EDİTEDİLMİŞE- KİTAP

Denetim etkinlikleri yapılırken dikkat edilmesi gereken ilkeler şunlardır (Balcı ve Aydın,2003): 1. Ortaklık ilkesine göre değerlendirme süresi, değerlendirilenle değerlendiren arasında ortak bir süreç olarak görülmelidir. 2. Açıklık ilkesine göre, değerlendirme ölçüt ve sonuçları taraflarca bilinmelidir. 3. Güvenirlik ilkesine göre, değerlendirme süreci güvenilir olmalıdır, aksi durum örgüte yarar değil zarar verir.Kapsamlılık ilkesinde değerlendirme, örgütün bütününü kapsayacak nitelikte olmalıdır. 1. Okul Yönetiminde Değerlendirme Türk Eğitim Sisteminde denetim etkinlikleri “bakanlık müfettişleri” ve “ilköğretimmüfettişleri” aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Bakanlık ve ilköğretim müfettişleri denetim altsisteminde, genel olarak, bireysel ve kurumsal denetim, inceleme, soruşturma, rehberlik ve işbaşında yetiştirme başlıkları altında toplanan benzer görevleri yapmaktadır (MEB, 1999a;1999b). Öğretim liderliğinin bir gereği olan sınıf içi denetimler Türk eğitim sistemi ile ilgili yasalmetinlerde de okul müdürlerine bir görev olarak verilmiştir. 25212 sayılı İlköğretim KurumlarıYönetmeliği beşinci kısım madde 60’ta okul müdürünün görev, yetki ve sorumluluklarıtanımlanmıştır. Madde 60’a göre ilköğretim okulu, demokratik eğitim-öğretim ortamında diğerçalışanlarla birlikte müdür tarafından yönetilmektedir. Okul müdürü; ders okutmanın yanındakanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, program ve emirlere uygun olarak görevlerini yürütmek,okulu düzene koymak ve denetlemekle yetkilidir. 151

10. BÖLÜM E-YURT Ersin Ünver12 1. Özel Barınma Hizmetleri (E-Yurt) Modülü Nedir?12 Öğrt.,Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü 152

6 Mayıs 2017 tarihinde yürürlüğe giren Özel Öğrenci Barınma Hizmetleri Yönetmeliğine göre; 1. Kurumların bilgilerinin elektronik ortamda kullanım esasına bağlı olarak tutulduğu ve Bakanlıkça yönetilen bilgisayar yazılımıdır. 2. Özel Öğrenci Barınma Hizmetleri Yönetmeliğinin yayımlanması ile birlikte Bakanlığımıza bağlı olarak özel öğrenci barınma hizmeti verecek kurumların (öğrenci apartları, öğrenci stüdyo daireleri ve öğrenci pansiyonları) da bilgileri bu modülde yer alacaktır. 3. Yetkili tüm kullanıcılar Mebbis kullanıcı adı ve şifresi ile modülü kullanabilirler. 2.Yardım Masası 1. Mebbis Özel Barınma Hizmetleri Modülü ile ilgili hataları ve talepleri ‘’yardım masası’’ sekmesinden ilgili kişilere aktarabilirsiniz. 2. ‘’Dosya seç’’ butonu tıklanır, eklenmesi istenen dosya seçilip aç butonuna basılır. Son olarak ekle butonuna tıklanarak işlem tamamlanır. Birden fazla dosya bu yolla eklenebilir. 3.Ücret İlanı Özel Öğrenci Barınma Hizmetleri Yönetmeliğine göre; kurumlar bir sonraki öğretim yılında uygulanacak barınma hizmeti ücretini ‘’Özel Barınma Hizmetleri Modülünde’’ yer alan ‘’Ücret Giriş Ekranına’’ Mayıs ayı sonuna kadar kaydetmek zorundadır. Yemek ücreti, oda ücreti, hizmet ücreti gibi modülde yer alan bilgilerin doğru ve eksiksiz olarak doldurulması gerekmektedir. 4.Kontrol Listesi Kurum kontrol listelerinde inceleyen kurum, rapor yazı tarihi, rapor yazı sayısı gibibilgiler eksiksiz ve doğru şekilde özel barınma hizmetleri modülüne kaydedilir. 5.Personel Arama 1. Kurumlar, personel arama butonundan kurumda çalışan personelleri görebilir. 153

2. Ayrıca kurumda çalışmış olan geçmiş personel listelerine de ulaşılabilir. 1. Personel Giriş/Güncelleme 1. Personel İşlemleri menüsü altında “Personel Giriş/Güncelleme” bölümünden yeni personel isteği oluşturulmaktadır. 2. İstek oluşturulurken personelin T.C. kimlik numarası girilerek Güvenlik Kodu girildikten sonra “Bilgileri Getir” butonuna basılmalı ve personelin bilgilerinin gelmesi beklenmelidir. 3. Diğer bilgiler de girilerek kaydet işlemi yapılmalıdır. 4. Personelin görevi, branşı, statüsü, sözleşme süresi, sözleşme başlama tarihi, en son çalıştığı kurum kodu ve en son çalıştığı kurum adı modüle işlenir. 5. Ayrıca ilk sözleşme belirli süreli olmak zorundadır. 6. Personel öğrenim bilgileri doldurulur. 7. Bir kuruma birden fazla “Müdür” pozisyonunda personel görevlendirilemez ve modüle girilemez. 8. Denklik mezuniyeti olanlar için İlkokul, Ortaokul ve Lise için diğer kısmından seçim yaparak Mezuniyet Tarihi, Belge Cinsi, Belge Sayısı ve Belge Tarihi kısımlarını doldurunuz. Yabancı Üniversite kutucuğunu işaretleyiniz ve aşağıda açılan alanları doldurunuz. 1. Personel Süre Uzatma 1. Çalışma İzni Süresinin Bitiş Tarihine 2 ay Kalan Personeller SayfadaListelenmektedir. 2. En solda yer alan “tick” işaretlenmediğinde güncellemek istediğiniz kişinin kaydı gerçekleşmez. Kaydetmeden önce “tickleri” işaretlemeyi unutmamak gerekir. 5.3.Özel Barınma Hizmetleri Modülüne Öğrenci Kaydı Nasıl Yapılır? 1. Özel öğrenci barınma hizmeti veren kurumlarda kalan öğrencilerin sisteme bilgi girişleri ve güncellemeleri kurumlar tarafından yapılır. 5.3.1.Öğrenci Kayıt 2. Kurumlar ‘’Öğrenci İşlemleri’’ menüsünden “Öğrenci Kayıt” butonu ile yeni yükseköğretim, ortaöğretim veya ortaokul öğrencisi kaydedilebilecektir. 3. Öğrenci T.C. kimlik numarası girildikten sonra güvenlik kodu girilir ve mutlaka “ Bilgileri Getir” butonuna basılması gerekmektedir. Aşağıda öğrencinin adı ve soyadı doğru çıkmalıdır. 154

4. Ortaöğretim ve ortaokul öğrencisi için girilen öğrenci T.C. kimlik numarası ile okul bilgileri karşılaştırılır, uyuşuyorsa bilgi ekrana getirilir.5. Eksik ve yanlış bilgilerde öğrenci kaydına ulaşılamaz.6. Yükseköğretim yurdu kalıcı ortaöğretim öğrencisi kaydedemez.7. Aynı şekilde ortaöğretim yurdu kalıcı yükseköğretim öğrencisi kaydedemez.8. Kontenjanı dolan kurumlar yeni öğrenci kaydı yapamaz.9. Yükseköğretim öğrencisi için T.C. kimlik numarası girilip ‘’Bilgileri Getir’’ butonuna basıldıktan sonra Üniversite, Fakülte, Bölüm ve Sınıf bilgileri girilmelidir.5.3.2.Öğrenci Güncelleme1. Güncellenmek istenen öğrenci seçilir. Öğrencinin isminin başındaki klasöre tıklanarak öğrenci bilgileri getirilerek güncelleme işlemi yapılır.2. Öğrencinin kurumdan ayrılması halinde öğrenci durumu “Ayrıldı” olarak seçilmelidir.3. Hatalı girilen öğrencileri silme işlemi İlçe Milli Eğitim Müdürlüklerince yapılmaktadır.6. Öğrenci Taahhüt1. Yükleyeceğiniz taahhütnamenin boyutu 250 kilobaytı geçmemelidir.2. Taratacağınız doküman çözünürlüğü 200 dpi altında olmamalıdır.3. Doküman seçildikten sonra mutlaka “Dosya Ekle” butonuna basılmalıdır.4. Doküman taratırken yazıcı ayarlarından dpi ve çözünürlük değerlerini düşük seçerek ve çıktı rengini siyah beyaza ayarlayarak dosya boyutunu azaltabilirsiniz.5. Yüklediğiniz dokümanları ÖĞRENCİ ARAMA sayfasında öğrenci isminin yer aldığı satırdan indirebilirsiniz.7. Öğrenci Devamsızlık Bilgileri1. “Öğrenci Devamsızlık Bilgisi” bölümünden öğrencilerin gelmediği veya izinli olduğu tarihler girilip kaydedilmesi gerekmektedir.2. Devamsızlık girilmesi gereken öğrencinin T.C. kimlik numarası girilerek ya da alt tarafta listelenen öğrenci listesinden de öğrenci seçilerek işlem yapılabilir. 155

Kaynakça ? 11. BÖLÜM SAĞLIKLI BESLENME HİZMETİ Fatma Alkan13 Kavramsal Çerçeve13 Öğrt, Zübeyde Hanım Mesleki Teknik Anadolu Lisesi 156

1.Sağlıklı Beslenme Amaç Bireylere sağlıklı beslenme konusunda bilgi ve tutum kazandırmak. Beslenme Beslenme, İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşamasıve yaşam kalitesini artırması için gerekli olan besinleri vücuduna alıp kullanmasıdır. Besin: 1. Yenebilen bitki ve hayvan dokuları besin olarak tanımlanır. Besinler, vücudumuz için gerekli olan besin öğelerini içerir. 2. Süt, yoğurt, peynir, et, tavuk, balık ve yumurta hayvansal kaynaklı besinlerdir. 3. Sebze ve meyveler; tahıllar (buğday, bulgur, pirinç, vb.) ve kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek vb.) bitkisel kaynaklı besinlerdir. Besin öğesi: 1. Besinler; protein, karbonhidrat, yağ, vitaminler, mineraller ve su gibi öğelerden oluşur. Bu öğelere besin öğeleri denir. 2. İnsan vücudunun büyük çoğunluğunu su oluşturur. Bu nedenle, su bir besin ögesi olmamasına karşın vücut için elzemdir ve besin ögesi olarak kabul edilir. Yeterli ve dengeli beslenme: 1. Vücudun büyümesi ve gelişmesi, dokuların yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin her birinin yeterli ve dengeli miktarlarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılmasıdır. Yeterli ve Dengeli Beslenen Bir Kişinin Görünüşü-1  Sağlam bir görünüş  Hareketli ve dikkatli bakışlar  Muntazam, pürüzsüz, hafif nemli ve hafif pembe cilt 157

 Canlı ve parlak saçlar Kuvvetli, gelişimi normal kaslarYeterli ve Dengeli Beslenen Bir Kişinin Görünüşü-2 Düzgün, iyi gelişmiş kollar ve bacaklar Sık sık baş ağrısından şikâyet etmeyen, iştahlı ve çalışmaya istekli kişilik Vücut ağırlığı boy uzunluğu ve yaşına göre orantılı Zihinsel gelişimi normal, devamlı çalışabilen bir kişilikYetersiz ve dengesiz beslenen bir kişinin görünümü Hareketleri ağır, isteksiz, eğilmiş bir vücut, Şişkin bir karın, Çok zayıf veya şişman bir görünüş, Ciltte çeşitli yara ve pürüzler, Sık sık baş ağrısından şikâyet, İştahsız, yorgun, isteksiz bir kişilik.2. Yeterli ve Dengeli BeslenmeBesin Grupları 1. Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması için besinler besleyici değerleri yönünden 4 grupta toplanır. 2. Bir grup içinde yer alan besinler, birbirinin yerine tüketilebilmektedir. 3. Kahvaltı, önemli bir öğün olup kesinlikle atlanmamalıdır. Günde üç ana öğün yemek yenildiğinde ve her öğünde her gruptan besinler, önerilen miktarlarda tüketildiğinde yeterli ve dengeli beslenme sağlanır. Her besin grubundan her öğünde besin çeşitliliğine dayalı olarak beslenilmelidir. 2.1.Et, Yumurta ve Kurubaklagiller 158

Bu gruptaki besinler protein, demir, çinko, B grubu vitaminler ve posadan(kurubaklagiller) zengindir. Yetişkin bireyler, çocuklar: 2-3 pors/gün Gençler, Gebe-emzikli: 3 pors/gün. Bir porsiyon et, tavuk, balık veya kurubaklagil 2 adet yumurta, 60- 90 g et, tavuk,balık (2-3 köfte kadar), 8-10 yemek kaşığı pişmiş kurubaklagile eşdeğerdir. Bu besinler büyüme, gelişme, hücrelerin yenilenmesi, doku onarımı, kas yapımı, sinir,sindirim ve deri sağlığı ile hastalıklara karşı direnç oluşumunda önemlidir. 2.2.Süt ve Süt Ürünleri Bu grup kalsiyum için en iyi kaynaktır. Ayrıca protein, fosfor, riboflavin ve B12vitaminlerini içerir. Süt, yoğurt, peynir, çökelek ve süt ile yapılan tatlılar bu gruba girer. Yetişkinler: 2 pors/gün, Çocuk, genç, gebe-emzikliler, yaşlılar: 3-4 pors/gün 1 orta boy su bardağı süt veya yoğurt ile 2 kibrit kutusu büyüklükte peynir birporsiyondur. Bu besinler büyüme ve gelişme, dokuların onarımı, kemik ve diş sağlığı, sinir vekasların düzenli çalışması ve hastalıklara karşı direnç oluşumunda önemlidir. 2.3.Taze Sebzeler ve Meyveler C vitamini, karoten, folat, riboflavin, demir ve magnezyum başta olmak üzere birçokvitamin ve minerali içerir. Aynı zamanda yüksek oranda posa içerirler. En az 5 pors/ güntüketilmelidir. Bir porsiyon meyve veya sebzeye 1 orta büyüklükte portakal, elma, armut, muz vb.meyveler 3-6 adet kayısı, erik gibi meyveler; 10-15 adet çilek, kiraz gibi meyveler 2-3 subardağı doğranmış yeşil sebzeler 1 orta büyüklükte patates; 1 orta boy havuç; 1 küçük boy yeşilkabak eşdeğerdir. 159

Bu besinler vücudun büyümesi, gelişmesi, hücrelerin yenilenmesi, doku onarımı, kanyapımı, diş ve dişeti sağlığı, deri ve göz sağlığı ile hastalıklara karşı dirençte önemlidir.2.4.Ekmek ve Tahıl Ürünleri Tahıllar temel enerji kaynağını oluşturur. Tiamin, niasin ve proteinin iyi bir kaynaktır.Ekmek, makarna, şehriye, pirinç, bulgur, kuskus, börekler, un ve irmikten yapılan tatlılar bugruptadır. Tam tahıl ürünleri günde 6 porsiyon (6 ince dilim ekmek veya 3 dilim ekmek, birkepçe unlu çorba, 4 yemek kaşığı pilav) tüketilebilir. Ağır işte çalışan ve enerji gereksinimifazla olanlar bu gruptan daha fazla tüketebilirler. Bu grup besinler sinir sistemi, sindirim sistemi, deri sağlığı ile hastalıklara karşıdirençte etkilidir.2.5.Yağlar ve Şekerler Yağlar ve şekerler, besinlere lezzet verir ve vücuda enerji sağlar. Dört besin grubunayardımcı besinlerdir. Yağlar: Hayvansal ve bitkiselkaynaklıdır. Hayvansal yağlar kolesterol içerirken bitkisel yağlar kolesterol içermez. Kırmızıet, süt ve ürünleri, doymuş yağları sağlar.Etle pişirilen yemeklere yağ eklenmesine gerek yoktur. Günlük yağ tüketimi 3-4 silme yemek kaşığını (yemeklere konulan yağ dâhil)geçmemelidir. Şişman kişilerin yağ tüketimlerini azaltmaları gerekir.Vücuttaki kullanım etkisine göre üç gruba ayrılır; Doymuş yağlar (tereyağı, süt ve ürünleri; et ve ürünleri). Tekli doymamış yağlar (zeytinyağı, fındık yağı). Çoklu doymamış yağlar (mısırözü, ayçiçeği, soya ve pamuk yağı).2.6. Şeker ve Şekerli Besinler: 160

