คู่มือธรรมศึกษาชั้นโท ปี 2561

180 ¤Ù‹Á×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹éÑ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท พอดาวจระเขป รากฏบนฟา จะเคลอ่ื นองคก ฐนิ กะไปสวา งทว่ี ดั พอดี ตอ มามผี คู ดิ ทาํ ธงใน งานกฐนิ ขน้ึ ชน้ั ตนคงทาํ ธงทวิ ประดบั ใหง าม ภายหลังหวังใหเปนเครื่องหมายทอดกฐิน จึงทาํ เปน ธงรูปจระเขข นึ้ อีกเร่ืองหน่ึงวา ในการแหกฐินทางเรือของอุบาสกคนหน่ึง จระเขตัวหน่ึง อยากไดบุญดวย จึงอุตสาหวายน้ําตามเรือไป แตยังไมทันไปถึงวัดก็ออนกําลังคงวาย ตามตอไมไหว จึงรองบอกอุบาสกวา ไมสามารถวายนํ้าตามไปรวมบุญกฐินกับทานได ขอทา นชว ยเขยี นรปู ขา (จระเข) เพอ่ื จะเปน สกั ขพี ยานวา ไดไ ปรว มบญุ กฐนิ นดี้ ว ย อบุ าสก จึงไดเขียนรูปจระเขยกเปนธงขึ้นในวัดเปนครั้งแรก จึงมีการทําธงรูปจระเขปกไวใน งานกฐินสบื มา จุลกฐิน เปนกฐินท่ีจัดขึน้ เปน พเิ ศษ ตา งจากกฐินท่ัวไป เพราะมขี นั้ ตอนและ วธิ จี ัดทําที่พเิ ศษ กลา วคือ เร่ิมต้ังแตเ กบ็ ฝา ยมาปนทอเปนผนื กะตัด เยบ็ ยอ มทาํ เปน ผา กฐนิ ใหเ สรจ็ ในวนั เดยี ว อาจเปน สบง หรอื จวี รสาํ หรบั ใชใ นการทอดกฐนิ มบี รวิ ารกฐนิ จํานวนนอ ย จงึ นยิ มเรียกวาจุลกฐนิ ในบางทองถ่นิ เรียกวา กฐินแลน แปลวา รบี ดว น แทบจะเรียกไดวา ว่ิงทํา เพราะตองเรงรีบทําเปนผืนผา และนําไปทอดใหเสร็จภายใน วนั นน้ั โดยมกั จัดทาํ ขึน้ ในระยะจวนหมดเขตกฐนิ เชน วันขึ้น ๑๔ คํ่า เดอื น ๑๒ กฐินอีกประเภทหนึ่ง เรียกวา กฐินโจร หรือ กฐินโจล เปนกฐินที่ พุทธศาสนิกชนจัดต้ังองคกฐินขึ้นในวันจวนจะหมดเขตกฐิน เม่ือรูวัดใดในทองถ่ิน น้ันไมมีใครจองกฐนิ ที่เรยี กวา วัดตกคา งหรอื กฐนิ ตกคา ง ชาวบานกจ็ ะชวยกนั จดั ต้งั องคก ฐินไปทอด เรยี กวา กฐนิ ตก กฐนิ ตกคางหรอื กฐนิ โจร ตามธรรมดาการทอดกฐนิ ตองมีการประสานและบอกกลาวแกทางวัดนั้นๆ ใหทราบลวงหนาเพื่อจัดเตรียมการ รับกฐนิ แตกฐินตกคาง หรอื กฐนิ โจร จะไมแจง แกทางวัดใหทราบลว งหนา แตอยา งใด จๆู เจาภาพกน็ ํากฐนิ ไปทอดเลย เปนการจูโ จมไมใหพ ระสงฆรูล ว งหนา เสมอื นการเขา ปลนของโจรฉะน้ัน สวนวิธีถวายและข้ันตอนปฏิบัติของสงฆ เหมือนกับการทอดกฐิน ทวั่ ไป เจา ภาพกลา วคาํ ถวายผา กฐนิ ถวายบรวิ ารกฐนิ พระสงฆอ นโุ มทนา กรวดนาํ้ รบั พร เปน อันเสรจ็ พธิ ี การทอดกฐนิ ตกคา งถอื กนั วา มอี านสิ งสม ากยงิ่ นกั เพราะเปน การไดอ นเุ คราะห ใหพระสงฆมีโอกาสกรานกฐินและไดรบั อานิสงสท างพระวินยั 180

ÇÔªÒ͹ؾط¸»ÃÐÇμÑ Ô 181 การเตรียมงานทอดกฐินราษฎร เมอ่ื ประสงคจะทอดกฐิน จะตองจองกฐินไวก อน โดยแจงความจํานงขอจอง กฐินกับเจาอาวาส จะมกี ารทาํ หนงั สอื ไวเปน ลายลกั ษณอกั ษร เมือ่ วัดมผี ูจองกฐนิ แลว ก็จะประกาศใหอุบาสก อุบาสิกา ญาติโยมทั้งหลายไดทราบทั่วกัน บางวัดจะทําปาย ติดประกาศไวห นา วดั และในบรเิ วณวัด เปนการอนโุ มทนาในกศุ ลศรทั ธาของเจาภาพ เพื่อใหพระสงฆ สามเณรและประชาชนไดทราบทั่วกันเปนเบื้องตน ฝายเจาภาพ ก็จัดเตรียมผากฐินและเคร่ืองบริวารกฐิน ในการจัดต้ังองคกฐินและจตุปจจัย เคร่ืองบริวารกฐิน รวมท้ังการฉลองสมโภชองคกฐิน ควรจัดตามสมควรแกกําลังและ ความเหมาะสม ไมใ หเปน เหตุกงั วลใจหรือเดือดรอ นในภายหลัง พิธที อดกฐนิ ราษฎร เม่ือถึงกําหนดวันทอดกฐิน เจาภาพจะนําองคกฐินไปยังวัด โดยตั้งท่ีศาลา การเปรยี ญหรอื โบสถต ามทว่ี ดั กาํ หนด เมอื่ พรอ มกนั ทกุ ฝา ยแลว (พระสงฆแ ละเจา ภาพ) ทายกเชญิ เจา ภาพจุดธปู เทยี นบชู าพระรตั นตรัย กลาวคําบูชาพระรัตนตรัย ทายกหรอื พธิ กี รอาราธนาศลี ทกุ คนรบั ศลี ประธานหยบิ ผา หม พระประธาน (ทวี่ างอยบู นไตรกฐนิ ) มอบใหไ วยาวจั กรเพอื่ หม พระประธาน ประธานอมุ ประคองผา กฐนิ ไวต รงอก ผนิ หนา ทาง องคพ ระประธาน ตงั้ นะโม (๓ จบ) ผนิ หนา ทางพระสงฆ กลา วคาํ ถวายกฐนิ (ตดิ คาํ ถวาย ไวท่ีไตรกฐิน) จบแลว ประเคนผากฐินพระสงฆรูปที่ ๒ และประเคนเทียนปาติโมกข (ถามี) กลับไปน่งั ท่ี พระสงฆทําพิธกี ฐินกรรม คอื อปโลกนองคค รองกฐนิ ฉลองศรัทธา เจาภาพ จากน้ันประธานถวายเครื่องไทยแดพระเถระองคครองกฐิน และผูรวมพิธี ถวายเครอ่ื งไทยธรรมแดพ ระคสู วด และพระอนั ดบั พระสงฆอ นโุ มทนา กรวดนาํ้ รบั พร เปน เสร็จพธิ ี อน่ึง ถาจัดพิธีถวายผากฐิน ณ อุโบสถ หรือสถานท่ีท่ีเปนเขตสีมาซึ่งสงฆ กําหนดขึ้นเพื่อเปนที่ทําสังฆกรรมตามพระวินัยบัญญัติ เม่ือพระสงฆรับผากฐิน ทาํ พธิ ีอปโลกนอ งคค รองกฐนิ แลว จะทําพธิ สี วดกรานกฐนิ ณ ที่น้ันเลย เสรจ็ แลว องค ครองลกุ ออกไปครองผากฐนิ ฉลองศรัทธาเจา ภาพ ครองผา เสร็จก็กลบั มาน่ังท่ีเดมิ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 181

182 ¤Á‹Ù Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªÑé¹â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท คาํ ถวายผากฐิน (แบบท่ี ๑) อิมัง สะปะรวิ ารัง กะฐนิ ะทุสสัง สังฆัสสะ โอโณชะยามะ ทุติยัมป อมิ งั สะปะริวารัง กะฐนิ ะทุสสัง สงั ฆัสสะ โอโณชะยามะ ตะติยัมป อมิ ัง สะปะริวารัง กะฐนิ ะทสุ สงั สังฆัสสะ โอโณชะยามะ คําถวายผากฐนิ (แบบท่ี ๒) อิมัง ภันเต สะปะริวารัง กะฐินะทุสสัง สังฆัสสะ โอโณชะยามะ สาธุ โน ภนั เต สังโฆ อิมัง สะปะรวิ ารัง กะฐนิ ะทุสสัง ปะฏิคคัณหาตุ ปะฏิคคะเหตตะวา จะ อมิ นิ า ทสุ เสนะ กะฐนิ งั อตั ถะระตุ อัมหากงั ทฆี รัตตงั หิตายะ สขุ ายะฯ คําแปล ขา แตพระสงฆผ เู จริญ ขาพเจาท้งั หลาย ขอนอมถวายผาเพอื่ กฐนิ พรอ มทัง้ บริวารน้ี แดพ ระสงฆ ขอพระสงฆโปรดรบั ผาเพ่ือกฐิน พรอมทง้ั บริวารน้ี ของขา พเจา ทั้งหลาย ครนั้ รบั แลว โปรดกรานกฐินดว ยผา นี้ เพอื่ ประโยชน และความสุข แกขาพเจา ทงั้ ตลอดกาลนานเทอญฯ พระกฐินหลวง พระกฐนิ หลวง แบง เปน ๓ ประเภท คอื พระกฐนิ หลวงทกี่ าํ หนดเปน พระราชพธิ ี พระกฐินตน และพระกฐนิ พระราชทาน ๑. พระกฐินหลวง ท่ีกําหนดเปนพระราชพิธี หมายถึง พระกฐินท่ีพระบาท สมเดจ็ พระเจา อยหู วั เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทรงบาํ เพญ็ พระราชกศุ ลถวายผา พระกฐนิ ดวยพระองคเอง หรือทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหพระบรมวงศานุวงศ องคมนตรี เปนผูแทนพระองค ถวายผาพระกฐิน ณ พระอารามหลวงในจํานวน ๑๖ พระอาราม ในกรุงเทพมหานคร ๑๒ พระอาราม ไดแก วัดบวรนิเวศวิหาร วัดเทพศิรินทราวาส วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม วัดมกุฏกษัตริยาราม วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม วัดราชประดิษฐสถิต- มหาสีมาราม วัดอรุณราชวนาราม วัดราชาธิวาสวิหาร วัดสุทัศนเทพวราราม วัดราชโอรสาราม 182

ÇªÔ Ò͹¾Ø ·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 183 ในสวนภูมิภาคอีกจํานวน ๔ พระอาราม ไดแก วัดนิเวศธรรมประวัติ วัดสุวรรณ- ดาราราม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา วัดพระปฐมเจดีย จังหวัดนครปฐม และ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จงั หวัดพิษณโุ ลก ระเบียบพิธีถวายพระกฐนิ สํานักพระราชวัง จะออกหมายกําหนดการพระราชพิธีทรงบําเพ็ญพระราช กศุ ลถวายผา พระกฐนิ ประจาํ เทศกาลกฐิน แจง ใหทราบลวงหนา โดยพระราชประเพณี ในการทรงบําเพ็ญพระราชกุศลถวายผาพระกฐิน ณ พระอารามหลวงในจํานวน ๑๖ พระอาราม จะกาํ หนดวนั แรม ๖ คา่ํ เดอื น ๑๑ (ปกตทิ วั่ ไปเรม่ิ ทอดกฐนิ ไดต ง้ั แตว นั แรม ๑ ค่ํา เดือน ๑๑) เปนวนั แรก โดยเมอื่ ถึงกาํ หนดวันพระราชพธิ ีทรงบาํ เพ็ญพระราชกศุ ล ถวายผา กฐนิ ดงั กลาว ณ พระอารามหลวงใด สํานกั พระราชวังจะจัดเตรียมผา พระกฐิน พรอ มเครอ่ื งบรวิ ารพระกฐนิ ไปตง้ั ภายในพระอโุ บสถ จดั เตรยี มทปี่ ระทบั เตรยี มกะบะมขุ เครอื่ งนมสั การบชู าพระรตั นตรยั เปน ตน พรอ มทง้ั ปฏบิ ตั ภิ ารกจิ ในความรบั ผดิ ชอบ เชน ทูลถวายผาพระกฐินที่หนาพระอุโบสถ หรือบริเวณประตูดานในพระอุโบสถ (พระเจา แผนดินจะทรงอุมประคองผาพระกฐินดําเนินเขาสูพระอุโบสถ ทรงวางผาพระกฐิน บนพานแวน ฟา ทตี่ ง้ั อยตู รงหนา ทพี่ ระสงฆร ปู ท่ี ๒) ถวายเทยี นชนวน (เพอ่ื ทรงจดุ เครอ่ื ง นมัสการบูชาพระรตั นตรยั ) เปน ตน พระราชประเพณถี วายผา พระกฐนิ ณ พระอารามหลวงในจาํ นวน ๑๖ พระอาราม ท่ีเปนกระบวนเสด็จพระราชดําเนินทางรถยนต เรียกวา พยุหยาตราทางสถลมารค ถาเปน กระบวนเสด็จพระราชดําเนินทางเรือ เรียกวา พยุหยาตราทางชลมารค การพระราชพิธีทรงบําเพ็ญพระราชกุศลถวายผาพระกฐินหลวง โดยเม่ือ พระมหากษัตริยเสด็จพระราชดําเนินถึงพระอารามหลวง วงดุริยางบรรเลงเพลง สรรเสริญพระบารมี เสดจ็ สูพระอโุ บสถทรงรับผา พระกฐินจากเจาพนักงาน ท่ที ูลเกลาฯ ถวายบริเวณประตูพระอุโบสถ ขณะท่ีวงปพาทย ของกรมศิลปากรบรรเลงเพลง ทรง อุมประคองผา พระกฐินดาํ เนนิ ไป และทรงวางบนพานแวนฟา ท่ีต้ังอยตู รงหนาพระสงฆ รปู ท่ี ๒ ทรงรับเทียนชนวนจากเจาหนา ที่ ทรงจุดธปู เทียนเครื่องนมัสการพระรตั นตรัย ทรงคืนเทียนชนวนแกเจาหนาที่ ขณะน้ันเจาหนาที่กองศาสนูปถัมภ กรมการศาสนา คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 183

184 ¤ÁÙ‹ Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท จะตีกังสดาล ๑ ครั้งใหสัญญาณวงปพาทยหยุดบรรเลง ทรงกราบพระรัตนตรัย ดําเนินไปยังพานแวนฟาที่อาสนสงฆ ประทับยืน เจาพนักงานภูษามาลา เขารับผาหมพระประธาน (เพ่ือมอบใหแกไวยาวัจกรจัดหมองคพระประธานใน พระอุโบสถ) อธิบดีกรมการศาสนา กราบทูลรายงานจํานวนพระสงฆจําพรรษา ณ พระอาราม จากน้ันทรงอุมประคองผาพระกฐินประนมพระหัตถผินพระพักตรทาง พระประธานในพระอโุ บสถ ทรงวา นะโม (๓ จบ) ผนิ พระพักตรทางชมุ นมุ สงฆ และ ทรงกลาวคําถวายผาพระกฐิน (คําถวายติดไวที่ผาพระกฐิน) ทรงวางบนพานแวน ฟา ทรงยกประเคนพระสงฆรูปที่ ๒ พรอมกับทรงประเคนพานเทียนพระปาติโมกข เสด็จประทับที่พระราชอาสน พระสงฆทําพิธีกรรมกฐิน เร่ิมแตอปโลกนยกผา พระกฐินถวายแกพระภิกษุรูปใดรูปหน่ึงเปนองคครอง และสวดญัตติทุติยกรรม วาจาจบแลว องคครองผาพระกฐิน ลุกไปครองผาพระกฐิน ขณะนั้นเจาหนาท่ี จะตีกังสดาล ๑ ครั้งใหสัญญาณวงปพาทยบรรเลงเพลง เมื่อองคครองกฐินกลับมา นง่ั บนอาสนส งฆ จะตีกังสดาลอีก ๑ ครงั้ ใหส ญั ญาณวงปพาทยห ยดุ บรรเลง ในลําดับนั้น ทรงประเคนเคร่ืองบริวารพระกฐินแดประธานสงฆ เจาหนาที่ กองศาสนูปถัมภเขารับเคร่ืองบริวารพระกฐินตอจากประธานสงฆนําออกไปวางไวท่ี อนั ควร เม่อื เสดจ็ ประทบั พระราชอาสนแลว เจาหนาทีส่ ํานกั พระราชวัง เชิญพระเตานํ้า เขา ถวาย (ทก่ี รวดนาํ้ ) พระสงฆต ง้ั พดั ยศ ถวายอนโุ มทนา ทรงหลงั่ ทกั ษโิ ณทก (กรวดนาํ้ ) ประธานสงฆถวายอดิเรก (กลาวคําถวายพระพรเปนพิเศษเฉพาะพระมหากษัตริย) เสดจ็ ไปทรงกราบพระประธาน ทรงลาพระสงฆ เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ กลบั เปน อนั เสรจ็ พธิ ี เนื่องจากพระมหากษัตริย ทรงมีพระราชประสงคบําเพ็ญพระราชกุศลเปน กรณีพิเศษ เพื่อพระราชทานอุทิศถวายพระราชอุปชฌายาจารย จึงมีพิธีสดับปกรณ เกดิ ข้นึ ปจ จุบนั มี ๓ พระอาราม คือวดั บวรนเิ วศวิหาร วดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม การประกอบพิธีดังกลาว ทําหลังจากถวายผาพระกฐิน เสรจ็ สําหรับวัดบวรนิเวศวิหาร วดั พระเชตพุ นฯ เมื่อพระสงฆสดับปกรณแ ลว จะไป ครองผา พรอมกบั องคค รองกฐนิ สว นวัดราชบพธิ ฯ แตเดมิ ประกอบพิธีสดับปกรณใ น พระวหิ าร ตอ มาเห็นวา เปน การไมส ะดวกจึงไดอัญเชญิ พระอฐั สิ มเด็จพระสงั ฆราชและ จดั ประกอบพธิ ีในพระอโุ บสถแทน 184

