✍️ ตำราการแพทย์แผนไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เล่ม ๓

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ)์ิ เลม 3 ยาแกจกั ษุโรคคือตอ (ระเบยี งรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธิการิยะ จะกลาวดว ยตำรายาคือวิเศษสรรพคุณสำเรจ็ อนั อาจารยเ จาในกอ นประมวลไว ใหแ กส รรพ โรคตางๆ สืบกันมา ฯ ในที่นีจ้ ะวาแตสรรพคณุ วิเศษ คือคณะสรรพยาซึง่ จะแกจกั ษโุ รค สมมตวิ าตอ นน้ั โดยนยั ดังนี้ ฯ ยาชื่อสรรพคุณวุฒิ เอาพิมเสน ดินถนำสุทธิ บัลลังกศิลาสุทธิ โกฐทั้ง ๕ กระวาน ตรีกฏก ตรีผลา รากกระพังโหม รากยานาง รากชาเกลือ กระชาย ไพล หอม กระเทียม ขมิ้นออย หัวหญาชันกาด ดีงูเหลือม ดจี ระเข ดีเตา เอาเสมอภาค ทำเปนจณุ บดดว ยนำ้ มะนาวทำแทงไว ฝนทาจักษแุ กสรรพตอ ทั้งปวงหายดีนกั ฯ ยาช่ือเกล่ือนธรณี เอาพิมเสนสวน ๑ รากอัญชันท้ังสอง รากข้ีเหล็ก รากข้ีกาแดง รากขัดมอน สิ่งละ ๒ สวน ทำเปนจณุ บดทำแทงไวฝนดวยน้ำมะนาวทาจักษแุ กตอ หมอกใหเกล่อื นจากองคจ กั ษหุ ายดนี กั ฯ ยาชื่อเฟองสมุทร เอาดีจระเข สารสม สิ่งละสวน ดินถนำสุทธิ ๒ สวน ใบทองหลางใบมน ๓ สวน ทำเปน จณุ บดทำแทงไว ฝนดว ยนำ้ มะนาวทาจกั ษแุ ผว ตอหมอกใหเกลอื่ นไปหายดีนกั ฯ ยาชื่ออินทะประพาน เอาพิมเสน ดินถนำสุทธิ พริกลอน ขิงสด สิ่งละสวน ใบผักเค็ด ใบฆอนกลอง สิ่งละ ๒ สวน ทำเปนจุณเอาสรรพดีแชน้ำมะนาวเปนกระสายบดทำแทงไว ฝนดวยน้ำมะนาวปายจักษุ แกไมลัดจักษุ กระทำใหจ กั ษุชำ้ ใหแดง แกปวดรดิ สีดวงขน้ึ จกั ษุ แกต อหมอกตอดวงน้นั หายดีนัก ฯ ยาชื่อมหาอาวุธ เอาพิมเสนเกล็ด ดอกจันทน กระวาน โกฐสอ โกฐเขมา เทียนสัตตบุษย ตานยา ขิงสด ขมนิ้ ออ ย ดจี ระเข ดีตะพาบน้ำ ส่ิงละสวน ทำเปนจณุ บดทำแทง ไว ฝนใสจ ักษุ แกส รรพรดิ สดี วงขนึ้ จักษุแลสรรพโรค ตอทงั้ ปวงหายดีนัก ฯ สรรพยา ๕ ขนานน้ี ขา พระพทุ ธเจา ขุนราชเนตร ทูลเกลา ทูลกระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแ ลว ฯ 285

ชุดตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 286 ยาแกจกั ษโุ รคคอื ตอ

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม (วัดโพธ)์ิ เลม 3 ยาแกจ ักษุโรคคอื ตอ (ระเบยี งรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สทิ ธิการิยะ จะกลา วดว ย ตำรายาคอื วเิ ศษสรรพคุณสำเรจ็ อันอาจารยเ จา ในกอ นประมวลไว ใหแ กสรรพโรคตา งๆ สืบกันมา ฯ ในทีน่ ้ีจะกลาวแตสรรพคุณวเิ ศษ คอื คณะสรรพยาซ่ึงจะแกส รรพจกั ษุโรค สมมุติวาตอทั้งปวงนนั้ โดยนยั ดงั นี้ ฯ ยาชอื่ อนิ ทะโชติ เอาชะมดสด ตกุ ต่ำนำ้ ทอง ส่งิ ละสว น ฝน สุทธิ เบยี้ ผเู ผา สงั ขเผา อุตพิด ดีปลี สิ่งละ ๒ สวน ดงี ูเหลอื ม ศิลายอน กำยาน สิง่ ละ ๓ สวน พมิ เสน ดินถนำ บลั ลงั กศ ลิ า คร่งั ดนุ เปลือกมะขามขบ สีเสยี ดเทศ ผลจนั ทนเทศ แกน จันทนท ้งั สอง แกน สน แกนซองแมว แกน ขีเ้ หล็ก รากยา นาง รากขดั มอน รากตานหมอน แหวหมู ผลมะฝอ ส่งิ ละ ๔ สวน ทำเปนจุณแลว บดดว ยนำ้ มะงัว่ ทำแทงไว ฝนใสจ ักษแุ กสรรพตอทัง้ ปวงหายดนี ัก ฯ ยาชอื่ รตั นโรต เอาเบย้ี ผเู ผา ดีปลี ส่งิ ละ ๒ สวน ศิลายอน ๓ สว น พิมเสน ดนิ ถนำ บัลลังกศ ิลา แกน สมอไทย แกน ซองแมว แกน ขเี้ หล็ก รากกำจาย สงิ่ ละ ๔ สว น ทำเปน จณุ บดดว ยนำ้ มะนาวทำแทงไวฝนใสจักษแุ กตอ หมอกแลแกต า ชำ้ ท้ังปวงกด็ ี หายสิ้นวิเศษนกั ฯ ยาชือ่ สวุ รรณไกรลาส เอาชาดหรคณุ จนี สว น ๑ บัลลังกศิลา เมด็ ในมะฝอ เปลือกมะขามขบ แกน จนั ทนแดง แกน ซอ งแมว พมิ เสนสง่ิ ละ ๔ สวน ทำเปนจุณแทรกทอง คำเปลวพอควร บดดว ยน้ำดอกไมเ ทศทำแทง ไว ฝนใสจ ักษุ แกส รรพตอ ทง้ั ปวงซง่ึ กระทำใหปวดเคอื ง แลลมื จกั ษมุ ขิ น้ึ น้ันหายดีนกั ฯ ยาช่ือแผว อากาศ เอาชะมดสวน ๑ ดปี ลี พริกไทย ส่ิงละ ๔ สวน ขงิ แหง ๘ สวน ดนิ ถนำ ขมน้ิ ออย ไพล ส่ิงละ ๑๖ สวน ทำเปนจณุ บดทำแทง ไว ฝนดว ยน้ำทา ใส จักษแุ กสรรพตอ ทงั้ ปวงแลแกจักษุช้ำแดงเปนสายโลหติ แลแกหมอกมัว คลมุ จักษมุ ิไดเหน็ อนั ใด หายส้ินดนี ัก ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ี ของขาพระพทุ ธเจา ขนุ ทพิ ยเนตร ทลู เกลาทูลกระ หมอมถวาย ขอเดชะ ไดใชแ ลว ฯ 287

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ยาแกจ ักษุโรคคอื ตอ (ระเบียงรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธิการยิ ะ จะกลา วดว ยตำรายาคอื วเิ ศษสรรพคณุ สำเรจ็ อันอาจารยเจา ในกอนประมวลไว ใหแกส รรพ โรคตางๆ สืบกันมา ฯ ในท่ีนี้จะกลาวแตสรรพคุณวิเศษ คือคณะสรรพยาซ่ึงจะแกสรรพจักษุโรค สมมุติวาตอทั้งปวงนั้นโดยนัย ดงั นี้ ฯ ยาช่ืออินทโชติ เอาชะมดสด ตุกต่ำน้ำทอง ส่ิงละสวน ฝนสุทธิ เบ้ียผูเผา สังขเผา อุตพิด ดีปลี สิ่งละ ๒ สวน ดีงูเหลือม ศิลายอน กำยาน ส่ิงละ ๓ สวน พิมเสน ดินถนำ บัลลังกศิลา คร่ังดุน เปลือกมะขามขบ สีเสียดเทศ ผลจันทนเทศ แกนจันทนท้ังสอง แกนสน แกนซองแมว แกนข้ีเหล็ก รากยานาง รากขัดมอน รากตานหมอน แหวหมู ผลมะฝอ ส่ิงละ ๔ สวน ทำเปนจุณแลวบดดวยน้ำมะง่ัวทำแทงไว ฝนใสจักษุแกสรรพตอ ทงั้ ปวงหายดีนัก ฯ ยาช่ือรัตนโรต เอาเบ้ียผูเผา ดีปลี ส่ิงละ ๒ สวน ศิลายอน ๓ สวน พิมเสน ดินถนำ บัลลังกศิลา แกนสมอไทย แกนซองแมว แกน ขี้เหลก็ รากกำจาย สิ่งละ ๔ สว น ทำเปนจุณบดดวยนำ้ มะนาวทำแทงไวฝ นใสจ กั ษุ แกตอ หมอกแลแกตาช้ำทง้ั ปวงกด็ ี หายส้นิ วเิ ศษนกั ฯ ยาช่ือสุวรรณไกรลาส เอาชาดหรคุณจีนสวน ๑ บัลลังกศิลา เมล็ดในมะฝอ เปลือกมะขามขบ แกนจันทนแดง แกนซองแมว พิมเสน ส่ิงละ ๔ สวน ทำเปนจุณแทรกทองคำเปลวพอควร บดดวยน้ำดอกไมเทศ ทำแทง ไว ฝนใสจ กั ษุ แกส รรพตอทัง้ ปวงซึ่งกระทำใหป วดเคืองแลลมื จกั ษุมขิ ึ้นนั้นหายดนี กั ฯ ยาชอ่ื แผว อากาศ เอาชะมด สวน ๑ ดปี ลี พรกิ ไทย ส่งิ ละ ๔ สว น ขงิ แหง ๘ สว น ดนิ ถนำ ขม้นิ ออ ย ไพล สิ่งละ ๑๖ สวน ทำเปนจุณบดทำแทงไว ฝนดวยน้ำทาใสจักษุ แกสรรพตอทั้งปวงแลแกจักษุช้ำแดงเปนสายโลหิต แลแกหมอกมัวคลุมจกั ษุมไิ ดเ ห็นอันใด หายสนิ้ ดีนัก ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ขี องขา พระพุทธเจา ขุนทพิ ยเนตร ทลู เกลา ทลู กระหมอมถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแลว ฯ 288

ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ยาแกจกั ษุโรคคือตอ 289

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ ยาแกจกั ษโุ รคคอื ตอ (ระเบยี งรอบพระมหาเจดีย) ๏ สทิ ธกิ าริยะ จะกลาวดวย ตำราคือวิเศษสรรพคุณสำเร็จอนั อาจารย เจา ในกอ นประมวลไว ใหแ กสรรพโรคท้งั ปวงตา งๆ สืบกนั มา ฯ ในทีน่ ี้ จะวาแตส รรพคณุ วิเศษ คือคณะสรรพยาทจี่ ะแกซึง่ โรคสรรพจกั ษุ สมมุตวิ าตอ น้นั โดยนยั ดังนี้ ฯ ยาชือ่ วา ทิพยจักษุ เอาตกุ ตำ่ ผลจันทนเทศ เทียนสตั ตบษุ ย ตรกี ฏก กะทอื ไพล ขม้นิ ออ ย กระเทยี ม ส่ิงละสวน พมิ เสน เปลอื กหอยขมสุทธิ สิ่งละ ๒ สวน ดนิ ถนำ สุทธิ ๓ สว น ทำเปนจณุ บดดว ยนำ้ มะนาวติดในขันสำรดิ รมควนั เทียนใหด ำดีแลว ทำแทง ตากในรม จนกวาจะแหง ฝนดวยนำ้ ทาก็ได นำ้ มะนาวก็ได ใสจ ักษุ แกจ ักษแุ ฉะ แกร ิดสดี วงใหค ันจกั ษุ แกขนจักษหุ ลนแลแกจกั ษฟุ าง แกตอแตน ตอ ดว ง ตอ หมอก ตอ เนอื้ แลตอ สายนน้ั หายสิ้นทุกประการ- ดนี กั ฯ ยาช่ือรัตนะ จกั ษุ เอาพิมเสน การบรู ลูกจนั ทนส ารสม น้ำประสานทอง ตรกี ฏก ดินประสิวขาว โกฐสอจีน เอา- เสมอภาค ทำเปน จณุ เอาน้ำกานพลูตมเปนกระสายทำแทง ไว ฝนดว ยน้ำทาจักษุ แกจกั ษแุ ดงเปน สายโลหติ แกน ้ำจักษุตกหนกั นัน้ หายส้นิ วิเศษดีนัก ฯ ยาชื่อมหาอดุ มใหญ เอาชะมด พมิ เสน การบูร แกน จนั ทน เทศ ลำพนั ผลจันทนเ ทศ เทียนขาว ลน้ิ ทะเล เบย้ี ผูส ทุ ธิ รากผักคราด รากผกั โหมหนิ รากชบา ผลจกิ นา ผลประคำดคี วาย ส่งิ ละสวน ดนิ ถนำสุทธิ ๒ สว น ทำเปน จุณเอาผลสรรพพษิ ใบสะ แก ตำกรองเอาแตน้ำเปน กระสาย บดทำแทงไว ฝนดวยนำ้ ทาใสจ ักษุแกสรรพตอ ทั้งปวงอนั บงั เกดิ - ใน ๓ ฤดูน้ัน หายส้นิ ดีนัก ฯ ยาชอื่ หอมน้ำแกว เอาชะมดเชยี ง พมิ เสนเกลด็ กฤษณา กระลำพัก ขอนดอก- จนั ทนแ ดง จันทนข าว จันทนชะมด โกฐสอ ขมิน้ ออยแหง สงั ขสทุ ธิ สง่ิ ละสวน ดนิ ถนำสทุ ธิ ๒ สว น ทำเปน จุณบดดวย เปลือกทองหลางใบมนทำแทงไว บดดวยน้ำทา ใสจ กั ษแุ กสรรพตอกระทำพิษใหปวด เคอื งตางๆ น้ันหายดนี ัก ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ี ของขา พระพทุ ธเจา หม่ืนอนิ ทเนตร ทลู เกลาทลู กระหมอมถวาย ขอเดชะ ไดใชแ ลว ฯ 290

