การพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้านเด็กและเยาวชนของหน่วยงานต่างๆ

2) Training learning: กระบวนการเรยี นรู เชน หัวขอ แบบน้คี วรเปน workshop แตจัดเปนบรรยายอยา ง เดียว เปนตน อยางน้ีเรียกวาไมตอบโจทย และในไทยเราสวนนี้เรามักไปประเมินท่ีตัววิทยากรและ เชื่อวา วิทยากรดี แปลวาการอบรมดี ซ่ึงจรงิ ๆ แลวเปนกระบวนคดิ ทไ่ี มถูกตอ งเลย 3) Training behavior: การอบรม ทด่ี ีตอ งไปใหถ ึงจดุ น้ี คอื จดุ ท่นี าํ ไปสูการเปลีย่ นแปลงเชงิ พฤติกรรม อาทิ เชน เราอบรมแบบยุทธศาสตรการต้ังครรภวัยรุน มีพัฒนาสงั คมและความม่ันคงมนุษยจังหวัด (พมจ.) มาอบรมทั้งส้ิน 15 จงั หวดั ซ่ึงพบวาทกุ จังหวัดยงั ไมม ีแผนปองกันและแกไขการตั้งครรภวยั รุนเลยกลับไปเขียนแผนเลย แผนในท่ีน้ีคือ สอดคลองกับยุทธศาสตรและงานของผูเขารับการอบรม/หนวยงานของผูเขารับการอบรม นัดประเมินอีก 3 เดือนให หลัง พอครบ 3 เดือน คนทํางานใน 15 จังหวัดน้ีสงแผนตั้งครรภวัยรุนมา อยางนี้จัดวาการฝกอบรมนี้จะไดผล สมมติ คร้งั ตอ ไปจะเชญิ ผูเ ขารบั การอบรมมาอบรมอีก ผจู ัดก็ตอ งพิจารณาดูวาจาก 15 จงั หวัด มแี ผนไปแลว 5 จงั หวดั การ จัดการอบรมรอบใหมก ็จะแยกเปน 2 กลมุ ทนั ที จะไมมกี ารเชญิ ซา้ํ เพราะ หากเชญิ ซ้ําผูเขาอบรมในจงั หวดั ท่ถี ูกเชญิ ซ้ํา ก็จะเบื่อ เพราะเขาสงแผนแลว ทําไมจึงเชิญเขาอีก ดังนั้นการอบรมในรอบที่สองจึงตองแบงเปน 1) อบรม ให 5 จงั หวัดแรกทม่ี ีแผนแลว พัฒนาแผนใหด ีย่ิงขึ้น 2) อบรม ใหอีก 10 จังหวัดทีเ่ หลอื เพ่ือชว ยเหลือเขาวาติดขัดตรงไหนให เขา ทําแผนใหได และในการออกแบบหลักสูตรก็เชนกัน หลักสูตรก็จะตองต้ังตนจาก 1. คือ จะเปล่ียนพฤติกรรม คนทํางานเพือ่ ใหเ กดิ งานไดอ ยา งไร โดยอาจจะลงลึกตอ ยกตัวอยาง เชน 5 จังหวดั ทม่ี แี ผนปอ งกัน การตั้งครรภ วยั รุนแลว แผนนั้นมีลักษณะเชนใดบา ง เชน มีแผน แตยังไมมีการปฏบิ ัติ มีแผนแลวปฏิบัติบางแลว ปฏิบัติบางแตย ัง ไมครอบคลุมหรือปฏิบัติอยางชัดเจน เม่ือ 5 จังหวัดมีความแตกตางกันเชนนี้ รูปแบบการอบรมก็ตองตางกัน 2. การ วางตวั วทิ ยากรตา งกัน 3. สิ่งตา งๆ อน่ื ๆ ก็จะแตกตางตามไปดว ย เปน ตน 5. ในองคก รท่ีประสบความสาํ เรจ็ ในบางประเทศ เขากาํ หนดใหห นวยจัดการดา นการพฒั นาบุคลากรในองคกร เปนงานเฉพาะในนาม Chief Knowledge Office (CKO) คือเปนการรวมคนทํางานจากทุกสวนงานในองคกรมาอยู รวมกนั และกาํ หนดยทุ ธศาสตรการอบรมรวมกนั อาทิ CKO อาจมี 10 คนโดยมาจากฝายผลติ 1 ฝา ยบคุ คล 1 คน ฝาย คอมพิวเตอร 1 ฝายแผน 1 คน เปน ตน ทกุ ๆ คนจะมาคิดยทุ ธศาสตรการอบรมรว มกนั โดยถอดรหัสจากยทุ ธศาสตรแ ละ แผนรายปขององคกร แลวจัดการอบรมเพื่อตอบโจทยยุทธศาสตรทั้งของงานของตนและขององคกร การกระทํา เชนน้ีทําใหเกิดการแลกเปลย่ี นทศั นคติทลายความคิดแบบมีกรอบของตนและชว ยใหประหยัดทรัพยากรจากการ อบรมแบบตา งคนตางจดั ไปไดม ากมาย 6. กรมกิจการเด็กและเยาวชน ควรมบี ทบาทเปนหนว ย clearing house มากกวาบทบาทผูจัดอบรมเอง โดย ตอ งรูวาหนวยงานไหนจัดหลักสูตรการอบรมอะไรบาง และจะตองไปประสานความรวมมือนํา platform ไวเมื่อ 130 รายงานการศึกษาวิจยั “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพอ่ื สรางนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

ถึงเวลาตอ งการอบรม ก็จะไดสงคนทํางานไปอบรมในหนวยงานท่ีมีความชํานาญมากกวา ซ่ึงจะสงผลใหเกิดการ ใชป ระโยชนทรพั ยากรสงู สดุ (resource pooled) อาจเปน credited agency เองได 7. การ training วันน้ีตองเปน flipped classroom ลงมือในพื้นที่กอน แลวเอาปญหามาคุยกันตอนเย็น โดยเอาทฤษฎีมาจับหรืออาจเปน “double training” คือการฝกฝนอบรมเด็กไปพรอมกับฝกฝนตัวเอง ท่ีสําคัญ การฝกอบรม (training) ตองชี้ใหเ ขาเห็นไดว า เขาไดประโยชนอยางไร คนทํางานดานเด็กและเยาวชนแบงเปน 3 กลุม 1) Facilitator: หนวยงานของรัฐ เชน กรมกิจการเด็กและ เยาวชน กรมสงเสริมการปกครองทองถิ่น 2) Service provider: เจอเด็กโดยตรง เชน ครู 3) Supporter: เชน NGOs ท่ีทํางานกับเด็ก และเยาวชน หนวยงานวิชาการ นักวิชาการ ท้ังน้ีควรสรางความสัมพันธของคนทํางาน 3 กลุมนี้ เพอ่ื ใหเ กิดนวัตกรรมตอ งมกี ารจัดวางใหม ีลกั ษณะ ดงั นี้ a) Service provider เจอเด็กโดยตรง / b) Facilitator ใหความ ชว ยเหลอื ทางตรงกบั Provider/ c) Supporter เปนภาควิชาการและ NGOs ใหก ารสนบั สนุนโอบลอ ม ขอ มลู ยอนกลับ เพ่อื พฒั นางานวิชาการและนโยบายเพ่อื เด็กตอ ๆ ไป 8. แนวคิดของการทําใหคนมีความสุขในการทํางาน สถานท่ีทํางาน (Office) ควรใหมีกฎระเบียบยืดหยุนผอน ปรนแตมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้ผูใหขอมูลการสัมภาษณ จํานวน 9 คน เชื่อวาความสุขจากการทํางานมีผลตอผลงาน/ ผลผลติ (productivity) โดยตรง ยกตัวอยาง เชน การแชรคาใชจายเร่ืองท่ีจอดรถไมใหม ีที่จอดรถของนาย-ลูกนอง แต ใหทุกคนรวมรบั ผดิ ชอบ หารคาใชจ ายดวยกันทําใหค าจอดรถราคาถูก เปนการไมเอาเปรียบคนทาํ งานทเี่ งินเดือนนอย หรือการกําหนดเวลาการเขาทํางานเปน 3 เวลาไดแก 08.00 น.,08.30 น., 09.30 น. หรือโครงการโทรศัพทที่ไมตองมี lock book เปดใหบ ริการแบบเหมาจาย หรือพนักงานบางคน 09.30 น. ยังทานขา วอยกู ็ไมเ นนวาเปน เร่ืองใหญ เพราะ ถือวาเขาทํางานดึกๆ ใหกับหนวยงานเปนประจํา เปนตน กฎระเบียบท่ียืดหยุนเหมาะสมไปตามยุคสมัยจะทําใหเกิด ความรูสึกผอนคลายและมีอิสระในการคิดสิ่งท่ีสรางสรรค มากกวา สถานท่ีทํางานที่เต็มไปดว ยกฎระเบียบยิบยอยและ แข็งตงึ 9. หนวยงานควรมีมุมมองกวางขวางวา “ทุกคนไมจําเปนตองเหมือนกัน” กระบวนการของการพัฒนาคน ตอ งมีกระบวนการ ดงั นี้ (1) การรับสมัคร (Recruitment) ตองโปรงใส และเปนธรรม คําวา “เปนธรรม” หมายถึงเปนธรรมกับ หนวยงาน ดังนน้ั การคัดเลอื กก็จะมรี ะบบตงั้ แตต องแขงขันกันเขามา และมคี ณะกรรมการคัดเลือกที่มคี ณุ ภาพ เปน คนดี รายงานการศึกษาวิจัย 131 “การพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตางๆเพือ่ สรา งนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

(2) การ Coaching ของรุนพี่ / Learning by doing เมื่อกระบวนการสรรหา (recruitment) ดี มีโอกาส ไดค นมีศกั ยภาพ แตจ าํ เปน ตองมีทปี่ รึกษา พเี่ ล้ียงในการทาํ งานดว ย (3) การสงเสริมใหค นไดแ สดงศกั ยภาพเต็มท่ี มี fast track และมยี ิ่งกวา fast track คือ สง เสริมคนโดดเดน ใหกาวกระโดดไปขางหนา ได (4) การสงเสริมเพอ่ื ตอบสนองความตอ งการ (Need) เปนรายบคุ คล ซึง่ ใชบนหลักการ “คนตอ งทํางานทีต่ น รัก” ระบบ IDP ควรจะเปน tailor made โดยดูวาแตละคนควรพัฒนาตนเองในเร่ืองใดจึงจัดกิจกรรม เชน โยคะ ออกกําลังกาย สมาธิ อาหาร ฯลฯ ดวย เพราะ need องคกร และ need บุคคล 2 สวนนี้ตองมาเจอกัน คนจะสรา ง นวัตกรรมได 10. การสงเสริมการพฒั นาจากขางใน จะทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลง การเปลี่ยนแปลงคน จากขา งในจะเปน ประโยชนระยะยาวตอการสรางส่ิงดีๆ ใหกับองคกร การฝกอบรมในประเทศไทยที่พูดถึงการเปล่ียนแปลงในเชิง Mindset มนี อยมาก 11. กอนจะ think out of box คนทํางานตอง think in the box กอน the box ในท่ีน้ีคือ box ทุกวันน้ี คนทาํ งานยงั ไมทนั เด็กเลย การจะทนั เดก็ ได หมายถงึ ตองเปดโอกาสใหมี “หนา งาน” ทีเจอกับเดก็ โดยตรงเสมอๆ ไมใ ช เจอแตต าํ ราหรืองานเอกสาร จริงๆ แลว หากคนทาํ งานดานเดก็ ไดเ จอเด็กโดยตรงสมํา่ เสมอ เขาอาจจะกลบั มาพัฒนางาน เอกสาร (ซึ่งในเบื้องแรกอาจดูวาไมเกี่ยวกับเด็ก) ใหมีประสิทธิภาพ และสงผลทางบวกตอเด็กๆ อันเปนผูรับบริการ ปลายทางของเขาได ซง่ึ เมื่อเปนเชนนั้น “นวัตกรรม”จะเกิดไดบ นทุกแผนกขององคก ร 12. คนทํางานดานเด็กท่ีจะสรางนวัตกรรม คือ กลุมคนที่เรียกวา “Haxaton” มาจาก Hax + marathon ปกติคนมี 4 กลมุ (1) มีความรู อยากทาํ (2) ไมมีความรู อยากทาํ (3) มคี วามรู ไมอยากทาํ (4) ไมมีความรู ไม อยากทาํ องคกรนวตั กรรมตองคน หากลุมที่ 1 และ 2 ไว และกระบวนการคัดเลือกก็จะตอ งปรับปรงุ เปลี่ยนแปลง เพ่ือใหไดมาซึ่งกลุม 1 และ 2 ไว การสรรหาคนทํางานดวยวิธีการด้ังเดิมแตหวังผลตางคงเปนไปไดยาก คนทํางาน ดานเด็กคงไมใชคน “รูเทาทัน” แตตองเปนคน “รูไปดวยกัน” โดยมีคุณสมบัติดังน้ี (1) เปนคนมี Ceactivity ในตัว / สามารถเปดพื้นท่ีแหงจินตนาการใหเด็กทุกชวงวัยได เพราะจินตนาการคือฐานของคําวา “นวัตกรรม” (2) “มีใจ” (3)ประยุกตทุกอยางมาเปนประโยชนในงานได โดยคําวา “มีใจ” สําคัญท่ีสุด คําถามในการสัมภาษณเพ่ือรับคน เขาทํางาน ไมควรถามวา จบอะไรมา จบมหาวิทยาลัยใด เกรดเฉล่ียเทาใด คําถามในลักษณะนี้ ปจจุบันไมตอบโจทย 132 รายงานการศกึ ษาวจิ ัย “การพฒั นาศักยภาพบุคลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพือ่ สรางนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

และวฒุ ิการศึกษาอาจเปน สวนหน่ึงของการพจิ ารณาคน แตไมใ ชส วนหลักอกี ตอไป คําถามเพ่ือคัดเลือกคนทาํ งาน ควร ถามวา “ตอนเปนเดก็ คณุ เปนเดก็ แบบไหน บรรยายวรี กรรมใหเราฟงหนอย? เลา เรื่องคา ยอาสาท่ีคณุ เคยทาํ สมยั เรยี น มหาวิทยาลัยใหเราทราบหนอย เปนตน (4) เมื่อเลือกคนเขาทํางานไดแลวควรใหชิ้นงานเพื่อการลงมือทํา 1 ช้ินงาน ภายในระยะเวลาทก่ี ําหนด โดยงานนั้นตองเปน งานทมี่ ีความยากในตัวเองและตอ งเปนงานที่ใชค วามรูขา มศาสตร แลว ใชวิธีประเมินวาเขาทําสําเร็จหรือไม ทําอยางไร แลวใหดูวิธีการคิดและวิธีปฏิบัติจริงในการทํางานและการเอาชนะ ปญ หาของคนคนน้ันการทําเชนน้ีจงึ จะทําใหคําวา “การทดลองงาน” มีประสทิ ธิผลสูงสุดและสามารถชว ยองคกรใหได คนทีเ่ หมาะสมอยา งแทจริง คนทาํ งานดา นเดก็ ที่จะสามารถพัฒนาไปเปน นวตั กรได เร่อื งคณุ สมบัติขา งในนี้ ถงึ เวลาแลว ที่ประเทศอาจตองใหความสนใจถึงคําวา “ความถนัด” และ “ทัศนคติ” อยางจริงจัง เพราะเปนตัวบงชี้ความสําเร็จ ของบุคคลโดยเรื่องเหลานี้ตองเปนเรื่องท่ีองคกรใหความสําคัญและตองวัดประเมินได งานดานเด็กตองใชจินตนาการ และความคิดสรางสรรค (Creativity) อยางสูงหากคนทํางานไมมีความคิดสรางสรรคเสียแลว เด็กท่ีเปนผูตามยอมจะ สูญเสยี ความคดิ สรา งสรรค (ทีต่ ิดตัวมาต้งั แตกําเนดิ ) ไปเชน กัน 13. หากจะกลาวถึงคําจํากัดความของคนทํางานดานเด็กและเยาวชน มีแค 2 ประเภท คือ (1) คนทํางาน ดานการพัฒนาสรางสรรค ซึ่งมีอยูไมมาก และที่สําคัญไปกวานั้น คือ ไมมีการประเมินวางานสรางสรรคกอใหเกิด ผลกระทบดานดีมากเพียงใด เลยแทบไมมีใครรูวาดีจริง (2) กลุมคนทํางานคุมครอง อันน้ีอยูในภาคราชการเปนสวน ใหญ หากแบงสัดสวนจะพบวา งานสรางสรรคทําไดดี ทําไดมากข้ึน งามคุมครอง (ซ่ึงเปนการแกปญหาปลายเหตุจะ ลดลงได) ในประเทศท่ีพัฒนาแลวสวนใหญทุมสรรพกําลังดานการสรางสรรคมากกวา ซึ่งในประเด็นน้ีประเทศไทย โดยเฉพาะหนวยงานดานเด็กอยางเชน กรมกิจการเด็กและเยาวชนทราบตัวเลขหรือไมวาสัดสวนเชนนี้มีเทาไรบางใน ประเทศของเรา อันนี้เปน ประเด็นแรกท่กี รมกิจการเด็กในฐานะผกู าํ กบั /กาํ หนดนโยบายภาพใหญควรตองทราบ ในสว น ตอมาคอื เรือ่ งของปญหาอันเกี่ยวเนื่องกับการตองการนวัตกรรมมาเปนตัวแกไขปญ หาเด็กและเยาวชนมี 2 เร่ือง คอื 1) เร่ืองเล็ก คือ บุคคลท่ีเก่ียวของแกไขได กลุมคนท่ีเกย่ี วของแกไขได และหรือใครสักคนท่ีอาจไมเกี่ยวของแตสามารถ แกไขได 2) เรื่องใหญ แกไมไดดวยบุคคล แตตองแกเชิงนโยบาย /กฎหมาย เรื่องเชนน้ีตองการการวิเคราะหจากกรม กิจการเด็กและเยาวชนเสียกอน กอนทเี่ ราจะเดนิ หนา อบรมแบบสะเปะสะปะ 14. เหตุท่ี “คนเล็กๆ เปล่ียนโลกได” ในวันน้ีเพราะความรูของคนตางๆ เริ่มเทาเทียมกันและ Civil Society หรือ องคกรภาคประชาชนแข็งแกรงขึ้น คนทุกคนหากเห็นปญหาและอยากแกไขจะสามารถลงมือทําได ส่ิงนี้ทําให ประเทศนาจะมคี นทํางานดา นเด็กมากมายหลายแสน หลายลา นคน การสื่อสารออกไปเพ่ือบอกเขาวา เขาเปน คนทํางาน ดานเด็กคนหนึ่งและประเทศตองการเขาใหช วย เปนหนึง่ ในประเด็นท่สี ําคญั ประเทศไทยตองประกาศใหเรื่องเดก็ เปน รายงานการศึกษาวิจัย 133 “การพฒั นาศักยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพื่อสรา งนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

“วาระแหงชาติ” เพ่ือใหทุกคนรวมกันเห็นความสําคัญ ตัวอยางท่ีญ่ีปุนระบุวา เด็กที่สวมหมวกเหลืองทุกๆ คน เปน สมบตั ิของชาตทิ ีช่ าวญี่ปนุ ทุกคนตอ งรวมกันดูแลพวกเขาใหด ีท่สี ดุ 15. คนทํางานดานเด็กทีจ่ ะไปสรางนวัตกรรมไดตองมลี กั ษณะ (Characters) ทช่ี ัดเจนและลึกซง้ึ ไปกวาคนอืน่ ๆ น่ัน คอื ตอ งมี (1) ความหลงใหล ความสนใจในเร่อื งเดก็ กอ น (2) มีทักษะ (skill) เมอ่ื มที กั ษะความรูจะตามมาเอง (3) ลง มือทําจริง (4) มีเครือขายชวยเหลือ (Network) ดังนั้นการไดมาของคนทํางานดานเด็กจึงไมใชการรับสมัคร ดว ยการดู Resume ดูใบปริญญาบัตร และสัมภาษณ แบบเดิมๆ อีกตอไป แตกระบวนการไดมาควรจะตองใชวิธีการ ใหมๆ แบบตางๆ เชน (1) แบบใหลงทํางานใหดูเลย ดังเชนของบริษัท Ikea (2) แบบหนวยงานราชการรับคนโดยให ภาคเอกชน/ภาคประชาสังคม เชน มูลนิธิอาสาสมัครเพ่ือการพัฒนาสังคม (มอส.) นําไปทํางานให NGOs ท่ัวประเทศ พอทํางานเสร็จ 3 เดือนกลับมาทําในหนวยราชการ โดยหนวยราชการจายสวนหนึ่งและมอส.จายคาตอบแทนอีกสวน (3) แบบจัดหาคดั เลือก(ชว งรับสมัคร)โดยไมใชภาคราชการอยางเดียวแตตองปนกันระหวา งภาคราชการกบั NGO /ภาค ประชาสงั คม และใหงานเปนชิ้นงานแลว ประเมินผลงานตามชิน้ งาน โดยให NGOs ประเมินเองเพราะ NGOs เขาตองอยู ได เพราะฉะน้ันคนของเขาตองมีคุณภาพ ดังน้ัน การประเมินผลจะตรงไปตรงมา และคนทํางานตองไดรับเงินเดือน พอเหมาะ สวนภาครัฐทําหนาท่ีเสริม เชน (1) เติมในจุดที่ NGOs ไมถนัดหรือออน (2) เติมในจุดท่ีคนทํางานสนใจ (ความสนใจของคนดูไดแบบจริงๆ จังๆ เชน ดูจาก Facebook ของเขา จาก Instragram จากการพูดคุยในวงประชุม วิธกี ารตางๆท่ีกลา วมานี้ จะไมท ําใหเสยี งบประมาณจํานวนมากไปกบั การ Training แบบเหมาโหล เปน ตน 16. องคก รทีส่ ําเร็จในการสรา งนวตั กรรมสงั คมมกั เปนองคกรขนาดเล็กมคี วามคลอ งตวั ดงั นัน้ การ outsource จัดเปนหัวใจของการพัฒนา บทเรียนความสําเร็จที่ดี คือ การท่ีกระทรวงยุติธรรมใหคุณทิชา ณ นคร เขามาพัฒนา รูปแบบ “บานกาญจนาภิเษก” จากคกุ มกี าํ แพงมาเปน คกุ ทไี่ รก ําแพง และสรา งกําแพงใจของคนแทน สงิ่ น้ีนับเปนความ กลาหาญของภาคราชการ ซ่ึงผูใหขอมูล 20 ทาน เห็นวากรมกิจการเด็กและเยาวชนอาจจะตองลองเปดพื้นท่ีเพื่อ แนวคิดใหมๆ การอยูในกรอบเดิมๆ ไมอาจสรางนวัตกรและนวัตกรรมได ตัวอยางงายๆ คือการรับสมัครคนทํางาน อาจจะปรบั จากเดิมทใี่ ชการพจิ ารณา resume และสมั ภาษณม าเปน การใหล งมอื ทํางานจรงิ เปน เวลา 3 เดือน - 6 เดอื น และประเมินผลไปตามจรงิ วา เขาทาํ ไดห รือไม หากทาํ ไดจึงคอยรับเขาทํางาน เปน ตน 17. การจะพัฒนาใหคนทํางานดานเด็กและเยาวชนเปนนวัตกร ผูสรางนวัตกรรม การพัฒนาอยางตอเน่ือง ตองใหความสําคัญกับการไดลงมอื ปฏิบตั ิ นวตั กรรมยอ มเกิดจากการลงมือทาํ งานหลายหลายชน้ิ ของกรมกจิ การเด็ก และเยาวชน มีหลายงานที่ทําสําเร็จไดดวยการลงมือทํา ผูบริหารตองเปดพื้นท่ีใหคนทํางานท่ีอยากจะลองลงมือทํา ดว ยวิธีคดิ ใหมๆ “ไมเนน ทฤษฎีแตเนนเทคนิค” หมายความวา ลงมือปฏิบัติเลยและผลแหงการปฏบิ ัติน้ันจะคอยๆ 134 รายงานการศกึ ษาวิจัย “การพฒั นาศักยภาพบุคลากรดานเด็กและเยาวชนของหนว ยงานตางๆเพ่อื สรา งนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