ÇÔªÒ͹ؾط¸»ÃÐÇÑμÔ 185 ในการพระราชพธิ ถี วายผา พระกฐนิ จะทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ พระราชทาน ของท่ีระลึกแกผูบริจาคเงิน โดยเสด็จพระราชกุศลถวายบํารุงพระอาราม สุดแต พระอารามใดจัดใหมี โดยจะตองแจงสํานักพระราชวังเพ่ือกราบทูลใหทรงทราบเปน การลวงหนา เม่ือถึงวันเสด็จพระราชดําเนินถวายผาพระกฐิน จึงเชิญผูใหการอุปถัมภ บาํ รงุ วดั เขา รบั พระราชทานของทร่ี ะลกึ ภายหลงั การถวายผา พระกฐนิ เสรจ็ เรยี บรอ ยแลว ๒. พระกฐินตน คือพระกฐินซ่ึงพระเจาแผนดิน เสด็จพระราชดําเนินไป ทรงบาํ เพญ็ พระราชกุศลถวายผาพระกฐิน ณ วัดราษฎร โดยมิไดเ ปนหมายกําหนดการ พระราชพิธเี หมือนกบั พระกฐนิ ท่ที อด ณ พระอารามหลวงดังกลา ว เพราะเปน การเสด็จ ตามพระราชอธั ยาศยั สว นใหญจ ะเปน วดั ทอี่ ยใู นสว นภมู ภิ าค ไมเ คยเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ถวายผาพระกฐินมากอน เปนวัดท่ีประชาชนท้ังหลายศรัทธาเล่ือมใส ประชาชนใน ทอ งถ่นิ นน้ั ไมค อยมโี อกาสไดเฝา ฯ พระกฐนิ ตน เรม่ิ มีชื่อเรยี กตง้ั แตเมอ่ื ใดไมป รากฏหลกั ฐาน ในสมัยพระบาท สมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๕ เรียกพระกฐินตนโดยเทียบเคียง การเสดจ็ ประพาสบา ง อาทิ การเสดจ็ ประพาสหวั เมอื งเมอื่ ป พ.ศ. ๒๔๔๗ ทรงพระกรณุ า โปรดเกลาฯ ใหจ ัดแบบงายๆ ทรงพอพระทยั ประทับทใี่ ดก็ประทับ ทางหวั เมอื งไมตอ ง จัดเตรียมสถานที่ประทับไว เรียกการเสด็จประพาสในลักษณะนี้ เสด็จประพาสตน คราวหน่ึงเสด็จประพาสทางน้ํา โปรดใหจัดหาเรือมาดมาเพ่ิมอีกลําหนึ่ง แจวตามเรือ พระทน่ี งั่ มใิ หใ ครรจู กั พระองค เรยี กเรอื มาดลาํ นน้ั วา เรอื ตน พระกฐนิ ทพ่ี ระเจา แผน ดนิ เสด็จพระราชดําเนินไปถวายเปนการสวนพระองค จึงเรียกวา พระกฐินตน เหมือน เรียกช่ือเรือมาดลําดังกลาว แมในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ก็เคยเสด็จ พระราชดาํ เนินไปทรงถวายผา พระกฐนิ ตน อยหู ลายครั้ง ๓. พระกฐนิ พระราชทาน คอื พระกฐนิ หลวงทพ่ี ระมหากษตั รยิ ท รงพระกรณุ า โปรดเกลาฯ พระราชทานผาพระกฐินใหแกหนวยงานราชการ รัฐวิสาหกิจ องคการ สมาคม มูลนิธิ หนวยงานเอกชน หรือบุคคลท่ีขอรับพระราชทานผาพระกฐิน เพอ่ื ทอดถวาย ณ พระอารามหลวงตางๆ (เวน ในจํานวน ๑๖ พระอาราม) ท่วั ประเทศ โดยขอรับพระราชทานผานกรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม เมื่อส้ินเขตกฐินกาล กรมการศาสนา จะรวบรวมบัญชีรายนามผูไดรับพระราชทานผาพระกฐิน และ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 185

186 ¤‹ÁÙ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉҪѹé â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท จัดถวาย ณ พระอารามหลวงตามกาํ หนดแลว ดําเนินการเพอื่ นาํ ความกราบบังคมทูล พระกรุณาทรงทราบฝาละอองธุลีพระบาท ขอพระราชทานถวายพระราชกุศลในการ ถวายผาพระกฐนิ พระราชทานประจาํ ป การขอรับพระราชทานและการดําเนินการตางๆ อยูในความรับผิดชอบ ของกรมการศาสนา เชนวา การขอรับพระราชทานผาพระกฐิน (ขอจองกฐิน) ใหแก ผูขอรับพระราชทาน การจัดเตรียมผาพระกฐินและเครื่องบริวารพระกฐิน จัดทําบัญชี รายนามผขู อรบั พระราชทานผา พระกฐนิ ทําบัญชียอดจาํ นวนเงินทอดกฐิน การรายงาน เพื่อนําความกราบบังคมทูลพระกรุณาทรงทราบฝาละอองธุลีพระบาทขอถวายพระราช กุศล รวมถงึ งานธรุ การตางๆ ในสว นทีเ่ กย่ี วของ โดยผูขอรับพระราชทานผา พระกฐนิ (เจา ภาพ) จะไดร บั ผา พระกฐนิ พระราชทาน ๑ ชดุ พรอ มดว ยเครอื่ งบรวิ ารพระกฐนิ และ เจา ภาพสามารถจดั เครอ่ื งบรวิ ารพระกฐนิ อนื่ ๆ เพม่ิ เตมิ ไดต ามศรทั ธาและความเหมาะสม แตไมนิยมใหจดั หาในลักษณะการเรย่ี ไร การกาํ หนดวัน เวลาท่ีจะถวายผาพระกฐินพระราชทาน เจา ภาพ คือผขู อรับ พระราชทานจะตอ งติดตอ ประสานงานกบั ทางวดั โดยตรง การเตรยี มงานถวายผาพระกฐินพระราชทาน ฝายเจาภาพ ประสานงานกับทางวัดใหเปนท่ีเรียบรอยในทุกดานเพื่อให พิธีถวายผาพระกฐินพระราชทานดําเนินไปดวยความเรียบรอย และสมพระเกียรติ มีสิ่งท่ีตองจัดเตรียมรวมกันกับทางวัด เชน โตะหมูจัดไวหนาพระอุโบสถ สําหรับ ประดษิ ฐานพระบรมฉายาลกั ษณห รอื พระสาทสิ ลกั ษณ ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั พรอ มเครอื่ งราชสกั การะ และทว่ี างผา พระกฐนิ พระราชทาน สว นในพระอโุ บสถจดั ตง้ั โตะ ดา นหัวอาสนส งฆห นา พระสงฆร ปู ท่ี ๒ วางพานแวนเปลาและพานเทยี นพระปาตโิ มกข บนโตะ นนั้ จดั เตรยี มธปู เทยี นบชู าพระรตั นตรยั เทยี นชนวน ชดุ กรวดนา้ํ โดยจดั เครอ่ื ง บรวิ ารพระกฐนิ และไทยธรรมสําหรับถวายพระสงฆไ วทางทา ยอาสนสงฆ ระเบียบพิธถี วายผากฐินพระราชทาน เม่ือถึงเวลาตามกําหนด ประธานพิธีเดินทางมาถึงพระอุโบสถ ไปท่ีโตะหมู วางผา พระกฐนิ ทําความเคารพพระบรมฉายาลักษณ เปด กรวยดอกไมท าํ ความเคารพ 186

ÇÔªÒ͹ؾ·Ø ¸»ÃÐÇÑμÔ 187 อีกคร้ังหน่ึง ยกผาไตรอุมประคองไวตรงอก ยืนตรง ขณะนั้นดนตรีบรรเลงเพลง สรรเสริญพระบารมี จบถวายความอีกครั้งหนึ่ง อุมประคองผาพระกฐินเดินเขาสู พระอุโบสถ และวางผาพระกฐินบนพานแวนฟาหนาพระสงฆรูปท่ี ๒ รับเทียนชนวน จากเจา หนา ที่ จุดธปู เทยี นบชู าพระรตั นตรัย สง ชนวนคนื เจาหนา ที่ แลวกราบ ๓ ครั้ง ไปยงั โตะ ตง้ั พานแวน ฟา หยบิ ผา หม พระประธานทอ่ี ยบู นผา พระกฐนิ มอบใหไ วยาวจั กร หรือเจาหนาท่ี นําไปหมพระประธาน อุมประคองผาพระกฐินประนมมือหันไปทาง พระประธาน วา นะโม (๓ จบ) หันมาทางชุมนุมสงฆ กลาวคําถวายผาพระกฐิน (คําถวายติดไวท่ีผาพระกฐิน) วางผาพระกฐินบนพานแวนฟา ยกประเคนพระสงฆ รูปที่ ๒ พรอมประเคนพานเทยี นพระปาติโมกข ไปนงั่ ณ ทจี่ ดั เตรียมไว พระสงฆ ทําพิธีกฐินกรรม เริ่มแตอปโลกน และสวดญัตติทุติยกรรม พระสงฆองคครองกฐิน จะลุกไปครองผาใหม แลวกลับมาน่ังที่เดิม ประธานถวายเคร่ืองบริวารพระกฐิน แดพระเถระองคครองผาพระกฐิน ผูรวมพิธีถวายเครื่องไทยธรรมแดพระสงฆคูสวด และพระสงฆท้ังหมด เจาหนาท่ีประกาศยอดจํานวนเงินท่ีถวายบํารุงพระอาราม จบแลวเชิญประธานประเคนใบปวารณายอดจํานวนเงินท่ีจัดถวายบํารุงวัดโดยเสด็จ พระราชกศุ ลพระสงฆอ นโุ มทนาประธานกรวดนา้ํ รบั พรและในทา ยอนโุ มทนาประธานสงฆ จะถวายอดเิ รก พระสงฆร บั ภะวะตุ สพั พะมงั คะลงั และสวดไปจนจบบท ประธานกราบ ประธานพระอุโบสถ กราบลาพระสงฆ เปนอันเสร็จพิธี พระกฐนิ พระราชทานกรณพี เิ ศษ พระกฐินพระราชทาน ท่ที รงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ กรณีพเิ ศษ เพิ่มขน้ึ อกี ๒ ประเภท คือ ๑. พระกฐินพระราชทาน เปนพระกฐิน ท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานผากฐินเพ่ือจัดทอดถวาย ณ วัดไทยใน ตางประเทศ จํานวน ๒๐ วัด โดยกําหนดเปนวัดท่ีจัดทอดพระกฐินพระราชทาน ประจําตลอดไป เจาภาพไมตองดําเนินการขอพระราชทานเหมือนกับพระกฐิน พระราชทานสําหรับพระอารามหลวงในประเทศโดยกรมการศาสนาจะดําเนินการ เพอ่ื เจาภาพจะไดถ วายผา พระกฐินพระราชทาน ณ วดั ในตา งประเทศ ๒๐ วดั นต้ี อ ไป คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 187

188 ¤‹ÙÁÍ× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท ๒. พระกฐินที่พระบรมวงศานุวงศ พระราชทาน หรือประทานแกผูขอรับ เพื่อทอดถวาย ณ วัดราษฎรตางๆ ทั่วราชอาณาจกั ร ปจ จบุ ันจะมีผูขอรับพระราชทาน ไปทอดหลายวัด เปนการเพิ่มพนู พระราชกศุ ลยิง่ ขึ้น ระเบียบพิธีถวายผาพระกฐินท้ัง ๒ ประเภทน้ี ปฏิบัติเชนเดียวกับการ ถวายผาพระกฐินพระราชทาน สามารถปรับประยุกตใชใหเหมาะสมแกสถานท่ีและ โอกาสไดโ ดยอนโุ ลม 188

ÇÔªÒ͹¾Ø ·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 189 บทท่ี ๕ ประเพณีสําคญั ทางพระพทุ ธศาสนา พธิ บี รรพชาสามเณร บรรพชา แปลวา การงดเวนจากในสิ่งไมดีไมงามตางๆ ในท่ีน้ี หมายถึง การบวชเปน สามเณร เรยี กสนั้ ๆ วา บวชเณร เปน คาํ ทมี่ มี าตงั้ แตส มยั พทุ ธกาล สามเณร รูปแรกในพระพุทธศาสนา คือสามเณรราหุล โดยมีพระสารีบุตรเปนพระอุปชฌาย ผูจะบวชเปนสามเณรจะตองมีอายุอยางตํ่า ๗ ป ปจจุบันการบวชเปนสามเณรตอง ขอบวชตอพระอุปชฌาย ซึ่งจะไดรับการบรรพชาดวยวิธีไตรสรณคมน ท่ีเรียกวา ติสรณคมนูปสัมปทา และโดยสมาทานศีล ๑๐ รักษามิใหขาดมิใหดางพรอย ในทาง ภาคเหนอื นยิ มใหบ ตุ รหลานบวชเปน สามเณรมากกวา ใหอ ปุ สมบทเปน พระภกิ ษุ ในบาง จังหวดั จัดใหม ปี ระเพณบี วชลกู แกว เปน พิธสี ําคัญประจําจังหวดั ทุกป ประโยชนของการบรรพชา การบรรพชาในแตล ะยคุ สมยั มวี ตั ถปุ ระสงคท แ่ี ตกตา งกนั ไปตามวฒั นธรรม ประเพณีของสังคมในยุคสมัยน้ันๆ ในสมัยตนกรุงรัตนโกสินทร พระมหากษัตริย และพระบรมวงศานุวงศ ทรงโปรดใหพระราชโอรส และพระโอรสของพระองคท่ีทรง เจริญวัยพอสมควรแลว ทรงเขาบรรพชาเปนสามเณรหรืออุปสมบทเปนพระภิกษุ เพอ่ื ทรงไดศ กึ ษาพระพทุ ธศาสนาใหม พี ระทยั แนบแนน มนั่ คงตอ พระศาสนา ทรงความรู ในหลักธรรมคําสอน ดังปรากฏวาพระราชโอรสท่ีทรงมีพระราชศรัทธาทรงดํารงตนใน สมณเพศจนตลอดพระชนมช พี เชน สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระวชริ ญาณวโรรส ประกอบกบั ในยคุ สมยั นน้ั วดั นบั เปน ศนู ยก ลางทางการศกึ ษาทง้ั การศกึ ษาทางธรรมและ การศึกษาทางโลก โดยมีพระภิกษุเปนผูสอน จึงมีผูนิยมสงบุตรชายหลานชายของตน ขอบรรพชาเปน สามเณร หรอื ขออยเู ปน ศษิ ยว ดั เพอื่ ศกึ ษาศลิ ปวทิ ยาตา งๆ ในยคุ ตอ ๆ มา เม่ือมีการศึกษาพระปริยัติธรรม แผนกธรรมและบาลี รวมท้ังมีโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษาตั้งข้ึนในวัด ในชนบทสวนภูมิภาคจึงนิยมใหบุตรหลานของตนเขา บรรพชาเปนสามเณรเพื่อศึกษาตามหลักสูตรการพระปริยัติธรรมและแผนกสามัญ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 189

190 ¤Á‹Ù Í× ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท เปนจํานวนเพ่ิมข้ึน เพราะคาใชจายนอย และไดรับการศึกษาแผนกธรรม แผนกบาลี และแผนกสามญั ศึกษาในสมยั เดยี วกนั โดยเมื่อสําเร็จการศึกษากจ็ ะเปนผูมีวุฒิท้งั ทาง ธรรมและทางโลก ในยุคสมัยน้ี คนมีทางเลือกมากในการที่จะศึกษาหรือการประกอบอาชีพ การงาน ซึ่งมีสถานศึกษา และเสนทางในการทํามาหาเลี้ยงชีพไดหลายอยางหลายทาง นบั เปน สว นหนงึ่ ทท่ี าํ ใหม ผี เู ขา มาบวชเรยี นอยา งในสมยั กอ นนนั้ ลดจาํ นวนลงตามลาํ ดบั เปน เพียงการบวชระยะสัน้ และรกั ษาประเพณเี ทา น้นั การบวชเปนสามเณรในระยะสั้นๆ ในชวงปดภาคเรียนในฤดูรอน เรียกวา บวชเณรภาคฤดูรอน เปนเวลา ๑๕ วันบาง ๒๐ วันบาง ตามแตทางวัดจะกําหนด เพื่อใหเด็กนักเรียนไดเขามาบวชศึกษาพระพุทธศาสนานับเปนแนวทางหน่ึงท่ี จะสงเสริมการบมเพาะอุปนิสัยและพัฒนาจิตสูความเขมแข็งและดํารงชีวิตที่ดีงามตาม หลกั พระศาสนาตอ ไป โดยมพี ระสงฆผ มู คี วามรคู วามสามารถทางพระศาสนาเปน ผสู อน และดแู ลฝก อบรมสามเณรดว ยเมตตาธรรม การบวชเณรภาคฤดรู อ น เปน กจิ กรรมทาง พระศาสนาทไี่ ดรบั ความนิยมจากผปู กครองโดยมีการจดั บวชกันในทวั่ ประเทศ สวนการบวชเณรในพิธีฌาปนกิจศพหรือพระราชทานเพลิงศพของบุพการี เรยี กวา บวชหนา ไฟ เปนการบวชทีแ่ สดงถงึ ความมกี ตญั ูกตเวทแี ละอุทศิ กศุ ลใหแ ก ผูลวงลับไปแลว เพ่ือวิญญาณอาจจะไดอนุโมทนายินดีในบุญบวช ท่ีเช่ือวาจะเปนเหตุ ใหว ิญญาณไดร บั รูและรบั เอาสวนบุญทอ่ี ุทิศใหแ ลวน้ัน ซ่งึ จะเปน สวนหนนุ นําใหผตู าย ไดถ งึ สขุ คตภิ พในเบอื้ งหนา ตามสมควร การบวชเณรหนา ไฟจะนยิ มบวชในตอนเชา ของ วันงานปลงศพ และลาสกิ ขาในตอนเย็นหลังเสรจ็ พธิ ฌี าปนกจิ ศพแลว หรือในวันรุง ขึน้ การเตรยี มบรรพชาสามเณร การจะบวชเปน สามเณร บดิ ามารดา หรือผูป กครองพาบุตรหลานไปมอบตัว ตอเจาอาวาสหรือพระอุปชฌายท่ีวัดใกลบาน หรือวัดท่ีตองการจะอยูอาศัยเพ่ือศึกษา เลา เรยี น โดยทา นเจา อาวาสจะตรวจดคู ณุ สมบตั แิ ละกาํ หนดวนั บวช กอ นถงึ วนั บวช ๓ วนั ๗ วนั ผขู อบวชจะตอ งทอ งคาํ ขอบรรพชาและศลี ๑๐ ใหไ ดถ กู ตอ งคลอ งปาก ตามแบบที่ พระอุปชฌายกําหนดให หม่ันฝกซอมขั้นตอนพิธีบรรพชากับพระอุปชฌายหรือ 190

