อาขยาต-กิตก์

เน้อื ใน ไวยากรณ (àÅÁ‹ 2) ¡ÒÃàÃÕ¹ - ¡ÒÃÊ͹ 351 ÇÔªÒºÒÅäÕ ÇÂҡó àÅ‹Á ò เปนอัพยยะบาง ไมเปนอัพยยะบาง ทั้งส้ินแตท่ีใชกิริยากิตก ท่ีเปน อพั ยยะคอื กริ ยิ าทีล่ ง ตพพฺ ปจจยั มากกวาอยางอน่ื ( ) ๑๔. อฺตโร ภิกฺขุ อตฺตโน อุปชฺฌาย อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ปฏิรูเป อาสเน นิสีทิตฺวา ปฺห ปุจฺฉิ. แปลวา อ.ภิกษุ รูปใดรูปหนึ่ง ถามแลว ซึ่งปญหา น่ังแลว บนอาสนะ อันสมควร ไหวแลว เขาไปหาแลว ซึง่ อุปช ฌาย. ( ) ๑๕. สูโท ตณฺฑุล โธวิตฺวา อุกฺขลิย ปกฺขิปตฺวา อุทก ทตฺวา อุทฺธน อาโรเปตฺวา, ภตฺเต ปกฺเก, โอตาเรสิ. แปลวา อ.พอครัว ลางแลว ซ่ึง ขาวสาร ใสเขาแลว ในหมอขาว ใหแลว ซึ่งน้ำ ยกข้ึนแลว สูเตา, ครั้นเม่ือขา วสวย สกุ แลว, ยกลงแลว (ยงั หมอขาวนัน้ ใหขา มลงแลว). ( ) ๑๖. อาจรโิ ย, เวลาย สมปฺ ตตฺ าย, อตตฺ โน สสิ สฺ าน โอวาท ทตวฺ า, คพภฺ  ปวสิ ต.ิ แปลวา อ.อาจารย, ครั้นเมื่อเวลา ถึงพรอมแลว, ใหแลว ซ่ึงโอวาท แกศ ษิ ย ท. ของตน ยอ มเขา ไป สูห อ ง. ( ) ๑๗. โจรา รตฺติย วิจริตฺวา, อรุเณ อุคฺคเต, อฺตร าน ปวิสิตฺวา, สยนฺติ. แปลวา อ.โจร ท. เที่ยวไปแลว ในเวลากลางคืน, เขาไปแลว สูที่ แหงใดแหง หนง่ึ ยอมนอน, ครน้ั เมอื่ อรณุ ขึน้ ไปแลว . ( ) ๑๘. อ.หมู แหงภิกษุ ท., ครั้นเม่ือดิถี ท่ี ๑๕ ถึงพรอมแลว, ประชุมกัน แลว ในสีมา, ยอมทำ ซ่ึงอุโบสถ. แปลวา ภิกฺขูนํ สงฺโฆ, ปณฺณรสิยา ตถิ ยิ า สมปฺ ตฺตาย, สีมายํ สนนฺ ปิ ติตวฺ า อุโปสถํ กโรติ. ( ) ๑๙. อ.คนจน ท. เขาไปแลว สูเมือง, ทำแลว ซึ่งการงาน, ครั้นเม่ือคาจาง อันตน ไดแลว, ซ้ือแลว ซึ่งอาหาร ดวยคาจางน้ัน บริโภคแลว. แปลวา มนุสสฺ ทลทิ ฺทา นครํ ปวิสิตฺวา กมมฺ นตฺ ํ กริตวฺ า, ตาย อาหารํ วกิ กฺ ีณติ ฺวา ภุชฺ ิ, ภตยิ า อตตฺ นา ลทธฺ าย. ( ) ๒๐. อ.ชน ท., คร้ันเม่ือฤดูฝน ถึงพรอมแลว, นิมนตแลว ซ่ึงภิกษุ ท. ให แสดงแลว ซ่ึงธรรม ในเรือน ของตน ของตน. แปลวา ชนา อตฺตโน อตฺตโน เคเห ธมมฺ ํ เทสาเปนตฺ า ภกิ ขฺ ู นิมนฺเตสุ, วสฺสกาเล สมฺปตเฺ ต. 351

