม 6,000 154,000 - ทุน - อว น 60,000 รวมสินทรัพย 400,000 - รวมหนี้สนิ และสว นของผเู ปน หนุ สว น 120

121 ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 40% 30% และ 30% ตามลําดับ ตอมาไดเลิกกิจการโดยขายสินทรัพยท้ังหมดในคราวเดียวไดเงิน 400,000 บาท มี คาใชจา ยในการเลกิ กิจการจาํ นวน 10,000 บาท ใหแ สดงงบชําระบญั ชใี นการเลิกหางหุนสวนและ บันทึกรายการในสมดุ รายวนั ท่ัวไป หางหุนสวน อม่ิ อวบอวน งบชาํ ระบัญชี ณ วนั ที่ 31 ธันวาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สินทรพั ย หนสี้ นิ สวนของผูเปน หุนสวน อตั ราสวนแบงกาํ ไรขาดทุน เงนิ สด อื่นๆ หนีส้ นิ เงนิ ก-ู อิ่ม ทนุ - อ่มิ ทุน-อวบ ทุน- อว น ยอดคงเหลอื กอ นการชําระบญั ชี ขายสนิ ทรพั ยแ ละแบงผลกาํ ไร 40% 30% 30% จา ยคาใชจ ายในการชาํ ระบัญชี 40,000 360,000 60,000 60,000 120,000 100,000 60,000 จายชาํ ระหนีส้ นิ (หน้ีภายนอก) 400,000 (360,000) - - 16,000 12,000 12,000 จา ยชาํ ระหนี้สิน(หนี้ภายใน) 440,000 60,000 60,000 136,000 112,000 72,000 จายคืนทุน (10,000) - - (4,000) (3,000) (3,000) 430,000 60,000 60,000 132,000 109,000 69,000 (60,000) (60,000) - - - - 370,000 60,000 132,000 109,000 69,000 (60,000) (60,000) - - - 310,000 132,000 109,000 69,000 (310,000) (132,000) (109,000) (69,000) หมายเหตุ : จากงบชําระบัญชีและงบยอยประกอบท่ีแสดงไวในเรื่องการเลิกหางหุนสวนน้ี จํานวนท่ีอยใู น ( ) ถือเปน ตัวหกั 121

122 การบนั ทกึ บัญชเี ปน ดงั น้ี สมดุ รายวนั ทว่ั ไป วนั ที่ รายการ เลขที่ เดบติ เครดิต 400,000 - บญั ชี 20,000 - 4,000 - 160,000 - 25x2 เงนิ สด 6,000 - 190,000 - 16,000 - ธ.ค. 31 คาเผ่อื หน้สี งสัยจะสูญ 4,000 - 12,000 - 3,000 - 12,000 - คา เส่ือมราคาสะสม - อาคาร 3,000 - ลูกหน้ี 10,000 - อาคาร 40,000 - ทด่ี ิน 20,000 - 60,000 - ทนุ - อ่ิม ทนุ - อวบ 60,000 - 60,000 - ทุน - อวน ขายสินทรพั ยท ง้ั หมดไดก าํ ไร ทนุ - อ่มิ ทนุ - อวบ ทุน - อวน เงินสด จา ยคาใชจ ายในการเลกิ กจิ การ เจา หน้ี ตัว๋ เงนิ จาย เงนิ สด จา ยชาํ ระหนภี้ ายนอก เงินกู - อ่มิ เงินสด จายชาํ ระหนภี้ ายใน 122

123 สมุดรายวนั ทวั่ ไป เดบิต เครดิต 310,000 - วนั ท่ี รายการ เลขที่ 132,000 - บญั ชี 109,000 - 69,000 - 25x2 ทุน - อมิ่ ธ.ค. 31 ทุน - อวบ ทนุ - อวน เงนิ สด จา ยเงินสดคืนทุนแกผเู ปน หนุ สวน 1.1.2 การจาํ หนายสินทรพั ยออกไปแลว เกดิ ขาดทุนจากการจาํ หนา ยสนิ ทรัพย ผลขาดทุนจากการจําหนายสินทรัพย ไมทําใหบัญชีทุนของผูเปนหุนสวนติดลบ หรือมียอด คงเหลอื ดานเดบติ ตัวอยางที่ 4.2 จากตัวอยางที่ 4.1 สมมติวากิจการขายสินทรัพยทั้งหมดในคราวเดียวไดเงิน 300,000 บาท ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหางหุนสวนและบันทึกรายการในสมุดรายวัน ทัว่ ไป 123

124 หา งหนุ สวน อมิ่ อวบอว น งบชาํ ระบัญชี ณ วนั ที่ 31 ธันวาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สนิ ทรัพย หนีส้ นิ สวนของผูเปนหนุ สว น อตั ราสวนแบง กําไรขาดทนุ เงินสด อื่นๆ หนี้สนิ เงนิ กู-อิ่ม ทนุ - อมิ่ ทุน-อวบ ทุน- อวน ยอดคงเหลอื กอ นการชําระบญั ชี ขายสนิ ทรัพยแ ละแบงผลขาดทุน 40% 30% 30% จา ยคา ใชจายในการชาํ ระบัญชี 40,000 360,000 60,000 60,000 120,000 100,000 60,000 จายชําระหนส้ี นิ (หน้ีภายนอก) 300,000 (360,000) - - (24,000) (18,000) (18,000) จายชาํ ระหนี้สิน(หน้ภี ายใน) 340,000 60,000 60,000 96,000 82,000 42,000 จา ยคืนทนุ (10,000) - - (4,000) (3,000) (3,000) 330,000 60,000 60,000 92,000 79,000 39,000 (60,000) (60,000) - - - - 270,000 60,000 92,000 79,000 39,000 (60,000) (60,000) - - - 210,000 92,000 79,000 39,000 (210,000) (92,000) (79,000) (39,000) 124