ÇÔªÒ͹ؾ·Ø ¸»ÃÐÇÑμÔ 191 พระภิกษุที่เจาอาวาสมอบหมายใหดูแลกอนบวช โดยฝกหัดกิริยามารยาท การกราบ การไหวใ หถ กู ตองตามสมควร สง่ิ ทตี่ อ งเตรยี มในพิธีบรรพชาสามเณร ๑. ดอกไม ธปู เทยี น สําหรบั บชู าพระรตั นตรยั ๒. ดอกไม ธปู เทยี นหรอื ธปู เทียนแพถวายพระอุปชฌาย ๓. ไตรจีวร ๑ ไตร และบาตรพรอมฝาบาตรและเชิงรอง ๔. ของใชท่ีจําเปน เชน ยาม ผาเช็ดตัว รองเทา ยาสฟี น เปน ตน กรณีท่ีทางวัดจัดพิธีบรรพชาหมู เชน ในการบวชเณรภาคฤดูรอน ทางวัด จะจัดเตรียมส่ิงของท่ีจําเปนไวให เพียงแตผูปกครองนําบุตรหลานของตนไปสมัคร ขอบวชตามกําหนดเทานน้ั ระเบยี บพธิ บี รรพชาสามเณร กอนถึงเวลาบวช จัดปลงผม โกนขนค้ิว โกนหนวด อาบน้ําชําระรางกาย แตงตัวใหเรียบรอยดวยชุดผูจะบวชตามที่นิยม เมื่อถึงกําหนดเวลาผูขอบรรพชา จดุ ธูปเทยี นบูชาพระรตั นตรยั กราบดว ยเบญจางคประดษิ ฐ ๓ คร้ัง รบั ผาไตรจากบิดา มารดา (กอนรับใหกราบบิดามารดา ๓ คร้ัง) แลวอุมเดินเขาเขาไปหาพระอุปชฌาย ถวายเครอ่ื งสกั การะ กราบ ๓ ครง้ั อมุ ผา ไตรไวร ะหวา งแขน ประนมมอื กลา วคาํ ขอบรรพชา คาํ ขอบรรพชามี ๒ แบบ คอื แบบอกุ าสะ และ แบบเอสาหงั กจ็ ะวา ตามแบบท่ี พระอุปชฌายใหทอง โดยพระอุปชฌายจะรับผาไตรไปถือไว พรอมกับใหโอวาทและ สอนตจปญ จกกมั มฏั ฐาน โดยวา อนโุ ลมและปฏโิ ลม จบแลว จะมอบผา ไตรใหไ ปครองผา เสรจ็ แลว กลบั เขา มาหาพระอปุ ช ฌาย นง่ั คกุ เขา ประนมมอื เปลง วาจาขอถงึ สรณคมน และ ศีล ๑๐ พระอุปชฌาย วา นะโม (๓ จบ) ตอ ดว ยสรณคมน และศลี ๑๐ ผูขอบรรพชา เปลง วาจาตามทุกบท จบแลวกราบพระอปุ ชฌาย ๓ คร้งั เปนอันเสรจ็ พิธี สามเณร แปลวา เหลากอของสมณะ จัดเปนบรรพชิตในพระพุทธศาสนา ในจํานวน ๕ ประเภท ไดแ ก ภิกษุ ภกิ ษณุ ี สิกขมานา สามเณร สามเณรี รวมเรียกวา สหธรรมิก ปจจบุ ันในประเทศไทยเหลอื อยเู พยี งภิกษแุ ละสามเณรเทาน้นั สามเณรตอ ง สมาทานรกั ษาศลี ๑๐ ขอ คือ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 191

192 ¤‹ÁÙ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท ๑. เวน จากการฆาสัตว ๒. เวน จากการลักทรพั ย ๓. เวนจากการเสพกาม ๔. เวน จากการพดู โกหก พูดคําหยาบ พดู ยุยงใหแตกกนั พูดเพอ เจอ ๕. เวน จากการด่มื สุราเมรัยและของมึนเมาตา งๆ ๖. เวน จากการฉนั อาหารในเวลาวิกาล หลังจากเทยี่ งวันไปแลว ๗. เวนจากการฟอ นราํ ขับรอง ประโคมดนตรีและดกู ารละเลน ๘. เวน จากการตกแตง รางกาย ทัดทรงดอกไม ลูบไลด ว ยของหอม ๙. เวนจากการน่ัง การนอน บนเตียงต่ังที่สูงใหญ ภายในยัดนุน หรือสําลี มีลวดลายวจิ ติ รสวยงาม ๑๐. เวนจากการรับเงนิ และทอง ถา สามเณรทาํ ผิดศีล ทง้ั ๑๐ ขอน้ี เรียกวา ศลี ขาด หมายถึงขาดจากความ เปน สามเณร สามารถสมาทานศลี ๑๐ ขอ อกี ได เรยี กวา ตอ ศลี โดยยงั ตอ งศกึ ษาเรยี นรู และปฏบิ ตั ติ ามเสขยิ วตั ร ๗๕ ขอ เชน เดยี วกบั พระภกิ ษุ เพอ่ื ฝก กริ ยิ ามารยาทใหเ รยี บรอ ย เปน ท่ีเจริญศรทั ธาแกผ พู บเหน็ การอปุ สมบทเปนพระภกิ ษุ การอุปสมบท คือการบวชกุลบุตรเปนพระภิกษุ เรียกแบบพิธีการวา พิธีบรรพชาอุปสมบท เพราะผูบวชเปนพระภิกษุ จะตองผานการบวชเปนสามเณรใน เบอื้ งตนกอ น อุปสมบท มาจากคาํ วา อปุ สัมปทา แปลวา ความถงึ พรอม ผจู ะอปุ สมบท ตองมีคุณสมบัติพรอมสมบูรณ เชน เปนผูชาย มีอายุครบ ๒๐ ป ไดรับอนุญาต จากบิดามารดา มีอัฐบริขารครบ เปนผูไมมีบรรพชาโทษหรือขอหามในการอุปสมบท เชน เปนโรคเรื้อรัง เปนทาสเขา มีหน้ีสินติดตัว เปนขาราชการท่ียังไมไดรับอนุญาต ใหล าบวช การเตรียมตัวอุปสมบท แตเดิมผูขอบวชเปนพระภิกษุจะตองไปอยูวัด ประมาณ ๑๕ วนั ถงึ ๑ เดอื น เพอ่ื ฝก ทอ งขานนาค ทองบทสวดมนตอื่นๆ ซงึ่ จําเปน ตอ งใชห ลงั จากอปุ สมบทแลว แตใ นปจ จบุ นั การปฏบิ ตั เิ ชน นี้ มนี อ ยแลว เพราะผขู อบวช 192

ÇÔªÒ͹ؾ·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 193 สวนมากทอ งขานนาคท่ีบา น พอใกลถ ึงวนั บวช จงึ คอยไปฝกซอมตอหนาพระอปุ ชฌาย หรือพระภกิ ษุทไ่ี ดร บั มอบหมาย อยา งไรกต็ าม ควรทอ งจาํ บทขานนาคใหไ ด กลาวคาํ ขอบรรพชาอปุ สมบทไดถูกตองชัดเจนดว ยตนเอง สิง่ ของท่ีตองจดั เตรยี มในการอุปสมบท ในการอุปสมบท มสี ่ิงของจําเปน ตามขอกาํ หนดในพระวินัย ไดแก อฐั บรขิ าร ทีเ่ รียกวา บริขารแปด และของใชสอยสาํ หรบั พระบวชใหม คอื ๑. ไตรครอง ไดแ ก สังฆาฏิ จีวร สบง ประคดเอว อังสะ ผารดั อก ๒. บาตร พรอมฝาบาตร เชิงบาตร ถลกบาตร สายสะพาย ๓. มดี โกน พรอมหนิ ลบั มดี ๔. เขม็ เยบ็ ผา พรอ มดา ยเยบ็ ผา ๕. ธมกรก อานวา ทะมะกะหรก คอื ทีก่ รองนาํ้ ๖. เสื่อ หมอน มุง ผา หม ผา เชด็ ตวั ๗. ตาลปตร ยาม รม รองเทา ๘. จาน ชอนสอ ม กระตกิ น้าํ แกวนํ้า ๙. ขันอาบน้ํา สบู ยาสฟี น แปรงสีฟน ส่ิงของขอ ๑ ถึง ๕ ขาดส่ิงใดส่ิงหนึ่งไมได เพราะถือเปนอัฐบริขารของ พระภิกษุตามพระวินัย สวนขอ ๖ ถึง ๙ จะมีหรือไมก็ได จัดหาไปถวายไดภายหลัง เม่ือบวชแลว สําหรับอัฐบริขาร ผาไตรครองควรจัดไวบนพานแวนฟา สวนมีดโกน พรอมหนิ ลบั มดี กลองเขม็ และธมกรก รวมใสไวในบาตร แลวจดั บาตรสวมถลกบาตร อกี ชั้นหนงึ่ ใหเปนทเี่ รียบรอย พิธปี ลงผมและทําขวัญนาค งานอุปสมบท นิยมเรยี กวา งานบวช หรืองานบวชนาค ถือเปนประเพณงี าน บุญใหญอีกอยางหน่ึงของชาวพุทธ เจาภาพจะออกบัตรเชิญหรือการดเชิญญาติพ่ีนอง เพื่อนบานใกลบานไกล และเพ่ือนนาค เดิมนิยมจัดงานเปน ๒ วัน วันแรกเปน พธิ ที าํ ขวญั นาค มพี ธิ เี จรญิ พระพทุ ธมนตต อนเยน็ แตจ ะไมเ ลยี้ งพระเชา เพราะตอนเชา คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 193

194 ¤ÁÙ‹ ×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท เจา ภาพตอ งเตรยี มแหน าคไปวดั เมอ่ื พระสงฆเ จรญิ พระพทุ ธมนตเ ยน็ จบ เจา ภาพกถ็ วาย เครอ่ื งไทยธรรม พระสงฆอ นโุ มทนา เจา ภาพ และเจา นาคกรวดนา้ํ รบั พร เปน อนั เสรจ็ พธิ ี พธิ นี บ้ี างทอ งถนิ่ เรยี กวา สวดมนตป ลอ ย กลางคนื จงึ ใหม พี ธิ ที าํ ขวญั นาค หรอื บางงานจะใหพ ระสงฆเ ทศนส อนนาคแทน เพอ่ื ใหน าคเขา ใจถงึ วตั ถปุ ระสงคแ ละอานสิ งส ของการบวชเปนเบอ้ื งตน บางแหง กม็ มี หรสพมาแสดงสมโภชดว ย ความหมายคาํ วา นาค นาค (นา-คะ) แปลวา ผูประเสรฐิ ผูทไี่ มกลับมาสคู วามช่วั หมายถงึ ผมู จี ิต ศรทั ธาบวชตงั้ ใจละความไมด ตี า งๆ ทเี่ คยทาํ มาแลว และจะไมห วนกลบั ไปทาํ สง่ิ นนั้ ๆ อกี คาํ วา นาค มตี าํ นานเลาวา สมัยหนึ่ง พระพุทธเจาทรงแสดงธรรมโปรดเวไนยสัตว พญานาคตนหน่ึง จําแลงกายเปนชายหนุมไปฟงเทศนาธรรม จึงเกิดความเลื่อมใสในพระพุทธเจา และ ปรารถนาจะบวช ภายหลงั ไดเ ขา ไปขอบวชกบั พระสงฆ พระสงฆไ มร วู า พญานาคจาํ แลงมา จงึ บวชใหเ ปน พระภกิ ษุ เมอ่ื บวชแลว กไ็ ดป ฏบิ ตั พิ ระธรรมวนิ ยั เหมอื นพระสงฆร ปู อนื่ ๆ วนั หนง่ึ พระภกิ ษนุ าคจาํ แลงนน้ั นอนเผลอสตหิ ลบั ไป รา งมนษุ ยไ ดก ลบั คนื เปน พญานาค ตามเดิม พระภิกษุรูปหนึ่งมาเห็นเขาตกใจแลว ไปกราบทูลพระพุทธเจาใหทรงทราบ ทรงโปรดใหเรียกพระภิกษุนาคนั้นมา ตรัสวา สัตวดิรัจฉาน ไมสามารถบวชเปนภิกษุ ในพระศาสนาได พญานาคจึงจําตองขอสละเพศบรรพชิต แตดวยศรัทธาอันม่ันคง ย่งิ ในพระพทุ ธเจาและพระพุทธศาสนา จงึ ทลู ขอพรวา ในภายภาคหนา ถากุลบตุ รผมู ี ศรทั ธาขอบวชเปน พระ ขอฝากนามนไี้ วใ หเ รยี กผนู นั้ วา นาค พระพทุ ธองคท รงประทาน พรแกพ ญานาคดว ยพระเมตตา คาํ วา นาค จงึ เปน คาํ เรยี กผขู อบรรพชาอปุ สมบทสบื มา กระทัง่ ถึงทุกวันนี้ การจัดขบวนแหนาค การจดั ขบวนแหน าค มรี ปู แบบการจดั ทแี่ ตกตา งกนั ไปแตล ะพนื้ ท่ี ในภาคกลาง เดิมมีการจัดขบวนแหนาคจากบานไปวัด ทางน้ําหรือทางบก แตปจจุบันการคมนาคม สะดวกสบาย จงึ จดั แหน าคไปทางบกเปน หลกั ในบางแหง จดั ขบวนแหอ ยา งครนื้ เครงมาก โดยมีการแสดงนําหนา เชน สิงโต ฟอนรํา ตามดวยดนตรี กลองยาว หรือแตรวง 194

ÇªÔ Ò͹ؾط¸»ÃÐÇÑμÔ 195 ลาํ ดบั ตอ มาเปน ผถู อื ของสกั การะพระอปุ ช ฌายแ ละคสู วด ผถู อื เครอื่ งไทยธรรมสาํ หรบั ถวายพระอันดบั ฝา ยบิดาหรอื ญาตผิ ูชายสะพายบาตร ถือตาลปต ร มารดา หรอื ญาติ ผูหญิงอุมพานแวนฟาผาไตรครอง สวนเจานาคประนมมือถือดอกบัว ๓ ดอก ธูป ๓ ดอก เทยี น ๒ เลม เดนิ กลางขบวน ญาติผูหญงิ อุมพานแวน ฟา ผา ไตรอาศัย (ไตรที่ จัดเพิ่มเตมิ ตามศรทั ธา) ผถู ือบรขิ ารพระบวชใหม และผรู วมขบวนแหทง้ั หมด เดินตาม หลังนาค กระทง่ั นาคเขาโบสถ การเวียนนาครอบอุโบสถ การนําเจานาคเวียนรอบโบสถ ๓ รอบ จะเดินเวียนขวาตามเข็มนาฬกา เรียกวา ประทักษิณ ถือเปนการแสดงความเคารพแบบชาวอินเดียในสมัยพุทธกาล นาคเดินสํารวม ในรอบที่ ๑ ภาวนาวา พทุ โธๆ รอบที่ ๒ ภาวนาวา ธัมโมๆ รอบท่ี ๓ วา สงั โฆๆ เพอื่ ใหจติ ใจแนว แนในพระรตั นตรัย เมอ่ื ขบวนเวยี นประทกั ษณิ อโุ บสถครบ ๓ รอบแลว ใหน าํ สง่ิ ของทถี่ อื มาเขา ไป ต้งั ในอโุ บสถใหเ รยี บรอ ย เจานาคกอนเขาสอู โุ บสถ ตอ งวนั ทาเสมากอน โดยน่งั คุกเขา หนาเสมาดานหนาอุโบสถ ประนมมือถือดอกไมธูปเทียน กลาวคําวันทาเสมา (จะจัด ดอกไมธ ปู เทยี นอกี ชดุ หนงึ่ ใหเ จา นาคกไ็ ด) การวนั ทาเสมาเปน การแสดงความเคารพตอ สถานท่ี เพอ่ื เจา นาคไหวแ ละอธษิ ฐานขออนญุ าตเขา สเู ขตพทั ธสมี า อนั เปน ทปี่ ระกอบพธิ ี ทาํ สงั ฆกรรมอปุ สมบทตามพระวินยั ของสงฆ ขอขมาโทษตอพระรตั นตรยั หรอื สถานที่ หากเคยไดทําผิดพลาดลวงเกินทั้งเจตนาและไมเจตนาจะไดเปนอโหสิกรรมแกเจานาค ตอ ไป โดยกอ นจะเขา อโุ บสถนยิ มใหน าคโปรยทาน นยั วา เพอ่ื แสดงใหเ หน็ วา ผบู วชสละ ทรพั ยภ ายนอกแลว ไมอ าลยั ในทางโลก พรอ มจะดาํ รงเพศสมณะ การนาํ นาคเขา อโุ บสถ มีคติ ๒ อยาง คืออยางแรก พอ แมน าํ นาคเขา โบสถ มคี วามหมายวา พอ แมนาํ นาคไป มอบแกพระสงฆ เพอ่ื ใหพ ระอปุ ช ฌายทาํ การอุปสมบทให อยางท่ี ๒ คอื นาคนําพอแม เขา สูอโุ บสถ มีความหมายวา ลกู ชายนําพอแมเ ขาสปู ระตพู ระศาสนา ตามคํากลาวท่วี า เกาะชายผาเหลอื งข้ึนสวรรค เมื่อเจานาคเขาสูอุโบสถแลว นําดอกไมธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย แลวรับ ผา ไตรจากบดิ ามารดา โดยกราบ ๓ ครงั้ รบั ผา ไตรดว ยมอื ทง้ั สอง แลว เดนิ เขา อมุ ประคอง ผา ไตรเขา ไปหาพระอุปชฌาย ขอบรรพชาตามวธิ บี รรพชาทกี่ ลา วไวข า งตน คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 195

196 ¤Ù‹Á×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท ระเบียบพธิ ีอุปสมบทพระภิกษุ เมื่อบรรพชาเปนสามเณรแลว สามเณรรับบาตรจากบิดามารดา อุมเดิน เขาเขาไปหาพระอุปชฌาย วางบาตรไวขางตัวดานซาย รับเคร่ืองสักการะถวายแด พระอปุ ช ฌาย กราบ ๓ ครงั้ ยนื หรอื นง่ั คุกเขา ตามวิธีขอบวชแบบเอสาหงั หรืออุกาสะ ประนมมือกลาวคําขอนิสัย คือการขออยูเปนศิษยของทาน ตอดวยคําขอฝากตัวตอ พระอุปช ฌาย ซง่ึ มคี วามหมายวา ตง้ั แตบ ัดนีเ้ ปน ตน ไป พระอุปช ฌาย จะเปนภาระของ พระบวชใหม ในการปรนนบิ ตั ิ แมพ ระบวชใหมก เ็ ปน ภาระของพระอปุ ช ฌายใ นการอบรม ส่งั สอน จบแลว กราบ ๓ ครง้ั พระอุปชฌายจะบอกฉายานามของทาน (คือช่ือทางพระ) บอกฉายานาม ของสามเณร ท่ีเรียกอีกอยางวา อุปสัมปทาเปกขะ คือตั้งช่ือใหใหมเมื่อเขามาบวชใน พระศาสนา พรอมกับบอกชอื่ บริขารสําคญั ๔ อยา ง คอื บาตร สังฆาฏิ จีวร สบง จบแลว พระสงฆนาํ สายบาตรคลอ งตัวสามเณร บอกใหสามเณรออกไปยืนนอกที่ประชมุ สงฆ พระคสู วด จะมชี อื่ เรยี กตามวธิ อี ปุ สมบทวา พระกรรมวาจาจารย และพระอน-ุ สาวนาจารย สําหรับพระกรรมวาจาจารยจะมีพรรษามากกวาพระอนุสาวนาจารย โดยทงั้ สองรปู สวดสมมตติ น แลว ออกไปสวดซกั ถามอนั ตรายกิ ธรรม คอื สง่ิ เปน ขอ หา ม ในการอปุ สมบท ถามนามพระอปุ ช ฌาย และนามผขู อบวช เบอ้ื งหนา ของอปุ สมั ปทาเปกขะ จบแลวกลับมาสวดเรียกอุปสัมปทาเปกขะกลับเขามายังที่ประชุมสงฆ กราบพระสงฆ ๓ คร้ัง น่ังคุกเขาประนมมือเปลงวาจาขออุปสมบท ๓ จบ ตอหนาพระสงฆทุกรูป ในลําดับน้ัน พระอุปชฌาย กลาวเผดียงสงฆใหรับรูการเขามาขออุปสมบทของ อุปสัมปทาเปกขะผูน้ี พระคูสวดสมมติตนสอบถามอันตรายิกธรรม ถามฉายา พระอปุ ช ฌาย ถามฉายาอปุ สัมปทาเปกขะ ตอ หนา สงฆอีกคร้ังหนงึ่ จากนัน้ ผูข อบวช น่ังฟงการสวดญัตติจตุตถกรรมวาจาใหอุปสมบทไปจนจบ นับแตนี้ไป ผูบวชเปน พระภกิ ษใุ นพระพทุ ธศาสนา ทรงศลี ๒๒๗ ขอ ตามพระวนิ ยั ไมต อ งตอ ศลี ใหมเ หมอื นศลี ของสามเณร วิธอี ปุ สมบทน้ี เรยี กวา ญัตตจิ ตตุ ถกรรมอุปสัมปทา ในสมยั พระพุทธกาล พระพุทธเจาทรงอนุญาตใหพระสารีบุตรเถระ เปนพระอุปชฌายองคแรกอุปสมบทแก ราธะพราหมณ ราธะจึงเปนพระภกิ ษรุ ูปแรกในพระพุทธศาสนาทอี่ ปุ สมบทดว ยวธิ นี ้ี เมื่อเสร็จการสวดญัตติจตุตถกรรมวาจาแลว พระใหมนําบาตรออกจากตัว กราบ ๓ คร้ัง แลวนั่งพับเพียบประนมมือฟงพระอุปชฌายบอกอนุศาสน คือคําสอน 196

