ตำรับอาหาร ของ ม.ร.ว. หญิงเตื้อง สนิทวงศ์

***1 * ! 641.5 I ตธ24ตต I นิ.2 4



ด์า5031๓5 ม.ร.:).หญ')เส์ฮ่ง ๙ฐฒ•เสั โร่')1500๙100ญญ1 แส: สิพ?ญญาสิ*าศแ านโน5:ฆ5*31?แปถ*ภ จัดโฒฟ้ ใแงาแโน5:5า?แ1าแเโนสิงสิโน 1).ร.!.ขโญง1ดึฮง ส่0เภ:เ'ฟ้ โน ฌ5จัดเนเโนศึรแโก51ว!สิ - จัน?! ๑^ มนาศ* โน.สิ.๒๔๑๑

'เลขหม่ * . [&*V**

ะ;'::: ม. ร. ว. หญิงเตอง สนิทวงส เมออาย ๘'๐ บ







เมออาย 4ป



า* 0 *ษ®ิ*—*!-8 5^ ■82 ซ3ี: V5^ะ**7 {ะ 5 I Iธุ3 {ะ 3ะ ใ! ^ ใ3 - ^■จ ใ! V® V* (/-* V* ^;3 ('■ซี: ส1^ ® (ซี52 ซี* *7 3\" ^ ธซุีะ* 1® ®

8ะ / - -*;ย้*

, 39 :•.1.': '..•-: 33 ■&'//,5 *© ส ^ V® V* า??3 ^'สิ (7 5^ ((ธ3ิ สิ ส?ิ- (3 (3 153ะะ'7' ■สิ V® สิ ำ? ะฉี3 ฒฒ!ฒชิ#ฒ®เฒ®เ 5 0 *7 0—** 3^#เ31ฒ.111ฒ:-:1.3' &ฒ1!- เ1ฒเ1*; *@?ฒ^ &เ&^1:.เ®ฒ --- ' -\". . '. 3 ;; '.■#1;. -1:-:: - -' 1 (3 ๚ สิ 5\" 11111111^



ำ2 ®7ส่“* 0ะ (ก* 9 3(*เ^7ะ 3* ™ 33 ะ! (ก’ 33 (ก* ■?3 33 3* 35 (ก* 33 * (ก’ V? \" (ก’ 7 (ก-6 3* 33 (ก’ 53*3 335 (ธก่:’ 33 ^3* -© ’! 33 (ก’ \"33 3* สิ ■ฐ(*- 33 (3 (3 (ก’ 0** 3ะ33 (ก’



เมอเสดจ ฯ พระราชทามประกาสนยบตรแกมกเรยน*’ปนครงแรก



ภาฬส่ายร่วมกบคณะดรยุคแรก ๆ บฮงโรงเริยนสายบญญา ม.ร.ว. เต3ง สนิทวงส๙ คิดแบบเสดสำหรบดรบนดงในภาท



'ชิ ■๖ ะ? 6’\"* ะ?0* ^ว^ V*



ำ3 2V5ะ* *7 (5 5 © ฐ V* 3 {ะ: ./^เ๛.-



สมเดปีษระนาาเป็า ฯ พระนรมราชนนาถ ทราพระกรุณาโปรดเ.กลา ฯ พระราปทาน พระบรมราชินปถม!\\ ในการสพ ม.ร.ร. หญิาเพฮา สนิทวา/ พระราปทานทีบกุคนประกฮบ สพ พาามาลานฮาหลวา และทราทำเพญพระราชกุสล ๗ วน พระราชทาน



สมเดชทระนางเปีา ฯ ษระบรมราชินนาถ ทรงบำเษญษระราชกุศล ๗ วน พระราชบานแก่ศน ม.ร.ว. หญิงเตอง สนิทวง/



■9.- I~\\) \"ฐ! ช 0- - (-* ธ: 33 ^ธ็ะ V0#* ] ’4ข้ ช ธ็ะ



สารบาญ คำนำและประวํฅ ... *•1 หนำทิเสษ (ส)— (*๖) อาหารมาสะวิรัต หน์า999 999 999 999 1๑ ของคาว . 9 99 999 999 999 ง) ๑๑ แกงชด . 999 9 99 999 999 ง) (ท)๙ ง ง ๙๗ น^าพร^กลลุกขIา/ ว 9 99 9 99 999 999 มอเชาโน่นนิดนหน่อย 9 99 9 99 999 999 ง) ๑๐๓ ของว่าง . 9 99 999 999 999 รง ©๑© ของหวาน . 9 99 9 99 999 999 ง) ตำร็ฃอาหารชุดลนบวยทกฟ่น 999 II* รร @๙๙ 999 )ง ๑๖๙ ต0ารมอาหารชุดสอนชิ#เดก 9 99 9 9 9 9 99 999 นํนทึกลวามจำปีากคำรบหได้ผีกนำกบท่าน .1.ร* ๒ไซ๕



