นิทานเวตาล

ไปในเนอื้ เมื่อคนเหลาํ นนั้ กลบั ไปทลู พระราชา พระราชกต็ รัส แกํคนเหลาํ น้นั วาํ \"พวกเจ๎าไปดสู ิวาํ มีอะไรอยูใํ นเสอื่ หรอื ไมํ\" คน เหลาํ นน้ั จงึ ชํวยกนั ดูอยาํ งพินิจพเิ คราะหต๑ ั้งแตํเส่ือผนื ลํางทสี่ ุด ของเตยี ง ไลขํ นึ้ มาทลี ะช้ันจนครบเจด็ ชัน้ ในที่สุดก็พบขนเสน๎ หน่ึงอยกูํ ลางฟูชนั้ ลํางท่ีสดุ จงึ หยิบเอามาแสดงแกพํ ระราชา และนาํ ตวั พราหมณผ๑ ร๎ู ู๎ความลับเกย่ี วกบั เตยี งนอนมาเฝูาดว๎ ย และเมอ่ื พระราชาทอดพระเนตรเหน็ อาการเจบ็ ปวดของ พราหมณ๑ อันเกดิ จากขนเส๎นหนง่ึ จากเส่ือชั้นลํางสดุ เข๎าไปฝ๓งตวั ใต๎ผิวหนังของเขาก่ย็ งํ ทรงฉงนสนเทํห๑พระทยั นัก ทรงใช๎เวลาทั้ง คืนเฝาู ขบคดิ เร่ืองปรศิ นาจนรงํุ สวาํ งก็ไมอํ าจจะคน๎ ควา๎ หา คาํ ตอบได๎ เชา๎ วนั รํุงขึน้ พระราชาเสดจ็ ออกท๎องพระโรง ประทานรางวลั ใหแ๎ กํพราหมณท๑ งั้ สามคนนนั้ คอื เหรยี ญทอง สามแสนเหรยี ญใหไ๎ ปแบงํ กัน เพราะบุรษุ ทงั้ สามนนั้ เป็นอัจฉรยิ บคุ คลซงึ่ หาได๎ยากย่ิง และบรุ ษุ ท้งั สามน้ันกไ็ ดอ๎ ยใํู นวังของพระ เจ๎าแผนํ ดิน มคี วามสุขสบายตามอตั ภาพวสิ ัย แตคํ นท้ังสามจะ

คิดสกั นดิ หนึ่งกห็ าไมํวําเขาไดท๎ ําบาปตอํ พํอของเขาโดยทําให๎ สวํ นหนง่ึ ในยชั ญพิธีต๎องขาดไป เพราะเขามิได๎เอาเตาํ ไปใหพ๎ อํ ทําพิธีนั่นเอง สวํ นเตําทะเลซึง่ เป็นสาเหตทุ ่ที ําให๎เขาได๎มชี วี ิตอัน ผาสกุ นัน้ เขาลมื มันสนิ้ เมือ่ เวตาลเลาํ นิทานจบลง ก็ทูลถามพระเจา๎ ตริวิกรม เสนวํา \"โอ ราชนั ขา๎ มีคาํ ถามอันชวนให๎สงสยั ไมํหายและไมํ อาจจะหาคาํ ตอบได๎ ฉะน้นั โปรดทรงชแี้ นะดว๎ ยเถิดวํา ใน จาํ นวนบุรุษอจั ฉรยิ สามคนนัน้ ใครเปน็ คนเกงํ ท่ีสุด และใครเกํง เปน็ รองตามอนั ดบั ลงมา\" พระราชาได๎ฟ๓ง ลมื คดิ ถงึ คําสัญญาทต่ี กลงไวแ๎ กํ เวตาล ตรสั ดว๎ ยความร๎ูสกึ สํวนตัววาํ \"นอ๎ งสดุ ท๎อง คนทต่ี อ๎ งเจบ็ ปวดเพราะเส๎นผมนั่น ตาํ งหากทีค่ วรนบั วําเกํงทส่ี ดุ เพราะเป็นพยานท่ีสาํ คญั ทีส่ ดุ

สํวนพ่ชี ายอีกสองคนนน่ั อาจจะไดร๎ ะแคะระคายมาจากคนอืน่ แล๎วก็ได๎ ข๎าจงึ วาํ ไมสํ ู๎จะอัศจรรย๑อะไรนัก\" \"อยาํ งนน้ั หรือพระเจา๎ ขา๎ \" เวตาลยิ้มอยาํ งเจา๎ เลหํ ๑ \"ถา๎ กระนนั้ ก็โปรดเสด็จกลับมารับข๎าอกี กแ็ ล๎วกนั \" กลําวจบเวตาลก็ อันตรธานไปจากบาํ ของพระราชา หายแวบกลับไปท่ีตน๎ อโศก ตามเดิม