Şeker tatlandırıcı olarak kullanıldığı gibi, pasta, çörek, tatlı, reçel ve marmelat vb.yapımında Günlük şeker tüketimi 3-4 silme yemek kaşığını geçmemelidir. Yetişkin bireylerinşeker tüketimlerini azaltmaları gerekir. Fiziksel aktivitesi fazla olan işçiler ve sporcular, heröğünde şekerli besinler tüketebilir. Bal ve pekmez, saf şekerin aksine az miktarda B grubu vitaminlerini içerir. Ayrıcapekmez, demir ve kalsiyum yönünden zengindir. 3.Sağlıklı Beslenme Önerileri 1. Her gün her öğünde değişik besinler tüketilmelidir. 2. Her öğün dört besin grubunu içermelidir. 3. Öğün atlanmamalıdır. Kahvaltı mutlaka yapılmalıdır. 4. Taze sebze-meyve tüketimi artırılmalıdır. 5. Vücut ağırlığı önerilen düzeyde tutulmalıdır. 6. Günlük fiziksel aktivite düzeyi artırılmalıdır. 7. Süt ve ürünlerinin yeterli miktarda tüketimi sağlanmalı. 8. Tüketilen yağ miktarı azaltılmalıdır. Kızartılmış besinler tüketilmemelidir. 9. Şeker içeriği düşük besinler seçilmelidir. 10. Haşlama, ızgara, buğulama, fırında pişirme tercih edilmelidir. 11. Tuz tüketimi azaltılmalıdır. 12. Güvenli, temiz hazırlanmış ve pişirilmiş besin tüketimine özen gösterilmelidir. 13. Sıvı alımı yeterli olmalıdır. Her gün 1,5-2 litre (8-10 su bardağı) su tüketilmelidir. 14. Alkol tüketilmemelidir. 15. Çay ve kahve tüketimi sınırlandırılmalıdır. Bitki çayları tercih edilmelidir. 161

12.BÖLÜM SAĞLIKLI BESLENME HİZMETİ Fatma Alkan14 1. Sağlıklı Beslenme, Zihinsel ve Duygusal Sağlığı Nasıl Etkiler? Araştırmalar, kırmızı ve işlenmiş et, paketlenmiş yemekler, şekerli atıştırmalıklar içerendiyetlerin yüksek oranlarda depresyon, stres, bipolar bozukluk ve anksiyete neden olduklarınıortaya çıkardı. Hatta literatürde sağlıksız beslenmenin, dikkat eksikliği, Alzheimer hastalığı veşizofreni gibi ruh sağlığı bozukluklarının gelişiminde ve gençlerin intihar riskinde artışta etkiliolduğu bulguları var. Bu bulgular çok ciddi ve dikkate alınması gereken bulgulardır.14 Öğrt, Zübeyde Hanım Mesleki Teknik Anadolu Lisesi 162

Daha fazla meyve ve sebze yemek, yemekleri evde pişirmek ve su oranını artırmakgünlük yağ ve şeker alımını azaltmanın yanında ruhsal sağlığınızı geliştirmeye ve ruh sağlığınızile ilgili riskleri azaltmak için yardımcı olabilir. Zaten bir ruh sağlığı sorunu tanısı varsa,sağlıklı beslenme hastalıkların belirtilerini yönetmek ve hayatınızın kontrolünü yenidenkazanmak için etkili olabilir. Bazı özel besinler veya gıdaların ruh hali üzerinde olumlu etkisiolduğu gösterilmiş olmakla beraber, en önemlisi sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olmaktır. 2. Sağlıklı Beslenme Önerileri 1. Sağlıklı Beslenme İpucu 1: Başarıya Ulaşmanın Zamanı Yemeklerinizi evde hazırlayın: Yemeklerin evde pişirilmesi daha sağlıklıbeslenmenizi sağlar ve enerji harcama oranınızı artırır. Ayrıca yediğiniz besinler daha hijyenikolur ve kilo aldıran ya da kilo verdiren parazit ve mikropları vücudunuzdan uzak tutmuşolursunuz. Değişimin adresi olun: Diyetinizdeki sağlıksız gıdaları ortadan kaldırırken, sağlıklıalternatifleri bunların yerine koymanız çok önemlidir. Bitkisel yağlar ile hayvansal yağların(örneğin zeytinyağı ve tereyağı gibi) değiştirilmesi sağlığınız için olumlu bir fark yaratacaktır.Hayvansal yağlar ile rafine karbonhidratların yer değiştirilmesi ise (örneğin kahvaltılık birçörekle pastırma gibi) kalp hastalığı için risk azaltmasa da ruh halinizi iyileştirebilir. Diyetinizi basitleştirin: Kalori saymak yerine diyetinizdeki besinleri renk, çeşitlilik vetazelik açısından düzenleyin. Paketlenmiş ve işlenmiş gıdalardan kaçınarak daha taze besinleritüketmeye odaklanın. Besinlerin etiketlerini okuyun: Özellikle sağlıklı gıda oldukları iddia edilenpaketlenmiş gıdalardaki üreticilerin genellikle gizledikleri büyük miktarlardaki şeker ve tuzmiktarının farkında olmak önemlidir. Yiyecekleri yedikten sonra nasıl hissettiğiniz çok önemlidir: Bu sağlıklı yenialışkanlıkları ve zevkleri kullanmanız konusunda sizi teşvik etmeye yardımcı olacaktır. Dahasağlıklı gıda yemek, yemekten sonra iyi hissetmenizi sağlayacaktır. Fazla abur cubur yemek isebüyük olasılıkla, mide bulandırıcı ve rahatsız edicidir ya da enerjinizi azaltarak yorgunluğa vehalsizliğe neden olurlar. 163

Yeterli su içtiğinizden emin olun: Su, atık ürünleri ve toksinleri, vücudunuzdanatmanıza yardımcı olur ancak hala birçok kişi hayatını susuz geçirir. Bu yorgunluğa, halsizliğe,düşük enerjiye ve baş ağrısına neden olur. Su içsem yarıyor anlayışı sık yapılan hatalardanbiridir. Sulu gıdalarla beslenmek sağlıklı beslenme için şarttır. 2. Sağlıklı Beslenme İpucu 2: Ölçülülük Kuralı Özünde, vücudunuzun ihtiyacı olduğu kadar yemek anlamına gelir. Bir yemek sonundamemnun hissetmeniz ancak tıkanmamış olmanız gerekir. Ölçülülük aynı zamanda sağlıklı birbeden için karbonhidrat, protein, yağ, lif, vitaminler, mineraller içeren besinleri dengeli birşekilde tüketmektir. Belirli yiyecekleri “Yasak” olarak düşünmemeye çalışın: Bazı gıdaların yasakolduğunu düşünürseniz bu gıdaları daha çok yemek isterseniz. İstemeyerek de olsa onlarıyediğinizde başarısızlık hissetmeniz doğaldır. Sağlıksız gıdaların porsiyon boyutlarını azaltarakve onları daha az sıklıkta yiyerek başlayın. Porsiyonları küçültmeyi düşünün: Porsiyon boyutlarında son zamanlarda gittikçebüyüme var. Dışarıda yemek yerken porsiyonları tek değil de arkadaşınız ile yiyebileceğinizşekilde seçin. Bunun için bölünmüş tabaklar idealdir. Acele etmeyin: Tamamen doymadan sofradan kalkın. Aslında vücudunuzun beyninizetokluk hissi sinyalini göndermesi birkaç dakika sürer. Bu nedenle acele etmeyin ve yavaş yavaşyemek yiyin. Mümkünse başkalarıyla yiyin: Duygusal faydalarının yanı sıra bu sizin çocuklarınızasağlıklı beslenme alışkanlıklarını kazandırmak konusunda örnek olmanızı sağlar. TV veyabilgisayar önünde yeme alışkanlıkları genellikle farkında olmadan aşırı yemeye neden olur. Kahvaltı yapın ve gün boyunca daha küçük öğünler yiyin: Sağlıklı bir kahvaltımetabolizmayı hızlandırır. Oldukça standart üç büyük öğün yerine, daha küçük amakarbonhidrat oranı düşük yiyecekler yemeniz enerjinizi korumanızı ve dengede tutmanızısağlar. 164

Geceleri yemekten kaçının: Yatmadan üç saat öncesine kadar yemek yemeyin. Hızlı bir akşam yemeği yemeye çalışın. Çalışmalar en etkin olduğunuz saatlerde yemenin sindirim sistemine de yararlı olduğunu ve kilo kontrolü sağladığını göstermiştir. 2.3. Sağlıklı Beslenme İpucu 3: Renkli Meyve ve Sebzeler Tüketin Her gün gök kuşağı gibi yemeye çalışın: Renkli meyve ve sebzeler yüksek oranlarda vitamin, mineral ve antioksidan içerir. Kahvaltılık tahıllara ve çıtırdaklara çilek ekleyin. İşlenmiş atıştırmalık yiyecekler yerine kiraz, portakal, greyfurt gibi meyveleri ve domates, havuç, bezelye gibi sebzeleri ve aperatif yemekleri tercih edebilirsiniz. 2.4. Sağlıklı Beslenme İpucu 4: Daha Sağlıklı Karbonhidrat ve Kepekli Tahıllar Yiyin Sağlıklı karbonhidratlar (iyi karbonhidratlar): Kepekli tahıllar, fasulye, meyve ve sebzeler sayılabilir. Sağlıklı karbonhidratlar kan şekeri ve insülin seviyelerini sabit tutarak, yavaşça sindirilir. Sağlıksız karbonhidratlar (kötü karbonhidratlar): Kepek, lif ve vitaminlerden elimine edilmiş beyaz un, rafine şeker, beyaz pirinç gibi gıdalar. Onlar hızlı sindirilir ve kan şekeri düzeylerinde ani artışa neden olur.2.5. Sağlıklı Beslenme İpucu 5: Sağlıklı Yağlar Tüketmek ve Sağlıksız Yağlardan Uzak durmakSağlıklı bir diyette azaltılması gerekenler: Doymuş yağlar: Öncelikle kırmızı et, süt ve süt ürünleri de dâhil olmak üzere hayvansalkaynaklarda bulunan yağlar. Trans yağlar: Bitkisel margarinler, kraker, şekerleme, kurabiye, kavurulmuş çerez,kızarmış gıdalar, pişmiş ve kısmen hidrojene edilmiş bitkisel yağlar ile yapılan diğer işlenmişgıdalarda bulunan yağlar mutlaka sınırlandırılmalıdır.2.6. Sağlıklı Beslenme İpucu 6: Şekeri ve Tuzu Azaltın 165

Kilo sorunları oluşturmanın yanı sıra çok fazla şeker, diyabet, depresyon nedenidir vegençlerin intihar davranışlarında bile bir artış görülmüştür.2.7. Sağlıklı Beslenme İpucu 7: Kemik Sağlığı İçin Kalsiyum Gerekirİyi kalsiyum kaynakları şunlardır: Süt: Süt ürünleri sabah içildiğinde kolayca sindirilir ve vücut tarafından emilir. Düşükyağlı süt, yoğurt ve peynir kalsiyum kaynakları arasında sayılabilir. Sebze ve yeşillik: Birçok sebze, özellikle yeşil yapraklı olanlar, zengin kalsiyumkaynaklarıdır. Yeşil yapraklılar, lahana, marul, kereviz, brokoli, rezene, lahana, kabak, yeşilfasulye, Brüksel lahanası, kuşkonmaz, mantar sağlıklı bir diyette mutlaka olmalıdırlar. Fasulye: Bu tür siyah fasulye, barbunya fasulye, barbunya fasulyesi, beyaz fasulye, siyahgözlü bezelye veya kuru fasulye gibi.2.8. Sağlıklı Beslenme İpucu 8: Protein Oranları Protein bize yaşamımızı sürdürmemiz için ve kaslarımızda kullanılmak üzere enerji verir.Çok fazla protein böbrek hastalığı olan insanlar için zararlı olabilir. Son araştırmalarda kırmızı etve süt dışındaki kaynaklardan daha yüksek kaliteli proteinlere ihtiyacımız olduğu sonucu ortayaçıkmıştır.2.9. Sağlıklı Beslenme İpucu 9: Lifleri Artırın Diyet lifi yüksek gıdalar yemek kalp hastalığı, inme ve diyabet riskinizi azaltmaya,sağlıklı kalmanıza ve kilo vermenize ve kilonuzu dengede tutmanıza yardımcı olabilir. Yaş vecinsiyete bağlı olarak, beslenme uzmanları tarafından sağlıklı beslenme için günde en az 21-38gram lif yemek tavsiye edilir.2.10. Sağlıklı Beslenme İpucu 10: Önerilen Günlük Miktarları Öğrenin Meyveler ve sebzeler: En az beş ½ bardak porsiyon Kalsiyum: 1,000mg veya 1,200mg Lif: 21g-38 g Protein: Vücut ağırlığının kilogramı başına 1,5 g protein, yüksek kaliteli protein için 0,8 g 166

Doymuş yağ: 16 gramı geçirmeyin. Trans yağ: 2 gramı geçirmeyin. Şeker: Kadınlar için 24 gramı yani 6 çay kaşığını, erkekler için 36 gramı yani 9 çay kaşığını geçmemelidir. Tuz: En fazla 1,5-2,3 gram kadar olmalıdır.3. Hangi Öğünde Ne Yemeli? Sabah kahvaltısı: 1. Protein, karbonhidrat ve vitamin alarak güne başlamanız gereken öğündür. 2. Yumurta, beyaz peynir, bir miktar yeşillik ve 1-2 dilim ekmek bu görevi yerine getirir.Öğle yemeği: 1. Öğle yemeği için alternatifleriniz: Bakliyat, sebze, kırmızı et, yoğurt, salata ve ekmek, makarna ya da pilav. 2. Et yiyorsanız yanında sadece salata ve bir miktar karbonhidrat almanız yeterli. 3. Sebze yemeklerini bir-iki kaşık bakliyat ile destekleyebilirsiniz. 4. Bakliyatın yanında sadece salata ve yoğurt yemeniz yeterlidir. Akşam yemeği: 1. Akşam yemeği için alternatifleriniz: Hazmı kırmızı ete göre daha kolay olduğu için balık, sebze yemeği ya da bakliyat, yoğurt, ekmek, makarna ya da pilav. 2. Balık yiyorsanız yanında sadece salata olsun. 3. Sebze veya bakliyatı tercih edin. Yanında yoğurt ve salata yiyebilirsiniz. 4. Her öğünde farklı bir sebze ve bakliyat türü seçin. Ara öğünler: 1. Kan şekerinin düştüğü ve acıkma hissinin baş gösterdiği yemek aralarında meyve yiyin. 2. Her öğünde farklı bir meyve seçerseniz, farklı vitamin ve mineraller almış olursunuz. 167

13.BÖLÜM SAĞLIKLI BESLENME HİZMETİ Fatma Alkan151.Sağlıklı Pişirme Yöntemleri Yiyeceklerin kap içinde pişirilmesi M.Ö. 6000 yılında başlamıştır. Pişirme yöntemlerininzamanla çeşitlenmesiyle birlikte yemeklerde lezzet vericilerin kullanılması yaygınlaşmıştır. 15 Öğrt, Zübeyde Hanım Mesleki Teknik Anadolu Lisesi 168