ตกผลกึ ในตวั ของผปู ฏบิ ตั ิงานและจะกลายเปนทฤษฎ/ี เนื้อหาท่สี งตอ ใหคนทาํ งานรนุ หลงั ๆ ตอ ไปพัฒนาตอยอดไป ขางหนาเร่ือยๆ อาทิเชน “โครงการทองถิ่นเพื่อนอง” ดําเนินโครงการใน 10 ตําบล 2 อําเภอในจังหวัดอุบลราชธานี และจงั หวัดพะเยา งานนมี้ แี มงานผูร บั ผดิ ชอบเปน องคก ารบรหิ ารสว นตําบล (อบต.) 10 แหง โดยที่กลมุ เดก็ และเยาวชน เปนพ่เี ล้ียงให กรมกิจการเดก็ และเยาวชนคอยสนับสนุนในเร่ืองตางๆ ทไี่ มใชตัวโครงการ/กิจกรรมโดยตรงแตให อบต. ลงมือทาํ พรอ มลองผดิ ลองถูกไปดว ยกนั ผลการดาํ เนินงานนับวา นา พอใจมากยงั ผลใหเกิดการเปล่ยี นแปลงที่ดีมากข้นึ ใน กลุมเปาหมายของ 10 อบต.น้ัน และผลจากการเรียนรูถูกนํามาขยายตอโดยใชวิทยากรจาก 10 อบต. มาเปนโคช (coach) สอน อบต.ชุดใหมๆ ตอไปหลายส่งิ ทต่ี กผลกึ เปนองคค วามรพู ืน้ ถิน่ ท่ีไมมีปรากฏในตาํ ราใดๆ 18. โลกในทุกวันน้ีนวัตกรรมเกี่ยวของกับเทคโนโลยีใหมๆ อยางไมอาจหลีกเลี่ยงได ดังนั้นการสนับสนุนการ เรียนรูตลอดเวลา โดยเฉพาะบทเรียนออนไลน (classroom online) ยกตัวอยางเชน การสนับสนุนใหใช Spoc หรือ Mooc ในการเรียนออนไลนของคนทํางาน โดยเฉพาะ Mooc ซ่ึงเปน online course 100 % โดยใหนักศึกษาเขารวม โครงการแบง เปน 3 กลุมคือ กลมุ 1) เรยี น online บน iPad กอน กลมุ 2) เรียนดว ยการอานหนงั สือท่ีเก่ียวขอ ง กลมุ 3) โดยการลงมอื ทาํ ในพ้ืนที่เลย นักศกึ ษาจะเรียนทั้ง 3 แบบหมนุ เวียนกนั และนําความรทู ่ไี ดจ ากแตล ะแบบมาสรุปเปน ชุดความรูเดียวกันพบวา เน้ือหาจากการเรียนอานโปรแกรม online มีความทันสมัยมากและมีส่ือที่ทําใหนักศึกษา สามารถเขาใจไดซึ่งคนทํางานดานเด็กที่จะเปนผูสรางสรรคนวัตกรรมจําเปนตองกาวทันเด็กและมีความทันสมัยเขากับ เทคโนโลยีการเรียนรูใหมๆ ทเ่ี กิดขนึ้ ในทุกๆ วัน จงึ ควรจะใชว ิธีการเรยี นรแู บบนี้ดว ย 19. ในชีวิตการทํางานจริงๆ น้ันพบวา วิชาความรูท่ีเรียนจบมาจากในหองเรียน แทบจะชวยอะไรไมได แต อาจจะไดจากการคนควาดวยตนเองตามที่ตนสนใจ การไดเขาไปหาขอมูลในหองสมุดหลายๆ แหง ถึงพบทางออก “นวัตกรรม” อันเปนผลจากงานความสําเรจ็ ของคนมาจากปจจยั หลัก ดังนี้ (1) หาตวั เองเจอ คนหาตัวเองชอบทํางาน ดานใด (2) มีโลกทัศนที่แตกตางจากคนอ่ืนเน่ืองจากเห็นโลกมากกวาคนอื่น มีโอกาสพาตัวเองไปสถานที่ใหมๆ ตลอดเวลา รวมท้ังขอทุนไปตางประเทศดวย (3) เม่ือคนพบตัวเองทําใหผลักดันตัวเองใหศึกษาลงลึก ในรายละเอียด จนนํามาสูความม่ันใจในตนเอง ซ่ึงทายสุดทําให กลาแสดงออกเพราะม่ันใจวารูจริง (4 ) มีเวทีในการใหแสดงออก โดยหัวหนา งานสนบั สนนุ และเปดพื้นท่ีให (5 ) มพี ี่เลย้ี ง/ท่ปี รกึ ษาในการทาํ งานที่ดชี ว ยผลักดนั 20. คนยุคใหมทีท่ ํางานดานเด็ก/ทํางานดานตางๆ ตองมีความสามารถในการส่ือสารนําเสนอความคดิ ของตนให ส้ันกระชับและตรงประเด็น ผานแนวคิดการนําเสนอดวย “Presentation แผนเดียว” ซ่ึงการจะทําใหเกิดการนําเสนอ แผนเดียวไดคนทํางานคนน้ันตอง (1) เจอเสน ทางของตน หมายถึง คนพบวา ตนเองชอบอะไร ถนัดอะไร หลงใหลที่จะทํา ส่ิงใด เมื่อมีความชอบเปนทุน คนๆ น้ันจะสามารถ อดทนกับความเห็นตางของคนอื่นและใชความเห็นที่แตกตางนั้น รายงานการศึกษาวิจยั 135 “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพอื่ สรา งนวัตกรรมการบริหารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

มาเปนขอมูลบันไดเพื่อพัฒนาตน (2) ไดรับการฝกแบบ Critical training กระบวนการฝกอบรมในองคกรจะชวยไดดี แตตองอยูบนการประเมินความตองการอบรม (need assessment) ดวยท้ังจากองคกร และตัวคนทํางาน และ 3) การ สรา งวฒั นธรรมการนําเสนอ “ผลงานใหจ บไดใ นกระดาษแผนเดียว” ใหไดเพราะเมือ่ ถึงจุดนน้ั องคกรจะไดคนทม่ี ี critical thinking และตกผลึกความคดิ ของตนมาแลว และเมื่อนัน้ นวัตกรรมจะเกิดได นอกจากน้ีในกระบวนการรับสมัครบุคคลเขาทํางานของหนวยงานองคกรควรใชกระบวนการนําเสนองาน ในกระดาษแผนเดียวน้ี เปนเกณฑในการคัดเลือกคน คนท่ีชัดเจนในตนเองและในงานจะสามารถบรรจุทุกอยางไวในการ นําเสนอ 1 แผนได ซงึ่ สงิ่ นี้ควรจะเปนกระบวนการคดั เลือกคน (recruitment) แทนระบบเกาๆ ทเ่ี ลือกจากวฒุ ิการศกึ ษา เทา นัน้ 21. การแลกเปล่ียนคนทํางานดานเด็กใหไดออกไปทํางานตางประเทศ อาทิ สงไปทํางานในเร่ืองเยาวชน สงไปแลกเปล่ียนกับคนทาํ งานดา นเดก็ ในประเทศตา งๆ ใหหนวยงานกําหนดเปน “ A must” คือถือเปน นโยบายที่ตอ ง ถอื ปฏิบัติตอ เน่อื งทกุ ๆ ป หากทําไดเชนน้ีประโยชนจ ะเกดิ แกค นทาํ งาน ดังนี้ - ทําใหเหน็ โลกกวางไกล เหน็ การเปลี่ยนแปลง เห็นส่งิ ดี-ไมดี ที่แตกตาง เพ่ือสดุ ทายจะนาํ มาซงึ่ การปรับ ใชใ นการทํางานไดแ นนอน - ทาํ ใหไดฝ กฝนการส่อื สารและการทาํ งานรวมกับคนอื่น ซึง่ ส่ิงน้ีมผี ลตอ วธิ คี ิดการทํางานของคนตอไป - ทาํ ใหมคี ําวา Masteryเปนนายแหง ตน คือบรหิ ารจัดการงานดว ยความรับผิดชอบได 22. บรรยากาศการทํางานที่ผอนคลาย บรรยากาศที่เปนสุขและผอนคลายมีผลทําใหคนสามารถคิด “อะไร ใหมๆ” ข้ึนมาได บรรยากาศท่ีกดดันจะไมมโี อกาสสรา งนวัตกรรมได คนทํางานดา นเดก็ ทุกคนมี “งานตามหนา ที่” (Job Description) ของตน งานที่ทําใหคนมีความสุข นั้นพอจะบอกไดวา หากแบงงานออกเปน 100 % งานตาม Job Description ตามตําแหนง ของตน อาจมีสดั สว น 60-70% อีก 30-40 % อาจเปด พ้นื ทไ่ี วใ หส ําหรับการสรางสรรค “งาน นวัตกรรม” หรืองานอื่นๆ ท่ีมีความสนใจนอกเหนือจากงานในหนาที่ปกติ การเปดโอกาส เชนนี้ อาจทําใหนวัตกรรม พอจะเกิดขึ้นได 2. รปู แบบนวตั กรรมและแบบปฏบิ ัตทิ ี่ดี เร่อื งการพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดา นเด็กและเยาวชน กรณตี ัวอยาง 4 กรณีตอไปนี้ เปน กรณตี วั อยางนวตั กรรมของคนทาํ งานดา นเด็กท่มี ีโจทยเ รียบงาย 136 รายงานการศกึ ษาวิจยั “การพัฒนาศกั ยภาพบุคลากรดานเด็กและเยาวชนของหนวยงานตางๆเพอื่ สรางนวัตกรรมการบริหารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

น่ันคือ การพยายามหาวิธีการสรางสรรคในการแกปญหาเพื่อใหค ุณภาพชวี ิตของเด็กๆ อันเปน กลมุ เปาหมายดขี ้ึน ผสู รางนวัตกรรมเหลานี้มีตั้งแตบุคคลธรรมดาเร่ือยไปจนถึงกลุมคนซึ่งลวนทาํ งานสรางสรรค นวัตกรรมโดยแทบ จะไมใ ชงบประมาณมากมายในการสรางสรรคเลย ครูนกเล็ก: สอ่ื เดก็ ออนไลน ทาํ อยา งไรใหปง? ทามกลางเสียงโอดครวญท่ีเราไดยินบอยๆ จากผูผลิตส่ือถึงความลําบากของการทํารายการเด็กทางส่ือ กระแสหลัก การปรากฎขึ้นของชองยูทูบ (YouTube Channel) ท่ีชื่อครูนกเล็ก (www.youtube.com/ selflearningthai) ซง่ึ ปจ จุบนั มจี ํานวนผูต ดิ ตามกวา 3 ลานยูสเซอรนนั้ ถอื เปนเร่อื งนา สนใจ วัชระชัย มกรพันธุ นักสรางคอนเทนตในโลกออนไลนที่ปลุกปนชองครูนกเล็กจนกลายเปนชองในใจ เด็กๆ และผูปกครองจํานวนมาก พูดถึงแนวคิดเบื้องหลังความสําเร็จของเขาและทีม ซึ่งหลักๆ มีแคครูนกเล็ก (ภรรยา) นองพอใจ (ลูกสาว) และคุณยาย วาคือการเขาใจและเทาทันความตองการและพฤติกรรมของผูรับสาร ยคุ ใหม บวกกับการมุงสรางสรรคเนื้อหาท่ีเปนประโยชนและไมเปนพิษเปนภัยซ่ึงมาพรอมความสนุกและบันเทิง สาํ หรับเดก็ ๆ จากคลิปครอบครวั สูช อ งยูทบู สําหรบั เด็ก Channel ครูนกเล็ก เร่ิมตนจากการที่สมาชิกครอบครัวมกรพันธุ ไดถายคลิปวิดีโอกันในครอบครัวและ อพั โหลดไวบนแพลตฟอรม YouTube โดยเรมิ่ มาประมาณ 5-6 ป (ประมาณป 2555) แตใ นชวง 2 ปแรกยงั ไมได คดิ ถึงการทาํ เปนชอ งทผี่ ลติ สื่อสําหรับเด็กอยางจริงจงั แตคดิ แคทาํ กันเลน ๆ เพ่ือเกบ็ ไวดูในครอบครัวและแบงปน ใหกับคนทั่วไป ซ่ึงหลังจากท่ีทําในลักษณะไมจริงจังมาประมาณ 2 ป ครอบครัวเห็นกระแสตอบรับที่ดีและมีคน สนใจมากขึ้น ทั้งจากคอมเมนทของผูชมซึ่งเปนผูปกครองท่ีเขามาดูวิดีโอ รวมทั้งเริ่มมีส่ือกระแสหลักใหความ สนใจและมาสมั ภาษณ จงึ ทําใหเ ขาเรมิ่ เกิดความคิดทจี่ ะทําชองครูนกเล็กอยา งจริงจัง โดยเร่ืองราวในคลิปจะมที ้ัง สวนท่ีเปนครูนกเล็กที่โรงเรียนและครูนกเล็กกับครอบครัวที่บาน ภายใตแนวคิด “คลิปสนุก สรางเด็กดี มีความรู” ซง่ึ เมื่อเริ่มทาํ อยางจริงจงั ครอบครัวมกรพันธุจึงพบวาการทาํ ส่ือออนไลนน้ีสามารถสรางรายไดจนเขา ตดั สนิ ใจลาออกจากงานประจําและมาทุมกับการทาํ ชอ งครนู กเล็ก สําหรับทักษะในการผลิตส่ือ เริ่มจากแคสมาชิกในครอบครัวมีทักษะพื้นฐานงายๆ เชน การถายและตัด ตอวิดีโอ และมีการพัฒนาทักษะและความรูมาเร่ือยๆ ซึ่งการไดลงมือทําบอยๆ ก็ทําใหเกิดความชํานาญและมี องคความรูตางๆ ในการทํางาน นอกจากนั้น การท่ีปจจุบันเทคโนโลยีสามารถเขาถึงไดงายขึ้นก็ทําใหการทํา สอื่ ออนไลนไมจําเปน ตองใชคนมาก เปนการทาํ งานในรูปแบบครอบครวั ทีไ่ มม ีความซับซอ นมากนัก รายงานการศกึ ษาวิจัย 137 “การพฒั นาศกั ยภาพบุคลากรดานเด็กและเยาวชนของหนว ยงานตางๆเพือ่ สรางนวัตกรรมการบริหารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

ความทาทายของส่อื กระแสหลักและการแขงขันจากคนทาํ สอื่ ออนไลน ตัวแทนครอบครัวมกรพันธุ กลาววา ในปจจุบันความเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีทําใหใครๆ ก็สามารถ ทําส่ือได และทําใหขอจํากัดที่เคยมีหายไป รวมท้ังในปจจุบัน ผูท่ีกําหนดเน้ือหาหรือส่ิงท่ีจะนําเสนอในสื่อนั้นไม ไดมาจากเจาของสถานีหรือนายทุนที่เปนคนกลุมเล็กๆ เพียงฝายเดียวแลว แตเปนคนดูหรือผูรับสารที่เปนกลุม คนท่ีมีพลงั อํานาจมากข้ึน เน่ืองจากมคี นทําส่อื ที่พรอมจะนําเสนอเนือ้ หาใหมๆ เพอ่ื ตอบสนองความตองการของ ผูรับสารกลุมตา งๆ อยูเสมอ อยางชองครนู กเล็กเองก็เชนกันท่ีตองปรบั ตามความนิยมและความตองการของผูชม ท่ีเปล่ียนแปลง อยูตลอดเวลา วัชรชัยมองวาสภาพการณที่เกิดขึ้นอาจเปรียบไดกับกระบวนการ คัดเลอื กโดยธรรมชาติ ผูทปี่ รบั ตัวไดจ ึงจะสามารถอยรู อดไดท ามกลางความเปล่ียนแปลงท่ีเกิดขน้ึ ในความเห็นของวัชรชัยฯ การเกิดข้ึนของส่ือใหมๆ ท่ีหลากหลายในยุคปจจุบัน มีสวนทําใหส่ือกระแส หลักขาดเสนหลงไป เน่ืองจากส่ือกระแสหลักมีกรอบคอนขางเยอะ และมักยังผลิตในรูปแบบท่ีเคยเปนมา โดยมี การปรับตัวที่คอ นขางชา ขณะท่ีมสี ื่อชองทางใหมๆ เกิดขึ้นตลอดเวลา และเปนส่ือท่ตี อบสนองความตองการของ ผูรับสารไดรวดเร็วกวา รวมทง้ั สาํ หรับคนทําสอื่ เล็กๆ เม่ือมองเห็นจุดที่ควรปรับเปล่ียน ไมว า จะในแงเนอื้ หา หรือ เทคนคิ การนาํ เสนอ ก็สามารถเปล่ียนไดท ันทีแบบสัปดาหตอสัปดาห ขณะที่ส่ือหลกั และสอ่ื ดั้งเดิมมักมแี พทเทิรน ท่ตี องยึดตาม เมื่อจะเปล่ียนก็อาจไมสามารถทําไดทันที อยางในกรณีชองครูนกเล็กท่ีหากเริ่มเหน็ วาเม่ือนําเสนอ รปู แบบซํา้ ๆ ออกไปและคนดเู รม่ิ นอยลง ก็ปรับเปลยี่ นทนั ที เด็กกบั การดยู ทู บู วัชรชัยฯ มองวาแพลตฟอรมอยางยูทูบมีอิทธิพลกับเด็กในยุคปจจุบันเปนอยางมาก โดยเปนเหมือน สถาบันทห่ี ลอ หลอมความคิดของเดก็ หรือเหมือนโรงเรียนแหงหนึ่งที่เดก็ จํานวนมากกําลงั เรียนอยู แตปญ หากค็ ือ สิ่งท่ีอยูในยูทูบนั้นมีจํานวนมากที่ไมมีสาระหรือไมเหมาะสมสําหรับเด็ก ดังน้ันหากมีความสนใจอยางจริงจังใน การพัฒนาส่ือสําหรับเด็กในยูทูบก็นาจะเกิดประโยชนไดอยางชัดเจน เพราะเด็กอาจอยูกับโลกออนไลนถึงวันละ 7-8 ชว่ั โมง บางคร้งั อาจมากกวา เวลาท่อี ยใู นโรงเรยี นจรงิ ๆ เสียดว ยซาํ้ ส่ิงที่ผูเกี่ยวของควรตองใหความสนใจก็คือจริยธรรมในการนําเสนอของผูผลิตเน้ือหาในยูทูบเน่ืองจาก ผูผลิตอาจมุงเนนแตตองการยอดผูชมอยางเดียวโดยไมไดคํานึง ถึงความถูกตองและเหมาะสมของเน้ือหาและ ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น รวมทั้งการท่ีผูผลิตสื่อมักแขงกันที่ความไว ทําใหขาดความรอบคอบ วัชรชัยฯกลาววา สําหรับตนเองเน่ืองจากเปนส่ือสําหรับเด็กจึงตองคิดใหรอบคอบเปนพิเศษกอนที่จะนําเสนออะไรออกไป เพราะ ตระหนักวาความไวจะมาพรอ มกับความเสี่ยงทจี่ ะผดิ พลาดไดเ ชนกัน หากคนทําสื่อคดิ ถงึ แตยอดผชู ม แมวาจะทํา 138 รายงานการศึกษาวิจัย “การพฒั นาศักยภาพบุคลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพือ่ สรางนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

ใหเกิดรายไดจาํ นวนมากแตก ็อาจไมใชส ่ิงท่ียั่งยืน เพราะในทีส่ ุดแลวสง่ิ ท่ีจะทําใหส ่ืออยูไดในระยะยาวกค็ ือคณุ คา ของเนือ้ หา การทาํ ใหคนดรู สู กึ วาดูแลว ไดสาระหรือมปี ระโยชน ทั้งน้ี ในอนาคตหากรัฐจะเขามากํากับดูแลสื่อออนไลนยอมเปนส่ิงที่ดี โดยวัชรชัยฯ กลาววาตนเองยินดี ที่จะใหความรวมมือ อยางไรก็ตามการจะเขามากํากับดูแลก็ตองมีความชัดเจน และตองกํากับดูแลโดยมีความ เขาใจลักษณะของสอื่ ออนไลนดวย คอนเทนตแบบไหนท่ีโดนใจ? จากประสบการณ วัชรชัยฯ พบวา ความนิยมของคนดูจะเปลี่ยนอยูตลอด ไมมีสูตรตายตัววาอะไรคือ คอนเทนตท่คี นดูจะนิยม แตก็อาจมีแนวทางคราวๆ ที่สังเกตพบ เชน เร่อื งตลกสนุกสนานมักจะเปนท่ชี ื่นชอบของ คนดู แตท้ังนี้ในความตลกก็ตองมีวิธีการเลาเรื่องที่นาสนใจและมีการปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณหรือบริบท ดวยเชนกัน วชั รชยั ฯ มองวาไอเดียในการสรางสรรคส่อื สาํ หรับเด็กนัน้ มีมากมาย ไมมีทางตัน โดยเปนเหมือนนานน้าํ สีนํ้าเงินท่ียังมีผูเลนไมมากนัก ผูผลิตสามารถหยิบสิ่งตางๆ มาผสมผสานกันเพื่อใหเกิดสิ่งใหมๆ ไดหลากหลาย รูปแบบ และยังมีรูปแบบหรือลูกเลนอีกมากมายท่ีสามารถนํามาใชเพื่อทําใหส่ือสําหรับเด็กมีความนาสนใจได โดยเขายํ้าวา ส่ิงหนึ่งที่จะสามารถชวยในการพฒั นาคอนเทนตท่โี ดนใจเด็กกค็ ือการเขาไปศึกษาวา เดก็ ชอบหรือไม ชอบอะไร โดยสามารถใชประโยชนไดจากการส่ือสารสองทางในโลกออนไลนได โดยดูจากคอมเมนทที่ตอบ กลับมาหรือขอมูลเชิงลึกจากแพลตฟอรมตางๆ เชน คลิปแบบใดมีการดูหรือแชรเยอะหรือแบบใดที่ถูกใจคนดู ขอมูลเหลาน้จี ะทําใหชวยในการสรางสรรคเ น้ือหาได ปจจัยความสําเร็จของชอ งครูนกเลก็ วชั รชยั ฯ สรปุ ถึงปจ จัยความสาํ เรจ็ ของสือ่ ของตนไว 3 ขอดวยกัน 1. ความสนุกของเน้ือหา การทําคลิปแตละชิ้นตองสนุก ดูไมนาเบ่ือ ตองคิดวาจะเลาเร่ืองอยางไรให สนุกและนาสนใจ 2. คณุ คาของเน้อื หา ในความสนุกจะตองมีคณุ คา ทําใหค นดคู ิดวา ไมเสียเวลาที่จะดู ตองมีสาระทีจ่ ะให คนดู 3. การสอดแทรกคุณธรรม ชองครูนกเล็กเนนการสอดแทรกคุณธรรม ปลูกฝงเด็กใหมีพฤติกรรม เปน คนดีโดยสอดแทรกลงไปในคลิปโดยไมไดยัดเยียด นอกจากนั้นวชั รชยั ฯ ยังอธบิ ายวา การทาํ ส่อื สําหรบั เดก็ จะตองทําใหผปู กครองรูส ึกวาเปนส่ือทีป่ ลอดภัย โดยเฉพาะส่ือสําหรับเด็กเล็ก เพราะผูปกครองจะมีบทบาทเปนเหมือน กบว. ประจําบานท่ีเปนผูคอยควบคุมวา รายงานการศึกษาวิจยั 139 “การพฒั นาศักยภาพบุคลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตางๆเพื่อสรา งนวัตกรรมการบริหารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

บุตรหลานควรดูอะไรไดห รอื ไมได เหตผุ ลหน่ึงท่ชี อ งครนู กเล็กไดร ับความนิยมก็คอื เปนสอ่ื ทีท่ ําใหผูปกครองคดิ วา เหมาะสมกับเด็ก ไมมีพิษมีภัย และอนุญาตใหเด็กดูได เขากลาวเพ่ิมเติมวา ในฐานะท่ีชองครูนกเล็กมาจาก พน้ื ฐานความเปนครู จึงมีความระมัดระวังคอนขางมากในการนําเสนอเน้ือหาตางๆ ไปสผู ูชม โดยมกั มีการคิดกัน เยอะในแงผลกระทบ (ชนญั สรา อรนพ ณ อยธุ ยา การดา รว มพมุ มาโนช ชุม เมืองปก , 2562) หัวใจวายไอวาย จากการดําเนินงานโครงการหนุนเสริมเยาวชนจิตอาสาสรางสรรคกิจกรรมสรางเสริมสุขภาวะ เพื่อทองถ่นิ โดยมลู นิธิวายไอวาย (2559) เสนอวา ผูนําการเปล่ียนแปลง (Change Agent) ท่ีสําคัญในพ้ืนที่ท่ีจะ ชวยสรางความเปล่ียนแปลงตอกลุมเยาวชน ชุมชน และสรางความยั่งยืนใหกับกระบวนการพัฒนาเยาวชนใน พ้ืนท่ีไดอยางแทจริง พี่เลี้ยงหรือโคชคือ ปจจัยสรางความย่ังยืนท่ีมีประสิทธิภาพมากกวากลไกเชิงระบบอ่ืนๆ เพราะจากการทํางานท่ีผานมาของมูลนิธิวายไอวายคนพบวา ในพื้นท่ีที่มีผูทําบทบาทพ่ีเลี้ยงใหกับเยาวชนอยาง ชัดเจนตอเนื่อง ตลอดจนมีความรูความสามารถในการเปนพี่เลี้ยงกลุมเยาวชน พื้นท่ีนั้นจะมีกิจกรรมการพัฒนา เยาวชนตอเนื่อง เยาวชนจะมีสวนรวมในกิจกรรมตางๆ ในพ้ืนที่ และมีการพัฒนาตนเองอยางตอเนื่ องจนเห็น ความเปล่ียนแปลงชัดเจน เชน ในพื้นท่ีมหาวิทยาลัย หากมีอาจารยที่ทําหนาที่เปนพ่ีเล้ียงอยางชัดเจน กิจกรรม อาสาสมัครตลอดจนกิจกรรมพฒั นาเยาวชนจะยงั เกิดขึ้น แมจ ะไมม ีกลไกใดๆ รองรับก็ตาม หรอื แมก ระท่ังพเี่ ลีย้ ง เองคือ ผูที่ผลักดันใหทองถิ่นสรางกลไกเชิงระบบบางอยางขึ้นมารองรับการพัฒนาเยาวชนในพื้นท่ีไดในที่สุด ดงั นั้น การทํางานพัฒนาเยาวชนอาสาสมัครในทองถิ่น จึงจําเปนที่จะตองพัฒนาพ่ีเล้ียงกลุมเยาวชน ในพ้ืนทีใ่ หมี ความเขมแข็งทั้งเชิงความรู ทักษะ และมีทัศนคติเชิงบวกในการพัฒนาเยาวชนอาสาสมัคร เพื่อใหพ่ี เลี้ยง กลายเปนผูนาํ การเปลี่ยนแปลงท่ีทําใหเ กดิ การเปลี่ยนแปลงท่ีย่ังยืนในชุมชนทั้งกับตวั เยาวชนอาสาสมัครเองและ กับทองถ่ิน สําหรับการพัฒนาพ่ีเล้ียงเยาวชนจิตอาสาตองทําตั้งแตการเฟนหาผูสนใจเรียนรูที่จะเปนพี่เลี้ยง เยาวชนจิตอาสา การจัดกระบวนการเรียนรู และพัฒนาเชิงพื้นที่ควบคูกันไป เพื่อใหไดผูที่สนใจท่ีจะทํางานจริง และสามารถขับเคลื่อนในพืน้ ที่ของตนเองตอไดด ว ย นอกจากนีแ้ ลว ขอมูลจากเวทีสนทนากลมุ ผทู ี่เกย่ี วของกบั การพัฒนาเด็กและเยาวชน ชใ้ี หเ ห็นวา พ่ีเลย้ี ง สภาเด็กและเยาวชนหรือพี่เล้ียงกลุมเด็กเยาวชนท่ีมีอยูในโครงสรางของทองถิ่นเดิมอยูแลว ทองถ่ินบางแหงเปน นกั วชิ าการศึกษาปฏิบัติการ บางแหงเปนนักพฒั นาชมุ ชนปฏิบัติการทท่ี ําหนา ท่เี ปนพ่ีเลี้ยงเด็กและเยาวชนควบคู 140 รายงานการศกึ ษาวิจัย “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพือ่ สรางนวัตกรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