พระดุล*ฃองคุณอา ในงานพระราชทานเพลิงศพ ม.ร.ว. เฅอง สนิทวงศ อกีฅ อาจารย์ใหญ่โรงเวียนสายบีญญา คณะกรอาจารย์และศึษยแห่งโรงเวีย IX.. ^... X X.........1 -... . 1*’. X '* ะะสายบญญายอมจะน้อมราลกถงพระคุณของ ม.ร.ว. เฅอง สนทวงศ ทม ห่อฅนเองและสถานศึกษา ควยกวามกห่ญผุกตเวทีแล\"อาลยรกเบน อย่างยี่ง พระกณของท่านมีประการใก จะเห็นไค้จากการทบรร อาจารย์และกิษย์ส่วนมากไค้เรียกว่า \"คุณ,' ซึ่งเบืนกำแทนชอทแสกงออก ถึงกวามใกล้ซิกสนิทสนมและความเการพร'กในห่วอย่างจริงใจ \"คุณ” เบ็1นทายาทคนหนึ่งในพระวรวงศเธอพระองกเจาสายสิ วงกํ ที่ไก้ร่วมกราบบง์กมทลพระกรุณาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเ เจ้าอยู่ห*ว น,อมเกลำ ฯ ถวายพระกำหนกและที่กนอ*นเบีนที่กง๎ ของพระองกํเจ้าสายสินิทวงศ ให้ร^บาลจดเบนสถานศึกษากุลสกร ไค้ทรงพระกรุณาโปรกเกลำ ๆ พระราชทานชื่อสถานศึกษานึ่ว่า สายบีญญา” ขณะนึ่นทางราชการก็ไค้เห็นประจกษ'ในคุณวุฒิแ สามารถ แก่งห่งให้เบีนอาจารย์ใหญ่โรงเวียนสายบีญญากนแรก อาจารย์ใหญ่เบนผ้ที่มีกวามเมฅกาปรานี โอบออมอารี แก่ในขณ ก*นก็เบีนผ้ถือระเบียบเคร่งกร*ก เฉยบขาก จนเกือบจะเรยกไกว่าเบนก ทงํ้นึ่เพราะท่านเบนกนจริงจ*ง เอางานเอาการ ปรารถนาทจะอบ ในกวามร*บผิกชอบของท่าน'ให้เบนกุลสกรของชา,กิ ฅองการใหครุอาจารย เบีนแบบอย่างแม่พิมพทีกทสุกแก่ศึบย และใหศษขพงสาเรจการศกษ

(]®)) มีกวามรู้และเพียบพริอมดำยคุณสมโ)ต้อ,นดีงามของลูกผู้หญิง เบ แก่กรอบกรำและแก่กรูอาจารย์ที่ได้สํงสอนอบรมมา จึงปกกรองท อาจารย์และศิษย์ไปในทำนองแม่ก่บลท แม้ท่านจะจ้จกวดข*นเพียงใดกม เกิคจากอกศิ หากแต่เบนเพราะกวามเมฅฅากรุณาและความปรารถ ซึ่งทุกกนได้สนองริบคำยกวามเการพเชื่อพีง อ,นเบ็เนคุณค่าอ ที่ต่าง'ได้ร้บท่ธมา'ในภายหลำ นอกจากนั้กวามเบนผู้สนใจใน การช่างท่วไป ท่านได้ถ่ายทยควิชากวามรู้ให้เบนวิทยาทานเอนก ดำยกวามเต็มใจ ไม่เหน็ดเหนื่อย เฉพาะอย่างยึงท่านเบนผ เสียงในด่านการจดกอกไม้ การประดิษฐ์สีงของ และการประกอ จนสามารถเรียบเรียงคำริบกำราเกี่ยวก,บศิลปะใน?ก้นนื่ไวิมาก ในส ท่านดำรงฅำแหน่งอาจารย์ใหญ่ของโรงเรียนสายบญญา ครูอ นำเรียนทุกคนจะต่องได้ริบการผีกฝนอบรม อย่างเขไ)งวดในศิลปะ โดยท”วก่น่ จึงเบนมรดกอำลาก่าที่ตกทอดอย่แก่โรงเรียนสายบญญา เท่าทุก'ว้นน้ และกวามดีท1งหลาย หากจะมีแก่ชื่อเสียงของโรงเรีย สายบญญา ก็เบนเพราะท่านซึ่งเบนอาจารย์ใหญ่กนแรกได้วาง และแนวทางขั้นไว้เบนแบบฉบ,บให้ริบปฏิบํฅสืบกำมา อนุสรณ์ใ ประว,คอำดีเด่นของท่านน5น ทางราชการก็เห็นสมควรจำให้มีขํ้น กระทรวงศึกษาธิการ อนุมํฅให้ใช้ชื่ออาการเรียนของโรงเรียนสายบญญ ที่สฑ้ง'ใหม่'ไนระหว่าง!) พ.ศ. ๒๕0๓ และ ๒๕ว๖ ว่า “ดึกเ สนิทวงศ์’’ เมึ๋อ ม.ร.ว. เฅอง สนิทวงศ์ กรบเกษียณอายุ ได้มีโอกาสพำ ชีวิต'ในบนปลาย และต1งหน้าทำบุญกุศลเพี่อประโยชน์สุขส่วนดำขอ

(๓) นบแค่นนมา ทุกว',นบใหม่และวนเกิดของท่าน คณะกรูอาจารย และ สายบญญาสมาคม ๆ ก็พร,อ์มใจก*,นนำของขว*,ญไปการวะเยี่ยมเยี่ยมท่าน ทีบานเสมอมามิไค้ขาค ทกกรึงล่งเกดไค้ว่าท่านรู้สึกปลาบปลม อย่างยง แค่สึงที่พวกเรากระทำไปยงหาเพียงพอแก่พระกุ ณที่ท่าน ค่อพวกเรามาแม้แค่น้อยไม่ การที่ท่านด้,องจากพวกเราไป แม้ฅามอาย พวกเราจึงมีความเศฑ้สลดอย่างสุดซั้ง เฉพาะข\"าพเจ่าเรีมเขำร',บรา ก็ไค้บรรจุเบื่นกรูโรงเรียนสายบญญาในบ*งก'บบ',ญชาของท่าน ในทางส่วน ฅ*,วของท่านย*,งเบนญาติผู้ใหญ่ของขำพเจ่าอีกด้วย ขำพเจ่าไค้เห และเรียนรู้สื่งค่าง ๆ จากท่านอย่างมากมาย บางอย่างก็เบืนสึงจร ให้ขำพเจ่าเกิดความ มานะ บากบน ประกอบกิจการงานในหน้าที่ของ เจ\")ไปไค้โดยไม่ท,,อถอย จึงรู้สึกว่าเหว่ ใจหายเบ็นที่สฺคที่ขาดท่านซึ่ ที่งกุณอาผู้มีพระคุณ และบุพพาจารย์ที่เคารพยิง แม้มีคดีอย่างหน เองกล่าวในขณะย*,งมีชีวิตอยู่เสมอว่า “ทุกสี่งทุกอย่างไม่แน อ*นฅองด*บสูญในที่สุด” ก็ตาม แค่เกียรดีกุณและพระคุณของท่านจ จารึกอยู่ในดวงใจของพวกเราเบนนิจนิร*,นดร ขออำนาจแห่งกุ และกุศลบญราศีทํ้งหลายที่ท่านไค้บำเพ็ญ ประพฤดี และปฏิบ*ฅิมาด้ จงเบนบจจ่ยดลบ,นดาลให้ท่านประสบแค่สุคติในล่มปรายภพตามควรแก่คดี วิล่ยทุกประการ อนึ่ง ในโอกาสนึ่เนึ่องจากไค้ทรามว่าท่านมีความปร หน\"งสึอดำราก\"บขำวของท่านแจกในว่,นอายุครบ ๗ รอบ คือวนที่ มีนาคม ๒๕®๑ แต่ย\"งไม่ทนถึงกำหนดนนท่านไค้ถึงแก่กรรมเสียก่อน

