คู่มือธรรมศึกษาชั้นตรีปี2561

78 ¤Á‹Ù ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉҪѹé μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ชุมชน และกอใหเกิดความม่ันคงและแนนแฟนมากข้ึน โดยเฉพาะจะ ทําใหครอบครัวมีความม่ันคง และเกิดความสุขความเจริญรุงเรืองได ตามสมควรแกชวี ติ ของฆราวาสผูครองเรือน มิจฉาวณิชชา ๕ ๑. ค้าขายเครือ่ งประหาร ๒. ค้าขายมนุษย์ ๓. ค้าขายสตั วเ์ ป็นสาํ หรบั ฆ่าเพื่อเป็นอาหาร ๔. ค้าขายนํ้าเมา ๕. ค้าขายยาพิษ มิจฉาวณิ ชชา แปลวา การคาขายที่ผิดธรรม หมายถึง การคา ขายที่ กอ ความเดอื ดรอ น เปน อนั ตราย ใหเ กดิ ความทกุ ขแ กผ อู นื่ สตั วอน่ื มี ๕ อยา ง คอื ๑. ค้าขายเครื่องประหาร หมายถึง การคาขายอาวุธตางๆ เชน หอก ดาบ ปน เปนตน อนั เปนเครอื่ งฆา ทาํ ลายมนุษยและสตั ว ๒. ค้าขายมนุษย์ หมายถึง การคามนุษยเพื่อธุรกิจ เชน คาขายมนุษยไปเปนทาส คาขายแรงงานคนอยางทรมาน เอารัดเอา เปรียบ คา เดก็ หรอื สตรเี พอื่ ธรุ กจิ บริการทางเพศ เปน ตน ๓. ค้าขายสตั ว์เป็ นสาํ หรบั ฆ่าเพ่ือเป็ นอาหาร หมายถึง คาขายสตั วตา งๆ เพื่อฆา เปนอาหาร ถาเปนสตั วใ หญม คี ุณมาก กจ็ ะมี โทษรนุ แรง เชน ววั ควาย ๔. ค้าขายน้ําเมา หมายถึง การคาขายนํ้าเมา เชน สุรา เบียร รวมถึงส่งิ เสพตดิ มนึ เมา เชน ฝน ยาบา ยาอี เฮโรอิน กัญชา และ สารเสพตดิ อน่ื ๆ ดวย 78

ÇÔªÒ¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 79 ๕. ค้าขายยาพิษ หมายถึง การคาขายยาหรือสารพิษที่อาจ ทําใหมนุษยและสัตวเปนอันตรายจนถึงแกความตายถาสัมผัส หรือ กนิ เขาไป การคาขาย ๕ อยางนี้ เปนขอหามสําหรับอุบาสก อุบาสิกา ไมใหกระทํา ควรงดเวนโดยเด็ดขาด เพราะเมื่อทําแลวจะกอใหเกิด เดือดรอนใจ ไมเ จริญรงุ เรือง สมบตั ิของอบุ าสก ๕ ๑. ประกอบด้วยศรทั ธา ๒. มีศีลบริสทุ ธ์ิ ๓. ไม่ถือมงคลต่ืนข่าวคือเชื่อกรรมไม่เช่ือข่าวลือ ๔. ไม่แสวงหาเขตบญุ นอกพระพทุ ธศาสนา ๕. บาํ เพญ็ บญุ แต่ในพระพทุ ธศาสนา อบุ าสกอบุ าสิกาคอื ชายหรอื หญงิ ผยู อมรบั นบั ถอื หรอื ปฏญิ าณ ตนขอถงึ พระรัตนตรัย คือพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ วาเปน สรณะ ทีพ่ ่ึงอนั ประเสรฐิ และเปน แนวทางปฏิบตั ิทด่ี ีงามในการดําเนนิ ชวี ิต สมบตั ขิ องอบุ าสก จงึ เปน คณุ สมบตั ปิ ระจาํ ตวั ของพทุ ธศาสนกิ ชน ผูขอถงึ พระรัตนตรยั วา เปน สรณะท่พี ่ึง มี ๕ อยาง คอื ๑) ประกอบด้วยศรทั ธา หมายถึง อุบาสก อุบาสิกา ตองมี ศรทธาคือความเชื่ออันมั่นคงในพระรัตนตรัย ไมหวั่นไหวเปล่ียนใจไป นบั ถอื ศาสนาหรือลทั ธอิ ื่น ๒) มีศีลบริสทุ ธ์ิ หมายถึง อบุ าสก อบุ าสิกา ตอ งปฏบิ ตั ิรกั ษา ศีลตามสถานะของตน เชน รกั ษาศีล ๕ ศลี ๘ หรอื อุโบสถศลี ใหบริสทุ ธิ์ บริบรู ณอยูเสมอ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 79

80 ¤ÙÁ‹ Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªéѹμÃÕ ๓) ไม่ถือมงคลตื่นข่าว หมายถึง อุบาสกอุบาสิกา ตองเชื่อ กรรมและผลของกรรม วา ทาํ ดไี ดด ี ทาํ ชวั่ ไดช ว่ั การถอื มงคลตน่ื ขา วเปน ความเช่อื คําเลาลอื ขาดการพิจารณาวเิ คราะหด ว ยปญ ญา มกั แตกตืน่ กนั ไปตามท่ีไดย นิ ไดฟ ง มา ๔)ไมแ่ สวงหาเขตบญุ นอกพระพทุ ธศาสนา หมายถงึ อบุ าสก อุบาสิกา ตองมศี รทั ธาตง้ั มน่ั ในหลักธรรมของพระพทุ ธศาสนา วา เปน เนื้อนาบญุ ที่ประเสริฐท่สี ดุ ในโลก การทาํ บุญกบั พระสงฆ ผปู ฏิบตั ิชอบ ยอ มไดอ านสิ งสบ ญุ และยงั ทาํ ใหพระพทุ ธศาสนาเจรญิ มน่ั คงตอไป ๕) บาํ เพญ็ บญุ แต่ในพระพทุ ธศาสนา หมายถึง การอุปถมั ภ บํารุงพระพุทธศาสนาหรือสงเสริมสนับสนุนพระสงฆ สามเณร ดวย ปจจัย ๔ มีอาหารบิณฑบาต เปนตน เพื่อทานจะไดศึกษาเลาเรียน พระธรรมวินัย ทาํ หนา ทเ่ี ผยแผพระศาสนาตอ ไป อุบาสก อุบาสิกา เม่ือทํากิจในฐานะชาวพุทธใหบริบูรณตาม สมควรแลว การจะชว ยเหลอื หรือทํากิจกรรมอันเปน กศุ ลตามลทั ธิหรอื ประเพณีของศาสนาอืน่ โดยไมผิดหลกั ศีลธรรมก็สมควร ทิศ ๖ ได้แก่ มารดา บิดา ได้แก่ ครู อาจารย์ ๑. ปรุ ตั ถิมทิส ทิศเบอื้ งหน้า ได้แก่ บตุ ร ภรรยา ๒. ทกั ขิณทิส ทิศเบอื้ งขวา ได้แก่ มิตร สหาย ๓. ปัจฉิมทิส ทิศเบอื้ งหลงั ได้แก่ บา่ ว คนรบั ใช้ ๔. อตุ ตรทิส ทิศเบอื้ งซ้าย ได้แก่ สมณะ พราหมณ์ ๕. เหฏฐิมทิส ทิศเบอื้ งตา่ํ ๖. อปุ ริมทิส ทิศเบอื้ งบน คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 80

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÔÀÒ¤ 81 ทิศ ๖ หมายถึง บคุ คลที่เก่ียวขอ งสมั พนั ธกับตัวเราหรือเก่ียว เนอื่ งกนั ทางสงั คมตามสถานะ อันเปนดจุ ทศิ ที่อยูร อบๆ คน คือ ๑. ปรุ ตั ถิมทิส ทิศเบอื้ งหน้า ไดแก มารดาบิดา เพราะทา น ทั้งสองเปนผูทําอุปการคุณแกบุตรธิดากอนคนอื่นๆ มารดาบิดาจัด เปนทิศเบื้องหนา เปรียบเหมือนทิศตะวันออก (บูรพา) ท่ีพระอาทิตย ปรากฏข้ึนกอน โดยบตุ รธดิ าพงึ บํารุงมารดาบิดา อันจะเปนการปฏิบตั ิ ทต่ี อบแทนคุณทาน ดวยกระทํากจิ ๕ อยา ง คือ ๑) ท่านเลีย้ งเรามาแล้ว เลี้ยงท่านตอบ คอื มารดาบิดา ไดเ ลยี้ งดบู ตุ รธดิ ามาตงั้ แตเ ลก็ จนโต เมอ่ื ถงึ เวลาทเี่ หมาะสมควรเลย้ี งดู หรอื ดูแลทา นตอบแทน ๒) ทาํ กิจของท่าน คอื ทา นมอบหมายงานใด หรืองานใด ทเ่ี ห็นสมควรกระทาํ ควรชวยเหลอื ทานทาํ ใหสําเร็จลุลว งดวยดี ๓) ดาํ รงวงศ์สกลุ คือ ประพฤติตนใหดีงามเพ่ือรักษา เกยี รตขิ องวงศส กุล ๔) ประพฤติตนให้เป็ นคนควรรบั ทรพั ย์มรดก คือ ประพฤตติ นในส่ิงที่ดีงามนําความเจริญมาสูว งศตระกูล ๕) เมื่อท่านล่วงลบั ไปแล้ว ทาํ บญุ อทุ ิศให้ท่าน มารดาบิดา มีหนาที่จะตองดูแลและอนุเคราะหบุตรธิดา ดังนี้ ๑) ห้ามไม่ให้ทาํ ความชวั่ ๒) ให้ตงั้ อย่ใู นความดี ๓) ให้ศึกษาศิลปวิทยา ๔) หาค่คู รองที่สมควรให้ ๕) มอบทรพั ยใ์ ห้ในสมยั ท่ีเหมาะสม คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 81

82 ¤ÙÁ‹ Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹Ñé μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ๒. ทกั ขิณทิส ทิศเบอื้ งขวา ไดแก ครู อาจารย์ เพราะทา น เปนผูใหวิชาความรูในสาขาวิชาตางๆ อีกทั้ง ยังคอยอบรมสั่งสอนให ศิษยเปน คนดี ดงั นัน้ ศิษยพึงบํารุงหรอื ปฏบิ ตั ิตอ ครู อาจารย ดว ยการ กระทํากจิ ๕ อยา ง คือ ๑) ด้วยลกุ ขึน้ ยืนรบั คือใหการตอ นรบั ถานั่งอยกู ็ลกุ ขึ้น แสดงความเคารพ ตอนรับทา น หรอื เมื่อพบเหน็ ทานทีใ่ ดกแ็ สดงความ เคารพ ๒) ด้วยเข้าไปยืนคอยรบั ใช้ คือยนิ ดีรบั ใช ชวยงานตาม ทสี่ ามารถจะทาํ ได เปนการแสดงนํา้ ใจตอ ครู อาจารย ๓) ด้วยเช่ือฟัง คือเอาใจใสในการเลาเรียน เชื่อฟงคํา แนะนาํ ส่ังสอน ของทาน ทาํ ตนเปน คนวางายสอนงา ยและคิดพิจารณา ปฏิบตั ติ ามคําสอนของทาน ๔) ด้วยอปุ ัฏฐาก คอื คอยปฏบิ ตั ิ ชว ยทาํ กจิ ของทา น โดยมิ ตองรอใหทานขอใหชวยเหลือ หรือเม่ือทานไมสบายเจ็บปวยก็ชวย พยาบาล ๕)ดว้ ยเรยี นศิลปะวิทยาโดยเคารพคอื ในเวลาทที่ า นสอน ก็ตัง้ ใจเรยี น โดยเคารพ ไมด หู มิน่ ครอู าจารย ใหเกียรตคิ รู อาจารยเ สมอ ครู อาจารย์ มหี นา ทอ่ี ันจะพึงอนุเคราะหตอ ศษิ ย ดังน้ี ๑) แนะนําดี คือแนะนําในสิ่งท่ีจะใหศิษยเปนคนดี มคี วามเจรญิ ตอ ไป ๒) ให้เรียนดี คือใหเรียนวิชาท่ีเปนโยชนท้ังในทางโลก และทางธรรม พรอมทงั้ สอนใหเขา ใจอยางแจม แจง ชดั เจนถกู ตอ ง ๓) บอกศิลปให้สิ้นเชิง ไม่ปิ ดบงั อาํ พราง คือถายทอด วชิ าความรแู กศษิ ย โดยไมป ดบงั อาํ พราง มงุ เพ่อื ใหเกดิ ความรแู กศษิ ย 82

ÇÔªÒ¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 83 ๔) ยกยอ่ งให้ปรากฏในเพอื่ นฝงู คอื ยกยอ งความดี ความ สามารถของศิษยใ หป รากฏในโรงเรียน หรือหมูเพ่อื นฝูง สังคม ๕) ทําความป้ องกนั ในทิศทงั้ หลาย คือปองกันไมให ทําความเสอ่ื มเสียชอ่ื เสยี ง ทั้งแกต นเองและสถาบนั รวมถึงอนุเคราะห ฝากฝง กบั เพอื่ น หรอื ผใู ดผหู นงึ่ เพอื่ อาํ นวยความสะดวกตามสมควรแก ศิษยท ่ีจะไปในทใี่ ดๆ ๓. ปัจฉิมทิส ทิศเบอื้ งหลงั ไดแ ก ภรรยา เพราะเปนผคู อย สงเสริมสนับสนุนอยูเบื้องหลังความสําเร็จของสามี โดยสามีพึงปฏิบัติ ตอภรรยาอยางสมา่ํ เสมอ ดวยกจิ ๕ อยา งดังนี้ ๑) ด้วยยกย่องนับถือว่าเป็นภรรยา คอื ยกยอ งใหเกียรติ ภรรยาเสมอ ๒) ด้วยไมด่ หู มิ่น คอื ไมพ ดู จาหรอื ทาํ อะไรใหเ ปน ทเ่ี จบ็ ชา้ํ น้ําใจแกภ รรยา ๓) ไมป่ ระพฤตินอกใจ คอื มคี วามจรงิ ใจซอ่ื สตั ยต อ ภรรยา ทงั้ ตอหนาและลบั หลัง ไมค บหญิงอน่ื ในทางชสู าว ๔) มอบความเป็ นใหญ่ให้ คือมอบการบริหารจัดการ ทกุ อยา งภายในบานใหเปนอาํ นาจหนาทขี่ องภรรยาในการดแู ล ๕) ให้เครอื่ งแต่งตวั คอื หาเครอื่ งประดบั เปน ของขวญั หรอื รางวลั มอบใหแ กภ รรยาตามโอกาสอนั สมควร เชน วนั ครบรอบแตง งาน วันเกิดภรรยา ภรรยา มหี นาทอ่ี ันจะพึงปฏิบัตติ อสามี ดงั น้ี ๑) จดั การงานดี คือจัดการงานภายในบานใหเรียบรอย ไมข าดตกบกพรอง ๒) สงเคราะห์คนข้างเคียงของสามีดี คือตอนรับดูแล คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 83