ไปกับงานอื่นๆ หากตัวพี่เล้ียงฯ มีประสบการณทํางานรวมกับเด็กและเยาวชน มีความรู ความสามารถ จะทําให การทํางานเปนไปอยางราบร่ืน พี่เล้ียงเดก็ และเยาวชนเปนปจจยั สําคัญทที่ ําใหบรรยากาศการทาํ กจิ กรรมรวมกับ เด็กใหมันเกิดความสนุกสนาน เปนผูเห็นตัวตนและมองเห็นในเรื่องพัฒนาการของเด็กและเยาวชนในทองถิ่น ดวยเหตุนี้ ทอ งถ่นิ ท่ีสามารถหนุนเสริมเยาวชนจิตอาสาสรา งสรรค กจิ กรรมสรา งเสริมสุขภาวะเพ่ือทองถิ่นไดเปน อยางดี จึงมีปจจัยเอื้อมาจากการที่ทองถ่นิ นั้นๆ มพี ี่เลีย้ งกลมุ เด็กและเยาวชนและสภาเด็กและเยาวชน ท่ีมีความ พรอมท้ังความรูความสามารถดานงานพัฒนาเด็กและเยาวชน และมีทักษะการทํางานรวมกับเด็กและเยาวชน ไมวา คนๆ นัน้ จะปน นักวิชาการศกึ ษาหรือเปน นักพัฒนาชมุ ชนในองคกรปกครองสวนทองถ่นิ นวตั กรรมตวั นอย: ไมยืนตน รากและแขง็ แรงจาก ‘ตอ กลาใหเ ติบใหญ’ สาํ หรับเด็กสายไอที เวทีประลองความรูและตอยอดไอเดียมหี ลากหลาย แตเวทีท่ีคุนหูเหลา นวัตกรนอย และครูท่ีปรึกษาอยางมากมี 3 เวทีน้ีคอื การแขงขนั พัฒนาโปรแกรมคอมพวิ เตอรแ หงประเทศไทย (NSC) การ ประกวดโครงงานนักวทิ ยาศาสตรรุนเยาว (YSC) และ การประกวดวงจรอิเล็กทรอนิกสรุนเยาว (YECC) จัด โดยศูนยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหงชาติ (NECTEC) อยางไรก็ตาม ผูชนะแตละปมีไดไมก่ี ราย แตนวัตกรเกิดใหม ไอเดียและโปรเจ็คทมากลนไดกอเกิดขึ้นบนเวทีเหลานั้นแลว เพ่ือไมใหไอเดียนวัตกรรม และนวัตกรเหลาน้ันสูญหายไปโดยศูนยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหงชาติ (NECTEC) จึงได จดั ทําโครงการตอกลาใหเติบใหญขึ้น วิธีคิดคือทําอยางไรก็ไดใหไอเดียเหลานั้นถูก ‘ตอยอด’ วิธีการคือเปดเวที ใหทมี นวัตกรจากเวทีประกวด 3 เวทีขางตน (NSC, YSC และ YECC) ท่ีตอ งการพาผลงานไปสูผูใ ชง าน สมัครเขา รวมโครงการ เพ่ือตอยอดเหลานวัตกรในเรื่องวิธีคิดและความรูใหมในการพัฒนาโปรเจ็คท สําคัญท่ีสุดคือ โครงการตอกลาฯ จะจัดเวิรคช็อปจํานวน 3 ครัง้ เพื่อติดตัง้ วธิ ีคดิ และเคร่ืองมือในการพฒั นาเทคโนโลยีไปสูผูใชไ ด จรงิ เชนเร่อื ง Design Thinking, User Experience Design (UX) และ User Interface Design (UI) เปน ตน รวมถึงการใหคําปรึกษาและฝกอบรมผา นโคชมอื อาชีพจํานวนหนึ่ง เปนโคชที่เขาใจวิธสี งตอ ขอมูลอยางไมส่ัง สอน เพือ่ สรางบรรยากาศการเรียนรูใหอบอุน เปน กันเองแบบครอบครัว x วันที่ 1-4 พฤษภาคม 2562 ท่ีผานมา เด็กๆ ในโครงการตอกลาฯ รุนท่ี 7 ลากกระเปาเขาบาน วทิ ยาศาสตรสิรินธร อุทยานวิทยาศาสตรประเทศไทย เพื่อเขาเวิรคช็อปการเรียนรูพัฒนาโปรเจ็คทของ แตล ะทีมเปนครัง้ แรก (จากทง้ั หมด 3 ครง้ั เวิรค ช็อปครั้งสดุ ทา ยจะมขี ึ้นราวเดือนกันยายน 2562) รายงานการศึกษาวิจัย 141 “การพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพ่อื สรางนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

x นิตยสาร The Potential ไดเขา สังเกตการณและพดู คุยกับเยาวชนผเู คยเขารวมโครงการตอกลาฯ ในป กอนๆ ซึ่งกลับมาเปนพี่เลี้ยงหรือ TA (Teacher Assistant) ในวันน้ีถึงจุดเร่ิมตนเสนทางชีวิตและวิธีคิด การเปน นวัตกร และหากฟงเสียงของพวกเขาอยางต้ังใจพอ เราจะเห็นคําตอบที่วา ทําไมการเรยี นรูจงึ ไม ควรอยแู คใ นหอ งเรยี น ขอมลู จากการสมั ภาษณ เด็กและเยาวชนทีเ่ ขา รวมโครงการตอกลา ฯ จํานวน 6 คน ดงั นี้ 1. ภูมนิ ทร ประกอบแสง โครงการตอกลา ฯ รนุ ที่ 3 x “พูดกันตรงๆ เด็กบานนอกอยางผมมองวาการเขาไปแขงขันในเวทีระดับประเทศแบบน้ีมันยาก แคเวที ในอําเภอหรือจังหวัดก็สูเขาไมไดแลว มองศักยภาพของตัวเองตํ่ามาก คิดวาความรูคงไมถึง วิชาการ ดานเทคโนโลยีอะไรก็ไมมี อยูไกล โอกาสจะไดเจอเทคโนโลยีใหมๆ มันชา”ตอนแขงครั้ง แรก (เวที YECC) “บอกเลยวาผม ‘วาว’ มาก เดินไปดูงานแตละกลุมแตละช้ิน แตละเวที ผม ‘วาว’ ทกุ อยาง เดินเขาไปถามอยางเดียวเลย เคยเห็นเทคโนโลยีสูงๆ ลํ้าๆ แคในหนัง แตสิ่งทอ่ี ยูตรงหนาทาํ ให คิดวาคนไทยทาํ ไดถ งึ ข้นั นัน้ ” x ภูมินทร ประกอบแสง หรือ ครูตาย วัย 24 ป ปจจุบันเปนอาจารยแผนกวิชาไฟฟาวิทยาลัยเทคนิค บึงกาฬ ยอนความถึงแรงบันดาลใจท่ีทําใหเขาเลือกเปนครูทันทีหลังเรียนจบ“อยากสรางโอกาสใหกับ เด็กๆ เหมือนทีเ่ คยไดรับ” เขาวาเชนน้ัน โดยภูมนิ ทรเขารว มเวที YECC ดวยโครงการ ‘เคร่อื งเพาะเห็ด สําหรับบุคคลทั่วไป‘ เริ่มตนจากปญหาใกลตัวเพราะขณะเรียนชั้นป 2 มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราช มงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร พบวาหลายครัวเรือนรอบมหาวิทยาลัย ประกอบอาชีพเพาะเห็ดแต ปญ หาคอื อุณหภูมิและความช้ืนแตละพ้ืนทีไ่ มเ ทากัน เขาและทมี จึงอยากพัฒนาเคร่ืองเพาะเห็ดอัตโนมัติ สําหรับบุคคลทัว่ ไปข้ึน “ตอนน้ันคิดแคว าเราจะแกปญ หาใหบา นเรา พ่นี องเราตองใชเ คร่ืองน้เี ปน คิดแค นั้น ยังไมไดคิดไปถึงสเกลระดับใหญอะไรขนาดน้ัน พอประกวดเวที YECC จบ ทีมผมไดที่ 2 โครงการ ตอกลา ฯ เดินมาถามวา ‘นองอยากตอ ยอดโครงการไหม?’ ผมถามวา ‘มันจะตอยอดไดเหรอครับ?’ เขา บอกวาได และการเขา โครงการจะชวยตอยอดถึงผูใชง านจริงได ผมเลยสนใจและสมัครโครงการตอกลา รนุ ที่ 3” ปจจุบันเคร่ืองเพาะเห็ดของทีมถกู พัฒนาโดยเจาะไปท่ีกลมุ ผูใ ชงานสูงวยั ซึ่งปุมสั่งการตองเรียบ งาย ใชงาย เปนมิตรกับผูใชงาน ทีมมอบสิทธิบัตรดังกลาวใหกับมหาวิทยาลัยโดยเปดใหเปน free brand นาํ ไปพัฒนาตอยอดและผลติ ใชง านไดฟ รี 142 รายงานการศกึ ษาวิจยั “การพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตางๆเพอื่ สรา งนวัตกรรมการบริหารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

x “สิ่งท่ีผมไดจากโครงการตอกลาฯ คือความรูสึกอยากเปนครู อยากสรางโอกาสแบบนี้ใหกับเด็กท่ีอยูใน พ้นื ที่ไกลๆ เหมือนตอนท่ผี มไดโอกาสแบบนี้จากคนอ่ืนเชน กัน พยายามพานักเรียนท่ีตัวเองสอนใหไดมา เวทีเหลาน้ี ใหเขาไดเห็นโลกกวาง เพราะเวลาไดมาเห็นอะไรแบบนี้เราจะเห็นเลยวา วิธีคิดเขา เปล่ียนไป มันมีความตน่ื เตน มีความทาทายเขามาแตละวัน“กอ นทาํ งานจรงิ เดก็ ๆ จะมองวาส่ิงที่ทําเปน เรื่องยาก เขาจะไมอยากทํา แตเม่ือเด็กๆ ซึมซับสิ่งท่ีโคชสอน คําถามจากโคชทําใหเขาเร่ิมคิดกับ งาน นํามาใสกับงาน จากที่ไมรูอีโหนอีเหนก็จะเริ่มเกงข้ึน“เวทีเหลาน้ีทําใหเขามองเห็นโอกาสใน ชีวิต อยางนักเรียนท่ีพามาเปนนักเรียนชางไฟฟา ส่ิงท่ีเขาเคยคิดคือจบไปอาจเปนแคชาง แตพอไดมา เวทีแบบน้ีเขาเห็นวาตัวเองอาจเปน ไดมากกวา น้ัน แคช่ือโครงการ (ตอกลาใหเ ติบใหญ) ก็เปนจุดเปลี่ยน แลว” x คําถามท้ิงทา ย นวตั กรรมในมมุ ของภมู นิ ทรคืออะไร? “นวัตกรรมไมจําเปนตองเปนส่ิงท่ีใหมในแงเทคโนโลยีท่ีไมเคยมีมากอน ไมจําเปน แตนวัตกรรมตอง แกปญหาตอยอดตอบโจทยผูใชงานได นวัตกรตองชางสงสัยตอยอดจากปญหาและนําไปทดลอง ทดลองๆๆ วามันตอบโจทยที่ต้ังไวจริงรึเปลา ซ่ึงมันเปนสิ่งท่ีตองทําไปเร่ือยๆ บอกไมไดวาจะจบ ตรงไหน สําคญั คอื นวัตกรรมนั้นตอ งตอบโจทยผ ูใชงาน นน่ั คืองานของเรา” 2. วณัฐวนี ศรีโกเศรษฐ โครงการตอกลา รุนท่ี 5 x “ชอบวาดรูปตั้งแตเด็กแตก็แคฝ กวาดเฉยๆ มากสุดคือใชเมาสปากกาวาดรูปในคอมฯ เคยคิดวาโตขนึ้ ไป ถาไมเปนครู… คือพอแมหนูเปนครูมาตลอด เคยเห็นแคอาชีพน้ีอาชีพเดียว หมายความวาถาไมเปนครู ก็อาจทํางานเกี่ยวกับการวาดรูป แตไมเคยคิดวาจะเอาการวาดไปจับกับเทคโนโลยีไดเหมือนที่ทําทุก วันนี้“พอมาอยูตรงนี้ (ทําเกมแอนิเมช่ัน) รูสึกวางานอดิเรกของเราทําประโยชนใหกับคนอื่นได มี ความสขุ ทีเ่ ห็นคนใชงานจากรปู วาดของเรา“ x แปง–วณัฐวนี ศรีโกเศรษฐ โครงการตอกลารุนท่ี 5 ปจจุบันเปนนักศึกษาคณะเทคโนโลยี สารสนเทศ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี ซ่ึงไมใชสายครุศาสตรอยางที่เคยคิดไว แอพพลิเคชั่นที่แปงวาคือ “เกมเปนหนึ่ง” เกมเพื่อสรางเสริมทักษะการทํางานเปนทีม วิธีการคือผูเลน หนึ่งคนตองควบคุมตัวละครทั้ง 5 ใหทํางานรวมกันเปนทีมใหได หนาที่ของแปงในทีมคือเปนมือ กราฟก โดยเพื่อนอีกสองคนรับหนาท่ีเขียนโคด ทีมของแปงพัฒนาเกมเปนหน่ึงเขาประกวด รายงานการศึกษาวจิ ัย 143 “การพัฒนาศกั ยภาพบุคลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตางๆเพื่อสรา งนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

เวที NSC และใชเกมเดิมสมัครเขาโครงการตอกลาฯ เพ่ือพัฒนาเกมตอไป วันท่ีแปงใหสัมภาษณ เธอ พูดจาฉะฉาน แตเธอย้ําเสมอวาเม่ือกอนไมไดเปนแบบนี้ เธอไมพูด ไมมั่นใจ กลัว แตเวทีน้ีขัดเกลา เปรียบเปนยาแรงผลักใหเธอตองพัฒนาบุคลิกภาพของตัวเอง “ตอนเขาเวที NSC ต่ืนเตนมาก ไมเคย ทํางานนอกโรงเรียนมากอน ตอนพรีเซนตครั้งแรกเกือบรองไห กลัวทําไมได กลัวทําใหเพื่อนรวมทีม ลําบาก กลัวการเขาสังคม ไมม่ันใจวาตัวเองจะทําอะไรไดเลย โดยเฉพาะตอนโคชถามคําถามท่ีตอบ ไมได จะย่ิงไมม่ันใจ กลัวมากวาถาตอบไปวา ‘ไมรู’ เขาจะวาอะไรไหม? (หัวเราะ) แตพอจบคาย กลายเปนวาเราพูดในส่ิงที่เกี่ยวกับงานไดคลองแคลว สว นหน่ึงมาจากความเขาใจในงานของตัวเอง แตก็ เปนเพราะคายทําใหเรามีเวลาอยูก ับงานอยางเต็มทีม่ ากๆ คอยกระตุนใหตอ งทํางานและพัฒนางานของ เราใหดขี ้นึ ทาํ ใหตอ งอยูกบั งานบอยข้ึน “จําไดว าตอนประกวด NSC เวทแี รก ผูเ ลนจําไมไ ดวาตอ งกดคีย ลัดอะไรบาง แตวันพรีเซนตงานครั้งสุดทายในโครงการตอกลาฯ คนมาอยูที่บูธเรามากกวาคร้ัง ไหนๆ รูสึกวางานมาไกลจากเดิมมาก เห็นวาผูเลนมีความสุขกับงานเรา งานเราเลนงายขึ้นซึ่งในมุมมอง คนทําเกม การเห็นคนเลน เกมมคี วามสุขคือความสขุ ของเราแลว” x แปงพดู ขยายความตอวาความม่นั ใจทีม่ ากขึ้น แปรผนั ตามความเขาใจในหนา งานของตัวเอง จน แตกฉาน เพราะรูวาท่ีมาที่ไปของงานมาจากไหน นําไปสูอะไร วิธีคิดในงานคืออะไร แปงยกตัวอยาง บทเรยี นในโครงการตอกลาฯ ท่มี สี ว นชวยใหร วู า ‘ตวั เองกําลังทาํ อะไรอยู’ มากข้นึ x “ค ว า ม รู ที่ จํ า ไ ด แ ล ะ ช อ บ คื อ เ ร่ื อ ง UX (User Experience Design) แ ล ะ UI (User Interface Design) ตอนออกแบบโปรแกรมชวงมัธยม หนูออกแบบโปรแกรมดวยหนาตาทต่ี ัวเองคุนเคย แตพอมา เรียนเรื่องน้ีตองมองในมุมคนใชงานมากขึ้น เปลี่ยนมุมมองวาเราเปนคนพัฒนานะ ไมใชผูใชงาน พอ เขาใจผูใชมากข้ึนก็จะเขาใจวาโปรแกรมแบบน้ี ตองออกแบบหนาตายังไงใหผูใชเขาใจวาโปรแกรมมีไป เพ่ืออะไร” x ความมั่นใจสําคญั ยังไงตอ การเปนโปรแกรมเมอร? “การนํางานในสวนของเราไปทํารวมกับคนอ่ืน หรือไปใหคนอ่ืนใชเราตองพรีเซนตตองส่ือสาร ตอง โฆษณางานตัวเองใหคนอ่ืนรับรูได ไมใชแคทําในสวนของตัวเองอยางเดียว เชนหนาท่ีของหนูคือ กราฟก เราออกแบบหนาตาโปรแกรมไวแบบหนึ่ง แตถาเราส่ือสารใหคนเขียนโคดเขาใจไมได แผนก็จะ ผดิ ตอ งไปตามแกซ่งึ มันเสยี เวลา” 144 รายงานการศึกษาวจิ ัย “การพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตางๆเพื่อสรางนวัตกรรมการบรหิ ารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

x คาํ ถามสุดทา ยประจาํ หวั ขอ สาํ หรับแปงนวตั กรรมคืออะไร? “นวัตกรรมตองยึดจากปญหาของผใู ชงานเปนหลัก ตองรูว าผูใชงานมีปญหาอะไร ปญหาน้ันเกิดขน้ึ จาก อะไร เราจะสรางนวัตกรรมอะไรมาแกปญหาน้ี นวัตกรตองเปนคนใสใจรายละเอียดเล็กๆ ที่คนอื่น มองขาม “หนูคิดวานวัตกรรมไมจําเปนตองเปนเทคโนโลยีเสมอไป แค ‘วิธีคิด’ ท่ีแกปญหาใหผูใชงาน ใหคนใช ชีวิตสะดวกสบายขน้ึ เปน ประโยชนกับเขามากขึ้น” 3. พีรพงษ ทับทมิ โครงการตอ กลาฯ รนุ ที่ 4 x “ในเวริ คชอ็ ปโครงการตอ กลา ฯ ปท ี่ 4 ผมกบั เพ่ือนทําโปรเจค็ ทต อู บสมนุ ไพรช่อื Herb Pure Dry เพราะ ชาวบานทําลูกประคบโดยใชสมุนไพรตากแหง แตอากาศบางคร้ังเดี๋ยวหนาว เด๋ียวฝน เด๋ียวช้ืน ทําให สมุนไพรเปนรา ตูอบสมุนไพรเดิมมีอยูแลวแตราคาสูง และมักเปนตอู บขนาดอุตสาหกรรม เราอยากทํา ตูอบที่ราคาถูกลงใชในครัวเรือนงายข้ึน “เพราะตอนน้ันผมเปนนักศึกษาครุศาสตรอุตสาหกรรม ฯ (มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลานนา) ทําใหมีความรูแคในเชิงวิศวกรรมศาสตร แตเวลาโคช ถาม เขาใชคําถามท่ีลึกเชนเจาะลึกเร่ืองวิทยาศาสตร สมนุ ไพรท่ีใชม าจากอะไร ใบพืชแบบนี้มีประโยชน อยางไร ยงั มีคําถามในเชิงธรุ กิจอีกทเี่ ราตอบไมได แตกอ็ ยากตอบ เลยกลายเปน แถ (หัวเราะ) กรรมการ บอกวาส่ิงที่เราตอบมนั ไมใชน ะ เลยเฟลหนอ ยๆ วาทาํ ไมเราถึงไมศึกษาขอมูลใหด นี ะ ถาศึกษามาแตแ รก กจ็ ะตอบไดเลย“อาจเพราะตอนน้ันยังเด็ก ไมเขาใจวาทําไมตองถามจ้ีเราขนาดน้ี แตตอนน้ีเขาใจวาเขา อยากใหเราหาจุดประสงคข องโครงการที่เรากาํ ลังทาํ ใหไดจ ริงๆ เราทําเพื่ออะไร ใครเปนคนใชงาน ไมใ ช แคโ ปรเจ็คทเพื่อใหเรียนจบแคท าํ ใหเสรจ็ ๆ ไมตองคดิ อะไรมาก” x ปก–พีรพงษ ทับทิม โครงการตอ กลา ฯ รนุ ที่ 4 ผทู ตี่ อนเขา แขงขนั ไดช ่ือวา เปน หนง่ึ คนทถ่ี ูกโคชถามเจาะ ถามจี้มากที่สุดคนหนึ่ง ปจจุบันปกเปนผูชวยวิศวกรโครงการ FabLab ประจําวิทยาลัยเทคนิค เชียงใหม ใชความรูด านการโคชและประสบการณในเวทีไอทีตางๆ แนะนํานองๆ ท่ีเขาใชหองแล็บ และ ชว ยแนะแนวนองๆ สูก ารประกวดในโครงการดานวทิ ยาศาสตรต อไป “สําหรบั ผม โครงการตอกลา ฯ ทํา ใหเราไมหยุดแคการทํางานเชิงฮารดแวร แตเขาใจเร่ืองการทําการตลาดตอยอดไปสูผูใชงาน แตกอน เพ่ือนคณะบัญชีพูดกันเรื่อง Agile, Scrum หรือการตลาดกัน ผมไมรูเร่ืองเลยนะ เดี๋ยวน้ีเพ่ือนสาย อนื่ ๆ กลบั งงแทนวา ผมท่ีเรยี นวศิ วะ รูเรอื่ งพวกนไี้ ดยงั ไง” รายงานการศึกษาวิจัย 145 “การพัฒนาศกั ยภาพบุคลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตางๆเพ่ือสรา งนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

x ในฐานะนวตั กร คณุ นยิ ามนวัตกรรมวา อะไร? – เราถามท้ิงทา ยกอ นจาก “เริ่มจากปญหาท่ีเราเจอและยังไมมีใครแก ไมจําเปนตองเปนปญหาที่ย่ิงใหญ เปนปญหาเล็กๆ ก็ได แต เราคิดถึงมัน แกไขและทํามันออกมา นวัตกรรมน้ันๆ ตองโดนใจตัวเองกอน ถาเราชอบ คนอ่ืนอาจจะ ชอบเหมอื นเราก็ไดเ พราะเรายังชอบเองเลย” 4. สภุ าวดี ภสู นาม โครงการตอกลาฯ รุนที่ 3, 4 และ 6 x “หนูเขา NSC ตอน ม.2 ตอนนั้นยังคนหาตัวเองอยูวาสนใจดานไหน ตอนน้ันครูที่โรงเรียนรูวาหนูชอบ เรียนคณิตศาสตรเลยชวนใหล องเขยี นโปรแกรมคอมพิวเตอร ตอนนั้นยงั ไมรเู ลยวาโคด คืออะไร แตอยาก ลอง เลยเร่ิมเรียนรูจากตรงน้ัน และเรียนรูผานการแขงขันแตนั้นมา” หญิง–สุภาวดี ภูสนาม เยาวชนที่ เขารวมโครงการตอกลาฯ รุนที่ 3, 4 และ 6 ที่เธอกลาววาเรียนรูการเขียนโคดจากการแขงขันจึงไมใช เรื่องเกินเลย หญิงเพ่ิงจบช้ัน ม.6 โรงเรียนเซนตฟรังซีสซาเวียรคอนแวนตมาหมาดๆ กําลังจะเขาศึกษา สาขาวิชาวิศวกรรมคอมพิวเตอร (หลักสูตรนานาชาติ) มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาธนบุรี โปรแกรมคอมพวิ เตอรแ รกท่ีหญิงเปนคนพัฒนาและใชประกวดเวที NSC คือหนมุ านตะลุยใตบ าดาล แต โครงการที่เธอใชตอยอดในโครงการตอกลาฯ คือเกมกระดานช้ิน King of Transport รับสงผูโดยสาร ผานการวางแผน ตองใชยานพาหนะแบบไหนในการรับสงผูโดยสารในแตละรอบ และดวยความที่หญิง เปนนองเล็กสุดในทีม ประสบการณแขงขันยังมีนอย ทําใหเธอคิดวาปแรกเปน ปท่ียากที่สุด ท้ังความตื่น กลวั ที่จะตองพรเี ซนตต อ หนากรรมการ และการตอ งพฒั นาฝมอื มาพัฒนาโปรแกรม x “เราเห็นปญ หากระบวนการคดิ ของเดก็ สมยั นท้ี ่คี ดิ นอ ย คิดแคผิวเผนิ สมาธสิ น้ั King of Transport ฝก การคิดวิเคราะหตัดสินใจ เพราะตองตัดสินใจทุกอยางในเกม อีกเร่ืองคือปญหาเรื่องสังคมกมหนา แต ธรรมชาตขิ องเกมกระดานตองมาเลน หลายคน กต็ อ งไปชวนคนมาเลน กนั เยอะๆ” x หญิงเขาโครงการตอกลาฯ ถึง 3 ครั้ง อะไรเปนเหตุผลใหอยากกลับมาแขงขันตลอดชวงชีวิตมัธยม ปลาย? “เขาตอ กลาฯ คร้ังแรกไมใชโ ครงการที่เราเร่ิมตนพัฒนาเองต้ังแตแรก เปน โครงการของรุนพี่ แตการเขา รวมโครงการตอกลาฯคร้ังที่ 2 และ 3 เปนโครงการของหนูเองตง้ั แตตน อยากผลักดันโครงการของเราตอโดยใช ความรูจากในโครงการ โครงการตอกลาฯ ชวยพัฒนาโปรเจ็คทจนไปถึงคนใช นองไดเลนเกมไดเรียนรูจากแอพ ฯ อาจไมไดมีคนใชเยอะแตภูมิใจท่ีงานเราไปไดไกล กระบวนการทําใหเราคิดถึงผูใชมากขึ้น” หญิงบอกวา 146 รายงานการศึกษาวิจัย “การพัฒนาศักยภาพบุคลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพือ่ สรา งนวัตกรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