นทิ านเรือ่ งท่ี ๘ ครน้ั พระราชาตริวิกรมเสนเสดจ็ กลบั ไปจับเวตาลที่ ตน๎ อโศกมาแลว๎ กพ็ าดมนั ไวบ๎ นบาํ เดินกลับไปทางเดมิ เพื่อจะไป พบโยคศี านตศิ ลี ที่ปาุ ชา๎ แตํขณะทเี่ ดินมาในความเงียบน้นั เอง เวตาลกก็ ลาํ วขึ้นวํา \"แนํะ ราชะหนทางยังอกี ไกล เพอ่ื จะให๎ พระองคล๑ ืมภาระอนั หนักน้ี โปรดเตรยี มสดบั ปญ๓ หาของข๎าเถิด\" แตํโบราณกาล ยงั มีท๎องถิ่นหน่งึ เป็นสมบตั ขิ อง ตระกลู พราหมณใ๑ นแควน๎ องั คะ เรยี กวํา หมบํู า๎ นพฤกษฆฏั ใน หมบูํ า๎ นดังกลาํ วนม้ี ีพราหมณ๑ทรี่ ่ํารวยคนหนง่ึ มชี ือ่ วาํ วิษณุ สวามิน พราหมณผ๑ น๎ู ้มี ภี รรรยาซ่ึงอยูํในตระกลู ทดั เทยี มกบั ตน ด๎วยชาตกิ ําเนดิ นางพราหมณีไดใ๎ หก๎ ําเนิดบตุ รชายสามคนซงึ่ มี ความเป็นผดู๎ หี วั สงู เชํนเดียวกนั ในกาลตํอมาเม่ือเด็กทงั้ สาม เตบิ โตเป็นหนมํุ กเ็ ป็นทภ่ี าคภมู ิใจของบดิ ามารดามาก

วนั หนึง่ เมอื่ พราหมณก๑ าํ ลังจะกระทาํ ยชั ญพิธี(พิธี บวงสรวง) ก็เรียกบตุ รชายท้งั สามเข๎ามาและส่ังให๎ท้งั สามคน ออกไปเที่ยวหาเตาํ ทะเลทีช่ ายหาด เมอ่ื ไปถงึ ฝ่๓งทะเลมินานก็ พบเตําตัวหนงึ่ พราหมณผ๑ ูพ๎ ี่ใหญกํ ก็ ลาํ วแกนํ อ๎ งชายทัง้ สองวํา \"พวกเจ๎าคนหนึง่ คนใดในสองคนจงแบกเตาํ เอาไปให๎ ทํานพอํ ทาํ ยชั ญพิธีเถดิ ข๎าคงจะแบกมนั ไปไมํได๎เพราะมันล่ืน ด๎วยตะไครนํ าํ้ \" เมอ่ื พีช่ ายใหญกํ ลาํ วดงั น้ี น๎องทัง้ สองกก็ ลําววํา \"ถ๎าพี่ ลงั เลใจ ไมํกล๎าแบกมนั ไป ทําไมพวกข๎าจะตอ๎ งแบกไปเลํา\" พีช่ ายใหญไํ ดฟ๎ ง๓ ก็กลาํ ววาํ \"เจา๎ ท้ังสองจะต๎องเอาเตํานี้ไป ถา๎ เจ๎าไมทํ าํ เจา๎ ก็จะได๎ ชื่อวาํ ขดั ยัชญพธิ ีของพํอ ทําให๎ไมสํ ําเรจ็ ท้ังเจ๎าและทํานพํอก็ จะตกนรกดว๎ ยกนั ทัง้ คํูแนํ ๆ\"

เม่อื เขาบอกแกนํ ๎องทั้งสองดังน้ี คนท้ังสองกลับ หวั เราะเยาะและกลาํ ววาํ \"ถา๎ พ่รี ๎หู น๎าท่ีของพวกเราดังนีแ้ ล๎ว ทําไมไมรํ ตู๎ ัวเองวาํ พ่กี ต็ ๎องทําหน๎าที่เชํนเดยี วกัน\" พชี่ ายใหญจํ งึ กลําววาํ \"ข๎าเป็นผูด๎ ใี นการกิน และขา๎ ไมคํ ดิ วําจะแตะต๎องเจา๎ เตําตวั น้ี มนั นาํ ขยะแขยงสนิ้ ด\"ี น๎องคนกลางไดฟ๎ ๓งจงึ พดู วาํ \"ถา๎ เชํนนน้ั ข๎ากเ็ ป็นผดู๎ ี ทส่ี ุด เพราะข๎าเปน็ ผ๎ทู ่ีรด๎ู ที ส่ี ดุ ในเรอื่ งของเพศอันละเอยี ดออํ น\" เมอื่ ไดฟ๎ ๓งดังนพี้ ่ชี ายใหญกํ ก็ ลําววาํ \"ถา๎ กระนั้นกใ็ ห๎ เจ๎านอ๎ งเล็กน่ีแหละนาํ เตาํ นไี้ ป\" น๎องคนสุดทอ๎ งได๎ยนิ กข็ มวดคิ้วด๎วยความไมพํ อใจ กลําวแกพํ ชี่ ายทั้งสองวาํ \"เจ๎าคนโงํ ข๎าเป็นผ๎ูดเี รือ่ งเตยี งนอน เพราะฉะนน้ั ข๎านี่แหละเปน็ ผดู๎ มี ากท่ีสุด\"