84 ¤Á‹Ù ×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹Ñé μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ญาติพี่นองฝายสามีดวยความเต็มใจไมรังเกียจ และใหเกียรติประดุจ เปน ญาตพิ ีน่ อ งท่ีดขี องตน ๓) ไม่ประพฤตินอกใจสามี คือ มีความซื่อสัตยต อ สามี ๔) รกั ษาทรพั ยท์ ่ีสามหี ามาไดไ้ ว้ คอื รจู กั ดแู ลรกั ษาทรพั ย สมบัติ และรูจักจัดสรรใชจายทรัพยสมบัติท่ีสามีหามาไดตามความ เหมาะสม ๕) ขยนั ไม่เกียจคร้านในกิจการทงั้ ปวง คือ ขยันและ เอาใจใสในกิจการงานทกุ อยางทั้งในและนอกบา น ๔. อตุ ตรทิส ทิศเบอื้ งซ้าย ไดแก มิตร คือบุคคลที่มีความ สนิทสนมและรักใครนับถือกัน ดวยไววางใจจริงใจตอกันเสมอ โดย พึงปฏบิ ัตติ อกันดว ยกจิ ๕ อยา ง ดงั น้ี ๑) ด้วยให้ปัน คอื รจู กั เสยี สละใหป น สงิ่ ของมคี วามเออ้ื เฟอ เผื่อแผต อกัน ๒) ด้วยเจรจาถอ้ ยคาํ ไพเราะ คอื พดู จากนั ดว ยคาํ ไพเราะ มสี าระประโยชน ๓) ด้วยประพฤติประโยชน์ คือการกระทําในสิ่งที่เปน ประโยชนแ ละชว ยเหลอื เกอื้ กลู ตอ กนั ดว ยความยนิ ดี โดยไมท าํ ใหเ พอื่ น เดือดรอ นเปนทกุ ข ๔) ด้วยความเป็นผมู้ ตี นเสมอ คอื เปน เพอ่ื นทด่ี ี ประพฤติ ตนเสมอตน เสมอปลายตอ กนั ทงั้ ตอ หนา และลบั หลงั รว มสขุ รว มทกุ ขใ น ท่ที กุ สถาน ๕) ด้วยไม่แกล้งกล่าวให้คลาดจากความเป็ นจริง คือ มีความซื่อสัตยจริงใจตอเพื่อนเสมอ ไมกลาวคําใหราย ไมทําในส่ิงที่ จะทาํ ใหมติ รเสือ่ มเสยี ชือ่ เสยี ง 84

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÔÀÒ¤ 85 มิตร เมอื่ ไดร บั การปฏิบัตจิ ากมติ รเชนนีแ้ ลว จึงเปน หนา ที่ ของตนทีจ่ ะพึงปฏบิ ัติตอมติ ร ดว ยกจิ ๕ อยาง ดงั นี้ ๑) รกั ษามิตรผ้ปู ระมาทแล้ว คือเม่ือมิตรอาจมัวเมา หลงผิดในบางอยาง ก็หาทางเตือนสตใิ หเ ห็นทางทถี่ ูกตอ ง เชน ไมให หลงตดิ ในการพนัน เปนตน ๒) รกั ษาทรพั ย์ของมิตรผ้ปู ระมาทแล้ว คือชวยดูแล รักษาทรัพยของมิตรผพู ล้งั เผลอ ไมใหเสียหาย หรอื ชว ยปกปอ งรักษา สทิ ธใิ นทรัพยส นิ ของมิตรไมใ หถ ูกโกง หรือถกู ลักขโมย เปนตน ๓) เม่ือมีภยั เอาเป็ นที่พึ่งพาํ นักได้ คือเมื่อมิตรไดรับ ความเดือดรอนจากภัยตางๆ ก็ยินดีชวยเหลือดูแลกันตามกําลัง เชน ใหที่พกั อาศัย อาหาร เปน ตน ๔) ไม่ละทิ้งในยามวิบตั ิ คือไมเมินเฉยในยามท่ีมิตร ตกทุกขไดยาก หรือเกิดอันตรายทําใหวิบัติเสียหาย ก็จะไมนิ่งนอนใจ รีบหาทางชว ยเหลอื ๕) นับถอื ตลอดถงึ วงศข์ องมิตร คอื ใหค วามเคารพนบั ถอื ใหเ กยี รตแิ กบ ดิ ามารดาหรอื ญาตพิ น่ี อ ง ไมด หู มน่ิ วงศาคณาญาตขิ องมติ ร ๕. เหฏฐิมทิส ทิศเบือ้ งตา่ํ ไดแก บ่าว (คนรับใช ลูกจาง คนงาน) ซึ่งมีหนาท่ีท่ีจะตองปฏิบัติในฐานะเปนบาวหรือลูกจาง ดว ยกิจ ๕ อยาง ดังนี้ ๑) ลกุ ขึน้ ทาํ การงานก่อนนาย คอื ขยนั ทํางานกอ นนาย ตรงตอ เวลา ๒) เลิกการงานทีหลงั นาย คอื ทาํ งานเตม็ เวลา ในบางครง้ั แมห มดเวลาทาํ งาน แตง านยงั ไมเ สรจ็ กท็ าํ ใหเ สรจ็ เรยี บรอ ย โดยไมด ว น รีบเลิกงานไปไหน คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 85

86 ¤ÁÙ‹ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªé¹Ñ μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ๓) ถอื เอาแต่ของที่นายให้ คอื ไมห ยบิ ฉวยเอาสง่ิ ของใดท่ี นายจางไมไดให ไมประพฤติตนเปนคนมือไวใจเบา อันเปนอาการ แหง ขโมย ๔) ทาํ การงานให้ดีขึ้น คือรักงานและหนาที่ท่ีทํา และ ปรบั ปรงุ พฒั นาการทาํ งานของตวั เองใหม ปี ระสทิ ธภิ าพและคณุ ภาพยง่ิ ขึ้นอยเู สมอ ๕) นําคณุ ของนายไปสรรเสริญในที่นัน้ ๆ คือการนํา ความดขี องนายจา งไปยกยอ งเผยแพรใ หค นอน่ื หรอื สงั คมไดร บั รู เปน ตน เม่ือนายจ้างไดรบั การปฏบิ ตั อิ ยา งน้ีแลว พงึ ปฏิบัติตอ ลูกจาง ดวยกจิ ๕ อยาง ดงั น้ี ๑. ดว้ ยจดั การงานให้ทาํ ตามสมควรแก่กาํ ลงั คอื ใหท าํ งาน ตามกําลังความรู ความสามารถ และเวลาทเ่ี หมาะสม ๒. ด้วยให้อาหารและรางวลั คือ ใหคาจางหรืออาหารตาม ความเหมาะสมกับงานท่ีทําโดยไมใหฝดเคือง และใหรางวัลพิเศษตาม โอกาส ๓. ด้วยรกั ษาพยาบาลในเวลาเจบ็ ไข้ คือ ชวยดแู ลเอาใจใส หรอื ชว ยคา รักษาพยาบาลในเวลาลูกจางเจ็บปวย ๔. ดว้ ยแจกของมรี สแปลกให้กิน คอื เมอ่ื มขี องกนิ ทม่ี รี สชาติ ซงึ่ ลกู จา งอาจยงั ไมเ คยไดก นิ ทไี่ หนมากอ น กใ็ หพ วกเขาไดก นิ ไดช มิ ไป ตามสมควร ๕. ด้วยปล่อยในสมยั คือหยุดงานให้ในบางโอกาส คือ ใหโอกาสหรืออนุญาตใหลูกจางไดหยุดงานพักผอนตามโอกาสอัน สมควร หรือตามเทศกาลตางๆ 86

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 87 ๖. อุปริมทิส ทิศเบือ้ งบน ไดแก สมณะ พราหมณ์ หรือ พระสงฆ์ เพราะสมณะ พราหมณ ดํารงตนอยูใ นเพศภาวะทสี่ ูงดว ยศีล และธรรม คฤหสั ถม หี นาท่ี พึงบาํ รุงดวยกิจ ๕ อยา งคือ ๑) ด้วยกายกรรม คือทาํ อะไรๆ ประกอบด้วยเมตตา หมายถงึ มคี วามปรารถนาดี ชว ยเหลอื ธรุ ะของทา นในบางอยา ง อาํ นวย ความสะดวกดานตางๆ ๒) ด้วยวจีกรรม คือพดู อะไรๆ ประกอบด้วยเมตตา หมายถึง พูดกับทานดวยวาจาสุภาพเรียบรอย มีสัมมาคารวะ ไมพ ดู หยาบคายหรอื กา วราวตอ ทา น ๓) ด้วยมโนกรรม คือคิดอะไรๆ ประกอบด้วยเมตตา หมายถึง คิดปรารถนาใหท านดาํ รงตนอยูดี สุขกายสุขใจปราศจากโรค ภัยเบยี ดเบยี น ๔) ด้วยความเป็นผไู้ ม่ปิ ดประตู หมายถึง ยินดีตอนรับ ปฏสิ ันถารบรรพชิต หรือนกั บวชในพระพุทธศาสนาซ่ึงสมบูรณดวยศีล ปฏบิ ัตชิ อบตามพระธรรมวินัย ๕. ด้วยให้อามิสทาน หมายถึง การอุปถัมภบํารุงแก บรรพชิตดวยปจ จยั ๔ คือ เคร่ืองนงุ หม อาหาร ท่อี ยอู าศยั ยารกั ษาโรค อันควรแกสมณะ เพื่อสงเสริมการประพฤติปฏิบัติชอบและการเผยแผ พระพุทธศาสนาของบรรพชติ เมื่อ สมณะ พราหมณ์ ไดรบั บํารุงฉะนแี้ ลว พึงอนเุ คราะห ตอ คฤหสั ถ ดว ยกิจ ๕ อยา ง คอื ๑) ห้ามไม่ให้กระทาํ ความชวั่ คือสอนใหรูจักความช่ัว โทษของความชั่วแลวหามไมใหทําความช่ัว ไมใหประพฤติทุจริตทาง กาย วาจา ใจ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 87

88 ¤Ù‹ÁÍ× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ μÃÕ ๒) ให้ตงั้ อยู่ในความดี คือสอนใหรูจักความดี คุณของ ความดี แลวแนะนําบอกสอนวิธีทําความดี ใหประพฤติสุจริตทางกาย วาจา ใจ ๓) อนเุ คราะหด์ ว้ ยนํ้าใจอนั งามคอื มจี ติ เมตตาปรารถนาดี หวังความสุขความเจริญแกคฤหัสถ อบรมใหตั้งอยูในความดีงามตาม หลักพระพทุ ธศาสนา ๔) ให้ได้ฟังส่ิงที่ยงั ไม่เคยฟัง คือแสดงหลักธรรมคําสอน ในเร่ืองทเี่ ห็นวา คฤหัสถย งั ไมเคยไดยนิ ไดฟ ง เพอื่ ใหไดศึกษาขอธรรม เพิ่มมากขน้ึ ๕) ทาํ สิ่งที่เคยฟังแล้วให้แจ่มแจ้ง คือการอธิบายความ ในเรือ่ งทค่ี ฤหัสถเหลาน้ัน เคยไดสดับรบั ฟงมาแลว แตอาจไมเ ขา ใจใน บางประการ กจ็ ะทําใหเขาใจแจมแจงชัดเจนและกวางขวางมากข้นึ ๖) บอกทางสวรรค์ให้ คือสอนใหปฏิบัติถึงพรอมดวย ศรทั ธา ศีล จาคะ ปญ ญา ปฏบิ ัติในหลักไตรสิกขา คือศลี สมาธิ ปญญา หรือในธรรมเบ้ืองตนอื่นๆ ท่ีเปนแนวทางใหประสบความสําเร็จและมี ความสุขความเจรญิ ในการดําเนินชีวติ อบายมขุ ๖ ๑. ดื่มนํ้าเมา ๒. เท่ียวกลางคืน ๓. เที่ยวดกู ารเล่น ๔. เล่นการพนัน ๕. คบคนชวั่ เป็นมิตร ๖. เกียจครา้ นทาํ การงาน อบายมุข คือ ทางท่ีนําไปสูความเส่ือมและความพินาศ ซงึ่ กอ ใหเ กดิ ความเสอื่ มเสยี ชอื่ เสยี ง และตอ งประสบกบั ปญ หาอปุ สรรค และความทกุ ขย ากตาง ๆ มี ๖ อยางคือ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 88

ÇÔªÒ¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 89 ๑. ดื่มน้ําเมา คือ การดื่มน้ําที่ทําใหมึนเมา เชน สุรา เมรัย เบียร ไวน สาโท เปนตน รวมถึงการเสพติดส่ิงอื่น ๆ ท่ีมีผลกระทบ ตอรางกายและจิตใจ เชน บุหร่ี กัญชา ยาบา เปนตน เปนทาง แหงความเสือ่ ม มีโทษ ๖ อยาง คือ ๑) เสียทรัพย ๒) กอ การทะเลาะวิวาท ๓) เปนบอ เกดิ แหง โรค ๔) ถกู ติเตียน ๕) ไมร ูจกั อาย ๖) บั่นทอนกําลังปญญา ๒. เท่ียวกลางคืน คอื การออกเทย่ี วในเวลากลางคืน เชน ไป เทย่ี วดม่ื กนิ ตามสถานบนั เทงิ คลบั บาร เปน ตน ธรรมดาในเวลากลางวนั จะเปนชวงท่ีคนท่ัวไป ทํากิจการงานเพื่อหาเลี้ยงชีพ เวลากลางคืน จะเปนชว งพักผอนอยูก บั ครอบครวั แตก ารเท่ยี วเตรในยามค่าํ คนื หรือ ดมื่ กนิ กนั จนดกึ ดนื่ เทยี่ งคนื ไมร ปู ระมาณ กย็ อ มเปน ทางแหง ความเสอ่ื ม มีโทษ ๖ อยา ง คอื ๑) ชื่อว่าไม่รกั ษาตวั คือการเท่ียวกลางคืนดึกด่ืน ทําให ไดพ กั ผอ นนอ ย เปน เหตใุ หส ขุ ภาพเสอื่ มโทรมงา ย และเกดิ โรคภยั ตา งๆ ไดงา ย อีกท้งั ในกลางคืนยอมจะมอี ันตรายอยรู อบดาน ๒) ช่ือว่าไม่รกั ษาลูกเมีย คือเม่ือหัวหนาครอบครัวชอบ เทย่ี วกลางคนื ภรรยา บตุ รธดิ ายอ มขาดความอบอนุ อกี ทง้ั จะทาํ ใหเ กดิ ปญ หาในครอบครัว ๓) ชื่อว่าไม่รกั ษาทรพั ย์สมบตั ิ คือคนชอบเที่ยวเตร ยอ มใชจ า ยเงนิ ในทางทไ่ี มจ าํ เปน หรอื เมอ่ื ไมม คี นอยบู า นจะเปน โอกาส ใหข โมยเขา บานไดงายข้นึ ๔) เป็ นท่ีระแวงของคนทงั้ หลาย คือคนที่ชอบเท่ียว กลางคืน มักเปนที่ถูกระแวงสงสัยของคนอ่ืน ยอมเปนเหตุใหคนอื่น คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 89