(๔) โรงเรียนสายบญญาและสายบญญาสมาคม ๆ จึงร่วมก*นจ*ดพิมพ์หนงส กังกล่าวขนแจกในงานพระราชทานเพลิงศพ เพื่อสนองความประส ขนสุกท้ายของท่าน และเพื่อเบนการแสกงกฅเวพิฅาคุณแค่ท หนึ๋ง โรงเรียนสายบญญาหว*,งว่าหน*งสือเล่มนั้กงเบนประโยชน์แ ที่ไก้ร'บสมฅามเจฅจำนงของท่านผู้ล่วงล*บไปแล้ว ม.ล. ดวงแข เลขยานนที่ อาจารยใหญ่โรงเรยนตายบ,ถู/ถู/? ๒๙ กุมภาพนธ ๒๕©๑

คุณอา ขำพเจ่าไค้ร*บมอบหมายให้เบี่น ผู้เขียนเรื่อง เกี่ยวก,บ อาจารย คนแรกของโรงเรียนสายบญญา คือ ม.ร.ว. หญิงเคือง สนิทวงศ์ หรือ คุณอาเคืองของขำพเจ่า ในนามของคณะกรรมการสายบญญาสมาคมใน พระบรมราชินูปทัมภ์ ความจริงขำพเจ่ารู้ทัวดีว่า กำจะน*บในฐานะเบ็๋นหลานผ ขำพเจ่าก็เบนหลานชนเล็กที่ไม่ไค้ใกล้ชิดคุณอานก และกำจะ ที่เบนศิษย์ของสายบญญาสมยคุณอาย*งทำหน้าที่เบี่นอาจารย์ใหญ่ ก็เบนศิษย์อยู่เกือบปลายแถว ปลายสม*ยของคุณอา ฉะนนจึงไม่สามารถ เก็บเรื่องราวของคุณอาไค้คีเหมือนศิษย์รุ่นพี่ ซึ่งมีความใกล้ชิดสนิทส คุณอามาก ทังที่ท่านจะไค้อ่านพบในขํอเขียนชองแค่ละท่านในฅอนต่อไป เมื่อทางสมาคมทราบว่า คุณอาเฅรียมเขียนคำราชคใหม่ จะพิ แจกเบ็่นบรรณาการ'ใน-ว*นิทำบุญอายุครบ ๗ รอบ ทุกกนก็พร,อมใจก*,นลง มฅิ ให้สมาคมร*บพิมพ์หน*งสือ.นนเสียเอง เพี่อเบึนการสนองพระคุณ คุณอามีต่อ'โรงเรียน สมาคมและมูลนิธิตลอคมา แค่แล’ว่ไม่นาน ยิงไม ถึงเวลาที่เหล่าศิษย์จะไค้มีส่วนฉลองว*นิเกิดอ'นิยืนยาวของคุณอา ค ก็ด่วนจากไปเสียก่อน โดยไม่มีอาการวี่แววให้ทราบล่วงหน้าเลย ซึ่งก็น์บ ว่าเบื่นกุศลยี่งอย่างหนึ่ง ที่ไค้ถึงแก่การคบสูญขีริฅด้วยอาการอ เจ็บปวดเบนทุกข์ทรมาน ผลบุญที่คุณอาทำไว้ไค้ส่งผลให้เห็นทันฅ ใคร ‘กุ ก็รู้จ่กทันว่า คุณอาเบนหญิงไทยในกรอบประเพณีเก ทันสม'ยมากผู้หนึ่ง (๕อ—๖© บี!มาแล่'ว) คุณอาเบ็นธิคากนเดียวของ

(๖) พระองก์เจ้าสายสินิทวงศ์ ที่ไ?นข่าเรียน'ในสำน*กศึกษาของ มิส (แหม่มไคล) หรือที่เรียกว่าโรงเรียนสฅรีว'งหล'งกรํงํ้กระโน่น ถึงจ สำเร็จตามหล*กิสูตร แฅ่ก็เบนศิษย์ที่แหม่ม'โกล์พากพูม'ไจมาก ต้โน ทางกระทรวงศึกษาธิการ แต่งฅงให้คุณอาดำรงตำแหน่งอาจาร กนแรกของโรงเรียนสายบญ่ญา คุณอาก็ไค้ชํกชวนให้เพื่อนร่ เดิมมาช่วยทำการสอน ซึ่งเช่าใจว่ามีคุณกร นพ เนตรร*งษี แล แห บ*ณเย็น เบนต้น การศึกษาของโรงเรียนสายบญญาในระยะเรีมแรก จึงไต้หล*กม'น กงทงในต้านภาษาค่างประเทศ การเรือน ซึ่งรวมถึงการผื่มีอ การ อาหารและการผีกห*ดกิริยามารยาท ฅามที่อาจารย์ใหญ่กน*ก เพรา คุณอาไค้ร*บพระมหากรุณาจาก สมเด็จพระพ''นว*'สสาอ*ยยิกาเจ้า ทรง เลั้ยงไว้ต1งแค่หม่อมมารดาเสียชิ1วิฅ ซึ่งก็เปรียบเสมือนว่า คุณ มหาวิทยาล*ยโนว่งมาแล*'ว คุณอามีกวามคิดอ่านก*'าวหนาท*นสม''ย ไค้เบนผ้ริเรีมก่อต้งสาย มญญาสมากมขั้น ร์งก็ไค้ร*บพระมหากรุณาธิคุณอยู่ในพระบรม โกยมุ่งหวงว่า สมากมจะเบนเครื่องโขงให้ศิษย์เก่าทุกรุ่น กน และช่วยกนหารายไค้ทำนุบำรุงโรงเรียนนอกเหนือไปจากที่ไ ช่วยเหลือจากกระทรวงศึกษาธิการ ต่อมาคุณอาไค้คิคฅํ้งมลนิธิ ส.ป ให้ขั้นอยู่กบสมาคมอีก มืว*ค่กุประสงศ์เพื่อช่วยการศึ แกลนทว ๆ ไป ไม่เลือกว่าเบึนนกเรียน'โรงเรียน'ใด ไค้มีนกเรียนหญ โรงเรียนค่าง ทุ สมกรขอรบทุนกไเมาก แค่ต้อมาภายหล*ง กรรมการ สมาคมไค้ขอแก้ไขกราสารเสียใหม่ จากมูลนิธิ ช่วยการศึกษาน*'กเ ทุนเล่าเรียนทวไป เบนการช่วยการศึกษาเฉพาะน*'กเรียนในโรงเรีย

