Instrukcja programu Mateusz

Dla usprawnienia (przyśpieszenia) działania wyszukiwarki można określić maksy- malną ilość rekordów, jakie zwróci zapytanie. Przycisk ZMIEŃ umożliwia określenie ile mak- symalnie pozycji może wyświetlić się w polu Wyniki przeszukiwania. Po jego kliknięciu wyświetli się okienko, w którym ustawiamy właściwą ilość. (dopusz- czalne wartości – 20, 1000, Wszystkie). Wybór zatwierdzamy przyciskiem OK. Obok tego przycisku wyświetla się aktualnie ustawiona wartość. 148

Przy wyszukiwaniu prostym dostępny jest również przycisk OPCJE (nie pojawia się on przy innych wyszukiwaniach). Po jego kliknięciu zamiast przycisków ZMIEŃ wyświetlają się dwa pola z listą wartości do wyboru:  Wyświetlaj pozycje na nośniku (do wyboru wartości: wszystkie, tylko płyty CD-Au- dio, tylko płyty CD-ROM);  Tekst w języku (do wybory wartości: obojętne, tylko polskim, nie po polsku, tylko angielskim, tylko niemieckim, tylko francuskim). 149

Podczas przeszukiwania bazy po indeksie autorskim automatycznie dołączona zo- staje baza odsyłaczowa. Nie musimy już wiedzieć, że Andzeevskij, E to Andrzejewski Jerzy program sam skie- ruje nas do właściwego rekordu. Szybszy dostęp do najczęściej używanych indeksów umożliwiają specjalne przyci- ski. Ich kliknięcie automatycznie przełącza katalog na wybrany indeks.  P - wyszukiwanie pełno tekstowe,  A - indeks autorski,  N - indeks nowości,  Tm – tematyczny,  T - indeks tytułowy,  Tz- indeks tytułowy zawężony. 150

Jeżeli wyszukujemy wg indeksu autorskiego uaktywni się dodat- kowy przycisk. Kliknięciem przełączamy sposób sortowania (alfabetycznie / naj- pierw nowości) Znajdujący się na dole ekranu przycisk MARC21 umożliwia podgląd danego opisu w tym formacie. Powrót to standardowego wyglądu opisu możliwy jest po kolejnym kliknięciu tego przycisku. 151

4.2. Wyszukiwanie pełnotekstowe Specjalnym rodzajem wyszukiwania jest przeszukiwanie pełnotekstowe. Umożliwia ono dotarcie do danego opisu po dowolnym zawartym w nim wyrażeniu. Po wybraniu tego indeksu (z listy lub poprzez kliknięcie przycisku „P”) wprowadzamy poszukiwane wartości oddzielając je spacją (podobnie jak w wyszukiwarkach internetowych), następnie klikamy SZUKAJ. Wyniki ułożone zostaną w kolejności wynikającej z stopnia trafności. 152

Przeszukiwanie pełnotekstowe umożliwia także wprowadzanie dodatkowych warun- ków. Znak ! poprzedzający wyrażenie oznacza, że w poszukiwanych opisach słowo to nie może wystąpić. Powyżej wynik wyszukiwania dla warunków - musi być słowo Lem nie mogą wystąpić słowa bajki, dzienniki. Postawienie * po wyrażeniu oznacza, że zamiast tego symbolu może wystąpić do- wolny zestaw znaków. 153

4.3. Wyszukiwanie mnogie i złożone Po wybraniu przycisku MNOGIE, należy wpisać wyszukiwane wyrazy w odpowiednie okienka w tabeli Wyszukiwanie mnogie. Kryteriami wyszukiwawczymi mogą być hasła w następujących kategoriach: autor, tytuł lub jego fragment, wydawca, seria, tematyka. Do wyszukiwania można wykorzystywać dowolne z wymienionych kryteriów. Po wprowadzeniu haseł należy kliknąć na przycisk SZUKAJ i dalej postępować jak przy wyszukiwaniu prostym. Po wybraniu przycisku ZŁOŻONE, należy wpisać wyszukiwane wyrazy w odpowiednie okienka w tabeli Wyszukiwanie złożone. W tabeli tej dysponujemy czterema okienkami, w których z rozwijanej listy można ustawić jeden z pięciu indeksów: autorski, tytułowy, tematyczny, serii, wydawców. Każdy z indeksów może być powtórzony do czterech razy. Przy każdym ustawionym indeksie należy wybrać czy dane wyrażenie ma być zawarte w szukanym haśle (zaznaczamy TAK), czy nie może w nim występować (zaznaczamy NIE). Następnie wybieramy, czy szukane wyrażenie ma występować na początku (zaznaczamy POCZ.), czy w środku haseł przeszukiwanych w indeksie (zaznaczamy ŚR.). 154

Po ustawieniu warunków należy wpisać szukane słowo w odpowiednim okienku w kolumnie Wyraz i kliknąć na przycisk SZUKAJ. Dalej należy postępować jak przy wyszukiwa- niu prostym. 155