ท้ังสามพนี่ ๎องตาํ งก็ทะเลากนั เพราะความหย่งิ ลาํ พอง ในตวั เอง ดังนั้น คนทง้ั สามจึงละจากเตําทะเล เดนิ ทางเข๎าไปใน เมอื งวิฏงั กปรุ ะ ซึง่ มีพระเจ๎าแผํนดนิ ชือ่ พระเจา๎ ประเสนชิต ปกครองอยูํ เพื่อจะให๎ตดั สินกรณพี ิพาทของตน เมอ่ื สมุหราชมนเทียรขานช่อื เรยี บร๎อยแล๎ว พ่นี อ๎ งทัง้ สามกเ็ ขา๎ เฝูาพระเจา๎ แผนํ ดิน และบรรยายเร่อื งราวใหท๎ รง ทราบอยํางละเอยี ด พระราชาฟง๓ เรอื่ งราวแลว๎ ก็ตรสั วาํ \"คอย อยํูทีน่ ีแ่ หละ ขา๎ จะใหเ๎ จ๎าได๎พสิ จู นต๑ ัวเองเสยี กอํ น\" ชายท้งั สามก็ ตกลงและน่ังรออยํู ณ ท่ีนน้ั ขณะนนั้ เป็นเวลาที่พระราชาจะเสวยภตั ตาหารมอื้ กลางวัน จงึ เรยี กให๎ชายทัง้ สามเขา๎ มารวํ มโต๏ะเสวยซึ่งมอี าหาร อนั โอชะปรงุ แล๎วอยํางดที ่ีสดุ สงํ กลน่ิ หอมฟุูงยวั่ ยวนจมกู ประกอบดว๎ ยรสตาํ ง ๆ ถึง หา๎ รส พราหมณผ๑ เู๎ ป็นพี่ใหญํแลเห็น แล๎วกไ็ มยํ อมกนิ กลับเชดิ หนา๎ อยํางหย่ิงจองหองและขยะแขยง พระราชาจงึ ตรัสถามวาํ \"อาหารบนโตะ๏ เสวยนล้ี ๎วนแตขํ องดี

วเิ ศษท้ังสนิ้ เหตุใดเจา๎ จงึ ไมํยอมกนิ \" พราหมณไ๑ ดฟ๎ ง๓ ก็ทลู ตอบ วาํ \"ข๎าพระบาทสังเกตเหน็ วํา อาหารนม้ี ีกลนิ่ ตุ ๆ ราวกับ กลิ่นซากศพ ดงั นนั้ ข๎าพระบาทจงึ ไมํอาจเข๎าไปเฉยี ดใกลอ๎ าหาร พวกนี้ ไมํวํามนั จะอรํอยสักแคไํ หนก็ตาม\" พระราชาจงึ ตรสั ถามผ๎ทู นี่ ่งั ล๎อมรอบโตะ๏ น้นั วํารสู๎ ึก อยํางไร คนเหลํานน้ั ไดฟ๎ ง๓ รบั สง่ั ก็ทลู วํา \"กระยาหารน้ีคือข๎าว ขาวหอมโดยธรรมชาติ ไมมํ ตี าํ หนอิ ะไรเลย\" แตํพราหมณผ๑ หู๎ ยิ่ง ในความเปน็ ผดู๎ อี ยํางย่งิ ยวดในการกินก็ยังไมํยอมแตะตอ๎ ง น่ัง ทําจมูกยนํ อยูํ พระราชาทรงดําริวาํ เร่อื งนีส้ มควรจะสืบสวนใหร๎ ู๎ เทจ็ จริง มนตรีจึงทลู วํา ข๎าวเสวยนี้เปน็ ขา๎ วที่ปลูกในสาลีเกษตร ซงึ่ อยูํใกลก๎ บั ฆาฏ(ที่เผาศพโดยมากอยํใู กล๎ฝง่๓ แมนํ ้าํ ศักดิ์สิทธิ์ เชนํ แมนํ ้ําคงคา เปน็ ต๎น) อนั เป็นที่เผาศพของคนในหมํูบา๎ น แหงํ หนง่ึ พระราชาได๎ฟ๓งกป็ ระหลาดพระทยั มาก ทรงพอ พระทยั อยํางย่ิง ตรสั แกํพราหมณว๑ าํ \"ตัวทาํ นน้มี คี วามรใู๎ น

โภชนศาสตร๑ย่ิงนัก ทํานเป็นคนเกงํ หาไดย๎ าก จงเลือกกิน อาหารอยาํ งอืน่ ตามใจชอบเถดิ \" หลงั จากการกนิ เลยี้ งสน้ิ สดุ ลง พระราชากป็ ลอํ ยให๎ พราหมณ๑กลับไปยงั ท่ีพกั ของตน และสํงหญิงงามที่สุดคนหน่งึ งามเพริศพริ้งท้ังสรรพางคห๑ าท่ีเปรยี บมไิ ด๎ ตกแตํงรํางกาย ด๎วยปิลนั ธาภรณอ๑ ันแพรวพราวดว๎ ยมณจี นิ ดาคาํ ควรเมอื ง สงํ ไปประทานแกํพราหมณ๑คนรองผูเ๎ ปน็ เอตทคั คะในกาม ศาสตร๑ นางผู๎เปรยี บดังผ๎ูจุดไฟของกามเทพ และเป็นผท๎ู ี่มพี กั ตร๑ อนั งามดังดวงศศีในยามเทยี่ งคนื มาสูํหอ๎ งของพราหมณโ๑ ดยมี สาวสรรกาํ นลั นางแวดลอ๎ มเป็นบรวิ าร เมื่อนางผูง๎ ามบรรเจิดมาถึงห๎องพกั ของพราหมณ๑ หนุํมผู๎เลิศในโลกยิ วิสยั พราหมณแ๑ ลเห็นก็แสดงอาการเหมอื น จะเป็นลม เอามือซา๎ ยปิดจมูกไวแ๎ ละตะโกนบอกแกเํ สวก ผ๎ตู ดิ ตามนางมาวาํ

