✍️สวดมนต์ฉบับหลวง ฉบับสมเด็จพระสังฆราช (ปุสฺสเทว)

มหาสตปิ ฏฐฺ านสตุ ตฺ ารมโฺ ภ อโิ ต ปรํ มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ทสสฺ ิยเต โย อธิ นิวาสีหิ เอกจเฺ จหิ ภิกฺขหู ิ วาจุคคฺ ตํ กตฺวา ธารยิ ติ คณสชฌฺ าเยนปิ ปรหิ รยิ ติ โส จ มชฺฌิมนกิ าเย มูลปณณฺ าสเก มูลปรยิ ายวคเฺ ค วหิ ิเตน มหาสติปฏฐฺ านสุตเฺ ตน เอกสทิโส น โหติ ทีฆนิกาย- มหาวคเฺ ค วิหเิ ตนปิ เอกสทิโส น โหติเยว. สุตตฺ นตฺ าภธิ มฺมกุสเลหิ ปนายํ วิญฺญหู ิ สุตฺตนตฺ โตปิ อภิธมฺมโตปิ ยํ ยทนู ํ ตนตฺ มฺปริ- ปเู รนฺเตหิ สมาหริตวฺ า สณฐฺ ปิโต ปจฺเจกสตุ ฺตวิเสโสเยว ทสสฺ ติ. กถาสณฺฐปโิ ตเยว จายํ ทสฺสิยเต. แตน่ ี้ จะแสดงมหาสตปิ ัฏฐานสูตร ซึง่ ภิกษทุ งั้ หลายบางหมู่ ไดเ้ ล่าบน่ จาทรงไว้และรกั ษาไว้ด้วยสวดคณสาธยายนัน้ ลงพิมพไ์ ว้ ทา่ นผ้ปู รารถนาจะเล่าบ่นจาทรง จะได้ดูอ่านเล่าบน่ จาทรงตามประสงค์ โดยผาสุก. ก็แลมหาสติปฏั ฐานสูตร ซึง่ ทา่ นคดั ไวเ้ ป็นฉบับได้เลา่ บ่น ต่อๆ มานนั้ จะเหมือนกันเป็นแบบเดียวกบั มหาสตปิ ัฏฐานสูตรทท่ี า่ น ต้งั ไว้ในมลู ปรยิ ายวรรค ในมูลปัณณาสก์ ในพระคัมภรี ์มัชฌมิ นกิ าย ก็ไมเ่ หมอื น จะเหมือนกันเป็นแบบเดียวกับมหาสติปฏั ฐานสตู รใน มหาวรรคในพระคัมภีรท์ ฆี นกิ าย กไ็ มเ่ หมอื น พิเคราะห์เห็นว่าพระ- มหาสติปฏั ฐานสูตร ซ่ึงคัดไวเ้ ล่าบน่ นี้ ท่านผู้ฉลาดในพระสตู รและ พระอภิธรรม คัดบทพยญั ชนะทพี่ รอ่ ง มาแตพ่ ระสูตรและพระอภิธรรม ไว้ให้บรบิ ูรณ์ เป็นสูตรวิเศษสตู รหนึง่ ฉะนี้ จะลงพิมพ์ไว้ตามสูตร วิเศษนัน้ .

มหาสตปิ ฏฐฺ านสุตตฺ ปาโฐ๑ เอวมฺเม สุตํ. เอกํ สมยํ ภควา, กุรูสุ วิหรต,ิ กมฺมาสธมฺมํ นาม กุรนู ํ นิคโม. ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนเฺ ตสิ ภกิ ขฺ โวติ. ภทนเฺ ตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุไ. ภควา เอตทโวจ. เอกายโน อยํ ภิกขฺ เว มคฺโค, สตฺตานํ วิสุทธฺ ยิ า, โสกปริเทวานํ สมติกกฺ มาย, ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงคฺ มาย. ญายสสฺ อธิคมาย, นพิ ฺพานสฺส สจฉฺ กิ ริ ยิ าย, ยทิทํ จตฺตาโร สติปฏฺฐานา. กตเม จตตฺ าโร. อธิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานปุ สสฺ ี วหิ รต.ิ อาตาปี สมปฺ ชาโน สตมิ า วเิ นยฺย โลเก อภิชฌฺ าโทมนสสฺ ํ. เวทนาสุ เวทนานปุ สฺสี วหิ รติ. อาตาปี สมปฺ ชาโน สตมิ า วเิ นยฺย โลเก อภชิ ฺฌาโทมนสฺสํ. จติ ฺเต จิตตฺ านปุ สสฺ ี วหิ รติ. อาตาปี สมปฺ ชาโน สตมิ า วเิ นยฺย โลเก อภิชฌฺ าโทมนสฺส.ํ ธมฺเมสุ ธมมฺ านปุ สฺสี วิหรติ. อาตาปี สมปฺ ชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฌฺ าโทมนสสฺ ํ. อุทฺเทโส. กถญจฺ ภกิ ขฺ เว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รติ. อธิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ, อรญฺญคโต วา รกุ ฺขมลู คโต วา สุญฺญาคารคโต วา, นิสีทติ ปลฺลงกฺ ํ อาภุชิตวฺ า อชุ ไุ กายํ ปณธิ าย, ปริมขุ ํ สตึ อปุ ฏฺฐเปตฺวา. โส สโต ว อสฺสสติ สโต ปสสฺ สติ. ทีฆํ วา อสฺสสนโฺ ต ทฆี ํ อสฺสสามีติ ปชานาติ. ทฆี ํ วา ปสสฺ สนฺโต ๑. ท.ี มหา. ๑๐/๓๒๕, ม. ม.ู ๑๒/๑๐๓.

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๖๗ ทฆี ํ ปสสฺ สามตี ิ ปชานาต.ิ รสสฺ ํ วา อสฺสสนโฺ ต รสฺสํ อสสฺ สามีติ ปชานาติ. รสฺสํ วา ปสฺสสนโฺ ต รสฺสํ ปสฺสสามตี ิ ปชานาต.ิ สพฺพกายปฏิสเํ วที อสสฺ สสิ สฺ ามีติ สิกฺขต.ิ สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสสสิ ฺสามตี ิ สกิ ฺขติ. ปสฺสมฺภยํ กายสงขฺ ารํ อสสฺ สสิ ฺสามตี ิ สิกขฺ ติ. ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกขฺ ติ. เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ทกโฺ ข ภมกาโร วา ภมการนเฺ ตวาสี วา, ทีฆํ วา อญฉฺ นโฺ ต ทฆี ํ อญฺฉามตี ิ ปชานาติ. รสฺสํ วา อญฉฺ นฺโต รสฺสํ อญฉฺ ามีติ ปชานาต.ิ เอวเมว โข ภิกขฺ เว ภกิ ฺขุ, ทีฆํ วา อสฺสสนโฺ ต ทฆี ํ อสฺสสามตี ิ ปชานาติ. ทีฆํ วา ปสฺสสนโฺ ต ทีฆํ ปสฺสสามตี ิ ปชานาติ. รสฺสํ วา อสฺสสนโฺ ต รสฺสํ อสฺสสามีติ ปชานาต.ิ รสสฺ ํ วา ปสฺสสนฺโต รสฺสํ ปสฺสสามีติ ปชานาติ. สพฺพกายปฏิสํเวที อสสฺ สสิ ฺสามีติ สิกฺขต.ิ สพฺพกายปฏิสเํ วที ปสฺสสิสฺสามตี ิ สกิ ฺขติ. ปสฺสมภฺ ยํ กายสงขฺ ารํ อสสฺ สสิ ฺสามตี ิ สิกขฺ ต.ิ ปสสฺ มภฺ ยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามตี ิ สกิ ฺขติ. อติ ิ อชฌฺ ตฺตํ วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ. พหิทฺธา วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรต.ิ อชฺฌตฺตพหทิ ธฺ า วา กาเย กายานุปสสฺ ี วิหรต.ิ สมทุ ยธมมฺ านุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รต.ิ วยธมมฺ านุปสสฺ ี วา กายสฺมึ วิหรติ. สมทุ ยวยธมมฺ านุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รต.ิ อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจปุ ฏฺฐติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปติสฺสตมิ ตฺตาย. อนิสสฺ โิ ต จ วิหรติ น จ

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๖๘ กญิ ฺจิ โลเก อุปาทิยต.ิ เอวมฺปิ ภิกขฺ เว ภกิ ฺขุ กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รต.ิ อานาปานปพพฺ ํ. ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกขฺ ,ุ คจฺฉนฺโต วา คจฉฺ ามตี ิ ปชานาต.ิ ฐโิ ต วา ฐิโตมหฺ ีติ ปชานาติ. นิสินโฺ น วา นิสนิ โฺ นมหฺ ตี ิ ปชานาติ. สยาโน วา สยาโนมฺหตี ิ ปชานาต.ิ ยถา ยถา วา ปนสฺส กาโย ปณหิ ิโต โหติ. ตถา ตถา นมปฺ ชานาติ. อิติ อชฌฺ ตฺตํ วา กาเย กายานุปสฺสี วหิ รติ. พหิทฺธา วา กาเย กายานุปสสฺ ี วิหรติ. อชฺฌตฺตพหิทธฺ า วา กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รต.ิ สมุทยธมฺมานุปสสฺ ี วา กายสมฺ ึ วหิ รติ. วยธมฺมานปุ สฺสี วา กายสฺมึ วิหรต.ิ สมทุ ยวยธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสฺมึ วิหรต.ิ อตฺถิ กาโยติ วา ปนสฺส สติ ปจฺจุปฏฺฐิตา โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปติสฺสติมตตฺ าย. อนสิ สฺ ิโต จ วหิ รติ น จ กญิ จฺ ิ โลเก อุปาทิยติ. เอวมฺปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสสฺ ี วิหรติ. อิรยิ าปถปพพฺ .ํ ปนุ จปรํ ภิกขฺ เว ภิกฺข,ุ อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนเฺ ต สมฺปชานการี โหติ. อาโลกเิ ต วิโลกเิ ต สมฺปชานการี โหต.ิ สมฺมญิ ฺชเิ ต ปสารเิ ต สมปฺ ชานการี โหติ. สงฆฺ าฏิปตฺตจีวรธารเณ สมฺปชานการี โหติ. อสิเต ปีเต ขายิเต สายิเต สมฺปชานการี โหติ. อจุ จฺ าร- ปสฺสาวกมเฺ ม สมปฺ ชานการี โหติ. คเต ฐเิ ต นสิ ินฺเน สตุ เฺ ต ชาครเิ ต ภาสเิ ต ตุณหฺ ีภาเว สมปฺ ชานการี โหติ. อติ ิ อชฌฺ ตตฺ ํ

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๖๙ วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วหิ รติ. พหทิ ฺธา วา กาเย กายานปุ สฺสี วิหรติ. อชฺฌตฺตพหิทธฺ า วา กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รติ. สมุทยธมมฺ านุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รต.ิ วยธมฺมานปุ สฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รติ. สมทุ ยวยธมมฺ านุปสฺสี วา กายสฺมึ วิหรติ. อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฺฐติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปติสฺสติมตฺตาย. อนิสฺสิโต จ วิหรติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อุปาทิยติ. เอวมฺปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรติ. สมปฺ ชญฺญปพฺพ.ํ ปุน จปรํ ภกิ ฺขเว ภิกขฺ ,ุ อมิ เมว กายํ อุทฺธํ ปาทตลา, อโธ เกสมตฺถกา, ตจปริยนฺตํ, ปูรนฺนานปฺปการสฺส อสุจิโน ปจจฺ เวกขฺ ติ. อตฺถิ อมิ สมฺ ึ กาเย, เกสา โลมา นขา ทนฺตา ตโจ, มํสํ นหารู อฏฺฐี อฏฺฐิมิญฺชํ, วกฺกํ หทยํ ยกนํ กโิ ลมกํ ปิหกํ ปปฺผาสํ, อนตฺ ํ อนฺตคุณํ อทุ รยิ ํ กรีส,ํ ปิตฺตํ เสมหฺ ํ ปุพฺโพ โลหติ ํ เสโท เมโท, อสฺสุ วสา เขโฬ สิงฺฆาณกิ า ลสิกา มุตตฺ นตฺ .ิ เสยฺยถาปิ ภกิ ฺขเว อุภโตมุขา มโู ตฬี, ปรู า นานาวหิ ติ สสฺ ธญฺญสฺส. เสยฺยถที ,ํ สาลนี ํ วีหนี ํ มุคฺคานํ มาสานํ ตลิ านํ ตณฑฺ ลุ านํ. ตเมนํ จกฺขุมา ปรุ ิโส มญุ ฺจิตวฺ า ปจฺจเวกเฺ ขยฺย, อิเม สาลี อเิ ม วหี ี อิเม มคุ ฺคา อิเม มาสา อิเม ติลา อิเม ตณฑฺ ุลาต.ิ เอวเมว โข ภิกฺขเว ภกิ ขฺ ุ, อมิ เมว กายํ อุทธฺ ํ ปาทตลา, อโธ เกสมตถฺ กา, ตจปริยนฺต,ํ ปูรนฺนานปฺปการสฺส อสุจโิ น ปจจฺ เวกฺขติ.