4.4 Katalogi multimediów Jeśli wybierzemy katalog, który zawiera tylko zbiory multimedialne, można włączyć formatkę, dzięki której wyświetlony zostanie ujednolicony moduł wyszukiwania (bez po- działu na wyszukiwania: proste, mnogie i złożone) i przystosowany do specyfiki tych zbio- rów. Najpierw należy wybrać z rozwijanej listy indeks, według którego będzie się odbywało wyszukiwanie (domyślnie ustawiony jest indeks tytułowy, zestaw indeksów podobny jak przy wyszukiwaniu „prostym” z wyjątkiem kryteriów: UKD, UKD z początkiem, Tytuł zawężony). W polu poniżej możemy ograniczyć wyniki wyszukiwania do pozycji na określonym nośniku (do wyboru: wszystkie, tylko kasety VHS, tylko płyty DVD/VCD). Następne pole służy do wyboru gatunku, do którego chcemy zawęzić nasze poszu- kiwania. Jeśli katalog zawiera zarówno zbiory muzyczne i filmowe najpierw musimy wybrać czy szukamy wg gatunku filmowego, czy wg rodzaju muzyki, (jeśli katalog zwiera dokumenty tylko jednego typu domyślnie ustawiona jest właściwa wartość i nie ma możliwości jej zmiany). 156

W zależności od ustawionej/wybranej wartości mamy (w polu obok) możliwość wy- boru szczegółowego kryterium gatunku filmowego lub rodzaju muzyki. 157

Katalog „programów multimedialnych” został przygotowany do wyświetlania ozna- czeń systemu PEGI (www.pegi.info). 158

4.5. Rezerwacja pozycji w katalogu Z poziomu modułu Katalog możliwe jest dokonywanie rezerwacji wyszukanych po- zycji. Aby przejść do tej opcji należy kliknąć na przycisk REZERWACJE znajdujący się w pra- wym dolnym rogu ekranu. Gdy wyświetli się pole Rezerwacja, należy wyszukać czytelnika, który chce zarezer- wować wybraną pozycję. W tym celu możemy wybrać odpowiednią kategorię z rozwijanej listy. Następnie należy wypełnić pole Szukany tekst i kliknąć przycisk SZUKAJ. 159

Z prawej strony wyświetli się wtedy lista nazwisk osób spełniających dane kryterium, wybieramy kliknięciem właściwe w celu wyświetlenia danych czytelnika w oznaczonym żół- tym tłem polu poniżej. Należy z rozwijanych list wybrać pozycję (w polu Pozycja) przeznaczoną do rezer- wacji, (jeśli wyników wyszukiwania opisów było więcej niż jeden) oraz okres, przez jaki re- zerwacja będzie obowiązywała (do wyboru 2 tygodnie, miesiąc, dwa miesiące, trzy mie- siące, sześć miesięcy, rok). Domyślnie proponowany jest okres 6 miesięcy. Następnie kli- kamy przycisk REZERWUJ. Pole rezerwacji zamyka się przyciskiem KONIEC. Po chwili wyświetli się okienko informujące o prawidłowym zarezerwowaniu pozycji. Klikamy w nim OK. W opisie zarezerwowanej pozycji w katalogu wyświetlona zostanie informacja zawierająca PIN czytelnika, który oczekuje na dany tytuł, oraz datę ważności rezerwacji. 160

Po kliknięciu przycisku NAZWISKA zamiast PIN-u wyświetli się imię i nazwisko czytel- nika (opcja dostępna tylko dla bibliotekarza, czytelnik zamiast PIN-ów lub nazwisk widzi zawsze tylko numery kart). UWAGA: 1. Nie jest możliwe zarezerwowanie pozycji, która jest dostępna. 2. Nie można ustawić w kolejce osoby, która ma aktualnie wypożyczoną tą pozycję Długość kolejki ustawiana jest z poziomu modułu Administracja. Jeżeli danego ty- tułu są np. dwa egzemplarze to maksymalna długość kolejki rezerwacji ulega podwojeniu. 161

Jeśli chcemy szybko sprawdzić na czyim koncie jest dany tytuł wystarczy zaznaczyć PIN tej osoby (znajdujący się w wierszu WYPOŻYCZYŁ w katalogu) i wybrać w menu kontek- stowym Kopiuj. Następnie klikamy przycisk PIN. Po chwili zostanie wyświetlony moduł Czytelnicy z wyszukanym nazwiskiem da- nego czytelnika. 162

4.6. Podgląd wydruku i wydruk z katalogu Z poziomu katalogu można także wydrukować wybrane pozycje. W tym celu klikamy przycisk WYDRUK. Przycisk PODGLĄD umożliwia natomiast wyświetlenie podglądu wydruku. 163