\"เอานางคนนอี้ อกไปให๎พน๎ ขืนชกั ชา๎ อยขํู ๎าตอ๎ งตายแนํ คนอะไรมกี ลนิ่ ตวั เหมน็ ราวกับแพะ\" ราชเสวกไดฟ๎ ๓งกต็ กใจ มีความประหลาดใจเป็นล๎นพ๎น รีบพานางโฉมงามกลับไปเฝูาพระราชา กราบทูลเรือ่ งราวให๎ ทรงทราบ พระราชาจึงสงํ คนนําคาํ ส่งั ไปแจง๎ ใหบ๎ รุ ษุ ที่คลน่ื ไส๎ นนั้ มาเฝาู ตรสั วํา \"เจา๎ จงบอกขา๎ มาซิวํา หญิงงามทีข่ ๎าสํงไปให๎ เจา๎ มกี ลน่ิ กายเหม็นไดอ๎ ยํางไร นางเป็นคนสะอาด หม่นั ชาํ ระ ลา๎ งรํางกายเสมอ และประทิน่ กายดว๎ ยของหอม เชํน ผลจนั ทน๑ แดง ผงการะบูน ผงยาดาํ (กฤษณา) และเครอื่ งหอมนานาชนดิ ซึ่งนางสรรหามาจากทัว่ โลก อยาํ งนยี้ ังจะมีกลน่ิ เหมน็ เหมอื น แพะอีกหรือ\" ถึงแม๎พระราชาจะอ๎างเหตุผลอยํางไร ๆ ชายผู๎คลน่ื ไส๎ กไ็ มยํ อมเชื่อ พระราชาทรงคาํ นึงวาํ เร่ืองนน้ี ําจะมคี วามเรน๎ ลับ แอบแฝงอยูํ จงึ ซกั ถามนางงามดว๎ ยวธิ ีตําง ๆ ในท่ีสุดนางก็

ยอมรบั วํา เมอื่ ยังเยาว๑วยั นางพรากจากครอบครัวไปอยทํู ี่อนื่ และนางถกู เลยี้ งมาดว๎ ยนมแพะ เมอ่ื พระราชาได๎ประจกั ษค๑ วามจรงิ ดงั นี้ ทรงพิศวงใน ความร๎ูแจง๎ อันเร๎นลับของพราหมณห๑ นมุํ เป็นอันมาก จากนีท้ รง สบื สวนถึงความมหัศจรรย๑ของพราหมณผ๑ ๎ูเป็นนอ๎ งสดุ ท๎องวาํ เขามคี วามรส๎ู กึ ซึ้งเกย่ี วกบั เตียงนอนอยํางไร พระราชาโปรดให๎ นาํ เตยี งนอนพิเศษสดุ ตวั หนง่ึ มาปลู าดดว๎ ยเสอื่ เจด็ ชัน้ สลบั กับ ฟกู มีผา๎ ปูที่นอนอันน่ิมละมุนละไม ปูทบั ดา๎ นบน เม่อื ตกแตงํ เรียบรอ๎ ยแลว๎ ก็นาํ ไปใหพ๎ ราหมณห๑ นมุํ นอนในหอ๎ งไสยาอนั โอํ อํา เมอื่ เวลาผาํ นไปครงึ่ ยาม พราหมณห๑ นํมุ ก็ผดุ ลกุ ขนึ้ นัง่ เอามือทั้งสองบีบทส่ี ขี ๎าง และเปลํงเสยี งร๎องครวญครางด๎วย ความเจ็บปวด บริพารของพระราชาซ่งึ เฝาู ดอู ยํูในทน่ี นั้ แลเหน็ เหตุการณก๑ ็เขา๎ ไปประคองจึงแลเห็นเครอ่ื งหมายคด ๆ งอ ๆ เปน็ ผนื่ แดงท่ีสขี า๎ งของชายหนมํุ ราวกับเป็นเสน๎ ขนทฝี่ ๓งแนํนลง

ไปในเนอื้ เมื่อคนเหลาํ นนั้ กลบั ไปทลู พระราชา พระราชกต็ รัส แกํคนเหลาํ น้นั วาํ \"พวกเจา๎ ไปดสู ิวาํ มีอะไรอยูํในเสอ่ื หรือไมํ\" คน เหลาํ นน้ั จงึ ชํวยกนั ดอู ยาํ งพินิจพเิ คราะหต๑ ั้งแตเํ ส่ือผนื ลาํ งทส่ี ุด ของเตยี ง ไลขํ นึ้ มาทลี ะชัน้ จนครบเจด็ ช้ัน ในทส่ี ดุ ก็พบขนเสน๎ หน่ึงอยกูํ ลางฟูชนั้ ลํางท่ีสุดจงึ หยิบเอามาแสดงแกพํ ระราชา และนาํ ตวั พราหมณ๑ผร๎ู ู๎ความลบั เกย่ี วกบั เตียงนอนมาเฝูาด๎วย และเมอ่ื พระราชาทอดพระเนตรเหน็ อาการเจบ็ ปวดของ พราหมณ๑ อันเกดิ จากขนเสน๎ หนง่ึ จากเสอื่ ช้นั ลํางสุดเขา๎ ไปฝ๓งตวั ใต๎ผิวหนังของเขาก็ย่ิงทรงฉงนสนเทํห๑พระทยั นกั ทรงใช๎เวลาทั้ง คืนเฝาู ขบคดิ เร่ืองปรศิ นาจนรํุงสวาํ งกไ็ มํอาจจะคน๎ ควา๎ หา คาํ ตอบได๎ เชา๎ วนั รงุํ ข้นึ พระราชาเสดจ็ ออกท๎องพระโรง ประทานรางวลั ใหแ๎ กพํ ราหมณท๑ งั้ สามคนน้ัน คือเหรียญทอง สามแสนเหรยี ญใหไ๎ ปแบงํ กัน เพราะบุรุษทง้ั สามนัน้ เป็นอัจฉรยิ บคุ คลซงึ่ หาได๎ยากยง่ิ และบรุ ษุ ท้งั สามนั้นกไ็ ดอ๎ ยใํู นวังของพระ เจ๎าแผนํ ดิน มคี วามสุขสบายตามอตั ภาพวิสยั แตคํ นทั้งสามจะ