90 ¤ÙÁ‹ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ไมไ วว างใจไมเช่ือถือ แมต วั เองจะบรสิ ทุ ธิไ์ มม ีสวนเกีย่ วขอ งหรือรเู หน็ ๕) มกั ถกู ใส่ความ คอื คนเท่ยี วกลางคืน มักจะถกู เพง เลง็ ใสรายใสความใหไดร บั ความเส่ือมเสยี หายไดง า ย ๖) ได้ความลาํ บากมาก คอื คนทช่ี อบเทย่ี วเตรใ นกลางคนื ยอ มไดร ับความลําบากในการดาํ เนนิ ชวี ิต เชน ทาํ งานไมสมา่ํ เสมออาจ ถูกเลิกจา ง ขาดเงินใช หรอื มีเร่อื งราวคดคี วาม เปนตน ๓. เท่ียวดกู ารเล่น คือการเที่ยวดูมหรสพ การแสดงรื่นเริง ประเภทตา งๆ อนั เปน ทต่ี ง้ั แหง ความกาํ หนดั ใหเ พลดิ เพลนิ ลมุ หลง และ อาจทาํ ใหเ สยี การงานทที่ าํ ทรี่ บั ผดิ ชอบได การเทยี่ วดกู ารเลน มโี ทษตาม ประเภทมหรสพทีเ่ ที่ยวดู ๖ อยาง คอื ๑. รําทไ่ี หนไปทีน่ ่ัน ๒. ขบั รองท่ไี หนไปท่ีน่ัน ๓. ดดี สีตเี ปาที่ไหนไปที่น่นั ๔. เสภาทไี่ หนไปท่นี ่ัน ๕. เพลงที่ไหนไปท่นี นั่ ๖. เถิดเทิงที่ไหนไปที่นนั่ ๔. เล่นการพนัน การพนัน คือการเลนที่มีการแขงขันกัน ดวยการเอาเงนิ หรือส่งิ ของมีคาอนื่ ๆ ของผทู ีร่ ว มเลน เชน เลนไพ เลน แทงบอล เลนมา เลนหวย เปนตน ยอมเปน ทางใหเ สียเงินจํานวนมาก มักจะเสียมากกวาได และยิ่งถาหลงติดในการพนันเขาไปอีก ก็ยิ่งจะ ทําใหตัง้ ตัวไดยาก เลน การพนนั มีโทษ ๖ อยาง คือ ๑) เม่อื ชนะยอมกอ เวร ๒) เมื่อแพย อมเสยี ดายทรพั ยท่เี สียไป ๓) ทรพั ยยอมฉบิ หาย ๔) ไมมใี ครเชื่อถอื ถอ ยคํา 90

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÔÀÒ¤ 91 ๕) เปน ทห่ี มนิ่ ประมาทของเพื่อน ๖) ไมม ใี ครประสงคจะแตง งานดวย ๕. คบคนชวั่ เป็นมิตร คือการคบหาสมาคมกับคนไมดี หรือ รวมพรรครวมพวกกับคนเลว การคบเพื่อนเปนเร่ืองสําคัญมากเพราะ จะตองเขามาเกี่ยวของกับชีวิตเรา ถาคบกับคนดีก็ดีไป ถาคบคนไมดี มนี ิสัยพาลเกเร ยอ มจะไดร บั ความทกุ ขค วามเดือดรอ นอยูประจํา และ มกั ถกู ชกั นาํ ในทางทไี่ มด ี การคบคนชวั่ เปน มติ ร มโี ทษตามประเภทคน ทค่ี บ ๖ อยา ง คือ ๑) นําใหเปนนกั เลงการพนัน ๒) นําใหเปน นักเลงเจาชู ๓) นําใหเ ปนนักเลงเหลา ๔) นาํ ใหเปนคนลวงเขาดว ยของปลอม ๕) นาํ ใหเ ปน คนลวงเขาซึ่งหนา ๖) นาํ ใหเ ปน คนหัวไม ๖. เกียจคร้านการทาํ งาน คือการไมขยันทําการงานตาม หนาที่ ปลอยใหงานค่ังคางเสียหาย ความเกียจครานเปนอุปสรรคตอ ความเจรญิ กา วหนาอยางยิ่ง คนเกยี จครานมกั ทาํ งานไมส ําเร็จ เพราะ มวั แตอ างเหตุ ๖ อยา ง คือ ๑. มกั อา งวาหนาวนกั แลว ไมทาํ การงาน ๒. มักอา งวา รอนนัก แลว ไมท ําการงาน ๓. มักอางวา เวลาเยน็ แลว แลว ไมทําการงาน ๔. มักอา งวา ยงั เชาอยู แลว ไมท ําการงาน ๕. มักอา งวาหิวนกั แลว ไมท าํ การงาน ๖. มักอา งวา กระหายนกั แลวไมท าํ การงาน คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 91

92 ¤Ù‹Á×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªéѹμÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี บคุ คลผหู วงั ความเจรญิ หนา ทใ่ี นชวี ติ และเจรญิ ดว ยโภคทรพั ย ควรเวนทางแหงความเส่ือม ๖ อยางน้ีเสีย แมในบานเมืองถามี คนประเภทน้ีเปนจํานวนมาก จะทําใหประเทศชาติมีความลาหลัง การพัฒนาประเทศเพื่อใหกา วไกลในดา นตางๆ กจ็ ะเปน ไปอยา งลา ชา ไมเทา ทันทัดเทียมกบั นานาอารยะประเทศในโลก จบวิชาธรรม ธรรมศึกษาชนั้ ตรี 92

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 93 ¢ŒÍÊͺ¸ÃÃÁʹÒÁËÅǧ ËÅ¡Ñ Êμ٠øÃÃÁÈÖ¡ÉÒªÑé¹μÃÕ ÇÔªÒ ¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ ¾.È. òõõö - òõõø คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 93

94 ¤‹ÁÙ Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹Ñé μÃÕ ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม ธรรมศึกษาชนั้ ตรี สอบในสนามหลวง วนั องั คารท่ี ๒๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๖ ******************** คาํ สงั่ : จงเลือกคําตอบท่ีถูกท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว แลวกากบาทลง ในชอง ของขอทตี่ องการในกระดาษคาํ ตอบใหเวลา ๕๐ นาที (๑๐๐ คะแนน) ๑. ขอใด เปน ธรรมมอี ุปการะมาก ? ข. ขนั ติ โสรัจจะ ก. สติ สัมปชญั ญะ ค. หริ ิ โอตตปั ปะ ข. หริ ิ โอตตัปปะ ง. กตัญู กตเวที ค. ขันติ โสรจั จะ เฉลยข้อ ค. ง. กตัญู กตเวที ๕. คนมีหริ ิ มลี กั ษณะเชน ใด ? เฉลยข้อ ก. ก. รงั เกียจคนช่วั ๒. เราควรใชส มั ปชญั ญะเม่ือใด ? ข. ละอายบาป ก. ขณะทําพดู คิด ค. เกรงกลัวบาป ข. กอนทาํ พดู คิด ง. เกรงกลัวคนชวั่ ค. หลงั ทาํ พูดคิด เฉลยข้อ ข. ง. กอนทําขณะพูดคดิ ๖. ธรรมขอ ใด ทาํ ใหง ดงามทงั้ ภายใน เฉลยข้อ ก. ภายนอก ? ๓. ขอใด เปนลักษณะของคนมี ก. หริ ิ โอตตัปปะ สติสมั ปชญั ญะ ? ข. สติ สมั ปชญั ญะ ก. กลาหาญอดทน ค. ขนั ติ โสรัจจะ ข. ซอ่ื สัตยสจุ รติ ง. กตญั ู กตเวที ค. ไมป ระมาท เฉลยข้อ ค. ง. อายช่ัวกลวั บาป ๗. ผถู ูกดูหม่นิ ไดรับความเจ็บใจ เฉลยข้อ ค. แตย ้ิมแยม ได เพราะมธี รรมขอใด ? ๔. ธรรมขอ ใดคุมครองโลกใหส งบสขุ ? ก. หริ ิ ข. สติ ก. สติ สมั ปชญั ญะ ค. โสรัจจะ ง. ขนั ติ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 94

ÇÔªÒ¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 95 เฉลยข้อ ค. ๑๓. ขอใด เปนคณุ ของพระสงฆ ? ๘. ขอใด เปน ความหมายของกตเวที? ก. สอนใหรูต าม ก. ทดแทนบญุ คุณ ข. รกั ษาผูปฏบิ ตั ิ ข. เกื้อกลู ผอู น่ื ค. สอนใหท ําตาม ค. รจู กั บญุ คุณ ง. รแู จง เอง ง. ทําคณุ ไวก อน เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ก. ๑๔. หลกั คาํ สอนทเี่ ปนหวั ใจของ ๙. ไมเ ทาผเู ฒา ดีกวาลกู เตา อกตัญู พระพุทธศาสนา คอื ขอใด ? แสดงถึงลูกประเภทใด ? ก. ละชั่ว ทําดี ทาํ ใจใหผ อ งใส ก. เนรคณุ ข.ตอบแทนคุณ ข. ใหท าน รักษาศลี เจริญภาวนา ค. รูบ ญุ คุณ ง. ทําบญุ คุณ ค. เช่ือกรรม ผลของกรรม เฉลยข้อ ก. ง. ประพฤติสจุ ริต ๓ ๑๐. ชาวพุทธมีอะไรเปนท่พี ่งึ ? เฉลยข้อ ก. ก. พระรตั นตรัย ข.ไตรสิกขา ๑๕. ทุจริต หมายถงึ อะไร ? ค. บญุ กริ ิยาวัตถุ ง. บุญกศุ ล ก. ทาํ ดี ข. ทําช่วั เฉลยข้อ ก. ค. ทาํ ทาน ง. ทาํ สมาธิ ๑๑. องคป ระกอบสาํ คัญของพระพุทธ เฉลยข้อ ข. ศาสนาคืออะไร ? ๑๖. ขอใด จดั เปนกายทุจริต ? ก. พระรัตนตรยั ข. พทุ ธบรษิ ทั ก. ประพฤตนิ อกใจ ค. ไตรสกิ ขา ง. ไตรปฎก ข. พยาบาทปองราย เฉลยข้อ ก. ค. ใสรา ยปา ยสี ๑๒. ขอใด เปน คุณของพระธรรม ? ง. ยุยงใหแ ตกแยก ก. ทาํ ใหเปน คนเจรญิ เฉลยข้อ ก. ข. ทําใหเปนคนมงั่ มี ๑๗. ขอ ใด จัดเปนวจีทจุ ริต ? ค. ทําใหเ ปน คนรา่ํ รวย ก. เหน็ บอกวาไมเ ห็น ง. ทําใหไ มเ ปนคนชั่ว ข. รบู อกวาไมรู เฉลยข้อ ง. ค. ทาํ บอกวาไมทํา ง. ถกู ทุกขอ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 95

96 ¤Ù‹ÁÍ× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉҪѹé μÃÕ เฉลยข้อ ง. ค. อยากราํ่ รวย ๑๘. ยยุ งใหแ ตกแยกกนั จดั เปน วจที จุ รติ ขอใด ? ง. อยากไดโดยทจุ ริต เฉลยข้อ ง. ก. พูดเทจ็ ข. พูดสอ เสยี ด ๒๔. ขอใด จัดเปน โทสะ ? ค. พดู คาํ หยาบ ง. พดู เพอเจอ ก. คดิ ประทุษราย ข. คิดรษิ ยา เฉลยข้อ ข. ค. คิดจองเวร ง. คิดอาฆาต ๑๙. เห็นคลาดเคลื่อนจากความ เปน จรงิ ตรงกับขอใด ? เฉลยข้อ ก. ๒๕. การลบหลูบุญคณุ ทา น เกดิ จาก ก. กายทจุ รติ ข. วจที จุ รติ อกศุ ลมลู ขอใด ? ค. มโนทจุ รติ ง. ถกู ทุกขอ เฉลยข้อ ค. ก. โลภะ ข. โทสะ ค. โมหะ ง. ถกู ทุกขอ ๒๐. เห็นไมผิดจากคลองธรรม เฉลยข้อ ค. คอื เห็นเชน ไร ? ก. ทําดไี ดด ี ข. ทําดไี ดช ่วั ๒๖. อโลภะ เปนมูลเหตแุ กป ญหา เรอื่ งใด ? ค. ดีช่ัวอยูทีผ่ ูอ่ืน ง. ทําช่ัวไดด ี ก. ใสร า ยปา ยสี ข. ทจุ ริตคอรัปชนั่ เฉลยข้อ ก. ๒๑. วจีสุจริตขอ ใด สงเสริม ค. หลงงมงาย ง. ทะเลาะววิ าท เฉลยข้อ ข. ความปรองดอง ? ๒๗. ขอใด เปนมลู เหตใุ หเ กดิ เมตตา ก. ไมพ ดู สอ เสียด ข. ไมพ ดู เท็จ กรุณา ? ค. ไมพูดคําหยาบ ง. ไมพูดเพอเจอ ก. อโลภะ ข. อโทสะ เฉลยข้อ ก. ค. อโมหะ ง. อวชิ ชา ๒๒. ขอใด จัดเปน ผลของวจีสจุ ริต ? เฉลยข้อ ข. ก. มคี นเช่อื ถือ ข. มีคนเห็นใจ ๒๘. การใหทานในสัปปรุ ิสบญั ญัติ ค. มที รพั ยมาก ง. มบี รวิ ารมาก ตรงกับขอใด ? เฉลยข้อ ก. ก. ใหว ตั ถุสงิ่ ของ ข. ใหค วามรู ๒๓. ขอ ใด จัดเปน โลภะ ? ก. อยากไปสวรรค ค. ใหธ รรมะ ง. ใหอภัย เฉลยข้อ ก. ข. อยากเปน หมอ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 96