4.7. Katalog dla czytelników SB Mateusz można również uruchomić w wersji katalogowej dla czytelników. W tym celu zaznaczamy opcję Dostęp tylko do katalogu, praca jako GOŚĆ (zamiast wybrać moduł w oknie logowania do programu i podać hasło oraz login). Następnie klikamy przycisk DALEJ. Po chwili wyświetli się okno modułu. Przeszukiwanie katalogów poszczególnych pla- cówek wg zasad podanych dla katalogu w module Udostępniania (patrz rozdział 4). Ogra- niczone zostały jednak dodatkowe opcje (np. możliwości rezerwacji, podglądu nazwisk osób, które zarezerwowały daną pozycję, brak możliwości wydruku). 164

W zamian dodana została możliwość zalogowania się czytelnika i kontroli stanu konta bibliotecznego. W tym celu czytelnik powinien wpisać w odpowiednie pola numer swojej karty i znajdujący się na niej PIN. Następnie należy kliknąć przycisk ZALOGUJ. Wpisujemy numer karty oraz PIN i klikamy przycisk ZALOGUJ. Po chwili wyświetli się panel Stan konta bibliotecznego. Podawane są w nim infor- macje o wypożyczonych pozycjach, rezerwacjach i pozycjach zamówionych oraz historii konta. Wypożyczone pozycje. Rezerwacje i pozycje zamówione. Historia konta. 165

Jeśli chcemy „wylogować” się z panelu wystarczy kliknąć dowolny przycisk (lub tytuł będący wynikiem wyszukiwania) w lewej części ekranu. Klikamy dowolny przycisk by wylo- gować się z konta bibliotecznego. Zablokowana została możliwość wyłączenia katalogu. Próba zamknięcia programu kończy się wyświetleniem okienka, w którym powinniśmy podać umożliwiające tą operację hasło i potwierdzić je przyciskiem OK. Podanie niewłaściwego hasła spowoduje powrót do okna katalogu. Wpisujemy hasło i potwierdzamy przyciskiem OK. 166

4.8. Zestawienia tematyczne Zestawienia tematyczne umożliwiają grupowanie opisów i przypisanie do nich wybra- nej nazwy. Dzięki temu narzędziu można przeglądać w katalogu bibliotecznym opisy nale- żące tylko do wybranej kategorii, posortowane wg daty wpisu lub alfabetycznie. Przeglądanie zestawień (utwo- rzonych w module katalogowa- nia) zaczynamy od wybrania ikonki Katalog Następnie klikamy przycisk Zestawienia tematyczne. Z rozwijanej listy wybieramy grupę (dla dzieci, fantastyka, filmy, muzyka, inne, literatura, podręczniki, polecamy, tema- tyczne, serie). Po wybraniu grupy program wyświetli znajdujące się w niej zestawienia (po nazwie każdego z nich podana jest w nawiasie ilość dowiązanych pozycji). Następnie zaznaczamy myszką jedno z nich i klikamy przycisk WYŚWIETL. W dolnej części ekranu pojawi się wtedy lista opisów, do których dowiązane zostało wybrane przez nas zestawienie. Zaznaczamy wybrane zestawie- nie. Klikamy przycisk WYŚWIETL. 167

Pozycje wchodzące w skład ze- stawienia domyślnie są posorto- wane alfabetycznie. Kliknięcie tego przycisku zmienia sortowanie. Lista opisów. Pozycje wchodzące w skład tego samego zestawienia posorto- wane wg kolejności wprowadze- nia do bazy (najpierw nowości). Kolejne kliknięcie przycisku (teraz oznaczonego „w kolejności wprowadzenia” znów przełączy sposób sortowania pozycji. 168

W dolnej części każdego opisu znajdują się nazwy zestawień, które zostały do niego dowią- zane. Jeśli wybraliśmy grupę serie to zamiast listy zestawień tematycznych mamy do wy- boru listę zestawień serii. Po wybraniu nazwy serii z listy, program wyświetli wszystkie po- zycję, do których dowiązano informację o przynależności do danej serii (patrz 4.10. Prezentacja pełnej informacji o seriach). Wybieramy grupę serie. A teraz nazwę konkretnej serii. Klikamy przycisk WYŚWIETL. Pozycje wchodzące w skład da- nej serii (zasady sortowania iden- tyczne jak dla zestawień tema- tycznych). 169

W opisach takich dokumentów kliknięciem można rozwinąć in- formację o tytułach w serii (za- wierającą także numerację to- mów, informacje o treści oraz skan okładki). Osobna kategoria zestawień dotyczy e-booków. Widoczne są tylko przy przeglądaniu katalogu e-booków. Katalog e-booków. Klikamy przycisk ZESTAWIENIA TEMTYCZNE. Wybieramy grupę zestawień i wy- świetla się nam lista z nazwami poprzedzonymi oznaczeniem właściwym dla e-booków. 170