คิดสกั นดิ หนึ่งกห็ าไมํวําเขาไดท๎ ําบาปตอํ พํอของเขาโดยทําให๎ สวํ นหนง่ึ ในยชั ญพิธีต๎องขาดไป เพราะเขามิได๎เอาเตาํ ไปใหพ๎ อํ ทําพิธีนั่นเอง สวํ นเตําทะเลซึ่งเป็นสาเหตทุ ่ที ําให๎เขาได๎มชี วี ิตอัน ผาสกุ นัน้ เขาลมื มันสนิ้ เมือ่ เวตาลเลาํ นิทานจบลง ก็ทูลถามพระเจา๎ ตริวิกรม เสนวํา \"โอ ราชนั ขา๎ มีคาํ ถามอันชวนให๎สงสยั ไมํหายและไมํ อาจจะหาคาํ ตอบได๎ ฉะน้นั โปรดทรงชแี้ นะดว๎ ยเถิดวํา ใน จาํ นวนบุรุษอจั ฉรยิ สามคนนัน้ ใครเปน็ คนเกงํ ท่ีสุด และใครเกํง เปน็ รองตามอนั ดบั ลงมา\" พระราชาได๎ฟ๓ง ลมื คิดถงึ คําสัญญาทต่ี กลงไวแ๎ กํ เวตาล ตรสั ดว๎ ยความร๎ูสกึ สํวนตัววาํ \"นอ๎ งสดุ ท๎อง คนทีต่ อ๎ งเจบ็ ปวดเพราะเส๎นผมนั่น ตาํ งหากทีค่ วรนบั วําเกํงทส่ี ดุ เพราะเป็นพยานท่ีสาํ คญั ทีส่ ดุ

สํวนพ่ชี ายอีกสองคนนน่ั อาจจะไดร๎ ะแคะระคายมาจากคนอืน่ แล๎วก็ได๎ ข๎าจงึ วาํ ไมสํ ู๎จะอัศจรรย๑อะไรนัก\" \"อยาํ งนน้ั หรือพระเจา๎ ขา๎ \" เวตาลยิ้มอยาํ งเจา๎ เลหํ ๑ \"ถา๎ กระนนั้ ก็โปรดเสด็จกลับมารับข๎าอกี กแ็ ล๎วกนั \" กลําวจบเวตาลก็ อันตรธานไปจากบาํ ของพระราชา หายแวบกลับไปท่ีตน๎ อโศก ตามเดิม

นิทานเร่อื งที่ ๙ เม่ือเวตาลหนไี ปแล๎วพระเจา๎ ตรวิ ิกรรมเสนกต็ ๎องเสด็จ กลับไปยงั ต๎นอโศทีร่ าํ งเวตาลแขวนอยํู ทรงดึงมนั ลงมาพาดไว๎ท่ี บํา เสด็จกลับไปตามทางเดนิ มํงุ หน๎าไปยงั สสุ านผดี บิ ท่ีโยคเี ฒาํ คอยอยูํ ขณะที่ดําเนนิ ไปเงียบ ๆ เวตาลก็เอํยข้ึนวํา \"จะรบี เสดจ็ ไปไย ทีห่ มายยงั อยูอํ กี ไกล ฟ๓งนิทานกนั ดกี วาํ ขา๎ จะเลาํ ถวาย เอง โปรดทรงสดบั เถิด\" ในแคว๎นอวนั ตี ยังมีพระนครแหงํ หนงึ่ ซึ่งทวยเทพได๎ ลงมาสร๎างไวต๎ ้ังแตสํ มยั ต๎นอายุของโลก มีความไพศาลสดุ ประมาณดังประกายรศั มขี องพระศวิ ะผู๎เปน็ เจ๎า เมืองน้ีเป็นที่ รื่นรมย๑ และมคี วามเจริญย่งิ นกั เฉกเชํนพระกายของพระ มหาเทพ(นามหนึง่ ของพระศิวะ) ที่ประดับดว๎ ยสังวาลงูที่แผํ พังพาน และมีองั คารเปน็ เคร่ืองลบู ไล(๎ มรี ํางกายชโลมดว๎ ยเถา๎ กระดกู เปน็ ลกั ษณะของพระศิวะในตอนที่ลงมาใช๎ปาุ ช๎าเป็นที่ พาํ นกั ) เมืองนี้มชี ่อื วําป๓ทมาวดใี นกฤตยคุ (ยุคที่ ๑ ของโลก เปน็