ÇÔªÒ͹¾Ø ·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 197 เพอื่ การปฏบิ ตั ติ นใหถ กู ตอ งในเบอื้ งตน ๘ ประการ แบง เปน ๒ ประเภท คอื นสิ สยั ปจ จยั เครอื่ งอาศัยของบรรพชติ ไดแก อาหารบณิ ฑบาต ผา บังสกุ ลุ สําหรับนุงหม เสนาสนะ สาํ หรับอยูอ าศยั และยารักษาโรค และอกรณยี กจิ ขอหามไมใ หพระภิกษกุ ระทํา รปู ใด ขืนกระทําลงไป ตองขาดจากความเปนพระภิกษุทันที จะกลับมาบวชอีกไมได ไดแก เสพเมถนุ ฆาคนตายโดยเจตนา ลักขโมยทรพั ยของคนอืน่ เทยี บเทาราคาแต ๑ บาท ข้ึนไป พูดอวดคุณวิเศษท่ีไมมีในตน เพื่อหลอกลวงคนอื่นหวังจะไดลาภสักการะ เมอ่ื พระอปุ ช ฌายบ อกอนศุ าสนจบ พระบวชใหมรบั วา อามะ ภนั เต กราบ ๓ คร้งั เจา ภาพรวมกนั ถวายเครอื่ งไทยธรรมแดพ ระอปุ ช ฌาย พระคสู วดพระอนั ดบั พระสงฆอ นโุ มทนา พระบวชใหม และเจา ภาพกรวดนํ้า รับพรจบแลว พระสงฆทั้งหมด และพระบวชใหมก ราบพระประธาน ๓ คร้งั เปนอันเสร็จพิธี คําสําหรบั เรยี กผูอุปสมบทแลว บุคคลผูไดรับการอุปสมบทแลว มีสมัญญานามเรียกในเชิงยกยองเชิดชู หลายอยาง เชน o พระ มาจากคาํ วา วร แปลวา ผปู ระเสริฐ หมายถึงผปู ระเสริฐดว ยศลี o ภิกษุ แปลได ๒ อยาง คือ ผูขอ หมายถึงผูดํารงชีพอยูดวยการรับ อาหารบิณฑบาตจากผูอืน่ บางทีเ่ รียก ออกโปรด คือออกไปโปรดชาวบานใหไดท าํ บญุ ตักบาตร สรางเสบียงบุญใหตน แปลวา ผูเห็นภัยในวัฏสงสาร หมายถึงเห็นโทษการ เวียนวายตายเกิด ออกบวชแสวงหาความหลุดพนจากกิเลส เหมือนดังพระสาวก ในอดีต o บรรพชิต แปลตามศัพทวา บวชแลว เวนแลว หมายถึง นักบวชประเภท หนง่ึ ทง่ี ดเวน การทาํ บาปและความชั่วทง้ั ปวง o สมณะ แปลวา ผสู งบ หมายถึงสงบกาย สงบวาจา สงบใจ จากสิ่งยว่ั ยุท่ี กอใหเกิดกเิ ลสทงั้ ปวง ประเพณีการบวชของพุทธศาสนิกชนชาวไทย เดิมทีนิยมใหบุตรหลานที่ มีอายุครบ ๒๐ ป เรียกวา ครบบวช เขาอุปสมบทอยางนอย ๑ พรรษา เพื่อศึกษา เลา เรยี นพระธรรมวนิ ยั จนมคี าํ พดู ตดิ ปากวา บวชเรยี น คนยงั ไมไ ดบ วช เรยี กวา คนดบิ ไปขอลูกสาวใคร พอแมฝายหญิงจะไมเต็มใจยกลูกสาวให เม่ือบวชแลว สึกออกมา คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 197

198 ¤Ù‹ÁÍ× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉҪѹé â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท เรียกวา คนสกุ หมายถึงเปนคนโดยสมบูรณ เรียกวา ทดิ ยอ มาจาก บณั ฑิต แปลวา ผมู ีปญ ญาหรอื ผดู ําเนินชวี ิตดวยปญ ญา ปจ จบุ นั คนอปุ สมบทแลว อยคู รบพรรษามจี าํ นวนนอ ย โดยมากบวชกนั เพยี ง ๗ วัน ๑๕ วนั หรอื เดือนหนึ่ง บวชตามประเพณี ไมท ันไดศ ึกษาเลา เรยี นก็ลาสิกขาแลว ความมุง หมายของการบวช ความมงุ หมายของการบวชในแตม าแตโ บราณ เพอ่ื นาํ บตุ รหลานของตนเขา บวช ในพระศาสนา ทาํ การศกึ ษาเลา เรยี นพระธรรมวนิ ยั ใหม คี วามรคู วามเขา ใจและประพฤติ ปฏิบัติตามพระธรรมวินัยเปนศาสนทายาท ดํารงสืบตออายุพระพุทธศาสนา อีกทั้ง เพ่ือเปนการสนองคุณตอบแทนคาน้ํานมและแสดงกตัญูกตเวทีอีกทางหนึ่งตอบิดา มารดาที่ไดเลี้ยงดูเรามาใหเติบใหญ และที่สําคัญ คือการมีผูบวชเรียน ยอมเปนเหตุ สง เสรมิ ใหว ดั คณะสงฆ และพระศาสนาเจรญิ รงุ เรอื งและมนั่ คงยง่ั ยนื ตอ ไป เพราะตราบใด ยงั มผี บู วชมีพระสงฆ สามเณร และคฤหสั ถ ทาํ การศึกษาเลาเรียนพระพุทธศาสนาอยู ถือปฏิบัติชอบอยูเปนสวนใหญ วัด คณะสงฆ และพระศาสนายอมเจริญรุงเรืองและ ดาํ รงมัน่ คงอยูตราบน้นั พิธฉี ลองพระบวชใหม งานฉลองพระบวชใหม มักเรยี กวา ฉลองพระใหม เปน พธิ ีทําบุญท่ยี งั นิยม ปฏิบัติกันอยูในปจจุบัน สมัยกอนจะนิยมจัด ๒ วัน คือสวดมนตเย็น เลี้ยงพระเชา ท่ีเรียกวา สวมมนตฉันเชา สมัยนี้นิยมจัดข้ึนเพียงวันเดียว โดยบวชเสร็จในชวงเชา กม็ ีพิธเี จรญิ พระพทุ ธมนตฉลองพระบวชใหม และถวายภัตตาหารเพล จะจัดที่วดั หรือ ท่ีบานก็ไดสุดแตจะสะดวกท้ังแกทางวัดและเจาภาพ มีระเบียบวิธีเหมือนกับพิธีทําบุญ งานมงคลอ่ืนๆ มีไหวพระรับศีบ พระสงฆเจริญพระพุทธมนต ถวายภัตตาหารเพล เครอ่ื งไทยธรรม พระสงฆอนโุ มทนา กรวดนา้ํ รบั พร เปนอนั เสร็จพิธี 198

ÇªÔ Ò͹¾Ø ·Ø ¸»ÃÐÇÑμÔ 199 ¢ÍŒ Êͺ¸ÃÃÁʹÒÁËÅǧ ËÅ¡Ñ Êμ٠øÃÃÁÈ¡Ö ÉҪѹé â· ÇÔªÒ Í¹¾Ø ·Ø ¸»ÃÐÇÑμÔ ¾.È. òõõð - òõõò คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 199

200 ¤‹ÁÙ ×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªéѹⷠปญหาและเฉลยวชิ าอนุพทุ ธประวตั ิ ธรรมศึกษาช้นั โท สอบในสนามหลวง วนั จนั ทรท่ี ๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๑๔.๐๐ น. ******************** คําสั่ง : จงเลือกคําตอบท่ีถูกท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว แลวกากบาทลงในชอง ของขอท่ี ตองการในกระดาษคําตอบใหเ วลา ๕๐ นาที (๑๐๐ คะแนน) ๑. อนพุ ทุ ธประวตั ิ หมายถงึ ประวตั ขิ องใคร ? ก. พระพุทธเจา ก. พระพทุ ธเจา ข. พระโกณฑญั ญะ ข. พระปจ เจกพุทธเจา ค. พระอสั สชิ ค. พระศาสดา ง. พระสารีบตุ ร ง. พระสาวก คาํ ตอบ : ก คําตอบ : ง ๕. พระอัญญาโกณฑญั ญะบรรลพุ ระอรหัต ๒. พระอัญญาโกณฑญั ญะ มีบทบาท เพราะฟง ธรรมอะไร ? สาํ คญั อยา งไร ? ก. ธมั มจกั กัปปวัตตนสตู ร ก. ทํานายเปน ๒ ทาง ข. อนัตตลักขณสูตร ข. เปนพทุ ธอุปฏ ฐาก ค. อาทิตตปริยายสตู ร ค. เปน พยานตรัสรู ง. ธัมมนิยามสตู ร ง. ตามเสดจ็ ออกบวช คําตอบ : ข คาํ ตอบ : ค ๖. ขันธ ๕ คอื รูป เวทนา สญั ญา สงั ขาร ๓. ปญจวคั คยี เ หน็ พระพทุ ธเจา เสดจ็ มา วญิ ญาณ เปน ของไมเทยี่ ง เปนทกุ ข แสดงอาการอยา งไร ? เปน อนตั ตา ปรากฏในพระสูตรไหน ? ก. ลกุ ขนึ้ รับ ข. รับบาตรจีวร ก. ธมั มจักกัปปวัตตนสูตร ค. กราบไหว ง. ตงั้ อาสนะไว ข. อนตั ตลักขณสตู ร คาํ ตอบ : ง ค. อาทิตตปรยิ ายสตู ร ๔. ใครกลาววา พวกเธอเคยไดฟงวาจา ง. เวทนาปรคิ คหสูตร เชน นขี้ องเราหรือไม ? คาํ ตอบ : ข คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 200

ÇªÔ Ò͹¾Ø ·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 201 ๗. อรุ เุ วลกสั สปะ เปน นกั บวชประเภทใด ? ข. เปน กําลังพระศาสนา ก. ดาบส ข. อาชีวก ค. เปน อัครสาวกเบ้ืองซา ย ค. ชฏิล ง. ปริพาชก ง. เปน อัครสาวกเบ้อื งขวา คําตอบ : ค คาํ ตอบ : ข ๘. เม่ืออุรุเวลกัสสปะเห็นธรรมแลว ๑๒. ขอ ใด ไมเ กี่ยวของกบั พระมหากสั สปเถระ ? เขา ใจในลัทธิของตนอยางไร ? ก. บดิ าช่ือกปลพราหมณ ก. ไมมีแกนสาร ข. มารดาช่ือสมุ นเทวี ข. หาประโยชนมิได ค. มนี ามเดมิ วากัสสปะ ค. ไมอาจเหน็ ธรรม ง. มีอายเุ กิน ๑๐๐ ป ง. ไมใชทางหลุดพน คําตอบ : ค คําตอบ : ก ๑๓. พระสาวกรปู ใด เปน ตัวแทนพระศาสดา ๙. อุปตสิ สะรูที่ประทบั พระพทุ ธเจาแลว แสดงธรรมโปรดพระเจาจันฑปชโชต ? เหตใุ ดจึงไมรบี เขา เฝา ? ก. พระมหากัจจายนะ ก. ตองไปลาอาจารยกอ น ข. พระมหากัสสปะ ข. ตอ งไปลาพอแมก อ น ค. พระอุรุเวลากสั สปะ ค. ตอ งไปลาสหายกอ น ง. พระโมฆราช ง. ตองไปบอกสหายกอ น คําตอบ : ก คําตอบ : ง ๑๔. พระสาวกรูปใด ไดรบั เอตทคั คะดา น ๑๐. พระสารีบตุ รบรรลธุ รรม ทรงจวี รเศราหมอง ? เพราะฟง ธรรมท่ีทรงแสดงแกใคร ? ก. พระมหากัสสปะ ก. ทฆี นขปริพาชก ข. พระอุรุเวลากัสสปะ ข. สญั ชยั ปรพิ าชก ค. พระโมฆราช ค. ชมั พกุ าชีวก ง. พระราธะ ง. อุปกาชีวก คาํ ตอบ : ค คาํ ตอบ : ก ๑๕. พระราธะ ไดรับอปุ สมบทดว ยวิธีใด ? ๑๑. พวกเดยี รถยี จา งโจรมาฆา ก. เอหิภิกขุ ข. รับไตรสรณคมน พระโมคคลั ลานะ เพราะสาเหตใุ ด ? ค. รับโอวาท ๓ ง. ญตั ตจิ ตุตถกรรม ก. มีอทิ ธฤิ ทธิม์ าก คาํ ตอบ : ง คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 201

202 ¤‹ÙÁ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªÑé¹â· ๑๖. พระกาฬทุ ายี เดิมชื่อวา อทุ ายี ค. ชางตัดผม ง. ชา งจัดดอกไม เพระเหตุไรจึงเรียกเชนนั้น ? คําตอบ : ค ก. เพราะเปนโรค ๒๑. ใครตดั สนิ อธกิ รณ เรอ่ื งภิกษุณีมารดา ข. เพราะมผี ิวดํา ของพระกุมารกัสสปะ ? ค. เรยี กตามช่ือบิดา ก. พระมหากัสสปะ ง. เรยี กตามโคตร ข. พระสารีบตุ ร คําตอบ : ข ค. พระอานนท ๑๗. ใครเปนพระมารดาของพระนนั ท- ง. พระอบุ าลี พุทธอนุชา ? คาํ ตอบ : ง ก. พระนางสิรมิ หามายา ๒๒. พระสาวกรูปใด มีบญุ มาก แมค าํ วา ข. พระนางปชาบดี ไมมี กไ็ มเ คยไดยนิ ? ค. พระนางพมิ พา ก. พระภทั ทิยะ ง. พระนางกญั จนา ข. พระอนุรทุ ธะ คําตอบ : ข ค. พระมหานามะ ๑๘. พระสาวกรปู ใด ปฏบิ ตั ธิ รรมหวัง ง. พระอานนท จะไดนางเทพอัปสร ? คาํ ตอบ : ง ก. พระอานนท ข. พระภัททิยะ ๒๓. ประโยชนของการขอพรขอสุดทา ย ค. พระนันทะ ง. พระอนรุ ุทธะ ของพระอานนท คืออะไร ? คําตอบ : ค ก. เพ่อื ตอ งการลาภ ๑๙. ราหลุ เปน พระนามทต่ี งั้ ตามหลกั การใด ? ข. เพื่อตองการอาํ นาจ ก. หลักมงคลนาม ค. เพอ่ื จะทรงจําธรรม ข. หลักพธิ ขี นานนาม ง. เพ่อื แสดงความกตัญู ค. นามทีฤ่ าษีตง้ั ให คําตอบ : ค ง. คําอทุ านของบดิ า ๒๔. พระศาสดาตรัสสอนพระโสณโกฬว สิ ะ คําตอบ : ง ดว ยอุปมาอะไร ? ๒๐. พระอบุ าลผี ูท รงพระวนิ ยั ปฎก ก. ความเมา ๓ ข. ดอกบวั ๓ เหลา กอนบวชมีอาชีพอะไร ? ค. พิณ ๓ สาย ง. อปุ มา ๓ ประการ ก. ชางจัดสวน ข. ชางตัดเสอื้ คําตอบ : ค คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 202

ÇªÔ Ò͹¾Ø ·Ø ¸»ÃÐÇμÑ Ô 203 ๒๕. บดิ ามารดาของพระรัฐบาล ยินยอม คําตอบ : ค ใหออกบวชเปนพระภิกษุไดเพราะ ๒๙. พระสาวกรปู ใด มีความถถี่ วนในการ สาเหตใุ ด ? ใชสอยสมณบรขิ าร ? ก. ตองการใหเ ห็นธรรม ก. พระกุมารกัสสปะ ข. ไมคิดใหค รองเรอื น ข. พระมหาโกฏฐิตะ ค. เขา ใจในความกตญั ู ค. พระโสภติ ะ ง. กลวั จะถงึ ความตาย ง. พระกังขาเรวตะ คาํ ตอบ : ง คาํ ตอบ : ง ๒๖. พระสาวกรูปใด เปน เอตทคั คะ ๓๐. เมื่อพระวงั คสี ะทูลขอเรียนมนต แสดงธรรมดวยถอยคําไพเราะ ? พระพทุ ธองคตรัสวา อยางไร ? ก. พระปณโฑลภารทวาชะ ก. ตอ งรับเปน พุทธมามกะกอน ข. พระจฬู ปนถก ข. ตองรบั ไตรสรณคมนกอ น ค. พระโสณกฏุ กิ ณั ณะ ค. ตอ งบวชเปนพระภกิ ษุกอน ง. พระลกณุ ฏกภทั ทิยะ ง. ตองไปลาบิดามารดากอ น คาํ ตอบ : ค คาํ ตอบ : ค ๒๗. ใครถกู พวกภิกษพุ ดู หยอกลอ วา ๓๑. พระสาวกรปู ใด ปรารถนาจะได สามเณรยังไมอ ยากสึกหรือ ? รับโอวาทเทา เม็ดทรายในกํามอื ? ก. พระลกุณฏกภทั ทยิ ะ ก. พระมหาโกฏฐติ ะ ข. พระปณ โฑลภารทวาชะ ข. พระราหุล ค. พระโสณกฏุ กิ ณั ณะ ค. พระกมุ ารกัสสปะ ง. พระกังขาเรวตะ ง. พระกังขาเรวตะ คําตอบ : ก คาํ ตอบ : ข ๒๘. พระสาวกรูปใด เปน หลานของ ๓๒. พระสาวกรปู ใด ตอบพระเจา ปายาสิ อนาถปณ ฑกิ เศรษฐี ? ผูไมเ ช่อื วา โลกอื่นมีจริง ? ก. พระกังขาเรวตะ ก. พระโสภิตะ ข. พระโกณฑธาน ข. พระมหาโกฏฐติ ะ ค. พระสุภตู ิ ค. พระกมุ ารกสั สปะ ง. พระลกณุ ฏกภทั ทิ ง. พระปล ินทวัจฉะ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 203