โปรเจค็ ทท่ีเธอภูมิใจทีส่ ุดชอ่ื วา Algolaxy มาจากคาํ วา algorithm และ galaxy แอพพลิเคชั่นประกอบการเรียน การสอนวิชาวิทยาการคํานวณ หรือ Computing Science เปนวิชาใหมของนักเรียนไทย เร่ิมเรียนต้ังแตป การศึกษา 2561 เปนตนมา ปจจุบันแอพพลิเคชั่น Algolaxy ถูกใชประกอบการสอนจริงท่โี รงเรียนในเครือคณะ ภคินีเซนตปอล เดอ ชารตรจํานวน 23 โรง ผูสนใจทั่วไปอัพโหลดแอพพลิเคช่ันน้ีไดทาง Play Store และ App Store x หญิงอยกู ับการ coding มานาน เคยคดิ อยากไปคนหาตวั เองกับกจิ กรรมอน่ื ไหม? “เพราะอยกู ับการโคดด้งิ มานาน ถาไมชอบมันก็นาจะเลกิ ไปนานแลว ย่ิงทาํ ยิ่งรวู าชอบ ทา ทาย เวลาเจอ ปญหาแลวแกไดจะดีใจ มีกําลังใจทําตอ ไมรูวาเกี่ยวกับการเขียนโปรแกรมรึเปลาท่ีเวลาเขียนตองลําดับ ความคิด 1 2 3 4 วิธีการทํางานเลยคอนขางตางกับเพื่อน คิดลึกไปวาถาทํางานแบบน้ีจะเจออะไรบาง และมี ความเปนผูนาํ ดวย” “นอกจากบานและโรงเรียน โครงการตอกลาฯ เหมือนบานหลงั ทส่ี าม เวลาทกี่ ลับมาคา ยจะ รูสกึ อบอนุ ทกุ ครง้ั แมต อนเขาคายจะเครยี ดแตมีจดุ ท่ีสนุกและมีความสขุ กับมนั เวลาท่ีเครยี ดมนั มีคนอยขู างๆ ให กาํ ลงั ตลอด ไมไ ดอยูคนเดยี ว ไดพัฒนาตัวเองตลอด ไดเ รียนรสู ่งิ ทเ่ี พื่อนในหอ งเรียนไมไดเรียน” x สําหรบั หญงิ นวัตกรรมคอื อะไร? “นวัตกรรมคือตองตอบโจทยผูใ ช สง่ิ ที่เราสรางไมใ ชแ คอ วดอางวา เราทําได แตตอ งใชประโยชน ได นวัตกรรมอาจต้งั ตน จากการคิดข้นึ ใหมเลย หรือเปนการตอยอดจากของเดิมก็ได” 5. สภุ นดิ า พลอยคํา โครงการตอกลาฯ รุนที่ 6 x “เขามาตอนแรกคิดแความาแขงขัน แตถึงเวลาจริงมันมากกวาน้ัน เราไดเรียนรูในส่ิงที่หาไมไดจากที่ ไหน โคช ในโครงการไมไดแ คสอนเร่ืองงาน แตทาํ ใหเรามีความรับผดิ ชอบ สอนใหท ํางานเปนทีม โคชไม สั่งใหเราตองทําแบบนี้ๆ แตชวยแนะนําวาสิ่งท่ีคุณทํามันเขาถึงกลุมเปาหมายจริงไหม? เหมาะสมจริง หรือ ชวยชี้วาออกแบบโปรแกรมแบบไหนจะมีคนสนใจ สวนใหญโคชจะใชคําถามชวนใหคิดวาเราจะ เลือกอะไร ถาจุดไหนเปนปญหาเขาจะชี้ใหชัด แลวใหดูวาเราจะแกหรือจมอยูกับปญหาตรงน้ัน ตอให ไมใชชวงเวิรค ชอ็ ปก็ทักไปขอคําปรึกษาไดตลอด “ตางกับการเรียนในหอง ในหองจะสอนวาคุณตองเปน แบบน้ๆี ถาไมท ําตามท่บี อกคณุ ผิด แตอ นั นีโ้ คช ไมบอกวา คุณตองเปนแบบน้ีแตชแ้ี นะใหค ณุ เลอื กเอง” รายงานการศกึ ษาวจิ ยั 147 “การพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดานเด็กและเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพือ่ สรางนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

x ยอนกลับไปเมื่อปกอน นิดา–สุภนิดา พลอยคํา ประกวดเวที NCS ดวยโปรแกรมเกมคอมพิวเตอร ชื่อ แสบซาทาฝน เกมเก่ียวกับอาชีพ 3 อาชีพ คือ ครู เชฟ และจิตรกร แตเขาประกวดในโครงการตอ กลาฯ ปท ่ี 6 ดว ยโปรแกรมเกมคอมพวิ เตอรท ่ชี ื่อ Vocaby มาจากคําวา vocabulary ใหผ ูเ ลน แกปรศิ นา โดยใชภ าษาอังกฤษ นิดารับหนา ท่ีเปนผปู ระสานงานระหวา งทีมโคดและทมี ดีไซน ปจ จุบัน นวตั กรนอย คนนี้อายุ 19 ป กําลงั จะเปนนักศึกษาปที่ 1 คณะเทคโนโลยสี ารสนเทศ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกลา เจาคุณทหารลาดกระบัง พรอมฝกงานเขียนโปรแกรมใหกับบางโครงการของ NECTEC ไปในเวลา เดยี วกนั x “เขาไมไดใหแคเงินรางวลั ไมไดใหแคบทเรียนท่ีหาไมไดในหอง แตใหอนาคตของเด็กคนหน่ึง กรรมการ หรือโคชในโครงการถาเขาเหน็ วาเราต้ังใจ เขาพรอมใหโอกาสเราพัฒนาตวั เอง ตอใหจบโครงการไปแลว เราก็ยงั ติดตอกันไดอยู เอาจริงๆ ถาไมมีโครงการตอกลา ฯ เราคงเปนเด็กน่ังเตรียมสอบโดยไมรูวาจะติด รอบไหน” x ปจจุบันนิดาต้ังใจอยากสงตอโครงการและบรรยากาศการเรียนรูดานไอทีเชนน้ีตอไป สวนจะมีโครงการ อะไรบาง นดิ าและเพอื่ นๆ ขอใหท ุกคนชว ยกันตดิ ตาม x คาํ ถามสุดทาย ในความเหน็ ของนิดานวตั กรรมคอื อะไร? “นวัตกรรมอาจไมใชการประดิษฐคิดคนขึ้นใหมหรือเปนอะไรท่ียาก อาจเปนนวัตกรรมที่ถูกพัฒนาจาก ของเดิม นวตั กรรมที่ทําใหผ ูใชส ะดวกสบายขนึ้ กวาส่ิงทม่ี ีอยู” 6. ภูม-ิ ภูมิปรินทร มะโน โครงการตอกลาฯ รุน ที่ 4 x ภูมิ–ภูมิปรินทร มะโน เปนเด็กในโครงการตอกลาฯ ปที่ 4 ปจจุบันเปนนกั พัฒนาซอฟตแวร (software developer) ทอ่ี ายุนอ ยทส่ี ุดของบรษิ ทั OmniVirt สตารทอพั สญั ชาติไทยในแคลฟิ อรเ นีย สหรฐั อเมริกา ท่ีวานอ ยที่สดุ คอื อายุ 17 ป x “เวลาที่เราคุยเร่ือง product ไมมีคร้ังไหนท่ีเราจะคุยกันวา ‘มาทํา product ท่เี ราชอบกันไหม?’ ไดยิน คําเดียว ‘เราจะทํา product เพ่ือ user’ ‘เพ่ือแกปญหาของเขา’ โครงการตอกลาฯ เปล่ียนความคิด จากการเขยี นโคด เพ่อื ตัวเองเปน เขียนโคด เพ่ือสราง product ท่ีแกป ญ หาคนในสงั คม เริ่มท่ีคาํ นี้ เรม่ิ จาก การนอมรับฟด แบ็คท่ีผูใชบอกมา” “เพราะเรา (โปรแกรมเมอร) ไมใชผูใชแตเปนคนที่ไปทําความเขาใจ 148 รายงานการศึกษาวจิ ัย “การพฒั นาศักยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพือ่ สรา งนวัตกรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

กบั ผูใชงาน สราง product ท่ีแกปญหาไดจริง ไมใชสิ่งท่ีเรามโน ทํางานบนพ้นื ฐานขอมลู เห็นอกเห็นใจ ผูใช” x ภูมิลาออกจากโรงเรียนตอนอายุ 15 ป หลังเขาโครงการตอกลาฯ ปท่ี 4 เขาพบวาการทําโปร เจ็คท FlipEd แอพพลิเคชั่นสนับสนุนการเรียนรูที่สนุกโดยไมจําเปนตองเปนการเรียนการสอน แบบเดิม พรอมกับตง้ั คําถามวาการเรียนในหองอาจไมตอบโจทยตวั เองอีกตอไป จากนั้นเขาลาออกจาก โรงเรียนตอนอยู ม.4 และสมัครเขาโครงการฝกงานและทํางานเต็มเวลาท่ีบริษัท iTAX สตารทอัพ ดานภาษีในไทย เม่ือครบ 1 ป ภูมิเขาทํางานตอท่ี OmniVirt เดินทางไป–กลับระหวางไทยและ แคลฟิ อรเ นยี x เปนนักพฒั นาซอฟตแ วรใ นบรษิ ัทใหญ ใชความรจู ากในโครงการตอ กลา ฯ ไหม หรือมวี ิธคี ิดอะไรบา ง? “ใชเยอะมากโดยเฉพาะเรอ่ื ง UX (User Experience Design) และ design thinking ทบ่ี ริษัทผมแมจ ะ เปน developer แตเราพูดคําวา UX กันบอยมาก เพราะทุกการเปลี่ยนแปลงที่เราทําตองมาจาก ผูใช เม่ือผูใชใชผลิตภัณฑเรางายขึ้นก็จะนําไปสูผูใชที่มากข้ึน ไปสูกําไรท่ีมากข้ึน เห็นวาทุกอยางเริ่มท่ี ผูใชทั้งหมด” นอกจากหมวกนักพัฒนาซอฟตแวรมืออาชีพ หมวกอีกใบที่ภูมิสวมอยูคือการจัดคาย พฒั นานวตั กรนอยในประเทศไทย x “พวกเรานําหลักสูตรจากตอ กลา ฯ ไปสอนนอ งๆ ในคาย Young Creator’s Camp เพราะอนั ทจี่ ริงแลว เปาหมายของโครงการตอกลาฯ คืออยากใหเด็กๆ มีมายดเซ็ตท่ีจะเปนผูใหตอสังคม ไมไดทําเพื่อเราคน เดียว แตแกปญหาใหกับคนหลายคน” “ผมมองวาชีวิตตัวเองเหมือนพีระมิดสามช้ัน ช้ันแรก–เปน นักพัฒนาซอฟตแวรเพอ่ื แกปญหาตัวเอง พอแกของตวั เองเสร็จ ช้ันทีส่ อง–เราจะเหน็ วาเราไมไดมปี ญหา น้ีคนเดียว มีคนอีกมากที่มีปญหาเดียวกับเรา เราก็ทําใหปญหานั้นกลายเปน product ที่หลายคน ใชได เม่อื ทาํ product ของตัวเองไดแ ลว ยอดสุดของพีระมิด–คอื การถายทอดองคความรไู ปสคู นอืน่ ทํา ใหองคค วามรยู ง่ั ยนื ” x สุดทาย นวัตกรรมในความเหน็ ของภูมเิ ขามองวา “ความเห็นของผมซึ่งอาจไมตรงกับคนอ่ืนนะครับ ผมมองวา นวัตกรรมคือการนําปญหาท่ีเรามีมาแกให คนหมูมาก ปจจุบันมีคนเรียกวิธีการแกปญหาดวยคําสวยหรูแตแกปญหาไมได กลับกัน รายงานการศึกษาวิจัย 149 “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพ่อื สรางนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

บาง project อาจใชเทคโนโลยีงา ยๆ อาจเปนแคก ระดาษหรือเครื่องจักรกล แตแกปญ หาไดจริง ผมมอง วานวตั กรรมจริงๆ คอื การแกป ญ หาผูคน” “หาเปาหมายกอนวาจะแกปญหาใหใคร แลวเริ่มจากการคุย สัมภาษณ พยายามเขาใจวาคนแตละคน ตองการอะไร เขามีปญหาน้ีจริงรึเปลา พยายามเขาใจบริบทแลวเอาทั้งหมดน้ันมาบวกกับองคความรูท่ี เรามี เพอ่ื หาจุดรวมในการแกป ญ หา ย้าํ วา มนั อาจไมสวยหรู แคแกไ ขปญหาใหเ ขาได” โครงการตอกลาใหเติบใหญ สรา งการเรียนรูโดยศูนยเทคโนโลยีอเิ ล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแ หง ชาติ (NECTEC) สนับสนุนโดย มลู นธิ สิ ยามกมั มาจล ธนาคารไทยพาณชิ ย จาํ กดั (มหาชน) กลุมรกั ษเขาชะเมา จังหวดั ระยอง ความสําเรจ็ ที่ถกู กลาวถึงอยเู สมอคอื กลุมรกั ษเขาชะเมา จังหวัดระยอง อนั เปนกลุม คนทาํ งานดานเดก็ ท่ี มีโจททรวมอันเดียวกัน น่ันคือการปลุกสํานึกรักบานเกิด ใหกับเยาวชน จากจุดเล็กๆ ของกลุมคนไมกี่คน วันน้ี กลุมรักษเขาชะเมา รวมตัวกันอยางเหนียวแนน รวมจับมือเดินทางกันยาวนานกวา 20 ป สูการขยายปเขาสู หลักสูตรการศึกษาทางเลือกท่ีมุงเนนการศึกษาบนฐานคิดของชุมชนที่นําพาเด็กๆ ไปสูการรูรากเหงาของสังคม พ้นื ถ่ิน ณ ปจจุบัน กลุมฯ มีแหลงเรียนรูที่ทําหนาที่ในการถายทอดความรูและทักษะตางๆ รวมท้ังเร่ืองราวของ ชีวิตท่ีเรียนวา “โรงเรียนโรงเลน” ท่ีเปนเสมือนหน่ึงบานหลังที่สองของเด็กๆ ทุกคน ไวสําหรับแบงปนทุกข-สุข เรียนรูและเติบโตไปดวยกันบนฐานคิดท่ีวา “การศึกษาบนฐานชุมชนคือการสรางคนสูอนาคต” เพราะ “การศึกษาบนฐานชุมชน” เปนการเรียนรูบนฐานประสบกาณโ ดยตรงของผูเรียนเช่ือมโยงกับสถานการณจรงิ ใน ชุมชน มีการนําภูมิปญญาทองถ่ินมาจัดระบบการเรียนรู เนนการพัฒนาทักษะชีวิต ทักษะอาชีพ สุขภาวะ จิต ปญญาของผูเรียน รวมถึงการสรางจิตสํานึกสาธารณะในการมีสวนรวมเพื่อพัฒนาชุมชนใหเกิดเปน สภาพแวดลอมทเ่ี หมาะสมสาํ หรบั การเติบโตของเดก็ ๆ กระบวนการเรยี นรูของกลุมรกั ษเขาชะเมา 150 รายงานการศกึ ษาวิจยั “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพ่อื สรางนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

รูปแบบกระบวนการเรียนรูของกลุมรักษเขาชะเมามีหลากหลายรูปแบบและมีการเปลี่ยนรูปแบบ กระบวนการเรียนรอู ยา งตอ เนอื่ ง ซงึ่ มกี ระบวนการหลกั ๆ ดังน้ี 1. คายส่ิงแวดลอม เพื่อเรียนรูการอยูรวมกันของเยาวชนเกี่ยวกับการอนุรักษทรัพยากร โดยเรียนรูจากรากฐานการเรียนรูท่ีจัดข้ึนในอุทยานแหงชาติ ซ่ึงในฐานการเรียนรูเด็กๆ จะไดลงมือปฏิบัติและ สรุปการเรยี นรูรว มกนั เนนกจิ กรรมบําเพ็ญประโยชนดา นส่งิ แวดลอม เชน การเก็บขยะในอทุ ยานแหง ชาตเิ ขาชะ เมา-เขาวง ลบรอยขีดเขยี นในถ้ํา และกิจกรรมปลกู ตนไม 2. คา ยวัฒนธรรม เปนการรวบรวมองคความรู ปราชญชุมชนมานําเสนอในพื้นที่จัดคาย ภายในวัด ซ่ึงเยาวชนจะทาํ หนา ทส่ี บื คนภูมปิ ญญา ออกแบบการนําเสนอ เนนการเรียนรูรว มกับคนในชมุ ชน เก็บ ขอมูลดวยการสัมภาษณ จดขอมูลไดจากปราชญชาวบานและรวบรวมเปนองคความรู ซึ่งเยาวชนหลายคน สามารถนําองคค วามรสู ว นนี้ไปใชประกอบการเรียนในโรงเรียนได 3. การรณรงค เนนการเผยแพรขอมูลขาวสารสถานการณบานเมือง เพื่อเรียนรูบทบาท หนาที่ตอชุมชน เชน การรณรงคเรียกรองรัฐธรรมนูญป 2540 การจัดเวทีประชาธิปไตยการเลือกต้ังสมาชิกสภา เทศบาล สรางกระบวนการเรียนรูแบบประชาธิปไตย โดยใชการปรึกษาหารือ แบงงานกันทํา โดยมีพ่ีเล้ียงให คําปรึกษาหรือแนะนํา มีการสรุปงานรวมกันและสรุปบทเรียนสําคัญๆ รวมถึงปญหาและอุปสรรคเพื่อแกไขใน การทาํ งานครง้ั ตอๆ ไป หลักสูตรเคร่ืองมอื สรางการเรียนรู ภายใตกระบวนการเรียนรูรูปแบบตางๆ ที่กลุมรักษเขาชะเมาจัดข้ึน กลุมรักษเขาชะเมาไดบูรณาการ ความรแู ละพฒั นาขนึ้ เปนหลกั สูตรการเรยี นรู โดยจดั เปนชดุ ความรู 3 ชดุ ประกอบดวย 1. ส่ิงท่ีตองรู ประกอบดวย การรูจักตัวเอง รูจักชุมชน รูจักความรูทองถิ่น รูจักผูรูภูมิ ปญญา และรูจักการเชอื่ มโยงตัวเองกับชมุ ชน 2. ส่ิงท่ีควรรู ประกอบดวย รูเทาทันโลกาภิวัตน รูประวัติศาสตรสังคม /การเมือง/และ สถานการณเรียนรูธรรมชาติและส่งิ แวดลอม รจู ักการเรียนรู 3. สิ่งท่ีอยากรู ประกอบดวย สนับสนุนตามความถนัด และความตองการของสมาชิก เชน งานศลิ ปะ/การผลิตส่อื รายงานการศึกษาวิจยั 151 “การพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพือ่ สรา งนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

ปจจุบัน “โรงเรียนโรงเลน” ของกลุมรักษเขาชะเมาอาจเรียกวานวัตกรรมทางสังคมได เพราะแนวคิด การสอนวชิ าชีวติ ทไี่ มเ คยมีใครรจู ักใน 20 ปท่ีแลว บัดนเี้ ปนแนวคดิ ของการพัฒนาการศกึ ษาอยา งกวา งขวาง และ สรา งกระแสการต่นื ตวั ของสังคมอยา งรนุ แรง และกอใหเ กิดขอคาํ ถามที่ทาทายการศกึ ษาในระบบมาโดยตลอด การเรียนรู เพ่ือกระตุนเด็กๆ ใหเกิดความคิดสรางสรรค และการหาทางออกสําหรับปญหาผาน กระบวนการเรียนรู ดงั นี้ 1. “ลงมือปฏิบัติการ” ผานการทํากิจกรรมรวมกัน ไมวาจะเปนคายส่ิงแวดลอม คายวัฒนาธรรม คาย รณรงคเคลือนไหวตางๆ ซึ่งการทํากิจกรรมรวมกันนี้ ไดสรางใหเกิดพื้นที่ในการลงมือปฏิบัติรวมกันระหวางเด็ก และเยาวชนสมาชิกกลมุ รักษเขาชะเมา ทั้งการลงพ้นื ที่ การเกบ็ รวมรวม สืบคน ขอ มูล การสัมภาษณพูดคยุ กับผูรู ปราชญช ุมชน การรว มคดิ รวมกันออกแบบกิจกรรม การจัดสรรแบง บทบาทหนา ท่ี 2. “สรุปบทเรียน” จากการลงมือปฏิบัติกิจกรรมรวมกัน นํามาสูการสรุปบทเรียน ซึ่งจะทําใหเห็นการ วิเคราะหผลการดําเนนิ กจิ กรรม ทั้งปญหา อปุ สรรค วธิ แี กไข จัดการปญหาตา งๆ ท่เี กิดข้นึ ระหวา งกจิ กรรม 3. “เรยี นรูจากสื่อ” โดยมีการใชส ่ือในการสรา งการเรยี นรู เชน ส่อื วิซดี ี จุลสาร (หนอนกระทอน) ละคร และการแสดงตางๆ 4. “ศกึ ษาดูงานแลกเปลีย่ นเรียนรู” เตมิ เต็มความรดู ว ยการเรยี นรูจากที่ตางๆ นํามาปรับใชท ก่ี ลมุ 5. “มวี งคุยสมํ่าเสมอ” ทั้งเพื่อสรางกระบวนการเรียนรเู รอ่ื งราว ความรูตางๆ รว มกัน และใชว งคุยเปน พนื้ ที่ในการแบง ปน ความรูสกึ นกึ คดิ ท่ีสมาชกิ มีตอกัน ดวยกระบวนการจัดการเรียนรูแบบปญหาเปนฐาน (problem –based solving) ที่เนนใหเยาวชน สามารถแสวงหาความรู คนควา ออกแบบ และพัฒนากระบวนการเรียนรูตนเองตามศักยภาพความสนใจและ ตน ทุนฐานความความรูของชุมชน โดยใหความสาํ คัญกับกระบวนการเรียนรดู วยการลงมอื ปฏิบัติ ลองผิดลองถูก แกไข วิเคราะห สถานการณและปญหา เนนกระบวนการเรียนรูแบบซึมซับ เปล่ียนแปลงตนเอง ตลอดจนมีการ เชื่อมโยงตวั เยาวชนกับกลุมเยาวชน ชุมชนและเครอื ขาย เพ่ือนําไปสูการสรา งสรรคป ระยุกตใ ชความรใู หม ดงั นั้น กระบวนการเรียนรจู ึงดําเนินการผานระบบ “พ่ีเล้ียง” ทเ่ี ปนการลงมือทํางานจริงของเด็กๆ ภายใตการดูแลและ รว มแกไ ขปญ หาตางๆ ดวยพี่เลย้ี ง ดังรปู ภาพท่ี 13 ดานลาง 152 รายงานการศกึ ษาวิจยั “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพอ่ื สรา งนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