สมยั ที่คนมศี ีลธรรมเตม็ รอ๎ ย) ชอ่ื โภควดใี นสมยั เตรตายคุ (หรอื ไตรดายคุ เปน็ ยคุ ท่ี ๒ ของโลก เมอื่ ศลี ธรรมของคนลดลงไป ๑ สวํ นใน ๔ สํวน) ช่อื หิรัณยวดีในสมัยทวาปรยคุ (ยคุ ท่ี ๓ ของ โลก เมือศํ ลี ธรรมของคนลดลงไป ๒ ใน ๔) และในยคุ ปจ๓ จุบัน คือกลยี คุ (ยคุ สดุ ทา๎ ยของโลก ศีลธรรมของคนลดลงไป ๓ สํวน ใน ๔ สํวน) นมี้ ชี ่อื วําอชุ ชยินี เมืองนม้ี ีพระราชาปกครองช่อื พระเจา๎ วรี เทพ และมีมเหสีชอ่ื ปท๓ มาวดี ทงั้ สองพระองคน๑ ้เี สพ สุขอยดํู ๎วยกนั ชา๎ นานแตหํ าได๎มโี อรสไมํ พระราชาจงึ พาพระ มเหสเี สดจ็ ไปยังฝ่ง๓ ของสระมนั ทากินี(ชื่อสระแหงํ หน่ึงในปาุ หมิ พานต)๑ และกระทําความเพยี รอันอุกฤษฏเ๑ พือ่ ให๎พระเจา๎ โปรด ปรานประทานโอรสให๎ และหลังจากท่ีทรงบาํ เพญ็ ตบะมาชา๎ นานแลว๎ ทําพิธสี ระสนานและสวดมนตรส๑ รรเสริญพระเป็นเจา๎ แล๎ว วนั หนึ่งก็มีเสียงลอยมาจากสวรรค๑ เป็นเสยี งแหงํ องค๑พระ ภเู ตศวร(เปน็ ฉายาของพระศิวะ แปลวาํ ผ๎เู ป็นใหญเํ หนอื ภตู พรายทั้งหลาย) ผทู๎ รงยินดีในตบะกรรมทก่ี ษัตริย๑ท้ังสองบาํ เพ็ญ ถวายวํา

\"ดูกอํ นราชะ ข๎าจะให๎พรแกํเจา๎ นับแตํน้ีไปเจ๎าจะมี โอรสองค๑หนึ่ง มคี วามแกล๎วกลา๎ สามารถเปน็ ยอดชายใน แผนํ ดิน จะได๎เป็นหัวหน๎าครอบครวั ตํอไป และเจา๎ จกั ได๎ธิดา องค๑หน่ึงซ่ึงมสี ริ ิโฉมงามหาใครเปรยี บมไิ ด๎ เปน็ ความงามทแ่ี ม๎ นางอปั สรสวรรค๑ก็ยงั ได๎อาย\" เม่ือพระราชาวรี เทพไดฟ๎ ๓งเสียงสวรรค๑บนั ลอื เชํนน้ี ทรงปลาบปลม้ื พระทยั เปน็ อันมาก พาพระมเหสีเสด็จกลบั พระ นคร เมอ่ื ภารกิจไดบ๎ รรลผุ ลสาํ เร็จแล๎ว จากน้ันพระองคก๑ ็ได๎พระโอรสองค๑แรกมีนามวํา ศู รเทพ และพระนางปท๓ มาวดีก็ประสูติธิดาองคห๑ น่ึง พระบดิ าจงึ ตง้ั ชอ่ื นางวาํ อนงครตี(อนงค๑ (กามเทพ)+รติ(ความยนิ ดี, ความ รกั ) อนั มคี วามหมายวํา \"เป็นทย่ี ินดีของกามเทพ\" และเม่อื นาง เจริญวยั ข้นึ พระราชาผู๎เปน็ ชนกกเ็ ตรียมการหาคใํู หน๎ างเพ่อื จะ ได๎ชายทีเ่ หมาะสมเปน็ คคํู รอง โดยสงั่ ให๎ศิลปินเดินทางไปวาด ภาพพระราชาทุกองคบ๑ นพ้นื พิภพมาใหน๎ างเลอื กดู ปรากฏวาํ

นางมไิ ด๎พอใจรปู ชายใดเลย พระราชาจงึ พูดกบั นางด๎วยนา้ํ เสยี ง อนั ออํ นโยนวํา \"ลูกเอย๐ พํอไมสํ ามารถจะหาชายคนใดทคี่ คํู วร กบั ลูกได๎อกี แล๎ว เราคงจะตอ๎ งประกาศเชญิ พระราชาและ เจ๎าชายท้งั หลายมาให๎ลูกเลือกเสียแล๎ว การได๎พบตัวจรงิ ของ ชายอาจทาํ ใหล๎ กู ตัดสินไดง๎ าํ ยเขา๎ ก็ได๎\" เจา๎ หญงิ ไดฟ๎ ง๓ พระบดิ ากลาํ วดังนัน้ จงึ ทูลตอบวาํ \"เพ คะ ทํานพอํ ลกู กระดากใจท่จี ะเลอื กสามเี องย่งิ นกั แตํจะ อยาํ งไรก็ตาม ลกู จะแตงํ งานกับผช๎ู ายรูปงามทมี่ คี วามร๎ูในศิลป ศาสตร๑อยํางใดอยํางหนึ่งเทําน้นั ลกู ไมปํ รารถนาชายอนื่ นอกจากทวี่ าํ น้เี ป็นอันขาด\" เมื่อพระราชาได๎ทราบความประสงค๑ของเจา๎ หญงิ อ นงครตเี ชํนนนั้ ก็สํงคนไปสบื เสาะหาบุรุษท่ีมคี ณุ สมบัตดิ งั กลําว ในทส่ี ุดกไ็ ด๎ชายหนมํุ จากแคว๎นเดกขาํ นมาสคี่ น เปน็ ชายงาม กลา๎ หาญและรศ๎ู ิลปศาสตร๑ ชายเหลาํ นี้เดนิ ทางมากเ็ พราะได๎ ทราบขําวโจษจนั กันนนั่ เอง ชายท้งั สีไ่ ดร๎ บั การต๎อนรบั จาก