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ยาแกจ กั ษุโรคคือตอ (ระเบียงรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธิการิยะ จะกลา วดวยตำราคือวิเศษสรรพคณุ สำเร็จอันอาจารยเจา ในกอ นประมวลไว ใหแ กส รรพโรค ทัง้ ปวงตางๆ สบื กันมา ฯ ในทีน่ ีจ้ ะวา แตสรรพคุณวเิ ศษ คือคณะสรรพยาท่จี ะแกซ ่ึงโรคสรรพจักษุ สมมุตวิ าตอน้ันโดยนัยดังนี้ ฯ ยาชื่อวาทิพยจักษุ เอาตุกต่ำ ผลจันทนเทศ เทียนสัตตบุษย ตรีกฏก กะทือ ไพล ขม้ินออย กระเทียม ส่ิงละสวน พิมเสน เปลือกหอยขม สุทธิ ส่ิงละ ๒ สวน ดินถนำสุทธิ ๓ สวน ทำเปนจุณบดดวยน้ำมะนาว ติดในขันสำริดรมควันเทียนใหดำดีแลวทำแทงตากในรมจนกวาจะแหง ฝนดวยน้ำทาก็ได น้ำมะนาวก็ได ใสจักษุ แกจกั ษุแฉะ แกร ิดสดี วงใหค ันจักษุ แกข นจกั ษุหลน แลแกจ กั ษุฟาง แกต อแตน ตอ ดวง ตอ หมอก ตอ เน้อื แลตอสาย น้ันหายสนิ้ ทุกประการดนี กั ฯ ยาชอื่ รัตนะจักษุ เอาพิมเสน การบูร ลูกจันทน สารสม นำ้ ประสานทอง ตรกี ฏก ดนิ ประสิวขาว โกฐสอจนี เอาเสมอภาคทำเปนจุณ เอาน้ำกานพลูตมเปนกระสายทำแทงไว ฝนดวยน้ำทาจักษุ แกจักษุแดงเปนสายโลหิต แกน ำ้ จักษุตกหนกั นนั้ หายสน้ิ วิเศษดีนกั ฯ ยาช่ือมหาอุดมใหญ เอาชะมด พิมเสน การบูร แกนจันทนเทศ ลำพัน ผลจันทนเทศ เทียนขาว ลิ้นทะเล เบ้ียผูสุทธิ รากผักคราด รากผักโหมหิน รากชบา ผลจิกนา ผลประคำดีควาย สิ่งละสวน ดินถนำสุทธิ ๒ สวน ทำเปนจุณเอาผลสรรพพิษ ใบสะแก ตำกรองเอาแตน้ำเปนกระสาย บดทำแทงไวฝนดวยน้ำทาใสจักษุแกสรรพตอ ทง้ั ปวงอนั บังเกดิ ใน ๓ ฤดนู ั้นหายส้นิ ดีนกั ฯ ยาช่ือหอมน้ำแกว เอาชะมดเชียง พิมเสนเกล็ด กฤษณา กระลำพัก ขอนดอก จันทนแดง จันทนขาว จันทนชะมด โกฐสอ ขมิ้นออยแหง สังขสุทธิ ส่ิงละสวน ดินถนำสุทธิ ๒ สวน ทำเปนจุณบดดวยเปลือกทองหลาง ใบมน ทำแทงไวบดดวยน้ำทาใสจักษุแกส รรพตอกระทำพษิ ใหปวดเคอื งตา งๆ นน้ั หายดีนัก ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ี ของขา พระพทุ ธเจา หมื่นอนิ ทเนตร ทลู เกลาทลู กระหมอมถวาย ขอเดชะไดใ ชแลว ฯ 291

ชุดตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 292 ยาแกโรคจกั ษุคอื ตอ

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยตำราการแพทยแผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม (วดั โพธิ์) เลม 3 ยาแกจกั ษโุ รคคอื ตอ (ระเบียงรอบพระมหาเจดีย) ๏ สทิ ธกิ าริยะ จะกลาวดว ยตำรา คอื วิเศษสรรพคุณสำเรจ็ อนั อาจารยเ จาในกอน ประมวลไว ใหแกสรรพโรคทงั้ ปวงตา งๆ สืบกันมา ฯ ในทน่ี จ้ี ะวาแต สรรพคุณวิเศษ คอื คณะสรรพยาที่จะแกซงึ่ โรคสรรพจกั ษุ สมมตุ ิวาตอตา งๆ นัน้ โดยนัยดังนี้ ฯ ยาชอ่ื เทวจกั ษุ เอาพมิ เสน พรกิ ลอน ขิงแหง กระเทียม ขมน้ิ ออย ไพล สงิ่ ละสว น ยอดมะกอก ยอดมะตูม ส่ิงละ ๒ สว น ดินถนำสุทธิ ๔ สวน ทำเปนจุณบดดวยนำ้ มะนาว ทำแทงไวฝนใสจักษุแกตอเนือ้ ตอ สาย แลแกจ ักษุแดงเปน สาย โลหติ ตางๆ แกไมลัดจกั ษุใหจ กั ษุชำ้ แกย อดริดสดี วงขนึ้ ในจกั ษุกห็ ายดีนกั ฯยาช่ืออินทจักษุ เอาพริกลอน ขิงสด กะทือ ไพล กระเทียม ใบผักเคด็ ใบปบ สิ่งละสว น ดินถนำสทุ ธิ ๕ สวน ทำเปน จณุ บดดวยนำ้ มะนาวทำแทง ไวฝนดว ยน้ำมะนาวปา ยจกั ษุ แกรดิ สีดวงลมขน้ึ จักษุ ใหจักษุเปยก แกน้ำจักษตุ กหายสิ้นดนี ัก ฯ ยาช่อื เทพยจักษุ เอาพมิ เสน พริกลอ น สมอไทย สมอพเิ ภก ตกุ ตำ่ นำ้ เงนิ สทุ ธิ สังขส ทุ ธิ บัลลงั กศิลาสทุ ธิ ส่งิ ละสวน ดนิ ถนำ สุทธิ ๒ สวน ทำเปนจณุ บดดวยน้ำนมแพะ ทำแทงตากไวใ นรม กวาจะแหง ฝนดว ยนำ้ ทาปา ยจักษุ แกส รรพตอตา งๆ ทัง้ ๓ ฤดูนน้ั หายวิเศษนัก ฯ ยาชอื่ สังขรศั มี เอาชะมดสด พมิ เสน สงิ่ ละ สวน ลิน้ ทะเลแชนำ้ มะนาวไวย งั รงุ แลวเอาลา งเสีย จึงเอามาแชน้ำทา ไวแ ตเชา ถงึ เทย่ี งแลว เอาตากใหแ หง ๓ สว น รากชาแปน ดนิ ถนำสทุ ธิ สังขส ทุ ธิ สง่ิ ละ ๔ สวน ทำเปนจณุ บดทำแทงไว ฝนปา ยจกั ษุแกสรรพตอใหปวดเคืองตางๆ แกฝด าษข้ึนจักษกุ ็ไดห ายวิเศษ นัก ฯ ยาช่ือแผวนัยนา เอาพิมเสนสวน ๑ ใบผักเคด็ หอม ขิง กลบี บัวหลวง ล้ินทะเล ดนิ ถนำสทุ ธิ สิง่ ละ ๘ สวน ทำเปนจุณบดดว ยนำ้ มะนาว ฝนใสแ ผว จักษุ วเิ ศษนัก ฯ สรรพยา ๕ ขนานนี้ ของขาพระพทุ ธเจา ขุนราชเนตร ทูล เกลา ทลู กระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแ ลว ฯ 293

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ ักษ ยาแกจ ักษุโรคคอื ตอ (ระเบียงรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สิทธกิ ารยิ ะ จะกลาวดว ยตำราคือวิเศษสรรพคณุ สำเรจ็ อันอาจารยเจาในกอนประมวลไว ใหแกส รรพโรค ท้งั ปวงตางๆ สืบกันมา ฯ ในท่ีนีจ้ ะวาแตสรรพคุณวเิ ศษ คือคณะสรรพยาที่จะแกซง่ึ โรคสรรพจกั ษุ สมมตวิ าตอตา งๆ นัน้ โดยนัยดังนี้ ฯ ยาช่อื เทวจกั ษุ เอาพมิ เสน พริกลอ น ขิงแหง กระเทียม ขม้นิ ออ ย ไพล ส่งิ ละสว น ยอดมะกอก ยอดมะตูม ส่ิงละ ๒ สวน ดินถนำสุทธิ ๔ สวนทำเปนจุณบดดวยน้ำมะนาว ทำแทงไวฝนใสจักษุแกตอเน้ือ ตอสาย แลแกจักษุ แดงเปน สายโลหิตตางๆ แกไมลดั จกั ษใุ หจ ักษุช้ำ แกย อดรดิ สดี วงขึ้นในจักษกุ ็หายดนี ัก ฯ ยาชื่ออินทจักษุ เอาพริกลอน ขิงสด กะทือ ไพล กระเทียม ใบผักเค็ด ใบปบ ส่ิงละสวน ดินถนำสุทธิ ๕ สวน ทำเปนจุณบดดวยน้ำมะนาวทำแทงไว ฝนดวยน้ำมะนาวปายจักษุแกริดสีดวง ลมข้ึนจักษุ ใหจักษุเปยก แกน ้ำจกั ษตุ กหายส้ินดีนกั ฯ ยาชื่อเทพยจักษุ เอาพิมเสน พริกลอน สมอไทย สมอพิเภก ตุกต่ำน้ำเงินสุทธิ สังขสุทธิ บัลลังกศิลาสุทธิ สิง่ ละสวน ดนิ ถนำสทุ ธิ ๒ สว น ทำเปน จณุ บดดว ยนำ้ นมแพะ ทำแทงตากไวใ นรม กวาจะแหง ฝนดว ยนำ้ ทาปา ยจกั ษุ แกส รรพตอ ตางๆ ทง้ั ๓ ฤดนู น้ั หายวิเศษนกั ฯ ยาช่ือสังขรัศมี เอาชะมดสด พิมเสน สิ่งละสวน ล้ินทะเลแชน้ำมะนาวไวยังรุงแลวเอาลางเสีย จึงเอามา แชนำ้ ทาไวแ ตเ ชาถึงเทีย่ งแลวเอาตากใหแ หง ๓ สว น รากชา แปน ดนิ ถนำสุทธิ สงั ขสุทธิ สิง่ ละ ๔ สว น ทำเปนจุณ บดทำแทง ไว ฝนปายจักษแุ กสรรพตอใหป วดเคอื งตา งๆ แกฝด าษข้ึนจกั ษกุ ็ไดหายวเิ ศษนัก ฯ ยาชอ่ื แผว นัยนา เอาพิมเสนสว น ๑ ใบผักเคด็ หอม ขงิ กลีบบวั หลวง ลน้ิ ทะเล ดินถนำสุทธิ สง่ิ ละ ๘ สว น ทำเปน จณุ บดดวยน้ำมะนาวฝนใสแ ผวจักษวุ ิเศษนกั ฯ สรรพยา ๕ ขนานน้ี ของขาพระพทุ ธเจา ขุนราชเนตร ทลู เกลาทูลกระหมอมถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแลว ฯ 294

ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ยาแกจกั ษุโรคคือตอ 295

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ ยาแกจักษโุ รคคือตอ (ระเบียงรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สทิ ธกิ ารยิ ะ จะกลาวดวยตำราคอื วิเศษสรรพคุณสำเร็จอันอาจารยเ จา ในกอ นประมวลไว ใหแก สรรพโรคทั้งปวงตา งๆ สบื กันมา ฯ ในทน่ี จี้ ะวาดวยสรรพคุณวิเศษ คือค ณะสรรพยาซง่ึ จะแกจ ักษโุ รค สมมุติวา ตอตางๆ นนั้ โดยนยั ดงั น้ี ฯ ยาช่อื แดงวดั สธุ า เอาชะมดเชียง พิมเสน ฝน ดิบ ผลจนั ทนเ ทศ อบเชยเทศ กฤษณา สง่ิ ละสว น จนั ทน ทั้งสอง ส่ิงละ ๒ สวน ขอนดอก ครง่ั ดุน เปลอื กมะขามขบ เปลอื กมะไฟ สง่ิ ละ ๔ สวน ทำเปน จณุ บดดวยนำ้ ดอกมะลสิ ด ทำแทงตากไวในรม กวาจะแหง ฝนปา ยจักษุ แกจักษุแดงใหปวดใหเ คอื ง แผวหมอกมวั ใหสวาง สมานจักษแุ ตกราว เปอยเนา ทงั้ ปวงหายดีนกั ฯ ยาชอ่ื มหาสขุ ุม เอา ขมิ้นออย กะทือ ไพล ส่ิงละสวน พรกิ ลอ น ขิงแหง สงิ่ ละ ๒ สว น ดนิ ถนำ ใบผกั เคด็ สิ่ง ละ ๑๖ สว น ใบปบ ๓๖ สว น ทำเปน จุณบดดว ยนำ้ มะนาว ทำแทงตากไวใ นรมกวาจะแหง ฝนปายจักษุชำระตอสายโลหิตในดวงจกั ษุขาว แกน ้ำจักษุตกแลแกรดิ สีดวงใหคนั จกั ษุ แลแก สรรพตอทง้ั ปวงหายดนี ัก ฯ ยาชื่อมหาอดุ ม เอาเทยี นดำ เทยี นขาว เทียนสตั ตบุษย ดอกจนั ทน ลิ้นทะเล ผลปราย ผลมะขามปอม แกนจนั ทนเทศ แกน สนเหนือ ดอกชะลูด ส่งิ ละสวน ชะมดเชียง พมิ เสน สิ่งละ ๒ สว น ดฟี าน ดจี ระเข ดแี พะ สิ่งละ ๓ สวน ทำเปน จุณบดดวยนำ้ เถาตำลึงทำแทงไว ฝนดวยนำ้ คางปายจกั ษุ แผวจักษุ แกหมอกมัว ใหส วาง แกรดิ สดี วงจักษุแฉะ แลแกส รรพตอทงั้ ปวงหายวเิ ศษนกั ฯ ยาช่อื สรุ ิยา ธจิ ร เอาผลจันทนเ ทศ สวน ๑ ดอกขจร ๒ สว น ทำเปน จุณบดทำแทง ไว ฝนดวยน้ำทา ปา ยจักษุ เปน ยาชูผวิ จกั ษแุ ลเจรญิ ซ่งึ นำ้ เล้ียงจักษใุ หบ ริ บูรณวเิ ศษนัก ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ี ของขา พระพทุ ธเจา ขนุ ประสาทนัยนา ทูลเกลาทูลกระหมอมถวาย ขอ เดชะ ไดใ ชแ ลว ฯ 296