125 การบนั ทกึ บัญชเี ปนดังน้ี เดบติ เครดิต สมุดรายวันทวั่ ไป 300,000 - 20,000 - วันที่ รายการ เลขที่ 4,000 - 160,000 - บญั ชี 6,000 - 190,000 - 24,000 - 25x2 เงนิ สด 18,000 - 10,000 - ธ.ค. 31 คาเผื่อหนีส้ งสัยจะสญู 18,000 - 60,000 - 60,000 - คา เสื่อมราคาสะสม – อาคาร 4,000 - ทนุ - อิ่ม 3,000 - ทุน - อวบ 3,000 - ทนุ - อว น 40,000 - ลกู หน้ี 20,000 - อาคาร ทดี่ นิ 60,000 - ขายสินทรพั ยท ั้งหมดขาดทนุ ทุน - อิม่ ทุน - อวบ ทนุ - อวน เงินสด จายคา ใชจ ายในการเลิกกจิ การ เจาหนี้ ตวั๋ เงนิ จาย เงนิ สด จา ยชาํ ระหนภ้ี ายนอก เงินกู - อม่ิ เงนิ สด จา ยชาํ ระหนภี้ ายใน 125

126 สมุดรายวันทว่ั ไป วนั ท่ี รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 210,000 - บญั ชี 92,000 - 79,000 - 25x2 ทนุ - อิม่ 39,000 - ธ.ค. 31 ทนุ - อวบ ทนุ - อว น เงนิ สด จายเงนิ สดคืนทุนแกผ ูเปน หนุ สว น 1.2 บญั ชีของหุนสว นบางคนมีไมพอรบั ผลขาดทุนจากการจําหนายสินทรัพย ให ปฏบิ ตั ิ ดงั นี้ 1.2.1 หุนสวนที่มีทุนติดลบแตมีบัญชีเงินกูเพียงพอชดเชย หุนสวนมีทุน ติดลบและมีเงนิ ใหห างหนุ สวนกูเพยี งพอท่ีจะชดเชยทุนติดลบได ดงั นัน้ จงึ ใหโอนทนุ ทตี่ ดิ ลบมา หกั จากบัญชเี งนิ กกู อน ดงั ตวั อยางตอไปนี้ ตัวอยางที่ 4.3 ตอ ไปนี้เปน งบดลุ ของหางหุนสวนสามหนุม หา งหนุ สว นสามหนมุ งบดลุ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สินทรพั ย หน้สี ินและสวนของผเู ปนหนุ สว น เงนิ สด สนิ ทรพั ยอ น่ื 10,000 - หนสี้ ิน 360,000 - เจา หนี้ 150,000 - เงินกู - อุม 6,000 - สวนของผูเ ปนหุน สวน ทนุ – อุม 92,000 ทุน – อุน 72,000 ทนุ - อน 50,000 214,000 - รวมสินทรัพย 370,000 - รวมหนส้ี ินและสวนของผเู ปน หุนสว น 370,000 - 126

127 ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 5 : 3 : 2 ตามลําดับ ตอมาได เลิกกิจการโดยขายสินทรัพยท้ังหมดในคราวเดียวไดเงิน 180,000 บาท มีคาใชจายในการเลิก กิจการจํานวน 10,000 บาท ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหางหุนสวนและบันทึกรายการใน สมุดรายวันท่ัวไป หางหุน สวนสามหนมุ งบชาํ ระบญั ชี ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สนิ ทรพั ย หนีส้ ิน สวนของผเู ปนหนุ สว น อตั ราสวนแบง กาํ ไรขาดทนุ เงนิ สด อ่ืนๆ หนส้ี นิ เงนิ กู-อุม ทนุ - อมุ ทนุ - อนุ ทนุ - อน 5/10 3/10 2/10 ยอดคงเหลอื กอนการชาํ ระบญั ชี 10,000 360,000 150,000 6,000 92,000 72,000 50,000 ขายสินทรัพยแ ละแบงผลขาดทุน 180,000 (360,000) - - (90,000) (54,000) (36,000) 190,000 150,000 6,000 2,000 18,000 14,000 จายคาใชจายในการชาํ ระบญั ชี (10,000) - - (5,000) (3,000) (2,000) จายชําระหนส้ี ิน(หนี้ภายนอก) 180,000 150,000 6,000 (3,000) 15,000 12,000 (150,000) (150,000) - - - - ยอดคงเหลอื 30,000 6,000 (3,000) 15,000 12,000 โอนเงนิ กู – อุมไปชดเชยทุน -อมุ - (3,000) 3,000 - - 30,000 3,000 15,000 12,000 จายชาํ ระเงนิ กู - อุม (3,000) (3,000) -- 27,000 15,000 12,000 จา ยคืนทนุ (27,000) (15,000) (12,000) 127

128 การบนั ทึกบญั ชเี ปน ดังนี้ สมุดรายวันทว่ั ไป วนั ที่ รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 180,000 - บัญชี 90,000 - 360,000 - 54,000 - 25x2 เงินสด 36,000 - 10,000 - 150,000 - ธ.ค. 31 ทนุ - อมุ 5,000 - 3,000 - 3,000 - ทนุ - อนุ 2,000 - 3,000 - 27,000 - ทุน - อน 150,000 - สนิ ทรัพย 3,000 - ขายสนิ ทรัพยท งั้ หมดขาดทนุ 3,000 - ทุน - อมุ 15,000 - 12,000 - ทนุ - อนุ ทุน - อน เงินสด จายคาใชจ ายในการเลิกกจิ การ เจา หน้ี เงนิ สด จายชาํ ระหนภ้ี ายนอก เงนิ กู - อุม ทุน - อมุ โอนเงนิ กู – อุมไปชดเชย ทนุ – อุม ทต่ี ิดลบ เงนิ กู - อุม เงนิ สด จา ยชําระหนภี้ ายใน ทนุ - อนุ ทุน - อน เงินสด จายเงินสดคืนทุนแกผ ูเปน หนุ สว น 128