204 ¤Á‹Ù ×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªéѹⷠคําตอบ : ค ค. พระอุบาลี ง. พระพากุละ ๓๓. พระสาวกรูปใด เปนผฉู ลาดใน คําตอบ : ก การกลา วสอนนางภกิ ษณุ ี ? ๓๘. พระสาวกรปู ใด บรรลุพระอรหัตใน ก. พระนันทกะ ขณะจรดมีดโกนคร้ังที่ ๓ ? ข. พระสาคตะ ก. พระอุปเสนะ ข. พระเรวตะ ค. พระมหากปั ปน ะ ค. พระสวี ลี ง. พระวักกลิ ง. พระอปุ เสนะ คําตอบ : ค คําตอบ : ก ๓๙. ใครเปน พระอรหนั ตแ ลว แมไ มไ ดบ วช ๓๔. พระเจามหากัปปนะ มีมา เรว็ ไว ก็จัดเปนพระสงฆ ? ถามขา วเกีย่ วกบั เรอื่ งอะไร ? ก. พระพากลุ ะ ก. สถานที่ประดบั พระศาสดา ข. พระพาหิยะทารุจีริยะ ข. การอบุ ัติของพระพุทธเจา ค. พระวกั กลิ ค. การเกดิ ของภยั ธรรมชาติ ง. พระขทริ วนยิ เรวตะ ง. ขา วสารในการศึกสงคราม คาํ ตอบ : ข คาํ ตอบ : ข ๔๐. เพราะเหตุไร พระพากลุ ะจึงไดชือ่ วา ๓๕. พระสาวกรปู ใด เปน ตน บญั ญัติใน เปน คนสองตระกลู ? การหา มภกิ ษดุ ม่ื สุรา ? ก. ๒ ตระกูลผลัดกันเลย้ี ง ก. พระสาคตะ ข. พระอุปเสนะ ข. ๒ ตระกลู เปนผใู หเ กดิ ค. พระอบุ าลี ง. พระพากลุ ค. ๒ ตระกูลใหคา เลี้ยงดู คําตอบ : ก ง. ๒ ตระกูลเกบ็ มาเลี้ยง ๓๖. พระอปุ เสนะ มีความเกยี่ วของกับ คาํ ตอบ : ก พระสารีบุตรในฐานะใด ? ศาสนพิธี ก. เปน อา ข. เปนนา ๔๑. ศาสนพิธี หมายถึงอะไร ? ค. เปนพ่ี ง. เปน นอ ง ก. คาํ สอนทางศาสนา คําตอบ : ง ข. วธิ ีปฏิบตั ิทางศาสนา ๓๗. พระสาวกรูปใด อยูในครรภม ารดา ค. วินัยทางศาสนา นาน ๗ ป ๗ เดือน ๗ วัน ? ง. ขอ บญั ญัตทิ างศาสนา ก. พระสวี ลี ข. พระอปุ เสนะ คาํ ตอบ : ข คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 204

ÇÔªÒ͹ؾط¸»ÃÐÇÑμÔ 205 ๔๒. พิธีในการอยูจําพรรษาของพระสงฆ ค. ศีลอุโบสถ หมายถึงขอ ใด ? ง. อธษิ ฐานอโุ บสถ ก. พธิ ีเขา พรรษา คาํ ตอบ : ก ข. พธิ อี อกพรรษา ๔๗. การทําบุญสัตตมวารใหแ กค นตาย ค. พิธีรักษาศลี ตรงกบั ขอ ใด ? ง. พธิ ปี ฏบิ ตั ธิ รรม ก. ๗ วนั ข. ๑๕ วนั คําตอบ : ก ค. ๕๐ วัน ง. ๑๐๐ วนั ๔๓. การแสดงความเคารพ ระหวา งพระเถระ คาํ ตอบ : ก ผูใหญก บั พระผูน อ ย เรียกวาอะไร ? ๔๘. การทําบญุ อาหารตามฤดูกาล ก. วสั สปู นายิกา ข. สามีจกิ รรม โดยวธิ จี บั สลาก เรยี กวา อะไร ? ค. การอดโทษ ง. การอธษิ ฐาน ก. อเุ ทสภตั ข. สลากภัต คาํ ตอบ : ข ค. ปก ขิกภัต ง. สังฆภัต ๔๔. การสวดมนตข องภิกษุสามเณร คาํ ตอบ : ข ทุกเชา เยน็ เรยี กวา อะไร ? ๔๙. พธิ ตี กั บาตรเทโวโรหณะ ตรงกบั วนั ใด ? ก. ฟงเทศน ก. วนั เขา พรรษา ข. เจริญจิตภาวนา ข. วนั ออกพรรษา ค. ทําวัตร ค. วันข้ึนปใ หม ง. เจรญิ พุทธมนต ง. วันสงกรานต คําตอบ : ค คําตอบ : ข ๔๕. การฟง เทศน จดั เปนการบาํ เพญ็ กศุ ล ๕๐. ผา ที่พระสงฆพ ิจารณาในพธิ ีทําบุญ อยางหนง่ึ เรยี กวา อะไร ? ทอดผาปา เรียกวาอะไร ? ก. สลี มัย ข. ธัมมัสสวนมยั ก. ผาบังสุกุล ค. ทานมยั ง. ภาวนามยั ข. ผาอาบนํ้าฝน คําตอบ : ข ค. ผา จาํ พรรษา ๔๖. อโุ บสถกรรมทภี่ กิ ษรุ ว มกนั ทาํ ตง้ั แต๔รปู ง. ผาครองกฐิน ขนึ้ ไป เรยี กวา อะไร ? คําตอบ : ก ก. สงั ฆอุโบสถ ข. ปาริสทุ ธิอุโบสถ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 205

206 ¤Ù‹Á×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒª¹éÑ â· ปญหาและเฉลยวิชาอนพุ ุทธประวตั ิ ธรรมศึกษาชัน้ โท สอบในสนามหลวง วันองั คารที่ ๒๕ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๑๔.๐๐ น. ******************** คําส่ัง : จงเลือกคําตอบที่ถูกท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว แลวกากบาทลงในชอง ของขอท่ี ตอ งการในกระดาษคาํ ตอบใหเ วลา ๕๐ นาที (๑๐๐ คะแนน) ๑. ผูตรัสรูต ามพระพุทธเจา ตรงกบั คาํ ตอบ : ก ขอใด ? ๔. พระสาวกรปู ใด เคยเปน ฤษีต้ังอาศรม ก. พระปจเจกพุทธะ อยทู ต่ี าํ บลคยาสีสะ ? ข. พระโสดาบัน ก. พระอรุ เุ วลากสั สปะ ค. พระอนุพุทธะ ข. พระนทกี ัสสปะ ง. พระอนาคามี ค. พระคยากัสสปะ คาํ ตอบ : ค ง. พระมหากัสสปะ ๒. อญฺ าสิ วต โภ โกณฑฺ โฺ ญ คําตอบ : ค มีความหมายวาอยางไร ? ๕. พระพุทธเจา ทรงแสดงอาทติ ตปรยิ ายสตู ร ก. โกณฑญั ญะบรรลแุ ลว หนอ ณ ทใี่ ด ? ข. โกณฑญั ญะไดร แู ลว หนอ ก. อุรเุ วลาเสนานคิ ม ข. คยาสสี ะ ค. โกณฑัญญะเหน็ แลว หนอ ค. เชตวัน ง. เวฬุวนั ง. โกณฑัญญะปลงแลวหนอ คาํ ตอบ : ข คําตอบ : ข ๖. ใครเปนกําลงั สําคญั ในการประกาศ ๓. พระอญั ญาโกณฑญั ญะเปน รตั ตญั ู พระศาสนาครัง้ แรกทแ่ี ควน มคธ ? ตรงกบั ขอ ใด ? ก. พระอัญญาโกณฑญั ญะ ก. รูธรรมกอ นใคร ข. พระมหากสั สปะ ข. บวชกอ นใคร ค. พระอรุ เุ วลากสั สปะ ค. มปี ระสบการณม าก ง. พระสารีบตุ ร ง. รเู รื่องราวมาก คําตอบ : ค คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 206

ÇÔªÒ͹ؾط¸»ÃÐÇÑμÔ 207 ๗. อุปตสิ สปรพิ าชก เห็นพระอัสสชิ ๑๑. พระสาวกรูปใด บวชเพราะเกรงใจ ครงั้ แรกในขณะใด ? พระพทุ ธเจา ? ก. เดนิ จงกรม ก. พระอนรุ ทุ ธะ ข. พระอานนท ข. น่งั แสดงธรรม ค. พระนันทะ ง. พระวักกลิ ค. เดินบณิ ฑบาต คาํ ตอบ : ค ง. นั่งฉันภตั ตาหาร ๑๒. พระสาวกรูปใด บรรลพุ ระอรหัต คําตอบ : ค กอ นบวช ? ๘. พระสาวกรปู ใด มอี ายุออนกวา ก. พระมหากัสสปะ พระพทุ ธเจา ? ข. พระมหากัจจายนะ ก. พระสารบี ุตร ค. พระอญั ญาโกณฑญั ญะ ข. พระมหากัสสปะ ง. พระอานนท ค. พระโมคคัลลานะ คาํ ตอบ : ข ง. พระอัญญาโกณฑญั ญะ ๑๓. พระสาวกรปู ใด แสดงภทั เทกรตั ตสตู ร คําตอบ : ข โดยยอใหพ สิ ดาร ? ๙. พระมหากัสสปะ ไดเ ขาเฝา พระพทุ ธเจา ก. พระสารบี ตุ ร ครงั้ แรกทไ่ี หน ? ข. พระอานนท ก. โคนตน ศรีมหาโพธิ ค. พระมหากจั จายนะ ข. โคนตน พหปุ ตุ ตกนโิ ครธ ง. พระโสณกฏุ กิ ณั ณะ ค. โคนตน มจุ จลินท คาํ ตอบ : ค ง. โคนตน อชปลานโิ ครธ ๑๔. พระสาวกรปู ใด ไดช ื่อวาราชาผหู า คําตอบ : ข ความสขุ มิได ? ๑๐. ขอใด ไมใชธ ุดงควตั รของ ก. พระภัททยิ ะ ข. พระโมฆราช พระมหากสั สปะ ? ค. พระอนุรทุ ธะ ง. พระมหากปั ปน ะ ก. ถอื ผา บงั สกุ ุลเปน วตั ร คําตอบ : ข ข. เทยี่ วบณิ ฑบาตเปนวัตร ๑๕. พระสาวกรปู ใด ทําใหพระสารบี ุตรได ค. อยปู าเปน วัตร ชอ่ื วา เปน ผมู ีกตญั ู ? ง. อยูปา ชาเปน วตั ร ก. พระราธะ ข. พระสุภูติ คําตอบ : ง ค. พระรฐั บาล ง. พระอุบาลี คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 207

208 ¤Á‹Ù ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªÑé¹â· คําตอบ : ก ๒๑. พระสาวกรปู ใด ปฏิบัติธรรมเดนิ ๑๖. พระพุทธเจาแสดงโทษการพูดมสุ า จงกรม จนเทาแตก ? เหมอื นเทนํ้าคว่าํ ขนั แกใคร ? ก. พระโสณกฏุ กิ ณั ณะ ก. พระนนั ทะ ข. พระราหุล ข. พระโสณโกฬวสิ ะ ค. พระอานนท ง. พระอบุ าลี ค. พระจฬู ปน ถก คาํ ตอบ : ข ง. พระมหาปนถก ๑๗. พระสาวกรูปใด ไมเ คยรจู กั คําวา ไมมี ? คําตอบ : ข ก. พระอนรุ ุทธะ ข. พระอานนท ๒๒. พระสาวกรูปใด มีตน ตระกลู ค. พระภัททยิ ะ ง. พระสีวลี ชวยกอบกเู ศรษฐกิจไดส าํ เรจ็ ? คาํ ตอบ : ก ก. พระมหากัจจายนะ ๑๘. ธรรมน้ีเปน ของผยู ินดใี นธรรมทีไ่ ม ข. พระกาฬทุ ายี เนน่ิ ชา ไมใ ชข องผยู นิ ดใี นธรรมเนนิ่ ชา ค. พระทพั พมัลลบุตร ตรสั แกใ คร ? ง. พระรฐั บาล ก. พระอานนท ข. พระอนุรุทธะ คาํ ตอบ : ง ค. พระภัททิยะ ง. พระสีวลี ๒๓. พระสาวกรปู ใด อดอาหารเพราะ คาํ ตอบ : ข ตองการบวช ? ๑๙. พระสาวกรปู ใด รบั ปากพ่ชี ายวาจะ ก. พระรัฐบาล ข. พระราธะ บวชเปน ตัวแทนตระกูล ? ค. พระสุภูติ ง. พระวงั คีสะ ก. พระอานนท ข. พระภทั ทิยะ คําตอบ : ก ค. พระอนุรทุ ธะ ง. พระมหานามะ ๒๔. พระสาวกรูปใด เปนเอตทัคคะ คําตอบ : ค ในดา นผบู ันลอื สีหนาท ? ๒๐. พระสาวกรปู ใด มีกจิ มากทําให ก. พระทัพพมัลลบุตร บรรลพุ ระอรหัตชา ? ข. พระปณโฑลภารทวาช ก. พระสารบี ุตร ค. พระโสณโกฬว สิ ะ ข. พระโมคคัลลานะ ง. พระโสณกุฏกิ ณั ณะ ค. พระอานนท คําตอบ : ข ง. พระอนุรุทธะ ๒๕. พระสาวกรปู ใด ตอบคาํ ถามพระเจา อเุ ทน คาํ ตอบ : ค เรอื่ งพระภกิ ษหุ นุมบวชอยูไ ดอ ยา งไร ? คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 208

ÇªÔ Ò͹ؾط¸»ÃÐÇÑμÔ 209 ก. พระปณโฑลภารทวาช ก. ไฟไหมบ าน ข. น้าํ ทว มบาน ข. พระทพั พมลั ลบุตร ค. พายพุ ดั บาน ง. โจรปลน บา น ค. พระมหากปั ปนะ คาํ ตอบ : ง ง. พระมหาปน ถก ๓๐. พระสาวกรูปใด มีเงาสตรีตามหลงั คําตอบ : ก เพราะบาปกรรมในชาติกอ น ? ๒๖. พระมหาปนถก ขับไลพ ระจฬู ปนถก ก. พระปล นิ ทวัจนะ ออกจากวดั เพราะเหตุไร ? ข. พระทัพพมลั ลบตุ ร ก. ไมต ัง้ ใจศึกษาเลาเรยี น ค. พระโกณฑธาน ข. ไมตั้งใจปฏิบัติธรรม ง. พระมหาโกฏฐิตะ ค. เรยี นรูไดช า ไมท ันใจ คําตอบ : ค ง. รบเรา จะขอลาสิกขา ๓๑. อะไรเปนแรงจงู ใจใหพ ระวังคีสะ คาํ ตอบ : ค เขามาบวชในพระพุทธศาสนา ? ๒๗. พระพทุ ธเจาทรงแตง ต้งั ใคร ทาํ หนาที่ ก. ฟงธรรมเกิดศรทั ธา จดั พระไปกจิ นิมนต ? ข. เห็นโทษการครองเรอื น ก. พระมหาปนถก ค. เห็นอานสิ งสการบวช ข. พระจฬู ปนถก ง. ตอ งการจะเรยี นมนต ค. พระทพั พมลั ลบุตร คําตอบ : ง ง. พระอุปเสน ๓๒. พระสาวกรปู ใด พูดจาไมไพเราะ คาํ ตอบ : ก แตมวี าจาศักดิ์สิทธ์ิ ? ๒๘. อะไรเปนเหตใุ หพระโสณกุฏกิ ณั ณะ ก. พระมหากัสสปะ เปน สามเณรถงึ ๓ ป ? ข. พระปลินทวจั ฉะ ก. อายยุ ังไมครบ ค. พระมหากัปปนะ ข. ไมม ีผอู นญุ าต ง. พระกงั ขาเรวตะ ค. มภี กิ ษุไมครบ คาํ ตอบ : ข ง. ไมมีพระอปุ ชฌาย ๓๓. ขอ ใดไมเกี่ยวกับพระกมุ ารกสั สปะ? คาํ ตอบ : ค ก. บวชตงั้ แตเ ด็ก ๒๙. ขณะพระโสณกฎุ ิกณั ณะแสดงธรรม ข. พระเจา ปเสนทโิ กศลชุบเลี้ยง แกมารดาไดเกิดเหตุอะไร ? ค. มารดาต้ังครรภก อ นบวช คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 209

210 ¤Á‹Ù ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒªé¹Ñ â· ง. เปนเอตัคคะดา นธรรมกถึก ก. พระสารบี ตุ ร ข. พระมหากสั สปะ คําตอบ : ง ค. พระพากลุ ะ ง. พระวกั กลิ ๓๔. พระสาวกรูปใด เปน ผูเชยี่ วชาญใน คาํ ตอบ : ค ปฏิสมั ภิทาญาณ ? ๓๙. พระสาวกรูปใด อยูใ นครรภม ารดา ก. พระมหาโกฏฐติ ะ นานทสี่ ดุ ? ข. พระพากลุ ะ ก. พระราธะ ข. พระวักกลิ ค. พระโสภติ ะ ค. พระสีวลี ง. พระรัฐบาล ง. พระกัจจายนะ คาํ ตอบ : ค คาํ ตอบ : ก ๔๐. พระวกั กลิออกบวช เพราะมีอธั ยาศัย ๓๕. พระสาวกรูปใด ชํานาญในการระลึก อยางไรในพระพุทธเจา ? รูอดตี ชาติ ? ก. รปู ป ปมาณิกา ก. พระพากุละ ข. พระมหากปั ปน ะ ข. โฆสัปปมาณิกา ค. พระโสภิตะ ง. พระรฐั บาล ค. ลขู ัปปมาณิกา คาํ ตอบ : ค ง. ธมั มัปปมาณกิ า ๓๖. พระมหากปั ปน ะ กอ นบวชมีฐานะ คาํ ตอบ : ก เปน อะไร ? ศาสนพธิ ี ก. ปุโรหติ ข. อาํ มาตย ๔๑. ปวารณากรรม กาํ หนดใหพระสงฆทาํ ค. พอ คา ง. กษัตริย ในวันใด ? คําตอบ : ง ก. วันเขาพรรษา ๓๗. พระสาวกรปู ใด ใชเ ตโชธาตปุ ราบ ข. วนั ออกพรรษา อัมพติตถนาคราชใหส นิ้ ฤทธ์ิ ? ค. วนั มาฆบชู า ก. พระสาคตะ ง. วนั อาสาฬหบชู า ข. พระมหาโกฏฐติ ะ คาํ ตอบ : ข ค. พระโมคคัลลานะ ๔๒. อุโบสถกรรมทพี่ ระภกิ ษุรวมกันทาํ ๔ รูป ง. พระอนรุ ุทธะ ขึ้นไป เรียกวา อะไร ? คาํ ตอบ : ก ก. คณะอโุ บสถ ๓๘. พระสาวกรูปใด มอี ายุยนื เพราะ ข. อธษิ ฐานอโุ บสถ อานิสงสถ วายยาและเวจกุฎี ? ค. สงั ฆอุโบสถ คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 210