พระราชาเปน็ อยาํ งดี และตาํ งคนตํางก็แสดงวตั ถปุ ระสงค๑ที่จะ ใหน๎ างเลือกตนเปน็ คดูํ ว๎ ยกนั ทง้ั นั้น คนทห่ี นึ่งกลําววาํ \"ตวั ข๎าเปน็ ศทู ร ชอ่ื ปญ๓ จาผฏุ ฏกิ ะ ข๎ามคี วามสามารถในการตดั เย็บเสอื้ ผ๎าอยาํ งงามวันละห๎าชดุ ชุดทีห่ นึง่ ข๎าถวายแดํพระผ๎เู ป็นเจา๎ ชุดท่สี องใหแ๎ กํพราหมณ๑ ชุด ท่ีสามข๎าเอาไว๎ใช๎เอง ชุดท่สี ํกะจะใหแ๎ กํภรรยาของข๎า ซง่ึ ก็ควร จะเป็นเจา๎ หญิงองคน๑ ี้ ชุดทหี่ ๎าสําหรบั ขายเพื่อเอางินมาซอ้ื อาหารและสรุ ากนิ ขา๎ มศี ลิ ปะอยํางน้ีจึงสมควรที่จะได๎นางเป็น ภรรยาใชํหรอื ไม\"ํ เมือ่ ชายคนท่หี นึ่งกลําวจบลง ชายคนทส่ี องก็ประกาศ ตนวาํ \"ข๎าเปน็ ไวศยะมชี ่ือวํา ภาษชยะ ข๎ารภ๎ู าษาสตั ว๑และนก ทง้ั ปวง จงยกเจ๎าหญิงให๎แกํขา๎ เถดิ \"

ชายคนทีส่ องกลาํ วจบลง คนที่สามกก็ ลําวข้นึ วาํ \"ขา๎ เป็นกษตั ริยม๑ ชี ่ือวาํ ขฑั คธร ไดร๎ บั การยกยอํ งจากคนท้งั หลายวํา เป็นผ๎ทู รงพลงั ไมมํ ีใครอกี แล๎วในโลกน้ีทีจ่ ะรศ๎ู ลิ ปะในการใช๎ ดาบยง่ิ ไปกวาํ ข๎า โอ ราชะ โปรดทรงยกนางให๎แกํขา๎ เถดิ \" เม่ือได๎ฟง๓ ขายคนท่ีสามวาํ ดงั นน้ั ชายคนทีส่ ่กี ็ลุกข้ึน ประกาศวํา \"ขา๎ เป็นพราหมณ๑ มีช่ือวาํ ชีวทัตต๑ และขา๎ มีความร๎ู ศิลปะอันเลศิ คอื สามารถชวํ ยคนและสตั ว๑ทีต่ ายไปแล๎วใหก๎ ลบั มี ชีวิตได๎ ดงั น้ันขอให๎พระธดิ าคนงามแตํงงานกบั ขา๎ เถอะ เพราะ ข๎าเปน็ ผทู๎ ่ีมศี ลิ ปะเลิศกวาํ ใครทง้ั หมด\" เม่อื ไดฟ๎ ๓งบรุ ษุ ทงั้ สี่อ๎างสรรคณุ ของตัวจบลง พระราชาวรี เทพพร๎อมดว๎ ยเจา๎ หญงิ ราชธดิ าซึ่งประทับอยํเู คียง ข๎าง ตาํ งกเ็ ห็นพ๎องตอ๎ งกันวาํ คนท้ังสนี่ ้นั ตาํ งก็มีรปู งามราวเทพ และนงํุ หํมดว๎ ยพสั ตราภรณ๑อันงามยิ่งเหมอื นกนั ท้ังสน้ิ ไมํ อาจจะตัดสนิ ได๎วาํ ใครดกี วาํ ใคร จงึ ตาํ งนิง่ องึ้ อยูํ