129 1.2.2 หุนสวนที่มีทุนติดลบมากกวาบัญชีเงินกู แตหุนสวนสามารถนําเงิน สดมาชําระสวนขาดไดหมด ในกรณีนี้ใหโอนทุนที่ติดลบมาหักจากบัญชีเงินกูกอนท่ีเหลือให นําเงินสดมาชาํ ระสว นท่ีขาด ตัวอยางที่ 4.4 จากตัวอยางท่ี 4.3 สมมติใหขายสินทรัพยทั้งหมดไดเงินสด 170,000 บาท และผู เปนหุนสวนหากมีทุนติดลบสามารถนําเงินสดสวนตัวมาชดเชยสวนขาดได ใหแสดงงบชําระ บัญชใี นการเลิกหา งหุน สวนและบันทึกรายการในสมุดรายวนั ท่วั ไป หางหุนสวนสามหนมุ งบชาํ ระบัญชี ณ วนั ท่ี 31 ธันวาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สินทรัพย หนส้ี ิน สวนของผเู ปนหนุ สว น อตั ราสวนแบงกาํ ไรขาดทุน เงินสด อื่นๆ หนี้สนิ เงนิ กู- อมุ ทนุ - อุม ทุน- อนุ ทนุ - อน ยอดคงเหลอื กอ นการชาํ ระบญั ชี ขายสินทรพั ยแ ละแบง ผลขาดทนุ 5/10 3/10 2/10 จายคา ใชจา ยในการชําระบญั ชี 10,000 360,000 150,000 6,000 92,000 72,000 50,000 จา ยชําระหนสี้ ิน(หนภ้ี ายนอก) 170,000 (360,000) - - (95,000) (57,000) (38,000) ยอดคงเหลอื โอนเงนิ กู – อมุ ไปชดเชยทนุ -อุม 180,000 150,000 6,000 (3,000) 15,000 12,000 ใหอมุ นาํ เงนิ สดสว นตัวมาจาย (10,000) - - (5,000) (3,000) (2,000) จา ยคืนทุน 170,000 150,000 6,000 (8,000) 12,000 10,000 (150,000) (150,000) - - - - 20,000 6,000 (8,000) 12,000 10,000 - (6,000) 6,000 - - 20,000 (2,000) 12,000 10,000 2,000 2,000 - - 22,000 12,000 10,000 (22,000) (12,000) (10,000) 129

130 การบนั ทึกบัญชีเปน ดังนี้ สมดุ รายวันทวั่ ไป วันที่ รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 170,000 - บัญชี 95,000 - 360,000 - 57,000 - 25x2 เงินสด 38,000 - 10,000 - 150,000 - ธ.ค. 31 ทุน - อุม 5,000 - 3,000 - 6,000 - ทนุ - อนุ 2,000 - 2,000 - 22,000 - ทนุ - อน 150,000 - สินทรัพย 6,000 - ขายสนิ ทรพั ยท ้งั หมดขาดทนุ 2,000 - ทุน - อุม 12,000 - 10,000 - ทนุ - อนุ ทุน - อน เงินสด จา ยคาใชจ า ยในการเลกิ กจิ การ เจา หนี้ เงินสด จา ยชาํ ระหนภี้ ายนอก เงนิ กู - อมุ ทุน - อมุ โอนเงนิ กู – อมุ ไปชดเชยทนุ – อุมทีต่ ดิ ลบ เงนิ สด ทนุ - อุม อุมนําเงินสดสว นตวั มาจา ยชดเชยทุนทต่ี ิดลบ ทุน - อุน ทุน - อน เงินสด จายเงนิ สดคืนทนุ แกผเู ปน หุนสว น 130

131 1.2.3 หุนสวนท่ีมีทุนติดลบแตไมมีทั้งบัญชีเงินกูและไมมีเงินสวนตัวมา ชําระในสวนที่ขาด กรณีนี้ผูเปนหุนสวนตกเปนบุคคลที่อยูในฐานะลมละลาย ใหโอนสวนท่ียัง ขาดอยูไ ปใหห นุ สว นคนอ่ืน โดยแบง ตามอัตราสวนแบงกาํ ไรขาดทนุ ตัวอยางที่ 4.5 จากตัวอยางที่ 4.4 สมมติใหขายสินทรัพยท้ังหมดไดเงินสด 170,000 บาท แตผู เปนหุนสวนไมสามารถจายเงินสดชดเชยทุนท่ีติดลบได ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหาง หุนสว นและบนั ทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทวั่ ไป หา งหุน สว นสามหนุม งบชาํ ระบญั ชี ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สินทรพั ย หนี้สิน สว นของผูเ ปน หนุ สว น เงินสด อ่นื ๆ หน้สี ิน เงินก-ู อมุ ทนุ - อมุ ทุน- อนุ ทนุ - อน อัตราสวนแบง กําไรขาดทุน 5/10 3/10 2/10 ยอดคงเหลือกอนการชาํ ระบญั ชี 10,000 360,000 150,000 6,000 92,000 72,000 50,000 ขายสนิ ทรพั ยแ ละแบง ผลขาดทุน 170,000 (360,000) - - (95,000) (57,000) (38,000) 180,000 150,000 6,000 (3,000) 15,000 12,000 จายคาใชจ า ยในการชําระบัญชี (10,000) - - (5,000) (3,000) (2,000) 170,000 150,000 6,000 (8,000) 12,000 10,000 จายชําระหน้ีสิน(หนภ้ี ายนอก) (150,000) (150,000) - - - - ยอดคงเหลือ 20,000 6,000 (8,000) 12,000 10,000 โอนเงินกู – อมุ ไปชดเชยทุน -อมุ - (6,000) 6,000 - - 20,000 (2,000) 12,000 10,000 เฉล่ยี ทนุ ติดลบใหห นุ สว นทเ่ี หลือ - 2,000 (1,200) (800) 20,000 10,800 9,200 จา ยคนื ทนุ (20,000) (10,800) (9,200) 131