ÇÔªÒ¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 97 ๒๙. บคุ คลเชน ไร จดั เปนสัตบุรุษ ? ๓๔. ปุพเพกตปญุ ญตา มคี วามหมาย ก. คนมีความรู ข. คนขยัน ตรงกับขอ ใด ? ค. คนมคี ณุ ธรรม ง. คนฉลาด ก. ต้ังใจจะทาํ บุญ เฉลยข้อ ค. ข. ทําบุญไวป างกอน ๓๐. ผลบุญยอมติดตามผูกระทาํ ค. ทําบญุ ในปจจุบนั เปรยี บเหมือนอะไร ? ง. เห็นผลบญุ ทนั ตา ก. มิตรสหาย ข. เจา หนี้ เฉลยข้อ ข. ค. เงา ง. ลูกหน้ี ๓๕. ความลาํ เอยี งเปน สง่ิ ไมค วร ประพฤติ เฉลยข้อ ค. ตรงกับขอ ใด ? ๓๑. อยากสวยงาม ตองบาํ เพ็ญบญุ ก. อคติ ข. สคุ ติ กริ ิยาวตั ถขุ อใด ? ค. ทุคติ ง. คตภิ มู ิ ก. ใหท าน ข. รักษาศลี เฉลยข้อ ก. ค. เจรญิ ภาวนา ง. ฟง ธรรม ๓๖. คนประพฤติเชน ไร ช่ือวา ตกอยใู น เฉลยข้อ ข. อํานาจโมหาคติ ? ๓๒. วฒุ ิธรรมขอใด ทาํ ใหเปน ก. เชือ่ งาย ข. โกรธงาย คนมี ความคิดรอบคอบ ? ค. กลวั งา ย ง. รักงา ย ก. สัปปรุ สิ สงั เสวะ เฉลยข้อ ก. ข. สทั ธมั มัสสวนะ ๓๗. ความขยนั ในเร่อื งใด จัดเปน ค. โยนิโสมนสกิ าร ภาวนาปธาน ? ง. ธมั มานธุ มั มปฏิปต ติ ก. ขยันเลน กฬี า เฉลยข้อ ค. ข. ขยันทํางาน ๓๓. การอยูในถ่ินฐานอันสมควร ค. ขยันทําบุญ เปนเหตุใหเ จรญิ ตรงกบั ขอใด ? ง. ขยันทาํ กิจกรรม ก. ปฏิรปู เทสวาสะ เฉลยข้อ ค. ข. สปั ปุรสิ ูปสสยะ ๓๘. เพียรระวังบาปไมใหเกดิ ขน้ึ ค. อตั ตสัมมาปณิธิ เรยี กวา อะไร ? ง. ปุพเพกตปญุ ญตา ก. สังวรปธาน เฉลยข้อ ก. ข. ปหานปธาน คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 97

98 ¤‹ÁÙ ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªéѹμÃÕ ค. ภาวนาปธาน ค. เขา ใจเนอื้ หาชัดเจน ง. อนรุ กั ขนาปธาน ง. จิตใจผองใส เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ก. ๓๙. อธิษฐานธรรม แปลวาอะไร ? ๔๔. ขอ ใด จัดเปน สทั ธาในพละ ๕ ? ก. ธรรมควรต้งั ไวในใจ ก. เช่ือวา โลกกลม ข. ธรรมควรประพฤติ ข. เชื่อวา บาปไมม จี รงิ ค. ธรรมที่สําเรจ็ ผล ค. เชื่อวาโลกหนาไมมี ง. คําอธษิ ฐานขอพร ง. เชอ่ื การตรัสรู เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ง. ๔๐. อทิ ธบิ าทขอ ใด เปน เครือ่ งพยงุ ใจ ๔๕. วญิ ญาณในขนั ธ ๕ มีความหมาย มิใหทอ ถอยในการทาํ งาน ? ตรงกับขอใด ? ก. ฉนั ทะ ข. วริ ยิ ะ ก. ความรสู ึกวา สขุ ค. จติ ตะ ง. วิมังสา ข. ความจําไดหมายรู เฉลยข้อ ข. ค. อารมณท่ีเกิดกับใจ ๔๑. เมตตาพรหมวิหาร ควรเจรญิ ง. ความรอู ารมณ เม่อื ใด ? เฉลยข้อ ง. ก. ในยามปกติ ๔๖. สาราณยิ ธรรม มีความหมาย ข. เหน็ เขาประสบทกุ ข ตรงกับขอ ใด ? ค. เหน็ เขาไดดีมีสุข ก. ธรรมเปนเครื่องระลกึ ถงึ ง. เห็นเขารับผลกรรม ข. ธรรมใหเ กิดความสุข เฉลยข้อ ก. ค. ธรรมใหเกิดสามัคคี ๔๒. ทกุ ขในอริยสัจ เกดิ จากอะไร ? ง. ธรรมใหเกดิ ความเจริญ ก. กเิ ลส ข. กรรม เฉลยข้อ ก. ค. วบิ าก ง. ตัณหา ๔๗. สงั คหวตั ถุ ทาํ ใหเกิดประโยชนอ ะไร ? เฉลยข้อ ง. ก. ความสาํ เรจ็ ๔๓. ขอใด ไมใชอ านสิ งสการฟง ธรรม ? ข. ความเจรญิ ก. เกิดความสงสยั ค. ความสามัคคี ข. บรรเทาความสงสยั ง. ความงาม คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 98

ÇÔªÒ¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 99 เฉลยข้อ ค. ๔๘. หลักธรรมสําหรบั ผคู รองเรอื น ตรงกบั ขอ ใด ? ก. ฆราวาสธรรม ข. สังคหวัตถุธรรม ค. วุฒธิ รรม ง. อธษิ ฐานธรรม เฉลยข้อ ก. ๔๙. ในทิศ ๖ ศษิ ยพ ึงปฏิบัติตอ อาจารยอยางไร ? ก. ดํารงวงศส กุล ข. เลีย้ งทานตอบ ค. เชือ่ ฟง คาํ สอน ง. ไมด ูหมน่ิ เฉลยข้อ ค. ๕๐. เลนการพนันมีโทษอยา งไร ? ก. คนไมเชอื่ ถอื ข. ทะเลาะววิ าท ค. มกั ถกู ใสความ ง. ถูกนินทา เฉลยข้อ ก. คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 99

100 ¤Á‹Ù Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹Ñé μÃÕ ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม ธรรมศึกษาชนั้ ตรี สอบในสนามหลวง วนั พธุ ท่ี ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๗ ******************** คาํ สงั่ : จงเลือกคําตอบที่ถูกที่สุดเพียงคําตอบเดียว แลวกากบาทลง ในชอง ของขอทต่ี องการในกระดาษคาํ ตอบใหเ วลา ๕๐ นาที (๑๐๐ คะแนน) ๑. ขอใด เปน ความหมายของสติ ? ง. ธรรมสงเคราะหโลก ก. ความระลึกได ข. ความรูตัว เฉลยข้อ ข. ค. ความรอบรู ง. ความจําได ๕. คนมโี อตตปั ปะมลี ักษณะเชน ใด ? เฉลยข้อ ก. ก. รงั เกยี จคนช่วั ข. ละอายบาป ๒. คนขาดสตสิ มั ปชัญญะมีลักษณะ ค. เกรงกลวั บาป ง. เกรงกลัวคนชว่ั เชนไร ? เฉลยข้อ ง. ก. โงเขลา ข. ประมาท ๖. ผรู ูดีรูชอบเองแลวสอน ค. ขาดความละอาย ผูอืน่ ใหรตู าม ตรงกับขอใด ? ง. ไรความรับผิดชอบ ก. พระพทุ ธ ข. พระธรรม เฉลยข้อ ข. ค. พระสงฆ ง. พระรัตนตรยั ๓. สตสิ ัมปชัญญะช่ือวา มอี ปุ การะมาก เฉลยข้อ ก. เพราะเหตุใด ? ๗. หมชู นทฟ่ี งคําสอนแลว ปฏิบัติ ก. ชว ยใหเ กิดความสุข ตามธรรมวนิ ัย ตรงกบั ขอ ใด ? ข. ชว ยใหร า่ํ รวย ก. พระพุทธ ข. พระธรรม ค. ชว ยใหทํางานไมผดิ พลาด ค. พระสงฆ ง.พระปจ เจกพทุ ธเจา ง. ชวยใหมีความเจรญิ เฉลยข้อ ค. เฉลยข้อ ค. ๘. พระรตั นตรัย ตรงกับขอ ใด ? ๔. หิริโอตตปั ปะ จัดเปนธรรมอะไร ? ก. ศลี สมาธิ ปญญา ก. ธรรมมีอุปการะมาก ข. พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ ข. ธรรมคุม ครองโลก ค. ทาน ศีล ภาวนา ค. ธรรมอนั ทาํ ใหงาม ง. อนิจจงั ทุกขงั อนตั ตา คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 100

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÔÀÒ¤ 101 เฉลยข้อ ข. ๑๔. ขอใด จดั เปน โทสะ ? ๙. โอวาทปาติโมกขต รงกับขอใด ? ก. คิดประทุษราย ข. คิดอยากได ก. ประพฤตสิ จุ ริต ๓ ค. ความโลภ ง. ความหลง ข. เช่ือกรรม เชอ่ื ผลของกรรม เฉลยข้อ ก. ค. ใหท าน รักษาศีล ๑๕. คนมโี ทสะ ควรแกด วยอะไร ? ง. ละช่วั ทาํ ดี ทําใจใหผ อ งใส ก. เมตตา ข. ซ่ือสัตย เฉลยข้อ ง. ค. ออนนอ ม ง. เสียสละ ๑๐. การประพฤตชิ ่ัวทางกาย วาจา ใจ เฉลยข้อ ก. เรียกวา อะไร? ๑๖. ขอ ใดตรงกบั สงั วรปธาน ? ก. ทจุ ริต ข. บาป ก. เพยี รระวัง ข. เพยี รละ ค. กรรม ง. มลทิน ค. เพียรเจรญิ ง. เพยี รรักษา เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ก. ๑๑. คนจะดหี รือชว่ั เพราะเหตใุ ด ? ๑๗. หมัน่ สรางความดีใหมีในตน ตรงกับ ก. มีชาตติ ระกูลสงู ขอใด ? ข. มที รพั ยม าก ก. สังวรปธาน ข. ปหานปธาน ค. ประพฤตสิ จุ ริต ค. ภาวนาปธาน ง. มบี รวิ ารมาก ง. อนรุ กั ขนาปธาน เฉลยข้อ ค. เฉลยข้อ ค. ๑๒. ความดีในสจุ ริต ๓ ตรงกับขอ ใด ? ๑๘. ธรรมท่ีควรต้ังไวใ นใจตรงกับขอใด ? ก. ดีทางกาย ก. อธิษฐานธรรม ข. วุฑฒธิ รรม ข. ดที างวาจา ค. อทิ ธิบาทธรรม ค. ดที างใจ ง. พรหมวหิ ารธรรม ง. ดีทางกาย วาจา ใจ เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ง. ๑๙. ซื่อสัตย ตรงไปตรงมา ตรงกับ ๑๓. ขอ ใด จดั เปนโลภะ ? หลักธรรมใด ? ก. อยากสวย ข. อยากรวย ก. ปญญา ข. สัจจะ ค. อยากเกง ง. อยากโกง ค. จาคะ ง. อุปสมะ เฉลยข้อ ง. เฉลยข้อ ข. คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 101

102 ¤‹ÁÙ ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªéѹμÃÕ ๒๐. อิทธบิ าทขอ ใดเปนพน้ื ฐานนําไปสู ง. มิตรชักชวนในทางฉิบหาย ความสําเรจ็ ? เฉลยข้อ ก. ก. ฉันทะ ข. วริ ยิ ะ ๒๕. ทกุ ข ๆ ดวย สุข ๆ ดว ย ค. จติ ตะ ง. วิมังสา ตรงกับมติ รประเภท ใด ? เฉลยข้อ ก. ก. มิตรมอี ปุ การะ ๒๑. พิจารณาวา เรามกี รรมเปน ของ ข. มติ รรวมสขุ รว มทุกข ตวั มีประโยชนอยางไร ? ค. มติ รแนะประโยชน ก. บรรเทาความเห็นผิด ง. มติ รมคี วามรักใคร ข. บรรเทาความเมาในวยั เฉลยข้อ ง. ค. บรรเทาความยึดม่นั ๒๖. หริ โิ อตตัปปะชวยสงั คมดา นใด ? ง. บรรเทาความเมาในชีวิต ก. ปองกันการทจุ ริต เฉลยข้อ ก. ข. ปองกันความเกยี จคราน ๒๒. เม่ือจติ ฟงุ ซาน ควรเจรญิ พลธรรม ค. ปองกันภัยพบิ ัติ ขอ ใด ? ง. ปองกันความยากจน ก. วิรยิ ะ ข. สติ เฉลยข้อ ก. ค. สมาธิ ง. ปญ ญา ๒๗. ธรรมอนั ทาํ ใหงามตรงกับขอ ใด ? เฉลยข้อ ค. ก. สตสิ ัมปชัญญะ ๒๓. ปฏิบัตอิ ยางไร ช่ือวา เคารพ ข. หริ ิ โอตตัปปะ ในการศึกษา ? ค. ขันติ โสรัจจะ ก. เลนกีฬา ง. กตัญู กตเวที ข. สัมมนาวิชาการ เฉลยข้อ ค. ค. ใสใ จศกึ ษา ง. ทศั นศกึ ษา ๒๘. ขอ ใด เปน ลักษณะของ เฉลยข้อ ค. คนมโี สรจั จะ ? ๒๔. คบเพื่อนเพราะหวังประโยชน ก. ออนนอมถอ มตน จดั เปนมติ รประเภทใด ? ข. เก็บอารมณไ ดด ี ก. มติ รปอกลอก ค. ทนตอ ความลําบาก ข. มติ รดีแตพดู ง. ทนตอ คาํ ดา ค. มิตรหัวประจบ เฉลยข้อ ข. คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 102