ท่ีปรึกษา พเ่ี ลย้ี ง ประสานโครงการ/ประสานผูรู รูปภาพที่ 13 แสดงบทบาทพ่ีเล้ียงของกลุมรักษเขาชะเมาในการเปนตัวกลางของการเชื่อมโยงความรูจากแหลง ตางๆและประสานความรสู กู ารเปน coachใหก บั เดก็ ๆ นวตั กรรมเพอ่ื เด็กกา วพลาด จากศูนยปฏิบัติการกรม กรมพินิจและคุมครองเด็กและเยาวชน พบวา จํานวนคดีในสถานพินิจและ คุมครองเด็กและเยาวชน ขอมูลตั้งแตวันที่ 1 มกราคม 2562 ถึง 7 พฤศจิกายน 2562 พบทั้งหมด 14,232 คดี ซึ่งลดลงจากป พ.ศ. 2561 ซ่ึงมีจํานวน 18,831 คดี ท้ังนี้เมื่อพิจารณาฐานความผิดในป พ.ศ. 2562 พบวา ความผิดเกี่ยวกับยาเสพติดใหโทษมีผูกระทําสูงท่ีสุด จํานวน 7,028 คดี รองลงมาคือ ความผิดอื่นๆ จํานวน 1,936 คดี ความผดิ ทางทรัพย 1,867 คดี และความผดิ เกี่ยวกับความสงบสุข เสรีภาพ ช่อื เสียงและการปกครอง นอยท่ีสุด จํานวน 356 คดี โดยอายุขณะกระทําความผิด ผูกระทําอายุเกิน 15 ป แตไมถึง 18 ป มีจํานวน 12,206 คดี ซ่งึ มากกวาผูก ระทําอายเุ กิน 10 ป แตไมเ กิน 15 ปท ี่พบ 2,015 คดี จากสถานการณปญหาดังกลาว ทางศูนยวิชาการและเครือขายวิชาการดานเด็ก เยาวชน และครอบครัว เห็นความสําคัญของการพัฒนาเด็กและเยาวชนกลมุ นี้ จึงไดล งพน้ื ที่สํารวจรปู แบบการดแู ลเยาวชนทถ่ี ูกดําเนนิ คดี ท่ีศูนยฝ กและอบรมเด็กและเยาวชนเขต 7 จงั หวัดเชียงใหม ทําใหค น พบหลักคิด วิธีการ และแนวทางการพัฒนา ทจ่ี ะเปนความหวังใหก ารคืนเยาวชนกลุมน้ีกลบั สูสังคมอยา งย่ังยืนบนพื้นที่ 78 ไร ของศูนยฝกและอบรมเด็กและ เยาวชน เขต 7 จังหวัดเชยี งใหม ทร่ี ายลอมไปดวยอาคารเรยี น ลานกิจกรรม และแปลงเกษตร บรรยากาศภายใน ศนู ยฝก ฯมีหนา ตาไมตางจากโรงเรียนทวั่ ไป จะตางกต็ รงทีม่ ีร้ัวรอบขอบชิด มีประตูทถ่ี ูกล็อกกุญแจอยา งแนนหนา ไวตลอดเวลา และการตรวจตราความปลอดภัยอยางเขม งวด กาวแรกที่ยางเขาไปในศูนยฝกฯเสียงกลองสะบัดชัยถูกตีขึ้น การแสดงฟอนรําแบบฉบับชาวเหนือ และ การแสดงดนตรที ี่เยาวชนไดซกั ซอมเพอ่ื เปด งานกถ็ กู ทําใหเ กิดขน้ึ อยา งมพี ลัง แมจะอึกทึกไปดว ยเสียงดนตรีแตใ น อีกสัมผัสหนึ่งก็รูสกึ ไดถึงความเงียบสงบและความกังวลในจิตใจท่ีมีตอคนแปลกหนาทเ่ี ขามาเย่ียมเยือนที่ศูนยฝก และอบรมเด็กและเยาวชน เขต 7 แหงนี้ มีหนาที่ดูแลเด็กและเยาวชนท่ีถูกพิพากษาคดีแลวจาก 8 จังหวัด ภาคเหนือตอนบน ไดแก แมฮองสอน เชยี งราย เชียงใหม ลําปาง ลาํ พนู แพร นา น และพะเยา เยาวชนสว นใหมี รายงานการศกึ ษาวิจัย 153 “การพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพื่อสรา งนวัตกรรมการบริหารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

อายุตง้ั แต 16 – 23 ป เปน เพศชายจํานวน 377 คน เปนเพศหญิงจํานวน 45 คน ซึ่งถูกพิพากษาในคดียาเสพติด เปน หลัก บา งก็กระทําดว ยตนเอง บา งก็ถูกจบั เพราะเปนรา งแห เมื่อสอบถามถึงกิจกรรมประจําวันของเด็กท่ีนี่จากเจาหนา ท่ีภายในศูนยฝกฯเราจะพบวาวิธีการท่ีใชดูแล เยาวชนกลุมน้ีไมแตกตางจากโรงเรียนท่ัวไป ในชวงเชาเด็กๆ จะไดเรียนตามแนวทางการศึกษานอกระบบ โรงเรียนในรายวิชาสามัญสวนในชวงบายจะเนนการฝกทักษะอาชีพ ทั้งการเกษตร งานไฟฟา งานชาง การทํา คอมพิวเตอรกราฟก การชงกาแฟ การนวดแผนไทย ตลอดจนงานศิลปะการแสดงตางๆ โดยเฉพาะการแสดง คีตนาฏมวยไทยทไี่ ดรบั รางวลั มาแลว หลายเวที สาํ หรับการลงพ้ืนท่ีศึกษาการดําเนินงานภายใตโครงการ “คืนความสุขใหเยาวชน” ในครั้งนี้ นางฉออน สวยรูป ผูอํานวยการศูนยฝกและอบรมเด็กและเยาวชน เขต 7 จังหวัดเชียงใหม ไดนําเสนอหลักคิดสําคัญ คือ เด็กและเยาวชนมาดวยบาดแผลทางดานจิตใจ แข็งกราว และเปนเหยื่อ ดังนั้น ตองทําใหศูนยฝกฯเปนเสมือน บา นท่ีอยรู วมกันได มีระเบียบกฎเกณฑ เจาหนาท่ีทุกคนเอาใจใส เนนการมีสวนรวมในการออกแบบกิจกรรมบน พ้ืนฐาน “เช่ือมั่น ปลอดภัย ใหความรัก” โดยมีนายอัครชัย อรุณเหลือง หรือพ่ีหมอเอิรธ ตําแหนงพยาบาล วิชาชีพชํานาญการ เปนผูมองเห็นศักยภาพของเยาวชนกลุมนี้ที่สามารถพัฒนาและสงเสริมใหพวกเขายืนอยูใน สงั คมไดอ ยา งมีศกั ดศ์ิ รคี วามเปน มนษุ ยเ ม่ือออกจากศูนยฝก ไปแลว กิจกรรมถูกจัดข้ึนอยางตอเนื่องตั้งแตเชาจรดเย็นพรอมกับรอยยิ้มที่เกิดข้ึนบนหน าของเยาวชนและ เจาหนาที่ในศูนยฝกฯ นอกจากอารมณความรูสึกท่ีเราสังเกตไดจากงานนี้ กระบวนการที่ถูกออกแบบมาให เยาวชนมีสวนรวมก็สังเกตเห็นไดอยางชัดเจน ทุกคนจะมีหนาที่ มีกิจกรรมที่ตองรับผิดชอบ มีกระบวนการสราง คุณคาใหเกิดขึ้นภายในตนเองผานการรองเพลง การแสดงฝมือ การแสดงทักษะตางๆ ทําใหพวกเขาเชื่อม่ันวา โอกาสนั้นมีอยูรอบตัว อยูท่ีวาใครจะสามารถชวงชิงโอกาสน้ันเพื่อพิสูจนตัวเองใหไดวาเมื่อกาวพลาดแลวจะไม กาวซํ้ารอยเดิม นอกเหนือจากการใหโอกาสและการใหความสําคัญกับคุณคาเรื่องความเทาเทียมกันของมนุษย ทุกคน แลว ปจจัยหน่ึงท่ีสําคัญท่ีจะทําใหเด็กและเยาวชนกลุมนี้สามารถใชชีวิตในสังคมแลว จะไมกระทําความผิดซ้ําคือ การออกแบบสภาพแวดลอ มรอบตวั พวกเขา แมว า เราอาจจะเปลย่ี นแปลงสิ่งแวดลอ มรอบตัวเขาไดไ มทงั้ หมด แต การสรางระบบชมุ ชนท่ีเอื้อใหเยาวชนกลุมน้ีมีอาชีพที่สามารถเลี้ยงตัวเองและครอบครัวได สรางระบบงานขนาด ยอมภายในชุมชนท่ีชวยใหเด็กสามารถนําทักษะอาชีพท่ีไดจากในศูนยฝกฯ ไปใชประกอบอาชีพไดจริง ก็จะเปน 154 รายงานการศึกษาวิจัย “การพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตางๆเพอ่ื สรางนวตั กรรมการบริหารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

อีกทางหน่ึงทจ่ี ะไมทําใหพวกเขาพาชีวติ กลับไปสูวังวนเดิมๆ ซึง่ สิ่งท่ีศูนยฝกฯตองการ คือ ระบบหลักสูตรเฉพาะ ทางท่ีเนน ความสามารถ ความตอ งการ และลงลึกมากข้ึน ดังเชน การเปนนักรอ ง นักดนตรี นักกีฬา นักออกแบบ ผลิตภัณฑ และอ่ืนๆ เครือขายตลาดแรงงาน ภาคเอกชนรองรับ การสงตอเร่ืองการมีงานทํามีรายไดเลี้ยงตนเอง ไดแ ละทสี่ าํ คัญ คอื ครอบครัว ชมุ ชนทย่ี อมรับ ทศั นคติทไี่ มน ําบุตรหลานกลบั ไปสูวงจรชีวิตยาเสพตดิ ปจจัยเสย่ี ง อื่นๆ ที่อาจทาํ ใหเกิดการกา วพลาดอีก การเปดบานเล็กๆ เพื่อเตรียมความพรอมกับเด็กบางคนทย่ี ังไมเ ขม แขง็ พอ กบั โลกภายนอก หากหยิบยกทฤษฎีทางจิตวิทยามาใชในการอธิบายเร่ืองการพัฒนาเด็กเยาวชนกลุมนี้ ตามทฤษฎีความ ตองการตามลําดับขั้นของอับราฮัม มาสโลว (Maslow’s hierarchy of needs) วาดวยการตอบสนองความ ตองการของมนุษยตามลําดับข้ัน มาสโลวกลาววา ความตองการข้ันพ้ืนฐานที่สุดของมนุษยคือดานกายภาพ คือ การทําใหพวกเขาน้ีไดรับการตอบสนองตามปจจัยพ้ืนฐานของชีวิต ใหไดกินอิ่ม นอนหลับ เมื่อยามเจ็บปวยก็ ไดรับการรักษา ความตองการขั้นตอมา คือ ความรูสึกม่ันคงและปลอดภัย ไมตองเกรงกลัววาจะถูกทํารายทั้งทางกาย วาจา ใจ ซ่ึงในขั้นน้ีผูใหญถือไดวาเปนปจจัยสําคัญในการไมเพิ่มความเปราะบางโดยการใชความรุนแรง กับเยาวชนกลุมนี้และตองทําใหเขาเห็นเปนตนแบบวาการใชความรุนแรงไมใชทางออกของปญหาแตเปนทาง สรา งปญหาใหเ พิม่ มากขึน้ ขั้นท่ี 3 ท่ีวาดวยความตองการความรักและการมีสัมพันธรวมกับผูอ่ืน จากเวที “ศาสตรพระราชา ขวงผญาปญญาละออน” ในคร้ังน้ี เราจะมองเห็นมิติการสรางความสัมพันธระหวางมนุษยไดอยางชัดเจน ผาน การลงมือออกแบบกิจกรรมรวมกัน ท้ังความสัมพันธระหวางเยาวชนกับเยาวชนดวยกัน และความสัมพันธ ระหวา งเยาวชนกับผูใหญ และขั้นท่ี 4 การไดรับการยอมรับนับถือ พูดงายๆ คือ การไมทําใหศักดิ์ศรีความเปนมนุษยในเยาวชน กลุมน้ีถกู ลดทอนไปดวยกระบวนการตางๆ ลําพังแคต องกาวเขามาอยใู นศูนยฝกฯ พื้นฐานความรสู ึกของเยาวชน ที่กาวพลาดเหลาน้ีก็แยเพียงพอแลว ผูใหญตองชวยกันคิดวาจะนําพาพวกเขาไปสูทางออกของชีวิตและเห็น คุณคาภายในตนเองไดอยางไร น่ันคือโจทยท่ีทาทาย และข้ันสุดทายคือความตองการไดรับการพัฒนาตนเอง ไปสูศักภาพสูงสุดซ่ึงเปนธรรมดาของมนุษยทุกคน เม่ือปจจัยความตองการพื้นฐานถูกเติมเต็มแลว ส่ิงท่ีตอง พัฒนาตอไปคือกระบวนการคิดและศักยภาพตนเองใหเติบโตข้ึนเพ่ือการมีชวี ิตท่ีดีกวาซึ่งหากไมมีการสรางกลไก รายงานการศกึ ษาวจิ ัย 155 “การพฒั นาศักยภาพบุคลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตางๆเพื่อสรา งนวัตกรรมการบริหารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

รวมกันดูแลพวกเขาในฐานะเพื่อนมนุษยอยางเปนระบบ ทอดทิ้งพวกเขาใหเปนคนชายขอบ เราก็จะสูญเสีย โอกาสในหลายๆ ดานตามมา น่ีคือการคืนกลับสูชุมชนอยางประณีตและเทาเทียมกันและน่ีคือหน่ึงในนวัตกรรม หรอื การพยายามคนหาสิ่งใหมซ่งึ เปน ส่งิ ดีและไมเ คยมีมากอนเพื่อชว ยเหลือคนกลุมหน่งึ ใหมีคณุ ภาพชวี ติ ที่ดขี ้นึ โฉมหนาใหมช มุ ชนไรถ งั ขยะ ขยะเปนปญหาใหญระดับโลกไปเสียแลว ดวยประชากรไทยท่ีมาถึง 70 ลานคนโดยประมาณ ตองการ นวตั กรรมและการจดั การใหมๆ เพือ่ สิ่งน้ี โครงการบานเอื้ออาทรปราณบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ มีการจัดต้ัง ธนาคารขยะหรือคัดแยกขยะ เพื่อแปรขยะเปน เงนิ เชน ถงุ พลาสติก ขวดแกว ขวดพลาสตกิ เปนตน ขยะประเภทเศษ ผักในครวั อาจมาทาํ ปุยชีวภาพ สว นท่ีเหลือเทศบาลตองเก็บไปดาํ เนินการฝง กลบหรือวิธีการอื่น แตสิ่งที่เหนือกวา น้ัน คือแนวคดิ นอกกรอบดวยวิธกี าร “ลดขยะดวยวิธีลดถังขยะ” ทโ่ี ครงการบานเอ้อื อาทรปราณบรุ ี จ.ประจวบคีรีขันธ นายนนทชัย เพนเทศ ประธานชุมชนโครงการบานเอ้อื อาทรปราณบุรี จ.ประจวบครี ีขันธ เลา วา ขยะในชมุ ชนเปน ปลายทางของปญ หา ประเดน็ สําคญั จะจดั การขยะจากตน ทางคือครวั เรือนในชุมชนไดอ ยางไร “ทุกวันน้ีเราจะจัดใหมีถังรองรับขยะ 7 จุดๆ ละ 7 ถัง ชุมชนมีแนวความคิดที่ลดปริมาณขยะดวยการลด จํานวนถังในแตละจุด ใหเหลือจุดละ 3-4 ถัง จาก 49 ถัง จะมีขยะเหลือเพียง 21-28 ถัง หรือลดลงมากกวารอยละ 50 จากของเดมิ ” ในอนาคต จะไมมีถังขยะเหลือตามจุดทิ้งขยะอีกตอไป แตใชวิธีการใหลูกบานเก็บแยกขยะในครัวเรือนไว กอน แลว ใชว ิธีการนัดแนะวา รถขนขยะของเทศบาลเขามาวนั ไหน ชวงเวลาใด คอยใหล ูกบา นนําขยะมาท้ิง ซ่ึงสภาพ ปจจุบันเองยังติดปญหาวา ระยะทางระหวางบา นกบั จดุ ท้ิงขยะอาจอยูไ กลกัน อาจจะมคี ําถามวา ทําไมไมใหร ถขนขยะ วิ่งผานเขาทุกซอยเพื่อรับขยะโดยตรง ในความเปนจริงคือรถขนขยะไมสามารถเขาซอยได เนื่องจากมีรถยนตสวน บคุ คลจอดขวางอยู ถาทําไดสําเร็จ ถังขยะที่เคยเปนทัศนะอุจาดวางอยูหนาบานหรือชุมชนจะอันตรธานหายไป ขณะเดียวกัน การจัดการขยะจะดีข้ึนเรื่อยๆ ลูกบานท่ีคัดแยกขยะก็จะมีรายไดจากขยะที่แยกไวแลว เหลือขยะไมมากนักที่ตองเอา ไปทําลายหรอื ฝง กลบ เปนการชวยลดปริมาณขยะไปในตวั “การจัดการแยกขยะไวกอนในครัวเรือน จะทาํ ใหคนลดการสรา งขยะไปในตัว เพราะตองเก็บไวบานตัวเอง กอน” นายนนทชัยกลา ว แมว าวธิ ีคิดนี้จะเปน แนวทางทที่ ําไดยาก แตใชจะทําไมได อยางนอยมีบางชุมชนท่ีสามารถ จัดการขยะได โดยไมตองมีถังขยะวางใหร กตาหนา บาน ทายท่ีสุดชมุ ชนตั้งเปา มีถังขยะเพยี ง 9 ใบ ซ่ึงประเมินกัน วา จะสมารถเปน จริงไดในระยะเวลาไมนานนบั จากนี้ 156 รายงานการศกึ ษาวจิ ยั “การพัฒนาศกั ยภาพบุคลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพ่ือสรางนวัตกรรมการบรหิ ารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

บทที่ 7 จุดคานงดั เพอ่ื การเปล่ยี นแปลง

จากการประมวลและวิเคราะหขอมูลท่ีไดทั้งจากการสัมภาษณระดับลึก การพูดคุยกับบุคคลท่ีทํางาน ดานเด็กในภาคสวนตางๆ ท้ังโดยตรงและโดยออม และจากการศึกษาแนวทางการพัฒนาคนทํางานในประเทศ ตางๆ ที่พัฒนาแลวและมีแมแบบท่ีดีในแนวทางการพัฒนาทรัพยากรมนุษย รวมท้ังบทเรียนความสําเร็จของ คนทํางานดานเด็ก เยาวชน และชุมชนในสังคมของไทย ผูวิจัยไดใชขอมูลเหลาน้ีขึ้นมาวิเคราะห สังเคราะห จน นํามาสูการนําเสนอ จุดคานงัดที่จะนําไปสูการเปล่ียนแปลงท่ีเปนไปได เพ่ือการพัฒนาคนทํางานดานเด็กใหกอ เกดิ นวตั กรรมทางสังคมได9 jvwx บทเรียนความสําเร็จทั้งในและตางประเทศของการทํางานพัฒนาและสรางนวัตกรรมในหมูคนทาํ งาน มี กระบวนการทีต่ อเน่ืองและจุดคานงัดกม็ ีหลายจดุ ตลอดระยะเวลาของการพฒั นาบคุ คลตามเสนเวลา (Timeline) ของบคุ คลแตล ะคนดงั นี้ จดุ คานงดั ที่ 2 เกษียณอายุ จดุ คานงัดท่ี 1 60 อายุ จดุ คานงัดที่ 5 20 จดุ คานงดั ที่ 4 จุดคานงัดที่ 3 จุดคานงัดที่ 2 ชวง ก. จดุ คานงดั ท่ี 1 (ในระบบการศกึ ษา) (กระบวนการคดั คนเขาทํางาน) ชวง ข. (ในระบบการทาํ งาน) จุดคานงดั ชวง ก. จุดคานงดั ชวง ก. ในการศึกษาคร้งั น้ี หมายถงึ จดุ คานงัดทเ่ี กิดขน้ึ ในชว งเวลาที่คน ๆ หน่ึงอยูภายใตการ ดแู ลของครอบครัวและโรงเรยี น คือ ชวงอายุ 0 – 20 ป อันเปน ชวงเวลาวยั เรียนของคนทุกคน ปฏิเสธไมไดวา การพัฒนาคนใหมีความคิดสรางสรรค มีความคิดเชิงพัฒนาและมีความคิดในการแกไข ปญหาบนการมองปญหาเปนเรื่องทาทายน้ัน ไมอาจรอจนคนน้ันๆ เปนผูใหญกอนแลวจึงจะพัฒนา แตตอง 158 รายงานการศกึ ษาวจิ ยั “การพฒั นาศกั ยภาพบุคลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพ่อื สรางนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

พัฒนามาต้ังแตตอนที่มนุษยทุกคนยังเปนเด็ก ซึ่งเด็กทุกคนมีความคิดสรางสรรคติดตัวมาตั้งแตกําเนิด การจะ หลอเลี้ยงและสงเสริมความคิดสรางสรรคใหเจริญงอกงาม คงจะตองเร่ิมข้ึนจากครอบครัวและโรงเรียน เพราะ ความคิดสรางสรรคเปนฐานของนวัตกรรม จากหนังสือ Creating Innovators ที่เขียนโดย Tony Wagner (2018) อันเปนงานคนควา รวบรวมขอมูลจากบุคคลที่เปนนวัตกรทั่วโลกถึงการเลี้ยงดูในวัยเด็ก Tony Wagner มีคําถามในการตอบส่ิงที่เขาสงสัยเพียงขอเดียว น่ันคือ “เราจะสอนคนรุนใหมใหเปนนวัตกรไดอยางไร?” ขอ คนพบจากขอมูลของ Wagner ท่ีปรากฏอยูในหนังสือเลมนี้ท่ีช้ีชัดวา “ระบบนิเวศน” มีผลตอการหลอหลอม ความคิดของการคิดสูปญหาและการพัฒนาตนเองเพื่อโจทยที่ทาทายยิ่งข้ึนตอๆ ไปซ่ึงระบบนิเวศนของเด็กมี บริบทหลกั ๆ 2 สถานที่ น่ันคือ บา นและโรงเรยี น จดุ คานงัดท่ี 1 ขอมูลจากประเทศท่ีพัฒนาแลวหลายๆ ประเทศมีความเหมอื นกันอยูประการหนงึ่ น่ันคือ การจะพัฒนา คนๆ ใดหรือกลุมคนใดก็ตาม การพัฒนานั้นจะมีประสิทธิภาพอยางย่ิง หากไดพัฒนาบน “ขอมูล” จริงท่ีมีใน ประเทศ อยางญ่ีปุนหรือสิงคโปรขอมูลของเด็กคนหนึ่งต้ังแตเขาเกิดมา อาทิ ฉีดวัคซีนกี่เข็ม อะไรบาง มีความ เจ็บปวยไมสบายในวัยเด็กเชน ใด พอแมเลี้ยงดแู บบใดกอนเขาสูระบบโรงเรียน ขอมูลการแพอาหาร ความชอบ/ ไมชอบของเด็ก กิจวัตรประจําวัน ฯลฯ ขอมูลเหลาน้ีถูกเก็บเปนระบบและถูกสงตอใหกับหนวยงานท่ีตองดูแล รับผิดชอบเด็กคนนั้นตอ ๆ กันไป ผลที่ไดก็คือ การมีฐานขอมูลบุคคลเชิงรายละเอยี ดท่ีแนนหนา ขอมูลที่เพิ่มเติม เขาไปในแตละเดือน แตละป ที่ถูกเก็บบนั ทึกมีผลใหคนทํางานดานเด็กที่เกี่ยวของ อาทิ กุมารแพทย นักจิตวิทยา ครูหรือแมกระทั่งพอแมมี “ชุดขอมูลอันเดียวกัน” เปนแนวทางในการดูแลเด็กหน่ึงคนบนขอมูลที่ “รูจักเด็ก” แบบเดียวกนั การมีชุดขอ มูลบุคคลท่ีมคี วามหมายเชน นีม้ ีผลตอ การเห็นเด็กแตละคนบนความแตกตางหลากหลาย และเห็นวธิ ีในการพฒั นาเขาบนฐานคดิ ของความแตกตา งหลากหลายไปพรอ มกนั จดุ คานงัดท่ี 2 ผลจากการสัมภาษณกลุมนายจาง/ผูบริหารท้ังภาครัฐและภาคเอกชนจะพบขอมูลตรงกันสําหรับ ประเทศไทยอยูขอหนึ่ง น่ันคือ แรงงานท่ีจบจากระบบการศึกษาไทยจํานวนมากไมสามารถทํางานไดตามคุณวุฒิ ที่ตนจบการศึกษามา ในแตละปประเทศไทยมีการทํางานต่ํากวาระดับการศึกษาและการทํางานท่ีไมตรงกับสาย อาชีพท่ีตนจบมาเปนจํานวนมาก มีอัตราการเปล่ียนงาน (turn over) ในระดับสูง ผูจบการศึกษาจํานวนมาก แมวาจะจบการศกึ ษาระดับปริญญาตรีแลว ก็ยังตอบไมไดวาตนเองมีความถนัด/ความชอบและทักษะเร่ืองใดเปน รายงานการศึกษาวิจัย 159 “การพฒั นาศักยภาพบุคลากรดานเด็กและเยาวชนของหนว ยงานตางๆเพอื่ สรา งนวตั กรรมการบริหารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