132 การบันทกึ บัญชเี ปนดังนี้ สมดุ รายวันทวั่ ไป วันท่ี รายการ เลขท่ี เดบิต เครดิต 170,000 - บญั ชี 95,000 - 360,000 - 57,000 - 25x2 เงนิ สด 38,000 - 10,000 - 150,000 - ธ.ค. 31 ทนุ - อมุ 5,000 - 3,000 - 6,000 - ทุน - อุน 2,000 - 2,000 - 20,000 - ทุน - อน 150,000 - สนิ ทรัพย 6,000 - ขายสนิ ทรัพยท ้งั หมดขาดทนุ 1,200 - 800 - ทุน - อมุ 10,800 - ทนุ - อนุ 9,200 - ทนุ - อน เงินสด จา ยคา ใชจ ายในการเลิกกจิ การ เจาหนี้ เงินสด จา ยชาํ ระหนภ้ี ายนอก เงนิ กู - อุม ทนุ - อุม โอนเงินกู – อุมไปชดเชยทนุ – อมุ ทตี่ ิดลบ ทนุ - อนุ ทนุ - อน ทนุ - อมุ อมุ นาํ เงนิ สดสว นตวั มาจายชดเชยทุนทต่ี ดิ ลบ ทนุ - อนุ ทนุ - อน เงนิ สด จายเงินสดคืนทนุ แกผเู ปนหนุ สว น 132

133 2. การชําระบัญชีและจายคืนทุนเปนงวด ๆ กอนสินทรัพยของหางหุนสวนจะ จําหนายไดหมด (liquidation of a partnership by installment ) เมื่อหางหุนสวนตองจําหนาย สินทรัพยหลายคร้ัง การจายคืนทุนจะปฏิบัติเชนเดียวกับการจายคืนทุนคร้ังเดียว โดยเม่ือ จําหนายสินทัพยแตละคร้ังตองจายชําระหน้ีภายนอกใหหมดกอน หากมีเงินเหลือจึงสมมติวา สินทรัพยท่ีเหลืออยูจําหนายไมได ใหถือเปนผลขาดทุนท่ีจะเฉลี่ยใหกับผูเปนหุนสวนโดยแบง ตามอัตราสวนแบงกําไรขาดทุน ท้ังน้ีการจายคืนทุนแตละครั้งตองแสดงงบประกอบการจายคืน ทุนใหแกผูเปนหุนสวนที่มียอดทุนเปนบวก หรือมียอดบัญชีทุนดานเครดิต ซ่ึงจําแนกไดหลาย ลักษณะดงั น้ี 2.1 บัญชีของผูเปนหุนสวนทุกคนมีเพียงพอท่ีจะรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย ซ่ึงผูเปนหุนสวนทุกคนไมตองนําสินทรัพยสวนตัวมาจายชําระผลขาดทุนน้ัน และผู เปนหุนสวนไมมีเงินใหหางหุนสวนกู (ไมมีหนี้ภายใน) การทํางบชําระบัญชีในกรณีการจายคืน ทุนเปนงวด ๆ ตัวอยางท่ี 4.6 ตอไปนีเ้ ปนงบดลุ ของหางหนุ สวนโอบเอ้อื อารี หางหุนสว นโอบเอื้ออารี งบดลุ ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สนิ ทรพั ย หนี้สนิ และสวนของผูเปน หุนสว น เงินสด สินทรพั ยอน่ื 10,000 - หนี้สิน รวมสินทรพั ย 340,000 - เจา หน้ี 140,000 - สว นของผูเปน หนุ สว น ทุน - โอบ 90,000 ทนุ - เออ้ื 70,000 ทนุ - อารี 50,000 210,000 - 350,000 - รวมหน้ีสนิ และสวนของผเู ปน หนุ สว น 350,000 - 133

134 ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 5 : 3 : 2 ตอมาไดเลิกกิจการมี คาใชจายในการชําระบัญชีและเลิกกิจการ 10,000 บาท โดยขายสินทรัพยเปนงวด ๆ ในระหวาง ป 25x2 ดงั นี้ คร้งั ท่ี 1 วนั ที่ 1 มกราคม จาํ หนา ยสนิ ทรพั ยราคา 70,000 บาท ไดเงิน 50,000 บาท ครัง้ ที่ 2 วนั ท่ี 1 มนี าคม จําหนา ยสินทรัพยราคา 50,000 บาท ไดเ งนิ 40,000 บาท ครง้ั ท่ี 3 วันที่ 1 กนั ยายน จําหนายสินทรัพยร าคา 90,000 บาท ไดเงิน 100,000 บาท คร้ังสดุ ทา ย วนั ท่ี 1 ธันวาคม จาํ หนายสนิ ทรพั ยท เ่ี หลือทั้งหมด ไดเ งนิ 120,000 บาท ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหางหนุ สว นและบนั ทึกรายการในสมุดรายวันทั่วไป 134

135 หางหนุ สวนสามสวย งบชาํ ระบญั ชี ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สินทรัพย หนี้สิน สว นของผเู ปน หุนสว น เงนิ สด อื่นๆ หนีส้ นิ ทนุ - โอบ ทุน- เอ้อื ทนุ - อารี อัตราสว นแบงกําไรขาดทนุ 5/10 3/10 2/10 ยอดคงเหลอื กอ นการชําระบัญชี 10,000 340,000 140,000 90,000 70,000 50,000 1 ม.ค. จําหนา ยสินทรัพยและแบงผลขาดทนุ 50,000 (70,000) - (10,000) (6,000) (4,000) 60,000 270,000 140,000 80,000 64,000 46,000 จายคา ใชจ ายในการชําระบญั ชี (10,000) - - (5,000) (3,000) (2,000) 50,000 270,000 140,000 75,000 61,000 44,000 จา ยชาํ ระหนีส้ นิ (หนีภ้ ายนอก) (50,000) - (50,000) - - - ยอดคงเหลือ - 270,000 90,000 75,000 61,000 44,000 1 ม.ี ค. จาํ หนายสนิ ทรพั ยแ ละแบงผลขาดทุน 40,000 (50,000) - (5000) (3,000) (2,000) 40,000 220,000 90,000 70,000 58,000 42,000 จายชําระหน้สี ิน (หนี้ภายนอก) (40,000) - (40,000) - -- 1 ก.ย. จาํ หนายสนิ ทรพั ยแ ละแบงผลกําไร - 220,000 50,000 70,000 58,000 42,000 15,000 9,000 6,000 120,000 (90,000) - 120,000 130,000 50,000 85,000 67,000 48,000 จายชาํ ระหนส้ี นิ (หนภี้ ายนอก) (50,000) - (50,000) - - - 70,000 130,000 85,000 67,000 48,000 จายคืนทุน (งบประกอบการจา ยคนื ทุนคร้ังที่ 1) (70,000) - (20,000) (28,000) (22,000) 1 ธ.ค. จาํ หนา ยสนิ ทรัพยแ ละแบง ผลขาดทนุ - 130,000 65,000 39,000 26,000 (2,500) (1,500) (1,000) 125,000 (130,000) 125,000 62,500 37,500 25,000 จา ยคนื ทุน (125,000) (62,500) (37,500) (25,000) 135