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 103 ๒๙. ข้อใดเปนความหมายของบพุ พการี ? ข. ทําใหแ ตกสามคั คี ก. ผทู ําอปุ การะกอน ค. ทําใหล ะอาย ข. ผตู อบแทนคณุ ง. ทาํ ใหฟงุ ซาน ค. ผูรบู ญุ คุณ ง. ผเู กิดกอน เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ก. ๓๕. ขอ ใด ไมจดั เปนมโนทุจริต ? ๓๐. กตัญกู ตเวที หมายถงึ ใคร ? ก. คดิ ชวยเหลือผูอน่ื ก. ผูม อี ปุ การคุณ ข. ผูรูค ุณ ข. คดิ อยากไดข องเขา ค. ผูตอบแทนคุณ ค. เห็นไมต รงตามความจริง ง. ผรู ูค ณุ และตอบแทน ง. พยาบาทปองรายเขา เฉลยข้อ ง. เฉลยข้อ ก. ๓๑. ขอ ใด จัดเปน กายทจุ รติ ? ๓๖. การประพฤติดีทางกาย ก. พยาบาทปองราย ข. ลักทรัพย วาจา ใจ เรียกวา อะไร? ค. ยุยงใหแตกกนั ง. ใหร ายผูอ ่นื ก. บุญ ข. ทาน เฉลยข้อ ข. ค. ทุจริต ง. สุจริต ๓๒. ขอใด จดั เปนวจที ุจรติ ? เฉลยข้อ ง. ก. ยุยงใหแตกกนั ๓๗. ขอ ใด เปน มูลเหตุไมใหเห็น ข. ฉกชงิ วิง่ ราว ผดิ เปนถูก ? ค. โลภอยากไดของเขา ก. อโลภะ ข. อวหิ ิงสา ง. ปองรายผอู นื่ ค. อโมหะ ง. อโทสะ เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ค. ๓๓. ขอ ใดเปนโทษของการพดู สอเสยี ด ? ๓๘. มาตาปต ุอุปฏฐาน ตรงกับขอ ใด ? ก. ทาํ ใหเจบ็ ใจ ก. เล้ยี งดูพอ แม ข. เอาใจพอ แม ข. ทําใหแตกสามคั คี ค. รักพอ แม ง. สงสารพอ แม ค. ขาดคนเช่อื ถือ เฉลยข้อ ก. ง. ขาดคนรักใคร ๓๙. ประเทศอนั สมควรมลี กั ษณะเชน ใด ? เฉลยข้อ ข. ก. มพี น้ื ทม่ี าก ข. มีประชากรมาก ๓๔. ขอใดเปนโทษของการพดู คําหยาบ ? ค. มคี นดีมาก ง. มีความสวยงาม ก. ทําใหเ จ็บใจ เฉลยข้อ ค. คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 103

104 ¤ÁÙ‹ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ μÃÕ ๔๐. จะรกั ษาความยุติธรรม ตองเวน ค. มทุ ติ า ง. อุเบกขา จากอะไร ? เฉลยข้อ ค. ก. อบายมขุ ข. อกศุ ล ๔๖. ความทะยานอยาก จัดเขา ในขอ ใด ? ค. อคติ ง. ทจุ ริต ก. ทกุ ข ข. สมุทยั เฉลยข้อ ค. ค. นิโรธ ง. มรรค ๔๑. ลาํ เอยี งเพราะไมช อบกันชื่อวา เฉลยข้อ ข. มีอคติใด ? ๔๗. ขอ ใดจัดเปนอนันตรยิ กรรม ? ก. ฉันทาคติ ข. โทสาคติ ก. เผาโรงเรียนวดั ค. โมหาคติ ง. ภยาคติ ข. ตัดเศียรพระพทุ ธรปู เฉลยข้อ ข. ค. ทาํ รายพระสงฆ ๔๒. ลาํ เอยี งเพราะกลัวหรือเกรงใจ ง. ทําสงฆใหแตกกนั ตรงกับขอใด ? เฉลยข้อ ง. ก. ฉนั ทาคติ ข. โทสาคติ ๔๘. ทิศเบอ้ื งหนา ไดแกขอ ใด ? ค. โมหาคติ ง. ภยาคติ ก. ครอู าจารย ข. มารดาบิดา เฉลยข้อ ง. ค. บุตรภรรยา ง. มิตรสหาย ๔๓. คนทที่ อดธรุ ะในการทาํ งาน เฉลยข้อ ข. เพราะขาด อทิ ธิบาทขอใด ? ๔๙. ไมร ูจกั อาย เปน โทษอบายมุขใด ? ก. ฉนั ทะ ข. วิรยิ ะ ก. ดื่มนา้ํ เมา ค. จติ ตะ ง. วมิ งั สา ข. เที่ยวกลางคืน เฉลยข้อ ค. ค. เลนการพนนั ๔๔. การชว ยเหลอื คนประสบภัย ง. คบคนชวั่ เปนมติ ร ช่อื วามพี รหมวิหารขอ ใด ? เฉลยข้อ ก. ก. เมตตา ข. กรุณา ๕๐. เลนการพนันมโี ทษอยางไร ? ค. มุทิตา ง. อุเบกขา ก. ถกู ใสความ เฉลยข้อ ข. ข. ถูกตเิ ตียน ๔๕. การแสดงความยนิ ดีเม่ือผอู น่ื ไดดี ค. ถูกระแวง ชอ่ื วามีพรหมวหิ ารขอ ใด ? ง. ถกู หมิ่นประมาท ก. เมตตา ข. กรุณา เฉลยข้อ ง. คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 104

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÔÀÒ¤ 105 ปัญหาและเฉลยวิชาธรรม ธรรมศึกษาชนั้ ตรี สอบในสนามหลวง วนั องั คารท่ี ๑ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๕๘ ******************** คาํ สงั่ : จงเลือกคําตอบท่ีถูกท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว แลวกากบาทลง ในชอ ง ของขอทีต่ อ งการในกระดาษคาํ ตอบใหเ วลา ๕๐ นาที (๑๐๐ คะแนน) ๑. ธรรมะขอใดอปุ มาดจุ หางเสือเรือ ? ๕. ความละอายตอ บาปทุจรติ ก. สติ ข. สมั ปชญั ญะ ตรงกบั ขอ ใด ? ค. ขันติ ง. หริ ิ ก. สติ ข. สมั ปชญั ญะ เฉลยข้อ ก. ค. หิริ ง. โอตตปั ปะ ๒. สัมปชัญญะ มคี วามหมายตรงกับ เฉลยข้อ ค. ขอใด ? ๖. ผูไมท าํ ช่ัวเพราะกลวั บาป ก. ความระลกึ ได ข. ความรตู ัว ชื่อวามีคุณธรรมขอใด ? ค. ความรอบรู ง. ความจาํ ได ก. สติ ข. สัมปชญั ญะ เฉลยข้อ ข. ค. หริ ิ ง. โอตตปั ปะ ๓. ผมู คี วามรอบคอบ ทาํ งาน เฉลยข้อ ง. ไมผ ิดพลาด เพราะมธี รรมอะไร ? ๗. ผปู ระสงคจะใหก ายวาจาใจงาม ก. สติ สมั ปชญั ญะ ควรประพฤติธรรมอะไร ? ข. หริ ิ โอตตปั ปะ ก. สติ สัมปชญั ญะ ค. ขนั ติ โสรัจจะ ข. หริ ิ โอตตปั ปะ ง. วฒุ ธิ รรม ค. ขันติ โสรจั จะ เฉลยข้อ ก. ง. กตญั ู กตเวที ๔. ธรรมขอใด คมุ ครองโลกให เฉลยข้อ ค. สงบรมเย็น ? ๘. ขอ ใด เปน ลักษณะของคนมี ก. หิริ โอตัปปะ ข. สติ สมั ปชัญญะ ขันตธิ รรม ? ค. ขนั ติ โสรจั จะ ง. กตญั ู กตเวที ก. ทนด่ืมเหลา เฉลยข้อ ก. ข. ทนการเลนพนนั คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 105

106 ¤‹ÁÙ Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ μÃÕ ค. ทนลําบาก ง. ทนเลน เกมส เฉลยข้อ ค. เฉลยข้อ ค. ๑๕. การฝกสมาธิชอ่ื วา การปฏบิ ตั ิ ๙. โสรัจจะ มคี วามหมายตรงกับขอใด ? ตามโอวาทของพระพทุ ธเจาขอใด ? ก. ความอดทน ก. เวนทจุ รติ ข. ประกอบสจุ ริต ข. ความไมประมาท ค. ทําใจใหผ อ งใส ง. เวน อบายมุข ค. ความออ นนอ ม เฉลยข้อ ค. ง. ความเสง่ียม ๑๖. ขอ ใด จดั เปนกายทุจริต ? เฉลยข้อ ง. ก. ปองราย ข. ฆาสตั ว ๑๐. บพุ พการี หมายถึงใคร ? ค. ยุยงใหแ ตกกนั ง. ใหร ายผูอน่ื ก. ผูใ หกําเนิด ข. ผูถือกาํ เนิด เฉลยข้อ ข. ค. ผูค มุ กําเนิด ง. ผไู ปเกิด ๑๗. ขอใด จดั เปน วจที ุจริต ? เฉลยข้อ ก. ก. โกหก ข. ว่งิ ราว ๑๑. กตญั กู ตเวที เปน หนา ที่ของใคร ? ค. ลักขโมย ง. ทํารา ยผูอน่ื ก. บดิ ามารดา ข. พระมหากษตั รยิ  เฉลยข้อ ก. ค. ครูอาจารย ง. บตุ รธิดา ๑๘. วจที ุจรติ ใดทาํ ใหเ กิดความเจบ็ ใจ ? เฉลยข้อ ง. ก. พูดเท็จ ข. พูดสอ เสียด ๑๒. คนท่ัวไปเปนบุพพการีไมไ ด ค. พดู คําหยาบ ง. พูดเพอเจอ เพราะเหตุใด ? เฉลยข้อ ค. ก. มกั โกรธ ข. ริษยา ๑๙. พดู ยุยงใหแตกกนั จดั เปน วจีทจุ ริต ค. ไมเ สยี สละ ง. หงึ หวง ขอใด ? เฉลยข้อ ค. ก. พดู เทจ็ ข. พดู สอ เสียด ๑๓. พระปญญาคณุ เปน คณุ ของใคร ? ค. พดู คําหยาบ ง. พดู เพอ เจอ ก. พระพทุ ธ ข. พระธรรม เฉลยข้อ ข. ค. พระสงฆ ง. พระอรหันต ๒๐. สาํ นวนวา แตล มปากหวานหไู ม เฉลยข้อ ก. รหู าย สอดคลอ งกบั วจสี ุจรติ ขอใด ? ๑๔. ขอใด เปนคณุ ของพระธรรม ? ก. ไมพ ูดเทจ็ ข. ไมพ ดู สอเสียด ก. แนะนาํ ดี ข. ช้ที างสวรรค ค. ไมพ ูดคําหยาบ ง. ไมพ ูดเพอเจอ ค. ปองกันอบาย ง. ใหหายยากจน เฉลยข้อ ค. คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 106

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÀÔ Ò¤ 107 ๒๑. ขอ ใด จัดเปน มโนสุจริต ? ๒๗. ผูพพิ ากษาไมกลาตัดสนิ ลงโทษ ก. เหน็ ตามพวก ข. เห็นตามเพ่ือน เพราะกลวั ตรงกบั ขอใด ? ค. เห็นตามธรรม ง. เหน็ ตามกระแส ก. ฉนั ทาคติ ข. โทสาคติ เฉลยข้อ ค. ค. โมหาคติ ง. ภยาคติ ๒๒. รากเหงาของอกศุ ล ตรงกับขอ ใด เฉลยข้อ ง. ก. โลภะ ข. ตณั หา ๒๘. ภาวนาปธาน มีความหมายตรงกบั ค. ราคะ ง. ทิฏฐิ ขอ ใด ? เฉลยข้อ ก. ก. เพียรระวงั ข. เพยี รละ ๒๓. ไหวพระสวดมนต จัดเขาใน ค. เพียรเจรญิ ง. เพยี รรกั ษา บญุ กิรยิ าวตั ถุใด เฉลยข้อ ค. ก. ทานมยั ข. สลี มัย ๒๙. อยากเลิกเสพยาบา ควรเจริญ ค. ภาวนามยั ง. อปจารนมยั อธษิ ฐานธรรมขอใด ? เฉลยข้อ ค. ก. ปญญา ข. สัจจะ ๒๔. โยนิโสมนสิการ มีความหมาย ค. จาคะ ง. อุปสมะ ตรงกบั ขอ ใด ? เฉลยข้อ ข. ก. คดิ ไตรตรอง ข. คิดวางแผน ๓๐. บคุ คลจะบรรลคุ วามสําเร็จได ค. คดิ เผอื่ แผ ง. คิดจดจาํ ควรบําเพญ็ ธรรมขอใด ? เฉลยข้อ ก. ก. วฒุ ิ ๔ ข. จกั ร ๔ ๒๕. ธรรมเปนเครอื่ งนําไป ค. อธิษฐาน ๔ ง. อิทธบิ าท ๔ สูความเจรญิ เรยี กวา อะไร ? เฉลยข้อ ง. ก. วุฒิธรรม ข. สงั คหวัตถุ ๓๑. ขยนั เรียนหนงั สอื ตรงกบั อทิ ธบิ าท ค. จกั รธรรม ง. อทิ ธิบาทธรรม ขอ ใด ? เฉลยข้อ ค. ก. ฉนั ทะ ข. วริ ยิ ะ ๒๖. ผูตกอยูใ นอาํ นาจโมหาคติ ค. จติ ตะ ง. วมิ งั สา ชอ่ื วาลําเอียงเพราะอะไร ? เฉลยข้อ ข. ก. เพราะรัก ข. เพราะไมช อบ ๓๒. อเุ บกขาในพรหมวหิ าร ตรงกบั ขอ ใด ? ค. เพราะหลง ง. เพราะกลัว ก. ไมรบั ผดิ ชอบ ข. ไมสนใจ เฉลยข้อ ค. ค. ทอดธรุ ะ ง. วางใจเปน กลาง คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 107

108 ¤ÁÙ‹ Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªéѹμÃÕ เฉลยข้อ ง. เฉลยข้อ ข. ๓๓. ขอ ปฏิบัติใหถึงความดบั ทุกข ๓๘. รูปขันธ ไดแ กอะไร ? เรยี กวา อะไร ? ก. รา งกาย ข. วริ ยิ ะ ก. ทกุ ข ข. สมทุ ยั ค. สญั ญา ง. วญิ ญาณ ค. นโิ รธ ง. มรรค เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ง. ๓๙. การกราบไหวสงั เวชนียสถาน ๓๔. กรรมที่หา มสวรรคน ิพพาน จัดวา มีความเคารพในเรอ่ื งใด ? ตรงกบั ขอ ใด ? ก. พระพุทธ ข. พระธรรม ก. อนนั ตรยิ กรรม ค. พระสงฆ ง. พระรตั นตรัย ข. อกุศลกรรม เฉลยข้อ ก. ค. อาสนั นกรรม ๔๐. หลกั ธรรมใด สง เสริมใหเกิด ง. ชนกกรรม ความสามัคคีปรองดอง ? เฉลยข้อ ก. ก. สาราณยิ ธรรม ๓๕. การพิจารณาความแก ข. พรหมวิหาร ชวยบรรเทาความเมาในเร่อื งใด ? ค. สัปปรุ สิ ธรรม ง. คารวะ ก. ชวี ติ ข. วยั เฉลยข้อ ก. ค. ความไมมีโรค ง. ความหลงผิด ๔๑. วธิ ีการเปลย่ี นสนิ ทรัพยใหเ ปน เฉลยข้อ ข. อรยิ ทรัพย ตรงกับขอ ใด ? ๓๖. ไดร เู รอื่ งใหม เขาใจเร่อื งเกา ก. สัทธา ข. สีล บรรเทาความสงสยั เปนอานิสงส ค. หริ ิ ง. จาคะ ของอะไร ? เฉลยข้อ ง. ก. คบสัตบรุ ษุ ข. ฟง ธรรม ๔๒. ช้ีคนไดใ ชเ ปน คน มคี วามหมาย ค. ทําบญุ ง. เจริญภาวนา ตรงกับสปั ปรุ ิสธรรมขอใด ? เฉลยข้อ ข. ก. ธมั มญั ตุ า ๓๗. คนมคี วามกลาทจี่ ะละชั่วทําดี ข. อัตตัญตุ า จดั วามพี ลธรรมขอใด ? ค. ปริสัญุตา ก. สทั ธา ข. วิรยิ ะ ง. ปุคคลปโรปรญั ตุ า ค. สติ ง. ปญ ญา เฉลยข้อ ง. คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 108