4.9. Sygnatury obrazkowe i graficzne oznaczenie nośnika Sygnatury obrazkowe umożliwiają szybkie odnalezienie na półkach książek o danej tematyce. Stosowane są zwykle do oznaczania powieści i opowiadań (sygnatura 821-3). Ich naklejenie na grzbiecie książek daje jednoznaczną informację o ich treści. Identyczne oznaczenie graficzne powinno być także widoczne w katalogu, w opisie danej pozycji. Sy- gnatury obrazkowe nadawane są w module katalogowania. Nadawanie sygnatur w module katalogowania. Widoczne są w katalogu biblio- tecznym obok tytułu książki. Osobny rodzaj sygnatur przeznaczony jest dla oznaczania literatury dziecięcej i młodzieżowej (powieści i opowiadań). 171

Sygnatury dla dzieci i młodzieży. Stosowane są również specjalne ikonki dla graficznego oznaczenia nośnika. Prze- znaczone są dla pozycji innych niż książki. W przeciwieństwie do sygnatur obrazkowych nie są przeznaczone do naklejania na zbiory. Służą do szybkiej i jednoznacznej identyfikacji rodzaju zbiorów/nośnika w katalogach bibliotecznych. Nadawane są również w module ka- talogowania. Graficzne oznaczenie nośnika. 172

Dostępne w SB Mateusz sygnatury obrazkowe i graficzne oznaczenie nośnika. Sygnatury obrazkowe. Sygnatury obrazkowe dla dzieci i młodzieży. Graficzne oznaczenie nośnika. Dodatkowym sposobem na oznaczenie w katalogu pozycji dla dzieci i młodzieży jest kolorowe tło „zwykłej” sygnatury widocznej w opisie. Każdy z zapisanych w sygnaturze „poziomów” (I, II, III, IV) jest połączony z wybranym kolorem. 173

Kolorem wybranym dla danego poziomu możemy okleić półki, na których znajdują się dane pozycje. Dzięki temu otrzymamy wyraźną informację dla najmłod- szych czytelników gdzie znaj- duje się dany dział i poszuki- wane przez nich książki. 174

4.10. Prezentacja pełnej informacji o seriach Kolejnym dodatkowym elementem katalogu jest pełna informacja o serii. W wierszu Seria/Cykl znajduje się jej nazwa. Kliknięciem myszki można rozwinąć/wyświetlić tytuły po- zycji wchodzących w skład danej serii, łącznie z skanami okładek, informacją o treści po- szczególnych tytułów, numeracją tomów. Po kliknięciu na nazwie serii wyświetla się pełna informacja. Skany okładek poszczególnych tomów. Tytuły tomów. Informacja o ich treści. Pozycje wchodzące w skład serii ułożone są w określonej kolejności. W zależności od tego czy jest ona zgodna z chronologią fabuły wyświetli się odpowiedni komunikat. W module katalogowania określa się również czy ma się wyświetlać numer tomu, czy też ma pozostać ukryty. Powyższe informacje można ze sobą powiązać, możliwe jest jednak także stosowanie ich niezależnie (np. książki wchodzą w skład numerowanej serii i warto tą infor- mację podać, ale można je czytać w innej kolejności, gdyż fabularnie nie są ściśle powią- zane). 175

Informacja o tym, że książki z da- nej serii należy czytać w podanej kolejności. Wyświetlane są numery tomów. Informacja o tym, że pozycje z da- nej serii można czytać w dowolnej kolejności. Numery tomów nie są wyświe- tlane. 176

5. Internet Moduł służy do rejestracji wykorzystania dostępu do internetu przez użytkowników oraz regulowania ruchu na stanowiskach internetowych. Aby udostępnić stanowisko internetowe użytkownikowi należy sczytać czytnikiem jego kartę biblioteczną. Po sczytaniu karty w polu „Dane internauty” wyświetla się PIN oraz nazwisko i imię użytkownika. Następnie w rozwijanym okienku po prawej stronie danych należy wybrać numer sta- nowiska, z którego użytkownik będzie korzystał oraz kliknąć przycisk NA STANOWISKO. Dane użytkownika zostaną przeniesione do okna stacji, która została wcześniej wybrana. W polu wybranej stacji należy kliknąć na przycisk START. Od tego momentu nazwisko czytelnika oraz godzina rozpoczęcia pracy wyświetlają się w polu „Historia” zaś w polu „Stacja nr ...” uruchamia się licznik wskazujący czas, który pozostał do zakończenia pracy. Standardowy czas dostępu dla jednego użytkownika został ustalony na 30 minut. Jeżeli wszystkie stanowiska internetowe są zajęte, program tworzy kolejkę użytkow- ników oczekujących. Jeśli użytkownik wyrazi chęć zapisania się do kolejki, po sczytaniu jego karty bibliotecznej należy kliknąć przycisk DO KOLEJKI. Po wykonaniu tej czynności nazwisko użytkownika zostaje zapisane w polu „Kolejka oczekujących” znajdującym się w prawym górnym rogu ekranu. Naciśnięcie przycisków NA STANOWISKO, DO KOLEJKI powoduje automa- tyczne zwiększenie licznika odwiedzin. 177