136 หางหุนสว นโอบเออ้ื อารี งบประกอบการจา ยคืนทนุ คร้งั ที่ 1 ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สวนของผเู ปน หนุ สวน ทนุ - โอบ ทุน- เออื้ ทนุ - อารี อตั ราสวนแบงกาํ ไรขาดทนุ 5/10 3/10 2/10 ยอดคงเหลือกอ นการชาํ ระบญั ชี 85,000 67,000 48,000 สมมติวาสินทรัพยทเ่ี หลอื ขายไมไ ดข าดทุน 130,000 บาท (65,000) (39,000) (26,000) 20,000 28,000 22,000 การบันทกึ บญั ชเี ปนดงั น้ี สมุดรายวันทว่ั ไป วันท่ี รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ 70,000 - บญั ชี 50,000 - 10,000 - 10,000 - 25x2 เงินสด 6,000 - 4,000 - ม.ค. 1 ทุน - โอบ 5,000 - ทนุ - เออ้ื 3,000 - 2,000 - ทนุ - อารี สินทรพั ย ขายสินทรัพยข าดทุน ทุน - โอบ ทุน - เออื้ ทนุ - อารี เงินสด จายคาใชจ า ยในการชาํ ระบญั ชี 136

137 สมดุ รายวนั ทวั่ ไป วันท่ี รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 50,000 - 50,000 - บัญชี 40,000 - 50,000 - 25x2 เจาหนี้ 5,000 - 40,000 - 3,000 - 90,000 - ม.ค. 1 เงินสด 2,000 - 15,000 - 9,000 - จา ยชําระหนภี้ ายนอก 40,000 - 6,000 - 50,000 - ม.ี ค. 1 เงนิ สด 120,000 - 70,000 - ทนุ - โอบ 50,000 - ทุน - เอื้อ 20,000 - 28,000 - ทุน - อารี 22,000 - สินทรพั ย ขายสนิ ทรัพยข าดทนุ เจาหน้ี เงินสด จา ยชาํ ระหนภี้ ายนอก ก.ย. 1 เงนิ สด สินทรัพย ทนุ - โอบ ทนุ - เออื้ ทนุ - อารี ขายสนิ ทรพั ยม กี ําไร เจาหนี้ เงินสด จา ยชาํ ระหนภ้ี ายนอก ทนุ - โอบ ทนุ - เอ้อื ทนุ - อารี เงนิ สด จายคนื ทนุ ครั้งที่ 1 137

138 สมุดรายวนั ทวั่ ไป วันท่ี รายการ เลขที่ เดบิต เครดติ 130,000 - บัญชี 125,000 - 125,000 - 2,500 - 25x2 เงนิ สด 1,500 - 1,000 - ธ.ค. 1 ทุน - โอบ 62,500 - ทนุ - เออ้ื 37,500 - 25,000 - ทุน - อารี สินทรัพย ขายสนิ ทรัพยข าดทนุ ทุน - โอบ ทนุ - เออ้ื ทนุ - อารี เงนิ สด จา ยคืนทนุ 2.2 บัญชีทุนของหุนสวนบางคนมีไมพอรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย ใหปฏิบัติเชนเดียวกับการชําระบัญชีและจายคืนทุนคร้ังเดียวภายหลังจากสินทรัพย ท้ังหมดของหางหนุ สว นไดถ กู จาํ หนายแลว โดยพิจารณาวา ผูเปน หนุ สวนมเี งนิ ใหห างหนุ สว นกู หรือไม ถามีใหนําโอนบัญชเี งนิ กูมาชดเชยบญั ชที ุน แตถาไมม ใี หผเู ปน หนุ สวนท่มี ีบัญชีทุนติดลบ หรือมียอดบัญชีทุนอยูดานเครดิต นําเงินสดมาชดเชยใหหางหุนสวน และหากไมสามารถชําระ ไดใ หเฉลย่ี ผลขาดทุนไปยงั หุนสว นท่ีเหลือตอไป ซ่ึงจาํ แนกไดดังน้ี 2.2.1 บัญชีทุนของหุนสวนบางคนมีไมพอรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย และไมมีบัญชีเงินกูในหางหุนสวน ดังนั้นในการทํางบชําระบัญชีจึงตองเฉล่ียผล ขาดทนุ ไปใหผูเปนหุนสว นท่เี หลอื ดังตัวอยางตอ ไปนี้ 138

139 ตวั อยา งท่ี 4.7 ตอไปนีเ้ ปนงบดลุ ของหางหนุ สว นสามอา หางหนุ สว นสามอา งบดลุ ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สนิ ทรพั ย หนสี้ นิ และสวนของผเู ปนหนุ สว น เงนิ สด สินทรพั ยอ ื่น 10,000 - หนีส้ ิน รวมสินทรพั ย 340,000 - เจาหน้ี 140,000 - สว นของผูเปนหนุ สว น ทุน - อารมุ 73,000 ทุน - อานน 72,000 ทนุ - อาลัย 65,000 210,000 - 350,000 - รวมหน้สี ินและสวนของผูเปนหนุ สว น 350,000 - ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 3 : 3 : 4 ตอมาไดเลิกกิจการ โดยขายสินทรพั ยเปน งวด ๆ ในระหวางป 25x2 ดงั น้ี ครัง้ ที่ 1 วนั ท่ี 1 มกราคม จําหนายสนิ ทรพั ยราคา 200,000 บาท ไดเ งนิ 150,000 บาท ครั้งที่ 2 วนั ที่ 18 มนี าคม จาํ หนา ยสนิ ทรัพยราคา 80,000 บาท ไดเงิน 40,000 บาท คร้งั ที่ 3 วนั ที่ 1 กนั ยายน จําหนายสนิ ทรพั ยท ีเ่ หลอื ทง้ั หมด ไดเงนิ 100,000 บาท ใหแสดงงบชําระบัญชีในการเลิกหางหุน สวนและบันทกึ รายการในสมุดรายวันทว่ั ไป 139