ÇªÔ Ò¸ÃÃÁÇÔÀÒ¤ 109 ๔๓. ผูใด ชอ่ื วา มีอารกั ขสมั ปทา ค. ความเจริญ คือถึงพรอมดวยการรักษา ? ง. ความยุตธิ รรม ก. รูจกั เกบ็ ข. รจู กั หาทรพั ย เฉลยข้อ ก. ค. รูจกั ใชจ าย ง. รูจกั เลี้ยงชีพ ๔๘. บรรดาทศิ ทง้ั ๖ ทิศเบื้องบน เฉลยข้อ ก. หมายถงึ ใคร ? ๔๔. ผูใด ชอ่ื วา มีจาคสัมปทา ? ก. มารดาบดิ า ก. ใหทาน ข. รักษาศีล ข. ครูอาจารย ค. เจริญภาวนา ค. พระมหากษตั รยิ  ง. เชอื่ กฎแหง กรรม ง. สมณพราหมณ เฉลยข้อ ก. เฉลยข้อ ง. ๔๕. ตอ หนา วา สรรเสรญิ ลบั หลังตงั้ ๔๙. กอ การทะเลาะววิ าท เปนโทษของ นินทา เปนลักษณะของมติ ร อบายมขุ ใด ? ประเภทใด ? ก. ดม่ื น้ําเมา ก. ปอกลอก ข. ดแี ตพูด ข. เที่ยวกลางคืน ค. ชักชวนในทางฉิบหาย ค. ดกู ารเลน ง. หัวประจบ ง. เลนการพนัน เฉลยข้อ ง. เฉลยข้อ ก. ๔๖. หา มไมใหท าํ ชวั่ ใหต ง้ั อยูในความดี ๕๐. ขอใด เปนโทษของการคบคนช่วั เปน ลกั ษณะของมิตรประเภทใด ? เปนมติ ร ? ก. มีอปุ การะ ก. ไมมีใครเชอ่ื ถอื ข. รว มทกุ ขรวมสขุ ข. ถูกหวาดระแวง ค. แนะประโยชน ค. ถูกติเตยี น ง. มคี วามรกั ใคร ง. เปนนักเลงหวั ไม เฉลยข้อ ค. เฉลยข้อ ง. ๔๗. การประพฤตสิ ังคหวตั ถธุ รรม กอใหเกิดประโยชนใ ด ? ก. ความสามคั คี ข. ความสาํ เร็จ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 109

110 ¤‹ÁÙ ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªé¹Ñ μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 110

ÇÔªÒ¾·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 111 ÇÔªÒ ¾·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 111

112 ¤ÁÙ‹ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉҪѹé μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี º·¹Òí ÇªÔ Ò¾·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô ÇÒ‹ ´ÇŒ »ÃÐÇμÑ ¢Ô ͧͧ¤Ê Áà´¨ç ¾ÃÐÊÁÑ ÁÒÊÁÑ ¾·Ø ¸à¨ÒŒ ¼àŒÙ »¹š ¾ÃÐÈÒÊ´ÒáË‹§àÃÒ·Ñé§ËÅÒ ¨§Ö ¤Ç÷Õàè ÃÒ·§Ñé ËÅÒÂã¹°Ò¹Ð໹š ¾·Ø ¸ÈÒʹԡª¹μÍŒ § È¡Ö ÉÒ «è§Ö ¹Í¡¨Ò¡¨Ð·Òí ãËäŒ ´Œ·ÃÒº¶§Ö ǧȏμÃСÙÅ ¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒ °Ò¹Ð·Ò§Êѧ¤Á¢Í§ ¾ÃÐÈÒÊ´Ò¡‹Í¹·èըз缹Ǫ áÅŒÇÂѧ¨Ðä´Œ¾ÔÊÙ¨¹¤ÇÒÁ¨ÃÔ§à¡èÕÂǡѺ¾ÃÐÈÒÊ´Ò ÍÂÒ‹ §¹ÍŒ  ô »ÃСÒà ¤×Í ñ. ÊÑÁÁÒÊÑÁ¾Ø·¸»¯ÞÔ ÞÒ ä´áŒ ¡‹ ¡Ò÷è·Õ 绯ÞÔ ÞÒÇÒ‹ ໹š ¾Ãоط¸à¨ŒÒ àÃÒ¨Ðä´ŒÈÖ¡ÉÒÇ‹Ò¸ÃÃÁ·Õè·Ã§μÃÑÊÃŒ¹Ù éѹ ÁÕÈÒÊ´Ò͹è× à¢ÒÊ͹¡¹Ñ ÁÒ¡Í‹ ¹áÅŒÇËÃÍ× äÁ‹ ò. ¢Õ³ÒÊÇ»¯ÔÞÞÒ ä´Œá¡‹ ·Õè·Ã§»¯ÔÞÞÒÇ‹Ò ¾ÃÐͧ¤à»š¹¢Õ³Òʾ ¤×Í ËÁ´¡ÔàÅʹÑé¹ àÃÒ¨Ðä´ŒÈÖ¡ÉÒ´Ù¾ÃШÃÔÂÒÇÑμ÷èշ绯ԺÑμÔÁÒ ôõ ¾ÃÃÉÒ ËÅѧ¨Ò¡·Ã§μÃÊÑ ÃÙŒáÅÇŒ Ç‹ÒÁÕμçä˹ºÒŒ §·èáÕ Ê´§Ç‹Ò ¾ÃÐͧ¤Â ѧÁ¡Õ àÔ ÅÊÍ‹٠ó. ÍѹμÃÒÂÔ¡¸ÃÃÁÇÒ·Ð ä´áŒ ¡‹ ¡Ò÷Õè¾ÃÐͧ¤·Ã§Ê͹ÇÒ‹ ¸ÃÃÁàËÅÒ‹ 㴠໹š ÍѹμÃÒ ᡺‹ ¤Ø ¤Å¼Ù»Œ ÃоÄμÔ àÃÒÈ¡Ö ÉÒ´Ù¸ÃÃÁàËÅÒ‹ ¹¹éÑ áÅŒÇ ¨Ðä´·Œ ÃÒºÇÒ‹ ໚¹àª¹‹ ¹Ñ鹨ÃÔ§ËÃÍ× äÁ‹ ô. ¹ÔÂÒ¹Ô¡¸ÃÃÁà·È¹Ò ä´áŒ ¡‹ ¡Ò÷¾èÕ ÃÐͧ¤· çáÊ´§¸ÃÃÁã´Ç‹Ò ·íÒãËŒ ¼»ŒÙ ¯ºÔ ÑμÔμÒÁ ¾¹Œ ¨Ò¡¤ÇÒÁ·Ø¡¢ àÃÒ¨Ðä´ÈŒ ¡Ö ÉÒ´ÇÙ ‹Ò ¸ÃÃÁàËÅ‹Ò¹é¹Ñ ª‹ÇÂã˼Œ Œ»Ù ¯ÔºÑμÔ μÒÁ¾Œ¹·Ø¡¢ä ´Œ¨ÃÔ§ËÃ×ÍäÁ‹ ¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒÇªÔ Ò¾·Ø ¸»ÃÐÇμÑ ´Ô ÇŒ ¤ÇÒÁà¤Òþ áÅФÇÒÁʹã¨ã½Ã† ŒÙ ÂÍ‹ Á¹Òí ä» ÊàÙ‹ »Ò‡ ËÁÒÂ Í¹Ñ ÊÒí ¤ÞÑ ·ÊèÕ ´Ø ¢Í§¾·Ø ¸ÈÒʹ¡Ô ª¹ ¤Í× μ¶Ò¤μ⾸ÈÔ Ã·Ñ ¸Ò ¤ÇÒÁàªÍ×è Á¹Ñè 㹤ÇÒÁμÃÊÑ ÃŒÙ ¢Í§¾ÃÐμ¶Ò¤μ «§Öè ¼ÁŒÙ ÈÕ Ã·Ñ ¸Ò¹áéÕ ÅÇŒ ÂÍ‹ Á໹š ä»à¾Í×è »ÃÐ⪹ áÅÐ ¤ÇÒÁÊ¢Ø á¡‹ªÇÕ μÔ ÍÂÒ‹ §ÂèÔ§ãËÞä‹ ¾ÈÒÅ 112

ÇªÔ Ò¾Ø·¸»ÃÐÇμÑ Ô 113 »ÃØ ÔÁ¡ÒÅ ปริเฉทท่ี ๑ ชมพทู วีปและประชาชน ชมพูทวีป คือ ดินแดนเปนที่เกิดข้ึนของพระพุทธศาสนา เปน ดินแดนท่ีกําหนดหมายรูดวยมีตนหวาใหญในสมัยกอน มีความเจริญ สมบูรณดวยทรัพยากรธรรมชาติมากมาย ตั้งอยูทางตอนใตของ เทือกเขาหิมาลัย โดยอยูทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศไทย ปจจุบันไดแก ดินแดนประเทศอินเดีย เนปาล ปากีสถาน บังคลาเทศ อัฟกานิสสถาน และภฏู าน ชมพทู วีป แบง่ เป็น ๒ ส่วน คือ ๑. มชั ฌิมชนบท หรอื มธั ยมประเทศ คอื ภมู ปิ ระเทศทเ่ี ปน สว น ภาคกลาง เปน ทต่ี งั้ แหง พระนครใหญ ๆ เปน แหลง อดุ มสมบรู ณ เจรญิ ดว ย การคา การศกึ ษา มปี ระชาชนและนกั ปราชญร าชบณั ฑติ อาศยั อยมู ากมาย ๒. ปัจจนั ตชนบท หรือ ปัจจนั ตประเทศ คือ ภูมิประเทศ เขตแดนรอบนอกมชั ฌมิ ชนบทออกไป ซ่ึงเปน เขตปลายแดน ชนชาติท่ีอาศยั อย่ใู นชมพทู วีป มี ๒ พวก คือ ๑. พวกมิลกั ขะ คอื เจา ของถนิ่ เดมิ ทอ่ี าศยั อยใู นดนิ แดนชมพทู วปี มากอ น มกี ารศกึ ษานอ ย ไมม ขี นบธรรมเนยี มประเพณี และไมฉ ลาดในการ ปกครอง โดยอาศัยอยใู นเขตปจจันตชนบท ๒. พวกอริยกะ คือพวกที่มาอยูใหม โดยอพยพมาจากทาง ตอนเหนอื ของภเู ขาหมิ าลยั รกุ ไลพ วกมลิ กั ขะซง่ึ เปน เจา ของถนิ่ เดมิ ถอยรน คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 113

114 ¤ÁÙ‹ ×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªéѹμÃÕ ไปอยูรอบนอก เปนผมู ีสตปิ ญ ญาเฉลียวฉลาด เจริญดว ยขนบธรรมเนียม ประเพณวี ฒั นธรรม และฉลาดในการปกครอง โดยอาศยั อยใู นเขตมชั ฌมิ ชนบท อาณาเขตมชั ฌิมชนบท ในพุทธกาล อาณาเขตมัชฌิมชนบท ตามท่ีมีปรากฏในบาลี จัมมขันธกะ มหาวรรคแหงพระวนิ ยั มีดังนี้ ทิศบรู พา (ตะวนั ออก) สุดเขตที่มหาศาลนคร ทิศอาคเนย์ (ตะวันออกเฉียงใต) สุดเขตทแี่ มนา้ํ สัลลวตี ทิศทกั ษิณ (ใต) สดุ เขตท่เี สตกัณณกิ นคิ ม ทิศปัจฉิม (ตะวันตก) สุดเขตที่ถนู นคิ ม ทิศอดุ ร (เหนอื ) สุดเขตทภี่ เู ขาอุสีรธชะ สวนทเ่ี หลอื จากนเ้ี ปน อาณาเขตของปจจันตชนบท อาณาเขตดงั กลา ว กาํ หนดไดไ มแ นน อน เพราะมกี ารเปลยี่ นแปลง การปกครองเรอ่ื ยมา แตท ปี่ รากฏในแผนทป่ี ระเทศอนิ เดยี ในป พ.ศ.๒๔๕ มอี าณาเขต ดงั น้ี ทิศบรู พา (ตะวันออก) สดุ เขตทเ่ี มอื งเบงกอล ทิศทกั ษิณ (ใต) สดุ เขตทเ่ี มืองเดกกนั ทิศปัจฉิม (ตะวันตก) สุดเขตท่เี มอื งบอมเบย ทิศอดุ ร (เหนอื ) สุดเขตทป่ี ระเทศเนปาล อาณาจกั รในชมพทู วีป หลังจากชาวอริยกะเขาปกครองมัธยมประเทศแลว ไดแบง การปกครองออกเปนแควนใหญ ๑๖ แควน คือ องั คะ มคธะ กาสี โกสละ วชั ชี มลั ละ เจตี วงั สะ กรุ ุ ปัญจาละ มจั ฉะ สรุ เสนะ อสั สกะ อวนั ตี คนั ธาระ กมั โพชะ นอกจากนี้ ยงั มแี ควน เลก็ อกี ๕ แควน คอื สกั กะ โกลิยะ ภคั คะ วิเทหะ องั คตุ ตราปะ แตละแควนมกี ารปกครองแยกออก คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี 114