Zapisanego użytkownika można wycofać z kolejki (przycisk USUŃ) lub przydzielić mu zwolnione stanowisko (wybrać z okienka numer stanowiska i kliknąć przycisk PRZYDZIEL). Przed wykonaniem każdej z tych czynności należy zaznaczyć użytkownika klikając na szary kwadrat z lewej strony nazwiska. Po opuszczeniu stanowiska przez użytkownika należy kliknąć na przycisk ZAKOŃCZ (godzina zakończenia zostaje wpisana do „Historii”). Jeżeli użytkownik korzysta ze stano- wiska dłużej niż 30 minut, nagłówek licznika „Pozostało” zmienia się na „Przedłużono” i na- stępuje odliczanie w drugą stronę. Jeżeli użytkownik w trakcie swojej sesji przesiada się na inne stanowisko, należy w polu „Zmiana stanowiska” (prawy dolny róg ekranu) wybrać w odpowiednich okienkach: numer stanowiska, z którego dotychczas korzystał oraz numer stanowiska, na które się przesiadł i potwierdzić klikając na przycisk PRZESADŹ. Dane czytelnika wraz ze stanem licznika zostają przeniesione do odpowiedniego pola „Stacja nr ...” i zmiana stanowiska jest odnotowywana w polu „Historia”. Z poziomu „Historii” można nałożyć użytkownikowi łamiącemu regulamin blokadę na korzystanie z internetu. W tym celu w polu „Historia” należy dwukrotnie kliknąć na szary kwadrat z lewej strony nazwiska i w wyświetlonym okienku komunikatu kliknąć na przycisk Tak oraz potwierdzić przyciskiem OK. Po chwili wyświetli się okienko, w którym można po- dać powód i okoliczności założenia blokady (w polu podana jest domyślna uwaga o treści „Instalowanie programów na dysku komputera”). Wprowadzoną uwagę możemy następnie 178

zatwierdzić lub zrezygnować z jej zapisania. Jej treść zostaje dopisana w polu „Uwagi do- tyczące czytelnika” (pole widoczne w modułach Czytelnicy i Wypożyczanie). Sczytanie karty czytelnika z założoną blokadą WEB lub ręczną powoduje wyświetle- nie informacji o blokadzie. Klawisze NA STANOWISKO i DO KOLEJKI są nieaktywne uniemożli- wiając omyłkowe posadzenie czytelnika z blokadą na stanowisko. UWAGA: 1. Blokada WEB dotyczy tylko możliwości korzystania z internetu. Czytelnik z taką blokadą może nadal wypożyczać książki i korzystać z innych usług biblioteki. 2. Przejście do innych modułów programu lub zakończenie jego pracy nie powoduje skasowania danych i liczników w module „Internet” 179

Moduł umożliwia również dopisywanie uwag do wybranych (zajętych) stanowisk. Po naciśnięciu przycisku oznaczonego „...” wyświetli się okienko uwag. Można w nim wpisać dowolną informacje, albo wybrać przyciskami jeden z dwóch dostępnych wzorów. Kliknięcie przycisku „Pobrać pieniądze za wydruk” spowoduje wyświetlenie się okienka, w którym należy podać ilość wydrukowanych już przez czytelnika stron, za które jeszcze nie zapłacił. Po potwierdzeniu właściwa uwaga wyświetli się w okienku uwag. Kliknięcie przycisku „Pobrano zaliczkowo opłatę” spowoduje wyświetlenie się okienka, w którym należy podać sumę pobraną już od czytelnika. Po potwierdzeniu właściwa uwaga wyświetli się w okienku uwag. Zawartość okienka potwierdzamy klikając przycisk PRZEPISZ, kasujemy przyciskiem WYCZYŚĆ, zamykamy okienko przyciskiem UKRYJ. Po zapisaniu uwag i zamknięciu okienka, obecność wpisanych informacji oznaczona będzie zmienionym symbolem przycisku („U” zamiast „...”) Program umożliwia również obliczanie i pobieranie opłat za dostęp do internetu. Po wybraniu z listy użytkowników w polu „Historia” właściwego nazwiska wyświetlona zostanie w okienku „Do zapłaty” wartość będąca iloczynem czasu korzystania z internetu i wartości podanej w polu „Cena za minutę”. Kliknięcie przycisku „Kasa” spowoduje wyświetlenie modułu/okienka „Kwitariusz” Wpisane zostaną w nim dane osobowe użytkownika i nazwa należności oraz jej kwota (obsługa modułu opisana w rozdziale 9). 180

6. Administracja Ikonka Administracja umożliwia dostęp do zaawansowanych funkcji, ustawień programu. Widoczność poszczególnych paneli/zakładek oraz możliwość uruchamiania niektó- rych funkcji jest uzależniona od tego, kto jest aktualnie zalogowany w programie. W module Administracja pełen dostęp do wszystkich zakładek ma tylko administrator, pozostałe ka- tegorie użytkowników mają ograniczone uprawnienia. Ogólnie prawa można podzielić na cztery poziomy (z poziomem wzrasta zakres uprawnień i odpowiedzialności):  Poziom 1 – Operator. Standardowy zakres uprawnień. - w module Administracja zablokowany dostęp do zakładek: Główne, Zwrot bezwa- runkowy, Liczniki, Kary opłaty, Blokady, Dni wolne, Baza SQL, Inne ustawienia, Dowiązywanie tabel, Zabezpieczenia. ( Widok panelu, jeśli dany użytkownik, nie do niego dostępu). 181