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๗๐ อตถฺ ิ อิมสมฺ ึ กาเย, เกสา โลมา นขา ทนตฺ า ตโจ, มํสํ นหารู อฏฺฐี อฏฐฺ ิมิญชฺ ํ, วกกฺ ํ หทยํ ยกนํ กโิ ลมกํ ปหิ กํ ปปฺผาส,ํ อนฺตํ อนฺตคณุ ํ อุทริยํ กรีส,ํ ปติ ฺตํ เสมฺหํ ปพุ โฺ พ โลหิตํ เสโท เมโท, อสฺสุ วสา เขโฬ สิงฺฆาณิกา ลสิกา มุตฺตนฺติ. อติ ิ อชฌฺ ตฺตํ วา กาเย กายานุปสสฺ ี วิหรติ. พหิทธฺ า วา กาเย กายานุปสฺสี วหิ รต.ิ อชฺฌตตฺ พหิทฺธา วา กาเย กายานปุ สฺสี วหิ รติ. สมุทยธมฺมานุปสฺสี วา กายสฺมึ วหิ รติ. วยธมฺมานปุ สสฺ ี วา กายสมฺ ึ วหิ รติ. สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี วา กายสฺมึ วิหรต.ิ อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจจฺ ุปฏฺฐติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปตสิ ฺสติมตฺตาย. อนิสสฺ ิโต จ วิหรติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อุปาทิยติ. เอวมฺปิ ภิกขฺ เว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรต.ิ ปฏิกฺกูลปพฺพ.ํ ปุน จปรํ ภกิ ฺขเว ภิกฺข,ุ อิมเมว กายํ ยถาฐติ ํ ยถาปณิหิตํ ธาตโุ ส ปจฺจเวกขฺ ติ. อตถฺ ิ อมิ สฺมึ กาเย, ปฐวธี าตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูต.ิ เสยยฺ ถาปิ ภกิ ฺขเว ทกฺโข โคฆาตโก วา โคฆาตกนฺเตวาสี วา, คาวึ วธติ ฺวา จาตมุ ฺมหาปเถ วิลโส ปฏิวภิ ชิตฺวา นสิ นิ โฺ น อสฺส. เอวเมว โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ, อมิ เมว กายํ ยถาฐิตํ ยถาปณหิ ติ ํ ธาตุโส ปจฺจเวกฺขติ. อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย, ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูต.ิ อิติ อชฺฌตฺตํ วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรต.ิ พหทิ ฺธา วา กาเย กายานปุ สสฺ ี

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๗๑ วหิ รต.ิ อชฌฺ ตฺตพหิทฺธา วา กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รต.ิ สมทุ ยธมฺมานุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รต.ิ วยธมฺมานุปสสฺ ี วา กายสมฺ ึ วิหรติ. สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี วา กายสฺมึ วหิ รติ. อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจจฺ ุปฏฐฺ ติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปติสฺสติมตตฺ าย. อนิสสฺ ิโต จ วิหรติ น จ กญิ จฺ ิ โลเก อปุ าทิยติ. เอวมปฺ ิ ภกิ ขฺ เว ภกิ ขฺ ุ กาเย กายานุปสฺสี วหิ รติ. ธาตุปพพฺ ํ. ปนุ จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ, เสยยฺ ถาปิ ปสฺเสยยฺ สรรี ํ สวี ถกิ าย ฉฑฑฺ ิตํ, เอกาหมตํ วา ทวฺ หี มตํ วา ตีหมตํ วา. อุทธฺ ุมาตกํ วนิ ลี กํ วปิ พุ พฺ กชาตํ. โส อิมเมว กายํ อุปสํหรต.ิ อยมปฺ ิ โข กาโย เอวํธมโฺ ม เอวํภาวี เอวํ อนตีโตติ. อิติ อชฺฌตตฺ ํ วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรติ. พหทิ ธฺ า วา กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รติ. อชฺฌตตฺ พหิทฺธา วา กาเย กายานุปสฺสี วหิ รติ. สมทุ ย- ธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสมฺ ึ วิหรติ. วยธมฺมานปุ สฺสี วา กายสฺมึ วหิ รต.ิ สมทุ ยวยธมฺมานุปสสฺ ี วา กายสฺมึ วิหรต.ิ อตถฺ ิ กาโยติ วา ปนสฺส สติ ปจฺจุปฏฐฺ ิตา โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปติสฺสติมตตฺ าย. อนิสสฺ โิ ต จ วิหรติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อปุ าทิยติ. เอวมปฺ ิ ภิกฺขเว ภกิ ขฺ ุ กาเย กายานปุ สฺสี วหิ รติ. ปนุ จปรํ ภกิ ฺขเว ภิกฺข,ุ เสยฺยถาปิ ปสฺเสยยฺ สรีรํ สีวถกิ าย ฉฑฺฑติ ํ. กาเกหิ วา ขชฺชมานํ, คชิ ฺเฌหิ วา ขชชฺ มานํ, กลุ เลหิ

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๗๒ วา ขชชฺ มาน,ํ สวุ าเณหิ วา ขชชฺ มานํ, สิงฺคาเลหิ วา ขชฺชมานํ, วิวิเธหิ วา ปาณกชาเตหิ ขชฺชมานํ. โส อิมเมว กายํ อปุ สหํ รติ. อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมโฺ ม เอวภํ าวี เอวํ อนตีโตติ. อิติ อชฺฌตฺตํ วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรต.ิ พหทิ ฺธา วา กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รติ. อชฺฌตฺตพหทิ ฺธา วา กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รต.ิ สมุทยธมฺมานุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วิหรต.ิ วยธมฺมานุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รต.ิ สมทุ ยวยธมฺมานุปสฺสี วา กายสฺมึ วิหรติ. อตถฺ ิ กาโยติ วา ปนสฺส สติ ปจจฺ ุปฏฐฺ ิตา โหต.ิ ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปตสิ สฺ ติมตตฺ าย. อนิสสฺ โิ ต จ วิหรติ น จ กญิ จฺ ิ โลเก อุปาทยิ ต.ิ เอวมปฺ ิ ภกิ ฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานปุ สฺสี วิหรต.ิ ปุน จปรํ ภิกขฺ เว ภิกขฺ ุ, เสยยฺ ถาปิ ปสฺเสยฺย สรีรํ สีวถกิ าย ฉฑฺฑติ .ํ อฏฐฺ ิสงขฺ ลกิ ํ สมสํ โลหติ ํ นหารสุ มฺพนฺธํ. โส อมิ เมว กายํ อุปสํหรต.ิ อยมปฺ ิ โข กาโย เอวธํ มฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตโี ตติ. อติ ิ อชฌฺ ตฺตํ วา กาเย กายานุปสฺสี วหิ รติ. พหทิ ธฺ า วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ. อชฌฺ ตฺตพหิทฺธา วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรต.ิ สมทุ ยธมฺมานปุ สฺสี วา กายสมฺ ึ วิหรติ. วยธมฺมานุปสฺสี วา กายสฺมึ วิหรต.ิ สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รต.ิ อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจจฺ ปุ ฏฺฐิตา โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปตสิ ฺสติมตฺตาย. อนสิ ฺสิโต จ

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๗๓ วิหรติ น จ กญิ จฺ ิ โลเก อุปาทยิ ติ. เอวมปฺ ิ ภิกฺขเว ภิกขฺ ุ กาเย กายานปุ สฺสี วิหรติ. ปนุ จปรํ ภิกฺขเว ภิกขฺ ,ุ เสยยฺ ถาปิ ปสฺเสยยฺ สรีรํ สีวถกิ าย ฉฑฑฺ ิต.ํ อฏฺฐิสงฺขลกิ ํ นมิ มฺ ํสโลหิตมกฺขติ ํ นหารสุ มฺพนธฺ .ํ โส อิมเมว กายํ อุปสํหรติ. อยมปฺ ิ โข กาโย เอวํธมโฺ ม เอวํภาวี เอวํ อนตโี ตติ. อิติ อชฺฌตฺตํ วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วหิ รติ. พหิทธฺ า วา กาเย กายานุปสสฺ ี วิหรต.ิ อชฺฌตตฺ พหิทธฺ า วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรต.ิ สมุทยธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสฺมึ วหิ รติ. วยธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสฺมึ วิหรติ. สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รติ. อตถฺ ิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฺฐติ า โหต.ิ ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปติสฺสติมตตฺ าย. อนิสฺสโิ ต จ วหิ รติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อุปาทยิ ติ. เอวมฺปิ ภิกขฺ เว ภิกขฺ ุ กาเย กายานปุ สฺสี วิหรต.ิ ปนุ จปรํ ภิกฺขเว ภิกขฺ ุ, เสยฺยถาปิ ปสฺเสยยฺ สรรี ํ สีวถกิ าย ฉฑฑฺ ติ .ํ อฏฺฐิสงฺขลิกํ อปคตมํสโลหิตํ นหารุสมพฺ นธฺ ํ. โส อิมเมว กายํ อุปสํหรติ. อยมปฺ ิ โข กาโย เอวธํ มฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตโี ตติ. อติ ิ อชฌฺ ตฺตํ วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ. พหิทธฺ า วา กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รติ. อชฌฺ ตฺตพหทิ ฺธา วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรต.ิ สมุทยธมฺมานุปสฺสี วา กายสฺมึ วหิ รติ. วยธมมฺ านุปสฺสี วา กายสฺมึ วิหรติ. สมุทยวยธมมฺ านุปสฺสี วา

มหาสติปฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๗๔ กายสมฺ ึ วหิ รติ. อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจจฺ ุปฏฺฐติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปตสิ สฺ ติมตฺตาย. อนิสฺสโิ ต จ วหิ รติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อุปาทยิ ติ. เอวมฺปิ ภิกขฺ เว ภกิ ขฺ ุ กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรต.ิ ปุน จปรํ ภิกขฺ เว ภิกฺขุ, เสยฺยถาปิ ปสฺเสยฺย สรีรํ สีวถกิ าย ฉฑฑฺ ติ .ํ อฏฺฐกิ านิ อปคตนหารสุ มพฺ นธฺ านิ ทิสาวทิ สิ า วิกฺขติ ตฺ าน,ิ อญฺเญน หตฺถฏฐฺ ิกํ, อญฺเญน ปาทฏฐฺ กิ ํ, อญฺเญน ชงฺฆฏฐฺ ิกํ, อญเฺ ญน อรู ฏุ ฐฺ ิก,ํ อญฺเญน กฏิฏฐฺ ิกํ, อญเฺ ญน ปิฏฺฐกิ ณฺฏกฏฺฐิกํ อญเฺ ญน ผาสุกฏฺฐกิ ํ, อญเฺ ญน อรุ ฏฐฺ ิก,ํ อญเฺ ญน พาหุฏฐฺ ิกํ, อญฺเญน อสํ ฏฐฺ ิกํ, อญฺเญน ควี ฏฺฐิก,ํ อญฺเญน หนฏุ ฐฺ ิก,ํ อญเฺ ญน ทนฺตฏฐฺ ิกํ, อญฺเญน สีสกฏาหํ. โส อิมเมว กายํ อุปสหํ รติ. อยมปฺ ิ โข กาโย เอวธํ มโฺ ม เอวํภาวี เอวํ อนตีโตติ. อิติ อชฺฌตตฺ ํ วา กาเย กายานปุ สฺสี วิหรติ. พหทิ ฺธา วา กาเย กายานุปสสฺ ี วิหรต.ิ อชฺฌตฺตพหทิ ธฺ า วา กาเย กายานุปสสฺ ี วหิ รติ. สมทุ ยธมฺมานุปสสฺ ี วา กายสมฺ ึ วิหรต.ิ วยธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รติ. สมทุ ยวยธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสมฺ ึ วิหรต.ิ อตถฺ ิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฺฐิตา โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปตสิ ฺสติมตฺตาย. อนิสสฺ โิ ต จ วหิ รติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อปุ าทยิ ติ. เอวมปฺ ิ ภกิ ฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรต.ิ ปนุ จปรํ ภกิ ขฺ เว ภิกขฺ ุ, เสยฺยถาปิ ปสฺเสยฺย สรรี ํ สีวถิกาย

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๗๕ ฉฑฺฑิตํ. อฏฐฺ ิกานิ เสตานิ สงขฺ วณฺณุปนิภาน.ิ โส อมิ เมว กายํ อุปสํหรต.ิ อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตีโตติ. อติ ิ อชฌฺ ตตฺ ํ วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ. พหิทฺธา วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ. อชฺฌตฺตพหิทธฺ า วา กาเย กายานปุ สฺสี วิหรติ. สมทุ ยธมมฺ านปุ สสฺ ี วา กายสมฺ ึ วิหรติ. วยธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสมฺ ึ วิหรติ. สมทุ ยวยธมฺมานุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วิหรต.ิ อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฺฐิตา โหต.ิ ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปตสิ ฺสติมตฺตาย. อนสิ ฺสโิ ต จ วิหรติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อุปาทยิ ติ. เอวมฺปิ ภิกขฺ เว ภกิ ฺขุ กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรต.ิ ปนุ จปรํ ภิกฺขเว ภิกขฺ ,ุ เสยฺยถาปิ ปสฺเสยฺย สรรี ํ สีวถกิ าย ฉฑฺฑิตํ. อฏฐฺ ิกานิ ปญุ ฺชกติ านิ เตโรวสสฺ ิกาน.ิ โส อมิ เมว กายํ อุปสํหรต.ิ อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตีโตติ. อิติ อชฌฺ ตฺตํ วา กาเย กายานปุ สฺสี วิหรติ. พหทิ ฺธา วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรต.ิ อชฺฌตตฺ พหิทธฺ า วา กาเย กายานุปสสฺ ี วิหรติ. สมุทยธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รติ. วยธมมฺ านปุ สฺสี วา กายสมฺ ึ วิหรติ. สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี วา กายสฺมึ วหิ รติ. อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฺฐิตา โหต.ิ ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปติสฺสติมตฺตาย. อนสิ ฺสิโต จ วิหรติ น จ กญิ จฺ ิ โลเก อุปาทยิ ติ. เอวมปฺ ิ ภิกขฺ เว ภิกขฺ ุ

มหาสติปฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๗๖ กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรต.ิ ปุน จปรํ ภิกขฺ เว ภิกฺข,ุ เสยยฺ ถาปิ ปสฺเสยยฺ สรรี ํ สวี ถิกาย ฉฑฺฑิตํ. อฏฺฐิกานิ ปูตนี ิ จณุ ณฺ กชาตาน.ิ โส อิมเมว กายํ อุปสํหรต.ิ อยมปฺ ิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตโี ตติ. อิติ อชฺฌตตฺ ํ วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วิหรต.ิ พหทิ ธฺ า วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วหิ รต.ิ อชฌฺ ตฺตพหทิ ธฺ า วา กาเย กายานุปสฺสี วหิ รติ. สมุทยธมมฺ านุปสฺสี วา กายสฺมึ วิหรติ. วยธมฺมานุปสสฺ ี วา กายสฺมึ วิหรติ. สมทุ ยวยธมมฺ านุปสฺสี วา กายสมฺ ึ วหิ รต.ิ อตฺถิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฐฺ ติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปติสฺสตมิ ตฺตาย. อนสิ ฺสิโต จ วหิ รติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อปุ าทิยต.ิ เอวมปฺ ิ โข ภกิ ขฺ เว ภกิ ฺขุ กาเย กายานปุ สฺสี วิหรต.ิ นวสีวถกิ าปพพฺ .ํ กายานปุ สสฺ นาสติปฏฐฺ านํ. กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เวทนาสุ เวทนานปุ สสฺ ี วหิ รติ. อิธ ภิกขฺ เว ภิกขฺ ุ, สุขํ เวทนํ เวทยิ มาโน, สขุ ํ เวทนํ เวทิยามตี ิ ปชานาติ. ทุกขฺ ํ เวทนํ เวทยิ มาโน, ทุกขฺ ํ เวทนํ เวทยิ ามตี ิ ปชานาต.ิ อทุกขฺ มสุขํ เวทนํ เวทิยมาโน, อทุกฺขมสขุ ํ เวทนํ เวทิยามตี ิ ปชานาติ. สามิสํ วา สุขํ เวทนํ เวทยิ มาโน, สามสิ ํ สขุ ํ เวทนํ เวทิยามตี ิ ปชานาต.ิ นิรามสิ ํ วา สุขํ เวทนํ เวทิยมาโน, นริ ามิสํ สขุ ํ เวทนํ เวทยิ ามีติ ปชานาติ.