ÇªÔ Ò¾·Ø ¸»ÃÐÇÑμÔ 115 ไปตามอาณาจักรของตน โดยมีพระเจาแผนดินปกครองดาํ รงพระยศเปน มหาราชาบาง พระราชาบาง บางสมัยเปน รัฐอิสระ แตบ างสมัยเปน เมอื ง ขึ้นของแควน อนื่ ข้นึ อยกู บั การยทุ ธวธิ ีท่ีเหนอื กวาของผคู รองเมือง วรรณะ ๔ การปกครองในสมัยนั้น ถาผูปกครองมีอํานาจมาก ก็สามารถ แผขยายอาณาเขตของตนออกไปไดมาก ถาผูปกครองเส่ือมอํานาจ ก็ตกเปนเมืองขึ้นของผูอ่ืน ถูกจับเปนเชลย หรือตกเปนทาส ทําใหเกิด การรงั เกียจกัน เปนสาเหตุการแบงชนชน้ั เรยี กวา วรรณะ ชาวชมพทู วปี ในยคุ นนั้ จงึ ถกู แบง ออกเปน ๔ ชนชน้ั คอื กษตั ริย์พราหมณ์ แพศย์ศทู ร กษตั ริย์ พวกเจา มีธุระทางปกครองรักษาบานเมือง พราหมณ์ พวกเลา เรียน มีธุระทางฝก สอนและทาํ พิธีกรรม แพศย์ พวกพลเรือน มีธุระทางทํานา คา ขาย วรรณะศทู ร พวกคนงาน มธี รุ ะรบั จา งกรรมกร เปน ขา ทาสรบั ใช กษตั รยิ แ ละพราหมณ ถอื วา ตนมวี รรณะสงู กวา วรรณะอน่ื จงึ มมี านะถอื ตวั รงั เกยี จคนวรรณะตาํ่ ลงมา ไมย อมสมรสเปน สามภี รรยา ไมค บหาสมาคม ไมร ว มกนิ รว มนอนดว ย เพราะฉะนนั้ กษตั รยิ ก ด็ ี พราหมณก ด็ ี จงึ สมรสกนั แตใ นพวกของตนเทา นัน้ หากสมรสกบั คนต่างวรรณะ เช่น พราหมณ์ สมรสกบั ศทู ร มีบตุ รออกมา จดั เป็นอีกจาํ พวกหนึ่ง เรยี กวา จณั ฑาล ถือเปน ชนชั้นตา่ํ สดุ เปนท่ดี ูหม่ินเหยยี ดหยามของคนวรรณะอ่ืน การศึกษาของวรรณะ ๔ ศึกษาในเร่ืองยทุ ธวธิ แี ละการปกครอง วรรณะกษตั ริย์ ศกึ ษาในเร่อื งศาสนา และวิทยาการตา ง ๆ วรรณะพราหมณ์ ศกึ ษาเร่อื งศิลปะ กสิกรรม และพาณชิ การ วรรณะแพศย์ ศกึ ษาเรอ่ื งการงานที่จะพึงทาํ ดวยแรงกาย วรรณะศทู ร คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 115

116 ¤ÙÁ‹ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ทิฎฐิ คอื ความเหน็ หรอื ความเชอื่ ของชาวชมพทู วปี ในสมยั นน้ั มี ๒ อยา งคอื ๑. ความเหน็ เก่ียวกบั เรอื่ งการตายและการเกิด มี ๒ อย่างคือ ๑) เหน็ ว่าตายแล้วเกิด แบง่ ออกเป็น ๒ ประเภท คือ (๑) ชาตนิ เี้ กดิ เปน อะไร ตายแลว กเ็ กดิ มาเปน อยา งนน้ั อกี ไมเปลีย่ นแปลง เชน เกดิ เปนหมู ตายแลวกเ็ กดิ เปนหมูอีก (๒) ชาตนิ เี้ กดิ เปน อะไร ตายแลว เกดิ ใหม ยอ มเปลยี่ นแปลง เปนอยา งอื่นได ๒) เหน็ ว่าตายแล้วสญู แบง่ ออกเป็น ๒ ประเภท คือ (๑) ตายแลว สญู ดว ยประการทั้งปวง (๒) ตายแลว สญู บางสงิ่ ๒. ความเหน็ เก่ียวกบั สขุ และทกุ ข์ ๑) สขุ ทุกขไมมีเหตุปจ จยั สตั วจ ะไดสขุ หรือทกุ ขไ ดเ อง ๒) สุขทุกขมีเหตุปจจัย สัตวจะไดสุขหรือทุกขเพราะมี เหตปุ จ จยั คอื ปจ จยั ภายนอก คอื เทวดา กจ็ ะออ นวอนหรอื บวงสรวงเทวดา ชวยปจจยั ภายใน คอื กรรมเปนเหตแุ หง สขุ หรอื ทกุ ข ลทั ธิหรือศาสนา ประชาชนในยุคน้ันโดยมากนับถือ ศาสนาพราหมณ์ มีคมั ภีร์ ไตรเพท คือ ฤคเวท ยชุรเวท และสามเวท (ภายหลังเพ่ิมอีก ๑ คือ อาถรรพเวท) เปนหลกั คาํ สอน ซึง่ มคี วามเชื่อวา โลกธาตทุ ้ังปวงเปน ของ ทเี่ ทวดาสรา ง มเี ทวดาประจาํ อยใู นธาตตุ า ง ๆ หากใครปรารถนาผลอนั ใด ก็ทําการเซนสรวง ออนวอนเทวดาหรือเทพเจา ดวยการบูชายัญหรือ บําเพญ็ ตบะทรมานรา งกาย ดวยวิธตี างๆ ดวยคิดวาเมือ่ เทวดาเห็นความ เพยี รแลว ก็จะประสิทธพ์ิ รใหสมประสงค 116

ÇªÔ Ò¾Ø·¸»ÃÐÇμÑ Ô 117 ปริเฉทท่ี ๒ สกั กชนบทและศากยวงศ์ สกั กชนบทและศากยวงศ์ สกั กชนบท ตงั้ อยใู นชมพทู วปี ตอนเหนอื ทไี่ ดช อื่ อยา งนนั้ เพราะ ตงั้ ขึ้นในดงไม้สกั กะ สวนกษัตริยผูปกครองสักกชนบทน้ัน เรียกวา ศากยะ ท่ีไดช่ืออยา งนัน้ เพราะโอรสของพระเจาโอกกากราชสามารถตง้ั บา นเมอื ง และตัง้ ราชวงศไดตามลําพงั ดงั มีประวัติยอวา พระเจ้าโอกกากราช ไดครองราชสมบัติในพระนครหนึ่งทรงมี พระโอรส ๔ พระองค พระธิดา ๕ พระองค วันหนึ่งทรงพล้ังพระโอษฐ พระราชทานพระนครใหกับพระโอรสที่เพิ่งประสูติจากพระมเหสีอีก พระองคหนึ่ง จึงตองรับส่ังใหพระโอรสและพระธิดาเหลานั้นไปต้ังเมือง ใหม ซ่งึ พระโอรสและพระธดิ า ทั้งหมดไดไ ปตง้ั เมอื งใหมอ ยทู ่ีดงไมส กั กะ ใกลภ ูเขาหิมพานต สักกชนบทนั้น มีเมืองหลวงช่ือวา กบิลพสั ด์ุ เพราะสถานที่น้ัน เคยเปนสถานที่อยูของกบิลดาบสมากอน และเพราะถูกสรางขึ้นตาม คาํ แนะนาํ ของกบลิ ดาบส พระราชโอรสและพระราชธิดาของพระเจา โอกกากราชสมรสกนั เอง เพราะกลวั วา ชาตติ ระกลู ของตวั เองจะไมบ รสิ ทุ ธ์ิ เวนไวแตพระเชษฐภคินี (พ่ีสาวคนโต) ยกไวในฐานะพระราชมารดา กษัตรยิ วงศน้ีจงึ ไดช ื่อวา ศากยวงศ์ เพราะสาเหตุ ๓ ประการ คอื ๑. เพราะตัง้ ตามชอื่ อาณาจักรหรือชนบท คือ สักกชนบท ๒. เพราะตงั้ ตามความสามารถของพระโอรสโดยลาํ พัง ปกครอง ประเทศไดรุงเรือง จนพระบิดาตรัสชมวา เปนผูองอาจ (สกั กะ แปลวา ผอู้ งอาจ) คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 117

118 ¤Á‹Ù ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉҪѹé μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ๓. เพราะกษัตริยวงศนี้ไดอภิเษกสมรสกันเองระหวางพ่ีนอง ทเี่ รยี กวา สกสงั วาส สว นพระเชษฐภคนิ ี ภายหลงั มจี ติ ปฏพิ ทั ธก บั พระเจา กรงุ เทวทหะ จึงไดอ ภิเษกสมรสดวยกัน ต้งั ราชวงศข ึ้นใหม ชื่อวา โกลิยวงศ์ กษัตริยศากยะไดสืบราชสมบัติมาถึงพระเจ้าชยั เสนะ ทรงมี พระราชโอรสและพระราชธิดา ๒ พระองค คือ พระเจ้าสีหหนุ และ พระนางยโสธรา ตอ มาพระเจา สหี หนไุ ดค รองราชสมบตั ิ จงึ อภเิ ษกสมรส กับพระนางกัญจนา นองสาวของพระเจาอัญชนะ กรุงเทวทหะ มพี ระราชโอรสและพระราชธดิ า ๗ พระองค โดยมพี ระราชโอรส ๕ พระองค คอื สทุ โธทนะ สกุ โกทนะ อมิโตทนะ โธโตทนะ ฆนิโตทนะ พระราชธดิ า ๒ พระองค คอื ปมิตาและอมิตา สว นนางยโสธรา นอ งสาวของพระเจา สหี หนไุ ดอ ภเิ ษกสมรสกบั พระเจา้ อญั ชนะ กรงุ เทวทหะ มพี ระราชโอรสและพระราชธดิ า ๔ พระองค โดยมพี ระโอรส ๒ พระองค คือ สปุ ปพทุ ธะและทณั ฑปาณิ พระราชธิดา ๒ พระองค คอื สิริมหามายา และ ปชาบดีโคตมี เมื่อพระเจ้าสุทโธทนะเจริญวัย ไดอภิเษกสมรสกับพระนาง สิริมหามายา ซึ่งเปนพระราชธิดาของพระเจาอัญชนะ เมืองเทวทหะ มพี ระราชโอรส ๑ พระองค คือ เจ้าชายสิทธตั ถะ และเจาชายสิทธตั ถะ ไดอภิเษกสมรสกับพระนางพิมพา ซ่ึงเปนพระราชธิดาของพระเจ้า สปุ ปพทุ ธะกับพระนางอมิตา เมืองเทวทหะมี พระราชโอรส ๑ พระองค ชอื่ วา พระราหลุ สกั กชนบทหรอื แคว้นสกั กะ แบง่ ออกเป็น ๓ นคร ๑. พระนครเดมิ ของพระเจา โอกกากราช ๒. พระนครกบลิ พัสดุ ๓. พระนครเทวทหะ 118

ÇªÔ Ò¾·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 119 คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 119

120 ¤Á‹Ù Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ปริเฉทท่ี ๓ พระศาสดาประสตู ิ เมอ่ื พระเจา สทุ โธทนะกบั พระนางมายาทรงอภเิ ษกสมรสกนั ตอ มา พระศาสดาของเราทง้ั หลายไดท รงถอื ปฏสิ นธใิ นพระครรภข องพระนางเจา สิริมหามายา ในวันจะประสูติพระโอรสพระนางไดเสด็จประพาสอุทยาน ลุมพินีวัน ทรงประชวรพระครรภและประสูติพระโอรสใตรมไมสาละ เม่ือวนั ศกุ ร์ เพญ็ เดือนวิสาขะ ปี จอ กอนพุทธศักราช ๘๐ ป เวลาใกล เท่ียง ขณะประสูติพระนางเจาสิริมหามายาประทับยืนจับกิ่งสาละ ซ่ึง พระโอรสพอประสตู แิ ลว ไดเ สดจ็ ดาํ เนนิ ดว ยพระบาท ๗ กา ว แลว ทรงเปลง อาสภิวาจา คอื กลา วอยา งองอาจวา “อคโฺ คหมสมฺ ิ โลกสสฺ เชฏฺโหมสมฺ ิ โลกสสฺ เสฏฺโหมสมฺ ิ โลกสสฺ อยมนฺติมา ชาติ นตถฺ ถิทานิ ปนุ พภฺ โว” แปลวา เราเปนผเู ลศิ เปนผเู จรญิ เปนผปู ระเสริฐท่สี ุดในโลก การเกิดของ เราครง้ั นี้ เปน ครง้ั สดุ ทา ย บดั นี้ ภพใหมไ มม อี กี แลว คาํ อทุ านนถ้ี อื เปน นมิ ติ หมายแหงการตรัสรูอนตุ รสัมมาสัมโพธิญาณ พระเจา สทุ โธทนะ ทรงทราบขา วการประสูติพระราชโอรส ทรงดี พระทยั รบั สั่งใหท ูลเชิญเสดจ็ พระมารดาและพระราชโอรสกลบั คืนสูเมือง กบลิ พัสดุ สหชาติ ๗ ส่ิงหรือบุคคลที่เกิดขึ้นรวมวันเวลาเดียวกันกับเจาชายสิทธัตถะ เรียกวา “สหชาติ” มี ๗ อยาง คือ ๑. พระนางพิมพาหรือยโสธรา ๒. พระอานนท ๓. กาฬทุ ายอี ํามาตย ๔. ฉนั นะอํามาตย ๕. มากณั ฐกะ ๖. ตนศรีมหาโพธ์ิ ๗. ขมุ ทรัพยทงั้ ๔ 120

ÇԪҾط¸»ÃÐÇÑμÔ 121 เหตกุ ารณ์หลงั ประสตู ิ ประสตู ิได้ ๓ วนั อสิตดาบส (กาฬเทวิลดาบส) ผูเปนท่ีนับถือของราชสกุล ไดทราบขาวจึงเขาไปเยี่ยมพระราชโอรส พระเจาสุทโธทนะทรงอุม พระราชโอรสออกมาเพื่อจะใหนมัสการพระดาบส แตพระดาบสพอเห็น พระโอรสน้ันมีลักษณะตองดวยตํารา มหาบุรษุ ลกั ษณะมีความเคารพ นับถือในพระราชโอรสนั้นมาก จึงลุกขึ้นกราบลงท่ีพระบาททั้งสองของ พระโอรสน้ันดวยเศียรเกลา พรอมกลาวคําทํานายลักษณะของ พระราชโอรส เม่ือพระเจาสุทโธทนะทรงเห็นเชนน้ัน จึงทรงอภิวาท พระโอรสของพระองคดวย ทําใหราชสกุลทั้งหลายเกิดความนับถือใน พระโอรส ถวายโอรสของตนเปนบรวิ ารสกลุ ละหน่ึงองค ประสตู ิได้ ๕ วนั เมื่อพระราชกุมารประสูติได ๕ วัน พระเจาสุทโธทนะโปรดให ชุมนุมพระญาติวงศและเสนามาตยพรอมกัน เชิญพราหมณ ๑๐๘ คน มาฉันโภชนาหารแลวไดคัดเลือกพราหมณ ๘ คน ทํานายพระลักษณะ พระราชกุมาร โดยพราหมณ ๗ คนแรก ทํานายพระลักษณะมีคติเปน ๒ อยางคือ ๑. ถ้าอยู่ครองฆราวาส จกั ไดเ้ ป็นพระเจา้ จกั รพรรดิ เป็นใหญ่ ในแผน่ ดนิ มมี หาสมทุ รทงั้ ๔ เป็นขอบเขต ๒.ถา้ ทรงออกผนวช จกั ไดต้ รสั รเู้ ป็นพระอรหนั ตสมั มาสมั พทุ ธเจา้ พระศาสดาเอกในโลก สว นโกณฑญั ญะพราหมณ์ ทาํ นายเปน อยา งเดยี ววา “พระกมุ าร จกั เสดจ็ ออกผนวชแลว้ ตรสั รเู้ ป็นพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ศาสดาเอกของโลก” คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 121