ÇÔªÒ͹¾Ø ·Ø ¸»ÃÐÇÑμÔ 211 ง. ปารสิ ทุ ธิอุโบสถ ๔๗. เทศนแ จงกาํ หนดจดั ใหมใี นงานใด? คาํ ตอบ : ค ก. ฉลองพระบวชใหม ๔๓. โพชฌงคสตู รและคริ มิ านนทสตู ร นยิ ม ข. ฌาปนกิจศพ สวดในงานอะไร ? ค. ทําบุญข้ึนบา นใหม ก. ทําบุญขน้ึ บานใหม ง. ทําบญุ ตอ นาม ข. ฉลองพระบวชใหม คําตอบ : ข ค. งานมงคลสมรส ๔๘. ผาปาในสมัยพุทธกาล เรียกวา อะไร ? ง. ทาํ บุญตอ นาม ก. ผาวัสสิกสาฎก คาํ ตอบ : ง ข. ผา อาบนาํ้ ฝน ๔๔. ผา พระกฐนิ ทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระเจา - ค. ผาบงั สกุ ลุ จวี ร อยูหัว เสด็จไปพระราชทานยัง ง. ผา อัจเจกจีวร วัดราษฎรเ ปนการสวนพระองค คําตอบ : ค เรียกวาอะไร ? ๔๙. ผา วสั สิกสาฎก คอื ผา เชน ไร ? ก. กฐนิ หลวง ก. ผา องั สะ ข. ผาจีวร ข. กฐินราษฎร ค. ผา สบง ง. ผาอาบน้ําฝน ค. กฐนิ ตน คาํ ตอบ : ง ง. กฐินพระราชทาน ๕๐. อติ ปิ  โส ภควา อรหํ สมมฺ าสมฺพุทฺโธ คําตอบ : ค เปนคุณของใคร ? ๔๕. เวจกุฎี หมายถึงสถานท่เี ชน ไร ? ก. พระพุทธเจา ก. หองนอน ข. หอ งรับแขก ข. พระธรรม ค. หองพยาบาล ง. หองสุขา ค. พระสงฆ คาํ ตอบ : ง ง. พระรัตนตรยั ๔๖. เขตกาํ หนดทอดกฐนิ สน้ิ สดุ ในวนั ใด? คําตอบ : ก ก. ขน้ึ ๑๕ ค่ํา เดือน ๓ ข. ขนึ้ ๑๕ ค่ํา เดอื น ๖ ค. ขนึ้ ๑๕ คํ่า เดือน ๘ ง. ข้ึน ๑๕ คาํ่ เดอื น ๑๒ คําตอบ : ง คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 211

212 ¤Ù‹Á×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªéѹⷠปญ หาและเฉลยวชิ าอนพุ ทุ ธประวัติ ธรรมศกึ ษาชัน้ โท สอบในสนามหลวง วันพฤหสั บดที ่ี ๒๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๐ เวลา ๑๔.๐๐ น. ******************** คําส่ัง : จงเลือกคําตอบท่ีถูกท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว แลวกากบาทลงในชอง ของขอท่ี ตองการในกระดาษคาํ ตอบใหเวลา ๕๐ นาที (๑๐๐ คะแนน) ๑. ประวัติของผูบวชตาม ปฏบิ ัติตาม คําตอบ : ค รตู าม หมายถงึ ขอ ใด ? ๔. ปญ จวคั คยี  อยเู ฝา อปุ ฏ ฐากพระมหาบรุ ษุ กป่ี  ? ก. พทุ ธประวตั ิ ก. ๒ ป ข. ๓ ป ข. อนพุ ทุ ธประวัติ ค. ๕ ป ง. ๖ ป ค. พุทธานพุ ทุ ธประวัติ คําตอบ : ง ง. ถกู ทกุ ขอ ๕. ใครออกบวชพรอ มกบั โกณฑัญญะ ? คําตอบ : ข ก. กิมพลิ ะ ข. ภคุ ๒. พระธรรมเทศนาใด โกณฑญั ญะ ค. อสั สชิ ง. ควมั ปติ ฟงแลวไดด วงตาเห็นธรรม ? คาํ ตอบ : ค ก. อนุปพุ พีกถา ๖. ขอใด ไมไ ดเ กดิ ขนึ้ ที่ปา อิสิปตนมฤคทายวัน ? ข. ธัมมจกั กัปวตั ตนสูตร ก. ปฐมพรรษา ข. ปฐมเทศนา ค. อนัตตลกั ขณสตู ร ค. ปฐมสาวกิ า ง. ปฐมสาวก ง. อาทิตตปรยิ ายสูตร คาํ ตอบ : ค คาํ ตอบ : ข ๗. พระสงฆเ กดิ ขึ้นในโลกครง้ั แรก ๓. พระมหาบรุ ษุ ทรงเลกิ บาํ เพญ็ ทกุ รกริ ยิ า ตรงกบั วนั อะไร ? เพราะเหตุใด ? ก. วนั มาฆบูชา ก. ปญจวัคคียขอใหเลกิ ข. วนั วิสาขบูชา ข. ปญ จวัคคยี ห นีไป ค. วนั อัฏฐมบี ูชา ค. รูวา ไมใ ชท างตรัสรู ง. วันอาสาฬหบูชา ง. บรรลุธรรมแลว คําตอบ : ง คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 212

ÇªÔ Ò͹¾Ø Ø·¸»ÃÐÇμÑ Ô 213 ๘. พระยสะ ออกบวชเพราะเหตุใด ? ๑๓. ขอ ใด ไมใ ชค ณุ สมบัตพิ ้ืนฐานของชฎลิ ก. เกดิ ศรัทธา ๓ พ่ีนอ ง ? ข. ถกู บังคับ ก. มชี ีวิตคมู ากอ น ค. เพอื่ นชวน ข. เปนนกั บวชชฎิลมากอน ง. เกดิ ความเบื่อหนา ย ค. จบไตรเพทมากอน คาํ ตอบ : ง ง. เปนหวั หนาชฎิลมากอน ๙. ทนี่ ไ่ี มว นุ วาย ทน่ี ไ่ี มข ดั ขอ ง... เปน คาํ พดู คาํ ตอบ : ก ของใคร ? ๑๔. ภาวะโลกรอ นกําลังเปน ปญหาอยางหนัก ก. พระพทุ ธเจา ข. พระยสะ สว นสภาวธรรมทเี่ ปน ของรอ น ปรากฏใน ค. พระสารีบตุ ร ง. พระอานนท พระสูตรไหน ? คําตอบ : ก ก. เวทนาปรคิ คหสูตร ๑๐. ขอ ใด กลา วไมถ กู ตอ งเกย่ี วกบั พระยสะ ? ข. อาทิตตปรยิ ายสตู ร ก. สหาย ๕๔ บวชตาม ค. อนัตตลักขณสูตร ข. ขอบวชตอ บดิ ามารดา ง. ธมั มจักกปั ปวตั ตนสตู ร ค. บิดาเปนอบุ าสกคนแรก คําตอบ : ข ง. ไดฟ งอนุปพุ พีกถา ๑๕. ใครเปน ทั้งมิตรแท เปน ทง้ั อาจารย คาํ ตอบ : ข ของโกลติ ะ ? ๑๑. พระอรุ เุ วลกสั สปะ เปน ชาวเมอื งไหน ? ก. พระอัสสชิ ข. อปุ ตสิ สะ ก. ราชคฤห ข. สาวัตถี ค. พาวรี ง. สญั ชัย ค. นาลนั ทา ง. คยาสสี ะ คาํ ตอบ : ข คาํ ตอบ : ง ๑๖. ส่ิงทงั้ ปวงไมควรแกขา พเจา ๑๒. พระอรุ เุ วลกสั สปะขอบวช ขาพเจา ไมช อบใจหมด ใครพดู ? ในพระพุทธศาสนา เพราะเหตใุ ด ? ก. อปุ ตสิ สปรพิ าชก ก. ไดเ หน็ อภินหิ าร ข. โกลิตปรพิ าชก ข. ถกู ทรมานดว ยฤทธ์ิ ค. สภุ ทั ทปริพาชก ค. ถกู ขอรองใหบวช ง. ทฆี นขปริพาชก ง. ลทั ธิตนไมม ีแกน สาร คําตอบ : ง คาํ ตอบ : ง คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 213

214 ¤Ù‹Á×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ â· ๑๗. อปุ ตสิ สะกบั พระสารบี ตุ ร เกย่ี วขอ งกนั ๒๑. พระมหาเถระผูค ิดรเิ รม่ิ ในการทํา อยา งไร ? สงั คายนาครงั้ แรก คือใคร ? ก. อุปตสิ สะเปนพ่ี ก. พระอรุ เุ วลกัสสปะ ข. พระสารีบุตรเปน พ่ี ข. พระมหากัสสปะ ค. เปน คนเดยี วกนั ค. พระอานนท ง. เปนเพอ่ื นกนั ง. พระอุบาลี คําตอบ : ค คาํ ตอบ : ข ๑๘. หลังจากบวชได ๗ วัน เกิดอะไร ๒๒. พระสาวกรปู ใด ไมไดอ อกบวช ข้ึนแกพ ระโมคคัลลานะ ? พรอมกบั พระอานนท ? ก. คดิ ถึงบา นเกิด ก. พระอนรุ ทุ ธะ ข. ใจทอ แทห ดหู ข. พระภทั ทิยะ ค. เกดิ ความเบอื่ หนาย ค. พระอุบาลี ง. ออ นใจโงกงว ง ง. พระสารบี ตุ ร คําตอบ : ง คําตอบ : ง ๑๙. ผไู ดรับยกยอ งวาเปน พระธรรมราชา ๒๓. พระมหากจั จายนะ กอ นบวชมตี าํ แหนง อะไร ? คือใคร ? ก. ปุโรหติ ข. ทหารองครักษ ก. พระพุทธเจา ค. อํามาตย ง. เจาลทั ธิ ข. พระสารีบตุ ร คาํ ตอบ : ก ค. พระอานนท ๒๔. พระสาวกรูปใด สามารถยังสกุลท่ี ง. พระมหากัสสปะ ไมเ ลือ่ มใสใหเ ลื่อมใสได ? คาํ ตอบ : ก ก. พระโมคคลั ลานะ ๒๐. พระสาวกรูปใด ชอบอยปู าปฏิบัติ ข. พระสารีบุตร กัมมฏั ฐาน ? ค. พระอุบาลี ก. พระอุรเุ วลกัสสปะ ง. พระกาฬุทายี ข. พระโมคคลั ลานะ คําตอบ : ง ค. พระมหากสั สปะ ๒๕. พระพทุ ธเจา ทรงรับประกันเพื่อใหได ง. พระกุมารกัสสปะ นางอปั สรแกใคร ? คาํ ตอบ : ค ก. พระภัททยิ ะ ข. พระนันทะ คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 214

ÇªÔ Ò͹ؾ·Ø ¸»ÃÐÇÑμÔ 215 ค. พระอานนท ง. พระเทวทัต คําตอบ : ง คาํ ตอบ : ข ๓๑. มปี ญญา แมไ มมีทรัพย ยงั พออยูได ๒๖. พระสาวกรูปใด ตอนเกดิ บดิ าพูดวา แตข าดปญญา แมม ีทรพั ยก ็อยู บวงเกดิ แลว ? ไมได ... เปน ธรรมวาทะของใคร ? ก. พระอานนท ข. พระอบุ าลี ก. พระโสภิตะ ค. พระราหลุ ง. พระอัสสชิ ข. พระสาคตะ คําตอบ : ค ค. พระมหากัปปนะ ๒๗. พระสาวกรูปใด เคยปรารถนาวา ง. พระพากลุ ะ ขออยาไดย นิ คําวา ไมมี ? คําตอบ : ค ก. พระภทั ทิยะ ๓๒. พระสาวกรปู ใด ขณะเปน พระราชา มมี า ข. พระมหานามะ ไวส บื ขา วการอบุ ตั ขิ นึ้ ของพระพทุ ธเจา ? ค. พระอนุรุทธะ ก. พระมหากัปปนะ ง. พระกมิ พลิ ะ ข. พระรฐั บาล คําตอบ : ค ค. พระภัททิยะ ๒๘. พระสาวกรปู ใด บรรลุพระอรหนั ต ง. พระโสณกุฏกิ ณั ณะ ขณะปลงผมเสรจ็ ? คําตอบ : ก ก. พระสวี ลี ข. พระเรวตะ ๓๓. พระสาวกรปู ใด กอ นบวชมกั พดู หกั ลา ง ค. พระสภุ ูติ ง. พระวังคสี ะ คนอน่ื จนใครๆ ไมอ ยากคบหาสมาคม คําตอบ : ก ดวย ? ๒๙. พระสาวกรูปใด มารดาบิดาจาํ ใจยอม ก. พระโสณกฏุ ิกณั ณะ ใหบวช ? ข. พระกุมารกัสสปะ ก. พระราธะ ข. พระอนุรุทธะ ค. พระปุณณชิ ค. พระรฐั บาล ง. พระสาคตะ ง. พระมหาโกฏฐติ ะ คําตอบ : ค คาํ ตอบ : ง ๓๐. พระสาวกรูปใด ถกู พระศาสดา ๓๔. ใครทาํ หนา ที่วนิ ิจฉัยอธิกรณ ทรงตําหนวิ า โมฆบุรษุ ผูมกั มาก ? กรณีมารดาของกุมารกสั สปะ ? ก. พระสุภตู ิ ข. พระจนุ ทะ ก. พระมหากัสสปะ ข. พระอานนท ค. พระเรวตะ ง. พระอปุ เสนะ ค. พระสารบี ตุ ร ง. พระอุบาลี คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 215

216 ¤‹ÁÙ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ â· คําตอบ : ง ค. พระสภุ ตู ิ ง. พระราธะ ๓๕. พระสาวกรปู ใด กอ นบวชถกู ลอ เลยี นวา คาํ ตอบ : ข เดก็ ไมม แี ม ? ๔๐. พระพากลุ ะไมม ีโรคภัยเบียดเบียน ก. พระรฐั บาล เพราะสาเหตุใด ? ข. พระราธะ ก. สรา งเจดียถวาย ค. พระกุมารกัสสปะ ข. สรางหอ งสุขาถวาย ง. พระโกณฑธาน ค. ถวายยาเปนทาน คาํ ตอบ : ค ง. ขอ ข. และ ค. ถูก ๓๖. พระสาวกรปู ใด กอนบวชมคี วามเชยี่ วชาญ คาํ ตอบ : ง ดานดนตรี ? ศาสนพิธี ก. พระโสณโกฬว ิสะ ๔๑. ระเบยี บแบบแผนที่ผนู ับถือศาสนา ข. พระปลินทวจั ฉะ พงึ ปฏิบัติ เรยี กวาอะไร ? ค. พระปุณณชิ ก. ศาสนพิธี ข. บญุ พิธี ง. พระมหาโกฏฐิตะ ค. ทานพธิ ี ง. กศุ ลพธิ ี คาํ ตอบ : ก คําตอบ : ก ๓๗. พระสาวกรปู ใด ชํานาญในมนตเคาะ ๔๒. ขอใด จัดเปนงานอวมงคล ? กะโหลกศีรษะมนษุ ย ? ก. ทําบญุ ขนึ้ บา นใหม ก. พระพาหยิ ะ ข. พระสุภตู ิ ข. ทาํ บุญอทุ ศิ ผูตาย ค. พระสาคตะ ง. พระวงั คสี ะ ค. ทําบญุ ทอดกฐิน คําตอบ : ง ง. ทาํ บุญฉลองเมรุ ๓๘. พระสาวกรปู ใด เปน ตนบัญญตั ใิ น คําตอบ : ข การหา มด่มื สรุ า ? ๔๓. วันพระ เรยี กอกี อยา งหนง่ึ วา วัน ก. พระสาคตะ ข. พระพากลุ ะ อะไร ? ค. พระสภุ ตู ิ ง. พระโสภิตะ ก. วนั อุโบสถ คาํ ตอบ : ก ข. วนั วัสสูปนายิกา ๓๙. พระสาวกรปู ใด ไดช อ่ื วา ปจ ฉมิ ภวกิ สตั ว ค. วันธรรมสวนะ ผเู กดิ เปน ภพสุดทา ย ? ง. วนั ปาฏบิ ท ก. พระสวิ ลี ข. พระพากุละ คาํ ตอบ : ค คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 216

ÇªÔ Ò͹ؾط¸»ÃÐÇμÑ Ô 217 ๔๔. ผา ทโี่ ยงจากศพ เพอ่ื ทาํ พธิ ีทอดผา ข. วนั วสิ าขบชู า บังสุกุล เรยี กวา อะไร ? ค. วนั อฏั ฐมีบูชา ก. ผาภูษามาลา ง. วันอาสาฬหบูชา ข. ผาภูษาโยง คาํ ตอบ : ง ค. ผา บงั สกุ ลุ ๔๙. อโุ บสถศลี ขอ สดุ ทา ย วา ดว ยการเวน ง. ผา ปลู าด เรื่องใด ? คําตอบ : ข ก. บริโภคในเวลาวิกาล ๔๕. วันเขา พรรษา ตรงกับขอใด ? ข. ฟอนรําขับรอ ง ก. ขน้ึ ๑ คา่ํ เดือน ๘ ค. ทดั ทรงดอกไม ข. ขึน้ ๑๕ คํ่า เดือน ๘ ง. ทน่ี ง่ั ที่นอนสงู ใหญ ค. แรม ๑ คาํ่ เดือน ๘ คาํ ตอบ : ง ง. แรม ๑๕ คาํ่ เดือน ๙ ๕๐. การทอดกฐิน สิน้ สุดในวันใด ? คาํ ตอบ : ค ก. วันลอยกระทง ๔๖. วันมหาปวารณา ตรงกับขอใด ? ข. วนั สงกรานต ก. วันแสดงธรรม ค. วนั เขา พรรษา ข. วันอโุ บสถ ง. วนั ออกพรรษา ค. วันเขาพรรษา คําตอบ : ก ง. วนั ออกพรรษา คําตอบ : ง ๔๗. ขอ ใด ไมใ ชอยใู นบทพุทธานสุ สติ ? ก. สมมฺ าสมฺพทุ ฺโธ ข. วชิ ชฺ าจรณสมปฺ นโฺ น ค. สตถฺ า เทวมนสุ ฺสานํ ง. สนทฺ ิฏฐ โิ ก อกาลโิ ก คาํ ตอบ : ง ๔๘. การถวายผาอาบน้ําฝน นยิ มถวาย ในวนั ใด ? ก. วันมาฆบูชา คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 217

218 ¤‹ÁÙ Í× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท 218

ÇÔªÒÍØâºÊ¶ÈÅÕ (Ç¹Ô ÂÑ ) 219 ÇÔªÒÍØâºÊ¶ÈÕÅ (Ç¹Ô ÂÑ ) คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 219