140 หา งหนุ สวนสามอา งบชาํ ระบัญชี ณ วันที่ 1 กันยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สนิ ทรพั ย หนสี้ นิ สว นของผูเปนหนุ สวน เงนิ สด อื่นๆ หนส้ี นิ ทนุ - อารุม ทุน- อานน ทนุ - อาลัย อตั ราสวนแบงกาํ ไรขาดทุน 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลือกอ นการชําระบญั ชี 10,000 340,000 140,000 73,000 72,000 65,000 1 ม.ค. จาํ หนา ยสนิ ทรัพยแ ละแบง ผลขาดทนุ 150,000 (200,000) - (15,000) (15,000) (20,000) 160,000 140,000 140,000 58,000 57,000 45,000 จา ยชาํ ระหน้สี นิ (หนภี้ ายนอก) (140,000) - (140,000) - - - ยอดคงเหลอื 20,000 140,000 58,000 57,000 45,000 จา ยคนื ทนุ (งบประกอบการจายคืนทุนคร้งั ที่ 1) (20,000) - (10,500) (9,500) - - 140,000 47,500 47,500 45,000 18 ม.ี ค. จําหนา ยสนิ ทรพั ยแ ละแบง ผลขาดทนุ 40,000 (80,000) (12,000) (12,000) (16,000) 40,000 60,000 35,500 35,500 29,000 จายคนื ทนุ (งบประกอบการจา ยคืนทนุ ครง้ั ท่ี 2) (40,000) - (17,500) (17,500) (5,000) - 60,000 18,000 18,000 24,000 1 ก.ย. จําหนายสนิ ทรพั ยแ ละแบงผลกําไร 40,000 (60,000) (6,000) (6,000) (8,000) 40,000 12,000 12,000 16,000 จายคนื ทุน (40,000) (12,000) (12,000) (16,000) 140

141 หางหนุ สว นสามอา งบประกอบการจายคืนทนุ คร้งั ท่ี 1 ณ วนั ที่ 1 กนั ยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สว นของผูเ ปนหนุ สวน ทนุ - อารุม ทุน- อานน ทุน- อาลยั อัตราสว นแบงกาํ ไรขาดทุน 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลือกอ นการชําระบญั ชี 58,000 57,000 45,000 สมมตวิ าสนิ ทรัพยที่เหลอื ขายไมไ ดข าดทนุ 140,000 บาท (42,000) (42,000) (56,000) 16,000 15,000 (11,000) เฉลย่ี ผลขาดทนุ ของอาลยั ไปใหผ ูเ ปน หุนสวนท่เี หลือ (5,500) (5,500) 11,000 จายคืนทุน ครง้ั ที่ 1 10,500 9,500 - หางหุน สว นสามอา งบประกอบการจา ยคืนทุนครงั้ ท่ี 2 ณ วนั ที่ 1 กันยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สวนของผูเ ปนหุน สว น ทุน- อารมุ ทุน- อานน ทุน- อาลัย อัตราสวนแบงกําไรขาดทุน 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลือกอนการชาํ ระบัญชี 35,500 35,500 29,000 สมมตวิ าสนิ ทรพั ยทเ่ี หลือขายไมไ ดข าดทนุ 60,000 บาท (18,000) (18,000) (24,000) จา ยคนื ทุน ครงั้ ที่ 2 17,500 17,500 5,000 141

142 การบันทกึ บญั ชเี ปน ดงั นี้ สมุดรายวันทว่ั ไป วนั ที่ รายการ เลขท่ี เดบิต เครดติ บญั ชี 150,000 - 200,000 - 15,000 - 140,000 - 25x2 เงินสด 15,000 - 20,000 - 20,000 - ม.ค. 1 ทนุ - อารมุ 80,000 - 140,000 - 40,000 - ทุน - อานน 10,500 - ทนุ - อาลัย 9,500 - สนิ ทรัพย 40,000 - 12,000 - ขายสนิ ทรพั ยข าดทุน 12,000 - 16,000 - เจา หนี้ 17,500 - เงนิ สด 17,500 - 5,000 - จายชําระหนี้ ทนุ - อารุม ทนุ – อานน เงินสด จา ยคนื ทนุ ครั้งที่ 1 มี.ค. 18 เงนิ สด ทนุ - อารมุ ทนุ - อานน ทนุ - อาลยั สินทรัพย ขายสินทรัพยข าดทนุ ทนุ - อารุม ทุน – อานน ทุน - อาลยั เงนิ สด จายคืนทนุ ครัง้ ท่ี 2 142

143 สมุดรายวันทว่ั ไป เดบิต เครดิต 60,000 - วันที่ รายการ เลขท่ี 40,000 - 40,000 - บญั ชี 6,000 - 6,000 - 25x2 เงินสด 8,000 - ก.ย. 1 ทุน - อารมุ 12,000 - ทนุ - อานน 12,000 - ทนุ - อาลยั 16,000 - สนิ ทรพั ย ขายสินทรพั ยข าดทนุ ทุน - อารมุ ทนุ – อานน ทนุ - อาลยั เงินสด จา ยคนื ทนุ คร้งั สดุ ทา ย 2.2.2 บัญชีทุนของหุนสวนบางคนมีไมพอรับผลขาดทุนจากการจําหนาย สินทรัพย แตมีบัญชีเงินกูในหางหุนสวน ดังนั้นในการทํางบชําระบัญชีจึงตองโอนบัญชีเงินกู ของผเู ปน หุนสวนมาชดเชยผลขาดทนุ กอนที่จะเฉลี่ยผลขาดทนุ ไปใหผ เู ปน หนุ สวนทีเ่ หลอื 143