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ)์ิ เลม 3 ยาแกจักษโุ รคคือตอ (ระเบียงรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธิการิยะ จะกลาวดวยตำรา คือวิเศษสรรพคุณสำเร็จ อันอาจารยเจาในกอนประมวลไว ใหแกสรรพ โรคทงั้ ปวงตางๆ สืบกนั มา ฯ ในทนี่ จ้ี ะวา ดว ยสรรพคณุ วเิ ศษ คอื คณะสรรพยาซ่ึงจะแกจักษุโรค สมมตุ ิวา ตอ ตางๆ นั้นโดยนัยดงั นี้ ฯ ยาช่ือแดงวัดสุธา เอาชะมดเชียง พิมเสน ฝนดิบ ผลจันทนเทศ อบเชยเทศ กฤษณา สิ่งละสวน จันทนทั้งสอง ส่ิงละ ๒ สวน ขอนดอก ครั่งดุน เปลือกมะขามขบ เปลือกมะไฟ สิ่งละ ๔ สวน ทำเปนจุณบดดวย น้ำดอกมะลิสด ทำแทงตากไวในรมกวาจะแหง ฝนปายจักษุแกจักษุแดงใหปวดใหเคือง แผวหมอกมัวใหสวาง สมานจกั ษแุ ตกราว เปอยเนาท้งั ปวงหายดีนกั ฯ ยาช่ือมหาสุขุม เอาขม้ินออย กะทือ ไพล ส่ิงละสวน พริกลอน ขิงแหง ส่ิงละ ๒ สวน ดินถนำ ใบผักเค็ด ส่ิงละ ๑๖ สวน ใบปบ ๓๖ สวน ทำเปนจุณบดดวยน้ำมะนาว ทำแทงตากไวในรมกวาจะแหง ฝนปายจักษุ ชำระตอสายโลหิตในดวงจักษขุ าว แกน ำ้ จักษตุ กแลแกริดสีดวงใหค นั จกั ษุ แลแกสรรพตอ ท้ังปวงหายดนี กั ฯ ยาชื่อมหาอุดม เอาเทียนดำ เทียนขาว เทียนสัตตบุษย ดอกจันทน ล้ินทะเล ผลปราย ผลมะขามปอม แกน จันทนเ ทศ แกน สนเหนอื ดอกชะลูด ส่ิงละสวน ชะมดเชียง พิมเสน สง่ิ ละ ๒ สว น ดีฟาน ดีจระเข ดแี พะ สิ่งละ ๓ สว น ทำเปนจุณบดดว ยนำ้ เถาตำลงึ ทำแทงไว ฝนดว ยน้ำคา งปา ยจกั ษุ แผวจกั ษุ แกหมอกมัวใหส วา ง แกร ดิ สดี วง จักษุแฉะ แลแกส รรพตอทง้ั ปวงหายวิเศษนัก ฯ ยาชื่อสุริยาธิจร เอาผลจันทน สวน ๑ ดอกขจร ๒ สวน ทำเปนจุณบดทำแทงไวฝนดวยน้ำทาปายจักษุ เปนยาชผู ิวจกั ษุแลเจรญิ ซึง่ นำ้ เล้ยี งจกั ษุใหบ ริบรู ณว เิ ศษนกั ฯ สรรพยา ๔ ขนานนี้ ของขา พระพทุ ธเจา ขนุ ประสาทนัยนา ทลู เกลา ทลู กระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแ ลว ฯ 297

ชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรกั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 298 ยาแกโรคคนั เปน สาธารณชาตวิ าโย

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วดั โพธ์ิ) เลม 3 ยาแกโรคอนั เปน สาธารณชาติวาโย (ระเบยี งรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธกิ าริยะ จะกลา วดวยตำรา คือวิเศษสรรพคณุ สำเร็จอันอาจารยเ จา ในกอนประมวลไว ใหแกสรรพโรคท้ังปวงตา งๆ สบื กันมา ฯ ในทน่ี ้ีจะวาแตส รรพคุณวิเศษ คือคณะสรรพยาทจี่ ะแกซ ่งึ โรคอนั เปน สาธารณะชาตวิ าโยน้นั โดยนยั ดงั น้ี ฯ ยาชือ่ มหากำลงั สิงหรตั นโชติ เอาผลสลอดสทุ ธิ มหาหิงคุ เทียนดำ ขิงแหง เกลือสนิ เธาว สง่ิ ละสว น ผลพลิ งั กาสา ๒ สว น ผลสมอไทย ๖ สวน แกน พรม ๘ สวน ดีปลี ๙ สวน วา นน้ำ เจตมูลเพลงิ รากชา พลู พริกไทย ส่ิงละ ๑๐ สว น ทำเปน จณุ บดละลายนำ้ ผ้งึ แลว จงึ เอาใสหวด น่ึงใหสกุ เอายางสลัดไดสดเคลา เขากบั ยาพอปน ได ทำเมลด็ เทาเมลด็ ถว่ั เขียวใหก นิ ตามกำลงั กนิ เมลด็ หนง่ึ ลงคร้ังหนงึ่ จะใหก ินก่คี รั้งก็ทวยี าขนึ้ ไปตามสมควรแกโรคแกร ิดสดี วง หดื ไอ แลสรรพลมทงั้ ปวงดีนัก ถา กนิ ได ๒ เดอื น มีกำลังมาก ถา กนิ ได ๓ เดอื น มีปญญามาก ถากิน ได ๔ เดอื น รูปงาม ถา กนิ ได ๕ เดอื น ๖ เดอื น เสยี งเพราะ ถา กนิ ได ๗ เดือน ๘ เดอื น ๙ เดอื น มอี ายุยืนได- ๒๐๐ ป เปน มหาวิ เศษนัก ฯ ทา นตคี าไว ๑๐๐ ชั่งทอง ตามอาจารยก ลาวมาแพทยทั้งหลายพงึ รู ฯ ยาช่อื เพชรสังหาร เอา สมลุ แวง ๑ การบรู ปูนผง เบ้ยี ผเู ผา พรกิ ไทย ขิงแหง สง่ิ ละ ๔ สว น ดปี ลี ๕ สว น ผกั แพวแดง ๖ สวน ทำเปน จณุ บดละลายน้ำผงึ้ นำ้ ขงิ น้ำกระเทยี ม ใหก ินหนัก ๑ สลงึ แกสรรพลม- ทัง้ ปวง แลแกลมอัน มพี ิษ คือลมราทยกั ษ ลมมหาสดมภแลลมตะคริว กระทำใหร อนแตเ ทา ตลอดศีรษะนั้นหาย ดนี ัก ฯ ยาช่อื สุวรรณประสาท เอายาดำ มหาหงิ คุ ตรีกฏก ผวิ มะกรูด สง่ิ ละ ๔ สวน กระเทยี ม เกลือสินเธาว สิ่งละ ๖ สวน ทำเปน จณุ บดละลาย นำ้ ผึง้ นำ้ มะกรูด นำ้ มะนาว คุลกี ารกนั เขา ใหก นิ หนัก ๑ สลงึ แกส รรพลมท้งั ปวง- แลแกจุกเสียดกห็ าย วเิ ศษนกั ฯ สรรพยา ๓ ขนานนี้ ของขา พระพทุ ธเจา หม่ืนเวชาแพทยา ทลู เกลาทลู กระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใชแลว ฯ 299

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ยาแกโรคอนั เปนสาธารณชาติวาโย (ระเบยี งรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สิทธิการิยะ จะกลาวดวยตำราคือวิเศษสรรพคุณสำเร็จอันอาจารยเจาในกอนประมวลไวใหแกสรรพโรค ท้ังปวงตางๆ สืบกนั มา ฯ ในทนี่ ี้จะวา แตสรรพคุณวเิ ศษ คือคณะสรรพยาทจี่ ะแกซ ่งึ โรคอนั เปนสาธารณะชาตวิ าโยนน้ั โดยนยั ดงั น้ี ฯ ยาช่ือมหากำลังสิงหรัตนโชติ เอาผลสลอดสุทธิ มหาหิงคุ เทียนดำ ขิงแหง เกลือสินเธาว ส่ิงละสวน ผลพลิ ังกาสา ๒ สว น ผลสมอไทย ๖ สว น แกนพรม ๘ สว น ดปี ลี ๙ สว น วานนำ้ เจตมูลเพลงิ รากชา พลู พริกไทย ส่ิงละ ๑๐ สวน ทำเปนจุณบดละลายน้ำผึ้ง แลวจึงเอาใสหวดนึ่งใหสุก เอายางสลัดไดสดเคลาเขากับยาพอปนได ทำเมล็ดเทาเมล็ดถ่ัวเขียวใหกินตามกำลัง กินเมล็ดหน่ึง ลงคร้ังหนึ่ง จะใหกินก่ีคร้ังก็ทวียาขึ้นไปตามสมควรแกโรค แกรดิ สีดวงหืดไอ แลสรรพลมทง้ั ปวงดีนกั ถากินได ๒ เดือน มีกำลงั มาก ถากนิ ได ๓ เดอื น มปี ญ ญามาก ถากินได ๔ เดอื น รปู งาม ถา กินได ๕ เดอื น ๖ เดอื น เสียงเพราะ ถา กินได ๗ เดือน ๘ เดือน ๙ เดอื น มีอายยุ นื ได ๒๐๐ ป เปน มหาวิเศษนกั ฯ ทา นตีคาไว ๑๐๐ ช่ังทอง ตามอาจารยก ลา วมาแพทยท้งั หลายพงึ รู ฯ ยาชอื่ เพชรสงั หาร เอาสมุลแวง ๑ การบรู ปนู ผง เบย้ี ผูเ ผา พรกิ ไทย ขิงแหง สิ่งละ ๔ สว น ดปี ลี ๕ สว น ผกั แพวแดง ๖ สว น ทำเปนจุณบดละลายนำ้ ผึ้ง นำ้ ขงิ น้ำกระเทียม ใหก นิ หนกั ๑ สลึง แกสรรพลมทง้ั ปวงแลแกลม อนั มีพษิ คอื ลมราทยกั ษ ลมมหาสดมภแ ลลมตะครวิ กระทำใหรอนแตเทาตลอดศรี ษะน้นั หายดนี ัก ฯ ยาชอื่ สุวรรณประสาท เอายาดำ มหาหิงคุ ตรีกฏก ผวิ มะกรดู สิง่ ละ ๔ สว น กระเทยี ม เกลอื สินเธาว สิ่งละ ๖ สวน ทำเปนจุณบดละลายน้ำผ้ึง น้ำมะกรูด น้ำมะนาว คุลีการกันเขาใหกินหนัก ๑ สลึง แกสรรพลมทั้งปวง แลแกจุกเสียดก็หายวิเศษนกั ฯ สรรพยา ๓ ขนานนี้ ของขาพระพุทธเจา หม่ืนเวชาแพทยา ทูลเกลาทูลกระหมอมถวาย ขอเดชะ ไดใชแลว ฯ 300

ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ยาแกล มขนึ้ เบอ้ื งสูง 301

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ยาแกล มขึ้นเบอ้ื งสูง (ระเบยี งรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สิทธิการยิ ะ จะกลาวดวยตำรายา คอื วเิ ศษสรรพคณุ สำเรจ็ อนั อาจารยเจา ในกอ นประมวลไว ใหแ ก สรรพโรคท้งั ปวงตา งๆ สบื กนั มา ฯ ในที่น้ีจะวา แตสรรพคุณวเิ ศษ คือ คณะสรรพยาทีจ่ ะแกซ ึง่ โรคสรรพลมทง้ั ปวงอนั กำเริบพัดข้นึ เบือ้ งบนน้ันโดย นัยดังน้ี ฯ ยาแกลมข้ึนสงู เอายาดำ กัญชา อตุ พดิ ดองดงึ ส่งิ ละ ๔ สว น กระเทยี ม ๖ สวน วานน้ำ ชะเอมเทศ โกฐน้ำเตา โกฐพงุ ปลา มหาหงิ คุ สิง่ ละ ๘ สวน วา นเปราะ ผลผกั ชี ดีปลี ส่งิ ละ ๑๒ สว น ขงิ แหง แกนแสมทะเล รากสม กงุ สะคา น สิง่ ละ ๑๖ สวน พริกไทย เปลือกกนั เกรา สง่ิ ละ ๒๔ สวน ทำเปนจณุ บดละลาย นำ้ ผึง้ รวงใหก ินหนัก ๑ สลึง แกลมข้นึ สูงหายดนี กั ฯ อน่งึ เอาการบรู ๔ สวน กระเทยี ม ขงิ แหง ดีปลี ขมิน้ ออ ย ไพล วานนำ้ สงิ่ ละ ๘ สว น เหงา หญา ชนั กาด แหว หมู สงิ่ ละ ๑๖ สว น บอระเพด็ ๒๔ สวน ใบมะตมู ใบคนทสี อ ใบสะเดา พริกไทย สิง่ ละ ๑๖ สว น ทำเปน จุณบดละลายนำ้ ผึ้งใหกินหนัก ๑ สลึง แกว าโยอันกำเริบกลาข้ึนเบอื้ งบนนน้ั หายดนี กั ฯ อนง่ึ เอาโกฐสอ โกฐเขมา มหาหิงคุ ส่ิงละ ๔ สว น การบรู กานพลู ดอกจนั ทน พิลังกาสา กญั ชา ส่ิงละ ๖ สว น โกฐหวั บวั สมอเทศ กระลำพัก จนั ทนช ะมด พรกิ หอม ดปี ลี ส่ิงละ ๘ สวน กระวาน สมอไทย ผลจนั ทน สิง่ ละ ๑๐ สว น กฤษณา ขิงแหง สิง่ ละ ๑๒ สว น พรกิ ไทย ๔๐ สว น ทำเปน จุณ บดละลายน้ำผงึ้ ใหก ินหนกั ๑ สลึง แกอ ทุ ธังคมาวาตกลา กระทำให- คลุมคล่ังแลแก ลมอนั ใหม ือตายเทา ตายแลเปนเหนบ็ ชาแลแกส รรพลมใหญท ง้ั ปวง อนั บงั เกดิ ในกองธาตนุ ้นั หายวเิ ศษนกั ฯ สรรพยา ๓ (ขนาน)นี้ ของขา พระพทุ ธเจา หลวงทิพยร กั ษา ทูลเกลา ทูลกระหมอม ถวาย ขอเดชะ ไดใชแ ลว ฯ 302