¡ÒÃàÃÂÕ ¹ - ¡ÒÃÊ͹ 352 ÇÔªÒºÒÅÕäÇÂҡó àÅ‹Á ò แบบประเมนิ ผลตนเองหลังเรยี น หนว ยท่ี ๑๐ วตั ถปุ ระสงค เพื่อประเมินผลความกาวหนาของนักเรียนเก่ียวกับเร่ือง “การใช คำสง่ั กิริยากิตก” (การใชกิริยากิตกในการแปลมคธเปนไทยและ การแปลไทยเปน มคธ) ใหนักเรียนอานคำถามแลว ทำเคร่ืองหมายถูก ( ) หนาขอที่ เหน็ วา ถกู ตอ ง และทำเครอื่ งหมายผดิ ( ) หนา ขอ ทเี่ หน็ วา ผดิ ( ) ๑. ปจจัยในกิริยากิตกท่ีใชคุมพากยไดมี ๓ ตัว คือ ตูน, ตฺวา, ตฺวาน ปจจัยเหลานี้ตองประกอบใหมีลิงค วจนะ วิภัตติ เหมือนกันกับ นามนามท่เี ปน ประธาน และเรียงไวตัวสดุ ทา ยของประโยค ( ) ๒. จตตฺ าโร ภกิ ฺขู คามํ ปณ ฑฺ าย ปวิฏา. เปนกมั มวาจก ( ) ๓. นวนฺนํ ปตุ ตฺ านํ มาตรา ธนํ ทาตพฺพํ. เปนกัมมวาจก ( ) ๔. อนกุ มฺปาย โส (สนุ โข) ตาย ปตุ ตฺ ํ โปสาปโต. เปนเหตกุ ตั ตวุ าจก ( ) ๕. การเณเนตถฺ ภวิตพฺพ.ํ เปน ภาวาจก แปลวา อันเหตุ ในเรอ่ื งน้ี พึงม.ี ( ) ๖. อ.ชน ท. มาก อนั กระบอื ขวดิ แลว . แปลวา พหู ชนา มหเิ สน ปหรติ า. ( ) ๗. กิริยากิตกท ่เี ปน อพั ยยะ ถามกี ริ ิยาวา มี วาเปน อยขู างหลัง ใหแ ปลวา เปน ( ) ๘. พุทฺโธ วิฺูหิ ปูชิโต โหติ. แปลวา อ.พระพุทธเจา เปนผูบูชาแลว ดว ยชนผรู ู ท. ยอ มเปน. ( ) ๙. อิมานิ การณานิ มม อาจริเยน ทิฏานิ ภวิสฺสนฺติ. แปลวา อ.เหตุ ท. เหลา น้ี เปนเหตุอนั อาจารย ของเรา เหน็ แลว จักเปน. ( ) ๑๐. ปาโป ชาโตสิ. แปลวา อ.เรา เปน คนลามก เปนผเู กดิ แลว ยอมเปน . ( ) ๑๑. อ.ตนไทร ใหญ นี้ เปนของอันเทวดา สิงแลว จักไดเปนแลว. แปลวา อยํ มหา นิโคฺรโธ เทวตาย ปริคคฺ หโิ ต อภวสิ ฺสา. ( ) ๑๒. อ.ทรัพย ของคนจน เปนของอันโจร ลักแลว พึงเปน. แปลวา โจเรน ทลิททฺ สสฺ ธนํ โจริตมสสฺ . ( ) ๑๓. ในความทอนเดียว ถามีกิริยาซ่ึงเน่ืองกันตอ ๆ มาโดยลำดับหลายตัว ใชกิริยาอาขยาตแตตัวหลังตัวเดียว บรรดากิริยาขางหนา ใชกิริยากิตก เนือ้ ใน ไวยากรณ (àÅÁ‹ 2) 352