(๗) สายบญญาเท่านน เพราะมีจำนวนอยู่มิใช่น*อย ถืงกระน1นก็แสคงให้เหน ว่า กุณอาเบ็นผ้มีใจกว้างขวาง ไม่ไค้กิคและมองเฉพาะแท่ในวงการขอ รเรงเว*ยนส~ายบ-เิญญาIเทาะนน เมื่อคุณอาครบเกษียณอายุพ*นจากฅำแหน่งอาจารยใหญ่ไป ศิษย์ก็ย้งท่องการให้กำรงตำแหน่งนายกสมาคมท่อไปอีก คุณอาให้ ร่วมมือในกิจการของสมาคมอย่างคียี่ง เช่นยินยอมให้สมาคมจ'คงานเท่ เบนกร,วแรกที่เวทีลีลาศสวนก้มพร เพื่อหาเงินรายไค้ให้สมาค นนเสร่จสงคราม'โลกกว้งที่สองแล่ว หลวงธำรงนาวาสว*สก เบน ร'ฐมนตรี ไค้ไปร่วมในงานเท่นรำคืนน1นก*วิย ปรากฏว่ามีร จไ]กุมบุกกลสำก*ญที่งานในคืนน1น จนเบนที่จคจำก้นไปอีกนา บญญาสมาคม ๆ ริเรีมจ*กงานท่านองนั้เบ็!นสมาคมแรก น*กเรียนโรงเรียนสายบญญา ไค้ร'บการผึ'กฝนในทางท่าอาหา ไว้มากในสม'ยที่กุณอาย*,งเบนอาจารย์ใหญ่ เท่าที่จำไค้ เรามีโรงกร สำหร'บน*กเรียนผึ1กท่าอาหาร หมุนเวียนผล*กก้นท่ากราวละห*อง สำหรบ ผู้ที่สอบวิชาอนก'!ชาก เมื่อสอบท่าอาหารแล่ว้ก็ขั้น'ใปจ*ด'โต๊ะอาหาร แท่ง ให้เรียบรอยสวยงาม พร*อมท,งกงเมนูที่บรรจงเขียนควยผี่มือต่าง ‘คุ ก้น แล'วครู และอาจารย์จึงจะมาท่กสินควยการน'งโต๊ะรบประทานเบ็๋นอาหา มื่อกลางว',น ซึ่งก็มีน'กเรียนน'นเองเบนผู้เสิฟอีก ในงานกาชาคทุก ๆ บี่ นอกจากทางโรงเรียนส่งนกเรียนเช่าแสค กายบริหาร ละกร ประกวกการผมือ กกเย็บเสอ และประกวดการทำ อาหารแล,วิ ผลส่วนมากที่ไค้รบคือ การชนะในทางประกวดอาหาร ที่ง ก็เนื่องม!จากผลการสงสอนของอาจางยใหญ่ คุณอาสน!,จเรองการชา

(๘) ผี1มือค่าง ๆ มาก งานเย็บบกถ*กร่อยนนกงไค้ร'บมาทงสองทางคือ จา ในวงสมเก็จพระพ*นวสสา ๆ และโรงเรียนว*งหล*ง เพราะคุณอาถน แทบทุกอย่าง คือ นีฅตั้ง แทฅตั้ง เย็บบกเสั้อมืชื่อในสม'ย่น1น แม้ก อายุ ๘ว บี!แห้ว เมื่อกราวมีงานฉลองอายุโรงเรียนกรบ ๕๐ บี่ คุณ ย*งไก้ส่งห้ารองถาก รองแจก'นแบบค่าง ๆ ที่ห้กเบื่นแทคตงมา'ให้แส ในงาน ส่วนเรื่องการปรุงอาหารก็มิไค้ทอกทง กงกนกวาเจกทำเบนตำร ไว้เสมอ ม้ไค้หวงวิชาก*งเช่นผู้ใหญ่สมไ!เก่า‘ๆ ย็กหน้ง์สือก*บข้าวม 1^18. ธ611เอถ ไว้เบี่นหลก ไค้แปลเบื่นไทยไว้ก็มาก บางทีก็ก้กแปล รสชากหนาฅาแปลกไปเสยอกอย่างหนง ฉะนนทกกราวที่สายบญ สมาคม ๆ จกงานวนอาหารขน และพิมพ์กำราอาหารออกจำห จึงไก้ร'บกวามเมฅกาจากคุณอาส่งตำราให้พิมพ์ทุกกรีง มีท ธรรมกาและอาหารม'งสะวิรทุ (ในฅอนปลายอายุของกณอา กณอาเลิก ร'บประทานเนอห้คว์แห้ว) เมอสม เก็จ พระ บรมราชินีนาถ ทรง พระ กร(นาโปรด เกลทุ ๆ ร โรงเรียนสายบญญาและ สาย บญญาสมากมไว้ในพระ บรมราชินูปถทุก์แลทุ คุณอาก็ไค้นำโรงเรียนและสมาคมเขทุรทุใช้สนองพระเดชพระกฺณรุน อนกวร เช่น ส่งนกเรียนเช่าช่วยในหองเครื่องเมื่อมีงานฅทุนรทุแขกบทุ แขกเมองเบนกน และคอมาโรงเรยนแสะสมาคมกกอแนวปฏิปกิขเองคแเอา เบ็1นฅำอย่าง จนกระท*งมาเมื่องานกาชาดเมื่อสองที่ที่แลทุ ห้องเครื่องช ปกฅิฅทุงออกร่านอาหารว่างบน “ร่านสมเก็จุ” นนฅิดราชการ