 Poziom 2 - Operator wyróżniony przez kierownika. Na każdej zmianie powinna być osoba, która odciąży Kierownika i przejmie część obowiązków. Jest to konieczne, po- nieważ np. czytelnik po zapłaceniu kary nie będzie czekał na odblokowanie swojej karty, ponieważ Kierownik już zakończył pracę. Najważniejsze dodatkowe uprawnie- nia to: - w module Administracja dodatkowo dostęp do zakładki Zwrot bezwarunkowy i dzięki temu możliwość ręcznego dokonywania zwrotów bez konieczności sczytania kodu kreskowego (zwrot bezwarunkowy patrz rozdział 6.1.7). - odblokowywanie zablokowanych w danej placówce kart bibliotecznych, (ale tylko przy pracy w trybie “Wypożyczenia”), - ręczne dopisywanie wypożyczeń, (jeśli ta funkcja jest dostępna),  Poziom 3 – Kierownik. - dodatkowo możliwość dostępu do zakładki Główne (i dopisywanie operatorów do programu), oraz aktywna zakładka Baza SQL. - możliwość kasowania kont czytelniczych i wypisywania czytelników z biblioteki, - dostęp do obsługi kont specjalnych, - możliwość przenoszenia wypożyczeń na inne konto, przyjmowania ekwiwalentów, - pełny dostęp do obsługi kaucji, - możliwość drukowania protokołów.  Poziom 4 - Administrator. Pełen dostęp do wszystkich funkcji programu. Nadawanie uprawnień użytkownikom programu patrz rozdział 6.1.9. 182

6.1.1. Wymiana danych Program funkcjonuje, jako system rozproszony. Do jego poprawnej pracy nie jest ko- nieczne utrzymywanie stałej łączności on-line z serwerem głównej biblioteki sieci. Kompu- tery pracujące w placówkach filialnych łączą się z centralnym serwerem w dowolnym wy- branym przez pracowników momencie. Umożliwia to zakładka Wymiana danych. Podczas połączeń przesyłane są do centralnej bazy aktualizacje wpisów dokonanych od poprzed- niego połączenia oraz pobierane aktualizacje wprowadzone w tym czasie przez inne pla- cówki sieci (wszelkie dane dotyczące zapisów, rezerwacji, wypożyczeń etc. Wprowadzone w jednej placówce danej biblioteki, widoczne będą w innych filiach dopiero po przesłaniu ich do centralnej bazy i późniejszym pobraniu przez filie). Dzięki wymianie danych informa- cje o dostępności pozycji w katalogu na stronie www będą aktualne. Wymiana danych jest również niezbędna dla procesu wysyłania wiadomości e-mail (i ewentualnie sms) o możli- wości odbioru zarezerwowanych pozycji. Także wszelkie operacje dotyczące rezerwacji, zamawiania, prolongowania wykonane przez czytelników trafiają w ten sposób do placó- wek danej biblioteki. Dane powinny być koniecznie pobrane/wysłane po rozpo- częciu pracy danego dnia i tuż przed jej zakończeniem. Podczas pracy należy je pobie- rać/wysyłać co najmniej w od- stępach kilkunasto-kilkudziesię- cio minutowych (m.in. w zależ- ności od ilości wypożyczeń w placówkach danej biblioteki). Wymianę danych rozpoczynamy klikając przycisk ROZPOCZNIJ. Im częściej dane są pobierane i wysyłane, tym krócej trwa sam proces. Jeśli na danym serwerze lokalnym pracuje więcej niż jedna filia (oddział) ustawienia i zasady wymiany danych zależą od użytkowanej wersji SB MATEUSZ. Do wersji 5.1 wymiana danych mogła być przeprowadzana tylko przez jedną wybraną placówkę korzystającą z danego serwera lokalnego. Od wersji 5.1 wymianę można uruchomić w każdej filii („udaje” wtedy ona tę wybraną). W górnej części panelu widoczny jest wtedy komunikat „Z SERWEREM CENTRALNYM ŁĄCZY SIĘ…” Podczas wymiany danych po- bierane są także listy, serie, ta- gowania. Jeśli z przyczyn tech- nicznych chcemy ograniczyć ilość przesyłanych informacji, zdejmujemy ten znacznik. Od tego momentu dodatkowe dane nie będą pobierane. 183