พิเศษบาง สิ่งเหลาน้ีเปนความเสียหายในภาพรวมของประเทศ และคําวา”นวัตกรรม” ถูกคนพบแลววามี ความสัมพันธโดยตรงกับความหลงใหลของบุคคล (passion) และนวัตกรรมจะไมมีทางเกิดข้ึนกับคนทํางานท่ี ไมไ ดห ลงใหลในอาชพี ของตน ไมร วู า ความชอบของตน ความถนดั ของตนคอื เรื่องใด ขอมูลจากการทบทวนวรรณกรรมของประเทศสหราชอาณาจักรและประเทศญี่ปุน พบประเด็น คลายคลึงกัน นั่นคือ สหราชอาณาจักรและประเทศญ่ีปุนก็เคยเผชิญกับปญหาการผลิตคนไมตรงกับความ ตองการของนายจางมากอน ในชวงป ค.ศ. 1980 จากจุดน้ันเปนตนมา สหราชอาณาจักรไดดําเนินการปฎิรูป การศึกษาอยางเรงดวน โดยทําทุกทางใหทุกโรงเรียนมีการเตรียมเด็กใหมี “ทักษะของการทํางานจริง” ซ่ึงคําวา ทักษะมีความหมายวาตองการการฝกฝนลงมาทําซ้ําๆ ใหเด็กนักเรียนของตนมีลักษณะท่ีเรียกวา Working population น่ันคือ เปนคนทํางานเปนต้ังแตยังไมจบการศึกษา โดยสหราชอาณาจักรระบุชัดวา เมื่อจบ การศึกษาในระดับมัธยมตนแลว เด็กของตนจะตองมีคุณลักษณะ 3 ประการ นั่นคือ 1) เปนคนทํางาน กระตือรือรน/กระฉับกระเฉง 2) เปนคนท่ีมีคุณภาพในตัวเอง และ 3) มีทักษะของการสราง “นวัตกรรม” ได และเชนเดียวกนั ในงานศกึ ษาของ Arvil V. Adams ท่ีทําใหกับ The World Bank ระบุชัดวาในประเทศท่ีพัฒนา แลว ใหความสําคัญกบั การพัฒนาทักษะเด็กและคนทํางานดานเด็กเพอื่ เตรยี มคนเขาสูกระบวนการทาํ งานพรอม กับพัฒนาคนใหมีคุณภาพสูงขึ้นระหวางการทํางานดวย ในการพัฒนาคนทํางานดานเด็กใหตอบโจทยการสราง นวตั กรรม มงี านวจิ ยั ทคี่ น พบและพูดถงึ คาํ วา “หอ งเรียนสรา งสรรค” ในเบอื้ งตน ดงั ตอ ไปนี้ งานวิจัยเรื่อง ‘Building Creative Thinking in the Classroom’ เกรกอรีและคณะ (Gregory et al., 2009) สรุปวา การจะสอดแทรกความคิดสรางสรรคเขาไปในการพัฒนาคนน้ันทําไดโดยผานการฝกอบรม ครูผูสอนจัดกระบวนการเรียนรูผานประสบการณต รง (Experienced-based learning) ใหผเู รียนตั้งคําถาม คิด และคนควาทดลองหาคําตอบเอง จนเมื่อเรียนรูและเขาใจองคความรูพื้นฐานแลว คอยต้ังโจทยปญหาบางอยาง แลว กระตุน ใหผูเรยี นลองเช่ือมโยงเน้ือหาเหลานน้ั ไปยังบริบทท่ีไมเ ก่ยี วขอ งกันเลย เพอื่ ฝกผูเรยี นใหใชองคความรู หลากหลายดานอยางยืดหยุน รูจักพลิกแพลง จากนั้นรวมกันประเมินแนวทางหรือผลงานเหลานั้นวาเหมาะสม และแกไขเพมิ่ เตมิ ใหดีข้ึนไดห รือไม องคป ระกอบสนับสนนุ 3 ขอ ท่ตี อ งใสเขาไปในหองเรยี นสรา งสรรคคือ 160 รายงานการศึกษาวจิ ัย “การพฒั นาศักยภาพบุคลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนวยงานตางๆเพือ่ สรา งนวัตกรรมการบรหิ ารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

1) การสนับสนุนใหมีชิ้นงานและมีการทํางานรวมกัน (Collaboration): ไมใชการเรียน จากการ ฟงเลคเชอรเพียงอยางเดียว เพราะการเรียนดวยการฟงนั้นไมไดกระตุนใหลงมือคนควา คนหาเทาน้ัน ยังเปน หัวใจของนวัตกรรม 2) การเปดรับและแลกเปล่ียนแนวคิดซ่ึงกันและกัน (Exposure to Ideas) การคิดแกปญหาเปนกลุม ชวยขยายแนวคดิ ของทง้ั ตนเองและผอู น่ื ใหก วางไกลข้ึนได 3) ประเมินแนวคิดรวมกัน (Evaluation of Ideas) วาวิธีแกปญหาท่ีคิดข้ึน (Solution) เหมาะหรือไม เหมาะกบั บรบิ ทใดบา ง สามารถแกไ ขใหด ีข้ึนไดอ ีกหรือไม งานวิจัยช้ินตอมาซง่ึ “หองเรียนฝกคิดสรางสรรคของ Nicola Whitton เปน อาจารยสอนดานการศึกษา แหง Manchester Metropolitan University ไดกลาวไวในงานวิจัยเรื่อง ‘To Improve Education, We Need to Incorporate Imagination’ (2018) เธอเชื่อวา ปจจัยท่ีสนับสนุนใหผูเรียนมีทักษะการคิดสรางสรรค ได คือ ครูผสู อนตองใหผ ูเรียนรูสกึ สนกุ กบั การเรียนรูเนื้อหาทสี่ อน และเปดโอกาสใหผเู รยี นไดทาํ กิจกรรมรวมกัน และเกิดความสนุกสนานระหวางการเรียนรู โดยนิโคลายกตัวอยางโปรเจ็คต The Eduscapes ซึ่งเปนเกมท่ี มหาวิทยาลยั ของเธอออกแบบข้ึนดวยแนวคิดดังกลา ว โดยนักเรียนที่เปนมัธยมปลายและนักศึกษาระดับปริญญา ตรีแบงกลุมกันไปอยูในพื้นท่ีสมมุติ และชวยกันคิดหาทางแกโจทยปริศนาดวยความรูดานตางๆ เพื่อหาทางออก จากพนื้ ท่ีสมมุติน้ันใหได นอกจากจะสนุกสนาน เช่อื มความสัมพนั ธร ะหวา งกนั และแลกเปล่ียนความรูข า มศาสตร แลว กิจกรรมนี้ยังปลุกทักษะท่ีเกี่ยวของอื่นๆ อยางจินตนาการ การสมมุติสถานการณ และการปะทะสังสรรค ทางสังคมไดด ว ย สําหรับ ดอตตี คอรแบร อาจารยสอนวิชาคณิตศาสตร เทคโนโลยีและหุนยนตแหง The Meadowbrook School ซ่งึ เปนโรงเรียนเฉพาะทางดานเทคโนโลยี เธอออกแบบใหมีการสอดแทรกความรูทาง เทคโนโลยีเขาไปในชั้นเรียนตั้งแตระดับประถม กระตุนใหนักเรียนเชื่อมเน้อื หาความรูท่ีเรียนเขากบั กิจกรรมที่ให พวกเขารูสึกสนกุ ดวยการทดลองคิด ลงมือปฏบิ ัติเอง ดอตตเี ชื่อวาหองเรียนท่ีใหนกั เรียนสรางประสบการณและ เรยี นรูเองอยางไมน า เบอื่ จะชว ยกระตุนความคิดสรา งสรรคของพวกเขาได (2017) เมื่อครูสอนอยางสรางสรรค หมายความวา ตัวครูเองก็จะตองเต็มไปดวยความคิดสรางสรรค ในการ ถายทอด The Meadowbrook School พัฒนาครูของเด็กๆ ดวยระบบการทํางาน บูรณาการขามศาสตร ครู เทคโนโลยีกับครูศิลปะจะตองทําโครงงานรวมกัน ในขณะที่ครูภาษาและครวู ิชาตรรกะและการคํานวน จะตองมี รายงานการศกึ ษาวิจัย 161 “การพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนวยงานตางๆเพอื่ สรา งนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

โครงงานรวมกัน เพ่ือแลกเปล่ียนกระบวนการคิดรวมกัน การถายทอดกระบวนการคิดขามศาสตรเปนสวนหนึ่ง ของการสรางกระบวนการนวตั กรรมในผเู รียน ในขณะที่ เฮเธอร วอลคเกอร และคณะผูสอนโรงเรียน Feaster Charter School รวมกันออกแบบให การเรียนการสอนโฟกัสทผ่ี เู รยี นเปน ศนู ยก ลางการเรียนรูแ ละกระตุนความคดิ สรา งสรรคเปน หลกั ยกตัวอยางการ เรียนวิชาวิทยาศาสตรใ นหัวขอ ‘ผลกระทบของมนษุ ยที่มีตอส่งิ แวดลอ ม’ เม่ืออธิบายหัวขอท่ีเก่ยี วขอ งใหนักเรยี น ฟง เชน ประเภทของมลพิษและการใชแหลงพลังงานธรรมชาติ ผูสอนจะเปดพ้ืนท่ีใหผูเรียนชวยกันหารือและ แลกเปลี่ยนความคิดกันเร่ืองปญหาส่ิงแวดลอมตางๆ จากนั้นใหผูเรียนรวมกันคิดวา ปญหาสิ่งแวดลอมใดที่ เทคโนโลยีหรอื นวตั กรรมใหมๆ จะชวยแกปญ หานัน้ ได (2018) ขน้ั ตอนกจิ กรรมในการเรยี นรูอยางสรา งสรรคข องเฮเธอร คอื • ตงั้ คาํ ถาม (เชน เราจะลดกา ซคารบอนลงไดดว ยวิธใี ดบา ง) • เสนอทางออกท่อี าจเปน ไปได • วางแผนเคา โครงและวธิ สี รางเคร่อื งมือทีจ่ ะมาใชแกปญ หา • ทดลองสรา งเคร่อื งมือหรอื นวตั กรรมตามท่ีวางแผนไว (Prototype) • ประเมนิ คณุ ภาพ • ถอดบทเรียนวา สิง่ ใดทาํ เหมาะสมแลวและสิ่งใดควรปรบั ปรงุ แกไ ข งานวิจัย 4 – 5 ชิ้น ที่กลาวมาขางตนระบุตรงกันวา ความคิดสรางสรรคไมอาจรอจนกวาคนๆ หนึ่งจะ เปนผูใหญได แตตองถูกฝกฝนมาต้ังแตพวกเขายังเด็ก อาจกลาวไดวา การศึกษาเทาน้ันที่จะพัฒนาศักยภาพ ทรัพยากรมนุษย ศักยภาพท่เี รากําลังพดู ถึงคือ ความสามารถในการคิดแกปญหาท่ีแตกตาง และสรางสรรค ส่ิงที่ จะมาเติมเต็มความตองการไมใชในแงของความสะดวกสบายของการดําเนินชีวิตเพียงอยางเดียว แตคือการ ชว ยเหลอื สังคมและโลกใบนี้ใหมีความสุขรว มกันอยา งย่งั ยืนโดยคุณลักษณะของคนทํางานดานเด็กทเ่ี ปนหัวเร่ียว หวั แรงหลักในการบมเพาะความพรอมของเยาวชน ตอ งเปนคนมีความคิดสรางสรรค ไมย่าํ อยูในความรเู กา หม่ัน เติมความรูหรือหาแนวทางใหมๆ ท่ีสามารถนํามาใชใหเปนประโยชนตอการสอนโดยเนนกระตุนทักษะความคิด สรา งสรรคแ ละการทํางานรวมกนั (Collaboration) เปน หลกั 162 รายงานการศกึ ษาวจิ ยั “การพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตางๆเพอ่ื สรา งนวัตกรรมการบริหารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

โดยหนทางหนึ่งทีจ่ ะตอ งทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงคอื การหันมาออกแบบกระบวนการจัดการเรียนรใู ห ผูเรียนศึกษาคนควาดวยตนเอง (Self-Study) หรือเรียนรูผานโครงการหรือโครงงาน (Project-Based Study) รวมกบั กิจกรรมอนื่ ๆ ดว ย จดุ คานงัด ชว ง ข. จุดคานงัดที่ 1 เม่ือบุคคลผานระบบการศึกษาเขาสูระบบการทํางาน กระบวนการรับคนเขาทํางาน (recruitment process) นับเปนดานแรกของการสรรหานวัตกรเลยทีเดียวกระบวนการสรรหาเพื่อใหไดตัวบุคคลท่ีตรงกับ ลักษณะของงานในโลกวันนี้อันเปนโลกท่ีตองการคนท่ีมีทักษะตางๆ อยางสําคัญไมวาจะเปนทักษะการยืดหยุน ปรับตัวทักษะการมองปญหาเปนโจทยทาทายทักษะการแสวงหาความรวมมือและทักษะในการสื่อสาร ฯลฯ ดงั นั้นการสรรหาแบบเดิมๆ ดว ยการดูวุฒิการศึกษาและสัมภาษณ หลงั จากนนั้ ใหทดลองงานโดยการทดลองงาน กใ็ หทํางานไปเรอ่ื ยๆ ตามโจทยท่อี งคกรมอบหมายอาจจะไมใ ชคาํ ตอบอีกตอไป การจะคนหานวตั กรรมคนทํางาน ดานเด็กไดน้ันผูทรงคุณวุฒิจํานวน 7 ทานไดใหทัศนะที่ตรงกันถึงกระบวนการสรรหาและบรรจุคนในตําแหนงวา จะตองไมใหน้ําหนักไปที่ผลการศึกษาหรือการสัมภาษณมากนักแตควรจะใหน้ําหนักไปกบั การลงมือทํางานช้ินใด ช้ินหนึ่งใหดีท่ีสุดใหสําเร็จภายในระยะเวลาที่เหมาะสม หมายถึงวา เม่ือกระบวนการรับคนเขาทาํ งานเริ่มตน เขา จะไดรับการบรรจุหรือไม องคกรตองดาํ เนินโดยมอบหมายงานเปนช้ินงานที่มีความยากและทาทายพอประมาณ แลวปลอยใหเขาไดลงมือจัดการเองในกระบวนการบางกรณีอาจมีพี่เลี้ยง (coaching) เปนผูใหคําแนะนํา (guideline) ไดบ างและเมื่อครบกําหนดสงงานการไดล งมือทาํ งานจริงของเขาจะทําใหตวั เขาและองคก รทราบได วาเขาเหมาะสมกับตําแหนงงานนั้นหรอื ไมและผลงานรวมทั้งกระบวนการทํางานของเขาจะทําใหอ งคกรทราบถึง วิธีคิด วิธีการเอาชนะปญหาและวิธีการอื่นๆ ที่บุคคลนํามาใชเพื่อกาวขามขอจํากัดตางๆ การไดกระทําเชนนี้จะ ทําใหมีแนวโนมที่จะไดคนท่ีทํางานไดจริงๆ ในงานดานเด็กและเยาวชนมากกวาการสอบขอเขียนหรือการ สัมภาษณแบบเดิมๆ จุดคานงัดที่ 2 อาจกลาวไดวาการสรา งนวัตกรรมใดๆ ก็ตาม “ระบบนเิ วศน” ของการทํางานเพ่ือพัฒนา มีความสําคัญ มากสําหรับคนทาํ งานดานเดก็ ในประเทศไทย ผูวิจัยเห็นวาระบบนิเวศนเพือ่ การพฒั นา หมายถึง การมีหนวยงาน กลางสักหนวยงานหน่ึง ในองคก รที่ทําหนาท่ีเช่อื มประสานแหลงทรัพยากรท่ีใชประโยชนในการทาํ งานไดท้ังจาก รายงานการศึกษาวิจยั 163 “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนว ยงานตางๆเพื่อสรางนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

แหลงภาครัฐภาค เอกชน NGOs และ/หรือองคกรตางประเทศ เมื่อใดก็ตามที่คนทํางานดานเด็กรองขอการ สนับสนุนจาก”ระบบนิเวศน” ท่ีวานี้ หนวยงานกลางท่ีทําหนาท่ีเชื่อมประสานทรัพยากรตางๆ ไวแลวก็จะทํา หนาที่ประสานสนับสนุนชวยเหลือใหคนทํางานดานเด็กเหลาน้ัน สามารถมีทรัพยากรที่จําเปนในการทํางาน ใหบรรลุผลได ดวยระบบนิเวศนที่อุดมสมบูรณเชนน้ี ทุกปญหาจะไดรับการดูแลและแกไขอยางดีที่สุดเทาที่ ทรัพยากรมีและจะเปนการเปดพื้นที่ให “ความคิดใหมๆ” เกิดข้ึนไดและทายที่สุดจะนําไปสูความราบรื่นและ ความสุขของคนทํางานซึ่งผลจากการรวบรวมขอมูลดวยการสัมภาษณและการทบทวนวรรณกรรมใหเห็นภาพ ตรงกนั วา ความสุขของคนทาํ งานมผี ลโดยตรงตอ การสรางสรรคงานจนเกดิ เปนนวตั กรรม ที่ผานมาเราเคยมีนวัตกรรม “เด็ก 2 ภาษาสรางไดโดยพอแม” ซ่ึงเกิดขึ้นจากที่พอแมคนพบวาตนเอง สามารถสรางใหลูกเกง ภาษาอังกฤษ สามารถพูดไดคลองแคลวราวเจาของภาษา ท้ังๆ ท่ีพอแมไมไดจบการศกึ ษา จากตางประเทศ ดวยการพูดภาษาอังกฤษกับลูกทุกๆ วันตั้งแตลูกยังเล็ก โครงการน้ีโดงดังมากและจัดเปน นวัตกรรม เพราะหลังจากน้นั ก็มกี ลุม “เด็ก 2 ภาษาโดยพอแมไ ทย\" เกดิ ขึ้นและนับเปนความสาํ เร็จเชิงนวตั กรรม จากพอแมและสามารถสรางชุดความรูใหมใหสังคมไทยไดรับรูวา การฝกฝนภาษาอังกฤษใหลูกสามารถใช ภาษาองั กฤษไดด ใี กลเคยี งเจาของภาษานนั้ สามารถทําไดโดยวิธีเรียบงา ยของพอแมนเ้ี อง ปจจุบันกลุมพอแมไดรวมตัวกันสราง facebook ในช่ือ ปนเด็กสองภาษา (@pundek2pasa) เพื่อ แบงปนประสบการณและเปดรับคําแนะนําจากผูรูทุกทานในเรื่องการเรียนภาษาหรือเรื่องเลี้ยงลูก และเจาของ เพจจะมีการแบงปนแหลงความรูตางๆ รวมไปถึงสื่อความรูที่มีประโยนชตอการเรียนรูของเด็กๆ รวมถึงพอแม มอื ใหมทเ่ี รม่ิ ฝกตัวเองพูดภาษาอังกฤษไปพรอมกบั ลกู ดวย 164 รายงานการศกึ ษาวิจัย “การพฒั นาศักยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพือ่ สรางนวัตกรรมการบรหิ ารจัดการงานเดก็ และเยาวชน”

รูปภาพที่ 14 หนงั สอื เด็กสองภาษา จุดคานงัดที่ 3 จุดคานงัดน้ีควรเปนจุดท่ีตองเกิดข้ึนจริงในกระบวนการทํางาน น่ันคือ การมีระบบ “พี่เลี้ยง” (Coaching) และการใหความสําคัญกับการฝกอบรมในงาน (on the job training) ใหเปนหลัก อาจกลาวไดวา ในประเทศไทย วฒั นธรรมการเปนพ่เี ลี้ยงในงาน ในองคกรตา งๆ อาจจะยงั ไมไดรบั ความนิยมหรอื ทาํ ใหเปน ระบบ มากนัก คนทํางานที่บรรจุใหมก็จะมีหนาที่ทํางานไปตามคําสั่งของผูบังคับบัญชา และใชวิธีเรียนรูงานไปตาม ธรรมชาติ จากการมอบหมายและลงมือทําไปตามที่มอบหมาย แตในขณะท่ีประเทศที่พัฒนาแลว เชน สิงคโปร ระบบพ่ีเลี้ยง จดั เปนระบบท่ีสําคัญมาก พี่เลี้ยงของสงิ คโปรจะถูกแตงตั้งเปนทีม และกําหนดเปาหมายรวมกันวา เมื่อผานระยะทดลองงาน ผูมาทํางานใหมคนน้ันจะตองสรางผลลัพทอะไรบาง เขาจะตองไดเรียนงานในสวน ใดบา งและจัดวดั ประเมินความสามารถดวยความเทยี่ งธรรมดวยการประเมินชนิ้ งานอะไรบาง ดงั รปู ภาพท่ี 15 รายงานการศกึ ษาวิจัย 165 “การพัฒนาศกั ยภาพบุคลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพื่อสรางนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

ประเมนิ - ประเมนิ ระบบขององคก รวาราบเรยี บไหม หรือตดิ ขดั อะไรไหม - ประเมินความคุมคาของผลลัพทเม่ือเทยี บกบั การลงทุน ลงแรงของบุคคล ทีมพ่ีเล้ยี งและองคก ร เปาหมาย - รูอะไรบา ง - ไดผลงานอะไรบา ง - กาวขามอุปสรรคตา งๆ ในการทาํ งานอยางไรบาง - มี Network/เพอ่ื นรวมงานเพิ่มขนึ้ ก่ีคน มาจากคนตา ง แผนกกีค่ น กระบวนการ - สอนโดยการบอกกลาว - โดยการพาทํา - สอนโดยการมอบหมายใหล งมือทาํ ดวยตนเอง - สอนโดยใหเขารว มประชุม และ เสนอความคดิ เหน็ รูปภาพท่ี 15 กระบวนการของการเปนทีมพเี่ ลยี้ งในประเทศสิงคโปร ทีมพี่เล้ียงเหลานี้จะมีเปาหมายชัดในการฝกคน/สรางคน ในระหวางการฝกฝนคนทํางานผูมาใหม และ หากคนๆ นั้น ไมเหมาะสมกับงาน ทีมพ่ีเลี้ยงจะพบขอจํากัดของเขาโดยละเอียด ซ่ึงมีผลตอการทํา “แผนการ ประเมินรายบุคคล” (Individual – Development Planning-IDP) ที่ลงลึกในรายละเอียดตอไปและแผน IDP น้ีจะถูกยึดโยงใหเขากับระบบการประเมินผลรายป เพ่ือการขึ้น/ลดเงินเดือน (Performance Appraisal) และ ความกา วหนา ในสายอาชพี (Career Path) ตอ ไป ในรายงานการวิจัยหลายช้นิ งาน และบทเรียนของบรษิ ทั เจริญโภคภณั ฑ จาํ กัด ไดย นื ยนั วา ระบบพเี่ ลีย้ ง เปนระบบตัดตรงในการคนหาคําวา “ทักษะความชํานาญ” (Talent) ไดในท่ีสุด การคนพบทักษะความชํานาญ ของคนทํางานตั้งแตเบ้ืองแรก จะนําไปสูการวางแนวทางพัฒนาใหคนๆ นั้น “เกงข้ึน” อยางมีประสิทธิภาพ เมื่อคนทํางานถูกทําใหเกง เขาจะภาคภูมิใจในตน ภูมิใจในองคกร และจะนํามาซ่ึงการเพมิ่ ผลผลิตและนวตั กรรม 166 รายงานการศึกษาวิจยั “การพัฒนาศกั ยภาพบุคลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตางๆเพอ่ื สรา งนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

ไดในทายที่สุด และการคนพบ Talent ของคน ไมอาจคนหาไดดวยการอบรมนอกหองเรียน ซ่ึงเปนการอบรม ทไ่ี มไ ดค ลุกคลี/ทําความรจู กั แบบลกึ ซ้งึ กบั ผูเรยี นมากนัก จุดคานงัดท่ี 4 ในหลายประเทศที่ประสบความสําเร็จดานการพัฒนากําลังคนใหมีทักษะเชิงนวัตกรรมใหขอมูลที่ คลายกันถึงความจําเปนของคําวา “การประเมินความตองการจําเปน” (Need assessment) จริงๆ แลวการ ประเมินความตองการจําเปนอาจไมใชสิ่งใหมในประเทศไทย หลายๆ องคกรมีการประเมินความตองการจําเปน กอ นการจัดการอบรมทั้งในงานและนอกงานเสมอ แตการประเมินความตองการจําเปนท่ีถูกตองจะตองถูกนํามา วัดเทียบเคียงกับการเปล่ียนแปลงพฤติกรรมภายหลังการอบรม ผูทรงคุณวุฒิหลายทาน ใหทัศนะในประเด็นนี้ ชัดเจนวา การอบรมในประเทศไทย มักประเมินความตองการจําเปนแบบผิวเผิน กลาวคือ ไมไดผานการ วิเคราะหชัดเจนวาความตองการจําเปนน้ีไปตอบโจทยยุทธศาสตรในเรื่องใดและจะ “วัดผลลัพธเชิงพฤติกรรม” ไดอยา งไร เมื่อประเด็นน้ี ยอ หยอนไป การประเมนิ ความตองการจําเปน จงึ ไมไดเกิดประโยชนส ูงสุดตอการบรรลุ เปาหมายของงาน และทําใหเสยี งบประมาณจํานวนมากไปกับการฝก อบรมนอกงาน (out of job training) ดว ย จดุ คานงดั ท่ี 5 เปน ท่ที ราบกันดีอยูแลววา การเกิดนวตั กรรมไดน้นั ผคู ิดคน นวตั กรรมตอ งเปนผูกาวทนั การเปลี่ยนแปลง ของโลก และมีสายตาท่ีมองเห็นวิธีการกาวขามปญหาอยูเสมอ การมีสายตาของการกาวขามปญหา ไมอาจ เกิดข้ึนไดจากการศึกษาเรียนรู หรือการเขารวมโครงการฝกอบรมตางๆ แบบ “นานๆ คร้ัง” แตจะตองเกิดจาก การไดรับการสนับสนุนใหคนทํางานได Update ความรู/ความเปล่ียนแปลงใหมๆ อยูเสมอและบอยๆ การมี ระบบที่เรียกวา Skill Future Credit แบบที่ประเทศสิงคโปรทําอาจเปนเรื่องจําเปนสําหรับการทํางานดานเด็ก ในประเทศไทย ทเ่ี ปดพ้ืนที่ใหคนทํางานไดมีโอกาสเขารวมการอบรมทุกๆ ป โดยไมมคี าใชจาย ในประเทศอินเดีย ใชระบบ Skill Future Credit เชนกัน แตสนับสนุนใหคนอินเดียลาไปทํางานในตางประเทศไดไมเกิน 2 เดือน โดยไมถือเปนวันลา และใหลาไปไดปเวนป ซึ่งรัฐบาลอินเดีย รายงานวา การดําเนินโครงการนี้มีผลตอการทําให คนทํางานมีความกระตอื รือรน การไดเห็นโลกกวา ง ซง่ึ ทา ยท่สี ดุ นาํ มาซง่ึ การพฒั นางานใหเ กดิ นวัตกรรมได รายงานการศกึ ษาวิจัย 167 “การพฒั นาศกั ยภาพบุคลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตางๆเพือ่ สรา งนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