Pişirme işlemleri toplumların gelenek, görenek ve çevre etmenlerinin etkileri altındaşekillenmiştir. Ülkelere özgü besin hazırlama biçimleri böylelikle meydana gelmiştir.1.1.Pişirme Yiyecek malzemesine belirli bir süre ısı uygulayarak tatlarını, kıvamlarını, renklerini,şekillerini, yapılarını değiştirmek yoluyla onların arzu edilebilir ve yenilebilir duruma getirilmesiolarak tanımlanabilir.Pişirmenin Önemli Nedenleri Şu Şekilde İfade Edilebilir  Yiyeceklerin tat ve lezzetini değiştirerek kalitesini arttırır.  İştahı açar ve mide öz suyunu harekete geçirir.  Sindirimi kolaylaştırır.  Birçok zararlı mikroorganizmaları yok eder.  Yiyeceğin yapısal ve kimyasal değişikliğine (doğal renkleri, şekil ve yapıları, vitamin ve mineralleri vb.) katkıda bulunur.Yemek 1. Besinlerin tüketilebilir ve vücutta kullanılabilir duruma getirilmesi için yapılan hazırlama ve pişirme işlemlerinin sonucuna denir. 2. Besinleri yemek durumuna getirmek için yapılan bazı hazırlama ve pişirme işlemleri besinlerin yararlı niteliklerinin azalmasına, sağlığa zararlı duruma gelmesine neden olabilir. 3. Yine yapılan hatalı uygulamalar besin değerlerinde kayıplara yol açabildiği gibi ekonomik kayıplara da neden olur.1.2.Pişirme yöntemleri ana hatlarıyla dört grupta incelenebilir 1. Suda pişirme yöntemleri 2. Buharda pişirme yöntemi 3. Kuru ısıda pişirme yöntemleri 4. Yağda pişirme yöntemleri1.2.1. Suda pişirme yöntemleri 1. Besin maddelerinin su veya sos içinde pişirilmesidir. 2. Suyun kaynama derecesine göre belirlenen ve adlandırılan bir pişirme yöntemidir. 3. Ön Haşlama ( Blanching ) 169

4. Hafif Ateşte Haşlama ( Poaching ) 5. Haşlama ( Boiling/Simmering) 6. Kısık Ateşte Az Suda Pişirme ( Brasing ) 7. Kendi suyu İle Pişirme ( Stewing )1.2.2. Buharda pişirme yöntemi 1. Bu yöntemde besinler buharın oluşturduğu nem içinde basınçlı tencerelerde veya buhar tenceresinde kısa sürede pişirilirler. 2. Yiyeceklerin rengini ve besin değerini korumak amacıyla uygulanır. 3. Buhar ısısı 100 C ve üzeridir.1.2.3. Kuru ısıda pişirme yöntemleri 1. Nem olmaksızın sıcak hava, sıcak metal, radyasyon ya da sıcak yağ ile besinlerin pişirilmesidir. 2. Izgarada Pişirme ( Grilling/Brolling ) 3. Fırında Kızartma ( Roasting ) 4. Fırında Pişirme ( Baking )1.2.4. Yağda pişirme yöntemleri 1. Yiyecek malzemelerinin kızgın yağ ile pişirilmesidir 2. Sote ( Sauteing ) 3. Wok İçinde Karıştırarak Pişirme ( Stir Frying ) 4. Derin Yağda Kızartma ( Deep Fat Frying ) 5. Az Yağda Kızartma ( Shallow Fat Frying )2. Besin Grupları İçin Pişirmede Dikkat Edilmesi Gereken HususlarEt grubu Normal pişirilmiş etlerde besin değeri kaybı azdır. Yüksek derecede pişen etlerde bir miktar vitamin kaybı olur. 1. Fırın, ızgara ve yağda kızartmada ısının etkisi ve kaybolan su ile birlikte B 2. vitaminlerindeki kayıplar %0 ile %40 arasında değişir. Ortalama kayıp %20 3. olarak kabul edilir. 4. Sulu pişirmede pişme suyu kullanılmadığında kayıp %70 ‘e çıkar. 5. En çok kayıp tiaminde olur. Az su konarak pişirip suyu dökülmediğinde kayıp olmaz. Et için en iyi pişirme yöntemi üzeri kapalı olarak kendi nemi ya da domates gibi sulubesinlerle ve orta altı sıcaklıkta pişirmedir. Fırında alüminyum folyoya sarılarak ya da üzerikapatılarak pişirilebilir. 170

Sebze ve meyve grubu 1. Yeşil yapraklı sebzelerin su oranı oldukça yüksektir. 2. Sebzeler mümkün olduğunca kısa sürede, susuz veya çok az su ile pişirilmelidir. 3. Sebzeler haşlanıp, suyu dökülmemelidir. Pişme suyunun dökülmesi durumunda vitamin ( vit. C, B2,folik asit …) kaybı çok olacaktır. Yalnız potasyum kısıtlı diyetlerde sebzelerin ilk haşlama suyu dökülür. 4. Sonra yemek olarak pişirilir. Böylece potasyum azalması sağlanır 5. Haşlama sebze yapılırken, buharda pişirme yöntemi kullanılmalıdır. 6. Soda hem yemeğin lezzetini bozar hem de besin değerinde kayıplar olur. Bu nedenle kullanılmamalıdırKuru baklagil grubu 1. Kuru baklagillerde bulunan gaz yapıcı oligosakkaritlerin bir kısmı ıslatma suyuna geçtiğinden bu suyun dökülmesiyle gaz yapıcı özelliği azalır. 2. Çiğ tanelerde, proteinin sindirilmesini sağlayan tripsin enziminin görevini engelleyen antitiripsin vardır. 3. Pişirme ile antitripsin özelliğini kaybeder ve kuru baklagilin sindirimi kolaylaşır. 4. Pişirme ısısı kuru sıcaklıkta 100 C‘nin üzerine çıktığı zaman proteinde kayıplar olur. Sulu ısıda pişirilen kuru baklagillerin pişirme suyu atılmaz ise, besin kaybı çok azalır. 5. Pişme suyu atılırsa, B vitaminleri ve minerallerde kayıp olur. 6. Yapılan araştırmalar kuru baklagilleri az suda haşlama işleminde haşlama suyu tamamen çektirilip hiç su kalmamasına rağmen incelenen tüm kuru baklagillerin çinko, demir ve kalsiyum değerlerinde kayıplar oluştuğunu göstermektedir. 7. Az suda ıslatma işleminde suya geçen mineral değerlerinin, bol suda ıslatma işlemine göre biraz daha fazla olduğu görülmüştür.Yumurta 1. Yumurta 12 dakikadan uzun süre ve yüksek ısıda pişirilmemelidir. Yüksek ısıda uzun süre kaynatılan yumurtanın sarısının yüzeyinde yeşil bir renk oluşur. Bunun nedeninin, bekleyen yumurtada yükselen pH etkisi ile proteinlerden oluşan hidrojen sülfürün demirle birleşmesi sonucu olduğu sanılmaktadır. Bu durum yumurtanın besleyici değerini azaltır.Süt grubu 1. Süt yüksek ısıda örneğin, kaynama derecesinin üstünde ısıtılırsa sütün proteinin serbest olan NH2 grupları ile laktozun aldehit grupları birleşerek aminoşeker oluşur. 2. Bu tepkime, kahverengi bir renk verir ve sütün protein değerini düşürür. 3. Pastörize ve UHT ( Ultra High Temperature )yönteminde bu tepkime oluşmaz. 171

4. Normal 5 dakika kaynatılan sütte de bu tepkime az olur. 5. Ancak, süt yayvan tencerede şekerle birlikte veya uzun süre pişirilirse bu tepkime tencereye yakın kısımlarda oluşabilir. Sütlü tatlılarda da şeker ateşten ineceğine yakın eklenmelidir. Böylece yapılan tatlıların protein değerleri azalmamış olur. 6. Kaynatmakla C vitamininde de kayıp olur. 7. Pastörize ve sterilize edilmemiş süt kaynatılırken süt kabarınca ateşten alınırsa mikro organizmalar ölmez. 8. Süt kabardıktan sonra karıştırılarak 5 dakika kaynatılıp ve hemen soğutulmalıdır. 9. Buzdolabında cam kavanozda 1-2 gün saklanabilir. Tahıl grubu 1. Makarna ve diğer tahıl grubu besinleri pişirirken pişirme suyunun dökülmesi suda eriyen Vitaminlerin özellikle de B grubu vitaminlerin kaybına yol açmaktadır. 2. Besin ögesi kaybını en aza indirmek için makarna ve benzeri tahıl grubu besinleri az suda haşlayarak ve suyunu çektirerek pişirilmesi uygun olur. 3. Yufka, bazlama gibi ekmek ve benzeri besinlerin sıcak saç üzerinde ince olarak pişirilmesi, ekmeğin ince dilimlenip kızartılması, çorba ve bebek maması yaparken unun, pilav ve dolma yaparken pirincin önceden kuru ısıda sararıncaya kadar kavrulması besin değerlerinde kayıplara neden olan uygulamalardır. 4. Ekmek, çörek, kurabiye yapmak için hamurun mayalandırılması besin değerini arttırır. Sonuç 1. Beslenme kaynaklı sağlık sorunlarının önlenmesinde alınması gereken temel önlemlerin başında beslenme eğitimi gelmektedir. 2. Beslenme eğitimi toplumu; yeterli ve dengeli besin tüketimi alışkanlıklarının geliştirilmesi, yanlış ve olumsuz beslenme alışkanlıklarının ortadan kaldırılması, besinlerin sağlığı bozucu duruma gelmesinin önlenmesi ve besin kaynaklarının daha etkin ve ekonomik kullanımı konularında eğiterek, beslenme durumunun düzeltilmesini amaçlamaktadır.KaynakçaAsımgil S., Şahin M. Mutfak Kültürü. İstanbul, Timaş Yayınları, 2004.Baysal A. Beslenme. Ankara, Hatiboğlu Yayınevi, 2009.Dağ A. Yiyecek İçecek İşletmelerinde Standart Tarifeler Maliyet ve Hijyen Kontrolü. Ankara,Meteksan Matbaacılık, 2006.Ayaz Topçu A., Köksal E. Ve Bilgili N., 19-49 Yaş Grubu Ev Hanımlarının Besin Hazırlama, 172

Pişirme ve Saklama Yöntemleri Konusunda Bilgi, Tutum Ve Davranışlarına Yönelik BirAraştırma. Ankara, Türk Hijyen Ve Deneysel Biyoloji Dergisi , 2003, 60 (77-86):.Baysal A. Yüz Soruya Yüz Yanıtla Sağlıklı Beslenme, Ankara, Berik Kitap, 2010.Koç Z., Sever M. Ş. Kronik Böbrek Yetersizliğinde Beslenme. İstanbul, Türk Böbrek Vakfı.Akgün B., Yücecan S., Kayakırılmaz K. Çeşitli Islatma ve Haşlama İşlemlerinin KuruBaklagillerin Çinko Demir ve Kalsiyum Değerlerine Etkisi. Gıda Teknolojisi Derneği, 1987, 4( 229-233):.Arslan P., Mercanlıgil S., Gökmen H., Çıtak Akbulut G., Dönmez N., Çiftçi H., Keleş İ., OnatA. TEKHARF 2003-2004 Taraması Katılımcılarının Genel Beslenme Örüntüsü ve BeslenmeAlışkanlıkları. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi, 2006. 14.BÖLÜM KALİTE YÖNETİMİ Hasan Esen161.Kalite Yönetimi1.1. Kalite Nedir16 Öğrt., Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü 173

1. Kalite, ihtiyaçlara karşılık vermektir. 2. Kalite, şartlara uygunluktur. 3. Kalite, müşteri memnuniyetidir. 4. Kalite, amaç ve isteklere uygunluktur. 5. Kalite, bir mal veya hizmetin müşteri beklenti ve gereksinimlerini karşılayabilme yeteneğidir. Ayrıca kalite, yapısal özellikler takımının şartları yerine getirme derecesidir.1.2. Kalite Yönetimi Sistemi Kalite Yönetim Sistemi, PUKÖ adı verilen; 1. Planla 2. Uygula 3. Kontrol et 4. Önlem Al döngüsüne dayanmaktadır. 1.3. Kalite Yönetimi Sistemi Nedir 1. Sistem: Birbiri ile ilgili olan veya karşılıklı etkileşimde bulunan elemanlar takımı. 2. Yönetim Sistemi: Politika ve hedefleri oluşturmak ve bu hedefleri gerçekleştirmek için kullanılan sistemdir.Bir kuruluşun yönetim sistemi, bir kalite yönetim sistemi, bir mali yönetim sistemi veya bir çevre yönetim sistemi gibi farklı yönetim sistemlerini içerebilir 3. Kalite yönetim sistemi: Bir kuruluşu kalite açısından yönlendiren ve kontrol eden yönetim sistemidir.1.4. Toplam Kalite Yönetimi Nedir Toplam kalite yönetimi ya da kısaca TKY olarak bilinen yöntem, müşteri ihtiyaçlarını yerine getirebilmek için kullanılan insan, iş, ürün ve/veya hizmet kalitelerinin sistematik bir 174

yaklaşım ile tüm çalışanların katkıları ile sağlanmasıdır. Bu yönetim şeklinde uygulanan her süreçte tüm çalışanların fikir ve hedefleri kullanılmakta ve tüm çalışanlar kaliteye dâhil edilmektedir. Toplam kalite yönetimi TKY nedir? 1. T'si, toplamı yani tüm çalışanların katılımını, yapılan işlerin tüm yönlerini, müşterilerin ve üretilen ürün ile hizmetlerin tümünü kapsamaktadır. 2. K'sı kaliteyi yani müşterinin bugünkü beklenti ve ihtiyaçlarını tam ve zamanında karşılamak ve gelecekteki beklentilerini aşan ürün ve hizmetler sunmayı ifa etmektedir. 3. Y'si ise yönetimin her konuda çalışanlara liderlik yapması, çalışanlara örnek model oluşturması ve şirket çapında katılımcı yönetimin sağlanması anlamına gelmektedir TKY (Total quality anagement), ilk olarak Henry Ford tarafından kullanılmış ve 1926yılında yayımladığı My Life and Work (Hayatım ve İşim)adlı kitabında yeni bir yönetim biçimiolarak tanımlanmıştır. TKY tam anlamıyla 1950 yıllarında Japonlar tarafından uygulanmış veyöntem ile kalitesizliğiyle ünlenen Japon ürünleri 5 yıl içerisinde tüm dünya pazarını elegeçirmiştir.1.5. Etkin Kalite Yönetim Sistemi Uygulamanın Yararları 1. Uluslararası tanınan standarda uygun çalıştığınızı belgeleyerek yeni iş olanakları kazanırsınız. 2. Etkin uygulama sayesinde müşteri şikâyetinde azalma kaydedersiniz. 3. Ürün ve hizmetin kalitesini geliştirerek maliyetli hataları azaltırsınız. 4. Zaman ve malzeme kaybını azaltarak para kazanırsınız. 5. Üretim, planlama ve problem çözme çalışmalarının etkinliğini arttırabilirsiniz 6. Çalışanların motivasyonunda ve kurum içi iletişimde iyileşme sağlarsınız. 1.6. Müşteri 1. Müşteri: Mal ya da hizmetleri nihai olarak kullanan kişidir. 2. İç Müşteri: Firma içinde ürünü üzerinde işlem yapmak üzere teslim alan bir sonraki kişi, grup ya da bölümdür. Yani bir sonraki proses iç müşteridir. 175