(สิ่) การรบเสด็จเจาหญิงเบเนฅิคเฅ ซึ่งเสด็จมาเมืองไทยเบ็1นแขกส่วนพระอ ของสมเด็จพระบวมราชินีนาถ จึงไม่สามารถแยกมาออกรานได้ สายบญญ สมาคม ๆได้เขำร*บใช้ในการออกร่านเครื่องว่าง และช*กชวนส อื่น ๆ ร่วมออกร่านผล*คเปลี่ยนก้นสมาคมละว*'นจนครบ ๕ ว*น คร1นมาถึง งานกาชาคกราวหล*งนี ก็ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกลำ ฯ ให้จ*คเช่น ก้นอีก จากการที่คุณอาได้นำให้โรงเรียนและสมากมเขำร*บใช้ใก ยุคลบาทเช่นนี จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกลำฯ ถือเบนก้นเองที่ ใช้โรงเรียนสายบญญาและสายบญญาสมาคม ๆ ด*,งจะเห็นได้จากการที่มีพระ ราชเสาวนีย์โปรดเกลำ ๆ ให้น*กเรียนสายบญญาและกรรมการสายบญญา สมาคมๆ เขำไปแสดงเห่เรือร่วมกบทหารเรือในการร*'บเสด็จสมเด็จพระ ชาห์และสมเด็จพระราชินีฟาราห็แห่งอิหร่านเมื่อเดือนมกราคมนี คุณอาสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอยู่เสมอ และ ชื่นอกชื่นใจเ มีโอกาสเผาทูลละอองธุลีพระบาท พระมหากรุณาธิคุณที่คุณอาได้ ราชทานในโอกาสด่าง ทู เสมือนเครื่องต่ออายุคุณอา เมื่อครํ้งโรงเรียนแล สมาคมจ*ดงานฉลองอายุ ๘๐ บี1 ให้คุณอา ความทรงทราบถึงสม พระบรมราชินีนาถ ก็ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกลำ ๆ พระราชทานเงิน ๓,0๐0 บาท คุณอาปลี่มบี่ฅิเบ็'นอย่างยื่ง และได้นำเงินพระ รวมก*บเงินที่ศิษย์เก่าไค้โดยเสด็จพระราชกุศลมอบให้ก้บมูลนิธิ ส. หมด เมื่อกร1ง์มีงานฉลองโรงเรียนสายบญญาครบ ๕0 บี1 คุณอาอาย ๘0 กว่า เดินไม่สะดวก ก็อฅส่าห์น่งรถเข็นมาเผาทูลละอองธุลีพระบาทด่ กวามฅงอกฅง์ใจ และไค้ร่บความชื่นชมฅนก้นที่ไค้ร่บพระราชทานพร ราชปฏิสไเถารจากสมเด็จ 1 จนพูดถึงไปอีกนานร่น

(๑๐) คุณอามีจิฅใจผูกพ*นอยู่ก*บโรงเรียนสายบ้ญญาฅลอดเวลา จ็งปลูก บ้านอยู่ฅิคโรงเรียนซึ่งเบ็1นย่านถนน ๒๒ กรกฎา มีอาคารบ้ กนจีนอาศไ]อยู่มากและเกิดเพลิงไหม้บ่อย ‘คุ ปรากฏว่าบ้านของค ถูกไฟไหม้ถึง ๒ กรง และเรือนสายสุวพรรณซึ่งเบ็1นที'เรียนภายในบ โรงเรียนก็ถูกไฟไหม้ดำย แต่ตำดึกใหญ่ซึ่งเดิมเบ้นตำหน*กพระองค์เจ สินิทวงศ ไม่ ได้เบ้นอะไรเลยสกกร1ง ถึงกระน1นกณอาก็ย,งไม่ยอมที่ ที่อยู่เดิมไปอยู่ห่างไกล กงปลูกอยู่ในที่น1นอีก ผลสดทำยระหว่ กรงที ๒ ได้ถูกระเบิดทำลาย แต่เดชะบุญคุณอามิได้รีบบาด คงถูกสะเกดระเบิดเพียงทีขิอศอกและดินคอ หลานที่อย่ดำยใ คือ ม.ล. ชมย และ ม.ล. มยุรี พาหลบไปพ'กอยู่ที่โรงพยาบาลกล ปลอดภย ต่อจากนนกไม่ได้กลบมาอยู่อีก คงอย่ก*บบรรดาญาติพ หลายกนผล*ดก*นไป เพราะคุณอาเบ้นโสดต่ำคนเดียวมีอิสสระที่จะเป สถานที่อยู่อาศำไค้ ผลสุดทำยได้พำนกอยู่กบ ม.ล. ชม*ย กรล*กิษถ เบ่นหลานสาวที่สนิทชิดชอบเพียงผู้เดียว ฅลอดมาจุนสํ้น คุณชมย ได้ดุแลปรนนิปดคุณอาดำยดีฅลอดมา ฉะน8นหนำที่ การจดงานศพจึงตกเบนของคุณชมไ] แต่เนื่องคำยเห็นว่าคุณ ผูกพนสนิทแน่นแต่โรงเรียนสายบ้ญญา ประกอบกบคุณชมไ]ก็รีวมเบ้น กรรมการสมาคมดำย จึงนำความปรึกษากรรมการของสายบ้ญญาสมากม ๆ ขอให้งานศพของคุณอาเบินเรีองของคุณชมีย์เพียงเบ้องหลง ส่ว ในการจดงานทุกอย่างให้อยู่ในนามของสมาคม ซึ่งก็เบ้นที่ตกลงกัน