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๗๗ สามสิ ํ วา ทุกขฺ ํ เวทนํ เวทิยมาโน, สามิสํ ทกุ ขฺ ํ เวทนํ เวทยิ ามีติ ปชานาติ. นิรามสิ ํ วา ทุกฺขํ เวทนํ เวทิยมาโน, นิรามิสํ ทกุ ขฺ ํ เวทนํ เวทิยามตี ิ ปชานาติ. สามิสํ วา อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เวทยิ มาโน, สามิสํ อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เวทิยามีติ ปชานาติ. นริ ามสิ ํ วา อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เวทิยมาโน, นริ ามสิ ํ อทกุ ฺขมสุขํ เวทนํ เวทยิ ามีติ ปชานาติ. อิติ อชฌฺ ตตฺ ํ วา เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วิหรติ. พหทิ ฺธา วา เวทนาสุ เวทนานปุ สสฺ ี วหิ รต.ิ อชฌฺ ตฺตพหิทฺธา วา เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วิหรติ. สมุทยธมฺมานุปสสฺ ี วา เวทนาสุ วหิ รต.ิ วยธมมฺ านปุ สสฺ ี วา เวทนาสุ วหิ รติ. สมทุ ยวยธมฺมานปุ สฺสี วา เวทนาสุ วหิ รต.ิ อตถฺ ิ เวทนาติ วา ปนสฺส สติ ปจฺจุปฏฐฺ ิตา โหติ. ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปตสิ ฺสตมิ ตตฺ าย. อนิสสฺ ิโต จ วหิ รติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อปุ าทิยต.ิ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกขฺ ุ เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วิหรติ. เวทนานปุ สฺสนาสติปฏฺฐาน.ํ กถญจฺ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จิตฺเต จติ ฺตานุปสฺสี วิหรต.ิ อิธ ภิกขฺ เว ภกิ ฺขุ, สราคํ วา จติ ตฺ ํ สราคํ จติ ฺตนฺติ ปชานาติ. วตี ราคํ วา จิตฺตํ วตี ราคํ จิตตฺ นตฺ ิ ปชานาติ. สโทสํ วา จิตตฺ ํ สโทสํ จิตตฺ นฺติ ปชานาติ. วตี โทสํ วา จิตตฺ ํ วีตโทสํ จิตฺตนตฺ ิ ปชานาต.ิ สโมหํ วา จติ ฺตํ สโมหํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ. วีตโมหํ

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๗๘ วา จิตฺตํ วตี โมหํ จิตฺตนตฺ ิ ปชานาต.ิ สงขฺ ิตตฺ ํ วา จติ ฺตํ สงฺขิตตฺ ํ จติ ฺตนฺติ ปชานาต.ิ วิกฺขิตตฺ ํ วา จิตตฺ ํ วิกขฺ ติ ฺตํ จิตตฺ นฺติ ปชานาติ. มหคฺคตํ วา จิตฺตํ มหคคฺ ตํ จติ ฺตนตฺ ิ ปชานาติ. อมหคฺคตํ วา จติ ฺตํ อมหคฺคตํ จิตตฺ นฺติ ปชานาต.ิ สอตุ ฺตรํ วา จิตฺตํ สอตุ ตฺ รํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ. อนตุ ฺตรํ วา จิตตฺ ํ อนตุ ตฺ รํ จติ ฺตนตฺ ิ ปชานาติ. สมาหติ ํ วา จิตตฺ ํ สมาหติ ํ จิตตฺ นตฺ ิ ปชานาติ. อสมาหติ ํ วา จิตฺตํ อสมาหติ ํ จติ ตฺ นตฺ ิ ปชานาต.ิ วมิ ตุ ตฺ ํ วา จติ ฺตํ วมิ ุตฺตํ จิตฺตนตฺ ิ ปชานาติ. อวิมุตตฺ ํ วา จิตฺตํ อวมิ ตุ ตฺ ํ จติ ฺตนฺติ ปชานาติ. อิติ อชฌฺ ตตฺ ํ วา จิตฺเต จิตตฺ านุปสสฺ ี วหิ รติ. พหิทธฺ า วา จติ ฺเต จิตตฺ านปุ สฺสี วิหรต.ิ อชฺฌตฺตพหิทธฺ า วา จติ เฺ ต จติ ตฺ านปุ สสฺ ี วิหรติ. สมทุ ยธมฺมานุปสสฺ ี วา จิตตฺ สฺมึ วหิ รต.ิ วยธมมฺ านุปสสฺ ี วา จิตฺตสฺมึ วิหรติ. สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี วา จติ ฺตสมฺ ึ วหิ รติ. อตฺถิ จิตฺตนตฺ ิ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฺฐติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปตสิ สฺ ต-ิ มตฺตาย. อนสิ ฺสิโต จ วิหรติ น จ กญิ จฺ ิ โลเก อปุ าทิยต.ิ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ จิตฺเต จติ ฺตานุปสฺสี วหิ รต.ิ จิตฺตานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ. กถญฺจ ภกิ ฺขเว ภิกขฺ ุ ธมเฺ มสุ ธมมฺ านปุ สฺสี วิหรต.ิ อิธ ภกิ ฺขเว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสสฺ ี วิหรต.ิ ปญจฺ สุ นวี รเณสุ. กถญจฺ ภกิ ขฺ เว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมมฺ านปุ สสฺ ี วิหรติ. ปญจฺ สุ

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๗๙ นีวรเณส.ุ อธิ ภิกฺขเว ภกิ ฺข,ุ สนฺตํ วา อชฌฺ ตตฺ ํ กามฉนทฺ ํ, อตถฺ ิ เม อชฌฺ ตตฺ ํ กามฉนโฺ ทติ ปชานาต.ิ อสนฺตํ วา อชฌฺ ตตฺ ํ กามฉนฺทํ, นตฺถิ เม อชฌฺ ตฺตํ กามฉนโฺ ทติ ปชานาต.ิ ยถา จ อนุปฺปนนฺ สฺส กามฉนทฺ สฺส อุปฺปาโท โหติ. ตญจฺ ปชานาต.ิ ยถา จ อุปฺปนฺนสฺส กามฉนทฺ สฺส ปหานํ โหต.ิ ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ ปหีนสฺส กามฉนฺทสสฺ อายตึ อนุปปฺ าโท โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. สนตฺ ํ วา อชฺฌตฺตํ พฺยาปาทํ, อตฺถิ เม อชฌฺ ตตฺ ํ พฺยาปาโทติ ปชานาติ. อสนฺตํ วา อชฺฌตตฺ ํ พฺยาปาทํ, นตฺถิ เม อชฺฌตตฺ ํ พฺยาปาโทติ ปชานาติ. ยถา จ อนุปปฺ นนฺ สฺส พฺยาปาทสฺส อุปฺปาโท โหติ. ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อปุ ฺปนนฺ สฺส พยฺ าปาทสฺส ปหานํ โหต.ิ ตญจฺ ปชานาติ. ยถา จ ปหนี สฺส พยฺ าปาทสฺส อายตึ อนปุ ฺปาโท โหต.ิ ตญฺจ ปชานาต.ิ สนตฺ ํ วา อชฺฌตฺตํ ถีนมิทฺธํ, อตฺถิ เม อชฌฺ ตฺตํ ถีนมิทธฺ นตฺ ิ ปชานาติ. อสนตฺ ํ วา อชฺฌตฺตํ ถีนมทิ ธฺ ,ํ นตฺถิ เม อชฌฺ ตฺตํ ถีนมทิ ฺธนตฺ ิ ปชานาติ. ยถา จ อนุปปฺ นฺนสสฺ ถีนมิทฺธสสฺ อปุ ฺปาโท โหต.ิ ตญจฺ ปชานาติ. ยถา จ อปุ ฺปนฺนสฺส ถนี มิทธฺ สฺส ปหานํ โหต.ิ ตญจฺ ปชานาต.ิ ยถา จ ปหีนสฺส ถีนมิทฺธสฺส อายตึ อนปุ ฺปาโท โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. สนฺตํ วา อชฌฺ ตฺตํ อทุ ธฺ จฺจกุกฺกจุ จฺ ํ, อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ อทุ ธฺ จฺจกกุ ฺกจุ ฺจนฺติ ปชานาติ. อสนฺตํ วา อชฺฌตตฺ ํ อทุ ธฺ จจฺ กกุ กฺ ุจจฺ ํ, นตถฺ ิ เม อชฺฌตตฺ ํ อุทฺธจฺจกุกกฺ ุจฺจนฺติ

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๘๐ ปชานาติ. ยถา จ อนปุ ฺปนฺนสสฺ อุทฺธจจฺ กุกกฺ จุ ฺจสสฺ อปุ ฺปาโท โหต.ิ ตญจฺ ปชานาต.ิ ยถา จ อุปฺปนฺนสฺส อทุ ธฺ จฺจกุกกฺ ุจฺจสสฺ ปหานํ โหต.ิ ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ ปหีนสฺส อุทธฺ จจฺ - กกุ ฺกจุ จฺ สฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. สนฺตํ วา อชฌฺ ตฺตํ วจิ ิกจิ ฺฉ,ํ อตถฺ ิ เม อชฺฌตตฺ ํ วิจกิ จิ ฺฉาติ ปชานาต.ิ อสนฺตํ วา อชฌฺ ตฺตํ วิจิกจิ ฺฉํ, นตฺถิ เม อชฌฺ ตตฺ ํ วจิ ิกจิ ฺฉาติ ปชานาต.ิ ยถา จ อนุปฺปนฺนาย วิจิกจิ ฉฺ าย อุปฺปาโท โหต.ิ ตญจฺ ปชานาติ. ยถา จ อุปฺปนฺนาย วิจกิ จิ ฺฉาย ปหานํ โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. ยถา จ ปหนี าย วจิ กิ จิ ฺฉาย อายตึ อนปุ ปฺ าโท โหต.ิ ตญฺจ ปชานาต.ิ อติ ิ อชฺฌตฺตํ วา ธมฺเมสุ ธมฺมานปุ สสฺ ี วหิ รต.ิ พหทิ ฺธา วา ธมเฺ มสุ ธมมฺ านปุ สฺสี วิหรติ. อชฌฺ ตตฺ พหทิ ธฺ า วา ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสสฺ ี วหิ รติ. สมุทยธมฺมานุปสสฺ ี วา ธมฺเมสุ วิหรติ. วยธมฺมานปุ สฺสี วา ธมฺเมสุ วิหรต.ิ สมทุ ยวยธมฺมานุปสฺสี วา ธมฺเมสุ วิหรติ. อตถฺ ิ ธมมฺ าติ วา ปนสฺส สติ ปจฺจปุ ฏฺฐติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปติสฺสติมตตฺ าย. อนสิ สฺ โิ ต จ วหิ รติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อุปาทิยติ. เอวมปฺ ิ โข ภิกขฺ เว ภิกฺขุ ธมเฺ มสุ ธมฺมานุปสฺสี วหิ รต.ิ ปญฺจสุ นวี รเณส.ุ นีวรณปพฺพ.ํ ปุน จปรํ ภกิ ฺขเว ภิกขฺ ุ ธมเฺ มสุ ธมมฺ านปุ สฺสี วหิ รต.ิ ปญจฺ สุ อุปาทานกขฺ นฺเธสุ. กถญฺจ ภกิ ฺขเว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมมฺ านุปสฺสี วหิ รต.ิ ปญจฺ สุ อุปาทานกขฺ นเฺ ธสุ. อธิ ภกิ ฺขเว ภิกขฺ ุ, อติ ิ