3. Dış Müşteri: Firmanın ürettiği üründen etkilenen kişi ya da kuruluşlardır. Başka bir ifade ile ürün ya da hizmeti son kullanan kişi ya da kuruluştur. 1.7. Memnuniyet Memnuniyet: Algılanan performans/kalite ile umulanlar/beklentiler arasındaki farktır.Eğer kalite beklentilerden daha düşük ise müşteride memnuniyetsizlik oluşur. Eğer kalitebeklentilerle eşdeğer durumdaysa müşteri memnun olacaktır. Eğer kalite beklentileri aşacakolursa, müşteri yüksek bir memnuniyete sahip olur. 1. Kalite < Beklentiler→ Memnuniyetsizlik 2. Kalite = Beklentiler→ Memnuniyet 3. Kalite > Beklentiler→Yüksek Derecede Memnuniyet 4. Müşteri sadakatindeki %5’lik bir artış, karda %25-80’lik artış yapabilir. 5. Memnuniyeti yüksek bir müşteri, ortalama memnun bir müşteriden 6 kat daha fazla sadıktır. 6. Memnuniyetsizlerin sadece %4’ü şikâyetlerini şirkete, bildirir. 7. Memnuniyetsiz müşteri 9 kişiyi, memnun müşteri 5 kişiyi etkiler. 8. Yeni müşteriler kazanma maliyetleri ile kıyaslandığında, eski müşterilere satış maliyetleri ortalama %20 daha düşüktür.2. Hizmet Kriterleri 1. Erişebilirlik: Müşterinin satıcı ile temas kurabilme kolaylığını ve derecesini belirler. (Ör: Telefon hatları meşgul olmamalı ve müşteri beklemeye alınmamalıdır) 2. Tepkisellik: Çalışanların hizmeti vermeye istekli ve hazır olmalarının derecesini ifade eder. (Ör: Sözleşme belgelerinin hemen postalanması) 3. Zamanlılık: İşin, müşterinin, tanımladığı, beklediği zaman çerçevesinde tamamlanma derecesini göstermektedir. 4. Tamlık: İşin/Hizmetin bütününün tamamlanma derecesini açıklar. (Ör: Bir belge ile ilgili olarak tüm işlemlerin hızla tamamlanmış olmasına karşın tek bir imzanın eksikliği) 5. Doğruluk: Hizmetin iş gereklerine uygun olarak gerçekleştirilme derecesini açıklar. (Ör: Hesap ödemede toplama hatasının yapılmaması ) Hizmet ilk seferde doğru olarak yapılmalıdır. 176

6. Profesyonellik: Müşteri ile çalışılırken gösterilen davranışın profesyonellik derecesini açıklar. (Kibarlık, saygı, güler yüz, müşteriyi dikkate alma, içten davranma, kolaylık gösterme, işine sahip olma, işine saygı gösterme) 7. Güvenilirlik: İnanılırlık ve dürüstlük özelliklerini açıklamaktadır. Şirketin imajıyla eylemlerinin uyumlu olması bu kriter çerçevesinde değerlendirilir. 8. Güvenlik: Riskten, tehlikeden ve kuşkudan uzak olma derecesini belirler. (Firmayla olan ilişkilerim bize özel mi ?) 9. Anlaşabilirlik Üretilen hizmetin ve müşterinin anlaşılması ve algılanması için gösterilen çabanın derecesini açıklar. Bu kriter, müşterileri, anlayacakları bir dilden konuşarak bilgilendirmek ve onları dinlemek anlamına gelmektedir. 10. Süreklilik: Değişik nedenlerle oluşan yanlış algılamaların ve hataların bulunması, belirlenmesi ve ortadan kaldırılarak düzeltilmesi için harcanan çabasının derecesini açıklar. 11. Esneklik: Müşteri beklentilerinin, işin / hizmetin özelliklerinin değişmesi durumunda yeni koşullara uyum göstermenin derecesini açıklar. 12. Ortam: Hizmetin oluşturduğu ortamın psikolojik ve sosyal durumunu açıklamaktadır. Çalışanların birbirleri ile olan ilişkilerinin niteliği ve düzeyi ve bunun sonucunda oluşan örgütsel kimlik bu kriter çerçevesinde değerlendirilmektedir. 13. Görünüm: Hizmetin oluşturulduğu ortama ilişkin fiziksel görünüm durumunu açıklamaktadır. (Fiziksel donanım, Personelin görünümü, Hizmeti vermede kullanılan araç ve gereçler, Banka kartları veya teminat mektupları gibi hizmeti temsil eden fiziksel nesneler vs.)KaynakçaProf.Dr. Sermin ELEVLİ (Toplam Kalite Yönetimi) 15. BÖLÜM RESMİ YAZIŞMA KURALLARI Hasan Öztürk17 Ramazan GÜL1817 Daire Bşk.,Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü18 177

1.Resmi Belgenin Bölümleri1-Başlık2-Sayı (T.C.DEVLET TEŞKİLATI NO, STANDART DOSYA PLANI KODU, KAYIT NO)3-Tarih4-Konu5-Muhatap6-İlgi7-Metin8-İmza9-Ek10-Dağıtım11-Olur12-Paraf13-Koordinasyon14-İletişim Bilgileri Bütün kamu kurum ve kuruluşlarında el yazısıyla atılan imza ile fiziksel ortamda veyagüvenli elektronik imza kullanılarak elektronik ortamda yapılan resmî yazışmalara ilişkinkuralları belirlemek ve bilgi, belge veya doküman alışverişinin hızlı ve güvenli bir biçimdeyürütülmesini sağlamak amacıyla hazırlanan 15/12/2014 tarihli ve 2014/7074 sayılı BakanlarKurulu Kararı eki Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik2/2/2015 tarihli ve 29255 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.2.Belge ÖzellikleriNüsha sayısı 1. Muhataba gönderilmek üzere fiziksel ortamda hazırlanan belgeler, paraflı nüshası hazırlayan idarede kalacak şekilde en az iki nüsha düzenlenir.Belgenin şeklî özellikleri 1. Belgelerin A4 (210x297 mm) boyutundaki kâğıda çıktı alınacak şekilde hazırlanması esastır. 2. Belge ekleri farklı form, format veya ebatlarda hazırlanabilir. 3. Üst yazılarda kâğıdın bir yüzü kullanılır. Ancak üst yazının ekleri için kâğıdın her iki yüzü de kullanılabilir. Yazı tipi ve harf büyüklüğü 1. Elektronik ortamda hazırlanan belgelerde “Times New Roman” veya “Arial” yazı tipi normal yazı stilinde kullanılır. Harf büyüklüğünün Times New Roman için 12 punto, Arial için 11 punto olması esastır. Ancak gerekli hâllerde metinde harf büyüklüğü 9 puntoya, iletişim bilgilerinin yazımında ise 8 puntoya kadar 178

düşürülebilir. Farklı form, format veya ebatlarda hazırlanan rapor, analiz ve benzeri metinlerde farklı yazı tipi ve harf büyüklüğü kullanılabilir.2. Metin içinde yer alan alıntılar tırnak içinde ve eğik (italik) olarak yazılabilir.3.Belgenin BölümleriYazı alanı1. Belgenin yazı alanı sayfanın üst, alt, sol ve sağ kenarından 2,5 cm boşluk bırakılarak düzenlenir.2. Yazı alanı dışına sayfa numarası ve varsa ek numarası hariç hiçbir ifade veya ibare yazılmaz.Başlık1. Başlık (antet), belgeyi gönderen idarenin adının belirtildiği bölümdür.2. Başlık, belgenin yazı alanının üst kısmına ortalanarak yazılır. İlk satıra “T.C.” kısaltması, ikinci satıra idarenin adı büyük harflerle, üçüncü satıra birimin adı ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle ortalanarak yazılır. Ancak, bağlı veya ilgili idarelerde ilk satıra “T.C.” kısaltması, ikinci satıra bağlı veya ilgili olunan bakanlığın adı büyük harflerle, üçüncü satıra idarenin adı ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle ve dördüncü satıra da birimin adı ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle ortalanarak yazılabilir (Örnek 1).3. İdarelerin il ve ilçe teşkilatlarında kullanılan başlıklar 10/6/1949 tarihli ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenir (Örnek 1).4. Bölge müdürlüklerinde hangi bölge teşkilatı olduğu yazılır (Örnek 1).5. Doğrudan merkezî teşkilata bağlı taşra birimlerinde başlıkta merkezî teşkilat ve taşra teşkilatı adlarına yer verilir (Örnek 1).6. Başlığın yazımında Devlet Teşkilatı Merkezi Kayıt Sisteminde (DETSİS) yer alan başlık kayıtları esas alınır.Sayı1. Belgelerde sayı bulunması zorunludur. “Sayı:” sırasıyla; DETSİS’te belirtilen Türkiye Cumhuriyeti Devlet Teşkilatı Numarası, standart dosya planı kodu ile belge kayıt numarasından oluşur ve bunların arasına kısa çizgi işareti (-) konulur (Örnek 2).2. “Sayı:” yan başlığı, başlığın son satırından itibaren iki satır boşluk bırakılarak ve yazı alanının solundan başlanarak yazılır (Örnek 2). Belgede hem birim evrak bölümü hem de genel evrak bölümü tarafından verilen kayıt numarası bulunması hâlinde araya eğik çizgi işareti (/) konulur. Bu belgeler için belge kayıt numarası olarak genel evrak bölümü tarafından verilen kayıt numarası dikkate alınır. 179

3. Elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile hazırlanan belgelerin kayıt numarası, başına “E.” ibaresi konularak yazılır (Örnek: 69471265-902-E.4752). Bu belgelerde sayı bilgisine belge üstverisinde veya belge üzerinde yer verilir.4. (Üstveri (metadata): Bir belgeyi tanımlayan gönderici, konu, tarih, sayı ve benzeri bilgileri ifade eder.)Tarih1. Tarih, fiziksel ortamda belgeye ilgili birimden sayı verildiği zamanı belirtir.2. Fiziksel ortamda hazırlanan belgelerde tarih, sayı ile aynı satırda olmak üzere yazı alanının en sağında yer alır (Örnek 2). Tutanak, rapor, tebliğ-tebellüğ belgesi ve benzeri belgelerde ise tarih, metnin bitiminde yer alabilir.3. Tarih; gün, ay ve yıl olarak rakamla yazılır. Ay ve gün iki haneli, yıl ise dört haneli olarak düzenlenir (Örnek: 01.09.2014, 04/09/2014). Ay adları, harfle de yazılabilir. Bu durumda gün, ay ve yıl arasına herhangi bir işaret konulmaz (Örnek: 10 Ekim 2014, 09 OCAK 2014).4. Elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile hazırlanan belgelerde tarih bilgisine belge üstverisinde veya belge üzerinde yer verilir. Belge üzerinde bulunan güvenli elektronik imzaların uzun vadeli doğrulamaya imkân verecek nitelikte olması ve bu imzalarda zaman damgası bulunması zorunludur. Belgenin en son yetkili tarafından güvenli elektronik imza ile imzalandığı zamanı gösteren zaman damgasındaki tarih bilgisi belge tarihi olarak esas alınır.Konu1. “Konu:” yan başlığı, “Sayı:” yan başlığının bir alt satırına yazılır. Belgenin konusu, yazı alanının dikey orta hizasını geçmeyecek biçimde kelimelerin baş harfleri büyük olarak ve sonuna herhangi bir noktalama işareti konulmaksızın yazılır (Örnek 2). Konu bir satırı geçerse ikinci satır “Konu:” yan başlığının altı boş bırakılarak yazılır.Muhatap2. Muhatap, belgenin gönderildiği idareyi ya da kişiyi belirtir. Bu bölüm konunun son satırından itibaren, belgenin uzunluğuna göre iki ila dört satır boşluk bırakılarak ve sayfa ortalanarak yazılır.3. Muhatabın idare ya da özel hukuk tüzel kişisi olması durumunda adı büyük harflerle yazılır. Muhatap idarenin adının yazımında DETSİS’te yer alan kayıtlar esas alınır. İhtiyaç duyulması hâlinde muhataba ilişkin birim adı bilgileri parantez içinde ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle bir alt satıra yazılır. Başbakan yardımcısını muhatap belgelerde önce “BAŞBAKAN YARDIMCILIĞINA” ibaresi yazılır, bir alt satırda ise parantez içinde “Sayın” ibaresinden sonra 180

başbakan yardımcısının adı ilk harfi büyük diğerleri küçük, soyadı ise büyük harflerle yazılır (Örnek 3)4. İdare dışına gönderilen belgelerde, gerekiyorsa belgenin gideceği yerin adresi, muhatap satırının altına satır ortalanarak, ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle yazılır. Adres bilgisi, uzun olması hâlinde birden fazla satıra yazılabilir. Muhatap gerçek kişi ise muhatap bölümüne “Sayın” kelimesinden sonra muhatabın adı ilk harfi büyük diğerleri küçük harflerle, soyadı ise büyük harflerle yazılır (Örnek 4).5. Bağlı, ilgili veya ilişkili idarelere gönderilecek belgeler doğrudan o idareye gönderilebilir (Örnek 5). Ancak, ilgili başbakan yardımcısının ya da bakanlığın bilgi sahibi olmasının gerekli görüldüğü durumlarda belge, söz konusu başbakan yardımcısı ya da bakanlık aracılığıyla gönderilir.6. İdare tarafından gerekli görüldüğü hâllerde dağıtımlı belgelerin muhatap bölümüne “DAĞITIM YERLERİNE” ibaresi yazılabilir (Örnek 14).İlgi1. İlgi, belgenin bağlantılı olduğu diğer belge ya da belgelerin belirtildiği bölümdür.2. “İlgi” yan başlığı, muhatap bölümünün son satırından itibaren iki satır boşluk bırakılarak ve yazı alanının solundan başlanarak yazılır (Örnek 6).3. “Sayı”, “Konu” ve “İlgi” yan başlıklarından sonra kullanılan iki nokta “:” işareti aynı hizada yazılır (Örnek 6).4. İlgide yer alan bilgiler bir satırı geçerse, devamı “İlgi” yan başlığının ve sıralamayı gösteren harflerin altı boş bırakılarak alt satıra yazılır (Örnek 6).5. İlginin birden fazla olması durumunda, belgeler önceki tarihli olandan başlanarak tarih sırasına göre sıralanır. Sıralamada, Türk alfabesinde yer alan bütün küçük harfler, kendilerinden sonra kapama parantez işareti “)” konularak kullanılır (Örnek 6).6. İlgide, ilgi tutulan belgeyi gönderen idarenin adı ile belgenin tarihi ve sayısı belirtilir. Ancak ilgi tutulan belge, muhatap idarenin daha önce gönderdiği bir belge veya muhatap idareye daha önce gönderilen bir belge olması durumunda idare adı belirtilmez (Örnek 6).7. İlgide, “… tarihli ve … sayılı …” ibaresi kullanılır ve ilginin sonuna nokta işareti konulur (Örnek 6).8. İlgide belirtilen belge gerçek kişiden geliyorsa ilgi bölümü “......’ın …….tarihli başvurusu.” biçiminde yazılır (Örnek 6).Metin1. Metin, “İlgi” ile “İmza” arasındaki kısımdır.2. İlgi ile metin başlangıcı arasında bir satır, ilgi yoksa belgenin muhatabı ile metin başlangıcı arasında iki satır boşluk bulunur (Örnek 7).3. Metindeki kelime aralarında ve noktalama işaretlerinden sonra bir karakter boşluk bırakılır. Noktalama işaretleri kendinden önce gelen harfe bitişik yazılır. 181