144 ตัวอยางท่ี 4.8 จากตัวอยางที่ 4.7 สมมติใหอาลัยมีบัญชีเงินกูในหางหุนสวน ตอไปน้ีเปนงบดุล ของหา งหนุ สว นสามอา หา งหนุ สวนสามอา งบดลุ ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 25x2 (หนว ย:บาท) สนิ ทรัพย หน้ีสินและสว นของผูเปนหนุ สวน เงนิ สด สนิ ทรพั ยอ ืน่ 10,000 - หนส้ี ิน รวมสนิ ทรัพย 340,000 - เจา หนี้ 140,000 เงินกู - อาลัย 10,000 150,000 - สวนของผเู ปนหนุ สว น ทนุ - อารมุ 73,000 ทนุ - อานน 72,000 ทุน - อาลัย 55,000 200,000 - 350,000 - รวมหน้ีสนิ และสว นของผูเปนหุน สวน 350,000 - ผูเปนหุนสวนตกลงแบงกําไรขาดทุนกันในอัตราสวน 3 : 3 : 4 ตอมาไดเลิกกิจการ โดยขายสินทรัพยเ ปนงวด ๆ ในระหวางป 25x2 ดังนี้ คร้งั ที่ 1 วนั ที่ 1 มกราคม จาํ หนายสินทรพั ยร าคา 200,000 บาท ไดเงิน 150,000 บาท คร้งั ท่ี 2 วนั ท่ี 18 มีนาคม จําหนายสินทรพั ยร าคา 80,000 บาท ไดเ งนิ 40,000 บาท คร้ังที่ 3 วนั ท่ี 1 กนั ยายน จําหนา ยสินทรพั ยท เ่ี หลอื ทั้งหมด ไดเ งนิ 40,000 บาท ใหแสดงงบชาํ ระบัญชีในการเลกิ หางหนุ สวนและบันทกึ รายการในสมุดรายวันทว่ั ไป 144

145 หา งหุนสว นสามอา งบชาํ ระบัญชี ณ วันท่ี 1 กนั ยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สนิ ทรพั ย หนีส้ นิ สวนของผเู ปน หุน สวน เงนิ สด อื่นๆ หน้ีสนิ เงนิ กูอาลัย ทนุ -อารุม ทนุ -อานน ทุน- อาลยั อัตราสว นแบงกําไรขาดทนุ 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลอื กอนการชาํ ระบญั ชี 10,000 340,000 140,000 10,000 73,000 72,000 55,000 1 ม.ค.จําหนา ยสินทรพั ยแ ละแบง ผลขาดทุน 150,000 (200,000) - - (15,000) (15,000) (20,000) 160,000 140,000 140,000 10,000 58,000 57,000 35,000 จายชําระหน้สี นิ (หนภี้ ายนอก) (140,000) - (140,000) - - - - ยอดคงเหลือ 20,000 140,000 10,000 58,000 57,000 35,000 จายคืนทนุ (งบประกอบการจายคนื ทุนครั้งที่ 1) (20,000) - - (10,500) (9,500) - - 140,000 10,000 47,500 47,500 35,000 18 ม.ี ค. จําหนายสนิ ทรพั ยและแบง ผลขาดทนุ 40,000 (80,000) - (12,000) (12,000) (16,000) 40,000 60,000 10,000 35,500 35,500 19,000 จายคืนทุน (งบประกอบการจา ยคนื ทุนคร้ังที่ 2) (40,000) - (5,000) (17,500) (17,500) - - 60,000 5,000 18,000 18,000 19,000 1 ก.ย. จาํ หนา ยสนิ ทรัพยและแบงผลกําไร 40,000 (60,000) - (6,000) (6,000) (8,000) 40,000 5,000 12,000 12,000 11,000 จายชาํ ระเงินกู - อาลัย (5,000) (5,000) - - - 35,000 12,000 12,000 11,000 จา ยคนื ทนุ (35,000) (12,000) (12,000) (11,000) 145

146 หา งหนุ สว นสามอา งบประกอบการจายคืนทุนครงั้ ท่ี 1 ณ วันท่ี 1 กนั ยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สว นของผเู ปน หนุ สว น เงินกู-อาลยั ทนุ - อารุม ทุน- อานน ทุน- อาลัย อตั ราสวนแบง กําไรขาดทนุ 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลือกอ นการชําระบัญชี 10,000 58,000 57,000 35,000 โอนเงินกู-อาลยั ไปบญั ชีทนุ -อาลยั (10,000) - - 10,000 ยอดคงเหลอื กอนการชาํ ระบญั ชี 58,000 57,000 45,000 สมมติวาสนิ ทรพั ยทเี่ หลือขายไมไ ดข าดทุน 140,000 บาท (42,000) (42,000) (56,000) 16,000 15,000 (11,000) เฉลีย่ ผลขาดทุนของอาลัยไปใหผ ูเปนหุน สว นทเ่ี หลอื (5,500) (5,500) 11,000 จา ยคนื ทนุ ครัง้ ท่ี 1 10,500 9,500 - หางหุน สวนสามอา งบประกอบการจายคนื ทุนคร้ังที่ 2 ณ วันที่ 1 กันยายน 25x2 (หนว ย:บาท) รายการ สว นของผูเ ปนหนุ สว น เงินกู-อาลัย ทนุ - อารมุ ทนุ - อานน ทุน- อาลัย อตั ราสวนแบง กําไรขาดทุน 3/10 3/10 4/10 ยอดคงเหลอื กอ นการชําระบัญชี 10,000 35,500 35,500 19,000 (10,000) 10,000 ยอดคงเหลือกอ นการชาํ ระบัญชี 35,500 35,500 29,000 สมมติวาสินทรพั ยทีเ่ หลอื ขายไมไ ดข าดทนุ 60,000 บาท (18,000) (18,000) (24,000) จายคืนทุน ครั้งท่ี 2 17,500 17,500 5,000 146