220 ¤Á‹Ù ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹Ñé â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท º·¹íÒ ÇªÔ ÒÍâØ ºÊ¶ÈÅÕ à»¹š ÇªÔ Ò˹§èÖ ã¹¨Òí ¹Ç¹ ô ÇªÔ Ò¢Í§ËÅ¡Ñ Êμ٠øÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ â· â´Â໚¹ÇÔªÒ·èÕã¡ÅŒμÑÇáÅÐà¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº¼ÙŒà»š¹¾Ø·¸ÈÒʹԡª¹ÁÒ¡·èÕÊØ´»ÃСÒÃ˹èÖ§ ·ÕèèŒÙ Ñ¡¡Ñ¹â´Â·ÑÇè ä»ÇÒ‹ ¡ÒÃÃÑ¡ÉÒÍØâºÊ¶ÈÕÅËÃ×ͶÍ× ÈÅÕ ø ËÅÑ¡¸ÃÃÁ¤íÒÊ͹¢Í§¾Ãоط¸ÈÒʹÒÁÕËÅÑ¡ÊíÒËÃѺÈÖ¡ÉÒáÅл¯ÔºÑμÔÍѹ ໚¹ä»â´ÂÅíҴѺáÅÐà¡é×Í¡ÙÅÊ‹§àÊÃÔÁ¡Ñ¹¢Öé¹ä»¢éÑ¹æ ·Ñé§ÁÕ¤ÇÒÁÅÐàÍÕ´»ÃгÕμÊÙ§ ¢Öé¹ä»¤×Íã¹ÅíҴѺ¢Í§¾ÃÐÍÀÔ¸ÃÃÁ â´Â¡ÒÃÈÖ¡ÉÒáÅл¯ÔºÑμÔ㹸ÃÃÁ·éѧ»Ç§Â‹ÍÁ ÁËÕ Å¡Ñ ÈÅÕ à»¹š ¾¹é× °Ò¹ÊÒí ¤ÞÑ ·¨Õè ÐÍÒí ¹ÇÂãË¡Œ ÒÃÈ¡Ö ÉÒáÅлÃоÄμ»Ô ¯ºÔ μÑ ¢Ô ͧ¼¹ŒÙ ¹éÑ æ »ÃÐʺ¼ÅÍ¹Ñ à»š¹·¾Õè Ö§»ÃÒö¹Ò äÁÇ‹ Ò‹ ¨Ð໹š ÈÅÕ õ ÈÅÕ ø ÅÇŒ ¹à»š¹Ê§èÔ ·Õè¨Ð˹¹Ø ¹íÒ ·íÒãËŒ¤¹ÁÕÁ¹ØɸÃÃÁ ¤×ͤÇÒÁ໚¹¼ÙŒÁÕ¨Ôμ㨷èÕÊÙ§¢éÖ¹áÅоѲ¹ÒÊ‹Ù¤ÇÒÁ໚¹¼ÙŒÁÕ ÊμÔ»˜ÞÞÒ·ÕèࢌÁᢧç à©ÅÕèÂÇ©ÅÒ´äÁË‹ ǹèÑ äËÇã¹ÊÔ觷é§Ñ »Ç§ ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÇÔªÒÍØâºÊ¶ÈÕÅãËŒÁÕ¤ÇÒÁÌ٤ÇÒÁࢌÒ㨷èÕ¶Ù¡μŒÍ§ ¨Ð໚¹¾×é¹°Ò¹ àºé×Í§μŒ¹·èըзíÒãËŒàË繤ÇÒÁÊíÒ¤ÑÞáÅлÃÐ⪹¢Í§¡ÒÃÃÑ¡ÉÒÈÕÅËÃ×Í¡Òç´àÇŒ¹ μÒÁ¢ŒÍÈÕÅ·Õèμ¹ÊÁÒ·Ò¹ ¨Ð໚¹àËμØÊ‹§àÊÃÔÁãËŒ¾Ø·¸ÈÒʹԡª¹ä´Œ¾Ñ²¹Òμ¹μÒÁ ËÅÑ¡¸ÃÃÁ¤Òí Ê͹¢Í§¾Ãоط¸ÈÒʹÒâ´ÂÂèÔ§¢Öé¹μ‹Íä» 220

ÇÔªÒÍØâºÊ¶ÈÕÅ (ÇÔ¹ÂÑ ) 221 ÇªÔ ÒÇԹѠ(ÍâØ ºÊ¶ÈÅÕ ) ¸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ â· อโุ บสถศลี เปน ศลี ระดบั สงู เขา ลกั ษณะเปน “วตั ร” เรยี กวา “ศลี วตั ร” หมายถงึ ขอปฏิบัติสําหรับฝกฝนขัดเกลากิเลสใหเบาบาง เปนศีลบารมีที่สงเสริมใหผูประพฤติ ปฏบิ ตั ธิ รรมไดบ รรลผุ ลเรว็ ยง่ิ ขนึ้ เปน การฝก ใชช วี ติ แบบสมถะเรยี บงา ย เกอื้ กลู ตอ การ ปฏบิ ตั ธิ รรม และเปน การเจรญิ รอยตามพระอรยิ เจา ทง้ั หลาย แมพ ระโพธสิ ตั วก ล็ ว นรกั ษา อุโบสถศลี นเ้ี พ่ือบรรลุพระสัมมาสมั โพธิญาณ การเขาอยจู ําอโุ บสถของคฤหัสถ ผูค รอง เรือน ซึ่งมีภาระหนาท่ีในการหาเลี้ยงชีพน้ัน จึงเปนโอกาสไดปลดเปลื้องหนาที่การงาน ปลอ ยวางภาระทางโลกไดป ระพฤตปิ ฏิบัตวิ ตั รพิเศษ เพ่อื ชําระกาย วาจา ใจ ของตนให สะอาด เปนฐานใหเกิดสมาธิและปญ ญา อโุ บสถศลี นี้ เปน วชิ าหนง่ึ ทก่ี าํ หนดใหศ กึ ษาในระดบั ธรรมศกึ ษาชน้ั โท เปน การ ศึกษาตอยอดมาจากวิชาเบญจศีลเบญจธรรมท่ีไดกําหนดไวในธรรมศึกษาชั้นตรี เปน หลักสูตรวิชาวินัย ซึ่งไดมีการจัดพิมพเปนรูปเลมและใชศึกษาเลาเรียนมากอนหนาน้ี แลว การปรับปรุงหลักสูตรครั้งน้ี ไดใชเคาโครงเน้ือหาตามหลักสูตรเดิม แตไดเพิ่ม เติมเน้ือหาในเร่ืองความมุงหมาย เหตุผล โทษ และอานิสงสของการรักษาอุโบสถศีล พรอมทั้งตัวอยางเรื่องท่ีช้ีใหเห็นโทษของการลวงละเมิดและอานิสงสของการรักษา โดยเรียบเรียงเนื้อหาสาระใหเหมาะสมเพ่ือเสริมสรางศรัทธาปสาทะและความเขาใจใน การรกั ษาอโุ บสถศีลไดดยี ่งิ ข้นึ ความหมายของอุโบสถศลี อุโบสถศีล หมายถึง ศีลที่รักษาในวันอุโบสถ มาจากคําวา อุโบสถ และ ศีล มคี วามหมายดงั นี้ อุโบสถ หมายถงึ การเขาจาํ หรืออยจู าํ เพ่อื หยุดการงานทางโลก พกั การงาน ทางบาน เปนอบุ ายควบคมุ กาย วาจา ใจ ใหสงบและขดั เกลากิเลส เปนการเขา อยูจาํ รกั ษาศลี ประพฤตพิ รหมจรรย ใชชีวิตตามวถิ ีพทุ ธดวยวตั รปฏบิ ัติทพ่ี เิ ศษย่ิงข้นึ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 221

222 ¤Á‹Ù ×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªÑé¹â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท ศีล หมายถึง เจตนาหรือความต้ังใจที่จะงดเวนจากความชั่ว ความทุจริต สิง่ ท่ไี มดไี มงามท้งั หลาย มคี าํ แปลหลายอยา งตามรูปศัพทภาษาบาลี ดงั นี้ ๑. ศีล มาจากคําวา “สริ ะ” แปลวา ยอด หมายถงึ สวนสูงสดุ เพราะฉะนน้ั ผูมีศีลจึงช่ือวา เปนยอดคน คือเปนผูที่มีความสูงสุดดวยการประพฤติปฏิบัติ เพราะ ผูท ี่ไดชอื่ วาเปน ยอดคนน้ัน แทจริงไมไ ดอยทู ่กี ารมที รัพยส ิน อํานาจ ความรู หรอื ความ สามารถเหนือกวาผูอื่น แตอยูท่ีความบริสุทธิ์ของศีล ผูมีศีลจึงเปนผูประเสริฐท่ีสุด อีกนัยหนึ่ง “สิระ” ยังแปลวา ศีรษะ ซึ่งเปนสวนสําคัญของรางกาย บุคคลจะมีชีวิต อยูไดตองมีศีรษะ ถาไมมีศีรษะก็ไมสามารถมีชีวิตอยูได เหมือนคนไมมีศีลจะมีชีวิต อยูอยางปกติไมได ๒. ศีล มาจากคําวา “สีละ” แปลวา ปกติ โดยปกติของคนจะไมฆากัน ไมลักทรัพย ไมลวงละเมินในคูครองคนอื่น ไมพูดเท็จ และไมเสพส่ิงเสพติดใหโทษ ถากระทาํ ในสิง่ ทีต่ รงกันขามกช็ อื่ วาผดิ ปกติ ๓. ศีล มาจากคาํ วา “สตี ละ” แปลวา เยน็ บคุ คลผมู ีศลี จะมคี วามเย็นกาย เย็นใจ แมผูที่อยูใกล ก็จะรูสึกปลอดภัย เย็นกายเย็นใจไปดวย ดุจรมไมใหญให ความรม เย็นแกบุคคลผเู ขาไปพักอาศยั ๔. ศลี มาจากคาํ วา “สวิ ะ” แปลวา ปลอดโปรง บคุ คลผมู ศี ลี มคี วามปลอดโปรง โลงใจอยูเปนนิจ เพราะไมมีเรื่องใดท่ีจะทําใหเดือดรอนกังวลใจอันเกิดจากการ กระทําของตน ดงั นัน้ ศีล จึงเปน คุณธรรมที่ทาํ ใหบุคคลเขา ถึงความเปน ยอดคน เปนบุคคล ผูสมบูรณแบบ มีความเปนปกติ เปนผูที่เย็นกาย เย็นใจ และมีชีวิตท่ีปลอดโปรง ปลอดภยั อยูเสมอ วัตถปุ ระสงคของการรักษาอุโบสถศลี การรักษาอุโบสถศีล เปนการเตรียมสภาพทั่วไปของชีวิตใหพรอมสําหรับ ความเจริญงอกงามของคุณธรรมทสี่ ูงขึ้นไป คือ สมาธิและปญญา โดยมวี ัตถปุ ระสงค สาํ คญั อยู ๖ ประการ คอื ๑. เพือ่ ปอ งกันการเบยี ดเบยี นกันในชวี ติ และทรัพยสิน ๒. เพอ่ื ใหเ กิดความสุข และความดงี ามในการดาํ เนนิ ชวี ิต 222

ÇÔªÒÍâØ ºÊ¶ÈÕÅ (ÇÔ¹ÂÑ ) 223 ๓. เพื่อประพฤตพิ รหมจรรย ขดั เกลากิเลสใหเ บาบาท ๔. เพ่ือตัดความกังวลในเรอื่ งอาหาร ๕. เพือ่ ใชชวี ติ แบบสมถะเรียบงาย ไมฟุงเฟอฟุมเฟอ ย ๖. เพื่อเปน พ้ืนฐานในการพัฒนาคณุ ธรรมใหส ูงข้ึน ประวตั ิความเปนมาของอุโบสถศีล อุโบสถศีล เปนเรื่องของกุศลกรรมท่ีสําคัญประการหน่ึงของคฤหัสถ เปน การเขา ปฏิบตั โิ ดยหยุดพกั การงานไวชว่ั คราว เชน การทาํ นา ทําไร และคา ขาย เปนตน เพ่ือบําเพ็ญบุญกุศลกระทํากิจกรรมทางพระพุทธศาสนา เปนอุบายสงบระงับความ อยากแบบโลกยี วสิ ยั เปน แนวทางสกู ารขดั เกลากเิ ลสอยา งหยาบใหเ บาบางไปจากจติ ใจ ขัดเกลากเิ ลสอยา งหยาบให อุโบสถนั้น ถือปฏิบัติกันมากอนพุทธกาล ปรากฏหลักฐานในอรรถกถา คังคมาลชาดก อฎั ฐกนิบาติ และในอุโบสถขนั ธกะ ดงั นี้ ในอรรถกถาคงั คมาลชาดก มใี จความวา สมัยหน่งึ พระพุทธเจา ประทบั อยู ที่พระวิหารเชตวัน ตรัสกับผูรักษาอุโบสถศีลวาผูรักษาอุโบสถชื่อวาไดทําความดีแลว นอกจากการรักษาอุโบสถแลว พวกเธอควรใหทาน รักษาศีล ไมค วรโกรธ ควรเจรญิ เมตตาภาวนา ควรอยูจําอุโบสถใหครบเวลา เพราะวาบัณฑิตปางกอน อาศัยอุโบสถ เพียงกงึ่ เดยี วยังไดย ศใหญมาแลว โดยทรงนาํ เรอื่ งในอดีตมาตรสั เลา วา มีเศรษฐีคนหนึง่ ช่ือ สจุ บิ ริวาร มที รพั ยม าก มีบรวิ าร มีจิตใจสะอาด ชอบ ทําบุญบริจาคทาน แมภรรยา บุตร ธิดา บริวารชน กระท่ังคนเลี้ยงวัวของเศรษฐีนั้น ก็ลวนเปนผูเขาจําอุโบสถ เดือนละ ๖ วัน ในสมัยน้ัน พระโพธิสัตวเกิดในครอบครัว คนยากจน มีอาชีพรับจาง อัตคัดขัดสน เขาไปขอทํางานที่บานเศรษฐี เศรษฐีบอกวา ทกุ คนในบา นนล้ี วนแตเปนผรู กั ษาศลี ถา เธอรกั ษาศลี ไดกท็ ํางานได แตลมื บอกวิธีการ รกั ษาศีลแกเขาวาจะตองทําอยางไรบา ง พระโพธิสัตว เปนคนวางายสอนงาย เมื่อเขาไปทํางานท่ีบานเศรษฐีแลว ก็ทํางานอยางเต็มท่ี ไมคํานึงถึงความยากลําบาก ตื่นกอน นอนทีหลังนายเสมอ วนั หนึง่ มกี ารละเลนมหรสพในเมอื ง เศรษฐเี รยี กสาวใชม าสั่งวา วันนี้ เปนวนั อุโบสถ เธอจงหุงอาหารใหค นงานแตเ ชา ตรู พวกเขารับประทานอาหารแลว จะไดรักษาอโุ บสถ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 223

224 ¤‹ÙÁ×͸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹éÑ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท ฝายพระโพธิสัตวตื่นนอนแลว ไดออกไปทํางานแตเชามืด ไมมีใครบอกวาวันน้ี เปน วนั อโุ บสถ คนทง้ั หมดรบั ประทานอาหารเชา แลว ตา งรกั ษาอโุ บสถ แมเ ศรษฐพี รอ มภรรยา และบุตรธดิ ากไ็ ดอธิษฐานรักษาอโุ บสถ น่ัง ณ ที่อยูของตน ราํ ลกึ นึกถงึ ศลี ที่ตนรักษา สวนพระโพธิสัตวทํางานตลอดวัน เม่ือถึงเวลาพระอาทิตยตก จึงไดกลับมายังที่พัก อาศยั แมค รวั ไดนําอาหารไปใหพ ระโพธิสัตวร สู ึกแปลกใจ จงึ ถามวา วนั อืน่ ๆ ในเวลา เชนนี้จะมีเสียงดังอ้ืออึง วันน้ีคนเหลาน้ันไปไหนกันหมด เมื่อทราบวาทุกคนสมาทาน อุโบสถ ไมร บั ประทานอาหาร ทุกคนตางพักอยใู นที่พกั ของตน ๆ จึงคดิ วา เราคนเดยี ว ทไี่ มม ศี ลี ในทา มกลางของผมู ศี ลี เราจะอยไู ดอ ยา งไร เราควรจะอธษิ ฐานอโุ บสถในตอนน้ี จะไดหรอื ไมห นอ จึงไปถามเศรษฐี เศรษฐบี อกวา ถา รักษาอโุ บสถตอนน้ี จะไดอุโบสถ กรรมครงึ่ เดยี ว เพราะไมไ ดอ ธษิ ฐานตง้ั แตเ ชา พระโพธสิ ตั วบ อกวา ครง่ึ เดยี วกไ็ ดข อรบั จึงสมาทานศีลกับเศรษฐี อธิษฐานอุโบสถเขาไปที่พักของตนนึกถึงศีลที่ตนรักษา ใน เวลาปจฉิมยาม เขาเกิดหิวอาหารจนเปนลม เพราะตลอดทั้งวันยังไมไดรับประทาน อาหารเลย เศรษฐีนําเอาเภสัชตาง ๆ มาใหเขาก็ไมยอมรับประทาน ยอมเสียชีวิต แตไมยอมเสียศีล ในขณะใกลจะเสียชีวิต พระเจากรุงพาราณสีเสด็จประพาสน พระนครมาถึงท่ีนั้น พระโพธิสัตวไดเห็นสิริมงคลของพระราชา จึงปรารถนา ราชสมบัติคร้ันสิ้นชีวิตแลวไดถือปฏิบัติสนธิในพระครรภพระมเหสีของพระราชา เพราะผลแหงอุโบสถกรรมก่ึงหน่ึงนั้นคร้ัน เพราะผลแหงอุโบสถกรรมกึ่งหน่ึงน้ัน คร้ันประสตู แิ ลว ทรงไดร บั ขนานพระนามวา “อุทยั กุมาร” เมอ่ื เจรญิ วยั แลว สาํ เรจ็ การ ศึกษาศลิ ปะทกุ อยา ง ระลกึ ถงึ บุรพกรรมของตนไดด วยญาณเคร่อื งระลึกชาติ จงึ เปลง อุทานตรง ๆ วา นี้เปนผลแหงกรรมเล็กนอยของเรา คร้ันพระราชบิดาสวรรคตแลว ไดขึ้นครองราชยสมบัติ ทอดพระเนตรดูสิริราชสมบัติอันยิ่งใหญของพระองคทรงเห็น วาดว ยอานุภาพแหงการรักษาอโุ บสถกรรมแมเ พยี งกึง่ หนง่ึ ยงั ไดมหาสมบตั ิถึงเพียงนี้ ในอุโบสถขันธกะ กลา วถงึ เหตุใหม ีวนั ธมั มสั สวนะ หรือวันพระ มใี จความวา พระผูมีพระภาคเจา ประทับอยูท่ีภูเขาคิชฌกูฏ ใกลพระนครราชคฤห พวกปริพาชก ผูนับถือลัทธิอื่น ประชุมกันแสดงธรรมในวัน ๑๔ ค่ํา ๑๕ ค่ํา และวัน ๘ ค่ํา มีคน จํานวนมากไปฟงธรรมของพวกปรพิ าชกแลวเกดิ ความรกั ความเลือ่ มใส และเปนพวก กบั ปริพาชกเหลาน้นั 224