6.1.1.1. Co zrobić, gdy serwer centralny jest niedostępny (zablokowany)? Podczas próby wymiany danych z serwerem centralnym może wyświetlić się komunikat o braku możliwości połączenia. Jako przyczyna podana jest ak- tualizacja innej placówki. Taka sytuacja zdarza się czę- ściej, jeżeli w danej bibliotece jest więcej filii. W tej sytuacji należy poczekać kilka minut i spróbować jeszcze raz przesłać dane. Jeśli przy kolejnych próbach komunikat będzie się powtarzał (i dotyczył tej samej placówki, z identycznym cza- sem rozpoczęcia aktualizacji) oznaczać to może zablokowanie serwera aktualizacji. Możliwe wtedy jest odbloko- wanie serwera przez użytkownika z uprawnieniami kierownika lub administratora. Musimy być jednak pewni, że zablokowanie serwera jest wynikiem błędu, przerwania połączenia (komu- nikat powtarza się od dłuższego czasu i pracownicy placówki, której dotyczy potwierdzą, że wymiana da- nych została zatrzymana). Jeśli jesteśmy pewni, że nie prze- rwiemy prawidłowo przebiegają- cej wymiany danych, klikamy ikonkę Administracja i wybie- ramy zakładkę BAZA SQL. Domyślnie wyświetli się panel Kontrola baz. 184

Tym przyciskiem sprawdzamy czy serwer jest aktualnie dostępny. Jeśli serwer jest zablokowany (połączenie aktualizacyjne nie zostało zakończone pomyślnie) klikamy przycisk ODBLOKUJ. Po przejściu do zakładki wy- miany danych możemy znów spróbować połączyć się z serwe- rem centralnym. 185

6.1.1.2. Komunikaty o zamówionych pozycjach Standardowo program umożliwia rezerwowanie tylko tych pozycji, które są aktualnie wypożyczone. Dodatkowo jednak (jeśli taka funkcja zostanie włączona) dopuszczalne jest zamawianie poza godzinami pracy biblioteki (poprzez stronę WWW), pozycji aktualnie nie- wypożyczonych. Po pierwszej wymianie danych danego dnia można odczytać listę zamó- wionych pozycji i odnaleźć je na półkach. Wykaz zamówionych pozycji wy- świetli się po kliknięciu tego przy- cisku. Obok podana jest ilość aktual- nych zamówień. Jeśli w ciągu da- nego dnia zamówienia zostaną odebrane liczba ta zmniejsza się. Dane podawane są w kolumnach Tytuł/Autor, Dział: (sygnatura), Kod kreskowy. Wykaz można również wydruko- wać 186

6.1.1.3. Standardowe komunikaty „poczty wewnętrznej” Drugim rodzajem komunikatów odbieranym w module wymiany danych jest tzw. „poczta wewnętrzna”. Rozsyłane są za jej pomocą (tworzone automatycznie) informacje o rezerwacjach, które „wygasły”. Dotyczy to sytuacji, w której czytelnik nie zgłosił się na czas po odbiór pozycji, a kolejka rezerwacji skończyła się. Takie pozycje należy odłożyć na półkę. Po kliknięciu znajdującego się w dolnej części ekranu przycisku WYŚWIETL, przedstawiony zo- stanie wykaz „listów”. Jeśli klikniemy pozycję na liście W tym miejscu wyświetli się treść wiadomości. Każdą pozycję po przeczytaniu należy usunąć przyciskiem KASUJ. 187

6.1.1.4. Specjalne komunikaty „poczty wewnętrznej” Poczta wewnętrzna umożliwia również tworzenie i rozsyłanie przez administratora specjalnych komunikatów. Jeśli zalogowany jest administra- tor, dodatkowo aktywny jest panel wysyłania dodatkowych wiadomo- ści. Z rozwijanej listy wybieramy od- biorcę wiadomości (konkretną placówkę lub wszystkie naraz). Wprowadzamy wiadomość oraz jest temat i klikamy przycisk WYŚLIJ. Po chwili wyświetli się komunikat potwierdzający. Oczywiście na- leży jeszcze wymienić dane tak, żeby wprowadzona wiadomość trafiła na serwer centralny. 188

Jeśli placówka/placówki doce- lowe pobiorą dane wyświetli się komunikat informujący o nowej wiadomości. Kliknięcie przycisku TAK spowoduje przejście do pa- nelu odczytywania wiadomości Zmieni się również liczba infor- mująca o ilości odebranych wia- domości. Wiadomości możemy również w każdej chwili odczytać klikając przycisk WYŚWIETL. Jeśli jest więcej wiadomości, wy- bieramy jedną z nich kliknięciem myszki na wierszu z jej tematem. Wiadomość wyświetla się w dolnej części panelu. Tym przyciskiem kasujemy tekst. 189