4. Paragrafa 1,25 cm içeriden başlanır ve metin iki yana hizalanır. Paragraflar arasında satır boşluğu bırakılmaz (Örnek 7). İhtiyaç duyulması hâlinde paragraflar harf veya rakam ile sıralanabilir.5. Birden fazla sayfa tutan üst yazılarda sayı, tarih, konu, muhatap ve ilgi bilgilerine sadece ilk sayfada; imza, ek, dağıtım ve iletişim bilgilerine ise sadece son sayfada yer verilir (Örnek 8).6. Metin içinde geçen sayılar rakamla veya harfle yazılabilir. Gerekli görülmesi hâlinde sayılar rakamla yazıldıktan sonra parantez içinde harfle de gösterilebilir.7. Dört ve dörtten çok haneli sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta işareti konulur (Örnek: 1.452; 25.126; 326.197). Sayılarda kesirler virgül ile ayrılır (Örnek: 45,72).8. Belge, Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Yazım Kılavuzu ve Türkçe Sözlük esas alınarak dil bilgisi kurallarına göre anlamlı ve özlü olarak yazılır. Belge içinde zorunlu olmadıkça yabancı kelimeye yer verilmez, verildiği durumda ise parantez içinde anlamı belirtilir. Ancak muhatabı yabancı ülke veya uluslararası kuruluş olan resmî yazışmalarda yabancı dil kullanılabilir. Bu durumda belge varsa uluslararası yazışma usullerine göre oluşturulabilir. Ayrıca yabancı dille yazılan belgenin el yazısıyla atılan imzalı ya da güvenli elektronik imzalı Türkçe karşılığı da oluşturulur ve idarede kalan nüshasına eklenerek saklanır.9. Metin içinde kısaltma kullanılacak ise ifadenin ilk kullanıldığı yerde açık biçimi, sonra parantez içinde kısaltma yazılır [Örnek: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)].10. Metnin son bölümü:11. Yazışma yapan makamlar arasındaki hiyerarşi yönünden, alt makamlara “Rica ederim.”, üst ve aynı düzeydeki makamlara “Arz ederim.” ibaresiyle bitirilir.12. Üst, aynı düzey ve alt makamlara birlikte dağıtımlı olarak yapılan yazışmalarda “Arz ve rica ederim.” ibaresiyle bitirilir.13. Gerçek kişileri muhatap yazışmalarda “Saygılarımla.”, “İyi dileklerimle.” veya “Bilgilerinize sunulur.” ibareleriyle bitirilebilir.İmza1. Metnin bitiminden itibaren iki ila dört satır boşluk bırakılarak belgeyi imzalayacak olan makam sahibinin adı, soyadı ve bunların altına unvanı yazı alanının en sağına ortalanarak yazılır (Örnek 8). İmza, ad ve soyadın üzerinde bırakılan boşluğa atılır. El yazısıyla atılan imza, kaybolmayacak ve kâğıda işlemesini sağlayacak kalemle atılır. Elektronik ortamda yapılacak resmî yazışmalarda, imza yetkisine sahip kişi belgeyi, güvenli elektronik imzası ile imzalar.2. Belgeyi imzalayanın adı ilk harfi büyük diğerleri küçük, soyadı ise büyük harflerle yazılır. Unvan, ad ve soyadın altına ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle yazılır. Akademik unvanlar veya rütbeler adın ön tarafına ya da bir satır altına ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle açık ya da kısaltılarak yazılabilir. 182

3. Belgeyi imzalayacak olan makam, belgeyi hazırlayan idarenin imza yetkileri yönergesine veya yetkili makamlarca verilen imza yetkisine uygun olarak belirlenir.4. Belgeyi, imza yetkisi devredilen makam imzaladığında, imzalayanın adı ve soyadı birinci satıra, yetki devreden makamı gösteren “Başbakan a.”, “Bakan a.”, “Müsteşar a.”, “Vali a.”, “Belediye Başkanı a.” veya “Rektör a.” biçimindeki ibare ikinci satıra, imzalayan makamın unvanı ise üçüncü satıra yazılır (Örnek 9). İdare birimleri arasındaki iç yazışmalarda yetki devredenin unvanı kullanılmaz.5. Belge vekâleten imzalandığında, imzalayanın adı ve soyadı birinci satıra, vekâlet olunan makam “Müsteşar V.”, “Vali V.”, “Belediye Başkanı V.” veya “Rektör V.” biçiminde ikinci satıra yazılır (Örnek 9).6. Belgenin iki yetkili tarafından imzalanması durumunda üst unvan sahibinin adı, soyadı, unvanı ve imzası sağda yer alır. Belgenin ikiden fazla yetkili tarafından imzalanması durumunda en üst unvan sahibinin adı, soyadı, unvanı ve imzası en solda olmak üzere yetkililer unvan sırasına göre soldan sağa doğru sıralanır (Örnek 10).7. Fiziksel ortamda rapor ya da benzeri bir belgenin hazırlanması hâlinde belgenin son sayfası imza sahibi ya da imza sahipleri tarafından imzalanır. Son sayfadan önceki sayfalar ise imza sahibi ya da imza sahipleri tarafından imzalanır ya da paraflanır. Gerekli görülmesi hâlinde sayfalar ayrıca en az bir kişisel mühürle veya idare mührüyle mühürlenir. İmza, paraf veya mühür metin bölümünün okunmasını engellemeyecek şekilde sayfada yer alır.8. Üst yazıya ilişkin olarak idare tarafından hazırlanan ve yedinci fıkrada belirtilenler haricindeki ekler, imza sahibi ya da imza sahiplerinden en az biri tarafından imzalanır ya da paraflanır veyahut paraf zincirinde yer alanların en az biri tarafından paraflanır. Gerekli görülmesi hâlinde ekler ayrıca idare mührüyle mühürlenir. İmza, paraf veya mühür metin bölümünün okunmasını engellemeyecek şekilde sayfada yer alır.9. Fiziksel ortamda hazırlanan dağıtımlı belgelerde nüshaların her biri ilgili makam tarafından imzalanabileceği gibi, imzalanan bir nüsha çoğaltılarak da örneğin uygun bir yerine “ASLI GİBİDİR” ibaresi konulur ve idarece yetkilendirilmiş görevli tarafından ad, soyadı, unvan ve tarih belirtilmek suretiyle imzalanarak muhataplara gönderilebilir.Ek1. Belgede ek olması hâlinde “Ek:” başlığı imza bölümünden sonra uygun satır boşluğu bırakılarak ve yazı alanının solundan başlanarak yazılır. Belgenin sadece bir eki olması durumunda “Ek:” başlığının sağında eki belirtecek ibareye yer verilir. Belgede birden fazla ek varsa “Ek:” başlığının altında ekler numaralandırılır ve ekleri belirtecek ibarelere yer verilir. Eklerin sayfa sayısı parantez içinde belirtilir (Örnek 11). Birden fazla ek olması durumunda eklerin üzerinde ek numarası yazı alanının sağ üst köşesinde belirtilir (Örnek: EK-1, EK- 2).2. Ek listesi yazı alanına sığmayacak kadar uzunsa ayrı bir sayfada “EK LİSTESİ” başlığı altında gösterilir ve üst yazıya eklenir (Örnek 12). 183

3. Belge eklerinin muhataba gönderilmediği durumlarda “Ek konulmadı” ya da “Ek-.... konulmadı” ifadesi yazılır (Örnek 13).4. Güvenlik gerekçesiyle, teknik veya benzeri nedenlerle üst yazıyla birlikte gönderilemeyen veya alınamayan belge ekleri üst yazıyla ilişkilendirilmek suretiyle üst yazıdan ayrı olarak gönderilebilir veya alınabilir. Söz konusu nedenlerle alınan belge ekleri üst yazıyla ilişkilendirilmek şartıyla üst yazıdan ayrı olarak muhafaza edilebilir.Dağıtım1. Belgenin birden fazla muhataba gönderilmesi durumunda dağıtım bölümüne yer verilir. “Dağıtım:” başlığı, ek varsa “Ek:” bölümünden sonra, ek yoksa imza bölümünden sonra uygun satır boşluğu bırakılarak yazı alanının solundan başlanarak yazılır (Örnek 13).2. Belgenin gereğini yerine getirme durumunda olanlar “Gereği:” kısmına, belgenin içeriği hakkında bilgi sahibi olması istenenler ise “Bilgi:” kısmına yazılır. “Gereği:” kısmı “Dağıtım:” başlığının altına, “Bilgi:” kısmı ise “Gereği:” kısmı ile aynı satıra ve yazı alanının ortasına doğru yazılır. “Bilgi:” kısmı yoksa muhatap adları doğrudan “Dağıtım:” başlığının altına yazılır (Örnek 13).3. Dağıtımlı belgeler dağıtım bölümünde belirtilen muhataplara gönderilir. Dağıtım bölümü yazı alanına sığmayacak kadar uzunsa ayrı bir sayfada “DAĞITIM LİSTESİ” başlığı altında gösterilir ve üst yazıya eklenir (Örnek 14).Olur Makam oluru alınan belgeler ilgili birim tarafından teklif edilir ve oluru alınan1. makam tarafından el yazısı ya da güvenli elektronik imza ile imzalanır.2. Belge olur için makama sunulurken imza bölümünden sonra uygun boş satır bırakılarak yazı alanının ortasına büyük harflerle “OLUR” yazılır. “OLUR”3. ibaresinden sonra tarih ve imza için uygun boş satır bırakılarak imzalayanın adı ilk harfi büyük diğerleri küçük, soyadı büyük ve bir alt satıra da unvanı ilk harfleri büyük diğerleri küçük harflerle ortalanarak yazılır (Örnek 15) . Oluru teklif eden birim ile olur alınan makam arasında başka makamlar varsa bunlar “Uygun görüşle arz ederim.” ifadesiyle olura katılabilir. Bu ifade, teklif eden birim yetkilisinin imza bölümü ile “OLUR” ibaresinin bulunduğu bölüm arasına uygun boşluk bırakılarak yazı alanının solunda yer alacak şekilde yazılır (Örnek 16, 17).Paraf1. Fiziksel ortamda kullanılan paraf, kaybolmayacak ve kâğıda işlemesini sağlayacak kalemle atılır. Paraf, belgenin sadece idarede kalacak nüshasında yer alır. Fiziksel ortamda hazırlanan belgelerde paraflar, yazı alanının sonunda ve sol kenarında yer alır (Örnek 18). 184

2. Belgenin paraf bölümünde tarih, unvan, ad ve soyadı belirtilir.3. Elektronik ortamda hazırlanan belgelerde paraf, güvenli elektronik imza ile atılır. Ancak parafı alınacak personelin güvenli elektronik imzasının bulunmaması ya da ilgili idare tarafından güvenli elektronik imza ile paraf atılmasına gerek görülmemesi hâlinde ilgilinin parafı yerine elektronik onayı alınır. Bu onaylar EBYS’nin günlük raporlarında (log) kayıt altına alınır. Günlük raporlar, günlük olarak zaman damgasıyla damgalanır ve ilgili mevzuatta belirtilen saklama planları çerçevesinde imha edilebilir. Ancak günlük raporların saklama süresi ilişkili olduğu belgelerin saklama süresinden daha kısa olamaz.Koordinasyon1. İdare içinde birden fazla birimin iş birliği ile hazırlanan ve üst makama sunulan belgelerde, belgeyi hazırlayan birime ait paraf bölümünden sonra bir satır boşluk bırakılarak “Koordinasyon:” yazılır ve iş birliğine dâhil olan ilgililerin unvanları, adları ve soyadları paraf bölümündeki biçime uygun olarak düzenlenir (Örnek 19).İletişim bilgileri1. İletişim bilgileri; belgeyi gönderen idarenin adresi, posta kodu, telefon ve faks numarası, e-posta adresi, internet adresi ile bilgi alınacak kişinin adı, soyadı, unvanı ve telefon numarasını içerecek şekilde sayfa sonuna yazılır ve çizgi ile ayrılır (Örnek 20).4.Gizlilik dereceli belgeler Gizlilik dereceli belgelerin hazırlanması, kaydedilmesi, saklanması, gönderilmesi, alınması ve diğer işlemlere ilişkin olarak ilgili mevzuatta belirtilen hükümler uygulanır.Süreli yazışmalar1. Süreli resmî yazışmalarda “ACELE” veya “GÜNLÜDÜR” ibaresine yer verilir. “GÜNLÜDÜR” ibaresi taşıyan belgelere cevap verilmesi gereken süre ya da tarih metin içinde belirtilir.2. “ACELE” ibaresi taşıyan belgeye derhâl ve süratle, “GÜNLÜDÜR” ibaresi taşıyan belgeye belgede belirtilen süre içinde cevap verilir.3. Süreli belgelerde “ACELE” veya “GÜNLÜDÜR” ibaresi yazı alanının sağ üst köşesinde kırmızı renkli olarak belirtilir. Elektronik ortamda hazırlanan süreli belgelerde “ACELE” veya “GÜNLÜDÜR” ibaresine belge üstverisinde de yer verilir. Birden fazla sayfalı belgelerde “ACELE” veya “GÜNLÜDÜR” ibaresi sadece birinci sayfada belirtilir (Örnek 8). 185

Sayfa numarası1. Birden fazla sayfa tutan belgelere sayfa numarası verilir. Sayfa numarası iletişim bilgilerinin altında ve sayfanın ortasında, toplam sayfa sayısının kaçıncısı olduğunu gösterecek şekilde belirtilir (Örnek 8).Üstveri elemanları1. Güvenli elektronik imza kullanılarak hazırlanan belgeler için ilgili mevzuatta belirtilen standartlara uygun üstveri elemanları kullanılır.2. Güvenli elektronik imza kullanılarak hazırlanan elektronik belgelerin idareler arasında resmî yazışma kapsamında iletilmesi hâlinde e-Yazışma Teknik Rehberinde tanımlanan üstveri elemanları kullanılır.3. İlgili mevzuatta belirtilen üstveri elemanlarına ilave olarak üstveri elemanı kullanılabilir.5.Belgenin Çoğaltılması, Gönderilmesi, Alınması ve İade EdilmesiBelgenin çoğaltılması1. Fiziksel ortamda hazırlanan ve gizlilik derecesi taşımayan bir belgeden örnek çıkartılması hâlinde, örneğin uygun bir yerine “ASLI GİBİDİR” ibaresi konulur ve idarece yetkilendirilmiş görevli tarafından ad, soyadı, unvan ve tarih belirtilmek suretiyle imzalanır. Bu şekilde çoğaltılan belge, asıl belge gibi kabul edilir.2. Güvenli elektronik imza ile imzalanarak hazırlanmış bir belgeden çıktı alınmasına ihtiyaç duyulması hâlinde bu işlem sadece idarece yetkilendirilmiş görevli tarafından gerçekleştirilir. Çıktının uygun bir yerine “BELGENİN ASLI ELEKTRONİK İMZALIDIR” ibaresi konulur. Tarih ve sayı bilgileri EBYS aracılığı ile belge çıktısı üzerine yazdırılır.3. Belgenin bölümlerinde yer alması belirtilen unsurlara çıktı üzerinde yer verilememesi durumunda, çıktı üzerinde yer almayan unsurlara belgenin üstveri çıktısında yer verilir. Hem belge çıktısında hem de üstveri çıktısında tarih ve sayı bilgilerine yer verilerek bu çıktıların birbiriyle ilişkilendirilmesi sağlanır. Söz konusu ilişkilendirmenin sağlanması amacıyla çıktılar üzerine herhangi bir ibarenin yazılması veya konulması durumunda yapılan ekleme idarece yetkilendirilmiş görevli tarafından paraflanır. Çıktı, idarece yetkilendirilmiş görevlinin adı, soyadı ve unvanı belirtilmek suretiyle imzalanır.4. Güvenli elektronik imza ile imzalanarak hazırlanmış belgelerin elektronik ortamda kaydedilmesi, gönderilmesi ve dosyalanarak saklanması esastır. Bu belgeler, zorunlu olmadıkça ayrıca çıktısı alınarak el yazısıyla atılan imza ile imzalanmaz ve fiziksel ortamda saklanmaz. 186