เน้อื ใน ไวยากรณ (àÅÁ‹ 2) ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ - ¡ÒÃÊ͹ 353 ÇÔªÒºÒÅÕäÇÂҡó àÅÁ‹ ò เปนอัพยยะบาง ไมเปนอัพยยะบาง ทั้งส้ิน แตที่ใชกิริยากิตก ที่เปน อัพยยะคอื กิรยิ าทีล่ ง ตฺวา ปจจัย มากกวาอยา งอื่น ( ) ๑๔. อฺตโร ภิกฺขุ อตฺตโน อุปชฺฌาย อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ปฏิรูเป อาสเน นิสีทิตฺวา ปฺห ปุจฺฉิ. แปลวา อ.ภิกษุ รูปใดรูปหน่ึง เขาไป หาแลว ซ่ึงอุปชฌาย ไหวแลว นั่งแลว บนอาสนะ อันสมควร ถามแลว ซง่ึ ปญหา. ( ) ๑๕. สโู ท ตณฑฺ ลุ  โธวติ วฺ า อกุ ขฺ ลยิ  ปกขฺ ปิ ต วฺ า อทุ ก ทตวฺ า อทุ ธฺ น อาโรเปตวฺ า, ภตฺเต ปกฺเก, โอตาเรสิ. แปลวา อ.พอครัว, ครั้นเมื่อขาวสวยสุกแลว, ลางแลว ซ่ึงขาวสาร ใสเขาแลว ในหมอขาว ใหแลว ซึ่งน้ำ ยกขึ้นแลว สเู ตา, ยกลงแลว (ยงั หมอ ขา วนน้ั ใหข า มลงแลว ). ( ) ๑๖. อาจรโิ ย, เวลาย สมปฺ ตตฺ าย, อตตฺ โน สสิ สฺ าน โอวาท ทตวฺ า, คพภฺ  ปวสิ ต.ิ แปลวา อ.อาจารย ใหแลว ซ่ึงโอวาท แกศิษย ท. ของตนยอมเขาไป สหู อง, ครนั้ เมือ่ เวลา ถงึ พรอ มแลว . ( ) ๑๗. โจรา รตฺติย วิจริตฺวา, อรุเณ อุคฺคเต, อฺตร าน ปวิสิตฺวา, สยนฺติ. แปลวา อ.โจร ท. เท่ียวไปแลว ในเวลากลางคืน, ครั้นเมื่ออรุณ ขึ้น ไปแลว , เขาไปแลว สทู ่ี แหง ใดแหงหนง่ึ ยอมนอน. ( ) ๑๘. อ.หมู แหงภิกษุ ท., คร้ันเมื่อดิถี ท่ี ๑๕ ถึงพรอมแลว, ประชุมกัน แลว ในสีมา, ยอมทำ ซึ่งอุโบสถ. แปลวา ภิกฺขูนํ สงฺโฆ, ปณฺณรสิยา ตถิ ิยา สมฺปตฺตาย, อุโปสถํ กตฺวา สีมายํ สนนฺ ปิ ต.ิ ( ) ๑๙. อ.คนจน ท. เขาไปแลว สูเมือง, ทำแลว ซึ่งการงาน, ครั้นเม่ือคาจาง อันตน ไดแลว, ซ้ือแลว ซึ่งอาหาร ดวยคาจางนั้น บริโภคแลว. แปลวา มนุสฺสทลิทฺทา นครํ ปวิสิตฺวา กมฺมนฺตํ กริตฺวา, ภติยา อตฺตนา ลทฺธาย, ตาย อาหารํ วกิ กฺ ีณติ วฺ า ภุฺช.ิ ( ) ๒๐. อ.ชน ท., ครั้นเมื่อฤดูฝน ถึงพรอมแลว, นิมนตแลว ซ่ึงภิกษุ ท. ใหแสดงแลว ซงึ่ ธรรม ในเรอื น ของตน ของตน. แปลวา ชนา, วสส กาเล สมปฺ ตฺเต, ภิกฺขู นิมนฺเตตวฺ า อตตฺ โน อตฺตโน เคเห ธมมฺ ํ เทสาเปส.ุ 353