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธ์)ิ เลม 3 ยาแกลมข้นึ เบ้อื งสูง (ระเบยี งรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สิทธิการิยะ จะกลา วดวยตำรายาคือวิเศษสรรพคณุ สำเรจ็ อนั อาจารยเจาในกอนประมวลไว ใหแกสรรพ โรคท้งั ปวงตา งๆ สืบกนั มา ฯ ในที่น้ีจะวาแตสรรพคุณวิเศษ คือคณะสรรพยาท่ีจะแกซึ่งโรคสรรพลมท้ังปวงอันกำเริบพัดขึ้นเบื้องบนน้ัน โดยนัยดังนี้ ฯ ยาแกลมข้ึนสูง เอายาดำ กัญชา อุตพิด ดองดึง ส่ิงละ ๔ สวน กระเทียม ๖ สวน วานน้ำ ชะเอมเทศ โกฐน้ำเตา โกฐพุงปลา มหาหิงคุ ส่ิงละ ๘ สวน วานเปราะ ผลผักชี ดีปลี สิ่งละ ๑๒ สวน ขิงแหง แกนแสมทะเล รากสมกุง สะคาน สิ่งละ ๑๖ สว น พรกิ ไทย เปลอื กกันเกรา สงิ่ ละ ๒๔ สว น ทำเปน จณุ บดละลายนำ้ ผงึ้ รวงใหกิน หนกั ๑ สลึง แกลมข้นึ สงู หายดนี ัก ฯ อนง่ึ เอาการบูร ๔ สว น กระเทียม ขงิ แหง ดีปลี ขมน้ิ ออ ย ไพล วา นนำ้ สิง่ ละ ๘ สวน เหงา หญา ชนั กาด แหวหมู สิง่ ละ ๑๖ สวน บอระเพด็ ๒๔ สวน ใบมะตมู ใบคนทสี อ ใบสะเดา พรกิ ไทย สง่ิ ละ ๑๖ สว น ทำเปน จุณ บดละลายน้ำผ้ึง ใหก ินหนกั ๑ สลงึ แกว าโยอนั กำเรบิ กลา ขนึ้ เบ้อื งบนน้ันหายดีนกั ฯ อน่ึง เอาโกฐสอ โกฐเขมา มหาหิงคุ ส่ิงละ ๔ สวน การบูร กานพลู ดอกจันทน พิลังกาสา กัญชา สิ่งละ ๖ สวน โกฐหัวบัว สมอเทศ กระลำพัก จันทนชะมด พริกหอม ดีปลี ส่ิงละ ๘ สวน กระวาน สมอไทย ผลจันทน สิง่ ละ ๑๐ สว น กฤษณา ขิงแหง สงิ่ ละ ๑๒ สวน พรกิ ไทย ๔๐ สวน ทำเปน จณุ บดละลายน้ำผ้ึงใหกนิ หนัก ๑ สลงึ แกอทุ ธงั คมาวาตกลา กระทำใหคลมุ คลั่ง แลแกลมอันใหมอื ตายเทาตายแลเปน เหน็บชา แลแกสรรพลมใหญทั้งปวง อนั บังเกดิ ในกองธาตุนน้ั หายวิเศษนกั ฯ สรรพยา ๓ ขนานน้ี ของขาพระพทุ ธเจา หลวงทพิ ยรักษา ทูลเกลา ทูลกระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใชแ ลว ฯ 303

ชุดตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 304 ยาแกชาตวิ าโยพรรดกึ

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ)์ิ เลม 3 ยาแกชาติวาโยพรรดึก (ระเบยี งรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธกิ ารยิ ะ จะกลา วดว ยตำรายา คอื วิเศษสรรพคณุ สำเร็จอนั อาจารยเจา ในกอ นประมวลไว ใหแกส รรพโรคทัง้ ปวงตางๆ สืบกันมา ฯ ในทีน่ จ้ี ะวาแตส รรพคุณวิ เศษ คอื คณะสรรพยาท่ีจะแกซ ง่ึ โรค กลาวคือชาตวิ าโยพรรดึก อนั บงั เกิด ข้นึ ในกองปต ฆาตแลรตั ตฆาต ระคนกันนนั้ โดยนัยดังน้ี ฯ ยาชือ่ ตรสี วัสดพิ์ ลา เอา บอระเพด็ ขงิ แหง ส่งิ ละสว น รากอังกาบ พรกิ ไทย สิ่งละ ๔ สวน ขมน้ิ ออ ย ๒๐ สวน ใบสมอทะเล รูดเอากา นออก เอา ๓๐ สวน คลุ กี ารเขา ดว ยกัน ใสห วดน่งึ ใหส กุ แลว จงึ เอามาทำ เปนจุณบดทำแทง ไวล ะลายนำ้ ขิงกไ็ ด น้ำขา กไ็ ด สมซา กไ็ ด ใหก ินหนกั ๑ สลงึ แกล มพรรดกึ - อันบังเกดิ ขนึ้ ในกองปตฆาตแลรตั ตฆาตซง่ึ ระคนกัน กระทำใหก ำเริบขน้ึ นัน้ หายดนี ัก ฯ ยาชอ่ื ทำลายเมฆ เอาพญาไรใบ ๗ ยอด มาหัน่ ใหสนิ้ แลเอาปลายา งบนั้ ๑ มะขามเปย ก ๓ ฝก ตำใหแ หลก แลว จึงเอานำ้ ปลามาเคลาใหเขากันแลวจงึ ใหก นิ ใหหมด แกลมในกองพรรดึกใหต กสิน้ ดนี ัก ฯ ยาชอื่ มหาวายเุ วก เอาผลมะกรูด ๕ ผล หวั หอม ๑๐ หวั หวั กระเทียม ๕ หวั มะขามเปย ก ๑๐ ฝก สลดั ไดสด ๕ ตำลงึ เกลือ ๒ บาท ทำเปน จณุ ใหกนิ เปน ยาสดหนกั ๑ สลงึ แกลมในกองพรรดึกดนี ัก ฯ ยาช่ือตรผี ลาใหญ เอากระเทยี ม ๑ บาท สมอไทย สมอเทศ สมอพเิ ภก สมอทะเล สมอนำ้ ไพล วานน้ำ ผวิ มะกรูด ใบกะเพรา มหาหิงคุ สิ่งละ ๒ บาท เกลอื สินเธาว ๓ บาท มะขามปอ ม ดอกชุมเห็ดเทศ สง่ิ ละ ๕ ตำลึง ทำเปนจณุ บดดว ยน้ำมะกรูดใหกนิ หนัก ๑ สลงึ แกลมพรรดึกอันบงั เกิดในกองปต ฆาตแลรัตตฆาตระคนกันกระทำให แนนใหตึงในนาภี แลอจุ จาระมอิ อกน้นั หายวเิ ศษนกั ฯ สรรพ ยา ๔ ขนานน้ี ของขา พระพทุ ธเจา ขนุ ราชโอสถ ทูลเกลา ทลู กระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใชแ ลว ฯ 305

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรักษ ยาแกช าตวิ าโยพรรดึก (ระเบียงรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สิทธิการิยะ จะกลาวดวยตำรายาคือวิเศษสรรพคุณสำเร็จอันอาจารยเจาในกอนประมวลไวใหแกสรรพ โรคทั้งปวงตา งๆ สบื กนั มา ฯ ในท่ีน้ีจะวาแตสรรพคุณวิเศษ คือคณะสรรพยาที่จะแกซ่ึงโรค กลาวคือชาติวาโยพรรดึก อันบังเกิดข้ึน ในกองปต ฆาตแลรัตตฆาต ระคนกันนนั้ โดยนยั ดงั น้ี ฯ ยาชื่อตรีสวัสดิ์พลา เอาบอระเพ็ด ขิงแหง ส่ิงละสวน รากอังกาบ พริกไทย ส่ิงละ ๔ สวน ขม้ินออย ๒๐ สวน ใบสมอทะเล รูดเอากานออก เอา ๓๐ สวน คุลีการเขาดวยกัน ใสหวดน่ึงใหสุกแลวจึงเอามาทำเปนจุณ บดทำแทงไวละลายน้ำขิงก็ได น้ำขาก็ได สมซาก็ได ใหกินหนัก ๑ สลึง แกลมพรรดึกอันบังเกิดข้ึนในกองปตฆาต แลรัตตฆาตซึง่ ระคนกัน กระทำใหก ำเริบขนึ้ นนั้ หายดนี กั ฯ ยาช่อื ทำลายเมฆ เอาพญาไรใบ ๗ ยอด มาหน่ั ใหส ิน้ แลเอาปลายางบั้น ๑ มะขามเปยก ๓ ฝก ตำใหแหลก แลวจึงเอาน้ำปลามาเคลา ใหเ ขา กนั แลว จึงใหก นิ ใหห มด แกล มในกองพรรดกึ ใหตกสน้ิ ดีนกั ฯ ยาช่ือมหาวายุเวก เอาผลมะกรูด ๕ ผล หัวหอม ๑๐ หัว หัวกระเทียม ๕ หัว มะขามเปยก ๑๐ ฝก สลดั ไดสด ๕ ตำลงึ เกลือ ๒ บาท ทำเปน จุณ ใหกินเปนยาสดหนกั ๑ สลงึ แกลมในกองพรรดึกดนี ัก ฯ ยาชื่อตรีผลาใหญ เอากระเทียม ๑ บาท สมอไทย สมอเทศ สมอพิเภก สมอทะเล สมอน้ำ ไพล วานน้ำ ผิวมะกรูด ใบกะเพรา มหาหิงคุ สิ่งละ ๒ บาท เกลือสินเธาว ๓ บาท มะขามปอม ดอกชุมเห็ดเทศ ส่ิงละ ๕ ตำลงึ ทำเปน จุณบดดวยนำ้ มะกรูดใหกนิ หนัก ๑ สลึง แกล มพรรดึกอนั บงั เกิดในกองปตฆาตแลรัตตฆาตระคนกัน กระทำใหแนนใหตึงในนาภี แลอจุ จาระมิออกนนั้ หายวเิ ศษนกั ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ี ของขา พระพุทธเจา ขนุ ราชโอสถ ทูลเกลา ทลู กระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแลว ฯ 306

ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ยาแกว าโยซ่ึงมพี ษิ ละเอยี ด 307

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ ยาแกว าโยซงึ่ มพี ษิ ละเอียด (ระเบยี งรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สิทธิการยิ ะ จะกลาวดวยตำ รายาคือวิเศษสรรพคณุ สำเรจ็ อันอาจารยเ จา ใน กอนประมวลไว ใหแกส รรพโรคตางๆ สบื กนั มา ฯ ในทน่ี ้ี จะวาแตสรรพคณุ วิเศษ คือ ยาอนั จะแกว าโยซง่ึ มพี ษิ อนั ละเอียดนน้ั โดยนัย ดังนี้ ฯ ยาชือ่ ทิพยสำราญ เอาเทียนทง้ั หา สิง่ ละสวน ผวิ สม ๘ ประการ ตรีผลา เกสรบนุ นาค สิ่งละ ๒ สว น ดอกพิกลุ ชะลูด สิง่ ละ ๓ สวน กฤษณา อบเชยเทศ เกสรสารภี โกฐสอ ดอกพรกิ ไทย จันทนชะมด การบรู กระแจะตะนาว สงิ่ ละ ๔ สวน เปราะ หอม จนั ทนทง้ั สอง พิมเสน ส่งิ ละ ๖ สว น ผลสะเดาออ น ๘ สวน ชะเอมเทศ ๑๒ สวน ดอกมะลสิ ด ๓๕ สว น ทำเปน จณุ นำ้ ดอกไมเทศเปนกระสายบดทำแทงไวล ะลายนำ้ ดอกไม แทรกน้ำตาลกรวดใหก ินแกลมสวิงสวายและลมตรโี ทษอนั บงั เกิดในหทัยวาต แลแกน้ำเลย้ี ง ดวงใจท่ขี ุนมัวนั้นหายดนี กั ฯ ยาช่ือเทพอารมณ เอาดอกสม ๘ ประการ ดอกขงิ ดอกขา ดอก ขมิ้น ดอกกะทือ ดอกพิกลุ เกสรบนุ นาค ดอกสารภี ผลผกั เสย้ี นผี สิ่งละสวน เปราะหอม การบูร กานพลู สิ่งละ ๒ สวน จันทนทั้งสอง สิ่งละ ๔ สวน พมิ เสน ๕ สว น ดอกมะลิ ๓๒ สว น ทำเปน จุณบดทำแทง ไวละลายน้ำกระสายอนั ควรแกโ รค ใหก นิ แกลมหทัยวาต ลมสัตถกวาต- ลมอัศฎากาศ ลมสมุ นา ซึง่ กระทำ พษิ ตางๆ แลแกล มปจฉมิ ทีส่ ุดคือลมตรโี ทษ อันบังเกดิ ดุจหมอขาวเดือด แลลมทกั ขณิ โรธ ตติยาวิ โรธนั้นหายส้นิ วเิ ศษนัก ฯ ยาชอ่ื อินทรประสทิ ธ์ิ เอาโกฐท้งั เกา กระแจะตะนาว ผวิ มะกรูด ผวิ มะ นาว ผิวสม ซา ผวิ มะง่ัว กฤษณา กระลำพกั ชะลดู ขอนดอก จนั ทนแดง พิกลุ สารภี การ บรู ชะมดเชียง จันทนเ ทศ พมิ เสน ผลพรกิ ไทยออน ชะเอมเทศ สิง่ ละสวน ดอกมะลิ ๔๒ สวน ทำเปนจณุ บดทำแทง ไวใ หกนิ แกว าโยในกองสมฏุ ฐานอันมีพิษน้นั หายวิเศษนกั ฯ ยาสามขนานน้ี ของขาพระพทุ ธเจา พระบำเรอ ราช ทลู เกลาฯ ถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแ ลว ฯ 308

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เลม 3 ยาแกว าโยซ่งึ มพี ิษละเอยี ด (ระเบยี งรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สิทธิการิยะ จะกลา วดวยตำรายาคอื วเิ ศษสรรพคณุ สำเรจ็ อันอาจารยเ จา ในกอนประมวลไว ใหแกสรรพ โรคตางๆ สืบกันมา ฯ ในที่นีจ้ ะวา แตสรรพคุณวเิ ศษ คือ ยาอนั จะแกว าโยซงึ่ มีพิษอันละเอยี ดนนั้ โดยนัยดงั นี้ ฯ ยาช่ือทิพยสำราญ เอาเทียนทั้งหา ส่ิงละสวน ผิวสม ๘ ประการ ตรีผลา เกสรบุนนาค สิ่งละ ๒ สวน ดอกพกิ ุล ชะลดู สิ่งละ ๓ สวน กฤษณา อบเชยเทศ เกสรสารภี โกฐสอ ดอกพรกิ ไทย จันทนช ะมด การบรู กระแจะ ตะนาว ส่ิงละ ๔ สวน เปราะหอม จนั ทนทงั้ สอง พิมเสน สิง่ ละ ๖ สว น ผลสะเดาออน ๘ สวน ชะเอมเทศ ๑๒ สวน ดอกมะลสิ ด ๓๕ สวน ทำเปนจุณน้ำดอกไมเทศเปนกระสายบดทำแทง ไวละลายน้ำดอกไม แทรกนำ้ ตาลกรวดใหกนิ แกล มสวงิ สวาย และลมตรีโทษอนั บงั เกิดในหทัยวาต แลแกนำ้ เลย้ี งดวงใจทข่ี ุน มัวนัน้ หายดนี ัก ฯ ยาช่ือเทพอารมณ เอาดอกสม ๘ ประการ ดอกขิง ดอกขา ดอกขมิ้น ดอกกะทือ ดอกพิกุล เกสรบุนนาค ดอกสารภี ผลผกั เสย้ี นผี สิง่ ละสวน เปราะหอม การบูร กานพลู สิง่ ละ ๒ สว น จนั ทนท งั้ สอง สิง่ ละ ๔ สว น พิมเสน ๕ สวน ดอกมะลิ ๓๒ สวน ทำเปนจุณบดทำแทงไวละลายน้ำกระสายอันควรแกโรค ใหกินแกลมหทัยวาต ลมสัตถกวาต ลมอัศฎากาศ ลมสุมนา ซึ่งกระทำพิษตางๆ แลแกลมปจฉิมท่ีสุดคือลมตรีโทษ อันบังเกิดดุจหมอขาว เดอื ด แลลมทกั ขิณโรธ ตตยิ าวิโรธนน้ั หายสนิ้ วิเศษนัก ฯ ยาช่ืออินทรประสิทธิ์ เอาโกฐท้ังเกา กระแจะตะนาว ผิวมะกรูด ผิวมะนาว ผิวสมซา ผิวมะงั่ว กฤษณา กระลำพัก ชะลูด ขอนดอก จันทนแดง พิกุล สารภี การบูร ชะมดเชียง จันทนเทศ พิมเสน ผลพริกไทยออน ชะเอมเทศ ส่ิงละสวน ดอกมะลิ ๔๒ สวน ทำเปนจุณบดทำแทงไวใหกินแกวาโยในกองสมุฏฐานอันมีพิษนั้นหาย วิเศษนกั ฯ ยาสามขนานน้ี ของขา พระพทุ ธเจา พระบำเรอราช ทูลเกลาฯ ถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแ ลว ฯ 309

ชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ยาแกก ลอ นท้งั ปวง 310

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธ)์ิ เลม 3 ยาแกกลอนทัง้ ปวง (ศาลาเลอ่ื นศกั ด)์ิ ๏ สิทธิการยิ ะ จะกลาวตำรายา คอื วเิ ศษสรรพคณุ สำเรจ็ อันอาจารยเ จาในกอ นประ มวลไว ใหแกส รรพโรคท้ังปวงตางๆ สืบกนั มา ฯ ในท่ีน้จี ะวา แตส รรพคุณวเิ ศษ คือคณะสรรพยาที่จะแกซ่ึงโรคอนั เปนชาติวฒุ โิ รค กลา วคือโรคสรรพกลอนทง้ั ปวงนน้ั โดยนยั ดงั น้ี ฯ ยาแกสรรพกลอนทั้งปวง เอาใบมะตมู ๑ ใบสะเดา ๒ ใบคนทสี อ ๓ วานนำ้ ๔ บอระเพด็ ๕ ขมิน้ ออย ๖ พริกไทย ๗ ทำเปน จณุ บดละลายนำ้ ผ้งึ ใหกนิ ๑ สลึง แกส รรพกลอนท้ังปวงซึ่งกระทำใหจ กุ เสยี ด ใหอ าเจยี นคลน่ื เหียน แลใหเมอื่ ยขบกระทำใหต ัวเหลือง จกั ษุเหลอื ง แลน้ำมตู รเหลือง ใหถว งหัวเหนาเปนกำลังนัน้ หายดีนัก ฯ ขนานหนง่ึ เอาแกนแสมทะเล แกนขี้เหล็ก แกน พญามือเหลก็ แกน ปนู หอยขมเผา หอยแครงเผา สารสม ส่ิงละสวน ดนิ ประสิวขาว วา น น้ำ ผวิ มะกรดู สิ่งละ ๒ สว น มหาหิงคุ ดปี ลี ส่งิ ละ ๓ สวน กระเทียม ๔ สวน หัศคณุ สุทธิ ๖ สวน ทำเปน จณุ บดละลายนำ้ มะกรดู กไ็ ด น้ำสม ซา ก็ได ใหกนิ หนัก ๑ สลึง แกก ลอน- ซง่ึ กระทำใหผูก เปนพรรดึก แลแกส รรพกลอนทง้ั ปวงหายดีนกั ฯ ขนานหนง่ึ เอาเทียนท้ังหา ผลจนั ทน ดอกจันทน ดีปลี เปลา ท้งั สอง รากประคำดคี วาย รากประคำไก รากมะขามปอ ม รากหนาด รากจิงจอ รากคนทีสอ รากคนทเี ขมา รากมะตูม รากตมู กาเครอื รากตมู กาแดง รากตูมกาขาว รากพิษนาศน ราก ไครเครอื หัวปรง เอาเสมอภาค ตม ตามวิธีใหกิน แกสรรพโรคกลอ นท้งั ปวงซ่ึงกลา ว มาแลว น้ันหายสน้ิ ดีนกั ฯ ขนานหนึ่ง เอาโกฐทั้งหา เทียนทง้ั หา ผักแพวแดง ดองดึง วาน นำ้ แกน แสมทะเล สง่ิ ละสว น ดีปลี มหาหิงคุ สง่ิ ละ ๒ สว น พรกิ ไทย ๑๘ สวน ทำเปน จณุ บดละลายน้ำผง้ึ ใหก นิ หนัก ๑ สลงึ แกสรรพโรคกลอ นทงั้ ๕ ประการหายสิน้ ดนี กั ฯ สรรพยา ๔ ขนานนี้ ของขา พระพทุ ธเจา ขุนราชแพทยท ลู เกลา ทลู กระหมอ ม ถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแลว ฯ 311

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภูมิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ยาแกก ลอนทั้งปวง (ศาลาเล่อื นศักดิ์) ๏ สิทธิการิยะ จะกลาวตำรายาคือวิเศษสรรพคุณสำเร็จ อันอาจารยเจาในกอนประมวลไว ใหแกสรรพโรค ท้ังปวงตางๆ สืบกันมา ฯ ในที่นี้จะวาแตสรรพคุณวิเศษ คือคณะสรรพยาท่ีจะแกซึ่งโรคอันเปนชาติวุฒิโรคกลาวคือ โรคสรรพกลอ นทั้งปวงนนั้ โดยนยั ดงั น้ี ฯ ยาแกสรรพกลอนท้งั ปวง เอาใบมะตูม ๑ ใบสะเดา ๒ ใบคนทีสอ ๓ วา นน้ำ ๔ บอระเพ็ด ๕ ขม้ินออ ย ๖ พริกไทย ๗ ทำเปนจุณบดละลายน้ำผ้ึงใหกิน ๑ สลึง แกสรรพกลอนทั้งปวง ซึ่งกระทำใหจุกเสียดใหอาเจียน คลื่นเหยี น แลใหเมื่อยขบกระทำใหตัวเหลอื ง จกั ษุเหลือง แลน้ำมตู รเหลือง ใหถ ว งหวั เหนาเปน กำลังนน้ั หายดนี กั ฯ ขนานหน่งึ เอาแกน แสมทะเล แกน ข้ีเหลก็ แกนพญามอื เหล็ก แกน ปูน หอยขมเผา หอยแครงเผา สารสม สิ่งละสวน ดินประสิวขาว วานน้ำ ผิวมะกรูด ส่ิงละ ๒ สวน มหาหิงคุ ดีปลี สิ่งละ ๓ สวน กระเทียม ๔ สวน หศั คุณสุทธิ ๖ สว น ทำเปนจณุ บดละลายน้ำมะกรดู ก็ได นำ้ สมซาก็ได ใหก ินหนัก ๑ สลึง แกกลอนซง่ึ กระทำใหผ ูก เปน พรรดกึ แลแกสรรพกลอ นทง้ั ปวงหายดนี กั ฯ ขนานหน่ึง เอาเทียนทั้งหา ผลจันทน ดอกจันทน ดีปลี เปลาท้ังสอง รากประคำดีควาย รากประคำไก รากมะขามปอม รากหนาด รากจิงจอ รากคนทีสอ รากคนทีเขมา รากมะตูม รากตูมกาเครือ รากตูมกาแดง รากตูมกาขาว รากพิษนาศน รากไครเครือ หัวปรง เอาเสมอภาค ตมตามวิธีใหกิน แกสรรพโรคกลอนทั้งปวง ซึ่งกลา วมาแลว น้นั หายสิ้นดีนกั ฯ ขนานหนึ่ง เอาโกฐท้ังหา เทียนท้ังหา ผักแพวแดง ดองดึง วานน้ำ แกนแสมทะเล ส่ิงละสวน ดีปลี มหาหิงคุ ส่ิงละ ๒ สวน พริกไทย ๑๘ สวน ทำเปนจุณบดละลายน้ำผ้ึงใหกินหนัก ๑ สลึง แกสรรพโรคกลอน ทั้ง ๕ ประการหายส้นิ ดีนัก ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ี ของขาพระพุทธเจา ขุนราชแพทย ทูลเกลา ทูลกระหมอมถวาย ขอเดชะ ไดใชแลว ฯ 312

ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศลิ าจารกึ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ยาแกห ืด 313

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ ยาแกหืด (ระเบยี งรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สิทธิการยิ ะ จะกลาวดว ยตำรา ยาคือวเิ ศษสรรพคณุ สำเร็จอนั อาจารยเ จาในกอน ประมวลไว ใหแ กสรรพโรคทั้งปวงตา งๆ สบื กนั มา ฯ ในท่ีนจ้ี ะวาแต สรรพคณุ วเิ ศษ คอื คณะสรรพยาทีจ่ ะแกซ ึ่งโรคอนั เปน ชาตกิ ลาวคอื สรรพโรค หืดนน้ั โดยนยั ดังน้ี ฯ ยาช่ือประสะเกลอื เอานำ้ ผง้ึ นำ้ บวบขม น้ำรากหญา คา นำ้ กะทือ นำ้ สลดั ได นำ้ บอระเพด็ น้ำเกลอื เอาเสมอภาค ใสก ระทะลงกวนใหจน ปน ได ใหก ินหนกั ๑ สลงึ แกสรรพโรคหืดซึ่งกระทำใหหอบหายใจดังครอกๆ แก ไอแลโรคเกิดในกองเสมหะสมฏุ ฐานน้ันหายสน้ิ วเิ ศษดนี กั ฯ ยาชอื่ ประสะน้ำมะนาว เอาฝก สม ปอ ย รากสมกงุ ท้ังสอง กระเทียม พริกไทย ดปี ลี ขิงแหง ดินประสวิ ขาว สารสม เอาเสมอภาค ทำเปนจณุ แลว จงึ เอาน้ำมะนาวใสล งใหท วมยาทง้ั น้นั จึงเอาข้นึ ตัง้ ไฟกวน ใหปน ได กินหนกั ๑ สลงึ แกส รรพโรคหดื ท้งั ปวงซ่ึงกระทำอาการใหห อบ ใหจ บั แกไ อ แลโรคอนั บังเกดิ แตกองเสมหะสมฏุ ฐานน้นั หายส้ินวิเศษนัก ฯ ขนานหนึง่ เอาน้ำลกู มะ แวง ตน น้ำลกู มะแวงเครือ นำ้ ลูกมะเขอื ขื่น น้ำสลัดได นำ้ มะง่วั น้ำมะนาว เอา เสมอภาค แลวจึงเอาใสในขนั สำริด เอาขน้ึ ตง้ั ไฟแกลบใหง วด แลว จึงใหกิน ถวยนำ้ นมหนึง่ แกสรรพโรคหดื ท้ังปวงซง่ึ กระทำอาการใหห อบ ใหไ อ ใหจ บั ใหห ายใจดงั แลแกสรรพโรคอันเกิดแตก องเสมหะสมุฏฐานหายดีนกั ฯ ขนานหน่ึง เอารากมะแวง ทั้งสอง รากมะเขือข่ืน ราชพฤกษทงั้ หา มะเกลอื ท้ังหา รากหวายขม รากหวายลงิ รากไมรวก เทยี นดำ เอา เสมอภาค ดองดว ยน้ำตาลสดกนิ แกสรรพโรคหืดหายดนี ัก ฯ สรรพ ยา ๔ ขนานนี้ ของขาพระพุทธเจา ขนุ สทุ ธิพรหมมา ทลู เกลา ทลู กระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแ ลว 314

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารึกวัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ยาแกห ืด (ระเบียงรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธิการิยะ จะกลาวดวยตำรายาคือวิเศษสรรพคุณสำเร็จอันอาจารยเจาในกอนประมวลไว ใหแกสรรพ โรคท้ังปวงตา งๆ สบื กนั มา ฯ ในที่นี้จะวาแตสรรพคุณวิเศษ คือคณะสรรพยาที่จะแกซ่ึงโรคอันเปนชาติกลาวคือสรรพโรคหืดน้ันโดยนัย ดังน้ี ฯ ยาช่ือประสะเกลือ เอาน้ำผ้ึง น้ำบวบขม น้ำรากหญาคา น้ำกะทือ น้ำสลัดได น้ำบอระเพ็ด น้ำเกลือ เอาเสมอภาค ใสกระทะลงกวนใหจนปนได ใหกินหนัก ๑ สลึง แกสรรพโรคหืดซึ่งกระทำใหหอบหายใจดังครอกๆ แกไ อแลโรคเกิดในกองเสมหะสมุฏฐานนัน้ หายสน้ิ วเิ ศษดนี ัก ฯ ยาชือ่ ประสะนำ้ มะนาว เอาฝก สม ปอ ย รากสมกงุ ท้งั สอง กระเทยี ม พริกไทย ดปี ลี ขงิ แหง ดินประสวิ ขาว สารสม เอาเสมอภาค ทำเปนจุณแลวจึงเอาน้ำมะนาวใสลงใหทวมยาทั้งน้ัน จึงเอาข้ึนต้ังไฟกวนใหปนได กินหนัก ๑ สลึง แกสรรพโรคหืดทั้งปวงซึ่งกระทำอาการใหหอบ ใหจับ แกไอแลโรคอันบังเกิดแตกองเสมหะสมุฏฐานนั้น หายสิ้นวิเศษนกั ฯ ขนานหนึ่ง เอาน้ำลูกมะแวงตน น้ำลูกมะแวงเครือ น้ำลูกมะเขือขื่น น้ำสลัดได น้ำมะงั่ว น้ำมะนาว เอาเสมอภาค แลวจึงเอาใสในขันสัมฤทธิ์ เอาข้ึนต้ังไฟแกลบใหงวด แลวจึงใหกินถวยน้ำนมหนึ่ง แกสรรพโรคหืด ท้ังปวงซึง่ กระทำอาการใหหอบ ใหไอใหจ ับ ใหหายใจดงั แลแกสรรพโรคอันเกิดแตกองเสมหะสมฏุ ฐานหายดีนกั ฯ ขนานหนึง่ เอารากมะแวง ทัง้ สอง รากมะเขือข่ืน ราชพฤกษท้งั หา มะเกลือท้งั หา รากหวายขม รากหวายลิง รากไมรวก เทียนดำ เอาเสมอภาค ดองดว ยนำ้ ตาลสดกนิ แกสรรพโรคหืดหายดีนกั ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ี ของขา พระพทุ ธเจา ขนุ สุทธพิ รหมมา ทลู เกลาทูลกระหมอมถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแลว 315

ชุดตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 316 ยาแกเ สียงแหง แหบเครอื