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๘๑ รปู ํ, อิติ รูปสสฺ สมทุ โย, อิติ รูปสสฺ อตฺถงฺคโม. อิติ เวทนา, อติ ิ เวทนาย สมทุ โย, อิติ เวทนาย อตฺถงคฺ โม. อิติ สญฺญา, อติ ิ สญญฺ าย สมุทโย, อิติ สญญฺ าย อตถฺ งคฺ โม. อติ ิ สงฺขารา, อติ ิ สงฺขารานํ สมุทโย, อิติ สงขฺ ารานํ อตฺถงคฺ โม. อติ ิ วญิ ฺญาณํ, อติ ิ วิญฺญาณสฺส สมุทโย, อิติ วญิ ญฺ าณสฺส อตฺถงฺคโมติ. อิติ อชฌฺ ตตฺ ํ วา ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ. พหิทธฺ า วา ธมฺเมสุ ธมมฺ านุปสฺสี วิหรติ. อชฌฺ ตฺตพหทิ ฺธา วา ธมเฺ มสุ ธมมฺ านปุ สสฺ ี วิหรติ. สมทุ ยธมฺมานุปสฺสี วา ธมเฺ มสุ วิหรติ. วยธมมฺ านปุ สฺสี วา ธมฺเมสุ วิหรต.ิ สมทุ ยวย- ธมฺมานปุ สสฺ ี วา ธมฺเมสุ วหิ รติ. อตถฺ ิ ธมฺมาติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฺฐิตา โหติ. ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปตสิ ฺสต-ิ มตตฺ าย. อนิสฺสโิ ต จ วหิ รติ น จ กญิ ฺจิ โลเก อุปาทิยต.ิ เอวมปฺ ิ โข ภกิ ขฺ เว ภิกฺขุ ธมเฺ มสุ ธมมฺ านปุ สฺสี วหิ รติ. ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธส.ุ ขนฺธปพฺพํ. ปุน จปรํ ภิกขฺ เว ภิกขฺ ุ ธมฺเมสุ ธมฺมานปุ สฺสี วหิ รติ. ฉสุ อชฌฺ ตตฺ ิกพาหิเรสุ อายตเนส.ุ กถญจฺ ภิกขฺ เว ภกิ ขฺ ุ ธมฺเมสุ ธมมฺ านุปสฺสี วิหรติ. ฉสุ อชฌฺ ตตฺ ิกพาหิเรสุ อายตเนสุ. อิธ ภกิ ขฺ เว ภิกฺขุ, จกฺขุญจฺ ปชานาติ. รเู ป จ ปชานาติ. ยญจฺ ตทภุ ยํ ปฏจิ ฺจ อปุ ฺปชชฺ ติ สญฺโญชน.ํ ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ อนุปฺปนฺนสสฺ สญฺโญชนสฺส อปุ ฺปาโท โหต.ิ ตญจฺ ปชานาต.ิ

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๘๒ ยถา จ อุปปฺ นฺนสฺส สญโฺ ญชนสฺส ปหานํ โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. ยถา จ ปหีนสฺส สญฺโญชนสสฺ อายตึ อนปุ ปฺ าโท โหต.ิ ตญฺจ ปชานาต.ิ โสตญฺจ ปชานาติ. สทฺเท จ ปชานาติ. ยญฺจ ตทภุ ยํ ปฏจิ ฺจ อปุ ปฺ ชฺชติ สญฺโญชน.ํ ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ อนปุ ฺปนฺนสฺส สญฺโญชนสฺส อปุ ปฺ าโท โหต.ิ ตญจฺ ปชานาติ. ยถา จ อุปฺปนฺนสฺส สญโฺ ญชนสสฺ ปหานํ โหต.ิ ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ ปหีนสสฺ สญโฺ ญชนสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหต.ิ ตญจฺ ปชานาติ. ฆานญจฺ ปชานาติ. คนฺเธ จ ปชานาต.ิ ยญฺจ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สญฺโญชนํ. ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส สญโฺ ญชนสสฺ อปุ ปฺ าโท โหติ. ตญจฺ ปชานาต.ิ ยถา จ อุปปฺ นนฺ สฺส สญฺโญชนสสฺ ปหานํ โหติ. ตญจฺ ปชานาต.ิ ยถา จ ปหีนสสฺ สญฺโญชนสฺส อายตึ อนปุ ปฺ าโท โหต.ิ ตญจฺ ปชานาต.ิ ชิวหฺ ญฺจ ปชานาติ. รเส จ ปชานาติ. ยญจฺ ตทุภยํ ปฏิจจฺ อุปฺปชชฺ ติ สญโฺ ญชนํ. ตญจฺ ปชานาต.ิ ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส สญฺโญชนสสฺ อปุ ปฺ าโท โหต.ิ ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ อุปปฺ นฺนสฺส สญฺโญชนสฺส ปหานํ โหติ. ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ ปหีนสฺส สญฺโญชนสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ. ตญฺจ ปชานาต.ิ กายญจฺ ปชานาติ. โผฏฺฐพฺเพ จ ปชานาติ. ยญฺจ ตทภุ ยํ ปฏจิ ฺจ อุปฺปชชฺ ติ สญโฺ ญชนํ. ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อนปุ ปฺ นฺนสสฺ สญโฺ ญชนสฺส

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๘๓ อุปปฺ าโท โหติ. ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อุปฺปนนฺ สฺส สญโฺ ญชนสฺส ปหานํ โหติ. ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ ปหีนสฺส สญโฺ ญชนสฺส อายตึ อนปุ ปฺ าโท โหติ. ตญจฺ ปชานาต.ิ มนญจฺ ปชานาติ. ธมเฺ ม จ ปชานาต.ิ ยญฺจ ตทภุ ยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สญโฺ ญชนํ. ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อนุปฺปนนฺ สฺส สญฺโญชนสสฺ อุปปฺ าโท โหต.ิ ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อุปปฺ นนฺ สฺส สญฺโญชนสฺส ปหานํ โหติ. ตญฺจ ปชานาต.ิ ยถา จ ปหีนสฺส สญฺโญชนสสฺ อายตึ อนปุ ฺปาโท โหติ. ตญจฺ ปชานาต.ิ อติ ิ อชฌฺ ตฺตํ วา ธมเฺ มสุ ธมฺมานุปสสฺ ี วหิ รต.ิ พหิทฺธา วา ธมฺเมสุ ธมมฺ านุปสฺสี วหิ รติ. อชฌฺ ตตฺ พหทิ ธฺ า วา ธมฺเมสุ ธมฺมานปุ สสฺ ี วิหรติ. สมทุ ยธมฺมานุปสฺสี วา ธมฺเมสุ วิหรติ. วยธมฺมานุปสฺสี วา ธมฺเมสุ วหิ รติ. สมุทยวยธมฺมานุปสสฺ ี วา ธมเฺ มสุ วหิ รติ. อตถฺ ิ ธมมฺ าติ วา ปนสฺส สติ ปจฺจปุ ฏฺฐิตา โหต.ิ ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปตสิ ฺสตมิ ตตฺ าย. อนิสฺสิโต จ วหิ รติ น จ กิญจฺ ิ โลเก อปุ าทิยติ. เอวมปฺ ิ โข ภิกขฺ เว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานปุ สสฺ ี วหิ รติ. ฉสุ อชฺฌตตฺ ิกพาหิเรสุ อายตเนสุ. อายตนปพพฺ ํ. ปุน จปรํ ภกิ ฺขเว ภิกขฺ ุ ธมเฺ มสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรต.ิ สตตฺ สุ โพชฺฌงฺเคสุ. กถญจฺ ภิกขฺ เว ภกิ ฺขุ ธมเฺ มสุ ธมมฺ านุปสฺสี วหิ รติ. สตฺตสุ โพชฌฺ งเฺ คส.ุ อธิ ภิกฺขเว ภิกขฺ ,ุ สนฺตํ วา

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๘๔ อชฌฺ ตตฺ ํ สติสมฺโพชฺฌงคฺ ํ, อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ สติสมโฺ พชฌฺ งฺโคติ ปชานาต.ิ อสนตฺ ํ วา อชฺฌตตฺ ํ สตสิ มฺโพชฌฺ งฺคํ, นตฺถิ เม อชฌฺ ตฺตํ สติสมโฺ พชฺฌงโฺ คติ ปชานาติ. ยถา จ อนุปปฺ นนฺ สฺส สตสิ มโฺ พชฺฌงคฺ สสฺ อปุ ปฺ าโท โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. ยถา จ อุปฺปนฺนสสฺ สตสิ มโฺ พชฌฺ งคฺ สฺส ภาวนาปาริปูริ โหต.ิ ตญจฺ ปชานาติ. สนตฺ ํ วา อชฌฺ ตตฺ ํ ธมมฺ วิจยสมโฺ พชฺฌงฺคํ, อตฺถิ เม อชฌฺ ตฺตํ ธมฺมวิจยสมฺโพชฌฺ งโฺ คติ ปชานาติ. อสนตฺ ํ วา อชฌฺ ตฺตํ ธมฺมวจิ ยสมฺโพชฌฺ งคฺ ,ํ นตฺถิ เม อชฌฺ ตตฺ ํ ธมมฺ วิจยสมฺโพชฌฺ งโฺ คติ ปชานาต.ิ ยถา จ อนปุ ฺปนฺนสฺส ธมฺมวิจยสมโฺ พชฌฺ งฺคสฺส อปุ ปฺ าโท โหติ. ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อุปปฺ นฺนสฺส ธมมฺ วจิ ยสมโฺ พชฺฌงคฺ สฺส ภาวนาปาริปรู ิ โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. สนตฺ ํ วา อชฌฺ ตฺตํ วริ ิยสมฺโพชฌฺ งคฺ ,ํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ วริ ยิ สมฺโพชฺฌงฺโคติ ปชานาติ. อสนฺตํ วา อชฺฌตตฺ ํ วริ ิย- สมโฺ พชฺฌงฺค,ํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ วริ ยิ สมโฺ พชฺฌงฺโคติ ปชานาติ. ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส วริ ิยสมโฺ พชฌฺ งฺคสสฺ อุปฺปาโท โหต.ิ ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อปุ ฺปนฺนสฺส วิริยสมฺโพชฺฌงคฺ สสฺ ภาวนาปารปิ ูริ โหต.ิ ตญจฺ ปชานาต.ิ สนฺตํ วา อชฌฺ ตตฺ ํ ปีติสมฺโพชฌฺ งคฺ ํ, อตฺถิ เม อชฌฺ ตฺตํ ปีติสมฺโพชฺฌงฺโคติ ปชานาติ. อสนตฺ ํ วา อชฌฺ ตตฺ ํ ปีติสมโฺ พชฺฌงฺค,ํ นตถฺ ิ เม อชฌฺ ตฺตํ ปตี ิสมฺโพชฌฺ งฺโคติ ปชานาติ. ยถา จ อนปุ ฺปนนฺ สฺส ปีติสมโฺ พชฺฌงคฺ สสฺ อปุ ปฺ าโท

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๘๕ โหติ. ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อปุ ฺปนฺนสฺส ปตี สิ มฺโพชฺฌงคฺ สสฺ ภาวนาปาริปรู ิ โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. สนตฺ ํ วา อชฌฺ ตตฺ ํ ปสฺสทฺธสิ มโฺ พชฌฺ งฺคํ, อตถฺ ิ เม อชฺฌตฺตํ ปสฺสทฺธสิ มฺโพชฌฺ งโฺ คติ ปชานาติ. อสนฺตํ วา อชฺฌตตฺ ํ ปสฺสทฺธสิ มฺโพชฺฌงคฺ ,ํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ปสฺสทฺธสิ มโฺ พชฺฌงฺโคติ ปชานาติ. ยถา จ อนปุ ฺปนนฺ สฺส ปสฺสทฺธิสมโฺ พชฺฌงคฺ สสฺ อปุ ฺปาโท โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. ยถา จ อปุ ฺปนฺนสฺส ปสฺสทฺธิสมโฺ พชฌฺ งฺคสฺส ภาวนาปารปิ ูริ โหติ. ตญฺจ ปชานาติ. สนตฺ ํ วา อชฺฌตฺตํ สมาธสิ มโฺ พชฺฌงฺค,ํ อตถฺ ิ เม อชฺฌตฺตํ สมาธิสมฺโพชฌฺ งฺโคติ ปชานาต.ิ อสนตฺ ํ วา อชฌฺ ตฺตํ สมาธสิ มโฺ พชฌฺ งคฺ ํ, นตถฺ ิ เม อชฌฺ ตฺตํ สมาธิสมโฺ พชฌฺ งฺโคติ ปชานาต.ิ ยถา จ อนุปปฺ นฺนสสฺ สมาธิสมโฺ พชฺฌงฺคสสฺ อุปปฺ าโท โหติ. ตญจฺ ปชานาต.ิ ยถา จ อปุ ปฺ นฺนสสฺ สมาธสิ มฺโพชฺฌงฺคสฺส ภาวนาปาริปูริ โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. สนตฺ ํ วา อชฺฌตตฺ ํ อุเปกฺขาสมโฺ พชฌฺ งฺคํ, อตถฺ ิ เม อชฺฌตฺตํ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงโฺ คติ ปชานาติ. อสนตฺ ํ วา อชฌฺ ตตฺ ํ อเุ ปกฺขาสมฺโพชฺฌงคฺ ํ, นตฺถิ เม อชฺฌตตฺ ํ อุเปกขฺ าสมโฺ พชฌฺ งโฺ คติ ปชานาติ. ยถา จ อนุปปฺ นฺนสฺส อุเปกฺขาสมฺโพชฌฺ งฺคสฺส อุปฺปาโท โหติ. ตญจฺ ปชานาต.ิ ยถา จ อปุ ปฺ นฺนสฺส อุเปกฺขาสมฺโพชฌฺ งฺคสสฺ ภาวนา- ปารปิ รู ิ โหติ. ตญจฺ ปชานาติ. อิติ อชฺฌตฺตํ วา ธมฺเมสุ ธมมฺ านปุ สฺสี วิหรติ. พหทิ ธฺ า วา ธมเฺ มสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ.