6.1.2. Rezerwacje Zakładka ta umożliwia kontrolę i edycje stanu rezerwacji. Po wybraniu zakładki wy- świetli się okienko informujące o ewentualnym związanym z dużą ilością przetwarzanych informacji opóźnieniu w wyświetlaniu rezerwacji. Jeśli nie została włączona możliwość edycji stanu rezerwacji, wyświetli się dodat- kowe informujące o tym okienko (włączanie edycji patrz rozdział 6.1.9). Z lewej strony ekranu zakładki Rezerwacje znajduje się lista zarezerwowanych tytu- łów. Z prawej strony umieszczone są pola ustawień. Możemy wybrać opcję wyświetlania kolejki rezerwacji dla wszystkich placówek (wartość TAK na rozwijanej liście), lub tylko dla naszej (wartość NIE). W polu poniżej określamy maksymalną akceptowaną przez program długość kolejki oczekujących na jeden egzemplarz czytelników. 190

Zmiany zatwierdzamy przyciskiem ZASTOSUJ. Poniżej znacznikami możemy ustawić automatyczne odświeżanie tabeli po każdej zmianie danych, (jeśli tego nie uczynimy, za każdym razem trzeba kliknąć przycisk OD- ŚWIEŻ). Możemy też wybrać czy chcemy mieć możliwość rozwijania na ekranie wszystkich tytułów (wyświetlania szczegółowych informacji o pozycjach i stanie powiadomień), czy tylko jednego (w tym przypadku, informacje o innych zostaną zwinięte). 191

Po kliknięciu dowolnego tytułu, wyświetlona zostanie zakładka Pozycje i poniżej lista oczekujących na nią czytelników. Kliknięcie zakładki Pozycje rozwinie listę egzemplarzy dowiązanych do danej pozycji. Po kliknięciu nazwiska oczekującego czytelnika, wyświetli się jego numer telefonu, (jeśli został wpisany do bazy) i ewentualnie informacja o stanie powiadomień. 192

Rezerwacje i powiadomienia obsługiwane są w pełni przez system. Wysyłający do czytelników sms-y, i mail-e z informacją o dostępności zarezerwowanej pozycji (oczywiście tylko w sytuacji, w której czytelnik aktywował taką możliwość poprzez stronę WWW biblio- teki). Dodatkowo możliwa jest edycja stanu powiadomień/rezerwacji. W tym celu prawym przyciskiem myszki zaznaczamy nazwisko czytelnika. Po chwili wyświetli się okienko, w którym możemy:  Zaznaczyć, że dana osoba została już powiadomiona telefonicznie o oczekującej pozycji (przycisk TELEFON);  Dodać informację o zwrocie pozycji (przycisk ZWROT);  Odwołać/usunąć powiadomienie (przycisk ODWOŁAJ) (np. w sytuacji, w której zostały omyłkowo powiadomione dwie osoby) Odwołanie powiadomienia nie spowoduje ska- sowania rezerwacji, czytelnik dalej będzie na liście oczekujących na wypożyczenie danej pozycji;  Zamknąć okienko (przycisk ANULUJ). Jeśli funkcja edycji nie została aktywowana wyświetli się odpowiedni komunikat. 193

Po kliknięciu przycisku TELEFON wyświetli się okienko informujące o wprowadzeniu do bazy informacji o powiadomieniu telefonicznym. Oraz po odświeżeniu ekranu odpowiedni wpis pod nazwiskiem czytelnika. Również po kliknięciu przycisku ZWROT wyświetla się informacja z potwierdzeniem. A po odświeżeniu ekranu odpowiedni wpis pod nazwiskiem czytelnika. 194

6.1.3. Zwrot czasopism, CD Opcja ta umożliwia zwracanie czasopism (i innych pozycji nieposiadających kodu kreskowego) poprzez moduł Administracja. Można w ten sposób poprawić ewentualne błędne zapisy o wypożyczeniach materiałów nieposiadających kodu kreskowego. Standar- dowo do zwrotu tego rodzaju materiałów powinien być stosowany moduł Wypożyczenia (patrz rozdział 3.5). Z lewej strony wyświetla się tabela Wszystkie wypożyczone czasopisma, płyty CD i inne pozycje nieoznaczone kodem. Poprzez kliknięcie nagłówków tabeli można ją po- sortować wg tytułów, numerów PIN czytelników, oraz dat wypożyczeń. W polach powyżej tabeli wybieramy nazwę placówki oraz znacznikiem określamy czy chcemy przesłać infor- mację o ewentualnych zmianach do wszystkich placówek. 195

Aby dokonać zwrotu, należy w tabeli odnaleźć wybraną pozycję, dwukrotnie kliknąć na odpowiednim wierszu (wyświetli się wtedy informacja o osobie, która wypożyczyła dany materiał) i dwukrotnie potwierdzić zwrot klikając na kolejne przyciski OK. Z prawej strony ekranu znajdują się pola edycji bazy nazw czasopism. Umożliwiają kontrolę i poprawianie listy tytułów używanej do wypożyczeń. Aby dodać tytuł do listy wpi- sujemy nazwę czasopisma i zatwierdzamy przyciskiem DOPISZ. 196

Usuwanie pozycji z listy wymaga jej zaznaczenia myszką i kliknięcia przycisku USUŃ. 197