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารกึ วัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์ิ) เลม 3 ยาแกเ สียงแหง แหบเครือ (ระเบียงรอบพระมหาเจดยี ) ๏ สทิ ธกิ าริยะ จะกลาวดว ยคัมภรี  ยาคอื วิเศษสรรพคุณสำเร็จ อันอาจารยเ จา ในกอน ประมวลไว ใหแ กสรรพโรคท้งั ปวงตา งๆ สบื กันมา ฯ ในที่นจ้ี ะวา แตส รรพคุณวเิ ศษ คือคณะสรรพยาทีจ่ ะแกซ่งึ สรรพโรคอนั บังเกิดแตฤดู ธาตสุ มฏุ ฐานวบิ ัติใหจลณะเปนไป กลา วคือเสียงแหง เสียงแหบเสยี งเครอื ระคน- ดวยอชณิ ะภาย นอกใหบ งั เกดิ โดยนยั ดังน้ี ฯ ยาช่ือฆองไชย เอานำ้ ตาลกรวด นำ้ ตาลทราย น้ำตาล โตนด นำ้ ผ้ึง น้ำออ ย น้ำเกลอื สง่ิ ละสวน น้ำขิง นำ้ ใบเถาคัน ส่งิ ละ ๒ สว น น้ำมะขาม เปยก ๔ สวน แลว เอาใสกระทะทองแดงตงั้ ไฟรุมไปใหข นจนปนได ใหทาลน้ิ กนิ ไปเนือง เนือง แกเสยี งแหบแกเ สมหะเหนียวใหจางดีนัก ฯ ยาชอื่ พณิ ทิพย เอาน้ำสม ซา น้ำ สม สลงุ นำ้ สมอาแจ นำ้ สม เกลย้ี ง สิ่งละสว น น้ำกลว ยน้ำ นำ้ ออ ย ส่งิ ละ ๒ สว น นำ้ ตาล กรวด ๓ สว น เกลือพอควรคุลีการกันเขาใสขวดไวใ หด ืม่ กินเนืองๆ แกเสียงแหบเสยี งแหง - เสยี งเครือ แล แกใหคอชุมชน่ื ใหเสยี งแจม ออกดนี กั ฯ ยาชือ่ บรรเลงพิณ เอานำ้ มะกรูด นำ้ มะนาว นำ้ มะง่ัว น้ำสม ซา นำ้ เกลอื สนิ เธาว สิง่ ละถว ย นำ้ สม ปอ ย ๒ ถว ย คุลกี ารกันเขา ตัง้ ไฟเคยี่ วใหขน แลวจงึ เอาเมลด็ ในมะเขือขนื่ ๑ ตำลงึ ทำเปนจุณใสลงในนำ้ สม ท่เี ค่ยี ว นน้ั กวนไปใหปน ได ใหก นิ หนกั ๑ สลงึ แกเ สยี งแหงตามฤดู อันบังเกิดในกอง ธาตุจลณะนั้นแลแกใ หเสยี งเปน กงั วานเกิดกระแสเสยี งใหนำ้ นวลกลมกลอ ม วิเศษนัก ฯ ยาชือ่ กรดทิพย เอารากสมกุงทง้ั สอง รากมะแวงท้ังสอง สงิ่ ละสวน ฝกสม ปอ ย ๒ สวน ตม ตามวิธเี อาไวใหเ ย็น ใสพลอ นัตถุช ำระเสมหะใหน าสกิ โลง ตลอดลำคอ แลใหเ สียงนนั้ ใหญพ มุ พวงวเิ ศษนกั ฯ สรรพ ยา ๔ ขนานนี้ ของขาพระพทุ ธเจา พระบำเรอราช ทูลเกลา ทลู กระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแลว ฯ 317

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ยาแกเ สยี งแหงแหบเครือ (ระเบยี งรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธิการิยะ จะกลาวดวยคัมภีรยาคือวิเศษสรรพคุณสำเร็จ อันอาจารยเจาในกอนประมวลไว ใหแ กสรรพโรคทงั้ ปวงตา งๆ สืบกันมา ฯ ในที่นี้จะวาแตสรรพคุณวิเศษ คือคณะสรรพยาท่ีจะแกซึ่งสรรพโรคอันบังเกิดแตฤดูธาตุสมุฏฐานวิบัติ ใหจลณะเปน ไป กลา วคอื เสียงแหง เสียงแหบ เสยี งเครอื ระคนดวยอชณิ ะภายนอกใหบังเกิดโดยนัยดังน้ี ฯ ยาช่ือฆองไชย เอาน้ำตาลกรวด น้ำตาลทราย น้ำตาลโตนด น้ำผ้ึง น้ำออย น้ำเกลือ ส่ิงละสวน น้ำขิง น้ำใบเถาคนั สง่ิ ละ ๒ สว น น้ำมะขามเปยก ๔ สว น แลวเอาใสกระทะทองแดงตัง้ ไฟรุมไปใหขนจนปน ได ใหท าลนิ้ กินไปเนืองเนือง แกเ สยี งแหบแกเสมหะเหนียวใหจางดีนัก ฯ ยาชื่อพิณทิพย เอาน้ำสมซา น้ำสมสลุง น้ำสมอาแจ น้ำสมเกล้ียง ส่ิงละสวน น้ำกลวยน้ำ น้ำออย สิ่งละ ๒ สว น นำ้ ตาลกรวด ๓ สวน เกลือพอควรคลุ ีการกนั เขา ใสข วดไวใ หดมื่ กินเนอื งๆ แกเสยี งแหบ เสยี งแหง เสยี งเครอื แลแกใหคอชมุ ช่ืน ใหเสยี งแจม ออกดนี กั ฯ ยาชื่อบรรเลงพิณ เอาน้ำมะกรูด น้ำมะนาว น้ำมะงั่ว น้ำสมซา น้ำเกลือสินเธาว ส่ิงละถวย น้ำสมปอย ๒ ถวย คุลีการกันเขาตั้งไฟเคี่ยวใหขน แลวจึงเอาเมล็ดในมะเขือขื่น ๑ ตำลึง ทำเปนจุณใสลงในน้ำสมที่เคี่ยวน้ัน กวนไปใหปนได ใหกินหนัก ๑ สลึง แกเสียงแหงตามฤดู อันบังเกิดในกองธาตุจลณะน้ัน แลแกใหเสียงเปนกังวาน เกิดกระแสเสยี งใหน ้ำนวลกลมกลอมวเิ ศษนัก ฯ ยาชื่อกรดทิพย เอารากสมกุงท้ังสอง รากมะแวงทั้งสอง ส่ิงละสวน ฝกสมปอย ๒ สวน ตมตามวิธี เอาไวใ หเย็น ใสพ ลอ นตั ถชุ ำระเสมหะใหนาสกิ โลงตลอดลำคอ แลใหเ สียงน้นั ใหญพ ุม พวงวิเศษนัก ฯ สรรพยา ๔ ขนานน้ี ของขาพระพุทธเจา พระบำเรอราช ทูลเกลาทลู กระหมอ มถวาย ขอเดชะ ไดใชแ ลว ฯ 318

ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วัดพระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วดั โพธ์ิ) เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ยานำ้ มนั แกก ระดกู แตก เดาะ หัก ซน 319

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษ ยานำ้ มนั แกก ระดกู แตก เดาะ หัก ซน (ระเบียงรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธกิ าริยะ จะกลา วดวยตำรา ยาคอื วิเศษสรรพคณุ สำเร็จอนั อาจารยเ จา ในกอนประ มวลไว ใหแ กส รรพโรคท้งั ปวงตางๆ สบื กันมา ฯ ในท่ีน้ีจะวาแตส รรพคณุ วิเศษ คอื คณะสรรพยาวิธีนำ้ มันทีจ่ ะแกซ ง่ึ โรคคอื สรรพอัฐแิ ตก หกั เดาะ ซน นั้น โดยนน้ั ดงั นี้ ฯ ในวิธเี ม่ือจะกระทำนั้น ใหเสกขาวเปลือกขาวสารโดยพระคาถาดังน้ี ฯ สพั เพ เทวาปสาเจวะ ฯลฯ สัพเพ ยักขา ปะลายันติ ฯ ใหเ สก ๓ คาบ ฯ เมอื่ จะปรายน้นั ใหข ับไลรังควาญ ดวยพระคาถาอันนี้ ฯ คจั ฉะ อะมุมหฺ ิ โอกาเส ตฏิ ฐาหิ ฯ แลว จงึ นำ้ มันดิบมาเสกดวยพระคาถา- พระโมคคลั ลานด งั น้ี ฯ เถโรวะโมคคัลลาโน อนั ตะระธายติ วา ภมู ิยงั สุขมุ ัง จะระมานนู ะนะคะเรโจระทายะโกอะนโุ ลมะขันติ อิทธวิ งั คะโต ฯ ใหเ สก ๓ คาบ แลวจึงเหลาซี่เฝอกใหค วรแกท เ่ี จ็บ ใหถักดา ย ๓ แหง แลว เอาตอกเสน หนง่ึ วดั แขนขาขางที่นัน้ เปนอยางไว แลว จึงทำมงคลดอกหนึง่ น้ำขันหนง่ึ เสกดวยโองการพระเจา ๓ คาบ- แลว จึงเอานำ้ มนตน ำ้ มันใหก ินใหท า มงคลนัน้ ใหสวมใสศรี ษะลงไว แลว จงึ ชักแขนชกั ขาออกมาใหเทา อยางท่วี ัดไว นัน้ จงึ เก็บเอา- กระดูกโซมน้ำมนั ดวยมนตน ี้ ฯ โอมขอ ตอขอ โอมกระดกู ตอกระดูก โอมเอ็นตอเอน็ โอมเนื้อตอ เนื้อ โอมหนงั ตอหนงั - ประสทิ ธิสวาหาย ฯ ใหบริ กรรมเกบ็ กระดกู รีดดูไปกวากระดูกจะเรยี บดี แลว จึงโซมน้ำมนั หอ เฝอกเถิด จงึ เอาดายดิบรดั เฝอ กไว- ๓ เปลาะๆ แรกเสกดว ย พทุ ธะระตะนัง เปลาะสอง ธัมมะระตะนงั เปลาะสาม สังฆะระตะนงั ถาแลคลัง่ ไป- กด็ ีใหป ด แสลงลงดวยโองการมหาธนไู ชยแลโองการพระอิศวร แลว โซมน้ำมันไปถงึ ๓ วนั จึงขยายเฝอ กออกดู แลวทำยาประคบลมใหเดนิ เอาใบพลับพลงึ ใบกุยชา ย ไพล เถาวัลยเ ปรยี งสด ผิวสม โอขาว ทำเปน ลกู ประคบต้งั ไฟประคบดวยสุราแลวจงึ หอ- เฝอกเขาไว อยางเกา โซมน้ำมนั ไปใหได ๗ วนั จงึ แกเ ฝอ กทเี ดยี ว แลว โซมน้ำมนั เอ็นออ นตอ ไปกวา จะหายวิเศษนกั ฯ สรรพยาวธิ ีนำ้ มนั ตอ กระดูกน้ี ของขาพระเจา หม่ืนมหาประสารนอกราชการ ทูล เกลา ทลู กระหมอมถวาย ขอเดชะ ไดใชแ ลว ฯ 320

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศลิ าจารกึ วัดพระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธ์ิ) เลม 3 ยาน้ำมันแกก ระดูกแตก เดาะ หัก ซน (ระเบยี งรอบพระมหาเจดีย) ๏ สิทธิการิยะ จะกลาวดวยตำรายาคือวิเศษสรรพคุณสำเร็จอันอาจารยเจาในกอนประมวลไว ใหแกสรรพ โรคทั้งปวงตา งๆ สืบกันมา ฯ ในท่ีนี้จะวาแตสรรพคุณวิเศษ คือคณะสรรพยาวิธีน้ำมันท่ีจะแกซึ่งโรคคือสรรพอัฐิแตก หัก เดาะ ซน นนั้ โดยนั้นดงั น้ี ฯ ในวิธีเม่ือจะกระทำน้ัน ใหเสกขาวเปลือกขาวสารโดยพระคาถาดังน้ี (สัพเพเทวาปสาเจวะ ฯลฯ สัพเพ ยักขา ปะลายันติ) ใหเสก ๓ คาบ ฯ เมื่อจะปรายน้ัน ใหข ับไลรงั ควาญดว ยพระคาถาอันนี้ (คจั ฉะ อะมมุ หฺ ิ โอกาเส ติฏฐาหิ) แลวจึงน้ำมันดิบมาเสกดวยพระคาถา พระโมคคัลลานดังนี้ (เถโรวะโมคคัลลาโน อันตะระธายิตวา ภูมิยังสุขุมัง จะระมานูนะนะคะเรโจระทายะโกอะนุโลมะขันติอิทธิวังคะโต) ใหเสก ๓ คาบ แลวจึงเหลาซี่เฝอก ใหควรแกที่เจ็บ ใหถักดาย ๓ แหง แลวเอาตอกเสนหน่ึงวัดแขนขาขางที่น้ันเปนอยางไว แลวจึงทำมงคลดอกหนึ่ง น้ำขันหน่ึง เสกดวยโองการพระเจา ๓ คาบ แลวจึงเอาน้ำมนตน้ำมันใหกินใหทา มงคลนั้นใหสวมใสศีรษะลงไว แลวจึงชักแขนชักขาออกมาใหเทาอยางที่วัดไวน้ันจึงเก็บเอากระดูกโซมน้ำมันดวยมนตนี้ ฯ โอมขอตอขอ โอมกระดกู ตอกระดกู โอมเอ็นตอเอน็ โอมเน้ือตอ เนอื้ โอมหนังตอ หนงั ประสทิ ธิสวาหาย ฯ ใหบรกิ รรมเกบ็ กระดูก รีดดูไปกวากระดูกจะเรียบดี แลวจึงโซมน้ำมันหอเฝอกเถิด จึงเอาดายดิบรัดเฝอกไว ๓ เปลาะๆ แรกเสกดวย พุทธะระตะนัง เปลาะสอง ธัมมะระตะนัง เปลาะสาม สังฆะระตะนัง ถาแลคล่ังไปก็ดีใหปดแสลงลงดวยโองการ มหาธนูไชยแลโองการพระอิศวร แลวโซมน้ำมันไปถึง ๓ วันจึงขยายเฝอกออกดู แลวทำยาประคบลมใหเดิน เอาใบพลับพลึง ใบกุยชาย ไพล เถาวัลยเปรียงสด ผิวสมโอขาว ทำเปนลูกประคบต้ังไฟประคบดวยสุราแลวจึง หอเฝอกเขาไวอยางเกา โซมน้ำมันไปใหได ๗ วัน จึงแกเฝอกทีเดียว แลวโซมน้ำมันเอ็นออนตอไปกวาจะหาย วิเศษนกั ฯ สรรพยาวิธีน้ำมันตอกระดูกนี้ของขาพระเจา หมื่นมหาประสารนอกราชการ ทูลเกลาทูลกระหมอมถวาย ขอเดชะ ไดใ ชแลว ฯ 321

ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 322 ยาแกพษิ งู ตะขาบ แมงปอ ง คางคก เหด็ เมา