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๘๖ อชฌฺ ตฺตพหิทธฺ า วา ธมเฺ มสุ ธมฺมานปุ สฺสี วหิ รติ. สมุทยธมฺมานุ- ปสฺสี วา ธมเฺ มสุ วหิ รต.ิ วยธมมฺ านปุ สฺสี วา ธมฺเมสุ วหิ รต.ิ สมทุ ยวยธมฺมานปุ สสฺ ี วา ธมฺเมสุ วิหรต.ิ อตฺถิ ธมมฺ าติ วา ปนสฺส สติ ปจจฺ ปุ ฏฺฐติ า โหติ. ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปติสสฺ ตมิ ตฺตาย. อนิสสฺ โิ ต จ วิหรติ น จ กญิ จฺ ิ โลเก อุปาทิยติ. เอวมปฺ ิ โข ภิกฺขเว ภกิ ฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วหิ รต.ิ สตตฺ สุ โพชฺฌงฺเคส.ุ โพชฺฌงฺคปพฺพํ. ปฐมภาณวาโร. ปุน จปรํ ภิกขฺ เว ภกิ ฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรต.ิ จตูสุ อรยิ สจฺเจสุ. กถญฺจ ภกิ ฺขเว ภิกขฺ ุ ธมเฺ มสุ ธมฺมานปุ สฺสี วหิ รติ. จตสู ุ อรยิ สจฺเจสุ. อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ, อทิ ํ ทุกฺขนฺติ ยถาภตู ํ ปชานาติ. อยํ ทกุ ฺขสมทุ โยติ ยถาภูตํ ปชานาติ. อยํ ทกุ ขฺ นิโรโธติ ยถาภตู ํ ปชานาติ. อยํ ทุกฺขนโิ รธคามินี ปฏปิ ทาติ ยถาภตู ํ ปชานาติ. กตมญจฺ ภิกขฺ เว ทกุ ฺขํ อริยสจจฺ ํ. ชาติปิ ทุกฺขา ชราปิ ทุกฺขา มรณมปฺ ิ ทุกขฺ ํ. โสกปรเิ ทวทุกฺขโทมนสฺสปุ ายาสาปิ ทกุ ขฺ า. อปปฺ ิเยหิ สมฺปโยโค ทกุ ฺโข ปิเยหิ วปิ ฺปโยโค ทกุ โฺ ข ยมปฺ ิจฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกขฺ ํ. สงฺขิตฺเตน ปญจฺ ปุ าทานกฺขนฺธา ทุกขฺ า. กตมา จ ภิกขฺ เว ชาติ. ยา เตสํ เตสํ สตตฺ านํ ตมฺหิ ตมหฺ ิ สตฺตนิกาเย. ชาติ สญฺชาติ, โอกฺกนฺติ นพิ พฺ ตตฺ ิ อภนิ พิ ฺพตฺต,ิ ขนฺธานํ ปาตุภาโว, อายตนานํ ปฏิลาโภ, อยํ วจุ จฺ ติ

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๘๗ ภิกฺขเว ชาติ. กตมา จ ภิกฺขเว ชรา. ยา เตสํ เตสํ สตตฺ านํ ตมฺหิ ตมหฺ ิ สตฺตนิกาเย. ชรา ชีรณตา, ขณฑฺ ิจฺจํ ปาลจิ ฺจํ วลิตจตา, อายโุ น สหํ านิ, อินทฺ ฺริยานํ ปรปิ าโก, อยํ วจุ จฺ ติ ภิกขฺ เว ชรา. กตมญจฺ ภกิ ฺขเว มรณํ. ยา เตสํ เตสํ สตตฺ านํ ตมหฺ า ตมฺหา สตตฺ นกิ ายา. จุติ จวนตา, เภโท อนตฺ รธาน,ํ มจฺจุ มรณํ กาลกิรยิ า, ขนฺธานํ เภโท, กเฬวรสสฺ นกิ ฺเขโป, ชีวติ นิ ฺทรฺ ยิ สสฺ อุปจฺเฉโท, อทิ ํ วุจจฺ ติ ภิกฺขเว มรณ.ํ กตโม จ ภิกฺขเว โสโก. โย โข ภิกขฺ เว อญฺญตรญญฺ ตเรน พยฺ สเนน สมนนฺ าคตสฺส, อญญฺ ตรญญฺ ตเรน ทุกขฺ ธมฺเมน ผุฏฐฺ สสฺ , โสโก โสจนา โสจิตตฺตํ, อนฺโตโสโก อนโฺ ตปรโิ สโก, อยํ วจุ ฺจติ ภิกฺขเว โสโก. กตโม จ ภิกขฺ เว ปริเทโว. โย โข ภิกขฺ เว อญฺญตรญฺญตเรน พฺยสเนน สมนนฺ าคตสฺส, อญฺญตรญฺญตเรน ทุกฺขธมเฺ มน ผฏุ ฺฐสฺส, อาเทโว ปรเิ ทโว, อาเทวนา ปรเิ ทวนา, อาเทวติ ตฺตํ ปริเทวติ ตตฺ .ํ อยํ วุจฺจติ ภิกขฺ เว ปรเิ ทโว. กตมญจฺ ภกิ ขฺ เว ทกุ ฺข.ํ ยํ โข ภกิ ฺขเว กายกิ ํ ทุกฺขํ กายิกํ อสาต,ํ กายสมฺผสสฺ ชํ ทกุ ฺขํ อสาตํ เวทยติ ํ. อิทํ วจุ ฺจติ ภิกขฺ เว ทุกขฺ ํ. กตมญจฺ ภกิ ฺขเว โทมนสสฺ ํ. ยํ โข ภกิ ฺขเว เจตสกิ ํ ทุกฺขํ เจตสิกํ อสาต,ํ เจโตสมผฺ สฺสชํ ทกุ ขฺ ํ อสาตํ เวทยิต.ํ อิทํ วุจจฺ ติ ภิกขฺ เว โทมนสสฺ ํ. กตโม จ ภิกฺขเว อปุ ายาโส. โย โข ภกิ ฺขเว อญฺญตรญญฺ ตเรน พฺยสเนน สมนฺนาคตสสฺ , อญฺญตรญฺญตเรน

มหาสติปฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๘๘ ทุกฺขธมฺเมน ผฏุ ฐฺ สสฺ , อายาโส อปุ ายาโส, อายาสติ ตฺตํ อุปายาสิตตฺต.ํ อยํ วจุ ฺจติ ภิกฺขเว อุปายาโส. กตโม จ ภิกฺขเว อปปฺ เิ ยหิ สมปฺ โยโค ทุกฺโข. อธิ ภิกฺขเว ยสฺส เต โหนตฺ ิ. อนฏิ ฐฺ า อกนตฺ า อมนาปา, รูปา สทฺทา คนธฺ า รสา โผฏฺฐพฺพา, เย วา ปนสฺส เต โหนตฺ ิ. อนตฺถกามา อหติ กามา อผาสุกามา อโยคกฺเขมกามา, ยา เตหิ สงคฺ ติ สมาคโม สโมธานํ มิสสฺ ภี าโว, อยํ วจุ ฺจติ ภกิ ฺขเว อปฺปิเยหิ สมฺปโยโค ทุกฺโข. กตโม จ ภกิ ขฺ เว ปิเยหิ วปิ ปฺ โยโค ทกุ ฺโข. อธิ ภกิ ขฺ เว ยสฺส เต โหนฺติ. อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา, รปู า สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺฐพพฺ า, เย วา ปนสสฺ เต โหนตฺ ิ. อตฺถกามา หิตกามา ผาสุกามา โยคกเฺ ขมกามา, มาตา วา ปิตา วา, ภาตา วา ภคนิ ี วา, มิตฺตา วา อมจฺจา วา ญาตสิ าโลหิตา วา, ยา เตหิ อสงคฺ ติ อสมาคโม อสโมธานํ อมิสฺสภี าโว. อยํ วจุ ฺจติ ภกิ ขฺ เว ปิเยหิ วิปปฺ โยโค ทุกโฺ ข. กตมญจฺ ภิกฺขเว ยมปฺ ิจฉฺ ํ น ลภติ ตมปฺ ิ ทกุ ฺขํ. ชาตธิ มฺมานํ ภิกฺขเว สตฺตานํ เอวํ อิจฉฺ า อุปปฺ ชชฺ ติ. อโห วต มยํ น ชาตธิ มฺมา อสฺสาม. น จ วต โน ชาติ อาคจเฺ ฉยฺยาต.ิ น โข ปเนตํ อิจฺฉาย ปตฺตพพฺ ํ. อิทมฺปิ ยมฺปจิ ฺฉํ น ลภติ ตมปฺ ิ ทกุ ขฺ ํ. ชราธมมฺ านํ ภกิ ขฺ เว สตฺตานํ เอวํ อิจฺฉา อุปปฺ ชฺชต.ิ อโห วต มยํ น ชราธมมฺ า อสสฺ าม. น จ วต โน ชรา อาคจฺเฉยฺยาต.ิ น โข ปเนตํ อิจฉฺ าย

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๘๙ ปตตฺ พฺพ.ํ อทิ มฺปิ ยมฺปจิ ฺฉํ น ลภติ ตมปฺ ิ ทกุ ฺขํ, พยฺ าธิธมมฺ านํ ภกิ ฺขเว สตฺตานํ เอวํ อิจฺฉา อุปปฺ ชฺชต.ิ อโห วต มยํ น พยฺ าธิธมฺมา อสสฺ าม. น จ วต โน พยฺ าธี อาคจฺเฉยฺยนุ ตฺ ิ. น โข ปเนตํ อิจฺฉาย ปตฺตพพฺ ํ. อิทมปฺ ิ ยมปฺ ิจฺฉํ น ลภติ ตมปฺ ิ ทุกฺขํ, มรณธมมฺ านํ ภกิ ขฺ เว สตตฺ านํ เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺชติ. อโห วต มยํ น มรณธมฺมา อสฺสาม. น จ วต โน มรณํ อาคจเฺ ฉยฺยาติ. น โข ปเนตํ อิจฺฉาย ปตฺตพฺพํ. อิทมฺปิ ยมปฺ จิ ฺฉํ น ลภติ ตมปฺ ิ ทกุ ฺข,ํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาส- ธมมฺ านํ ภิกขฺ เว สตฺตานํ เอวํ อจิ ฺฉา อุปปฺ ชชฺ ติ. อโห วต มยํ น โสกปริเทวทุกขฺ โทมนสฺสุปายาสธมฺมา อสฺสาม. น จ วต โน โสกปรเิ ทวทุกขฺ โทมนสสฺ ปุ ายาสา อาคจเฺ ฉยยฺ นุ ตฺ ิ. น โข ปเนตํ อิจฺฉาย ปตฺตพพฺ ํ. อิทมฺปิ ยมฺปจิ ฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺข.ํ กตเม จ ภิกขฺ เว สงฺขิตฺเตน ปญจฺ ุปาทานกขฺ นธฺ า ทุกฺขา. เสยฺยถีท.ํ รูปปู าทานกฺขนฺโธ, เวทนปู าทานกฺขนโฺ ธ, สญฺญูปาทานกฺ- ขนโฺ ธ, สงขฺ ารูปาทานกขฺ นฺโธ, วญิ ฺญาณปู าทานกขฺ นโฺ ธ, อเิ ม วจุ ฺจนตฺ ิ ภกิ ฺขเว สงฺขติ ฺเตน ปญฺจุปาทานกขฺ นฺธา ทกุ ฺขา. อทิ ํ วจุ ฺจติ ภิกฺขเว ทกุ ขฺ ํ อริยสจฺจํ. กตมญจฺ ภกิ ฺขเว ทุกฺขสมุทโย อรยิ สจฺจ.ํ ยายํ ตณหฺ า โปโนพฺภวิกา นนทฺ ริ าคสหคตา ตตฺร ตตฺราภนิ นฺทนิ .ี เสยฺยถีทํ. กามตณฺหา ภวตณฺหา วภิ วตณฺหา. สา โข ปเนสา ภกิ ขฺ เว

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๙๐ ตณหฺ า, กตฺถ อปุ ฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ติ. กตฺถ นิวีสมานา นวิ สี ติ. ยํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ เอตเฺ ถสา ตณหฺ า อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ ีสติ. กญิ ฺจ โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ. จกขฺ ไุ โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตเฺ ถสา ตณหฺ า อปุ ปฺ ชฺชมานา อุปฺปชชฺ ติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ สี ติ. โสตํ โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปปฺ ชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นิวีสติ. ฆานํ โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ปฺ ชชฺ มานา อุปปฺ ชชฺ ติ. เอตถฺ นิวีสมานา นวิ ีสติ. ชวิ หฺ า โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, เอตเฺ ถสา ตณฺหา อุปฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตฺถ นวิ ีสมานา นวิ สี ต.ิ กาโย โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปปฺ ชชฺ มานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ ีสต.ิ มโน โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นวิ ีสมานา นวิ สี ติ. รปู า โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตเฺ ถสา ตณฺหา อปุ ปฺ ชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวีสมานา นิวสี ติ. สทฺทา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นวิ ีสมานา นวิ สี ต.ิ คนธฺ า โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปฺปชฺชมานา

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๙๑ อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวีสมานา นิวสี ต.ิ รสา โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปปฺ ชชฺ ติ. เอตฺถ นวิ ีสมานา นิวสี ติ. โผฏฺฐพฺพา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ฺปชฺชมานา อุปฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นิวีสมานา นวิ สี ติ. ธมมฺ า โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตเฺ ถสา ตณฺหา อุปปฺ ชฺชมานา อปุ ปฺ ชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นิวสี ต.ิ จกฺขวุ ญิ ญฺ าณํ โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปปฺ ชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตถฺ นิวีสมานา นิวีสต.ิ โสตวิญญฺ าณํ โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสติ. ฆานวิญญฺ าณํ โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ ีสติ. ชิวฺหาวญิ ฺญาณํ โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ฺปชฺชมานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวสี มานา นวิ ีสต.ิ กายวญิ ญฺ าณํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ต.ิ เอตฺถ นิวสี มานา นวิ ีสติ. มโนวญิ ฺญาณํ โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตฺถ นวิ ีสมานา นิวีสติ. จกขฺ สุ มฺผสโฺ ส โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๙๒ อปุ ฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวีสมานา นวิ สี ต.ิ โสตสมฺผสฺโส โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อุปปฺ ชฺชมานา อุปฺปชชฺ ต.ิ เอตฺถ นิวีสมานา นวิ สี ต.ิ ฆานสมผฺ สฺโส โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชฺชต.ิ เอตฺถ นิวสี มานา นวิ สี ต.ิ ชวิ หฺ าสมผฺ สโฺ ส โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวีสมานา นิวสี ต.ิ กายสมฺผสโฺ ส โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นิวสี มานา นวิ ีสต.ิ มโนสมฺผสโฺ ส โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ปฺ ชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ต.ิ เอตถฺ นวิ ีสมานา นิวสี ต.ิ จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปปฺ ชฺชต.ิ เอตฺถ นิวีสมานา นิวสี ติ. โสตสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นิวสี มานา นิวีสติ. ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ปฺ ชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นิวีสมานา นวิ สี ติ. ชวิ หฺ าสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตฺถ นิวีสมานา นวิ สี ติ. กายสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๑๙๓ ตณฺหา อปุ ปฺ ชฺชมานา อุปปฺ ชฺชต.ิ เอตฺถ นิวสี มานา นวิ สี ติ. มโนสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ปฺ ชฺชมานา อุปปฺ ชฺชติ. เอตฺถ นิวสี มานา นวิ สี ติ. รูปสญฺญา โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นวิ ีสมานา นิวสี ต.ิ สทฺทสญฺญา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ปฺ ชฺชมานา อุปฺปชชฺ ต.ิ เอตฺถ นวิ ีสมานา นวิ สี ติ. คนธฺ สญญฺ า โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชชฺ ต.ิ เอตถฺ นิวีสมานา นวิ สี ต.ิ รสสญญฺ า โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นวิ สี มานา นวิ ีสต.ิ โผฏฺฐพพฺ สญญฺ า โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปปฺ ชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ต.ิ เอตฺถ นวิ ีสมานา นวิ สี ต.ิ ธมมฺ สญญฺ า โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ปฺ ชฺชมานา อุปฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นวิ สี มานา นวิ สี ติ. รูปสญเฺ จตนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชชฺ มานา อุปฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นิวสี มานา นิวสี ติ. สททฺ สญเฺ จตนา โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ปฺ ชชฺ มานา อปุ ฺปชฺชต.ิ เอตถฺ นิวสี มานา นวิ สี ติ. คนธฺ สญฺเจตนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๙๔ อุปปฺ ชฺชมานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตฺถ นวิ ีสมานา นวิ สี ติ. รสสญเฺ จตนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ตณหฺ า อุปฺปชชฺ มานา อุปฺปชชฺ ต.ิ เอตถฺ นวิ สี มานา นวิ สี ติ. ตณฺหา ตณหฺ า โผฏฐฺ พพฺ สญเฺ จตนา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ตณฺหา อุปปฺ ชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวีสมานา นิวีสต.ิ ตณฺหา ตณฺหา ธมฺมสญฺเจตนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ตณหฺ า อุปฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตถฺ นิวีสมานา นิวีสต.ิ รูปตณหฺ า โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา อปุ ปฺ ชชฺ มานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสต.ิ สททฺ ตณหฺ า โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา อปุ ฺปชฺชมานา อปุ ฺปชฺชต.ิ เอตฺถ นวิ สี มานา นวิ ีสต.ิ คนธฺ ตณฺหา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นวิ ีสมานา นวิ สี ติ. รสตณหฺ า โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา อปุ ฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชฺชต.ิ เอตฺถ นิวสี มานา นวิ ีสต.ิ โผฏฺฐพฺพตณฺหา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ ีสติ. ธมมฺ ตณหฺ า โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา อปุ ปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชชฺ ต.ิ เอตฺถ นิวสี มานา นิวสี ติ. รปู วิตกฺโก โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๙๕ อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวสี มานา นวิ สี ต.ิ สททฺ วติ กฺโก โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ตณฺหา อปุ ฺปชฺชมานา อุปฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นวิ สี มานา นิวีสติ. ตณฺหา ตณหฺ า คนธฺ วิตกฺโก โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ตณฺหา อุปฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ สี ติ. ตณฺหา ตณฺหา รสวติ กโฺ ก โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ตณฺหา อุปปฺ ชฺชมานา อุปฺปชชฺ ต.ิ เอตฺถ นวิ สี มานา นิวีสติ. โผฏฺฐพพฺ วิตกฺโก โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา อุปฺปชฺชมานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตถฺ นวิ สี มานา นวิ สี ติ. ธมมฺ วิตกฺโก โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตถฺ นิวีสมานา นวิ ีสติ. รปู วจิ าโร โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา อุปฺปชฺชมานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตถฺ นิวสี มานา นวิ ีสต.ิ สทฺทวจิ าโร โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตฺถ นวิ ีสมานา นิวสี ต.ิ คนธฺ วิจาโร โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา อุปฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสต.ิ รสวจิ าโร โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา อปุ ฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นิวสี มานา นิวีสต.ิ โผฏฐฺ พฺพวิจาโร โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๙๖ อปุ ปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ สี ต.ิ ธมฺมวจิ าโร โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ปฺ ชฺชมานา อุปฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นวิ ีสมานา นวิ สี ต.ิ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทกุ ขฺ สมทุ โย อรยิ สจฺจํ. กตมญฺจ ภิกขฺ เว ทกุ ขฺ นโิ รโธ อริยสจจฺ ํ. โย ตสฺสาเยว ตณหฺ าย อเสสวริ าคนิโรโธ จาโค ปฏนิ ิสฺสคโฺ ค มตุ ฺติ อนาลโย. สา โข ปเนสา ภิกฺขเว ตณหฺ า, กตฺถ ปหิยฺยมานา ปหยิ ฺยติ. กตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรชุ ฺฌต.ิ ยํ โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นริ ชุ ฌฺ มานา นิรชุ ฺฌต.ิ กญิ จฺ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ. จกขฺ ุไ โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยยฺ มานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นริ ุชฺฌมานา นริ ชุ ฌฺ ต.ิ โสตํ โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตเฺ ถสา ตณหฺ า ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตฺถ นริ ชุ ฺฌมานา นริ ุชฌฺ ติ. ฆานํ โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหยิ ฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นริ ชุ ฺฌมานา นริ ุชฺฌต.ิ ชวิ ฺหา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตฺถ นริ ชุ ฺฌมานา นิรชุ ฌฺ ต.ิ กาโย โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ เอตเฺ ถสา ตณหฺ า ปหิยฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นิรุชฺฌมานา นิรชุ ฺฌติ.

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๙๗ มโน โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตเฺ ถสา ตณหฺ า ปหิยฺยมานา ปหิยยฺ ติ. เอตถฺ นิรชุ ฺฌมานา นริ ุชฌฺ ต.ิ รปู า โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตเฺ ถสา ตณฺหา ปหยิ ยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นริ ชุ ฺฌมานา นิรชุ ฌฺ ติ. สทฺทา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นิรุชฺฌมานา นิรชุ ฺฌต.ิ คนฺธา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหยิ ยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นริ ุชฌฺ ติ. รสา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหยิ ยฺ มานา ปหิยยฺ ติ. เอตถฺ นริ ชุ ฺฌมานา นริ ุชฺฌติ. โผฏฺฐพฺพา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยยฺ มานา ปหิยยฺ ติ. เอตฺถ นิรชุ ฌฺ มานา นิรชุ ฌฺ ติ. ธมฺมา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตฺถ นิรชุ ฺฌมานา นิรชุ ฺฌติ. จกฺขวุ ิญญฺ าณํ โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหยิ ยฺ มานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตถฺ นิรุชฌฺ มานา นริ ชุ ฺฌต.ิ โสตวญิ ญฺ าณํ โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหยิ ยฺ มานา ปหิยฺยติ. เอตฺถ นริ ุชฺฌมานา นริ ชุ ฌฺ ต.ิ ฆานวญิ ญฺ าณํ โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยยฺ มานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตถฺ นริ ุชฺฌมานา นริ ชุ ฌฺ ต.ิ

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๙๘ ชวิ หฺ าวญิ ญฺ าณํ โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยฺยมานา ปหิยยฺ ติ. เอตฺถ นิรชุ ฌฺ มานา นริ ชุ ฺฌต.ิ กายวิญฺญาณํ โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นิรุชฺฌมานา นริ ชุ ฌฺ ติ. มโนวิญญฺ าณํ โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นิรชุ ฌฺ มานา นริ ุชฺฌติ. จกขฺ สุ มฺผสฺโส โลเก ปยิ รูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นริ ุชฺฌมานา นิรุชฺฌต.ิ โสตสมฺผสโฺ ส โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหยิ ฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตฺถ นริ ุชฺฌมานา นริ ุชฌฺ ติ. ฆานสมฺผสโฺ ส โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นิรชุ ฌฺ มานา นิรุชฺฌติ. ชวิ หฺ าสมฺผสโฺ ส โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหยิ ยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นิรชุ ฺฌมานา นริ ชุ ฺฌต.ิ กายสมฺผสโฺ ส โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตฺถ นิรุชฌฺ มานา นริ ชุ ฺฌติ. มโนสมฺผสโฺ ส โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยยฺ มานา ปหิยยฺ ติ. เอตฺถ นริ ชุ ฺฌมานา นิรชุ ฌฺ ติ. จกฺขสุ มฺผสสฺ ชา เวทนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นริ ชุ ฺฌมานา นิรุชฺฌติ.

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๑๙๙ โสตสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ. ฆานสมผฺ สฺสชา เวทนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยยฺ ติ. เอตฺถ นริ ชุ ฺฌมานา นริ ุชฺฌต.ิ ชวิ หฺ าสมผฺ สฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตฺถ นิรชุ ฺฌมานา นริ ชุ ฺฌต.ิ กายสมฺผสสฺ ชา เวทนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นริ ุชฺฌมานา นิรชุ ฺฌติ. มโนสมฺผสสฺ ชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นิรชุ ฺฌมานา นิรชุ ฺฌต.ิ รปู สญฺญา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นริ ชุ ฺฌมานา นิรชุ ฺฌต.ิ สททฺ สญฺญา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยยฺ มานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตฺถ นิรชุ ฌฺ มานา นิรชุ ฺฌติ. คนธฺ สญฺญา โลเก ปยิ รูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหยิ ยฺ มานา ปหิยฺยติ. เอตฺถ นริ ุชฺฌมานา นิรุชฌฺ ติ. รสสญญฺ า โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหยิ ฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตฺถ นิรชุ ฺฌมานา นริ ชุ ฺฌติ. โผฏฺฐพพฺ สญญฺ า โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นริ ชุ ฌฺ มานา นิรุชฺฌติ.

มหาสติปฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๒๐๐ ธมมฺ สญญฺ า โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ตณหฺ า ปหยิ ยฺ มานา ปหิยยฺ ติ. เอตถฺ นริ ุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ. ตณหฺ า ตณฺหา รูปสญเฺ จตนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ตณฺหา ปหิยยฺ มานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นิรุชฺฌมานา นิรชุ ฺฌต.ิ ตณหฺ า ตณฺหา สททฺ สญเฺ จตนา โลเก ปยิ รูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นริ ชุ ฺฌมานา นริ ชุ ฌฺ ต.ิ คนฺธสญฺเจตนา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นริ ชุ ฺฌมานา นิรชุ ฺฌต.ิ รสสญเฺ จตนา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นริ ชุ ฺฌมานา นริ ุชฌฺ ติ. โผฏฐฺ พฺพสญฺเจตนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ปหิยยฺ มานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นริ ุชฌฺ มานา นริ ุชฺฌติ. ธมฺมสญเฺ จตนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ปหิยยฺ มานา ปหิยยฺ ติ. เอตฺถ นริ ุชฺฌมานา นิรุชฺฌต.ิ รูปตณฺหา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ปหิยฺยมานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตฺถ นริ ชุ ฌฺ มานา นริ ชุ ฺฌต.ิ สทฺทตณฺหา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ปหยิ ยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นริ ุชฺฌมานา นริ ุชฺฌต.ิ คนธฺ ตณหฺ า โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ปหยิ ยฺ มานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตฺถ นริ ชุ ฌฺ มานา นิรุชฺฌต.ิ

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๒๐๑ รสตณฺหา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ตณหฺ า ปหยิ ยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นิรชุ ฌฺ มานา นริ ุชฌฺ ติ. ตณฺหา ตณหฺ า โผฏฐฺ พฺพตณฺหา โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ตณฺหา ปหยิ ฺยมานา ปหิยยฺ ติ. เอตถฺ นิรุชฌฺ มานา นริ ชุ ฌฺ ต.ิ ตณหฺ า ตณฺหา ธมฺมตณหฺ า โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ตณฺหา ปหิยยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นิรชุ ฺฌมานา นริ ุชฺฌติ. รปู วิตกโฺ ก โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นริ ชุ ฺฌมานา นิรชุ ฌฺ ติ. สททฺ วิตกฺโก โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ปหยิ ฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นิรชุ ฺฌมานา นิรุชฺฌต.ิ คนธฺ วิตกฺโก โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ปหิยยฺ มานา ปหิยฺยติ. เอตถฺ นิรชุ ฺฌมานา นิรชุ ฺฌติ. รสวิตกฺโก โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ปหยิ ฺยมานา ปหิยยฺ ติ. เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นริ ชุ ฺฌติ. โผฏฺฐพพฺ วติ กฺโก โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ปหิยฺยมานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นิรชุ ฌฺ มานา นริ ชุ ฺฌต.ิ ธมฺมวติ กโฺ ก โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ปหยิ ฺยมานา ปหิยยฺ ติ. เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นริ ุชฌฺ ติ. รูปวิจาโร โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ปหยิ ยฺ มานา ปหิยฺยติ. เอตฺถ นริ ชุ ฺฌมานา นิรุชฺฌติ.