บทที่ 8 สรุปผลการศึกษา และขอเสนอแนะเชงิ นโยบาย ตอหนวยงานท่ีเกยี่ วขอ ง

1. สรปุ ผลการศึกษา การศึกษาน้ี มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษารวบรวมและทําความเขาใจถึงแนวทางการพัฒนาคนทํางานดาน เด็กท่ีผานมาของประเทศไทย ศึกษารวบรวมทําความเขาใจถึงแนวทางการพัฒนาคนทํางานดานเด็กในประเทศ ไทยท่ีมีความกาวหนา และนํามาสูการระบุแนวทาง (how to) อันเปนจุดคานงัดที่จะทําใหคนทํางานดานเด็ก สามารถมีความคิดเชิงนวตั กรรม อันจะจําไปสูการสรา งผลงานเพอ่ื ความกา วหนา ในการทํางานดา นเด็กตอไป วิธกี ารศึกษาวิจัย การวิจัยช้ินนี้เปนการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ที่มีโจทยชัดเจนวาดวยการหาวิธีการท่ี เปนไปไดในการพัฒนาคนทํางานดานเด็กและเยาวชน ใหสามารถคิดคนนวัตกรรมทางสังคมเพ่ือพัฒนางานดาน เด็กและเยาวชนตอไปไดอยางทรงพลัง โดยการทบทวนและสังเคราะหองคความรูท่ีเกี่ยวของ ( Content Analysis) ท้ังในและตางประเทศ รวมถึงการเก็บขอมูลปฐมภูมิ (Primary data) จากหลายแหลงขอมูล ดังมี วิธีการโดยลําดับ ดังนี้ วิธีการที่ 1 ทบทวนและสงเคราะหวรรณกรรม ผูวิจัยไดทําการศึกษาเชิงเอกสาร วาดวย แนวคิดการพัฒนาบุคคลากรตา งๆทงั้ เอกสารในและตางประเทศ บทเรียนความสําเร็จของคนทํางานในการคิดคน นวัตกรรมรวมถึงแนวทางการพัฒนาคนทํางานดานเด็กตางๆ แนวคิดของนวัตกรรมและนวัตกรรมสังคม โดย สืบคนขอมูลจากเอกสาร รายงาน ขอมูลจากบทสัมภาษณ ขอมูลจากบทความวิชาการ และขอมูลจากสื่อตางๆ เปนตน ขอมูลนี้นับเปนจุดเร่ิมสําคัญที่ทําใหผูวิจัยมีฐานคิดที่ถูกตองตอการมองเห็นนวัตกรรมทางสังคมของ คนทํางานในแงมุมตางๆ เพ่ือนํามาประกอบรางกับขอมูลในสวนตอๆ ไป วิธีการที่ 2 สัมภาษณเชิงลึก การ สัมภาษณเชิงลึกในงานวิจัยช้ินนี้ใชคําถามแบบก่ึงโครงสรางและวางแผนในการหาขอมูลดวยการสัมภาษณน้ีจาก ผูทรงคุณวุฒิที่ทํางานดานเด็กสาขาตางๆ ใหครบถวน อันไดแก ผูทรงคุณวุฒิสาขานโยบายดานเด็กและเยาวชน ผูท รงคุณวุฒดิ านสือ่ กับเด็ก ผูทรงคุณวุฒิดา นการแพทย ผทู รงคณุ วุฒิดา นนวตั กรรมทางสังคม ผูทรงคุณวฒุ ิดาน เยาวชน ผูทรงคุณวุฒิท่ีเปนผูนําการเปล่ียนแปลงรุนใหม ครู-อาจารยที่ทํางานกับเด็กโดยตรง และผูทรงคุณวุฒิ ดานทุนเพ่ือเด็ก เปนตน รวมท้ังสิ้น 20 ทาน และวิธีการท่ี 3 สนทนากลุม (Focus Group) กับกลุมพอแม ผปู กครอง จํานวน 12 คน ดวยคาํ ถามแบบก่ึงโครงสราง (Semi-Structure interview) เพื่อสอบถามถึงการรับรู และความคาดหวังของพอแมตอคนทํางานดานเด็กในฐานะคนสรางนวัตกรรม และเพ่ือใหไดขอมูลยืนยันชัดเจน ถงึ ความตอ งการของเด็กตอคนทํางานดานเดก็ ท่ีเปน สภาพแวดลอ ม/ระบบนเิ วศนรอบตัวพวกเขา รายงานการศึกษาวิจยั 169 “การพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพ่ือสรางนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

ผลการศึกษาพบวา การพฒั นาศักยภาพบุคลากรดานเด็กในประเทศไทย ไดดําเนินมาแลวอยางตอเนื่อง แมจะมีการปรับปรุงแกไขเปลี่ยนแปลงโครงสรางหนวยงานรัฐท่ีรับผิดชอบในการสงเสริมการพัฒนาเด็กและ เยาวชน หลายคร้งั นบั ต้ังแตป พ.ศ.2506 จนปจจุบนั ป พ.ศ.2562 ประมาณ 56 ป ก็ตาม แตป จจุบนั นคี้ งมีกรม กิจการเด็กและเยาวชน เปนกลไกหลักของภาครัฐทําหนาท่ีเปนองคกรเจาภาพในการทําใหการพัฒนาศักยภาพ ของบุคลากรดานเด็กและเยาวชน ตามพระราชบัญญัติสงเสริมการพัฒนาเด็กและเยาวชนแหงชาติ พ.ศ. 2550 ฉบับแกไขเพิ่มเติม (ฉบับท่ี 2) พ.ศ.2560 ในมาตรา 19 (3) อีกท้ังคณะกรรมการสงเสริมการพัฒนาเด็กและ เยาวชนแหงชาติ ไดแตงตั้งใหคณะอนุกรรมการพัฒนาบุคลากรเด็กและเยาวชน ในรูปแบบภาคีเครือขาย ซ่ึง ประกอบดว ยผูแทนหนวยงานทั้งภาครัฐ เอกชน สถาบันการศึกษา ผูทรงคุณวุฒิ นักวิชาการ และผูแทนสภาเด็ก และเยาวชน ทําหนาท่ีเปนกลไกขับเคล่ือนการพัฒนาบุคลากรดานเด็กและเยาวชนอีกกลไกหน่ึง โดยในป พ.ศ. 2555 ไดมีการจัดทําขอมูลหลักสูตรการพัฒนาบุคลากรดานเด็กและเยาวชนของหนวยงาน องคกร และสถาบัน ตางๆ ในประเทศ เพื่อเปนฐานขอมูลสําหรับการพิจารณาดําเนินการพัฒนาบุคลากรดานเด็กและเยาวชนตอไป ในป พ.ศ. 2556 ไดจัดทําหลักสูตรและจัดอบรมพื้นฐานการพัฒนาและเสริมสรางบุคลากรดานเด็กและเยาวชน รุนที่ 1 และตอมาไดปรบั ปรงุ พฒั นาใหการฝกอบรมมีความเหมาะสมและมีประสิทธิภาพมากย่ิงข้ึน จงึ ไดเปลยี่ น ช่อื เปน การฝกอบรมหลักสูตรนักพัฒนาเด็กและเยาวชน รุนที่ 2 ในป พ.ศ. 2558 และรนุ ท่ี 3 ในป พ.ศ. 2559 ตามลาํ ดบั อันที่จริงแลวแตในองคกรทุกองคกรที่ทํางานดานเด็กและเยาวชนตองมีแผนงานการพัฒนาศักยภาพ บุคคลของตน เพื่อใหการทาํ งานราบรื่น กาวหนาและตอบรับกับการเปล่ียนแปลงของโลกท่ีเกิดข้ึนอยางตอเน่ือง ตลอดเวลา สําหรับรายงานการศึกษาคร้ังนี้ เปนการนําเสนอแผนยุทธศาสตร แผนงานที่เกี่ยวกับการพัฒนา บุคลากรดานเด็กและเยาวชนในระดับประเทศ และเปนแผนงานภาพรวมท่ีหนวยงาน องคกรดานเด็กและ เยาวชน ทุกองคกรควรนําไปดําเนินการ เพื่อใหบุคลากรขององคกรตนเองมีศักยภาพ นั้นคือ แผนพัฒนาเด็ก และเยาวชนแหงชาติ พ.ศ. 2560 – 2564 ท่ีมียุทธศาสตรที่ 5 การพัฒนานวัตกรรมการบริหารจัดการในการ พัฒนาเด็กและเยาวชน มีเปาประสงคท่ีเกี่ยวกับการพัฒนาบุคลากรโดยตรง คือ “บุคลากรดานการพัฒนาเด็ก และเยาวชนสามมารถสงเสริมการมีสวนรวมของเดก็ และเยาวชนในกระบวนการพัฒนาไดอยางมีประสทิ ธิภาพ” พรอมกับมีตัวช้ีวัด คือ จํานวนบุคลากรที่มีความรูความเขาใจในเร่ืองการมีสวนรวมของเด็กและเยาวชนอยาง แทจริง และสามารถสงเสริม สนับสนุนกลุมเด็กและเยาวชนใหทํางานพัฒนาชุมชนและสังคมไดอยางมีคุณภาพ และตอเนอื่ ง /รอยละของบคุ ลากรทไี่ ดรับการพัฒนาศักยภาพ/จํานวนพ่ีเลีย้ งของสภาเดก็ และเยาวชนทีไ่ ดรับการ 170 รายงานการศึกษาวิจยั “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดานเด็กและเยาวชนของหนวยงานตางๆเพือ่ สรางนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การงานเดก็ และเยาวชน”

พฒั นาศักยภาพใหมีบทบาทท่ีสําคัญในการหนุนเสริมสภาเด็กและเยาวชนใหสามารถทําหนาที่เปนศูนยรวมและ ตัวแทนของกลุมเด็กและเยาวชนไดอยางแทจริง /จํานวนบุคลากร ของหนวยงานหลักดานเด็กและเยาวชนที่ ไดรบั การพฒั นาศักยภาพใหสามารถเปนแกนนาํ ในการประสานความรวมมือกับภาคสวนตางๆ ท้ังระดับประเทศ ภมู ภิ าค และสากล เพื่อสง เสริมการมีสวนรวมของเด็กและเยาวชน แตอยางไรก็ตาม จากขอมูลสถานการณสามารถวิเคราะหไดวา สําหรับประเทศไทยแลวการพัฒนา บุคลากรคนทํางานดา นเดก็ และเยาวชน เปนไปในลักษณะของการ “ฝก อบรมนอกงาน” ( out of training) เปน สําคัญ โดยการอบรมดังกลาวมีผูอบรมเปนจํานวนมาก มตี ั้งแตต ่ําสุดท่ี 20 คน และสงู สุดถงึ 300 คน ตอรุน นั่น หมายความวา การจะจัดอบรมแบบอื่น อาทิ การฝกปฏิบัติ การสังเกตการณ ในงานจริง การสอนแบบพี่เล้ียง (coaching) จะไมมีทางเปน ไปได ทําใหรูปแบบการอบรมจึงเปนแบบต้ังรับ (passive) ที่เปนการฟงบรรยายเปน สําคญั ที่นาสนใจอีกประเด็นหน่ึง นั่นคือ เนื้อหาวิชาในการบรรยายนั้น โดยมากจะเปนตัวทฤษฎี องคความรู กฎระเบียบ กฎหมายตางๆ ซ่ึงจริงๆ แลวเปนส่ิงที่สามารถศึกษาหาอานและหาความรูไดดวยตนเอง แตอาจจะ เปนเพราะวิธีแบบไทยท่ีการคน ควา หาความรดู ว ยตนเองไมเ ปนทนี่ ิยม จึงทําใหต อ งจัดการอบรมแบบบรรยายเพื่อ ยอยขอมูลจากเน้ือหาในหนังสือตํารา ออกมาใหผูเขารับการอบรมไดรับทราบ อีกประเด็นหนึ่งท่ีนาสนใจ คือ โครงการอบรม สวนใหญมักจะเขียนวัตถุประสงคหลักของการอบรมคือเพื่อใหผูเขารับการอบรม “มีความรู” ใน ประเด็นตางๆ ซึ่งส่ิงน้ีสะทอนใหเห็นวา การพัฒนาบุคลากรมีแนวคิดพื้นฐานวาคนทํางาน “ไมมีความรู หรือมี ความรูแตไมถูกตอง” ทําใหตองมาฟงบรรยายความรูท่ีถูกตองจากผูเชี่ยวชาญตางๆ ซ่ึงส่ิงน้ีอาจจะถูกแตไม ท้งั หมด น่ันกเ็ พราะการทาํ งานในทกุ ๆ วันของคนทาํ งานดานเดก็ และเยาวชน เปนการสรางความรูอ นั เปนความรู ท่เี กิดจากหนางานจรงิ ๆ ซงึ่ ความรูชดุ นี้ควรจะนํามาแลกเปลี่ยน ถายทอดใหก ันและกันฟง เพราะความรูชดุ นี้เปน ความรทู ี่ถูกตอยอดพัฒนาจนสามารถใชงานไดจริงมาแลว การนําชดุ ความรแู บบ “กงึ่ สาํ เร็จรปู ” นี้มาแลกเปลยี่ น และปญหาของเด็กและเยาวชนที่นับวันจะมีความสลับซับซอนและอาจไมสามารถอธิบายดวยทฤษฎีแบบเดิมๆ ทฤษฎใี ดทฤษฎีหนงึ่ ไดอ กี อีกประเด็นที่ไมอาจขามไปได คือ เน้ือหาสําคัญของการอบรมจะพบวารอยละ 70 ใหความสําคัญกับ เนอื้ หาวิชาการ ในขณะท่ีทักษะจะอยูร าวรอยละ 20 และสว นทสี่ ําคญั มากน่ันคอื สวนทีว่ า ดวยจรยิ ธรรม ทศั นคติ ท่ีถูกตองตอ งานและอาชีพและการลงมอื ปฏิบัติจริงและมีเพียงรอ ยละ 10 เทาน้ัน ซึง่ ในประเทศที่พฒั นาแลวเชน ญ่ีปุน สิงคโปร และอีกหลายๆ ประเทศ เชน สวีเดน เดนมารก และเยอรมัน จะใหความสําคัญกับคุณธรรม รายงานการศกึ ษาวจิ ยั 171 “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพอ่ื สรา งนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

จริยธรรม (ethic) และทัศนคติท่ีถกู ตองตองาน (attitude) เปน เรือ่ งแรก กอนเรอ่ื งอ่ืนเสมอ ซึ่งหาก 2 สิง่ น้ีไมให ความสาํ คญั โอกาส ที่คนทํางานจะพฒั นาไปเพื่อถามความกาวหนาและประโยชนกับผูรับบรกิ าร คอื เด็กจะเปน ไป ไดยากยง่ิ อีกประเด็นท่ีนาสนใจ คือ การฝกอบรมท่ีมีใหกับ “พอแม” มีจํานวนไมมากนักทั้งท่ีในความจริงแลว “ครอบครัว” จัดเปนคายแรกของเด็กทุกคน การใหแนวทางท่ีถูกตองกับคนใกลชิดที่สุดกับเด็กซึ่งก็คือพอแม นับเปนการปองกันปญหาทุกอยางตั้งแตตนทาง แตหลักสูตรที่จัดใหแก พอแม ผูปกครองน้ีมีเพียง 29 หลักสูตร และท้ัง 29 หลักสูตร ไมไดจัดสมํ่าเสมอ บางหลักสูตรเปดปหนึ่งแลวหยุดไป หลายๆ หลักสูตรก็เปดปหนึ่งเวนไป ป – 2 ปแ ลว เปด ใหม ซง่ึ แสดงใหเ ห็นทัศนคตขิ องคนไทยทม่ี องวา ปญ หาของเด็กตอ งแกไ ขดวยผูเชยี่ วชาญ เทา นั้น และ“ครอบครัว” ดูจะไมไดรับการเสริมพลัง (empowerment) ใหรับมือกับทุกประเด็นวาดวยการพัฒนาและ แกไขปญหาเดก็ มากนัก สําหรับการวิเคราะหเปรียบเทียบการปฏิบัติดานการพัฒนาเด็กของประเทศไทยเทียบกับประเทศที่มี ความกาวหนาตางๆ พบวา หากเปรยี บเทียบกับประเทศสงิ คโปรจ ัดเปนประเทศท่ีมีการพัฒนาความสามารถของ ทรพั ยากรมนษุ ยอยางชัดเจนเปน ทรี่ ับรูกนั ท่วั โลกเร่ืองเพราะประเทศเลก็ ๆนไ้ี มม ที รพั ยากรธรรมชาติใดใดเลยการ ลงทุนเรื่องผลจึงเปนเหมือนทรัพยากรเดียวที่ประเทศมีจุดเหมือนของสิงคโปรกับไทยคงเปนเร่ืองการมีการ สนับสนุนการพัฒนาคนทํางานเหมือนกันแตระบบคิดและความต้ังใจใหเห็นผลจริงจังและความลึกซ้ึงตางกันกับ ประเทศไทยมากอาจสรุปไดว า ในความแตกตา งใน 7 ประเดน็ หลักดงั น้ี 1. การพัฒนาคนของสิงคโปรเกิดจากแผนระยะยาวท่ีสิงคโปรมองวาพลเมืองของตนจะเปน “ผูนํา” ใน ดา นใดเม่ือแผนระยะยาวชัดเจนแผนนั้นจะถูกใชตอเนื่องผูนําจะเปลี่ยนเชนใดไมสําคัญเพราะแผนและเปาหมาย จะยังเหมอื นเดิมและแผนการพฒั นาคนของประเทศน้ีจรงิ จงั และถูกปฏิบตั ิโดยไมขาดตอน 2. ดานคนและแหลงการพฒั นาทเ่ี หมาะสมกับบคุ คลตา งๆ ไวพรอมสรรพ ยกตัวอยางเชน หาก นางสาว ข. อยากจะเปลี่ยนงานจาก พนักงานท่ัวไปมาเปนครูในโรงเรียนอนุบาลหนวยงานกลางของรัฐบาลจะทําการดู ความตองการ (need) และเปาหมาย (goal) ของคนๆ น้ัน พรอมท้ังใหคําแนะนําและประสานใหทั้งหมดในการ สงนางสาว ข. เขารมหลักสูตรตางๆ จนจบพรอมนี้จะเปลี่ยนงานไดโครงการน้ีมีช่ือวา Job Preparation Support ซึ่งในประเทศไทยเราไมม หี นวยงานเชนนี้ 172 รายงานการศึกษาวิจยั “การพัฒนาศกั ยภาพบุคลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพ่ือสรางนวัตกรรมการบริหารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

3. การศึกษากับการอบรมของคนสิงคโปรเปน เนอ้ื เดียวกนั กลาวคือศึกษาอะไรมา ก็จะตองลงมอื ปฏิบตั ิ/ อบรม ใหสอดคลองเปนคูกันเสมอ จะไมมีการศึกษาไปเรื่องหนึ่งและไปอบรมในเร่ืองอ่ืนท่ีเกี่ยวของนอย หรือ อบรมสะเปะสะปะโดยไมมเี ปาหมายชัดเจนวาจะไปพัฒนางานในเรอื่ งอะไร เพอื่ ใหเกดิ ผลลัพธใ นเรอ่ื งอะไร 4. สิงคโปรมีวัฒนธรรมทางการสรา งคนทาํ งานทุกคนใหทํางานไดจริงไมใชเกงแตในตํารา ดังนั้นการวัด/ ประเมินผลตางๆ และหรือการสอบเขา ทํางานจะเนนการลงมอื ทําใหดูไมใชการคัดเลือกคนโดยสอบขอเขียนหรือ สอบสัมภาษณอ ยางทีแ่ พรหลายในประเทศไทย 5. ความสนใจหลงใหลเฉพาะบคุ คล (passion) เปนเรือ่ งที่สิงคโปรใ หความสําคัญในการสรา งและพฒั นา คนทํางาน บนความสนใจและความถนัดเปนพิเศษนี้สิงคโปรมีแผนการพัฒนารายบุคคล (IDP) ของบุคลากร ชัดเจนในทุกภาคสวน และความหลงใหล (passion) น้ีเปนสวนสาํ คัญที่จะนํามารวมพิจารณาเพ่ือหวงั ผลทํางาน และการพัฒนาพวกเขาตามความสนใจ/ความหลงใหลโดยเฉพาะน้ี 6. รัฐบาลสิงคโปรเชื่อวาคนของตนตอง active และใฝหาการเรียนรูเพื่อใหทันโลกตลอดเวลา รัฐจึง ผลักดันโครงการ Skill Future Credit ใหคนไดมีเงินไปอบรมสงเสริมความรูของตนไดทุกๆ ปตลอดชีวิตใน หลกั สูตรตา งๆ ทงั้ ภาครัฐและเอกชนรว มกันจดั ตง้ั ข้ึน 7. ดวยระบบการประเมินผลคนบนความสามารถท่ีแทจริงรัฐบาลสิงคโปรเลยผลักดันระบบ Skill Future Fellowships คือการใหรางวลั คนทาํ งานท่ีมีทักษะสรา งความกาวหนา สรางระบบอะไรใหมๆ หรือแมแต สรางนวัตกรรมใหหนวยงานและองคกรดวยระบบประเมินผลและการใหรางวัลที่จริงจังน้ี คนทํางานของสิงคโปร จึงสนุกและกระตือรือรนท่ีจะสรางสรรคสิ่งใหมเพ่ือพัฒนางานและเปดโอกาสใหคนทํางานทุกคนมีท่ียืนและไดรับ รางวัลเชิดชูเกียรติระดับชาติทุกๆ ปนวัตกรรมการทํางานมากกวา 1,200 ช้ินงานจึงเกิดจากการมีโครงการนี้ ในชวงเกอื บ 10 ปทผ่ี า นมา และหากหนั กลับมาท่ปี ระเทศญป่ี นุ จะพบวา 1) ในระดับสถานศึกษา/โรงเรียน: โรงเรียนมัธยมตนในญี่ปุนมีการถือปฏบิ ัติเรื่อง career guidance หรือการแนะแนวอาชีพอยางเขมขนเพื่อที่เมื่อ เด็กอายุ 15 ปจบระดับมัธยมตนแลวจะทราบไดอยางแนชัดวาตนเองจะเลือกทําอาชีพใดและจะไดใชชว งมัธยม ปลาย (high school), มหาวิทยาลยั (undergraduate school) หรืออาชวี ศึกษา (vocational school) ไปเพื่อ การสรางความเช่ยี วชาญในเบือ้ งตนกอ นเขาสกู ารทํางานจริงซง่ึ สิง่ นีห้ มายความวาประเทศญีป่ นุ จะไดคนทาํ งานท่ี ชดั เจนในสาขาอาชพี ของตน ลวงหนา และเด็กเหลา นก้ี ็จะถูกฝกฝนเพ่ือเตรยี มพรอมเปนกาํ ลังแรงงานที่มีคุณภาพ ลวงหนากวาที่เด็กเหลานี้จะจบการศึกษาเขาก็มีเวลาฝกฝนพัฒนาลงลึกมากอนแลวเม่ือถึงเวลาจึงคอนขางจะ รายงานการศึกษาวิจยั 173 “การพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดา นเดก็ และเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพือ่ สรางนวตั กรรมการบรหิ ารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

ทาํ งานไดทันทีโดยใชเวลาในการสอนงานเพ่มิ เตมิ นอยมากซ่ึงสิ่งน้ไี มม ีในประเทศไทย เมอื่ เรม่ิ เขาสูการทํางานจริง ในสถานท่ีทํางานจริงเม่ือจบการศึกษา ประเทศญ่ีปุนจะเตรียมส่ิงที่เรียกวา “coaching” หรือระบบพี่เล้ียงไวให ระบบพี่เลี้ยงน้ีจัดเปนวัฒนธรรมการทํางานท่ีแข็งแรงเพราะจะลดทอนความสูญเสียจากการลาออกและเปนการ สํารวจความตองการของแรงงานเขาใหมไ ปพรอมกันเพ่อื การปรับปรุงคุณภาพของระบบตอไป และยังมีผลทําให คนทํางานมีสัมพันธภาพที่แนบแนนแบบครอบครัว (community of fate) (Debroux,2003) 2) เมื่อ เปรียบเทียบกับประเทศอ่ืนๆ เชน สหรัฐอเมริกาหรือประเทศยุโรปอื่นๆ ญ่ีปุนจัดวามีช่ัวโมงฝกอบรม (training) ใหคนทํางานสูงมากโดยเฉลี่ยคนญ่ีปุนมีช่ัวโมงการอบรมสูงถึง 370 ช่ัวโมงตอปเมื่อเทียบกับสหรัฐอเมริกาโดย เฉลี่ยอยูที่ 46 ชั่วโมงหรือประเทศเยอรมันอยูท่ี 173 ช่ัวโมง (Begin ,1997) เราอาจจะคิดไปตอวาประเทศญ่ีปุน คงจะตองใชงบประมาณจาํ นวนมากแตในความเปนจรงิ แลวงบประมาณการฝกอบรมของประเทศญ่ีปนุ โดยเฉลี่ย ไมสูงเลยเพราะประเทศใหการอบรมแบบ on the job แทนการอบรมแบบ off-the-job เพราะนโยบายของ รัฐบาลที่ระบุชัดวาใหญี่ปุนเปนประเทศที่มียอดผลิตแรงงานตามแนวคิด “การใชงบประมาณอยางนอย- ประโยชนสูง” (lean production ) ซ่ึงการปฎิบัตินี้แตกตางจากประเทศไทยมากในแตละปประเทศไทยใช งบประมาณไปกับการอบรมภายนอก การดูงานในประเทศ-ตางประเทศเปนจํานวนมากเม่ือเทียบผลประโยชน สะทอนกลับอาจไมคุมคามากนัก และ 3) ประเทศมีแนวโนมโยบายการพัฒนาคนทาํ งานแบบ “ ใครไมอยูคนอื่น ทําแทนได” หมายความวาในทุกๆ ของการทํางานคนทํางานทุกคนจะตองเปน multi skilled workers เมื่อ บุคลากรคนหนึ่งลางานคนอ่ืนก็จะสามารถทํางานแทนไดทันทีซึ่งการจะทําใหเกิดสิ่งน้ีไดตองปฎิบัติการบน แนวคิด “ การหมุนเวียนงาน ( job rotation)” อยางเขมแข็งและจริงจังในทุกหนวยยอยๆ ในองคกร (Robinson,P.A.2003) ซึ่งประเทศไทยเองเราอาจเผชิญปญหาการติดขัดบอยๆ จากการที่คนทํางานบางคนขาด งาน/ลางานและคนอื่นๆ ไมสามารถทํางานแทนไดซึ่งสิ่งน้ีเปนอุปสรรคตอการพัฒนาองคกรและคนทาํ งานเองใน ระยะยาว สวนในสหราชอาณาจักรขอมูลจากการศึกษาพบจุดตางอยางชัดเจนคือ เร่ืองการพัฒนาคนใหพรอม ทาํ งานตง้ั แตย ังเปน นกั เรยี น ซ่ึงการพัฒนาคนทํางานตั้งแตย ังเปนนักเรียนนี้แตกตางจากประเทศไทยอยางชัดเจน ประเทศเราไมไดเช่ือมโยง “การทํางาน” กับ “การเรยี น” อยางเปนรูปธรรมเรามเี นือ้ หาใหเดก็ ๆ เรียนรูมากมาย แตนอยมากที่เน้ือหาเหลานั้นจะเปนเน้ือหาท่ีเด็กๆ ควรรูเพื่อการทํางานในอนาคตนอกจากนี้ประเทศไทยยังจัด การศึกษาแบบอิงเน้ือหาเปนหลัก (content based) น่ันหมายความวาเน้ือหาจะตองใชการทองจําเปนหลักใน ขณะทกี่ ารทาํ งานจริงตอ งใชทักษะมากกวาเมอ่ื ทักษะไมไดถูกเตรียม/ถูกพัฒนาเม่ือเด็กจบการศกึ ษาเราจะพบวา นายจาง จะสะทอ นออกมาคลา ยๆ กันวา เดก็ จบใหมทาํ งานไมเปน ส่ิงนน้ี ํามาซ่งึ ความสญู เสยี ตอคนทาํ งานเองซ่ึง อาจจะเสีย กําลังใจไมม ีความม่ันใจในการทํางานอาจทําใหเกิดการลาออกเปล่ียนงานบอยๆ เพราะไมเคยคนพบ 174 รายงานการศกึ ษาวจิ ยั “การพัฒนาศักยภาพบุคลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนวยงานตางๆเพื่อสรา งนวตั กรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