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธ์)ิ เลม 3 ยาแกพ ิษงู ตะขาบ แมงปอ ง คางคก เห็ดเมา (ผนัง ศาลาวิมงั สา) ๏ สทิ ธกิ าริยะ จะกลาวคณะ วเิ ศษสรรพคุณ อาจารยในกอน ประมวลเปนบญุ ให แพทยมีทนุ แกโ รคนานา ในทน่ี ้ีเลา จะกลา วสำเนา คือคณะสรรพ ยา เปน หมวดเปน หมู เปน ทองตำรา สืบๆ กันมา ทจ่ี ะแกพ ิษงู ตามนยั อาจารย ใหไ วเปนทาน ตูดหมาตดู หมูสองสิ่งนี้นา บดทาพิษงู ใหแ พทยพ ึงรู ดนี ักพลันหาย ผักบุงผกั เบีย้ ทงุ เทงอยา เสยี เอาเกลือเปนกระสาย บดใหล ะเอียด เอาน้ำมตู รละลาย กินเถดิ พลนั หาย อยา ไดคดิ ถวิล แกพ ิษแมลงภู อีกทง้ั พษิ งู ดนี กั เสร็จสิ้น กินแกเ ห็ดเมา เอาตวั ฝง ดิน เพียงคออยา กนิ ใจเลยพลนั หาย ฯ อีกอน่ึงเลา ทา นใหตัดเอา บอนเผาขา งปลาย ใหต นเปน ฉ่ี จี้ปากแผลหาย คางคกขวนกาย หายบดั เดี๋ยวใจ เปลอื กผลนอยหนา ฝนดว ยสุรา ทางูหายไว ตำแยตวั ผู พงึ รจู ำไว แกพ ษิ งูได ดุจกันแลนา ฯ เถาศรี ษะลิง พษิ งูดีจรงิ แกม านกั หนา นำ้ มตู รเปนกระ สาย ละลายกบั ยา สบู เจอื สุรา ดื่มกนิ ลองดู ยานี้ดนี กั สรรพคณุ ประจักษ ยิง่ ยาทกุ หมู แกพ ิษ สตั วข บ คนตายไปร ู เปน ตน พิษงู หายประจกั ษแ กต า ตะขาบแมลงปอ ง ขบปวดครางรอ ง เสียวทั่วกายา เถามวกดจี รงิ ยวดยง่ิ นักหนา ฝนกับนำ้ มันงา ทาพิษหายไป ฯ แมงลกั กบั เหลา ตะขาบขบเขา ฝนทาทนั ใด พิษแผลหายพลัน ไมทันอึดใจ อาจารยวาไว อยาไดโ ศกา ฯ อนง่ึ เลาไซร แตก อนผกู ไว ใหเปน ปริศนา เอาดวงนยั เนตร พญานาคา ทงั้ เล็บครุฑทา คดิ เอาจงดี ประกอบกนั เขา บดละลายเหลา ทาหายทันที แกพ ิษงูขบ สลบถึงชีวี อาจารยว า ดี ใหไ วเ ปน ทาน ฯ อน่ึงตนขาวตม ฝงู ชนช่ืนชม ทำตราดกวาดลาน แกพิษประเสรฐิ ใหสน้ิ ทุกประการ พิษงู สาธารณ เกล่อื นกายหายไป ฯ ขนานหนึ่งเลา อาจารยใหเอา ข้กี ลองพรกิ ไทย ดตี ะพาบ นำ้ ละลายเหลาใส แกพษิ งูได ในทนั ใดคลาย ฯ ยานข้ี องขา พระพุทธเจา หมนื่ ปราบนาคา ทูลเกลา ฯ ถวาย ใหไวเ ปนทาน กุลบุตรสืบสาย ขออยาใหอนั ตราย กวา จะส้นิ ศาสนา ฯ 323

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรักษ ยาแกพ ษิ งู ตะขาบ แมงปอ ง คางคก เห็ดเมา (ผนงั ศาลาวมิ งั สา) ๏ สิทธกิ าริยะ จะกลาวคณะ วิเศษสรรพคณุ อาจารยในกอ น ประมวลเปน บญุ ใหแ พทยมีทุน แกโ รคนานา ในท่ีน้ีเลา จะกลาวสำเนา คือคณะสรรพยา เปนหมวดเปนหมู เปนทองตำรา สืบๆ กันมา ท่ีจะแกพิษงู ตามนยั อาจารย ใหไวเปนทาน ตูดหมา ตดู หมู สองสง่ิ นี้นา บดทาพษิ งู ใหแ พทยพ ึงรู ดีนักพลนั หาย ผกั บงุ ผักเบ้ีย ทุงเทงอยาเสีย เอาเกลือเปนกระสาย บดใหละเอียด เอาน้ำมูตรละลาย กินเถิดพลันหาย อยาไดคิดถวิล แกพิษแมลงภู อีกทง้ั พิษงู ดนี กั เสรจ็ สนิ้ กนิ แกเหด็ เมา เอาตวั ฝง ดิน เพียงคออยา กิน ใจเลยพลนั หาย ฯ อกี อนง่ึ เลา ทานใหตัดเอา บอนเผาขางปลาย ใหตนเปนฉ่ี จีป้ ากแผลหาย คางคกขวนกาย หายบดั เดย๋ี วใจ เปลือกผลนอยหนา ฝนดวยสรุ า ทางูหายไว ตำแยตวั ผู พงึ รูจำไว แกพ ิษงูได ดจุ กันแลนา ฯ เถาศรี ษะลิง พิษงดู ีจริง แกม านักหนา น้ำมูตรเปนกระสาย ละลายกบั ยา สบู เจอื สุรา ดื่มกินลองดู ยาน้ีดีนกั สรรพคุณประจักษ ยิ่งยาทุกหมู แกพิษสัตวขบ คนตายไปรู เปนตนพิษงู หายประจักษแกตา ตะขาบ แมงปอง ขบปวดครางรอง เสยี วท่วั กายา เถามวกดจี รงิ ยวดยง่ิ นกั หนา ฝนกบั นำ้ มนั งา ทาพษิ หายไป ฯ แมงลักกบั เหลา ตะขาบขบเขา ฝนทาทนั ใด พิษแผลหายพลนั ไมท นั อึดใจ อาจารยวาไว อยาไดโ ศกา ฯ อนึง่ เลา ไซร แตกอ นผกู ไว ใหเ ปนปริศนา เอาดวงนัยเนตร พญานาคา ทั้งเล็บครฑุ ทา คดิ เอาจงดี ประกอบ กนั เขา บดละลายเหลา ทาหายทนั ที แกพษิ งขู บ สลบถงึ ชวี ี อาจารยว า ดี ใหไวเ ปน ทาน ฯ อน่ึงตนขาวตม ฝูงชนช่ืนชม ทำตราดกวาดลาน แกพิษประเสริฐ ใหส้ินทุกประการ พิษงูสาธารณ เกลือ่ นกายหายไป ฯ ขนานหนงึ่ เลา อาจารยใ หเ อา ขก้ี ลองพรกิ ไทย ดีตะพาบน้ำ ละลายเหลาใส แกพ ษิ งูได ในทนั ใดคลาย ฯ ยานี้ของขาพระพุทธเจา หม่ืนปราบนาคา ทูลเกลา ฯ ถวาย ใหไวเปนทาน กุลบุตรสืบสาย ขออยา ใหอ ันตราย กวาจะสิ้นศาสนา ฯ 324

ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม (วดั โพธ)์ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย กำเนิดสรรพคุณยา 325

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ กำเนดิ สรรพคณุ ยา (ผนงั ศาลาวิมังสา) ๏ ปนุ ะจะปะรัง ลำดบั น้ีจะกลา วดวย สรรพคุณนัยอันหนงึ่ ใหม อันอาจารยท านกลา วไวในกอน สืบกันมา วา ยังมพี ระดาบส ๖ พระองค ฯ องคหนงึ่ ชื่อพระฤๅษีบัพพตัง กระทำบริโภคซ่งึ ผลดปี ลี อาจระงบั เสยี ไดซง่ึ อชิณะโรค ฯ องคห นงึ่ ชอ่ื พระฤๅษอี ธุ า กระทำบรโิ ภคซึง่ รากชาพลู อาจระงบั เสียไดซ ึ่งเมื่อยขบ ฯ องคห นง่ึ ชื่อพระฤๅษบี พุ เทวดา กระทำบรโิ ภคซ่ึงเถาสะคาน อาจระงบั เสียไดซงึ่ เสมหะและวาโย ฯ องคห น่ึงช่อื พระฤๅษีบุพพรต กระ ทำบริโภคซึ่งเจตมูลเพลงิ อาจระงับเสยี ไดซง่ึ โรคอนั ใหหนาวและเย็น ฯ องคห นงึ่ ชอ่ื พระฤๅษมี หิทธกิ ร กระทำบริโคซง่ึ ขงิ แหง อาจระงบั เสียไดซ ึง่ ตรีโทษ ฯ องค ๑ ชือ่ พระฤๅษมี ธุ าธร เธอพระองคน เี้ ปน ผู ประมวลสรรพยาเขาดวยกัน จงึ ไดช่อื วา เบญจกูลเสมอภาค แลว ยาเบญจกลู นี้ ถาบุคคลผูใดบริโภค แลว อาจระงบั เสยี ไดซ ง่ึ โรคอนั บงั เกิดแตเกศาเปน ตน แลมัตถเกมตั ถลงุ คังเปนท่สี ุด แลรบู ำรุงธาตุ ท้ัง ๔ ใหบ ริบูรณ ฯ อนง่ึ สรรพคณุ แหง พริกไทยนั้น ใบรูแ กล มอนั ตงั้ มัน่ ไวแหง ธาตุ เมลด็ นัน้ รู แกล มอัณฑพฤกษแ ลลมมุตฆาต รดู ับเสยี ซึ่งเสมหะอันฟุงซา นใหง วดลง บำรงุ ธาตุใหเ ปน ปกติ รแู กส รรพลมในทรวง ดอกน้นั รูแกจักษุแดงดจุ โลหติ เครือน้นั รูแกอติสารโรค รแู กเสมหะอันขงั อยู ฯ อน่ึงสรรพคณุ แหงตรีผลานน้ั กลา วคอื สมอพเิ ภก สมอไทย มะขามปอมท้งั ๓ นีร้ ะคนกนั เขา ไดชอื่ วา - ตรีผลา ถา ผูใ ดไดบริโภคอาจระงบั เสียซึง่ โรคอันบังเกิดแตด ี รแู กซ งึ่ เสมหะแลลมในกองธาตสุ มฏุ ฐาน- กองระดสู มุฏฐาน กองอายุ สมฏุ ฐานนัน้ ฯ อนง่ึ สรรพคณุ แหงตรีกฏก นนั้ กลา วคือ พรกิ ไทย ขงิ แหง ดีปลี ทั้ง ๓ น้ี- ระคนกนั เขาไดชื่อวา ตรีกฏก ถาบคุ คลผใู ดไดบริโภคอาจระงบั ไดซ ่ึงลม รูแ กดแี ลเสมหะในกอง ธาตสุ มุฏฐาน กองระดสู มุฏฐาน กองอายสุ มฏุ ฐานนน้ั ฯ อนึ่งสรรพคณุ ตรสี ารน้นั - กลาวคอื เจตมลู สะคา น ชา พลู ทงั้ ๓ นี้ ระคนกันเขา จึงจดั ไดช่ือวา ตรสี าร ถาบุคคลผูใ ดไดบริโภคอาจระงับ เสียไดซ่งึ เสมหะ รูแกดีแลลมในกองธาตสุ มุฏฐาน- กองระดูสมุฏฐาน กองอายสุ มุฏฐาน นน้ั ดจุ กลา วมาดังนี้ ฯ 326

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ)์ เลม 3 กำเนิดสรรพคุณยา (ผนัง ศาลาวิมงั สา) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับนี้จะกลาวดวยสรรพคุณนัยอันหนึ่งใหม อันอาจารยทานกลาวไวในกอนสืบกันมา วายังมีพระดาบส ๖ พระองค ฯ องคหน่ึง ชื่อพระฤๅษบี พั พตงั กระทำบรโิ ภคซงึ่ ผลดีปลี อาจระงับเสยี ไดซง่ึ อชณิ ะโรค ฯ องคห นง่ึ ชื่อพระฤๅษอี ธุ า กระทำบริโภคซึ่งรากชา พลู อาจระงบั เสยี ไดซ ึ่งเมอ่ื ยขบ ฯ องคห นึง่ ชื่อพระฤๅษีบพุ เทวดา กระทำบริโภคซึง่ เถาสะคาน อาจระงบั เสียไดซ ง่ึ เสมหะและวาโย ฯ องคหนึ่ง ช่ือพระฤๅษีบพุ พรต กระทำบริโภคซง่ึ เจตมูลเพลงิ อาจระงบั เสยี ไดซึ่งโรคอนั ใหหนาวและเย็น ฯ องคห นึ่ง ชอ่ื พระฤๅษีมหิทธิกร กระทำบริโภคซึง่ ขงิ แหง อาจระงบั เสียไดซึ่งตรีโทษ ฯ องคหนึ่ง ชื่อพระฤๅษีมุธาธร เธอพระองคน้ีเปนผูประมวลสรรพยาเขาดวยกัน จึงไดชื่อวาเบญจกูล เสมอภาค แลวยาเบญจกูลนี้ ถาบุคคลผูใดบริโภคแลว อาจระงับเสียไดซ่ึงโรคอันบังเกิดแตเกศาเปนตน แลมตั ถเกมตั ถลุงคงั เปน ทส่ี ุด แลรบู ำรุงธาตุท้งั ๔ ใหบ รบิ รู ณ ฯ อนึ่งสรรพคุณแหงพริกไทยนั้น ใบรูแกลมอันต้ังม่ันไวแหงธาตุ เมล็ดนั้นรูแกลมอัณฑพฤกษแลลมมุตฆาต รูดับเสียซึ่งเสมหะอันฟุงซานใหงวดลง บำรุงธาตุใหเปนปกติรูแกสรรพลมในทรวง ดอกนั้นรูแกจักษุแดงดุจโลหิต เครือนัน้ รแู กอ ตสิ ารโรค รแู กเ สมหะอนั ขงั อยู ฯ อนึ่งสรรพคุณแหงตรีผลาน้ัน กลาวคือ สมอพิเภก สมอไทย มะขามปอมท้ัง ๓ นี้ระคนกันเขาไดช่ือวา ตรีผลา ถาผูใดไดบริโภคอาจระงับเสียซึ่งโรคอันบังเกิดแตดี รูแกซึ่งเสมหะแลลมในกองธาตุสมุฏฐาน กองระดู สมุฏฐาน กองอายุสมุฏฐานน้ัน ฯ อนึ่งสรรพคุณแหงตรีกฏกน้ัน กลาวคือ พริกไทย ขิงแหง ดีปลี ทั้ง ๓ น้ี ระคนกันเขาไดช่ือวาตรีกฏก ถาบุคคลผูใดไดบริโภคอาจระงับไดซ่ึงลม รูแกดีแลเสมหะในกองธาตุสมุฏฐาน กองระดูสมุฏฐาน กองอายุสมุฏฐาน นนั้ ฯ อนึ่งสรรพคุณตรีสารนั้น กลาวคือ เจตมูล สะคาน ชาพลู ทั้ง ๓ นี้ ระคนกันเขาจึงจัดไดชื่อวา ตรีสาร ถาบุคคลผูใดไดบริโภคอาจระงับเสียไดซึ่งเสมหะ รูแกดีแลลมในกองธาตุสมุฏฐาน กองระดูสมุฏฐาน กองอายุ สมฏุ ฐานนน้ั ดุจกลาวมาดงั นี้ ฯ 327

ชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรกั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 328 สรรพคณุ ยาเบญจกลู