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๒๐๒ สททฺ วิจาโร โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตถฺ นิรชุ ฺฌมานา นริ ชุ ฌฺ ติ. คนธฺ วจิ าโร โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหยิ ยฺ มานา ปหิยฺยติ. เอตฺถ นิรชุ ฺฌมานา นิรุชฌฺ ต.ิ รสวจิ าโร โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา ปหยิ ยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นริ ชุ ฌฺ มานา นิรุชฺฌต.ิ โผฏฺฐพฺพวจิ าโร โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยยฺ มานา ปหยิ ยฺ ติ. เอตฺถ นิรชุ ฺฌมานา นิรชุ ฌฺ ต.ิ ธมฺมวจิ าโร โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า ปหิยยฺ มานา ปหยิ ฺยติ. เอตฺถ นริ ุชฌฺ มานา นิรุชฺฌต.ิ อทิ ํ วจุ จฺ ติ ภิกขฺ เว ทกุ ฺขนิโรโธ อริยสจจฺ ํ. กตมญฺจ ภิกขฺ เว ทกุ ขฺ นโิ รธคามินี ปฏปิ ทา อริยสจจฺ ํ. อยเมว อรโิ ย อฏฐฺ งคฺ โิ ก มคฺโค. เสยฺยถีทํ. สมมฺ าทฏิ ฐฺ ิ สมฺมาสงฺกปโฺ ป, สมฺมาวาจา สมฺมากมมฺ นฺโต สมมฺ าอาชีโว, สมมฺ าวายาโม สมฺมาสติ สมมฺ าสมาธิ. กตมา จ ภกิ ขฺ เว สมมฺ าทฏิ ฐฺ ิ. ยํ โข ภิกขฺ เว ทกุ ฺเข ญาณํ ทกุ ฺขสมุทเย ญาณํ ทุกฺขนิโรเธ ญาณํ ทุกขฺ นิโรธคามนิ ิยา ปฏปิ ทาย ญาณํ. อยํ วจุ จฺ ติ ภกิ ฺขเว สมฺมาทิฏฐฺ .ิ กตโม จ ภิกฺขเว สมฺมาสงฺกปโฺ ป. เนกขฺ มฺมสงกฺ ปโฺ ป อพฺยาปาทสงกฺ ปฺโป อวหิ สึ าสงฺกปโฺ ป. อยํ วุจจฺ ติ ภกิ ฺขเว สมฺมาสงฺกปโฺ ป. กตมา จ ภิกฺขเว สมมฺ าวาจา.

มหาสติปฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๒๐๓ มสุ าวาทา เวรมณี, ปิสุณาย วาจาย เวรมณี, ผรสุ าย วาจาย เวรมณ,ี สมฺผปฺปลาปา เวรมณ.ี อยํ วุจฺจติ ภกิ ฺขเว สมฺมาวาจา. กตโม จ ภกิ ฺขเว สมฺมากมฺมนโฺ ต. ปาณาตปิ าตา เวรมณ,ี อทินนฺ าทานา เวรมณี, กาเมสุ มิจฉฺ าจารา เวรมณี. อยํ วจุ ฺจติ ภกิ ฺขเว สมฺมากมฺมนฺโต. กตโม จ ภิกฺขเว สมมฺ าอาชีโว. อิธ ภกิ ขฺ เว อริยสาวโก มิจฺฉาอาชีวํ ปหาย, สมฺมาอาชเี วน ชีวิกํ กปฺเปติ. อยํ วจุ ฺจติ ภิกฺขเว สมมฺ าอาชโี ว. กตโม จ ภกิ ขฺ เว สมฺมาวายาโม. อธิ ภิกฺขเว ภกิ ฺขุ อนุปปฺ นฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมมฺ านํ อนุปฺปาทาย, ฉนทฺ ํ ชเนติ วายมติ วริ ิยํ อารภติ จติ ฺตํ ปคฺคณหฺ าติ ปทหติ. อปุ ฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมมฺ านํ ปหานาย, ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ จิตตฺ ํ ปคคฺ ณหฺ าติ ปทหติ. อนปุ ฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมมฺ านํ อปุ ฺปาทาย, ฉนทฺ ํ ชเนติ วายมติ วิรยิ ํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณหฺ าติ ปทหติ. อปุ ปฺ นฺนานํ กสุ ลานํ ธมฺมาน,ํ ฐิติยา อสมฺโมสาย ภยิ โฺ ยภาวาย เวปุลลฺ าย ภาวนาย ปาริปูริยา, ฉนทฺ ํ ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ จติ ฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหต.ิ อยํ วจุ ฺจติ ภิกขฺ เว สมฺมาวายาโม. กตมา จ ภิกฺขเว สมมฺ าสติ. อิธ ภกิ ขฺ เว ภิกฺขุ กาเย กายานปุ สฺสี วิหรติ. อาตาปี สมปฺ ชาโน สติมา วเิ นยยฺ โลเก อภิชฺฌาโทมนสสฺ ํ. เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วหิ รต.ิ อาตาปี สมปฺ ชาโน สตมิ า วเิ นยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ.

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๒๐๔ จติ เฺ ต จิตฺตานุปสฺสี วิหรต.ิ อาตาปี สมฺปชาโน สตมิ า วเิ นยยฺ โลเก อภชิ ฺฌาโทมนสฺสํ. ธมฺเมสุ ธมมฺ านุปสสฺ ี วหิ รติ. อาตาปี สมปฺ ชาโน สติมา วเิ นยฺย โลเก อภชิ ฌฺ าโทมนสฺสํ. อยํ วจุ ฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาสติ. กตโม จ ภกิ ฺขเว สมฺมาสมาธิ. อธิ ภกิ ฺขเว ภิกขฺ ุ วิวจิ เฺ จว กาเมหิ วิวิจจฺ อกุสเลหิ ธมเฺ มหิ, สวติ กกฺ ํ สวิจารํ วเิ วกชมปฺ ตี ิสุขํ ปฐมํ ฌานํ อปุ สมปฺ ชชฺ วิหรติ. วิตกฺกวจิ ารานํ วูปสมา, อชฌฺ ตตฺ ํ สมปฺ สาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ, สมาธชิ มฺปีตสิ ขุ ํ ทตุ ยิ ํ ฌานํ อุปสมปฺ ชชฺ วหิ รต.ิ ปีติยา จ วริ าคา อเุ ปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน, สุขญจฺ กาเยน ปฏิสํเวเทติ. ยนตฺ ํ อรยิ า อาจิกฺขนตฺ ิ อุเปกฺขโก สตมิ า สุขวหิ ารตี ิ. ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วหิ รติ. สขุ สสฺ จ ปหานา ทกุ ขฺ สฺส จ ปหานา, ปพุ เฺ พว โสมนสฺสโทมนสสฺ านํ อตถฺ งฺคมา, อทกุ ฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสทุ ธฺ ,ึ จตตุ ฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชชฺ วหิ รต.ิ อยํ วุจจฺ ติ ภิกขฺ เว สมมฺ าสมาธิ. อิทํ วุจฺจติ ภกิ ขฺ เว ทุกขฺ นโิ รธคามินี ปฏิปทา อริยสจจฺ ํ. อิติ อชฺฌตตฺ ํ วา ธมเฺ มสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ. พหิทฺธา วา ธมเฺ มสุ ธมฺมานุปสสฺ ี วิหรติ. อชฺฌตฺตพหิทธฺ า วา ธมฺเมสุ ธมมฺ านปุ สสฺ ี วิหรต.ิ สมุทยธมฺมานุปสฺสี วา ธมเฺ มสุ วหิ รติ. วยธมมฺ านุปสฺสี วา ธมเฺ มสุ วหิ รต.ิ สมทุ ยวยธมมฺ านปุ สฺสี วา ธมเฺ มสุ วิหรติ. อตฺถิ ธมฺมาติ วา ปนสสฺ สติ ปจฺจุปฏฺฐิตา

มหาสตปิ ฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๒๐๕ โหต.ิ ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปติสฺสติมตฺตาย. อนิสสฺ ิโต จ วหิ รติ น จ กิญจฺ ิ โลเก อปุ าทิยติ. เอวมปฺ ิ โข ภิกขฺ เว ภิกขฺ ุ ธมฺเมสุ ธมมฺ านุปสสฺ ี วิหรติ. จตูสุ อรยิ สจฺเจสุ. สจฺจปพพฺ ํ. ธมฺมานปุ สสฺ นาสตปิ ฏฺฐานํ. โย หิ โกจิ ภกิ ฺขเว อิเม จตฺตาโร สตปิ ฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยฺย, สตฺต วสฺสาน.ิ ตสสฺ ทวฺ นิ ฺนํ ผลานํ อญญฺ ตรํ ผลํ ปาฏิกงขฺ ,ํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อญฺญา, สติ วา อปุ าทิเสเส อนาคามิตา. ติฏฺฐนตฺ ุ ภิกขฺ เว สตตฺ วสฺสานิ. โย หิ โกจิ ภิกขฺ เว อิเม จตตฺ าโร สตปิ ฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยฺย, ฉ วสฺสานิ. ตสฺส ทวฺ นิ ฺนํ ผลานํ อญญฺ ตรํ ผลํ ปาฏกิ งฺขํ, ทิฏเฺ ฐว ธมฺเม อญญฺ า, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา. ตฏิ ฐฺ นฺตุ ภิกฺขเว ฉ วสฺสานิ. โย หิ โกจิ ภกิ ฺขเว อิเม จตฺตาโร สติปฏฐฺ าเน เอวํ ภาเวยฺย, ปญฺจ วสฺสาน.ิ ตสฺส ทวฺ ินนฺ ํ ผลานํ อญญฺ ตรํ ผลํ ปาฏิกงขฺ ,ํ ทิฏฺเฐว ธมเฺ ม อญญฺ า, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา. ติฏฐฺ นตฺ ุ ภิกขฺ เว ปญจฺ วสฺสานิ. โย หิ โกจิ ภิกฺขเว อเิ ม จตตฺ าโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยยฺ , จตฺตาริ วสสฺ าน.ิ ตสสฺ ทวฺ นิ นฺ ํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏกิ งฺขํ, ทฏิ ฺเฐว ธมฺเม อญฺญา, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา. ติฏฺฐนตฺ ุ ภิกฺขเว จตตฺ าริ วสฺสานิ. โย หิ โกจิ ภิกขฺ เว อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยยฺ , ตีณิ วสฺสาน.ิ ตสฺส ทฺวนิ นฺ ํ ผลานํ อญฺญตรํ

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๒๐๖ ผลํ ปาฏิกงฺขํ, ทิฏฺเฐว ธมฺเม อญฺญา, สติ วา อปุ าทเิ สเส อนาคามติ า. ติฏฐฺ นตฺ ุ ภิกขฺ เว ตณี ิ วสฺสาน.ิ โย หิ โกจิ ภิกขฺ เว อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยฺย, เทวฺ วสสฺ าน.ิ ตสฺส ทวฺ ินนฺ ํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏิกงฺขํ, ทฏิ ฺเฐว ธมฺเม อญฺญา, สติ วา อุปาทเิ สเส อนาคามิตา. ตฏิ ฺฐนฺตุ ภิกฺขเว เทฺว วสฺสานิ. โย หิ โกจิ ภิกขฺ เว อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยฺย, เอกํ วสสฺ ํ ตสสฺ ทฺวนิ ฺนํ ผลานํ อญญฺ ตรํ ผลํ ปาฏิกงขฺ ํ, ทิฏฺเฐว ธมฺเม อญฺญา, สติ วา อปุ าทิเสเส อนาคามิตา. ตฏิ ฺฐตุ ภิกฺขเว เอกํ วสสฺ ํ. โย หิ โกจิ ภกิ ฺขเว อเิ ม จตตฺ าโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยยฺ , สตฺต มาสาน.ิ ตสสฺ ทวฺ นิ ฺนํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏิกงฺข,ํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อญญฺ า, สติ วา อุปาทเิ สเส อนาคามิตา. ตฏิ ฺฐนตฺ ุ ภกิ ฺขเว สตฺต มาสาน.ิ โย หิ โกจิ ภิกขฺ เว อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยฺย, ฉ มาสานิ. ตสสฺ ทฺวนิ นฺ ํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏิกงขฺ ,ํ ทฏิ เฺ ฐว ธมฺเม อญญฺ า, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามติ า. ติฏฺฐนฺตุ ภกิ ฺขเว ฉ มาสานิ. โย หิ โกจิ ภกิ ฺขเว อิเม จตตฺ าโร สตปิ ฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยฺย, ปญฺจ มาสานิ. ตสฺส ทวฺ นิ นฺ ํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏกิ งฺข,ํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อญฺญา, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามติ า. ติฏฐฺ นตฺ ุ ภกิ ขฺ เว ปญจฺ มาสานิ. โย หิ โกจิ ภกิ ฺขเว อิเม จตฺตาโร สติปฏฐฺ าเน เอวํ ภาเวยยฺ ,