¡ÒÃàÃÕ¹ - ¡ÒÃÊ͹ 354 ÇÔªÒºÒÅÕäÇÂҡó àÅ‹Á ò เฉลยแบบประเมินผลตนเอง หนว ยท่ี ๑๐ ขอ กอนเรียน หลังเรียน ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. ๖. ๗. ๘. ๙. ๑๐. ๑๑. ๑๒. ๑๓. ๑๔. ๑๕. ๑๖. ๑๗. ๑๘. ๑๙. ๒๐. เนือ้ ใน ไวยากรณ (àÅÁ‹ 2) 354

เนอ้ื ใน ไวยากรณ (àÅÁ‹ 1) ºÃóҹ¡Ø ÃÁ ºÒÅäÕ ÇÂҡó àÅ‹Á ò ÍÒ¢ÂÒμ-¡μÔ ¡ ÊÁà´ç¨¾ÃÐÁËÒÊÁ³à¨ŒÒ ¡ÃÁ¾ÃÐÂÒǪÔÃÞÒ³ÇâÃÃÊ. “ºÒÅÕ äÇÂҡó ǨÇÕ ÀÔ Ò¤ ÀÒ¤·èÕ ò ÍÒ¢ÂÒμ-¡Ôμ¡” ¡Ã§Ø à·¾Ï : âç¾ÔÁ¾ ÁËÒÁ¡¯Ø ÃÒªÇ·Ô ÂÒÅÑÂ, òõóø. ÊÁà´ç¨¾ÃÐÁËÒÊÁ³à¨ŒÒ ¡ÃÁ¾ÃÐÂÒǪÃÔ ÞÒ³ÇâÃÃÊ. “ÍØÀѾҡ »ÃÔÇμÑ ¹” ¡Ã§Ø à·¾Ï : âç¾ÔÁ¾ÁËÒÁ¡¯Ø ÃÒªÇ·Ô ÂÒÅÑÂ, òõôð. ÊÒí ¹¡Ñ àÃÂÕ ¹Ç´Ñ »Ò¡¹Òéí ÀÒÉàÕ ¨ÃÞÔ . “»ÒÅ·Ô à·Ê” ¡Ã§Ø à·¾Ï : âç¾ÁÔ ¾ ÍҷáÒþÁÔ ¾, òõôô. ¡ÃÃÁ¡ÒáͧμÒí ÃÒ ÁËÒÁ¡¯Ø ÃÒªÇ·Ô ÂÒÅÂÑ . “͸ºÔ ÒºÒÅäÕ ÇÂҡó ÍÒ¢ÂÒμ” ¡Ã§Ø à·¾Ï : âç¾ÔÁ¾ÁËÒÁ¡¯Ø ÃÒªÇ·Ô ÂÒÅÑÂ, òõôñ. ¡ÃÃÁ¡ÒáͧμÒí ÃÒ ÁËÒÁ¡¯Ø ÃÒªÇ·Ô ÂÒÅÂÑ . “͸ºÔ ÒºÒÅäÕ ÇÂҡó ¡Ôμ¡” ¡Ã§Ø à·¾Ï : âç¾ÔÁ¾ÁËÒÁ¡¯Ø ÃÒªÇÔ·ÂÒÅÂÑ , òõôñ. ¾Ñ¹μÃÕ ». ËŧÊÁºØÞ. “¾¨¹Ò¹Ø¡ÃÁÁ¤¸-ä·Â” ¡ÃØ§à·¾Ï : âç¾ÔÁ¾ÍҷáÒþÁÔ ¾, òõôð. ¾ÃÐÁËÒ»ÃÒâÁ·Â »âÁ·âÔ μ “¾¨¹Ò¹¡Ø ÃÁ¸Òμ”Ø ¡Ã§Ø à·¾Ï : ºÃÉÔ ·Ñ àÍ¡¾ÁÔ ¾ä ·¨íÒ¡Ñ´, òõôñ. ¾ÃÐÁËÒÈÑ¡ÃÔ¹·Ã ÈȾԹ·ØÃѡɏ. “͸ԺÒºÒÅÕäÇÂҡó” ¡Ã§Ø à·¾Ï : âç¾ÔÁ¾ÃØ‹§àÃ×ͧ¡ÒþÔÁ¾, òõóõ. 355

“¸ÁÁÚ »·¯þ°¡¶Ò »°âÁ-·μØ ÔâÂ-μμâÔ Â-¨μμØ âÚ ¶-»¨Ú âÁ-©¯þâ°- เนอื้ ใน ไวยากรณ (àÅÁ‹ 1) ÊμμÚ âÁ-ͯ°þ âÁ ÀÒ⤔ ¡Ã§Ø à·¾Ï : âç¾ÁÔ ¾Á ËÒÁ¡¯Ø ÃÒªÇ·Ô ÂÒÅÂÑ , òõóö. ¾ÃÐÃÒªÃμÑ ¹ÇÊÔ ·Ø ¸Ôì (ºÞØ ªÂÑ ª.ÁËÒÇâÕ Ã ».¸.ù). “á¹Ðá¹Ç¡ÒÃàÃÂÕ ¹ ¡ÒÃÊ͹ºÒÅäÕ ÇÂҡó” . ¹¤Ã»°Á : ÊÒí ¹¡Ñ ¾ÔÁ¾Ã Цѧ·Í§, òõõð. ÃÒªºÑ³±ÔμÂʶҹ. “¾¨¹Ò¹Ø¡ÃÁ©ºÑºÃÒªºÑ³±ÔμÂʶҹ” ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã : ÊÒí ¹Ñ¡¾ÁÔ ¾Í ¡Ñ ÉÃà¨ÃÞÔ ·Ñȹ, òõòõ. ¾ÃиÃÃÁ»®¡ (».Í. »ÂμØ Úâμ). “¾¨¹Ò¹¡Ø ÃÁ©ºÑº»ÃÐÁÇÅÈ¾Ñ ·” ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã : ºÃÔÉÑ· ÈÃÕ¸¹Òà¾ÍÏ࿤· ¨íÒ¡Ñ´, ¾ÔÁ¾¤Ãéѧ·Õè ññ, òõôø. 356