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยตำราการแพทยแผนไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม (วัดโพธิ์) เลม 3 สรรพคุณยาเบญจกูล (ผนัง ศาลาวมิ ังสา) ๏ ปุนะจะปะรงั ในลำดบั นี้จะ กลา วดว ยนัยอันหนึ่งใหม วา ดวยลกั ษณะตรีผลา ตรกี ฏก ตรีสาร แล เบญจกลู ซ่ึงกลา วมาแลว แตห ลัง แตเบญจกูลน้นั จดั เปน ๔ ประการ คอื อภิญญาณเบญจกลู มหาพกิ ดั เบญจกูล โสฬสเบญจกูล ทศเบญจกลู แลตรผี ลา ตรกี ฏก ตรีสาร ซง่ึ กลาวมานย้ี งั ไปบ ม ไิ ดส ำเร็จ ตามนยั อธบิ ายแหง- อาจารยท า นกลาว ไวว า มอี ยใู นคมั ภีรส มฏุ ฐานวนิ จิ ฉยั ผูก ๒ วา ดวยมหาพกิ ดั นัน้ โดยวิตถาร ในท่นี ีว้ า ไว แตพอพงึ รแู จง ฯ ลำดบั นจ้ี ะกลาวแตสรรพคุณซ่ึงจะแกโ รคตางๆ น้ันสบื ตอ ไป ตามอธิบายแหง อาจารยในกอนทา นกลา วไวโ ดยสังเขป ฯ อนึ่งคณุ แหงขงิ แหงน้นั มีรสอันหวานรอน รูแกพ รรดกึ แก ไขจับ แกน อนมหิ ลับ แกลมพานไส แกล มแนน ในทรวง แลลมเสยี ดแทงคลน่ื เหยี น ฯ อนึ่งสรรพ คุณแหงขิงสดนน้ั มีรสอนั หวานรอ นเผด็ เหงารบู ำรุงใหจำเริญอากาศธาตุ ดอกรูแกโรคอันเกดิ แตก องหทยั ใบรูแ กกำเดาใหบ ริบรู ณ ตน รสู ะกดลมลงไปสูค ูถทวารเบอื้ งตำ่ รากรูแกใหเ สยี ง เพราะ แลรูจำเริญอาหาร ฯ จะกลาวคณุ แหงดีปลี มรี สเผด็ แลขม รากนั้นรูแกพิษอัมพฤกษ- พิษอัมพาต พษิ ปต ฆาต ตนนั้นรูบ ำรงุ เสมหะ ใบน้ันรูแ กเสน สมุ นา เสน อศั ฎากาศ เถานน้ั รแู กอ ัณฑพฤกษ แลมตุ ฆาต- ดอกนน้ั รูแก วสี ตปิ ถ วี ฯ จะกลา วคณุ แหง ชา พลู รากน้ันรูแกอ ุระเสมหะ ผลนั้นรูแกศอเสมหะ ใบนั้นรูแกเ สมหะใหง วด ฯ จะกลา วคณุ แหงสะคา น เถานนั้ รูจ กั แกลมอนั บงั เกิดในกองธาต-ุ แลกองสมฏุ ฐาน ใบรแู กล มในกองเสมหะโลหติ ผลรูแกล มอันบังเกดิ แตทรวงอก รากรูแกไขอ ันประกอบไปดว ยหืด ดอกรูทำลายซง่ึ ลมอนั มพี ษิ คอื พิษอมั พฤกษแลปตฆาตอันเกดิ แตกองพรรดึก ฯ จะกลา วคุณแหง เจตมูลเพลิงแดง รากรูแกจตั ุกาลเตโชใหบรบิ รู ณ ดอกรแู กพัทธปตตะสมฏุ ฐาน ใบรแู กอ พทั ธปต ตะสมุฏฐาน ตนรแู กโลหติ อนั เกดิ แตก องกำเดา ฯ จะกลา ว คณุ เจตมลู ขาว รากรูก ระจายซึ่งวาโยโลหติ อันมพี ิษ ใบรแู กวาโย ในกองเสมหะ ดอกรูแกจ กั ษุโรค ดังอาจารยกลา วไว ฯ 329

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ สรรพคุณยาเบญจกูล (ผนัง ศาลาวมิ งั สา) ๏ ปนุ ะจะปะรัง ในลำดบั นี้จะกลาวดวยนัยอันหนง่ึ ใหม วาดว ยลักษณะตรีผลา ตรีกฏก ตรสี าร แลเบญจกลู ซึ่งกลา วมาแลว แตห ลงั แตเ บญจกลู นน้ั จัดเปน ๔ ประการ คอื อภญิ ญาณเบญจกลู มหาพกิ ดั เบญจกลู โสฬสเบญจกลู ทศเบญจกูล แลตรผี ลา ตรกี ฏก ตรีสาร ซึ่งกลาวมาน้ยี ังไปบมิไดส ำเรจ็ ตามนัยอธบิ ายแหง อาจารยท า นกลาวไวว า มีอยูในคัมภีรสมุฏฐานวินิจฉัยผูก ๒ วา ดวยมหาพิกัดนั้นโดยวิตถาร ในท่ีนี้วาไวแตพอพึงรูแจง ฯ ลำดับน้ี จะกลา วแตสรรพคณุ ซ่ึงจะแกโรคตา งๆ นัน้ สบื ตอ ไป ตามอธิบายแหง อาจารยในกอ นทานกลาวไวโ ดยสงั เขป ฯ อนึ่งคุณแหงขิงแหงน้ัน มีรสอันหวานรอน รูแกพรรดึก แกไขจับ แกนอนมิหลับ แกลมพานไส แกลม แนน ในทรวง แลลมเสียดแทงคลนื่ เหียน ฯ อนึง่ สรรพคณุ แหงขงิ สดนั้น มรี สอันหวานรอ นเผด็ เหงารูบ ำรงุ ใหจ ำเรญิ อากาศธาตุ ดอกรูแกโ รคอนั เกดิ แต กองหทยั ใบรูแกกำเดาใหบรบิ รู ณ ตนรูสะกดลมลงไปสคู ูถทวารเบ้ืองตำ่ รากรแู กใ หเสียงเพราะ แลรูจำเรญิ อาหาร ฯ จะกลาวคุณแหงดีปลี มีรสเผ็ดแลขม รากนั้นรูแกพิษอัมพฤกษ พิษอัมพาต พิษปตฆาต ตนน้ันรูบำรุง เสมหะ ใบนนั้ รแู กเ สนสมุ นา เสนอัศฎากาศ เถาน้นั รูแ กอ ัณฑพฤกษ แลมตุ ฆาต ดอกนัน้ รแู กวสี ตปิ ถ วี ฯ จะกลาวคุณแหงชาพลู รากน้ันรูแกคูถเสมหะ ตนน้ันรูแกอุระเสมหะ ผลนั้นรูแกศอเสมหะ ใบน้ันรูแก เสมหะใหงวด ฯ จะกลาวคุณแหงสะคาน เถานั้นรูจักแกลมอันบังเกิดในกองธาตุแลกองสมุฏฐาน ใบรูแกลมในกองเสมหะ โลหิต ผลรูแกลมอันบังเกิดแตทรวงอก รากรูแกไขอันประกอบไปดวยหืด ดอกรูทำลายซึ่งลมอันมีพิษ คือ พษิ อมั พฤกษแลปตฆาตอันเกดิ แตก องพรรดึก ฯ จะกลาวคุณแหงเจตมูลเพลิงแดง รากรูแกจัตุกาลเตโชใหบริบูรณ ดอกรูแกพัทธปตตะสมุฏฐาน ใบรูแก อพทั ธปตตะสมฏุ ฐาน ตนรแู กโลหิตอันเกิดแตกองกำเดา ฯ จะกลาวคุณเจตมูลขาว รากรูกระจายซ่ึงวาโยโลหิตอันมีพิษ ใบรูแกวาโยในกองเสมหะ ดอกรูแกจักษุโรค ดงั อาจารยกลา วไว ฯ 330

ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ์ิ) เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย สรรพคณุ โกฐ 331

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ สรรพคณุ โกฐ (ศาลานวด ๒) ๏ ปนุ ะจะปะรงั ในลำดบั นจี้ ะ กลาวดวยสรรพคุณนยั หนง่ึ ใหม วา ดวยคุณแหงสรรพ โกฐท้งั หลาย อันมคี ุณตางๆ กนั ดังนี้ ฯ๑ อนั วาคุณแหงโกฐสอนน้ั แกไขจับและหดื ไอ ฯ๒ อันวาคุณแหง โกฐเขมาน้ัน รแู กโรคในปากในคอ แลแกหอบ ใหเ สียดแทงขา งทง้ั สอง ฯ๓ อนั วา คณุ แหง โกฐหวั บวั นน้ั รูแกล มในกองริดสดี วง แลกระจาย สรรพลมทั้งปวง ฯ๔ อันวา คุณแหง โกฐเชียงน้ัน รูแกไขใหส ะอึกใหไอใหเสียดแทงสองราว ทอง ฯ๕ อนั วา คุณแหง โกฐจุฬาลมั พาน้ัน รแู กไ ขเ จลยี งแลแกผ ื่นพรงึ ขึ้นทง้ั ตวั เปน เพือ่ เสมหะ แลแกไอ ฯ๖ อนั วา คณุ แหง โกฐกระดูกน้ัน รูแ กล มในกองเสมหะสมุฏฐาน ฯ๗ อนั วาคณุ แหง - โกฐกานพราวน้นั แกไข จบั อนั ประกอบไปดว ยสะอึกและแกเสมหะแกห อบ ฯ๘ อนั วา คณุ แหง โกฐพุงปลานน้ั รูแก ไขใ นกองอตสิ ารและอุจจาระธาตุ และแกพษิ อันกระทำใหร อ นเปน กำลงั ฯ๙ อันวาคุณแหงโกฐนำ้ เตา นัน้ รูแกพิษอันกระทำใหธ าตมุ ่ันและอจุ จาระปสสาวะใหบ ริบูรณ ฯ๑๐ อนั วา คณุ แหง โกฐกกั กรานั้น รแู กลมอันกระทำใหคล่ืนใหเ หียนแลแกด ี รูแ กร ดิ สดี วงอันงอกในทวาร ทง้ั เกา ฯ๑๑ อนั วา คุณแหง โกฐกะกลิ้งนั้น รูแกโรคในปากในคออันประกอบไปดวยกมิ ิชาติ เบยี นบอน รูแ กไ ขในทางปส สาวะใหส ะดวก แลแกพษิ งู พษิ ตะขาบ พิษแมลงปอง รแู กลมอนั - กระทำให พะอดื พะอมในอทุ ร แลแกคล่นื เหียนสมมตุ วิ าลมพานไส รแู กรดิ สดี วงทวาร แกโลหติ อนั ทำใหเ ยน็ แลรกู ระจายเสียซึ่งลมผูกแลต้งั ม่นั อยู ฯ๑๒ อนั วา คุณแหงโกฐจุฬารสนน้ั รกู ระจายเสียซึ่งบุพโพอันผกู เปน กอน รฆู า เสยี ซง่ึ แมพ ยาธิ อนั บังเกิดแตไสด ว น ไสล ามแลอปุ ทม รูขับโลหติ อันเนา ใหตก แลรูแกร ัตตปตตะโรค รูสัง หารเสยี ซึง่ โลหิตอนั บังเกิดแตกองปต ตะสมุฏฐาน รกู ระจายเสียซ่ึง สารพัดพษิ ท้ังปวง กลาวสังเขปสรรพคุณแหง โกฐ ๑๒ ประการ สิน้ แตเพยี งนี้ อาจารยส ำแดงไว ฯ 332

ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธิ์) เลม 3 สรรพคุณโกฐ (ศาลานวด ๒) ๏ ปุนะจะปะรัง ในลำดับนี้จะกลาวดวยสรรพคุณนัยหนึ่งใหม วาดวยคุณแหงสรรพโกฐท้ังหลาย อันมคี ณุ ตางๆ กนั ดงั นี้ ฯ อันวาคณุ แหง โกฐสอนัน้ แกไ ขจ บั และหืดไอ ฯ อันวาคณุ แหง โกฐเขมาน้ัน รูแกโรคในปากในคอ แลแกหอบใหเ สียดแทงขา งท้งั สอง ฯ อนั วา คุณแหง โกฐหวั บวั น้ัน รแู กล มในกองริดสดี วง แลกระจายสรรพลมทง้ั ปวง ฯ อนั วา คณุ แหงโกฐเชียงนน้ั รูแ กไขใ หส ะอกึ ใหไอใหเสียดแทงสองราวทอ ง ฯ อันวา คณุ แหงโกฐจฬุ าลมั พานั้น รแู กไ ขเ จลยี งแลแกผนื่ พรึงขนึ้ ท้งั ตวั เปนเพอื่ เสมหะแลแกไอ ฯ อันวา คุณแหง โกฐกระดกู นั้น รแู กลมในกองเสมหะสมฏุ ฐาน ฯ อนั วาคณุ แหงโกฐกานพราวนั้น แกไขจ ับอนั ประกอบไปดวยสะอกึ และแกเ สมหะแกห อบ ฯ อันวาคุณแหงโกฐพุงปลานั้น รูแกไขในกองอติสารและอุจจาระธาตุ และแกพิษอันกระทำใหรอน เปน กำลงั ฯ อันวา คณุ แหงโกฐนำ้ เตาน้นั รูแ กพ ษิ อนั กระทำใหธ าตมุ น่ั และอจุ จาระ ปสสาวะใหบริบูรณ ฯ อันวาคุณแหงโกฐกักกรานั้น รูแกลมอันกระทำใหคล่ืนใหเหียนแลแกดี รูแกริดสีดวงอันงอกในทวาร ทั้งเกา ฯ อันวาคุณแหงโกฐกะกล้ิงน้ัน รูแกโรคในปากในคออันประกอบไปดวยกิมิชาติเบียนบอน รูแกไขในทาง ปส สาวะใหส ะดวก แลแกพษิ งู พษิ ตะขาบ พิษแมลงปอ ง รูแกลมอนั กระทำใหพะอดื พะอมในอทุ ร แลแกคลื่นเหยี น สมมตุ วิ า ลมพานไส รูแกรดิ สีดวงทวาร แกโลหติ อนั ทำใหเ ยน็ แลรกู ระจายเสียซงึ่ ลมผกู แลต้ังมน่ั อยู ฯ อันวาคุณแหง โกฐจุฬารสน้ันรกู ระจายเสยี ซ่งึ บพุ โพอันผกู เปน กอ น รูฆาเสยี ซ่ึงแมพ ยาธิ อนั บงั เกิดแตไ สดว น ไสลามแลอุปทม รขู ับโลหิตอนั เนา ใหต ก แลรูแกรัตตปต ตะโรค รูส ังหารเสียซ่งึ โลหติ อันบงั เกดิ แตกองปตตะสมุฏฐาน รกู ระจายเสียซึ่งสารพัดพษิ ท้ังปวง กลา วสงั เขปสรรพคุณแหงโกฐ ๑๒ ประการ ส้นิ แตเ พยี งน้ี อาจารยส ำแดงไว ฯ 333

ชุดตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ กั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 334 สรรพคณุ เทยี น