ÇªÔ ÒÍØâºÊ¶ÈÅÕ (ÇÔ¹ÂÑ ) 225 พระเจา พมิ พสิ าร ทรงดาํ รวิ า แมพ ระสงฆก ส็ มควรจะประชมุ กนั ในวนั เชน นน้ั บา ง จึงกราบทูลเรื่องนั้นตอพระผูมีพระภาคเจา พระพุทธองคทรงอนุญาติใหพระภิกษุ ทงั้ หลาย เราอนญุ าตใหเธอทั้งหลายประชมุ พรอมกัน ในวันธมั มสั สวนะ ๑๔ คํ่า ๑๕ ค่ํา และ ๘ คํา่ ไดภกิ ษทุ ้งั หลายในวนั ดงั กลา วประชมุ กันตามพุทธดํารัส แตน งั่ อยูเฉย ๆ ทง้ั ๆ ท่ีชาวบา นมาทวี่ ัดเพื่อจะฟงธรรม จึงถกู ชาวบา นติเตียนคอนขอดวา เหมอื นพวก สุกรใบ พระผูมีพระภาคเจาทรงทราบเร่ืองนั้นแลว ตรัสเรียกภิกษุท้ังหลายมา ตรัสวา ดูกอนภิกษุท้ังหลาย เราอนุญาตใหเธอทั้งหลายประชุมกันแลวแสดงธรรมใน วนั ธมั มสั สวนะ๑๔คา่ํ ๑๕คาํ่ และ๘คา่ํ ภกิ ษทุ งั้ หลายจงึ ไดท าํ ตามพระบรมพทุ ธานญุ าตนน้ั จงึ เปนปฐมเหตทุ าํ ใหม ีวนั พระหรือวันธรรมสวนะส่งิ มากระทัง่ ทกุ วนั นี้ เร่ืองที่นํามากลาวนี้ ยอมเปนเครื่องแสดงใหเห็นวา อุโบสถน้ันมีปฏิบัติกัน มากอนแลว และเปน ช่ือของวันทเี่ จา ลัทธนิ ัน้ ๆ กําหนดไว เพ่ือความสะดวกในการทาํ กิจกรรมตามลัทธิของตนดวยการงดอาหาร พระผูมีพระภาคเจา ทรงบัญญัติอุโบสถ ศีล อนั ประกอบดว ยสกิ ขาบท ๘ ประการ พรอ มทงั้ ไตรสรณคมน ฉะน้นั อโุ บสถจึงมี ๒ แบบ คือ ๑. อโุ บสถกอ นพทุ ธกาล ไดแ ก การเขา จาํ ศลี อโุ บสถดว ยการงดอาหาร ตงั้ แต เวลาเทย่ี งวนั ไปแลว และรกั ษาตลอดวนั เวลาทไ่ี ดก าํ หนดไว ดงั เรอื่ งทก่ี ลา วแลว ในอรรถ กลาคงั คมาลชาดก และในอุโบสถขนั ธกะ ๒. อโุ บสถในสมัยพุทธกาล ไดแ ก อโุ บสถทพี่ ุทธบัญญัติ อันประกอบดวย ไตรสรณคมน และสกิ ขาบท ๘ ประการ มี ปาณาตปิ าตา เวรมณี เวน จากการฆา สัตว ตัดชีวติ เปน ตน อานิสงสของอุโบสถศลี บุคคลผูรักษาอุโบสถศีลดวยจิตศรัทธา โดยวิธีสมาทาน หรือโดยงดเวน เฉพาะหนา ยอ มมผี ลมาก มอี านสิ งสม าก เกดิ มคี วามเจรญิ รงุ เรอื ง เพราะศลี นน้ั สามารถ สรา งสวรรค สรางความเสมอภาค และสรางความปลอดภัยใหแกมนษุ ย ดงั นี้ ๑. อุโบสถศีลสรางสวรรคแกมนุษย ดังที่พระสัมมาสัมพุทธเจาตรัสแกนาง วสิ าขาในวสิ าขาสตู ร อฏั ฐกนบิ าต องั คตุ ตรนกิ ายวา ดกู อ นวสิ าขา อโุ บสถประกอบดว ยองค ๘ ประการ อนั บุคคลเขาอยจู าํ แลว ยอมมอี านิสงสม าก มีผลมาก มคี วามรงุ เรอื งมาก คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 225

226 ¤ÁÙ‹ ×͸ÃÃÁÈÖ¡ÉÒªé¹Ñ â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท มีความเจริญแผไพศาลมาก ดูกอ นวิสาขา การท่ีสตรีหรอื บุรษุ บางคนในโลกน้ี เขาอยูจ าํ อุโบสถอนั ประกอบดว ยองค ๘ ประการ หลงั จากเขาเสยี ชีวิตแลว พึงไดไ ปอยรู ว มกับ ชาวสวรรคชั้นจารุมมหาราชกิ า ชัน้ ดาวดึงส ช้นั ยามา ชนั้ ดสุ ติ ชัน้ นมิ มานรดี และชัน้ ปรนิมมติ วสวตั ตี ขอ น้นั ยอ มเปน ไปไดอยา งแนนอน ๒. อโุ บสถศลี เปน ไปเพอื่ ประโยชนแ ละความสขุ ดงั ทพ่ี ระสมั มาสมั พทุ ธเจา ตรสั กบั วาเสฎฐะอบุ าสก ในอฎฐกนบิ าต องั คตุ ตรนายวา “ดกู อ นวาเสฎฐะ แมถ า กษตั รยิ  ทง้ั หลายพราหมณท ง้ั หลาย แพศยท งั้ หลาย และศทู รทงั้ หลาย พงึ เขา อยจู อโุ บสถศลี อนั ประกอบดวยองค ๘ ประการ การเขา อยูจ ํานน้ั พึงเปน ไปเพอ่ื ประโยชน เพือ่ ความสขุ แกก ษัตริย พราหมณ แพศย และศูทรทง้ั หลายเลาน้ันชว่ั กาลนาน” ๓. อุโบสถศีลสรางความปลอดภัยแกมนุษย บุคคลผูรักษาอุโบสถศีล ยอ มไมเ บียดเบียน ไมม ีเวร ไมมีภยั แกสัตวท ัง้ หลาย ยอ มประสบความสขุ ท้งั ในโลกนี้ และโลกหนา อน่งึ แมบ คุ คลผูอํานวยความสะดวก และใหก ารสนบั สนนุ ผรู กั ษาอุโบสถศลี ดวยการใหอ าหาร เปนตน กย็ อ มไดผ ล ไดอ านิสงส ไดความรุงเรอื ง และความเจรญิ ไพศาลมากเชนเดียวกนั ดังเร่อื งของปุโรหิต คนหนึ่ง ดงั นี้ ในอดตี กาล พระโพธสิ ตั วไ ดเ ปน พระเจา กรงุ พาราณสี เปน ผไู มป ระมาทในการ บรจิ าคทาน รกั ษาศลี และอโุ บสถกรรม ทรงชกั ชวนอาํ มาตยเ ปน ตน ใหบ าํ เพญ็ กศุ ลเชน นน้ั คนท้ังหมดไดทําตาม แตมีปุโรหิตอยูคนหนึ่งที่ทรงต้ังไวในตําแหนงผูพิพากษาเปน ผูหากินบนหลังคนดวยการรับสินบน จึงไมสมาทานศีลใน วันอุโบสถ วันหนึ่งเขารับ สินบนทําคดีโกงแลวไปเฝาพระราชา ถูกตรัสถามวา อาจารย ทานก็รักษาอุโบสถดวย หรือจงึ ทลู เท็จวา พระพุทธเจาขา แลวถวายบังคมลากลับไป อาํ มาตยคนหนง่ึ ทวงเขาวา ทานไมไดร ักษาอุโบสถมใิ ชห รือ เขาพูดวา เราบริโภคอาหารในเวลาเทาน้นั เมอ่ื กลบั ไป บานแลวบวนปาก อธิษฐานอุโบสถตอนเย็น จักรักษาศีลตอนกลางคืน เมื่อเปนเชนน้ี อุโบสถกรรมก่ึงหนึ่งจักมีแกเรา คร้ันไปถึงเรือนแลว ไดทําอยางน้ัน ในวันอุโบสถ อีกวันหน่ึง มีสตรีคนหน่ึงคิดวาจะตองรักษาอุโบสถกรรมใหได เม่ือเวลาใกลเขามา จึงเร่ิมจะบวนปาก ปุโรหิตคนน้ันรูวาสตรีน้ีเปนผูรักษาอุโบสถ จึงไดใหผลมะมวงแก เธอ ความดีของเขามีเพียงเทาน้ี คร้ันเขาส้ินชีวิต ไดเกิดเปนเวมานิกเปรต มีนางเทพ กัญญาหอมลอมมากมาย เขาเสวยสมบัติเฉพาะในเวลากลางคืน สวนกลางวันตอง 226

ÇÔªÒÍâØ ºÊ¶ÈÅÕ (ÇÔ¹ÑÂ) 227 เขาไปอยูในปามะมวง อัตภาพอันเปนทิพยของเขาหายไป เขามีรางกายที่นาเกลียด ถกู ไฟไหมล กุ โชนทงั้ ตวั มอื ของเขามนี ว้ิ ขา งละนวิ้ มเี ลบ็ นวิ้ มอื ขนาดเทา จอบ เลม ใหญ ๆ เขาเอาเล็บมือท้ังสองนั้นกรีดเนื้อหลังของตนควักออกมากิน ไดรับความเจ็บปวด มีทุกขเวทนาแสนสาหัส เม่ือพระอาทิตยตกดิน รางกายน้ันก็หายไป กายอันเปนทิพย เกดิ ขนึ้ แทน เขาไดก ลบั เขา สวู มิ านดงั เดมิ คอื ทพิ ยวมิ านอนั นา รน่ื รมย เพราะผลแหง การ ใหผ ลมะมว งแกส ตรผี รู กั ษาอโุ บสถ แตเ ขาควกั เนอ้ื หลงั ของตนเองออกมากนิ เพราะผล แหง การรับสินบนและตดั สินคดีโกง เขามยี ศใหญ ไปที่ไหนมีนางเทพกัญญาหอ มลอม เพราะผลแหง การรักษาอุโบสถกรรมก่งึ หนึง่ อนงึ่ ในมหาปรนิ พิ พานสตู ร ไดก ลาวถงึ อานิสงสข องศีลไว ๕ ประการ ดงั นี้ ๑. ยอมไดในโภคสมบัตมิ าก เพราะความไมประมาทเปน เหตุ ๒. กติ ตศิ พั ทอันดีงาม ยอ มขจรขจายไป ๓. มีความองอาจ กลาหาญ ในทามกลางชมุ ชน ๔. มีสติในเวลาตาย ๕. ยอมเขาถึงสคุ ติโลกสวรรค อโุ บสถศีลนน้ั มีความไมเดือดรอ นเปน ผล เปนอานสิ งส โดยสรุปมีอานสิ งส ๓ ประการ คอื ๑. ศีล เปน เหตุใหไ ปสสู ุคติ ตามพระบาลีวา สเี ลน สุคตึ ยนตฺ ิ ๒. ศลี เปน เหตุใหไ ดโภคทรัพย ตามพระบาลวี า สีเลน โภคสมฺปทา ๓. ศลี เปน เหตุใหถ งึ พระนิพพาน ตามพระบาลี สีเลน นพิ พฺ ุตึ ยนฺติ โทษของการไมม ีศีล บคุ คลผไู มม ศี ลี ไมร กั ษาศลี หรอื เปน คนทศุ ลี นน้ั ชวี ติ ยอ มมแี ตค วามเดอื ดรอ น ยง่ิ ไปกวา นน้ั ยงั นาํ ความเดอื ดรอ นไปสบู คุ คลอนื่ ๆ สงั คม และประเทศชาติ ประมวลโทษ ของการทศุ ีล ดังนี้ ๑. ไมเ ปนท่ีชอบใจของเทวดาและมนุษยท ้งั หลาย ๒. เปน ผูท ่ีบณั ฑิตไมควรพร่ําสอน เพราะคนทศุ ลี เปนผูวา ยากสอนยาก ๓. มที ุกข เพราะถูกครหา ๔. เม่ือผูมีศีลสรรเสริญ ก็เกิดความรอนใจ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 227

228 ¤‹ÙÁÍ× ¸ÃÃÁÈ¡Ö ÉÒª¹Ñé â· คมู ือธรรมศึกษา=ช้นั โท ๕. มผี ิวพรรณเศราหมอง ๖. เปน ผมู สี มั ผสั หยาบ เพราะทาํ ใหผ ปู ระพฤตติ ามพลอยไดร บั ความทกุ ขไ ปดว ย ๗. เปนผูม ีคา นอย เพราะไมไดรบั การยอมรบั จากสงั คม ๘. เปน ผูที่ลา งใหส ะอาดไดยาก เหมอื นหลุมคูถที่หมักหมมไวน านป ๙. เปนผเู ส่อื มจากประโยชนต นและประโยชนผอู ื่น ๑๐. เปนผูห วาดสะดุงอยเู ปน นจิ ๑๑. เปน ผไู มค วรแกการอยูรวม ไมค วรคบหาสมาคม ๑๒. ถงึ แมจะเปน ผมู กี ารศึกษา กไ็ มควรยกยอ งบชู า ๑๓. เปน ผหู มดหวงั ในพระสทั ธรรม เหมอื นเดก็ จณั ฑาลหมดหวงั ในราชสมบตั ิ ๑๔. แมจะสาํ คัญตนวามีความสขุ กช็ ือ่ วา มคี วามทกุ ขอ ยรู ่ําไป การรกั ษาอโุ บสถศลี เปน ขอปฏิบัติเพื่อขมกิเลส การรกั ษาอโุ บสถศลี น้ี เปน วตั รปฏบิ ตั ทิ โี่ บราณกบณั ฑติ ไดป ระพฤตปิ ฏบิ ตั มิ า เพ่ือขจัดขัดเกลากิเลสใหเบาบาง เปนการบําเพ็ญเนกขัมมบารมี เพ่ือออกจากทุกข เปน ศลี บารมี ทจ่ี ะสง เสรมิ ใหผ ปู ฏบิ ตั ธิ รรมไดบ รรลผุ ลเรว็ ยงิ่ ขน้ึ ดงั ขอ ความในอรรถกลา ปญจอโุ ปสถชาดกวา ครั้งหนง่ึ พระผูมีพระภาคเจา ประทบั นง่ั บนพุทธอาสน ทามกลางบรษิ ัท ๔ ในธรรมสภา ทรงทราบวา วันนี้จะมีการแสดงธรรม เพราะอาศัยถอยคําของอุบาสก ทั้งหลาย จึงตรัสอุบาสก เธอท้ังหลายกําลังรักษาอุโบสถกันหรือ อุบาสกทูลตอบวา พระพทุ ธเจา ขา จงึ ตรสั วา พวกเธอทาํ ดแี ลว ชอื่ วา อโุ บสถนี้ เปน วงศแ หง โบราณกบณั ฑติ ดวยวาโบราณกบัณฑิตท้ังหลาย ไดอยูจําอุโบสถ เพ่ือขมกิเลสมีราคะเปนตน อุบาสก เหลาน้นั ทูลวิงวอนใหท รงเลา เรือ่ งดังกลาวแลว จึงไดทรงนาํ อดีตนิทานมาตรัสดังนี้ ในอดตี กาล มสี ถานทท่ี เี่ ปน ปา อนั นา รน่ื รมยย งิ่ แหง หนงึ่ ตงั้ อยรู ะหวา งแควน ทงั้ ๓ มีแควนมคธ เปนตน พระโพธิสัตวเกิดในตระกูลพราหมณมหาศาลในแควนมคธนั้น ครง้ั เจรญิ วยั แลว ละฆราวาสวสิ ยั ทย่ี งั หมกมนุ อยใู นกาม ออกไปอยใู นปา สรา งอาศรมบวช เปนฤาษี ในสถานที่ซ่ึงไมหางจากอาศรมของฤาษีน้ัน มีนกพิราบสองตัวผัวเมียอาศัย อยูท่ีปาไพรแหงหน่ึง งูตัวหน่ึงอาศัยอยูที่จอมปลวก สุนัขจิ้งจอก อาศัยอยูที่พุมไม 228

ÇªÔ ÒÍâØ ºÊ¶ÈÕÅ (ÇÔ¹ÂÑ ) 229 หมอี าศัยอยูท่พี ุม ไมอกี แหง หน่งึ สัตวทง้ั ๔ นนั้ เขา ไปหาพระฤาษแี ลว ฟง ธรรมตามกาล เวลา อันสมควร วันหน่งึ นกพริ าบสองตัวผัวเมยี ออกจากรังไปหาอาหาร เหยี่ยวไดเฉยี่ วเอา ลกู นอ ยซงึ่ บนิ ตามหลงั ไป แลว จกิ กนิ ทงั้ ทลี่ กู นอ ยนนั้ ยงั สง เสยี งรอ ง นกพริ าบสองผวั เมยี เสียใจมาก คิดวาความรักคร้ังนี้ท่ีทําใหทุกขใจเหลือเกิน จึงไปยังสํานักของพระฤาษี สมาทานอุโบสถแลวพกั อยู ณ ที่เหมาะสมแหงหน่ึง ฝายงู ออกจากทีอ่ ยูไปหากิน ไดไ ปยังทางสญั จรไปมาของฝงู โค เพราะกลวั เสยี งเทา โค จึงหลบเขา ไปยงั จอมปลวกแหง หนงึ่ คร้งั น้นั โคอสุ ภะซึ่งเปน โคมงคลของ ผูใหญบานเขา ไปทจี่ อมปลวกน้ัน เอาสขี า งถูจอมปลวก ไดเ หยียบงนู นั้ งจู ึงกดั โคอสุ ภะ นั้นถึงแกความตาย พวกชาวบานทราบขาววาโคตาย จึงพากันบูชาโคดวยดอกไม เปนตน ขดุ หลุมฝงโคไว งูคิดวา เราฆา โคน้ี เพราะความโกรธ ถายงั ขม ความโกรธไมไ ด เราจะไมอ อกไปหากิน จึงไปยงั อาศรมของฤาษี แลวสมาทานอโุ บสถ เพ่ือขมความโกรธ ฝา ยสนุ ขั จง้ิ จอก ออกจากทอ่ี ยไู ปหากนิ พบซากชา ง จงึ แทรกตวั เขา ไปภายใน ทองชาง ซากชางนั้นไดยุบลง สุนัขจ้ิงจอกออกมาขางนอกไมได ติดอยูในทองชางนั้น หลายวนั ไดรับความทกุ ขทรมานมาก ตอมาวันหนึง่ ฝนตกลงมาอยางหนกั ทําใหหนัง ของชา งเนาพองขนึ้ จงึ ออกมาได จึงคดิ วา เพราะความโลภแท ๆ เราจงึ ประสบความทุกข เชนนี้ ถายังขมความโลภไมไ ด จะไมออกไปหากนิ อีกแลว จงึ ไปยงั อาศรมของพระฤาษี สมาทานอุโบสถเพอ่ื ขมความโลภ ฝายหมี เกิดความโลภจัด ออกจากปาไปยังหมูบานชายแดน แควนมัลละ พวกชาวบานบอกตอ ๆ กันวา หมีเขามายังหมูบาน ตางถือธนูและทอนไม เปนตน ไปลอ มพมุ ไมท ห่ี มนี นั้ เขา ไป ชว ยกนั ทบุ ตหี วั หมแี ตกจนเลอื ดไหล หมนี นั้ คดิ วา ความทกุ ข นเี้ กิดแกเ รา เพราะความโลภจัดแท ๆ ถาเรายังขมความโลภน้ีไมไดจะไมอ อกไปหากนิ แลว ไดไ ปยังอาศรมของพระฤาษี สมาทานอุโบสถ เพื่อขมความโลภน้นั แมฤาษเี อง กต็ กอยใู ตอํานาจของมานะความถือตัว เพราะอาศยั ชาตติ ระกลู จึงไมสามารถจะทําฌานใหเกิดขึ้นได พระปจเจกพุทธเจาองคหน่ึง ทราบวาเขาเปน ผถู ือตัว คิดวา ฤาษีผูน ้ีไมใชคนธรรมดา แตเ ปน พุทธางกูร จะไดบ รรลสุ พั พญั ตุ ญาณ ในกัลปนี้ เราจักทําการขมมานะของฤาษีน้ี แลวทําใหเขาไดฌานสมาบัติ ขณะที่ คมู ือธรรมศึกษา=ชั้นโท 229