147 จากงบจายคืนทุนคร้ังที่ 2 ทุน - อาลัยไดรับคืน 5,000 บาท แตเนื่องจากสิทธิที่ไดรับ คืนทุน มีสวนหนึ่งมาจากเงินกู - อาลัย ดังน้ันในการจายคืนทุนจึงตองนําไปจายชําระหน้ี คือ เงนิ กู กอ น ถา มเี งินเหลือจงึ จะนํามาจา ยคืนทุนได การบันทกึ บญั ชเี ปนดงั นี้ เดบติ เครดติ สมดุ รายวนั ทวั่ ไป 150,000 - 200,000 - วันท่ี รายการ เลขท่ี 15,000 - 140,000 - บัญชี 15,000 - 20,000 - 20,000 - 25x2 เงินสด 80,000 - ม.ค. 1 ทุน - อารุม 140,000 - ทุน - อานน 10,500 - ทนุ - อาลัย 9,500 - สนิ ทรพั ย 40,000 - ขายสินทรพั ยข าดทนุ 12,000 - เจาหน้ี 12,000 - 16,000 - เงนิ สด จา ยชําระหนี้ ทนุ - อารมุ ทุน - อานน เงนิ สด จายคืนทนุ ครง้ั ท่ี 1 ม.ี ค. 18 เงนิ สด ทนุ - อารมุ ทนุ - อานน ทนุ - อาลยั สนิ ทรพั ย ขายสินทรัพยข าดทนุ 147

148 สมดุ รายวันทว่ั ไป วนั ท่ี รายการ เลขที่ เดบติ เครดติ 40,000 - บญั ชี 17,500 - 17,500 - 60,000 - 25x2 ทุน - อารุม 5,000 - 5,000 - 35,000 - มี.ค. 18 ทนุ – อานน 40,000 - 6,000 - เงนิ กู - อาลยั 6,000 - 8,000 - เงินสด 5,000 - จายคนื ทนุ คร้ังท่ี 2 12,000 - ก.ย. 1 เงินสด 12,000 - 11,000 - ทนุ - อารมุ ทุน - อานน ทนุ - อาลยั สนิ ทรพั ย ขายสนิ ทรพั ยข าดทนุ ทนุ - อาลยั เงินสด จา ยชําระเงนิ กู - อาลยั ทนุ - อารมุ ทนุ – อานน ทุน - อาลยั เงนิ สด จายคนื ทนุ คร้ังสดุ ทาย 148

149 สรปุ การเลิกหางหุนสวน เปนการเลิกการประกอบการคาโดยสิ้นเชิงโดยการจําหนาย สินทรัพยท่มี อี ยทู ้ังหมดเพือ่ นาํ เงินไปชําระหนี้สินและจายคืนทุนใหแกผูเปนหุนสวนตอไป และ ตองทํางบชําระบัญชี ซึ่งจัดทําโดยผูชําระบัญชีที่แตงตั้งข้ึนจากผูเปนหุนสวนในการเลิกกิจการ เพ่ือใหถูกตองตามกฎหมาย การชําระบัญชี เปนขั้นตอนของการเลิกหางหุนสวน มี 2 วิธี คือ การชําระบัญชีและจายคืนทุนครั้งเดียวภายหลังจากสินทรัพยทั้งหมดของหางหุนสวนไดถูก จําหนายแลว และการชําระบัญชีและจายคืนทุนเปนงวด ๆ กอนสินทรัพยของหางหุนสวนจะ จําหนายไดหมด ซึ่งมีข้ันตอน 4 ขั้นตอนในการชําระบัญชี ไดแก จําหนายสินทรัพยทั้งหมดของ หางหุนสวน และแบงผลกําไรขาดทุนจากการจําหนายสินทรัพยไปยังบัญชีทุนของผูเปน หุนสวน จายคาใชจายในการชําระบัญชี จายชําระหน้ีสินของหางหุนสวนซึ่งตองชําระหน้ี ภายนอกกอ นแลวจงึ ชาํ ระหนี้ภายใน และจายเงนิ สดคืนทนุ ใหแ กผูเปน หุน สวน การชําระบัญชีและจายคืนทุนคร้ังเดียวภายหลังจากสินทรัพยท้ังหมดของหาง หุนสวนไดถูกจําหนายแลว มีหลักในการชําระบัญชี โดยจะตองขายสินทรัพยที่มีอยูทั้งหมด กําไรหรือขาดทุนจากการขายสินทรัพยน้ันจะตองนํามาแบงใหกับผูเปนหุนสวนตามอัตราสวน แบงกําไรขาดทุน แลวจึงจายคาใชจายในการชําระบัญชีรวมทั้งจายชําระหน้ีภายนอกท่ีมีอยูให หมดกอน จงึ จายชําระหน้ภี ายในเงินทีเ่ หลอื จึงจายคืนทุนใหแกผ เู ปน หุนสวนตามสว นท่ีจะไดรับ การชําระบัญชีและจายคืนทุนเปนงวด ๆ กอนสินทรัพยของหางหุนสวนจะจําหนาย ไดหมด มีหลักในการจายคืนทุนคลายกับการจายเงินสดคืนทุนงวดเดียว แตแตกตางกันตรง สินทรัพยที่มี่อยูน้ันไมสามารถขายคร้ังเดียวไดหมด ดังน้ันในการขายแตละงวดการชําระบัญชี ยังคงปฏิบัติเหมือนเดิม และจะคืนทุนทุกครั้งที่จายชําระหน้ีภายนอกหมดแลวมีเงินสดเหลืออยู โดยในการคืนเงินแตละงวดตองทํางบประกอบการจายคืนทุน โดยสมมติวาสินทรัพยท่ีเหลืออยู ขายไมได ถือเปน สว นขาดทุนแลวเฉลย่ี ผลขาดทุนไปยังบญั ชีทุนของผเู ปนหนุ สว น ซ่งึ จะจายคืน ทุนใหเฉพาะผูท ่มี ียอดเครดิตในบญั ชีทุนเทา นัน้ 149