(๑®) เมื่อคุณอาถึงแก่อนิจกรรม ฅํ้ง์ศพแลํวไค้ ๑ วน ความทรงท ถึงสมเคจพระบรมราชินีนาถ ไค้ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทา พระบรมราชินูปถํมีภ์ต่อศพของ ม.ร.ว. หญิงเดอง ดํง์มีหมายกำหนด ล่งนํ้ พระราชทานหีบกุล่นประกอบศพ สวดพระอภิธรรม บำเพ็ญ พระราชกุศลพระราชทานในงาน ๗ ว*น เย็น สวคมนต์พระ @0 รูป พระราชทานพวงมาลา ๒ พวง เทศน์ ๑ กํณฑ์ สวดธรรมคาถา เช่า เลึยงพระ บ่งสกุล บรรจุศพ และเมื่อพน ๕อ ว*,นแล่,ว เจ้าภาพเตรียมการฌาปนกิจ ก็ไค้ทรง พระกรุณาโปรดเกลำ ฯ พระราชทานพระบรมราชินูปลํมภ์ ในการพระรา ทานเพลิงศพ ล่งน็ ๑. เชิญศพฅงที่ศาลา,วดเทพคิรินทรา'วาส ๒. เย็น สวดมนต์พระ ๑๐ รูป เทศน์ ๑ ล่ณฑ์ สวดธรรมคาถา กลางคืนสวดพระอภิธรรม

๓. เช้าว*นรุ่งขั้น เลั้ยงพระสงฆทีสวดมนดแด่ว'แก่ธน แล ไทยธรรม บ่ายบ*งสกล แล*วเชิญศพเวียนเมรุ ขั้นฅ1ง @๗.00 น. พระราชทานผำไตร ถวายพระสงฆ์บ่งสุกุลก่อน ร'!]พระราชทานเพลิง โรงเรียนสายบญญา สายบ่ญญาสมาคม'ในพระบรมราชินูปถ*มภ ญาติพี่น*องไนสกุลสนิทวงศ์ทุกกน ตลอดจนศิษย์เก่าทุกรุ่นต่า 1111111 11 1 1.111 '**±1พระมหากรุณาธิคุณทพระราชทา'นฅอ ม.ร.ว,. เต่อง สนทวงศ ครงนเบน อย่างยื่ง ขอให้พระราชกุศล ที่ทรง บำเพ็ญและ อำนาจ ควง จิต ที่บรรดาลูก สายบญญาทุกกนทื่ตง๎ม่น[นกวามจงร'กภก์คีด่อพระบาทสมเด็จพระเช้าอ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระเช้าลูกยาเธอ และสมเด็จพร ลูกเธอ ทุกพระองศ์ จงเพี่มพูนพระบารมีให้ทรงพระเจริญยื และลำหาก ม.ร.ว. เตอง สนิทวงศ์ มีญาณวิถีใดที่จะล่วงร้ได้กงจะชื่ โสมน*ส ในพระมหากรุณาธิคุณกรงํ้นั้เบนล*นพ*นควย และผลข ประกอบ กุศลในคำน การศึกษา จงดล บรรดาลให้ ดวงวิญญาณ ของ คุณ ประสบความผาสุกในสไ]ปรายภพ ทุกประการ ม.ล. มเใ!?ตม บนนาค

อาลย ว*นจํนทร์ที่ ๒๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๒๘ สมเด็จพร โอรสาธิราชเจำพามหาวชิรุณหิศทรงบ่นทึกไว้ในสมุดบ่นทึก ประจำว*น พระองค์ท่านว่า “บ่ายเราร้ข่าวว่าองค์หญิงเยาวภามาอยู่ที่เร หญิงเบนโรคบจจบ่นอาการมาก บ่าย ๔ โมงเขามากราบทูลว่าคุณห ตายแลำ เราสงสารลูกที่ง ๒ คนๆ กนผู้ชายย*งไม่ไค้สมโภชเดือน ที่ง คนมาอยู่ที่เรือนเรา” การสั้นชีวิตของคุณย่าของขำพเจำในวนนน มีความสไ)พ*น ก’บ่ชีวิตของ ม.ร.ว. เตอง สนิทวงศ์ควย เพราะต่อมาในไม่ชำพระบิดา ของท่านคือ พระวรวงศ์เธอพระองศ์เจำสายสินิทวงศ์ ก็ไค้ถ ม.ร.ว. เตอง แค่สมเด็จพระพ*นวสสาอ*ยยิกาเจำ ซึ่งทรงโปรดให้เบ่นขำ หลวงของ สม เด็จพระ เจำบรมวงศ์ เธอเจำพาวลยอลงกรณ์ กรม เพชรบุรีราชสิรินทร ที่งํ้น็ก็กงจะเบนเพราะพระบิดาของ ม.ร.ว. เตอ ตำงพระประสงศ์จะให้ ม.ร.ว. เตองไค้อยู่ใกล้ชิดก*บ่เสด็จบาของข ซึ่งประทบอยู่ร่วมกบสมเด็จเจำพาพระองศ์น'น ถึงแม้ว่า ม.ร.ว. เตอ นบเบนชนนำของเสด็จบา แค่ท่านก็เกิดบี'เคียวก*บ่เสด็จบ่าแล เดือนกว่าเสด็จบาประมาณ ๗ เดือน ความใกล้ชิดสนิทสนมทีเกิดข ระหว่างเสด็จบ่ากํบ่ ม.ร.ว. เตอง กกงเบนอยูฅลอดมาตงแต่กรงนน อยู่ ม.ร.ว. เตองไม่ได้อยู่ในว,งนานนำ เพราะท่านสมกรออกมาศึกษา