Belgenin fiziksel ortamda gönderilmesi ve alınması1. Gizlilik derecesi taşımayan ve fiziksel ortamda gönderilen belgenin başlık bilgisi, ihtiyaç duyulması hâlinde gönderen idarenin adres bilgisi, belgenin tarihi ve sayısı zarfın sol üst köşesine; muhatabın adı ve ihtiyaç duyulması hâlinde adres bilgisi zarfın ortasına yazılır. Varsa süre ve kişiye özel bilgisi (ACELE, GÜNLÜDÜR, KİŞİYE ÖZEL), kişiye özel bilgisi üstte olmak üzere, zarfın sağ üst köşesinde kırmızı renkli büyük harflerle belirtilir (Örnek 21).2. Gizlilik dereceli belgelerin gerekli güvenlik tedbirleri alınarak fiziksel ortamda gönderilmesi esastır. Ancak bu belgeler gerekli güvenlik tedbirleri alınması şartıyla güvenli elektronik imza ile imzalanarak elektronik ortamda da gönderilebilir.1. İdareye fiziksel ortamda gelen belge idare tarafından teslim alınır ve alındığı tarih ile belgeye ait üstveriler kaydedilir. Gerekli görülmesi hâlinde güvenli elektronik imza ile gelen belge çıktı alınarak da işleme konulur.2. İdareler, fiziksel ortamda alınan belgeler için gelen evrak kaydında kullanacakları kaşede en az Örnek 22’de belirtilen unsurlara yer verirler. Kaşe üst yazının ilk sayfasının ön veya arka yüzüne basılır.3. Birime gelen belgelerle ilgili havale, talimat ve benzeri işlemler, üst yazının ilk sayfasının ön veya arka yüzüne kaşe basılarak belge üzerinde gösterilebilir. Bu kaşenin şekli ilgili birimler tarafından belirlenir.4. “KİŞİYE ÖZEL” ibaresi taşıyan zarf veya belgeler açılmadan ilgiliye teslim edilmek üzere alınır. “KİŞİYE ÖZEL” ibaresi taşıyan belge üzerinde yalnızca ilgili kişi tasarruf hakkına sahiptir ve ilgilinin talebi olmadan kayda alınmaz.5. Kişiler tarafından idareye yazılan dilekçelerin; “… arz ederim.” şeklinde bitirilmemesi veya “… rica ederim.” ibaresiyle ya da başka ibarelerle bitirilmesi dilekçenin işleme alınmasına engel değildir.Belgenin elektronik ortamda gönderilmesi ve alınması1. Güvenli elektronik imza ile imzalanan belge elektronik ortamda muhataplara iletilir. Güvenli elektronik imza ile imzalandıktan sonra elektronik olarak iletilemeyen belge, idarece yetkilendirilmiş görevli tarafından çıktısı alınarak ve çıktının uygun bir yerine “BELGENİN ASLI ELEKTRONİK İMZALIDIR” ibaresi konularak gönderilir.2. Güvenli elektronik imza ile imzalanan belgeler veya dokümanlar veri depolama araçlarıyla da iletilebilir. Bu durumda gönderme ve alma işlemine ilişkin kayıt tutulur.3. İdareler arasında resmî yazışma kapsamında iletilecek elektronik belgelerin oluşturulmasında e-Yazışma Teknik Rehberinde tanımlanan kurallara uyulması zorunludur. İdare, resmî yazışma kapsamında kendisine iletilen ve e-Yazışma 187

Teknik Rehberine uygun şekilde oluşturulmuş belgeleri işleme koymakla yükümlüdür.4. İdare, başka bir idareden kendisine resmî yazışma kapsamında iletilen ve e- Yazışma Teknik Rehberinde tanımlanan kurallara uygun şekilde hazırlanmamış bir belgeyi reddetme hakkına sahiptir. Bu durumda, kendisine iletilen belgeyi reddeden idare, gönderen idareye bu durumu sebepleriyle birlikte belgenin kendisine ulaştığı tarihi takip eden ikinci iş gününün sonuna kadar bildirir.5. Resmî yazışma kapsamında idare dışına gönderilen gizlilik derecesi taşımayan güvenli elektronik imza ile imzalanmış belgeler de gerekli hâllerde elektronik olarak şifrelenir. Elektronik belgelerin şifrelenmesi işlemi e-Yazışma Teknik Rehberinde tanımlandığı şekilde yapılır. Kullanılacak şifreleme sertifikaları yetkili elektronik sertifika hizmet sağlayıcılarından temin edilir.6. e-Yazışma Teknik Rehberinde tanımlanan şifreleme mekanizmasına uygun şekilde kendilerine şifreli belge iletilebilmesini isteyen idareler kendileri için elektronik şifreleme sertifikası temin eder. İdareler için oluşturulan elektronik şifreleme sertifikaları DETSİS üzerinden paylaşılır. İdareler, elektronik şifreleme sertifikasına sahip olması şartıyla diğer idarelerden resmî yazışma kapsamında kendilerine gönderilen ve e-Yazışma Teknik Rehberine uygun şekilde şifrelenmiş belgeleri kabul etmekle yükümlüdür. İdareler, karşılıklı olarak üzerinde anlaşmak koşuluyla, e-Yazışma Teknik Rehberinde tanımlanan şifreleme mekanizmasından farklı şifreleme mekanizmaları kullanabilir.7. İdare, e-Yazışma Teknik Rehberinde tanımlandığı şekilde şifrelenerek kendisine gönderilen resmî yazışma kapsamındaki bir belgenin şifresini açamazsa veya belgenin şifresini açmakla birlikte belge içeriğinin e-Yazışma Teknik Rehberinde şifreleme mekanizması için tanımlanan özellikleri taşımadığını belirlerse bu belgeyi reddeder ve durumu şifreli belgenin kendisine ulaştığı günü takip eden ikinci iş gününün sonuna kadar, kendisine iletilen şifreli belgeyi tanımlayan bilgilerle birlikte, belgeyi gönderen idareye bildirir ve hem bu bildirimi hem de kendisine iletilen şifreli belgeyi kayıt altına alır. İdarenin bildirimde bulunmaması halinde, gönderilen şifreli belge açılmış, içeriğine erişilmiş ve bu belgenin e- Yazışma Teknik Rehberine uygun şekilde oluşturulduğu kabul edilmiş sayılır.8. Güvenli elektronik imzalı belgelerin gönderilmesi ve alınması işlemlerinin ilgili mevzuatla yetki verilmiş üçüncü bir taraf aracılığıyla kayıt altına alınarak yapılması esastır. Ancak, idareler arasında güvenli elektronik imzalı belgelerin gönderilmesi ve alınması işlemleri, taraflarca yapılacak anlaşmalar çerçevesinde ve kayıt altına alınmak kaydıyla başka bir iletim mekanizmasıyla da yapılabilir.9. EBYS kurulmamış olan idarelere gönderilen güvenli elektronik imzalı belgelerin alınması işleminin ilgili mevzuatla yetki verilmiş üçüncü bir taraf aracılığıyla kayıt altına alınarak yapılması esastır. Ancak, idareler arasında güvenli elektronik imzalı belgelerin gönderilmesi ve alınması işlemleri, taraflarca yapılacak anlaşmalar çerçevesinde ve kayıt altına alınmak kaydıyla başka bir iletim mekanizmasıyla da yapılabilir.10. Bu belgeler, muhatap idare tarafından imza doğrulaması yapıldıktan sonra Yönetmelikte düzenlenen usule göre çıktısı alınarak işleme konulur. 188

Belgenin iade edilmesi1. İdareye muhatabı olmadığı hâlde fiziksel ortamda gelen bir belge, asıl muhatabı anlaşılamıyorsa gönderene iade edilir. Ancak, asıl muhatabın açıkça belli olması durumunda, gerektiğinde belgenin bir sureti alınarak, aslı muhatabına gönderilir ve belgeyi gönderene de bilgi verilir.2. İdareye muhatabı olmadığı hâlde güvenli elektronik imza ile imzalanarak elektronik ortamda bir belge gelmesi durumunda, belgenin muhatabı olunmadığı bilgisi ve söz konusu belgeye ilişkin tanımlayıcı bilgiler gönderene elektronik ortamda iletilir. Bu durumda belgenin bir kopyası elektronik ortamda muhafaza edilir.Görüş, bilgi ve belge taleplerinde süre1. İdare içi ve idare dışı görüş, bilgi ve belge talep yazıları günlü yazılır. İdareler, ilgili mevzuattaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, süre belirtilmeyen belge taleplerini talebin kendilerine ulaşmasından itibaren en geç beş iş günü; süre belirtilmeyen bilgi ve görüş taleplerini ise talebin kendilerine ulaşmasından itibaren en geç onbeş iş günü içinde yerine getirir. Talebin ulaştığı tarih, fiziki ortamda gelen talepler için ilgili yazının idarenin genel evrak kayıtlarına girdiği zamanı; elektronik ortamda gelen talepler için ise talep yazısının EBYS’ye giriş kaydının yapıldığı zamanı ifade eder.2. İdareler, bilgi ve görüş isteyen idareye süresi içinde ve gerekçesini bildirmek kaydıyla onbeş iş gününü geçmemek üzere ek süre kullanabilir.Tekit yazısı1. Belgeye süresi içinde cevap verilmemesi durumunda muhataba tekit yazısı yazılabilir (Örnek 23).Uygun yazılmayan belgeler2. Yönetmeliğe uygun olarak yazılmayan belgelere verilecek cevabi yazılarda, Yönetmeliğin ilgili maddeleri belirtilmek suretiyle muhatap uyarılabilir. Söz konusu durumun devam etmesi hâlinde, süreli belgeler hariç müteakip belgeler gerekçesi belirtilerek iade edilebilir. 16.BÖLÜM 189

TOPLANTI VE ZAMAN YÖNETİMİ Mevlüt Özdemir19 1.Toplantı nedir? Bir sorguyu cevaplandırmak, bir sorunu ortaya çıkarmak, çözmek vb amaçlarla birkişinin etrafında birden fazla kişinin bir araya gelerek gerçekleştirdiği faaliyetler. 2.Toplantı kültürü olan kurumların özellikleri:  Düzenli olarak toplantı yapılır.  Gündemsiz toplantı düzenlenmez,  Toplantıya ilgili kişiler katılır  Cep telefonları kapatılır.  Katılımcılar hazırlıklı gelir.  Çalışanlar fikrini özgürce ifade eder. 3.Toplantıya ne zaman ihtiyaç yoktur?  Çalışanlar toplantı yapmak istemiyorsa,  Tartışmaya değer bir konu yok ise,  Veriler yetersiz ise,  Sonuçlardan bir şey çıkmayacaksa,  Konu telefonla ya da notla halledilecek ise toplantıya gerek yoktur. 4.Toplantının amaçları nelerdir?  Bilgi vermek  Sorun çözmek  Motive olmak  Karar vermek  Öğrenmek 5.Verimsiz toplantının nedenleri nelerdir?  Zamanlamaya dikkat etmeme,  Süreyi ayarlayamama,  Fiziki hazırlıkları dikkate almama,  Duyuru yapmama,  Günden hazırlamama 6.Toplantı seçimi hususları nelerdir?  Mevcut salonun durumu,  Ses geçirmezlik,  Salonun yeri  Ton ve yanı uygunluğu,19 Eğitim Uzm., Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 190

 Dinamik ortam,  Toplantı yeri 7.Toplantı türleri nelerdir?  Örgüt içi  Kurumlar arası  İşlevlerine göre  Görüntülü  Diğer toplantılar 8.Toplantı Yönetimi 8.1.Toplantı Nedir? Birden çok kişinin, bir sorun, bir olay veya olgu üzerinde görüşme yapmak amacıyla biraraya gelmelerine denir. Toplantılar personeli yönetim etrafında birleştirir ve bütünleştirir.Toplantı, yönetimin eşgüdüm (haberleşme, koordinasyon) kaynağıdır. Yönetimde hem sağlıklıbilgi alış verişi hem de sorunların tartışılması ve rasyonel kararların alınması ancak toplantıyönetimiyle sağlanır. Toplantılar personeli yönetim etrafında birleştirir ve bütünleştirir. Hertoplantı yöneticiliğin ve liderliğin tezahür ettiği küçük bir yönetim merkezidir. 8.2. Toplantının İşlevleri  Enformasyon veya haber verme-öğrenme aracıdır.  Bilgi alış verişi ya da sorunları saptama  Karar alma ve Sorun çözme  Katılmalı yönetim gerçekleştirme 8.3. Toplantı Türleri 8.3.1. Bilgi verici Toplantılar(Konferans tipi toplantı)  Sorun Çözücü Toplantılar  Sorun tanımlama toplantısı  Kurul (karar) toplantısı  Koordinasyon toplantıları (Aynı Düzeyde yöneticiler katılır)  Komisyon toplantıları (uzman toplantıları) 8.3.2. Müzakere toplantısı Emir toplantısı Danışma toplantısı  Eğitici toplantılar  Yönlendirici toplantılar  Mesleki toplantılar 8.3.4. Bilgi verici Toplantılar 191

Bilgi verici toplantının amacı personeli sürekli eğitmek lider veya çalışanları süreklibilgilendirmektir. Bu tür toplantılarda sorun çözmeye girişilmemeli, katılımcı sayısı dasınırlandırılmamalıdır. 8.3.5.Sorun Çözücü toplantılar Bu tür toplantılar; Şirkette görülen sorunların çözümü için ortak noktaları ve çözümyollarını ortaya koymak amacıyla yapılır. Bu toplantılar şirketin ilgili ve bilgili elemanlarıncayapılır. Uzun telefon görüşmelerini nasıl azaltabiliriz? Kırtasiye giderlerini nasıl azaltabiliriz?Personelin işe geç gelmesini nasıl önleyebiliriz? Motivasyonu nasıl sağlayabiliriz? Gibi 8.3.6. Sorun Tanımlama Toplantısı Amacı kurumda dile getirilen veya getirilemeyen sorunları tespit etmektir. Her sorun üstyönetime ulaşmayabilir bu sebeple yönetim sorunların getirilmesini beklemek yerine sorunlaragitmelidir. Çeşitli teknikler (Listeleme Yöntemi vb.) kullanılarak toplantıya katılanlarınkurumda yaşanan sorunları tespit etmesi şeklinde uygulanır. 8.3.7. Sorun çözme toplantılarında herkesin görüşü önemlidir Sorun çözme toplantılarında herkesin görüşü önemlidir. Hiçbir görüş yargılanmaz,ayıplanmaz ve kınanmaz. Çözüm önerileri listelenir. Öneriler tek tek ele alınarakdeğerlendirilir. Bir konsensüs sağlanmaya çalışılır. Bu tür toplantılarda herkesin bir sorunolduğunu kabul etmesi, bir çözüm bulunması gerektiğini düşünmesi ve çözümün birliktealınacak kararlarla sağlanabileceğine inanması gerekir. 8.3.8. Değerlendirme ve Karar Verme Toplantısı (Kurul toplantısı) Saptanan sorunların ve bu sorunlara karşı üretilen çözümlerin değerlendirildiğitoplantılardır. Tüzel - özel kişiliğe sahip kuruluşlarda yönetim veya yürütme kurullarınınüyelerinden oluşur. Şirketle ilgili idari-mali - hukuki ve teknik konulara ilişkin karar almakamacıyla yapılır. 8.3.9. Koordinasyon toplantıları Aynı Düzeyde yöneticiler katılır. Toplantıya sunulan bilgiler değerlendirilir. Uyum veişbirliği hedeflenir. 8.3.10.Komisyon toplantıları (uzman per.) Aynı Düzeyde bilgi ve beceriye sahip uzmanlar arasında yapılır. Bir konuyu incelemekve karara bağlanmasını kolaylaştırmak amacıyla yapılır. 8.3.11. Eğitici toplantılar Katılanlara bir yönetim veya uygulamanın benimsetilmesi amacıyla yapılır. 8.3.12. Müzakere toplantısı İki ya da daha fazla grup arasında yapılır. Tarafların karşılıklı görüşme ve tartışmayoluyla ortak bir noktaya varmaları amaçlanır 8.3.13. Yönlendirici Toplantılar Yöneticiler bu toplantılarda astlarını belli konularda harekete geçirmeyi hedeflerler.8.3.14. Mesleki Toplantılar 192