มหาสติปฏฺฐานสตุ ฺตปาโฐ ๒๐๗ จตฺตาริ มาสานิ. ตสฺส ทวฺ นิ ฺนํ ผลานํ อญญฺ ตรํ ผลํ ปาฏกิ งฺขํ, ทฏิ ฺเฐว ธมเฺ ม อญฺญา, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา. ติฏฐฺ นฺตุ ภิกฺขเว จตฺตาริ มาสานิ. โย หิ โกจิ ภิกขฺ เว อเิ ม จตฺตาโร สติปฏฐฺ าเน เอวํ ภาเวยฺย, ตณี ิ มาสาน.ิ ตสสฺ ทฺวินฺนํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏกิ งฺขํ, ทฏิ ฺเฐว ธมฺเม อญญฺ า, สติ วา อุปาทเิ สเส อนาคามติ า. ตฏิ ฐฺ นฺตุ ภิกขฺ เว ตณี ิ มาสาน.ิ โย หิ โกจิ ภิกขฺ เว อิเม จตตฺ าโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยยฺ , เทฺว มาสาน.ิ ตสฺส ทวฺ นิ นฺ ํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏกิ งฺข,ํ ทฏิ ฺเฐว ธมฺเม อญญฺ า, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา. ตฏิ ฺฐนฺตุ ภกิ ขฺ เว เทฺว มาสาน.ิ โย หิ โกจิ ภกิ ฺขเว อเิ ม จตตฺ าโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยฺย, มาสํ. ตสฺส ทวฺ นิ ฺนํ ผลานํ อญญฺ ตรํ ผลํ ปาฏกิ งขฺ ํ, ทฏิ ฺเฐว ธมฺเม อญฺญา, สติ วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา. ตฏิ ฐฺ ตุ ภกิ ฺขเว มาโส. โย หิ โกจิ ภกิ ฺขเว อเิ ม จตฺตาโร สติปฏฐฺ าเน เอวํ ภาเวยฺย, อฑฺฒมาส.ํ ตสสฺ ทฺวนิ ฺนํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏกิ งฺขํ, ทิฏฺเฐว ธมเฺ ม อญญฺ า, สติ วา อปุ าทิเสเส อนาคามติ า. ตฏิ ฺฐตุ ภกิ ขฺ เว อฑฺฒมาโส. โย หิ โกจิ ภิกฺขเว อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน เอวํ ภาเวยฺย, สตฺตาหํ. ตสฺส ทฺวนิ ฺนํ ผลานํ อญญฺ ตรํ ผลํ ปาฏิกงฺขํ, ทิฏฺเฐว ธมเฺ ม อญญฺ า, สติ วา อุปาทเิ สเส อนาคามติ า. เอกายโน อยํ ภิกขฺ เว มคโฺ ค, สตตฺ านํ วิสุทฺธิยา, โสก-

มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ ๒๐๘ ปริเทวานํ สมติกกฺ มาย, ทกุ ขฺ โทมนสฺสานํ อตฺถงคฺ มาย, ญายสฺส อธคิ มาย, นพิ พฺ านสสฺ สจฉฺ ิกริ ยิ าย, ยททิ ํ จตฺตาโร สติปฏฺฐานาติ. อติ ิ ยนฺตํ วตุ ฺตํ. อทิ เมตํ ปฏิจจฺ วตุ ตฺ นฺต.ิ อทิ มโวจ ภควา. อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ, อภินนฺทุนฺติ. มหาสตปิ ฏฺฐานสุตฺตปาโฐ นฏิ ฺฐโิ ต. มหาสติปัฏฐานสูตร จบ. ----------

บอกแก้ปาฐะทเ่ี คลอื่ นคลาดและบอกวธิ เี ปยยาล จะแสดงปาฐะซง่ึ ยังเคลื่อนคลาดกนั อยู่ ปาฐะในสวี ถิกาปพั พะ ทงั้ ๙ อยมปฺ ิ โข กาโย เอวธํ มฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตโี ต นั้น ในฉบบั สีหล เปน็ เอตํ อนตโี ต ฉะน้บี ้าง แตห่ ายั่งยนื เปน็ แบบ เดยี วไม่. ในสวี ถกิ าปัพพะที่ ๒ กาเกหิ วา ขชฺชมาน คิชเฺ ฌหิ วา ขชฺชมาน กลุ เลหิ วา ขชฺชมาน ในฉบับสหี ล ไว้ลาดับ กาเกหิ เปน็ ที่ ๑ กุลเลหิ เป็นที่ ๒ คิชเฺ ฌหิ เปน็ ที่ ๓ ฉะนี้. สวุ าเณหิ ฉบับสหี ล เป็น สุปาเณหิ ฉะน้.ี ในสวี ถกิ าปพั พะท่ี ๖ อปคต- นหารสุ มพฺ นธฺ านิ น้ัน ฉบับสีหล เป็น อปคตสมฺพนธฺ นานิ บา้ ง อปคตสมพฺ นฺธานิ บ้าง ตอ่ ไป หตฺถฏฺฐิกํ ปาทฏฺฐิกํ ชงฺฆฏฺฐกิ ํ อรู ฏุ ฺฐกิ ํ กฏิฏฺฐกิ ํ ปิฏฐฺ กิ ณฺฏกฏฐฺ ิกํ ผาสกุ ฏฐฺ ิกํ อรุ ฏฐฺ ิกํ พาหุฏฺฐกิ ํ อสํ ฏฐฺ ิกํ ควี ฏฐฺ กิ ํ หนฏุ ฐฺ ิกํ ทนฺตฏฺฐกิ ํ สีสกฏาหํ ในฉบบั สีหล มีแต่ ๗ คอื หตฺถฏฐฺ ิกํ ปาทฏฺฐกิ ํ ชงฺฆฏฺฐกิ ํ อรู ุฏฐฺ กิ ํ กฏิฏฺฐกิ ํ ปฏิ ฐฺ ิกณฺฏกํ สีสกฏาหํ เทา่ น้ี ในฉบับสีหล มีแต่ ๗ ประการเท่าน.้ี ในมหาสตปิ ัฏฐาน ท้ังทฆี นกิ าย มัชฌมิ นิกาย และกายคตาสติสูตร. พเิ คราะห์ดูเห็นว่า อีก ๗ ประการ ผาสกุ ฏฐฺ ิกํ เปน็ ตน้ ไปถึง ทนตฺ ฏฐฺ ิกํ นี้ จะเฉพาะมีแตใ่ นสุตตวิเสสน้ี เท่าน้ัน. อนึ่ง ตณั หาวตั ถุ ๑๐ ฉักกะ เป็น ๖๐ ในนทิ เทสแห่ง สมุทยั สัจจนิโรธสจั จะ ได้ลงพิมพไ์ ว้เตม็ ที่ไม่มีเปยยาลน้ัน โดย

บอกวธิ เี ปยยาล ๒๑๐ พระบรมราชานมุ ตั ิ จะให้แจ้งชดั แก่ผู้อ่านมิไดข้ ัด จงึ มีพระบรม- ราชโองการดารสั สงั่ ไม่ใหเ้ ปยยาล ทา่ นผู้จะเลา่ บน่ สาธยายและสวด ในราชกจิ นิมนต์ จะคดิ บิดเบือนเบื่อหนา่ ยไปต่างๆ อยา่ ให้วติ ก เมือ่ เล่าจาไดแ้ ล้วจะเปยยาลสถานใดจ่ึงจะควรน้ัน จะจดั ไวใ้ หเ้ ปน็ แบบ. ๑. จกขฺ ไุ โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสต.ิ โสตํ โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชชฺ มานา อปุ ปฺ ชชฺ ติ. เอตถฺ นิวีสมานา นวิ ีสต.ิ ฆานํ โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตเฺ ถสา ตณฺหา อุปฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ สี ติ. ชวิ หฺ า โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตเฺ ถสา ตณหฺ า อุปฺปชชฺ มานา อปุ ปฺ ชฺชติ. เอตฺถ นิวีสมานา นวิ สี ต.ิ กาโย โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวีสมานา นิวีสติ. มโน โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปฺปชฺชมานา อุปปฺ ชฺชติ. เอตฺถ นิวีสมานา นวิ ีสต.ิ ๒. รูปา โลเก ปยิ รูปํ สาตรูป,ํ สททฺ า โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ คนฺธา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, รสา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ํ, โผฏฐฺ พฺพา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ ธมฺมา โลเก ปยิ รูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา

บอกวธิ ีเปยยาล ๒๑๑ ตณฺหา อุปปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตฺถ นิวสี มานา นิวีสติ. ๓. จกฺขวุ ญิ ฺญาณํ โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ํ, โสตวญิ ฺญาณํ โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ ฆานวิญญฺ าณํ โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, ชิวหฺ า- วญิ ญฺ าณํ โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ กายวญิ ญฺ าณํ โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ,ํ มโนวญิ ฺญาณํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปปฺ ชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นิวีสมานา นิวสี ติ. ๔. จกฺขสุ มฺผสโฺ ส โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, โสตสมฺผสโฺ ส โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ,ํ ฆานสมฺผสโฺ ส โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ ชวิ ฺหา- สมฺผสฺโส โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ กายสมผฺ สโฺ ส โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, มโนสมฺผสโฺ ส โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชฺชต.ิ เอตถฺ นิวีสมานา นวิ สี ติ. ๕. จกขฺ ุสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ โสตสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, ชวิ ฺหาสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, กายสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, มโนสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นวิ สี มานา นวิ สี ติ. ๖. รูปสญญฺ า โลเก ปยิ รปู ํ สาตรปู ,ํ สททฺ สญญฺ า โลเก

บอกวธิ เี ปยยาล ๒๑๒ ปิยรปู ํ สาตรปู ,ํ คนฺธสญฺญา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูปํ, รสสญญฺ า โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ํ, โผฏฺฐพฺพสญญฺ า โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, ธมมฺ สญฺญา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นิวีสติ. ๗. รูปสญเฺ จตนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, สททฺ สญเฺ จตนา โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ คนธฺ สญเฺ จตนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ รสสญฺเจตนา โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูป,ํ โผฏฐฺ พฺพสญฺเจตนา โลเก ปิยรูปํ สาตรูป,ํ ธมฺมสญเฺ จตนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ปฺ ชฺชมานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตฺถ นิวีสมานา นวิ ีสติ. ๘. รูปตณหฺ า โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, สททฺ ตณฺหา โลเก ปยิ รูปํ สาตรูป,ํ คนฺธตณหฺ า โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ รสตณหฺ า โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, โผฏฐฺ พฺพตณหฺ า โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ ธมมฺ - ตณฺหา โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ํ, เอตเฺ ถสา ตณหฺ า อุปฺปชฺชมานา อุปปฺ ชฺชติ. เอตถฺ นิวีสมานา นิวีสต.ิ ๙. รูปวติ กโฺ ก โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ สทฺทวติ กโฺ ก โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ํ, คนฺธวติ กฺโก โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, รสวติ กฺโก โลเก ปิยรปู ํ สาตรูป,ํ โผฏฺฐพพฺ วิตกฺโก โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ ธมฺมวิตกโฺ ก โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ฺปชชฺ มานา อปุ ปฺ ชชฺ ติ. เอตฺถ นิวีสมานา นวิ สี ต.ิ ๑๐. รูปวจิ าโร โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า

บอกวิธีเปยยาล ๒๑๓ อุปปฺ ชชฺ มานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตถฺ นวิ ีสมานา นิวีสติ. สททฺ วจิ าโร โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า ตณฺหา อปุ ปฺ ชชฺ มานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ สี ต.ิ ตณฺหา ตณฺหา คนฺธวิจาโร โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อปุ ฺปชฺชติ. เอตฺถ นิวสี มานา นิวสี ติ. รสวจิ าโร โลเก ปิยรูปํ สาตรปู ,ํ เอตเฺ ถสา อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชชฺ ต.ิ เอตถฺ นวิ ีสมานา นิวีสต.ิ โผฏฺฐพฺพวจิ าโร โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ,ํ เอตฺเถสา อปุ ฺปชชฺ มานา อุปฺปชชฺ ติ. เอตฺถ นิวสี มานา นวิ ีสต.ิ ธมฺมวิจาโร โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ สี ติ. แบบนี้ วิธเี ปยยาล ๑. ---------- ๑. จกฺขุไ โสตํ ฆานํ ชวิ ฺหา กาโย มโน โลเก ปยิ รูปํ สาตรปู ,ํ เอตเฺ ถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นิวีสมานา นวิ ีสติ. ๒. รูปา สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺฐพฺพา ธมมฺ า โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชชฺ มานา อปุ ปฺ ชชฺ ติ. เอตฺถ นิวสี มานา นวิ สี ต.ิ ๓. จกฺขวุ ญิ ฺญาณํ โสตวญิ ญฺ าณํ, ฆานวญิ ฺญาณํ ชิวฺหาวญิ ฺญาณํ,

บอกวธิ เี ปยยาล ๒๑๔ กายวิญฺญาณํ มโนวิญฺญาณํ โลเก ปยิ รปู ํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อุปปฺ ชฺชมานา อุปฺปชฺชต.ิ เอตฺถ นิวีสมานา นวิ ีสติ. ๔. จกขฺ สุ มฺผสฺโส โสตสมผฺ สฺโส, ฆานสมผฺ สฺโส ชิวฺหาสมผฺ สโฺ ส, กายสมฺผสโฺ ส มโนสมฺผสฺโส โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อปุ ปฺ ชฺชต.ิ เอตฺถ นิวีสมานา นิวสี ติ. ๕. จกฺขสุ มฺผสสฺ ชา เวทนา โสตสมฺผสฺสชา เวทนา, ฆาน- สมฺผสฺสชา เวทนา ชิวหฺ าสมฺผสฺสชา เวทนา, กายสมฺผสฺสชา เวทนา มโนสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณฺหา อปุ ฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นวิ ีสต.ิ ๖. รูปสญฺญา สทฺทสญฺญา, คนฺธสญญฺ า รสสญญฺ า, โผฏฺฐพฺพ- สญญฺ า ธมมฺ สญญฺ า โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปปฺ ชฺชมานา อุปฺปชฺชติ. เอตฺถ นวิ ีสมานา นิวีสติ. ๗. รปู สญฺเจตนา สทฺทสญฺเจตนา, คนฺธสญเฺ จตนา รส- สญเฺ จตนา, โผฏฺฐพพฺ สญฺเจตนา ธมฺมสญฺเจตนา โลเก ปิยรปู ํ สาตรปู ํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อุปปฺ ชฺชมานา อปุ ปฺ ชฺชต.ิ เอตฺถ นวิ สี มานา นวิ สี ต.ิ ๘. รปู ตณฺหา สทฺทตณหฺ า, คนฺธตณฺหา รสตณหฺ า, โผฏฐฺ พฺพ- ตณหฺ า ธมฺมตณฺหา โลเก ปยิ รูปํ สาตรูปํ, เอตฺเถสา ตณหฺ า อปุ ฺปชชฺ มานา อปุ ฺปชชฺ ติ. เอตถฺ นวิ ีสมานา นิวีสติ. ๙. รูปวิตกฺโก สทฺทวิตกฺโก, คนธฺ วิตกโฺ ก รสวติ กโฺ ก,