(๑๔) เรียนที่โรงเรียนว*งหล*งจน จบการ เรียนและกล,บไปอยู่ที่ว*งที่ สายบญญาเดี๋ยวนั้ และต่อมาก็ได้ใช้วิชาที่เรียนมาให้เบนป ศึกษาของกุลสฅรีฅลอดมาจนถึงวไ!ชรา ถึงกระนใเก็ย,งใกล้ชิดก*บ่เสด็จบา โดยไม'ขาดซึ่งส่วนหนึ่งอาจจะเบนเพราะเสด็จ บาโปรดทำกบ ชาวเ ก*บ ม.ร.ว. เฅั้อง ด*งจะเห็นได้จากหน*งสือคำร*บ่สายเยาวภา อ*นเบน หน*ง์สือซึ่งมีคำราก'บข่า'วของ ม.ร.ว. เตองอยู่เบ็๋นอ*นมาก ขาพเจำเองเมื่อนึกถึงเสด็จบาทีไรก็นึกถึง ม.ร .ว. เ การที่ ม.ร.ว. เฅั้องจากเราไปนึ่ก็เท่าก*บ่ห่วงโซ่อ*นสำค*ญที่โ ก*บ่ชีวิตกรีงน1นไค้สญหายไปอีกห่วงหนึ่ง กุศลกรรมที่ ม.ร.ว. เฅ ประกอบไว้อ?]างมากมาย กงจะทำให้ท่านกงอยู่ในความจำและความร'ก ใคร่ของหลาน ๆ และศิษยานุศิษย์ต่อไปอีกช่วกาลนาน บยะรงสิต

ความทรงปีาเมือ ๕0 ฃึมาแล่ว ข่าพเจำจำได้ว่าเร้มร้จํกชื่อ ‘'คุณอาเตอง” ดีเมื่อฅอนอายุประม ๖-๗ ขวบ เวลาน1นกระทรวงศึกษาธิการได้ร'บมอบฅำหนกของพระองค เจาสายสินิทวงศ์เบ็,นโรงเรียนสตรีของรำเบาลแลำ (พ.ศ. ๒๔๖๐ บรรคาทายาทตระกูลสินิทวงค์ ซึ่งมีคุณพ่อของข่าพเจำรวมอยู่ดำยไค ชวนญาติพี่นํองให้ส่งลูกหลานเข่าโรงเรียนเบี่นประเดิม เพราะเบึนสถ ของวงศ์ตระกูลที่ยกให้ร่ฏีบาลเพื่อการกุศล นอกจากน1น,ยำไค้ ม.ร.ว. ห เทอง สนิทวงศ์ ธิคาของเจ่าของตำหนิกเบนอาจารย์ใหญ่คนแรกดำ ความจริงอายุ อานามของ ฟ้าพเจำ ก็ยงไม่ สมควรที่ จะลูก อบรมเบ็1นนำเรียนกินนอนอยู่ที่บ้านอาจารย์ใหญ่เลย แต่เ ว่า ข่าพเจำ'ในเวลานี่นมีมารยาทและความเบ็1นลูกผู้หญิงน้อ์ยเต็มท ง่าย ฯ ก็คือเบ็1น 7๐๓ ธ07 ดี ๆ นี่เอง คุณพ่อจึงส่งให้ไปอยู่ในกว อบรมของ “คุณอาเฅํ้อง” ซึ่งท่านเชื่อว่าคงสามารถผึ1กฝนข่าพเจำไ กว่าอยู่ที่บ้าน เพราะคุณอาเบ็1นผ้ที่เคยม่านการอยู่ในรํ้วใน เมื่อแรกเบิ1ดโรงเรียนสายบ้ญญา คุณอาเฅั้องมีบ้านอยู่-ทางด่ โรงเรียน ซึ่งในเวลานี่ คือแถวบริเวณถนน ๒๒ กรกฎา ฟ้าพเจำกินนอน อย่ที่บ้านคุณอาและเดินข่ามถนนมาโรงเรียนทุกก็นิ ไค้รบการ มารยาทอย่างเขมงวดกวดขนที่สุด จนจดจำไค้ดีมาถึงทุกว่นนี่ ชนแรกที่เรียนจากคุณอาเกอง คือ การถกถุงโกรเชตรูปกลม ทุ สีม่ว

(©๖) เหลืองฉะนํ้น์พอถึงปลายบื่มีงานโรงเรียน คุณพ่อของขำพเ ผู้'ซอคุงโครเชฅ์ ใบเล็ก ๆ นนเอง ขำพเจำไม่มีโอกาสไค้เรียนอยู่โรงเรียนสายบญญานาน เพราะเกิด ไม่สบายควยโรคต่อมทอนซิลอกเสบ คุณพ่อจึงให้ร*บดไกล*บไปอย เมื่อหายแลไก็เปลี่ยนสถานที่เรียนใหม่ เห็นจะเบ็1นคํวยในเว โรงเรียนสายบญญามีน*ณรืยนเพี่มขั้นมากแลไ การประเดิมเขำเรี อ*นพ่นไป ไค้ ถึงจะอยู่ไกลคุณอา แต่กิดิศํพท์ที่ไค้ยินมาเรื่อย \"I เกี่ยวกบคุณอา ก็คือ ม.ร.ว. เตํ้องเบ็่นหญิงไทยที่ท*นสมไ มีกวามสามารถเขํมแข็ง ขย*น ไม่ ชอบอยู่ว่างต่องคิคประดิษฐ์การผี1มือแบบต่าง ๆ และทดลองปรุงอา ใหม่ ๆ อยู่เรื่อย เบนที่เการพเกรงกลำของหลาน \"I และเบึนที่ร*ก'ใค เลื่อมใสของบรรดาลูกศิษย์มากหลายจนกระท’ง้ถึงคอนปลายของอายุ อ*นยืน นาน ซึ่งจบลงดไยอาการอ’นสงบ ม.ล. บว กิติยากร ๒๘ กมภาพนธ ๒๕©®