Aynı uzmanlık dalında çalışanların bir konuda karar almaları ya da tartışmalarıgerektiğinde başvurulur. 8.3.15. “Ne Zaman” Toplantıya İhtiyaç Vardır? Pek çok kişiye aynı anda bilgi aktarmanız gerekiyorsa, Bir karar almanız gerekiyorsa, Aynı konuyla ilgili farklı görüşlere ihtiyaç varsa, Koordinasyona ihtiyaç varsa, Sinerjiye gereksiniminiz varsa, Çalışanlar toplantı yapmak istiyorsa Toplantıya ihtiyacınız var demektir. 8.3.16. “Ne Zaman” Toplantıya İhtiyaç yoktur? Tartışmaya gerek bir konu yoksa Tartışmanın sonuç vermeyeceği düşünülüyorsa, Kimne söylerse söylesin sonuçta liderin dediği kabul edilecekse, Başkalarını işe katmak konuyubulandıracaksa toplantı gereksizdir. 9. Katılımcılar 9.1. Katılımcı Sayısı Toplantılara daha az sayıda insanın katılması tercih edilir. Büyük gruplarla yapılantoplantılarda gündem dağılabilir. Tartışmalar çok zaman alabilir. Kimler Katılmalı? Toplantıyıyapan lider kendi ekibinin tamamını toplantıya çağırabilir. Hatta destek personelindetoplantılara katılması önerilir. 9.2.Toplantının türüne göre katılımcılar da değişebilir Sorun çözme Toplantılarına Çözüme ulaşmak için kimlere ihtiyaç duyuluyorsaçağırılmalıdır. Ayrıca sorunun yaşandığı bölümün çalışanları da bu tür toplantılarda hazırbulunmalıdır. Bilgi Toplantıları için; Kimin bilgilendirilmeye ihtiyacı var? Veya kimden bilgiedinebilirim? Sorularına verilecek cevap katılımcıları belirler. 9.3.Toplantıya Katılanların Görevleri 9.3.1. Katılımcıların toplantı öncesi görevleri; Bir önceki toplantının tutanaklarını okuyun size verilen görevleri ne kadarını yaptığınızıbelirleyin. Misafir ve telefon görüşmeleri nedeniyle toplantıdan çağrılmamak için önlemleralın. Toplantıya zamanında katılabilmek için işlerinizi düzenleyin. Gündemekoyacağınız/koyduracağınız maddeleri unutmayın. Gündem maddenizle ilgili bilgi ve materyalleri hazırlayıp üyelere verin. Gündem belirlenmiş ise gündeme ilişkin hazırlıklarınızı gözden geçirin. Toplantıya katılamayacaksanız sizin yerinize katılabilecek varsa bu kişiyi belirleyin vetoplantıyı düzenleyen birime bildirin. Yerinize katılabilecek kimse yoksa bu durumu da bildirin. 9.3.2. Katılımcıların Toplantı Sırasında Görevleri Söz almadan ve söz verilmeden konuşmayın. Karşılıklı konuşmayın, toplantı başkanınahitaben konuşun. Az ve öz konuşun. Sık sık söz almayın. Konudan konuya geçmeyin.Tartışmalara katılın, seyirci kalmayın. Görüşlerinizi veya itirazlarınızı gerekçeleriyle birliktesöyleyin. Nutuk çekmeyin, doğal konuşun. Konuşulanları iyi dinleyin, not alın. Kabul 193

edilmeyecek teklifler sunmayın. Başka biri kabul edemeyeceğiniz bir fikir ileri sürerseaçıklamasını isteyin. Ses tonunuza dikkat edin. 9.4. Toplantı Liderinin Görevleri Liderler toplantının iklimini ayarlayabilen kişilerdir. Liderin görünen açık görevi sınırlızaman içerisinde gündemde yer alan maddelerin görüşülmesini sağlamaktır. Bunun dışındaliderlerin toplantıya ilişkin temel görevlerini üç başlık altında toplayabiliriz: 1- Önceden Planlama Toplantıda kimler bulunmalı? Toplantı ne kadar sürmeli? Toplantıda hangi konular görüşülmeli? Toplantı sırasındagerekli olacak materyallerin ve araçların neler olacağını düşünmeli? 2- Toplantıyı Yönlendirme Yöneticinin toplantı sürecinde yapması gerekenler; Toplantının belirlenen gündemçerçevesinde sürdürülebilmesi, Konuşmacıların rahatlıkla görüş, düşünce ve eleştirilerini dilegetirmelerine fırsat vermesi, Toplantı boyunca nazik, demokratik ve dürüst bir tavır sergilemesişeklinde sıralanabilir. 3- Takip Toplantı başarılı mı? Toplantı sürecinde ve toplantı sonrasında verilen görevler yerine getirildi mi? Toplantıile ulaşmak istediğimiz hedefleri yakalayabildik mi vb.? sorulara verilecek cevaplar toplantınıntakibi kapsamındadır. 9.5. Toplantılarda Katılımcı Tipleri 9.5.1.Toplantıyı Engelleyen Tipler 1- Saldırgan: Başkalarına saldırgan bir tavırla karşı çıkar. Kırıcı söz ve davranışlardabulunur. Herkesi küçük görür ve eleştirir. Kimseyi beğenmez. 2- Engelleyici: Her şeye itiraz eder. Başkalarının görüşlerini reddeder. 3- Çekimser:Tartışmalara katılmaz. Kendi kendine not alır veya hayale dalar. 4- İhtiraslı: Mevki ve statüsü nedeniyle hep böbürlenerek konuşur. 5- Uçarı: Konuyu Sürekli Değiştirir. 6- Aceleci: Toplantının bir an önce bitmesini ister. Acil ve önemli işlerinin olduğunubelirterek toplantıdan erken ayrılır 7- Tuzakçı: Soruları ve eleştirileriyle diğer katılımcıları tuzağa düşürmeye, hatalarını,eksik ve yanlışlarını ortaya çıkarmaya çalışır. 8- Yakınmacı; Her şeyden ve herkesten şikâyet eder. 9- Savunucu:Kendisini, kendi birimini sürekli savunur. Hiçbir fikri ve öneriyi kabul etmez. 10- Despot:Sık sık söz alır. Baskıcı konuşur. 11- Oyuncu: Fıkralar anlatır, espriler yapar, grubu eğlendirir ve yerli yerindeoynamazsa zaman kaybettirir. 12- Uykucu: Toplantılarda uyuklar. 9.5.2. Toplantıyı Destekleyen Tipler 1- Girişimci: Tartışmalar için yeni fikirler öne sürer, sorunlara olumlu yaklaşır. 2- Önerici: Konuyla ilgili görüş, düşünce ve önerilerini dile getirir. 3- Destekleyici: Diğer katılımcıların olumlu fikir ve önerilerini destekler. 4- Deneyimli: Kendi deneyimlerinden söz eder, örnekler verir, konuyu ve kişiyidestekler 5-Özetleyici: En son söz alarak, toplantıda yapılan tartışmaları ve konuşmaları gözdengeçirir ve konuyu toparlar. 194

9.5.3. Toplantıyı Kaynaştıran Tipler 1-Rahatlatıcı:Olumsuz duyguları gidermek için, gerekli alanlarda toplantıya ara verilmesini ister. Gerilimi azaltmak için espri ve şakalar yapar. 2-Uzlaşmacı: Karara varılması için gerekli yerlerde makul tavizler verir. 3- Moral Verici: Başkalarını över ve destekler. Dostça davranır ve cesaret verir 4- Arabulucu:Tartışmalarda birbirlerine ters düşen karşıt fikirli kişilerin arasına girerekarabulucu fikir ve önerilerde bulunur. Karşıt görüşleri kaynaştırır. 10. Zaman Yönetimi Hayatımızın büyük bir bölümü yapmak zorunda olduğumuz işlere ayırırız. Bu nedenlekendimize, ailemize ve dostlarımıza yeterli zaman kalmaz. Etkinliklerimiz arttıkça, yapacakişlerimizin sayısı daha da artar ancak buna paralel olarak zamanımızda azalır. Aslındazamanımızı nasıl tükettiğimizi ve hayatımızı nasıl organize ettiğimizi düşünmek zorundayız.Haftanın bir günü, günde on saat çalışıp da verimli ve zinde kalmak mümkün değildir. Ancaksınırlı bir zamanda iyi ve verimli işler yapabiliriz. Önemli olan çok çalışmak değil sınırlızamanı etkili kullanmaktır. ‘Zamanımı daha iyi kullanmak istiyorum ama bunun için bilezaman bulamıyorum.’ bu gibi örnekleri her gün yaşarız. Bu şikâyetler işlerimizin fazla olmasından mı? Yoksa zamanı iyi kullanmamak bundaetkili değil mi? Zamanı etkili kullanmanın bir yolu vardır ve bu formülün adı zamanyönetimidir. Herkesin zamanı eşittir. Önemli olan bu zamanın ne kadarının kullanıldığıdır. Buaçıdan zaman yönetimi belli bir süreyi en verimli şekilde kontrol etmeyi öngörür. Buradabireyin önceliklerini ve hedeflerini belirlemek gerekir. Hedefleri ve öncelikleri ortayakoymamak yerini önemsiz konulara kaptırır. Zamanımızı daha etkin biçimde yönetmek vekontrolünü elimizde tutmak zorundayız. Zamanımızı iyi değerlendiremediğimiz için bir moralbozukluğu ve verimsiz yaşarız. İşimizi tamamlayamayız, erteleriz veya daha çok çalışırız. Geçsaatlere kadar çalışmak bir stres oluşturur. Sonuçta kalitesi düşük işler ortaya çıkar. Bahsedilenler ışığında daha iyi bir zaman yönetiminin iki yönü vardır. Bunlar yapmakistediklerimiz ve yapmaktan kaçındıklarımızla ilgilidir. Yapmak istediklerimize örnek olarak,zaman arasında bir denge oluşturmak, zaman yönetimi konusunda kendimizi daha rahat vegüvenli hissetmek olabilir. Yapmaktan kaçınmayı arzu edeceklerimiz arasında ise, zamanı israfetmek, önemli işleri yapmayı unutmak, belirlenen sürede işleri bitirmemek, toplantılara geçgelmek, stres yaşamak yer alabilir. İyi bir zaman yönetimi planlaması ile olumsuz etkenlerden kurtulmak mümkündür. Birgün 30 saat olsaydı, acaba 24 saatlik sürede yaşadığımız sıkıntıyı, 30 saatlik sürede deyaşamayacak mıydık? Derinlemesine bir inceleme yaptığımızda asıl sorunun zamanyetmezliğinden daha derin olduğunu, bu sorunun öncelikler sorunu olduğunu görürüz. Bukonuda itirafta bulunup ‘Yapılaması gerekenleri yapmadık, gereksiz işlerle uğraştık.’ deriz. Buanlamda aciliyet eziyetinin köleleri durumuna düşeriz. Zamanı yerinde ve uygun kullanmasını bilen insanlar önceliklerini bilir ve bunugerçekleştirmek için gerekli planlamayı başarı ile uygularlar. En iyi zaman yöneticileri, zamankonusunda farklı yaklaşım biçimleri geliştirenlerdir. Onlar en etkili şekilde planlayıp, kontroledip kullanabilecekleri ve her türlü baskıdan uzak kaldıkları zaman dilimlerini ortayakoyabilirler. Böylece zamanların daha iyi yönetmeye başladıklarında, hayatlarının diğerkesitlerinde de önemli değişiklikler olduğunu göstereceklerdir. 195

Az öncede belirtildiği gibi, herkes aynı miktarda zamana sahiptir. Bazıları aynı zamansüresi içinde başkalarından daha fazla iş yapar. Kendi kendini yönetim bize ayrılan zaman içindekendimizi en iyi şekilde yönetmemizi ifade eder. Şartların eşitliği durumunda bireylerinbaşarısızlığı ile başarısı arasındaki ayrım çizgisi kişinin yaratıcılığından ve sahip olduğu zamanıetkili kullanmasından geçer. Başarılı zaman yöneticileri zamanın büyük bir kısmını kendilerinianaliz etmek, değerlerini belirlemek, güçlerini ve yeteneklerinin sınırını öğrenmeye çalışmakamacıyla kullanırlar, davranışlarının firma davranışlarıyla nasıl bütünleşeceğini anlamak içinmisyon bildirimlerini, değer bağlantılarını, ortak noktaları ve kesişme yerlerini bulmaya gayretederler. Zaman yöneticileri stratejik düşünürlerdir. İleriyi görme yeteneğine sahiptirler. WilliamShakespeare bir eserinde şöyle diyor: ‘Herkes hayatında gelgitlerle karşılaşır; su gelirken bundanservet edinenlerde çıkar. Başarılı zaman yöneticileri fırsatları her zaman suyun ilerlemesisırasında gayret sarf ederek görecek olanlardır. Pek çok insan ise fırsat yaratacak yerde onunkendisine gelmesini bekler. Zaman yönetimi konusunda doğru olmayan bazı yaklaşımlar vardır.Bunları kısaca özetleyecek olursak: 1. Eğer yeterliyseniz, etkili de olmalısınız. Bu düşünce doğru değildir. Yeterli olmak bir işin çabuk ve doğru yapılması anlamına gelir. Ancak aynı zamanda etkili olmak gerekir. Önceliklerinizin ne olduğunu bilerek, bunları doğru zamanda ve gerektirdiği şekilde gerçekleştirmenizdir. 2. Bir işin doğru yapılmasını istiyorsanız, kendiniz yapın. Bu görüş doğru değildir. Görev dağılımı yapmayarak her işi yapmaya kalkışırsanız öncelikli olmayan işlere odaklanıp asıl işe gerekli zamanı ayıramazsınız. 3. Bir işi yapmak için tek doğru yol vardır. Bu konuda kafa yorarak bu işin amacının ne olduğu, istenen sonuçlar, ne zaman yapılması gerektiği üzerinde düşünüp bir işin daha etkili ve yeterli bir zamanda nasıl yapılacağının yolları belirlenmelidir. 4. Çok çalışmadıkça iyi sonuç alamazsınız. Bir işin sonuçları, o işin yapılmasına çok zaman ayırmakla değil, kalitesiyle ilgilidir. 5. Sürekli meşgul olmadıkça, üretici olamazsınız. İnsanlar yaptıkları işler dışında düşünmek, okumak ve planlar yapmak gibi uzun vadede işe yansıyacak faydalı etkinliklere de zaman ayırmalıdır. 6. Zaman Yönetimi konusunda dikkatli olmanın hiç risk doğmaması ve hayatın eğlenceli geçeceği anlamına gelmesi. Bunun mümkün olmayacağı açıktır. Gerçi etkili zaman yönetiminin zamanımızı kontrol etmemiz açısından yararları vardır. Ancak bu durum hayatımızın otomatiğe bağlanması anlamına gelmez. 7. Zor görünen işlerin daha sonraya ertelenmesi. İnsanların zamanının çalan faktörler her zaman kendi kontrolü dışında gerçekleşenler değildir. Kişiler önceliği olmamasına rağmen kolay işleri tercih ederek, zor işleri erteleme anlayışına girerek de zaman kaybına yol açabilirler. 196