ตัวเองวามีความถนัดดานใดเพราะการศึกษาท่ีเปน (content-based) ใชการทองจําไมสามารถทําใหคนทํางาน สรางความถนัดของตนไดในสวนนายจางก็เกิดความสูญเสียในการเปลี่ยนคนทํางานบอยๆ งานไมตอเนื่องหรือ อาจเปนประเดน็ ไปมากกวานนั้ นั่นคอื นายจางไดค นทํางานที่มีศกั ยภาพตํ่าโดยเฉพาะในองคกรภาครัฐทม่ี แี นวโนม เปนการจางงานตลอดชีวิต ซ่งึ จะนํามาซึ่ง ผลติ ผลแรงงานตํ่า (low productivity) อันเปนผลกระทบตอ ประเทศ ไทยในทีส่ ดุ และนเ่ี ปน หนึง่ ในเหตผุ ลทบ่ี รษิ ัทเอกชนใหญๆ ในประเทศไทย อาทิ บริษัทเจรญิ โภคภัณฑ (CP) จํากัด , บริษัทการปโตรเลียมแหงประเทศไทย มหาชน จํากัด (ปตท.) ออกมาจัดต้ังโรงเรียนเพื่อผลิตแรงงานตรงตาม ความตอ งการปอนสูตลาดแรงงานของบริษัทโดยตรงเพราะในทายท่ีสดุ แลว ประเทศไทยตองการ “ นวัตกร” หรือ ผูผลิตนวัตกรรมในทุกๆ สาขางานซ่ึงคําวา “นวัตกร” มันเก่ียวพันโดยตรงกับคนทํางานที่มีคุณภาพ (qualified worker) 2. ขอเสนอแนะเชิงนโยบายตอ หนวยงานทเ่ี ก่ยี วของ 1. ขอเสนอแนะเชิงนโยบายตอกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ และกระทรวงดิจิทัล เพือ่ เศรษฐกจิ และสังคม กระทรวงสาธารณสุขมีการจัดทําบันทึกสุขภาพเด็ก (สมุดสีชมพู) ที่บันทึกรายละเอียดความเจ็บไขได ปวยและประเด็นสุขภาพของเด็กมาตั้งแตเกิดอยูแลวหากสมุดสีชมพูที่มีไดเพ่ิมเติมประเด็นท่ีอาจบันทึกเพิ่มเติม ในประเด็นตางๆ เชน พัฒนาการในวัยกอนเขาอนุบาล (1 ขวบคร่ึง – 3 ขวบ) ลักษณนิสัยรูปแบบการเล้ียงดู กจิ วัตรประจําวัน ฯลฯ และสงมอบสมุดนี้ใหคณุ ครูเมื่อเด็กๆ ไดเ ขา เรียนช้นั อนุบาลเพื่อใหคุณครูและสถานศึกษา ไดบันทึกขอมูลเพิ่มเติมในประเด็นตางๆ ที่จะเปนประโยชนกับตัวเด็กไปเรื่อยๆ และสงตอขอมูลน้ีไปจนถึง ระดับชั้นประถมศึกษา – มัธยมศึกษา ตามลําดับ ขอมูลชุดนี้จะทําใหทุกหนวยงานท่ีเกี่ยวของไดจับมือเดินหนา ทํางานพัฒนาใหกับเด็กไดอยางมีคุณภาพและตรงจุดมากข้ึน และสมุดสีชมพูในการศึกษานี้ อาจทําไดในรูปแบบ อิเล็กทรอนิกสอ่ืนๆ ซึ่งสุดทายจะพัฒนาเปนฐานขอมูลประชากรของประเทศเชิงรายละเอียดซ่ึงจะมีผลมากมาย ในอนาคตตอ การวางนโยบายเพอ่ื พฒั นาทรพั ยากรบคุ คลของไทย 2. ขอเสนอแนะเชิงนโยบายตอกระทรวงศึกษาธิการและกระทรวงมหาดไทย กระทรวงศึกษาธิการตองชัดเจนในการปฏิรูปการศึกษาใหเร็วท่ีสุด ทิศทางการศึกษาท่ีควรจะเปนคือ การลดทอนเนื้อหาท่ีไมจําเปนและเปล่ียนจากการเรียนรูแบบ content-based เปน problem-based หรือเอา ปญ หานํา หาคําตอบตามใหได การศึกษาที่ควบคูไปกับการลงมือทํา เชน สอนคณิตศาสตรและฝกใหนักเรียนได รายงานการศึกษาวจิ ัย 175 “การพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดา นเด็กและเยาวชนของหนวยงานตางๆเพื่อสรา งนวัตกรรมการบริหารจัดการงานเด็กและเยาวชน”

ใชเงินเงิน – ทอนเงิน – บริหารเงินในตลาดสดจริงๆ หรือในซุปเปอรมารเก็ตหรือแมกระท่ังเปนผูขายจริง มี ความสําคัญตอการสรางสรรคใหเกิดส่ิงสําคัญ 3 ส่ิงที่ประเทศสหราชอาณาจักรคนพบแลววาเปนเครื่องมือ สาํ หรับการสรา งนวัตกรรมในทุกๆ อาชีพ นั่นคือ สรางเด็กใหกระฉับกระเฉง สรางคุณภาพในตัวเองและมีทักษะ ของการคดิ แกปญหาซ่ึงเปน ฐานสําคัญของคําวา นวัตกรรม การเรยี นรทู ี่ไดจ ากประเทศพฒั นาแลวทั้งญปี่ ุน สิงคโปรแ ละหลายประเทศในยุโรป ไดเ หน็ วิธคี ิดท่ีตรงกัน วา ดวยการมี “สะพานเช่ือมโรงเรียนกับท่ีทํางาน” สะพานท่ีวา น้ีหมายถงึ การสอนในเรอ่ื งท่ีจะมีการใชในชวี ิตจริง เชนสอนการรอดชีวิตหากจมนํ้า สอนการใชเงินการรักษาเงิน และที่สําคัญคือสอน “การหาเงินดวยวิธีสุจริต” สะพานในความหมายน้ีมีรูปธรรมท่ีเกิดขึ้นอยูแลวในประเทศไทยคือ “การทํางานในฐานะลูกมือ หรือเปนผูชวย ไปพลางกอน (Apprenticeship Training)” วิธีปฏิบัติเชนนี้อาจอยูในการเรียนดานสายอาชีพหรือสายชางเปน หลัก แตในความเปนจริงการเรียนสายสามัญก็สามารถทําใหส่ิงนี้เกิดข้ึนไดดวยการออกแบบการเรียนการสอนที่ ลงมือปฏิบตั ิบนโจทยใ นชีวติ จรงิ เปนการเช่ือมโยงส่ิงที่เรยี นกับชวี ิตได และไมทําใหผูเรยี นรูสึกวาส่ิงที่เรยี นแปลก แยกแตกตางจากส่ิงท่ีไดพบเจอในชีวิตประจําวัน การเรียนการสอนบนแนวคิดของการอบรมงานชางฝมือ (Apprenticeship Training) น้ี ฝกใหคนไดทดลองฝกหัดงานตางๆ ท่ีไดรับมอบหมายและทําจนชํานาญการ เชอ่ื มการเรยี นรกู ับทักษะใหเปน เนื้อเดยี วกันได กอนจะเดินไปสูจุดน้ีไดผูบริหารระดับสูงคงตองให ความสําคัญกับคําวา “การเปลี่ยนแปลง Mindset” ของคนทํางานดานเด็กในหนวยงานของตนเสียกอน “การพัฒนาเด็กและเยาวชนในวันนี้ควรตองประกาศเปน วาระแหงชาติ” ที่ทุกภาคสวนรวมกันมองวาเด็กไมใชความรับผิดชอบของพอแมหรือครู แตเด็ก คือสมบัติสําคัญ ของชาติ ที่ผูใหญทุกคนตองรวมกันปกปองดูแล และใหส่ิงที่ดีที่สุดแกเขา การปรับเปล่ียน Mindset นี้เปน จดุ เร่มิ ตนท่ีสาํ คญั ที่สดุ ตอ การพัฒนาบุคลากรทกุ คน ใหเ ลง็ ผลเลศิ ไปที่การพัฒนาเด็กทกุ คนได ในขณะเดียวกันสําหรับองคกรปกครองสวนทองถ่ิน (อปท.) ท่ีจัดวาเปนหนวยงานท่ีเขาถึงเด็กทุกคนใน พ้ืนท่ีและโดยกําหมายแลวอาจกลาวไดวา พระราชบัญญัติสงเสริมการพัฒนาเด็กและเยาวชนแหงชาติ พ.ศ. 2550 ทแี่ กไขเพ่มิ เตมิ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2560 ไดระบุใหมีการตั้ง “สภาเดก็ และเยาวชนระดบั ตําบล เทศบาล” ข้ึน ท่ัวประเทศ สงผลใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นมีหนาที่การพัฒนาเด็กและเยาวชนในทองที่ของตนและตาม มาตรา 8 กําหนดใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น “จัดทําแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในระดับทองถ่ิน” ให สอดคลองกับแผนพัฒนาเดก็ และเยาวชนแหงชาติ ซงึ่ เปน การตอกยาํ้ ความสาํ คัญขององคกรปกครองสวนทอ งถิ่น ในภารกิจการสงเสริมและพัฒนาเด็กและเยาวชน และการจัดทาํ แผนการพัฒนาเด็กและเยาวชนในทองถิ่น ไมใช 176 รายงานการศกึ ษาวจิ ัย “การพัฒนาศักยภาพบุคลากรดานเด็กและเยาวชนของหนวยงานตา งๆเพอ่ื สรา งนวัตกรรมการบริหารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

เรื่องของเจาหนาทีอ่ งคกรปกครองสวนทองถิ่นเทา นั้น การพัฒนาเด็กและเยาวชนจาํ เปน ตองสรางการมีสวนรวม จากทกุ ภาคสวนในทองถ่ิน จําเปนตองสรา งการพัฒนาเดก็ และเยาวชนอยางเปนระบบ สรางเครอื ขายคนทํางาน ดานเด็กและเยาวชน และทันทีท่ีเด็กมีการรวมกลุมแนนแฟนมีการทํางานท่ีเขมแข็งการพัฒนางานในคนทํางาน ดานเด็กจะเกิดขึ้นและมีพลังเพราะจะเกิดการแลกเปล่ียนความรูกันเกิดการถกแถลงขอมูลกันเกิดเปนการ ผสมผสานองคค วามรูและการลงมือปฏิบัตซิ ึง่ เปน ฐานสําคัญในการสรา งคนทํางานดานเด็กใหเ ปน “นวัตกร” ได ในขณะเดียวกันการมีแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในระดับทองถ่ินบนฐานเคารพความแตกตาง หลากหลายสงผลใหม ีการ “รวมใชประโยชนทรัพยากร” (resource pooled) อยางมีประสิทธภิ าพขึน้ เพราะเมื่อ มแี ผนก็จะตองมีงบประมาณและมีการสรรหาทรัพยากรที่มีอยูใ นพื้นท่ีมาใชประโยชน การมแี ผนที่ระบุทรพั ยากร ทตี่ องการจะนําไปสูการมีฐานขอมูลทรัพยากรและเมือ่ คนทาํ งานมคี วามแนนแฟน ขึน้ ทรพั ยากรจะถูกใชไดอยางมี ประสิทธิภาพข้ึน เม่ือน้ัน การระดมสรรพกําลังและระดมทรัพยากรจะเกิดข้ึนโดยตัวของมันเอง และองคกร ปกครองสวนทองถนิ่ (อปท.) อาจมีสว นรวมชวยในการเปนผูรวบรวมประสานประโยชนข องฝายตาง ๆ เตรียมไว ให หนาท่ีของผูประสานประโยชนขององคกรปกครองสวนทองถ่ิน (อปท.) น้ีจะชวยใหทุกฝายทํางานรวมกันบน ผลประโยชนท ่เี หมาะสม เพราะตางฝายตางไดป ระโยชนใ นสว นของตน พรอ มๆ กับที่มีการประหยัดทรัพยากรไป ดว ย 3. ขอ เสนอตอ กรมกจิ การเดก็ และเยาวชน กระทรวงพฒั นาสงั คมและความมั่นคงของมนุษย 3.1 กรมกิจการเด็กและเยาวชนอาจลองเปดพื้นท่ีใหกระบวนการสรรหาหรือกระบวนการรับคนเขา ทํางานเกิดข้ึนไดจริง โดยอาจจะเริ่มตนจากงานบางงานท่ีสามารถทําไดตามแนวคิดน้ีกอน การนํารองของกรม กิจการเด็กจะนําไปสูการไดวิธีปฏิบัติใหมๆ ซึ่งในชวงแรกอาจมีปญหาและความไมราบเรียบหลายประการ แต เมื่อไดทดลองและเห็นประโยชนจะคอยๆนําไปสูการเปล่ียนกระบวนทัศนและวิธีคิดของผูท่ีเกี่ยวของกับการรับ สมคั รคนทํางานดวยกระบวนการแบบนี้ อีกหน่ึงบทเรียนท่ีนาสนใจของบริษัทเอกชนขนาดใหญ อยางบริษัทเจริญโภคภัณฑ จํากัด กลุมซีพี และบริษัท ปตท.จํากัด มหาชน ใชเปนเกณฑในการคัดเลือกคนเขาทํางาน โดยมีคําถามหลักสําคัญ 2 คําถาม ท่ี ใชเปนเกณฑในการคัดคน น่ันคือ 1) เคยทํากิจกรรมประเภทจิตอาสา คายอาสามาแลวหรือไม และ 2) เคยมี ประวัติการทํางานที่ทาทายมาแลวหรือไม สําหรับกลุมซีพีนั้น เกรดและผลการเรียนไมสําคัญเลย แตสําคัญที่ ทัศนคติและการดําเนินชีวิตที่ผานมา บริษัทในกลุมซีพีใหขอมูลวาหากผูสมัครมีทัศนคติของการเปนคนมีความ รายงานการศกึ ษาวิจัย 177 “การพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพ่อื สรางนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

รบั ผิดชอบ เสียสละ และมีความพยายามเสียแลวเขาจะเปนพนักงานท่ีมีคุณภาพขององคกร การถามถึงการเปน จิตอาสาและเคยทํางานทาทายของผูสมัครในอดีตจะทําใหองคกรเห็นทัศนคติท่ีเปนบวกหรือลบ ซ่ึงแนวคิดของ ซีพีและปตท. นเ้ี ปนแนวคดิ ทน่ี าสนใจและมีความเปน ไปไดท ่หี นว ยงานของรฐั หรอื กรมเดก็ จะสามารถนาํ มาใชได 3.2 กระทรวงพฒั นาสังคมและความมั่นคงของมนษุ ย โดยกรมกจิ การเดก็ และเยาวชน ควรทําหนาที่เปน “ระบบนิเวศน” ของคนทํางานดานเด็ก น่ันคือทาํ หนา ทใ่ี นการเช่ือมประสานและระดมสรรพกําลังทําจุดเชือ่ มตอ (node) ไวกบั หนว ยงานตางๆ ทงั้ ภาครฐั เอกชน และ NGOs จุดเช่อื มตอในทนี่ ้ี หมายถึง การเช่ือมตอ เชงิ กลยทุ ธ และการประสานเพ่ือประโยชนรวมโดยมีหลักคิดวาองคกรที่กรมกิจการเด็กไปเชื่อมตอ (plug in) น้ัน มี ทรัพยากรที่จะเปนประโยชนตอคนทํางานดานเด็กอะไรบางทรัพยากรในที่น้ีอาจจะไมใชเปนตัวเงิน แตอาจจะ เปนการใชประโยชนกําลังคนบนสถานการณท่ีไดประโยชนดวยกันท้ังคู (win-win situation) หรืออาจจะได ประโยชนในเชิงตัวองคความรูและวิธีปฏิบัติ (know-how) ที่จะนํามาปรับใชในการทํางานดานเด็กใหเกิด นวัตกรรม การจะเปนระบบนิเวศนไดน้ัน หมายความวา กระทรวงพม.และดย.จะตองมีการวิเคราะหเชิง ยุทธศาสตรในรายละเอียดของหนวยงานท่ีเปนภาคี และหาวิธีประสานท่ีนําไปสูการไดประโยชนรวมกันทุกฝาย หากทําเชน น้ีไดการทํางานดานเด็กของคนทํางานจะมที รัพยากรที่กวางขวางออกไปไมจ าํ กดั อนั จะสามารถทลาย ขอจาํ กัดเดิมๆ ท่ีมกั จะเกดิ ขนึ้ เสมอนน่ั คอื “ทําไมไดเพราะไมมีงบประมาณ” ลงได 3.3 กระทรวงพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษยอาจตองมีภารกิจเพิ่มเติมท่ีสําคัญมาก น่ันคือ การสนบั สนุนใหพอแมเ ขามาเปน คนทํางานดานเด็กดวย ขอคน พบท่ีเห็นไดช ัดจากการทบทวนโครงการฝก อบรม คนทํางานดานเด็กที่มีในประเทศไทยกวา 247 โครงการ มีโครงการอบรมใหพอแมนอยมากเพียง 29 โครงการ เทาน้ัน ซ่ึงหากวันน้ีสามารถสนับสนุนพอแมมาเปนหน่ึงในหุนสวนคนทํางานดานเด็กและติดอาวุธทางความคิด และทรัยากรที่จําเปนตางๆ ให หนวยราชการจะมีสรรพกําลังมากข้ึนในการชวยกันดูแลเด็ก และหมายความวา อาจจะไดนวัตกรรมทางสังคมเพ่ิมข้ึนอีกมาก จากการใหพอแมเปนหนึ่งในกลไกสําคัญเปนคนทํางานดานเด็ก ของประเทศไทย 4.ขอเสนอตอกระทรวง หนวยงานหลักท่ีเก่ียวของกับงานเด็กและเยาวชน ไดแก 1) กระทรวง การพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย 2) กระทรวงศึกษาธิการ 3) กระทรวงสาธารณสุข 4) กระทรวงมหาดไทย 5) กระทรวงแรงงาน 6) กระทรวงวัฒนธรรม 7) กระทรวงการทองเที่ยวและกีฬา 8) กระทรวงกลาโหม 9) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม 10) สํานักงานตํารวจ แหง ชาติ ดงั นี้ 178 รายงานการศกึ ษาวจิ ยั “การพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากรดานเด็กและเยาวชนของหนวยงานตางๆเพ่ือสรางนวัตกรรมการบริหารจดั การงานเด็กและเยาวชน”

4.1 ควรสนับสนุนใหมีระบบพเี่ ล้ยี งและการพัฒนาในงาน (on the job training) ถูกสรา งสรรคใหเปน ระบบชัดเจน วัดไดประเมินผลได เพ่ือนําไปสูวัฒนธรรมองคกรใหม ที่ไมใชการสรางคนใหมเพื่อทดแทนคนเกา แตเปนการสรางคนเพ่ือใหคนไปสรา งความกาวหนาเติบโตงอกเงยในงานใหมๆ และท่ีสําคญั จะมีผลตอการทําให การประเมินผลการปฏิบัติ (Performance Appraisal) ขององคกรเขมแข็ง เพราะผลงานที่จับตองได วัดไดเปน รูปธรรม จะเปนหลักฐานเชงิ ประจักษถึงผลงานของบุคคลท่โี ตแยงไดยาก และจะนํามาสูระบบการสรรหา บรรจุ เลื่อนขั้น เลื่อนตําแหนง ที่เปนผลดีกับองคกรในภาพรวมทายที่สุด ที่สําคัญไปกวานั้น การพลิกระบบ on the job training ดวยระบบพี่เลี้ยงน้ีจะทําใหทรัพยากรบุคคลในองคกรมีกรอบความคิดแบบเติบโต (Growth Mindset) กลมุ คนที่มีกรอบความคิดเตบิ โตจะคอยๆทําความเขา ใจกบั ปญหาและมองวาปญหาแกไ ขได ซึ่งเหลา นี้ เปน แนวคิดพนื้ ฐานของการสรางนวัตกรรมในคนทํางานทุกสาขา ไมเฉพาะคนทํางานดานเด็กเทานั้น 4.2 มีการใชการประเมินความตองการจําเปน (Need assessment) ที่วัดผลไดจากการเปล่ียนแปลง เชิงพฤติกรรม ซ่ึงมีความจําเปนอยางยิ่งตอการสรางสรรคคุณภาพโครงการอบรมมาใชอยางจริงจัง ที่ผานมา หลายๆคร้ัง การอบรมตางๆ ผูจัดการอบรมมักใหความสําคัญหลักไปกับตัววิทยากร โดยมีความเชื่อวา หาก วทิ ยากรดี การอบรมก็จะดี ซึง่ ในความเปน จรงิ แลว วทิ ยากรเปนเพียงสวนเดียวของการอบรมเทาน้ัน และหลาย ครั้งที่ผูจัดการอบรมประเมินการอบรมนั้นในระดับ “reaction-ปฏิกิริยาตอบสนอง” เทานั้น เชน พึงพอใจ ในวิทยากรไหม พึงพอใจในอาหาร พึงพอใจในสถานท่ีฝกอบรม หรือไม แตใหความสําคัญกับ “learning- ปฏิกิริยาการเรียนรู” นอยกวา และทายที่สุดซ่ึงนับเปนหัวใจของการฝกอบรมเพื่อสรางนวัตกรรม คือการ เปลี่ยนแปลงในระดับ “behavior-พฤติกรรม” เชน อบรมการเขียนแผน ผูเขารับการอบรมกลับไปเขียนแผน กคี่ น และแผนที่เขียนดังกลาวถูกนํามาเช็คสอบดูวาถูกตองหรือไม และมีการลงมือนําแผนไปปฏิบัติหรือไม หาก ยงั ไมปฏิบัติเปนเพราะเหตุใด หากเราไดพิจารณาประเมินมาถึงจุดน้ี การอบรมในครั้งตอๆ ไป จะเปนการอบรม เพื่อช้ีแนวทางการกาวขามปญหา ในการนําแผนลงสูการปฏิบัติ ซ่ึงการกาวขามปญหา นับวาเปนหัวใจพ้ืนฐาน ของการสรางนวัตกรรม และผูจัดการอบรมไดเฉพาะเจาะจงข้ึน คนท่ีเขารับการอบรมก็จะเจาะจงมากขึ้น ทายท่ีสุด ผลงานก็จะออกมาได ในขณะที่หากไมมีการประเมินความตองการจําเปนในเชิงการเปลี่ยนแปลง เชิงพฤติกรรมเชนนี้การจดั การอบรมคราวหนาก็จะนําทุกคนมาเขาเรียนในหลกั สูตรเดียวกัน กอใหเกิดความเบ่ือ หนา ยกับผูท ก่ี าวหนาไปแลวและเปนการสูญเสยี งบประมาณโดยไรประโยชนดว ย 4.3 นําบทเรียนความสําเร็จของระบบ Skill Future Credit ที่มีความสําคัญอยางย่ิงยวดตอการสราง นวัตกรรมท่ีประเทศสิงคโปรใชไดผลเปนอยางดี มาใชอยางจริงจังตอเน่ือง จะทําใหคนทํางานในภาคสวนตางๆ รายงานการศกึ ษาวจิ ยั 179 “การพัฒนาศักยภาพบุคลากรดานเดก็ และเยาวชนของหนว ยงานตา งๆเพ่อื สรา งนวัตกรรมการบรหิ ารจดั การงานเด็กและเยาวชน”