กราบอาลยทร#คุณ หม่อมราชวงศ์หญิงเตอง สนิทวงศ์ อดีตอาจารย์ใหญ่โรงเ สายบญญา เบ็1นผ้ที่ดิฉํนเคารพรีกน่บถืออย่างสูง นบแฅ่คิฉืนเข ราชการเบ็นครูอยู่ใต้บงกไอ่ฌชาของท่าน ตงแต่กระทรวงศึกษาธิการเรีม บรรจุเข้ารีบตำแหน่งครูในโรงเรียนสายบญญา ท่านปกครองบงกบบ*ญิชา อยู่ถึง ๒๐ บื่ ดิฉน่ไค้รีบความอบอุ่น ความเมตากรุณาและศิลปวิทยา จากท่านท1งโดยทางตรงและโดยทางอ่อม โรงเรียนสาขบญญาในเวลานไเ จึงเปรียบเสมือนอ่านที่รื่นรมย์ของดิฉํน ท่งํ้นั๊ก็เพราะท เบนน*กปกครองและน์กบริหารการศึกษาชื่นยอดเยี่ยม ท่านเบ็1นอาจาร ใหญ่ที่ดีเด่น มีความสามารถและมีรสนิยมสูง เบ็,นแม่พิมพ์ เบ็1นอย่างดี โรงเรียนสายบญญาเบ็'นสถานศึกษาที่ท่านมีส่วนกุศล บริจาคสอดคล้องติองก*นกไบรรดาทายาทราชตระกุลสนิทวงศ์ ซึ่งพร‘อม ใจล้นเบน สมาน ฉนท่ มอบ มรดก อ*,นลาค่า ของพระ วรวงศ์ เธอ พระ องศ เจาสายสินิทวงศ์ มีที่ดินและตึกตำหนกให้แก่กระทรวงศึกษาธิการ จ*ดตํ้งเบ็1นโรงเรียนสตรี โรงเรียนไต้เจริญรุ่งเรืองมีชื่อเสียง หนึ่ง เพราะความสามารถของ ม.ร.ว. หญิงเฅํ้อง สนิทวงศ์ แม้ท่านไม เคยศึกษาวิชาการบริหารโรงเรียนมาก่อน แต่ควยสายตาอไเหล้กแห ของเจ่าหนำที่'ชนผู้ใหญ่แห่งกระทรวงศึกษาธิการ จึงไค้ ตำแหน่งอาจารย์ ใหญ่โดยไม่ยอมพง กำปฏิเสธต่อ ตำแหน่ง อ่นเหมาะส ผลก็คือ ท่านทำงานไค้ผลดีทนตาเห็น ปรากฏแก่ส*ง์คมท’ว1ไป ในเวลานน ที่งนึ่ควยชาติวุฒิ คณวุฒิของท่าน และประสพการณ์ กา

(๑๘) มีพหูสฅร เนื่องจากเคยไค้ร*บการอบรมจากเจ้านาย'1นพระบรมมหา ในสม\"ยล*นเกลาๆ ร*ชกาลที่ ๕ ซึงเปรียบเสมือนท่าน'ได้ศึกษา'ในมหาวิ ในว*งเบ็นเวลานานถึง ๙ บี! ท่านไค้นำศิลปวิทยาการ วณนธรรม ธรรมเนียมประเพณียินดีงาม มาใช้อบรมเผยแพร่แก่กรูนกเรีย ในภายหล*งื และกอร์ป คิวยท่านไค้เขาถึงรสพระธรรมอ้นลำเลิศ จึงไ หล*กธรรมอ้นเหมาะสมมาใช้ช่วยในการบริหารการปกครอง น*กเรียน ต่อมา คิวย ท่านจึงสมควรที่จะไค้ร\"บสมญาว่า “อ*จฉริยอาจารย์” จิตใ มุ่งอยู่แต่จะบริหารโรงเรียนให้เจริญรุ่งเรืองขึง ๆ ขน ท่านทุ่ม กำล*ง'1จ กำล*งทรีพย์ให้โรงเรียนคิวยความเต็มใจ แม้แต่ที่ดินข ซึ่งเบ็1นมรดกเหลือจากให้เบนโรงเรียนแล*วเพียงเล็กน*อย ท่านก็ย*งเสี แบ่งให้โรงเรียนอีกเพื่อขยายเขตทางเดินเขาโรงเรียนคิานซ้าย ตึกใหญ่เพื่อให้เพียงพอก“บจำนวนน*กเรียนซึ่งเพีมขํ กราวหนึ่งท่านบวยใหญ่คิองลาพ*กราชการตงแต่ พ.ศ พ.ศ. ๒๔๖๙ รวม ๕ บี1 ท่านพ*กบวยอยู่ก*บบ*านคิานหล'งโรงเรียนสายบ เปรียบเสมือนท่านย*งรบราชการอยู่ในโรงเรียน เพียงแต่มิไค้รีบเง เท่านึ่น คิวยกวามใง่วงใยโรงเรียน ถึงแม้มีผู้รีกษาราชการแทน ท่านก็เต็มใจรีบเบนที่ปรึกษา ช่วยปลคทุกข์บำรุงสุขของกรน ตลอดเวลาคิวยความเมตตากรุณาตามอ*ตภาพ ของท่านมิไค้ ละทั้ เสียทีเดียว จนถึง พ.ศ. ๒๔๖๙ ท่านจึงกล*บเขำรีบราชการบริหารโ ต่อไปอีกกรงหนึ่ง ท่านมีอุดมคติสอดคลองคิองก*นก'บทางราชการ เห็นการณีไกลในเรื่องเงินบำรุงการศึกษาโรงเรียนใคร่ให้ไค้มีมาก เหนือไปจากเงินงบประมาณของกระทรวง ซึ่งไค้มาบำรุงโรงเรียนบี นอยไม่เพียงพอกบการบริหารโรงเรียน ท่าน'จึงศิดจํดตงสมาคมน์]