10.1. Zaman Yönetiminin Temelleri ve Bir Kaynak Olarak Zaman Zaman eşsiz bir kaynak ve herkes için aynı miktarda eşit bir dağılım gösterir. Zamanıdurduramaz, devredemez ve depolayamazsınız. Zaman yönetiminde de çeşitli analiz veplanlamadan yararlanırız. Zaman yönetimi ilkelerini anlamak ve uygulamak için, zamanın nasılkullanılacağını bilmek yanında, zamanı kullanırken karşılaşılan problemleri ve bunlarınnedenlerini de bilmek gerekir. Böylece etkinliğinizi ve başarınızı geliştirmeyi deöğrenebilirsiniz. Zaman yönetimi kişisel bir süreçtir. Çalışma tarzınız ve koşullarınıza uygun olmakdurumundadır. Alışkanlıklarınızı değiştirmek bir kararlılık gerektirir. Alışkanlık günlükişlerimize yardım eder. Zaman yönetimi konusunda kötü alışkanlıklar değişim gerektirir.Zaman, yönetimin en önemli kaynaklarından biridir. Ancak en kötü kullanılan ve harcanankaynaktır. Zamanı üreterek tüketiniz sözüne pek önem vermeyiz. Daha öncede söylendiği gibizamanı depolayamayız, durduramayız. O nedenle önemli olan zamanın etkin ve verimlibiçimde kullanılmasıdır. Geçen zamanı geri getirmek mümkün olmadığına göre yönetim açısından önemli sorunzamanı planlamak ve iyi kullanmaktır. Zaman iyi kullanılmıyor ve doğru yönetilmiyorsayönetim başarısından da bahsetmek mümkün değildir. Başarısız yöneticiler zamanlarını kişiselkaynaklı ve çevrenin neden olduğu zaman kaybettiriciler nedeniyle boşa geçirmektedirler. Aslında zamanı planlayamayan ve doğru kullanamayan kişi düşünmeye ve dinlenmeyede zaman bulamayacaktır. Bu durum o kişide çeşitli stres kaynağı olacaktır. Çok çalışmakverimli olmak değildir. Çok çalışma ile olumlu sonuçlar arasında doğrudan ilişki yoktur.Önemli olan yöneticinin zaman içinde kendini en iyi biçimde yönetebilmesidir. Verimli ve etkili olmak; yapılması gereken işin en kısa zamanda ve en az çabayla nasılyapılacağını öğrenmektir. Böylece daha fazla değil, daha zekice çalışmış olursunuz. Bir kaynak olarakzaman kazanma konusunda en başarılı yöntemler üç temel esasa dayanır: 1. Gereksiz yere zaman tüketen, yararsız alışkanlıklarınızdan kurtulun. 2. Yapacağınız işi güç yollardan yapmayın, basit yöntemler işi kolaylaştıracak ve hızlandırır. 3. İki ya da üç işi bir arada yapabilmeyi öğrenin. 10.2. Zamanı Kontrol Etmek ve İyi Kullanmak Elinizdeki mevcut zamanı kontrol etmek son derece önemlidir. İnsanların günlükprogramı boyunca tam kontrol sağlamaları güçtür. Okul saatleri ve iş saatleri gibi bazı zamanlardüzene sokulmuştur. Zaman bu faaliyetler için kullanılır. Ancak belli zaman içinde bile yerinegetirilen bu görev ve faaliyetlerin öncelik sırası vardır. Bir çalışanın çalışma programı işletmehedeflerine yönelik olarak düzenlenir. Okulda zamanımızı derslere girerek, ders çalışarak veöğrenerek geçiririz. Bu açıdan zamanımız çoğunlukla belirli görev veya ödevler tarafındankontrol edilir. Ancak, her belirlenmiş zaman periyodu içinde farklı özgürlük dereceleri vardır.Zamanımızı daha iyi kontrol etmede atacağımız ilk adım şu anda onu nasıl kullandığımızıanaliz etmekle başlar. Bu konuda güvenilir ve özel bilgilerin elde edilmesi için günlük zamandefteri tutulmalıdır. Zamanı daha etkili kullanmanın üç yolu vardır: 1. Düşük öncelikli işleri veya faaliyetleri bırakmak. 2. Yapılan işte daha etkili olmak. 197

3. Bazı işleri devredecek bir insan bulmak. Aslında zamanı amaca uygun ve iyi kullanmak zayıflamaya benzer. Birçok insan bununsırrını öğrenme konusunda çeşitli gayretler göstermektedir. Bizim irademiz dışındaki zamanıgeri döndürmemiz mümkün değildir. Yapabileceğimiz tek şey en iyi şekilde değerlendirmektir.Bunun yolu da hedeflerimizi ve önceliklerimizi belirleyip, zamanımızı en iyi şekildeplanlamaktır. Zamanı iyi planlamak hızla ilgili bir şey değil, etkili olmakla ilgilidir. Buradaüzerinde düşünülmesi gereken nokta bizi daha etkili olmaktan alıkoyan engellerin nelerolduğunu ortaya koymaktır. 10.3. İşe, Zaman ve Hareket Çalışması İle Başlamak Bazı insanlar yalnız kariyerlerini geliştirmekle kalmazlar, aynı zamanda iş dışıfaaliyetlere de zaman ayırabilirler. Bunun cevabı yapılması gereken işin en kısa zaman da ve enaz çabayla nasıl yapılacağının öğrenilmesinden geçmektedir. Böylece daha fazla değil, dahaakıllıca çalışılmış olunur. Zamanın, kullanılmadan önce ve harcandıktan sonra hiçbir değeriyoktur. O nedenle eldeki zamanın kullanılması ve zaman kazanma konusunda ‘Yönetimde BirKaynak Olarak Zaman’ bahsi açıklanırken de belirtildiği gibi zaman kazanmanız iş alanındagereksiz hareketleri ortadan kaldırmakla mümkündür. Aynı şekilde çok sayıda kişisel işlerindezaman artırarak bunu başarmaktadır. Bilimsel yönetimin kurucusu Dr. Frederick W. Taylorşöyle diyor: Çoğumuz normal olarak yapabildiğiniz işlerin üç ya da dört kayını çalışmasaatlerini uzatmadan ya da iş günü bitiyor diye telaşa kapılmadan da yapabiliriz. Bir işçi için yapılması gereken işin yerine getirilmesinde nasıl ki işle ilgili gereksizhareket ve boşa giden zamanı ortadan kaldırabiliyorsak, yaptığımız işle ilgili olarak en yüksekverimliliğe ulaşsak bile, işi daha da geliştirebilmemiz mümkündür. Yapmak istediğimiz şeyleridaha az çabayla, daha kolay yapmaya ihtiyacımız varsa, gereksiz olanları aradan çıkarabilmekiçin yapabilecek bazı şeylerin olması gerekir. Akla gelen ilk pratik yol zamanımızın büyük birkısmını tüketen birçok hareketi azaltmamız ve araya giren fazlalıkları ortadan kaldırmaktır.Ayrıca günlük çalışma süresinin tamamını dikkate almalıyız. Yaptığımız işi daha basit, hızlı veiyi bir şekilde yaparak zaman arttırma yoluna giderken yaptığımız her şeyi sorgulayıpdeğerlendirmeliyiz. 10.4. Zaman Tuzakları Yöneticilik yapan bir insan plansız, düzensiz çalıştıkça, kıt olan zamanı daha ekonomikkullanmak amacıyla çaba harcamadıkça zaman tuzaklarına düşmesi kaçınılmazdır. Yöneticininkendi kişilik ve yanlış yaşam alışkanlıklarından kaynaklanan zaman tuzakları onunperformansını olumsuz şekilde etkiler. 10.5. Kişiden Kaynaklanan Zaman Tuzakları Öz Disiplin Yokluğu: Örgütteki temel işlevlerinden biri faaliyetleri ve fiziksel kaynakları örgütleme olanyönetici, bunları etkili bir biçimde yerine getirebilmek için, önce kendini ve kendi faaliyetleriniörgütleyebilir. Öz disipline sahip olmayan yönetici, astlarına sadece birkaç dakika ayırarakzamandan tasarruf edeceğini düşünür. Oysa insanlara birkaç dakika harcamak üretkenlikdeğildir. Gerçekten bir yarar sağlamak isteniyorsa, asgari genişlikte bir zaman ayrılmalıdır.İnsanların yaptığı işten de anlaması gerekir. Bunun için hepsi zaman alıcı şeyler olan, gerekenölçüde bilgiye, tartışmaya ve yönergeye ihtiyacı vardır. Kendi kendini yetiştiremeyen, konularhakkında yeterli bilgiye sahip olmayan yöneticiler etkin ve verimli olamazlar. Yöneticinin 198

görevini kâbusa çeviren kesintilerdir. Yani ardı arkası kesilmeyen telefonlar, ani toplantılar veprogramı bozmak için kasten yaratılmış gibi görünen personel sorunları. Hedeflerin Belirsizliği: Sonunu düşünerek ve varacağınız yeri iyice belirleyerek işe başlamak gerekir. Şu andabulunduğunuz yeri ve attığınız adımların her zaman doğru olduğu yönde olduğunuzu anlamanıziçin nereye gittiğinizi bilmektir. Etkili bir hedefin odak noktası, etkinlik değil, önceliklisonuçlardır. Nerede olmak istediğinizi tanımlar ve süreç içinde bulunduğunuz yeritanımlamanıza yardım eder. Oraya nasıl ulaşacağınız konusunda size önemli bilgiler verir,ulaştığınız anda da bunu size bildirir. Çabalarınızla enerjinizi birleştirir. Bütün yaptıklarınızaamaç ve anlam kazandırır. Sonuçta da günlük etkinliklere dönüşür ve siz de böylece proaktifolursunuz. Yaşamınızı denetlersiniz. Roller ve hedefler kişisel misyonunuzu yapılandırıpdüzenli bir biçimde yönlendirir. Yalnızca yaşamınızın çeşitli alanlarında ve ilerlemek için heralanda ulaşmayı gerekli gördüğünüz iki ya da üç önemli sonucu tanımlamak bile yaşantınızaayrıntılı bir bakış açısı ve yön duygusu verir. Etki alanlarını odak merkezli kullanamayan ve geleceği görmekten uzak perspektifaçılarına sahip yöneticiler, bireysel hedeflerinin gerçekleştiremezler. Eğer hedefler ölçülebilir,anlaşılabilir ve gerçekleşebilir nitelikte değilse bireyin hedeflerini oluşturmak için göstereceğiçabalar bir anlam ifade etmez. Kişisel misyonunu belirlemeyen ve odak merkezindeyoğunlaşamayan yöneticiler, boşlukta dolaşan amaçsız kişilerdir. Hedefler bize kendimizsevdirir, davranışlarımızı ölçmek için bir ölçüt oluşturur, hedefler belirleyip bunlar içinçalışmak ise şansınızı deneyip biraz enerji harcamak anlamına gelir. Eğer bu hedefler işinizi veyaşamınızı anlamlı kılarsa, sizi motive edip enerjinize enerji katacaktır. Bir işi başarmaya gidenyol, genelde pek rahat değildir ve ilk adım hedef belirlemek olmalıdır. Erteleme ve Oyalanma: Erteleme genelde kendi kendimizi aldatmanın bir sonucudur. Ancak yapılaması gerekenve büyük öncelik taşıyan işleri ertelemek, normalde alacakları zamanı ikiye üçe katlayabilir.Sahip olunan zamanın yapılması gerekenlere yetmeyeceğinin düşünülmesi motivasyonu yokeder. Yöneticiler yapmaları gereken bazı işleri ertelerler. Çünkü bu işleri yapabilecek yeteneğesahip olmadıklarından korkarlar. Eğer erteleme bir alışkanlık haline gelirse, kişiler ofislerindegereğinden fazla zaman harcamak zorunda kalırlar ve verimli olarak oldukları zamanıkullanamazlar. Erteleme alışkanlığının altında yatan alt sebepler arasında; tembellik, kayıtsızlık,unutkanlık, çok yoğun çalışma özetlenebilir. Ama asıl sebep başarısızlığa uğrama ve etkinliğikaybetme korkusudur. Ertelediğimiz işlerin çoğu, sevimsiz işler kategorisindedeğerlendirdiğimiz işlerdir. Ertelemenin ana sebeplerinden biri alışkanlıklardır. Herkesdeğişimin zorluklarını kabullenmek yerine belirli kalıplara bağlayıp, bunları devam ettirmeeğilimindedir. Genellikle belirli işler ertelenir; çünkü bunlar zordur, sevimsizdir ya da kişininkararsız hissetmesine sebep olur. Kolay ve zevkli işler pek ertelenmez. Zaman kaybetmekistemeyen bir yönetici bir an önce işe başlamalı ve işleri erteleme alışkanlığındanvazgeçmelidir. Dağınık Masa: Zaman tuzaklarını en önemlilerinden biri olan dağınık masa hastalığı, gelen her türlüyazılı evrakı, masanın üzerine depolama isteğinden kaynaklanır. Masanın düzeni performansıyakından etkiler. Bilgi taramaları daha çabuk ve zihinsel olarak daha az yorucu olur.Düzensizlik, boşa geçen zamanların en büyük sulusudur. Düzensizliğin en büyük göstergesi 199

kişinin çalışma mekânıdır. Eğer yerleri değişmiş ya da yere konulmuş şeyleri ararken zamanharcanıyorsa veya karışıklığa bağlı olarak vakit harcanıyorsa, bunlar da bir iş bitmeden kişininaynı işi birkaç defa başlamasını ve durmasını gerektiriyorsa, kişi o zaman çalışma mekânınıdeğerlendirmek zorundadır. Kişinin masasının üstü bir şeyleri sakladığı yer değil, çalışmalarınıgerçekleştirdiği bir yerdir. Bu sebepten dolayı yöneticiler, masalarında sadece gerekli olanevrakları bulundurmalıdır. Masanın üzerinde bulunan gereksiz kâğıt ve doküman yığınıyöneticiler üzerinde baskı yapar, gerginliği artırır. Yöneticilerin en önemli alışkanlıklarındanbirisi, masalarını gereksiz evrak yığınlarından bir an önce temizlemek ve gerekli evrakları da enazından düzenli bir şekilde bırakmaktır. İyi bir yönetici, kâğıt destelerinin masanın üzerindeyığılmasına izin vermez ve önüne gelen kâğıtları ya başkasına iletir ya dosyalar ya da çöpe atar. Hayır Diyememek: Zamanı etkili kullanmak isteyen bir yönetici hayır demeyi bilmelidir. Ama yöneticiler bu sözüsevmediklerinden pek çok işin ufak bir parçasıyla ilgilenirler; sonuç olarak hiçbir işi tama olarakbitiremezler. Etkili zaman yönetiminde ilk altın kural, başlanmış işi bitirmektir. Yöneticilerin hayırdemesini öğrenmeleri gerekir. Kararsızlık: Karar verme, bir kişinin tek başına veya başkalarıyla birlikte sorunları algılama vetanımlama, bilgi ve veri toplama, çözüm alternatifleri geliştirme, bu alternatifleri karşılaştırmave arasından biri seçme işidir. Yöneticilik işinin ‘karar verme’ olarak algılanması ve en kötükarar dahi kararsızlıktan iyidir denmesine rağmen bazen yöneticiler, kararsız kalmakta ve seçimyapamamaktadır. Yönetimde kararsızlığın en önemli sonucu, diğer bütün özellikler bir yana,zaman maliyetinin işlemesidir. Verilmeyen kararları ve yapılmayan tercihler nedeniyleamaçlara ulaşmak veya sorunları çözmek, daha fazla kaynak gerektirecek ve sorunlarbiriktireceği için daha karmaşık hale gelecektir. Ayrıca kararsızlık nedeniyle, yöneticinin seçimleri doğrultusunda çalışılacak pek çokkişi için gidilecek yön belli olmayacak, dolayısıyla bir kayıp ortaya çıkacaktır. Bir görevdenbaşka bir göreve atlamak ve görevleri yaparken kararsızlık içinde olmak, yöneticinin en önemlizaman tuzaklarından birisidir. Mükemmelliyetçilik: Daha iyi iyinin düşmanıdır.’ Denir. Bazı insanlar çok titiz ve kılı kırka yararak çalışır.Her zaman mükemmelin peşinde koşmak bir ideal olarak güzel karşılanır. Ancak aşırımükemmelliyetçi bir eğilim aşırı zaman kaybının kaçınılmaz kılacaktır. Önemli olan doğru işiilk defada ve de hızlı biçimde yapmaktadır. Bu toplam kalite felsefesidir Açık Kapı Politikası: Astlarının tanıma açık ve kesintisiz iletişimi sağlamak için gerekli olan bu politikazamanla yozlaşarak her gelen geçenin bir merhaba demek için başını içeri uzatıp yöneticinindikkatinin dağılmasına dönüşebilmektedir. Bunu önlemek için fiziksel anlamda açık kapıpolitikasından vazgeçerek kapıyı kapalı tutma ya da masayı gelen geçenin göremeyeceği biryere yerleştirme yahut da hiç değilse sırtı kapıya yönelik tarzda oturmak önerilebilir. Herzaman görüşülebilir bir olmak, yöneticinin başarısını garantilemez. Tam tersine randevusuzziyaretçilere cesaret vererek onun gününü böler. Aynı zamanda önemli işlerin zamançalışmasına ve önemsiz ayrıntılarla uğraşmasına neden olabilir. Önceliklerin Belirsizliği: 200