122 ¤ÙÁ‹ Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹éÑ μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ตอ จากนั้นจงึ ไดขนานพระนามวา สิทธตั ถะ แปลวา ผมู้ ีความ ต้องการ อนั สาํ เรจ็ แลว้ แตม หาชนมกั เรยี กตามพระโคตรวา โคตมะ และ เพราะมี พระฉพั พรรณรงั สี ซา นออกจากพระวรกาย จงึ ไดช อ่ื วา “องั คีรส” ประสตู ิได้ ๗ วนั ฝายพระนางเจาสิริมหามายาผูเปนพระมารดา พอประสูติ พระโอรสได ๗ วนั กส็ น้ิ พระชนมไ ปบงั เกดิ เปน เทพบตุ รในสวรรคช น้ั ดสุ ติ พระเจา สทุ โธทนะ จงึ ทรงมอบพระราชโอรสนน้ั แกพ ระนางปชาบดีโคตมี พระมาตจุ ฉาเล้ยี งตอมา ตอ มาพระเจา สทุ โธทนะและพระนางมหาปชาบดโี คตมมี พี ระราชบตุ ร พระองคหน่ึง ทรงพระนามวา นันทกมุ าร และพระราชบุตรพี ระองคหนึ่ง ทรงพระนามวา รปู นันทา ได้ปฐมญาณในวนั แรกนาขวญั เมอื่ สทิ ธตั ถกมุ ารทรงเจรญิ พระชนมายไุ ด ๗ พรรษา พระราชบดิ า ตรสั ให ขุดสระโบกขรณีในพระราชนิเวศน ๓ สระ ปลกู อุบลบวั ขาบสระ ๑ ปลกู ปทมุ บวั หลวงสระ ๑ ปลกู บณุ ฑรกิ บวั ขาวสระ ๑ ใหเ ปน ทเี่ ลน สาํ ราญ พระหฤทยั ของพระราชโอรส ตอมาวันหนึ่ง ในขณะที่พระเจาสุทโธทนะทรงประกอบ พิธี วปั ปมงคล แรกนาขวญั พระกมุ ารประทบั อยตู ามลาํ พงั จงึ ทรงนง่ั ขดั สมาธิ กาํ หนดลมหายใจ เขา -ออก ภายใตต น หวา จนไดป้ ฐมญาณ(ญาณชนั้ ต้น) และเกดิ เหตอุ ศั จรรยคอื ขณะนนั้ เปน เวลาบา ยแตเ งาของตน หวา ไมไ ดค ลอ ย ตามและตะวันก็ยังอยูตรงเหมือนเที่ยงวัน เปนเหตุใหพระเจา้ สทุ โธทนะ ถวายอภวิ าทพระกุมารเป็นครงั้ ทสี่ อง ครั้นพระราชกุมารมีพระชนมเจริญควรจะศึกษาศิลปวิทยาได จึงทรงพาไป มอบไวในสํานักครวู ิศวามิตร พระราชกุมารทรงเรียนได 122

ÇªÔ Ò¾·Ø ¸»ÃÐÇÑμÔ 123 วอ งไวครบ ๑๘ ศาสตร จนสิน้ ความรูของอาจารยแลว ไดแ สดงใหป รากฏ แกห มพู ระญาติ ไมม ีพระกมุ ารอนื่ จะเทยี บเทาได พระชนมายุ ๑๖ พรรษา อภิเษกพระชายา เมื่อพระราชกุมารทรงพระเจริญวัย มีพระชนมายุได ๑๖ ป ควรมีพระเทวีไดแลว พระราชบิดาตรัสสั่งใหสรางปราสาท ๓ หลัง เพอ่ื เปน ทเ่ี สดจ็ อยขู องพระราชโอรสใน ๓ ฤดู คอื ฤดหู นาว ฤดรู อ น ฤดฝู น ตอ มาเจา ชายสทิ ธตั ถะ ไดอ ภเิ ษกสมรสกบั พระนางยโสธรา หรอื พิมพา พระราชบุตรีของพระเจาสุปปพุทธะ (เมืองเทวทหะ) และนางอมิตา พระกนษิ ฐภคนิ ขี องพระเจา สทุ โธทนะ เจาชายสิทธัตถและพระนางยโสธรามีพระโอรส ๑ พระองค คือ ราหลุ กมุ าร ฝา ยพระราชกนษิ ฐภาดาของพระเจาสุทโธทนะองคอ่ืน ๆ น้นั พระเจ้าสกุ โกทนะ มีโอรสองคหนงึ่ ทรงนามวา อานนท์ พระเจา้ อมิโตทนะ มโี อรส ๒ องค คอื มหานามะ และ อนุรทุ ธะ มีพระธดิ า ๑ องค คอื โรหิณี พระนางอมิตาพระราชกนิษฐภคินี เปนพระมเหสีของพระเจ้า สปุ ปพทุ ธะ ประสตู ริ าชบุตรองค ๑ ทรงนามวา เทวทตั ราชบุตรอี งค ๑ ทรงนามวา ยโสธรา หรือ พิมพา พระชายาของสิทธตั ถกมุ าร คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 123

124 ¤ÙÁ‹ ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªé¹Ñ μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ปริเฉทท่ี ๔ เสดจ็ ออกบรรพชา ทรงสลดสงั เวชพระทยั เม่ือเจาชายสิทธัตถะเสวยสุขสมบัติจนพระชนมายุครบ ๒๙ พรรษา จึงเสด็จออกบรรพชา โดยในวันหน่ึงเจาชายสิทธัตถะ ทรงชักชวนฉันนะ อํามาตยคูพระทัยใหพาเสด็จออกไปดูความเปนอยู ของประชาชน ทรงไดทอดพระเนตรเห็นเทวทูต ๔ คือ คนแก คนเจ็บ คนตาย และสมณะ อันเทวดาสรางเนรมิตไวในระหวางทาง ทรงสลด สังเวชพระทัยเมื่อไดทอดเนตรเห็นคนแก คนเจ็บ คนตาย และทรงยินดี เลื่อมใสนอมพระทยั ไปในการออกบวช วนั หนง่ึ ขณะทป่ี ระทบั อยใู นอทุ ยานพรอ มกบั คดิ ในเรอ่ื งหาทางพน ทกุ ขอ ยูนั้น อาํ มาตยสองคนไดเ ขา มากราบทูลวา ขณะนี้ พระนางพมิ พา ไดคลอดพระราชโอรสแลว ทําใหเจาชายสิทธัตถะถึงกับอุทานออกมาวา “ราหลุ ํ ชาตํ พนฺธนํ ชาตํ บว่ งเกดิ ขน้ึ แลว้ เครอื่ งพนธนาการเกดิ ขน้ึ แลว้ ” ดงั น้ัน พระกมุ ารจึงไดพ ระนามวา “ราหลุ ” แปลวา บว่ ง เสดจ็ ออกบรรพชา ในคืนหนึ่ง เจาชายสิทธัตถะเสด็จต่ืนจากบรรทมกลางดึก ทอดพระเนตรเห็นพระสนมท่ีกําลังนอนหลับมีอาการตาง ๆ คือบางคน นอนนํา้ ลายไหล บางคนละเมอกดั ฟน กรนอา ปาก ฯลฯ ซง่ึ อาการเหลานี้ ปรากฏแกพระองคเหมือนซากศพถูกท้ิงในปาชา ถึงกับอุทานวา “ทีน่ ี่ ขดั ขอ้ งหนอ ทีน่ ีว่ นุ่ วายหนอ” จงึ ไดป ลกุ ฉนั นะอาํ มาตยใ หน าํ มา กณั ฐกะ มาเสด็จข้ึนข่ีมามุงหนาสูแมนํ้าอโนมา เม่ือเสด็จถึงฝงแมนํ้าอโนมาแลว 124

ÇÔªÒ¾·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 125 ทรงตัดพระเกศาดวยพระขรรค ขณะน้ัน ฆฏิการพรหม ไดนําบาตร และจีวรมาถวาย ทรงครองผาจวี ร แลว ทรงอธิษฐานเพศเป็นบรรพชิต ที่ฝงแมน ้าํ อโนมาน่นั เอง เม่ือทรงอธิษฐานเพศบรรพชิตแลว ทรงรับสั่งใหนายฉันนะนํา มา กณั ฐกะกลบั ไปเพอ่ื กราบทลู พระราชบดิ าใหท รงทราบ มา กณั ฐกะไดย นิ พระดํารัสแลว สุดอาลัยรักในพระองค ไดเศราโศกเสียใจจนใจแตกตาย แลวไดไปเกิดเปน กณั ฐกเทพบตุ รในสวรรคช้นั ดาวดึงส คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 125

126 ¤ÁÙ‹ ×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹Ñé μÃÕ คมู ือธรรมศึกษา=ชน้ั ตรี ปริเฉทท่ี ๕ ตรสั รู้ พระเจ้าพิมพิสารเข้าเฝ้ า เม่ือพระมหาบุรุษทรงบรรพชาแลว เสด็จประทับแรมอยูที่ อนุปยอัมพวัน แขวงมัลลชนบท เปนเวลา ๗ วัน จากนั้นจึงเสด็จสูมคธ ชนบท เมืองราชคฤห รุงเชาจึงเสด็จเขาไปบิณฑบาตในกรุงราชคฤห พระเจา้ พิมพิสาร ราชาแหง แควน มคธ ไดเ สดจ็ มาพบเขา จงึ ไดต รสั ถามถงึ ชาตสิ กลุ แลว ตรสั ชวนใหป ระทบั อยใู นแควน มคธ จะพระราชทานอสิ รยิ ยศ ยกยอง แตพระองคไมทรงรับและแสดงพระประสงควา มุงจะแสวงหา พระสัมมาสัมโพธิญาณ พระเจาพิมพิสารทรงอนุโมทนา แลวตรัส ขอปฏญิ ญาวา ถา ตรสั รูแลว ขอใหเ สดจ็ มาเทศนาโปรด ศึกษาสมาธิกบั พระดาบส หลังจากท่ีพระเจาพิมพิสารทูลลากลับไปแลว พระมหาบุรุษ เสดจ็ ไปศกึ ษาฝกสมาธกิ ับพระดาบส ๒ ทาน คือ ๑. อาฬารดาบส กาลามโคตร ไดสมาบัติ ๗ คือ รูปฌาน ๔ อรปู ฌาน ๓ ๒. อทุ กดาบส รามบตุ ร ไดอ รูปฌานท่ี ๔ เม่ือศึกษาจนหมดความรูของอาจารยแลว ทรงลาอาจารยทั้ง ๒ เดินทางมาถึงตําบลอุรุเวลาเสนานิคม แควนมคธ ก็พักอาศัยบําเพ็ญ ทกุ รกริ ยิ าอยทู ่ีน้ี ๖ ป ปัญจวคั คียอ์ อกบวช ฝายโกณฑัญญะพราหมณ เม่ือทราบขาววาพระมหาบุรุษ เสดจ็ ออกบวช จงึ ชวนบุตรของพราหมณอ อกบวชดว ยกันรวมเปน ๕ คน 126

ÇԪҾط¸»ÃÐÇμÑ Ô 127 คือ ๑. โกณฑัญญะ ๒. วัปปะ ๓. ภัททิยะ ๔. มหานามะ ๕. อัสสชิ มาพบพระมหาบรุ ษุ ขณะบําเพญ็ ทุกรกิริยาอยูท ่ตี ําบลอุรุเวลาเสนานคิ ม บาํ เพญ็ ทกุ รกิริยา ๓ วาระ เมอ่ื พระมหาบรุ ษุ ตดั สนิ พระทยั ออกบรรพชาแสวงหาทางพน ทกุ ข แลว ทรงคดิ วา การทรมานรา งกายใหล าํ บาก จะเปน ทางแหง การตรสั รไู ด พระองคจ งึ ทรงบาํ เพญ็ ทกุ รกิริยา คอื การทรมานพระวรกายให้ลาํ บาก แบง เปน ๓ วาระ คอื วาระแรก ทรงกดพระทนตดวยพระทนต กดพระตาลุดวย พระชิวหาไวใหแนน จนพระเสโท ไหลออกจากพระกัจฉะ ไดเสวย ทุกขเวทนาอันกลา ครั้นทรงเห็นวา การทําอยางนั้นไมใชทางตรัสรู จงึ ทรงเปล่ียนอยางอืน่ วาระที่ ๒ ทรงผอนกลั้นลมอัสสาสะ ปสสาสะ ไมใหลมหายใจ เดินสะดวกทางชองพระนาสิก และชองพระโอษฐไดเสวยทุกขเวทนา อยา งแรงกลา ก็ไมไดต รัสรู จงึ ทรงเปลยี่ นอยา งอื่นอีก วาระที่ ๓ ทรงอดพระอาหาร ผอนเสวยแตวันละนอย ๆ บาง เสวยพระอาหารละเอยี ดบา ง จนพระกายเหย่ี วแหง พระฉววี รรณเศรา หมอง พระอฐั ิปรากฏท่วั พระกาย ภายหลังทรงลงสันนิษฐานวา การทําทุกรกิริยาไมใชทางตรัสรู แนแ ลว ไดท รงเลกิ เสยี ดว ยประการทงั้ ปวง กลบั เสวยพระอาหารโดยปกติ อปุ มา ๓ ข้อ ปรากฏ ครั้งน้ัน อุปมา ๓ ขอ ท่ีพระมหาบุรุษไมเคยทรงสดับมากอน ไดป รากฏแจมแจงแกพ ระองคว า ๑. สมณพราหมณเหลาใด มีกายยังไมหลีกออกจากกาม ใจยัง ระคนดวยกิเลส มีความพอใจรักใครในกาม เขายังละไมได ยังสงบระงับ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นตรี 127