เวตาลเมอ่ื ไดเ๎ ลํานทิ านจบลงแล๎ว ก็กลาํ วแกํ พระราชาตริวกิ รมเสน ดว๎ ยการคะยัน้ คะยอให๎ตอบปญ๓ หา โดย กลาํ ววาํ \"โอ มหาราช โปรดบอกขา๎ หนํอยไดไ๎ หมวาํ ชายคนใด ในสค่ี นนสี้ มควรจะได๎แตํงงานกับเจ๎าหญิงอนงครต\"ี พระราชาไดฟ๎ ๓งก็ตรสั แกเํ วตาลวาํ \"อา๎ ยเจ๎าเลํห๑ เจา๎ พยายามหลอกลํอให๎ขา๎ พูดหลายคร้งั หลายหนแล๎ว ข๎ากเ็ ผลอตอบปญ๓ หาของเจา๎ ทุกที เพราะมันมแี งํ มมี ุมท่ตี ดั สนิ ได๎ยาก ขา๎ จงึ ต๎องแสดงความคิดให๎เจ๎าฟ๓ง แตวํ าํ คราวน้ขี า๎ เห็นวําปญ๓ หาของเจ๎ามันแสดงความโงํเซอะของเจ๎า แท๎ ๆ เจ๎าไมเํ หน็ หรือวําหญิงในวรรณะใดกต็ ๎องหาสามใี น วรรณะใดกต็ อ๎ งหาสามใี นวรรณะนน้ั เทาํ นัน้ นางกษัตรยิ ๑ก็ต๎อง แตงํ งานกับกษตั รยิ ด๑ ว๎ ยกนั จะไปแตงํ กับชายวรรณะอ่ืนได๎ อยาํ งไร กช็ ายทง้ั สนี่ นั้ ตํางกอ็ ยํูในวรรณะแตกตาํ งกัน ชายตดั เสือ้ อยใูํ นวรรณะศทู ร ชายคนท่ีร๎ภู าษาสตั ว๑เปน็ คนในวรรณะ ไวศยะ ชายคนท่ร่ี ม๎ นตรช๑ วํ ยชุบชีวติ คนตายให๎ฟ้ืนเปน็ วรรณะ

พราหมณ๑ คงเหลอื อยคูํ นเดยี วคือ ขฑั คธร ที่เป็นวรรณะกษตั ริย๑ เพราะฉะนนั้ คนท่ีจะแตํงงานกับเจา๎ หญิงได๎กต็ ๎องเปน็ ขัฑคธร เทํานั้น\" \"โอ ราชะ\" เวตาลกลาํ วอยาํ งโลงํ อก \"ขอบพระทัยท่ชี วํ ย ตอบป๓ญหาของขา๎ แตํเหน็ ทีพระองคจ๑ ะตอ๎ งติดตามข๎าอกี แล๎ว พระเจา๎ ขา๎ \" กลําวจบเวตาลกผ็ ละจากบําของพระราชา และ หายไปในความมดื ของราตรี พระราชาต๎องเสด็จกลับไปทต่ี ๎น อโศกอีกคร้ังหนึ่ง เพราะขนึ้ ชอ่ื วํา ความทอ๎ ถอยหมดอาลยั หาได๎ มอี ยใํู นบคุ คลผวู๎ ีระไมํ เพราะจติ ใจของเขาไมํเคยเปิดเพือ่ ความ ออํ นแอเลย

นทิ านเรื่องที่ ๑๐ ดังนัน้ พระเจา๎ ตริวกรมเสนจงึ ไดเ๎ สดจ็ กลบั ไปที่ต๎น อโศกอกี ครง้ั หนง่ึ เพอ่ื จับตัวเวตาล เมอื่ จับได๎แล๎วกท็ รงเหวยี่ ง ขนึ้ บนพระองั สา เสด็จมุงํ หนา๎ ไปยงั ท่ีนัดพบกับโยคโี ดยไมํปริ ปากใด ๆ เลย เวตาลเห็นพระราชาทรงเงยี บอยํูกก็ ลําวขน้ึ วาํ \"ราชะ ตอนน้ีพระองค๑กเ็ หน็ดเหน่ือยมาแลว๎ มากเตม็ ที ดงั นั้นข๎าจะเลาํ นิทานสนุก ๆ ใหฟ๎ ง๓ สกั เรื่องหนง่ึ เพือ่ จะได๎ขบั ไลํ ความเหนด็ เหน่ือยใหป๎ ระลาตนาการไป โปรดฟง๓ เถดิ \" แตปํ างบรรพย๑ ังมีพระเจา๎ แผนํ ดนิ องค๑หน่ึง ทรงนาม วาํ วรี พาหุ เป็นผ๎ูทมี่ ีความกล๎าหาญอยํางยอดยิง่ คาํ สั่งของ พระองคน๑ ้ันเปน็ ส่ิงศักดสิ์ ทิ ธท์ิ ีพ่ ระราชาทุกแวนํ แควน๎ จะต๎องรบั ไว๎เหนอื เศยี รเกลา๎ ทรงครองราชย๑ ณ นครอันโออํ าํ ชอื่ นครอนง คปรุ ะ ในนครนีม้ เี ศรษฐผี ูห๎ นึ่งอาศยั อยํูช่อื อรรถทตั ต๑ ไวศยบดี

(หวั หน๎าพํอค๎า) ผูน๎ ีม้ ีบุตรชายผู๎หนง่ึ ชือ่ ธนทัตต๑ และมบี ุตรหญงิ ผู๎เปน็ รตั นะแหํงสตรที ้ังหลายมีช่อื วํา มัทนเสนา วนั หน่งึ ขณะทีน่ างมทั นเสนากาํ ลงั เลนํ อยํูกบั เพ่ือน ๆ ในสวน ชายหนุมํ บตุ รชายวาณิชชอ่ื ธรรมทัตต๑ ซึง่ เปน็ สหายของ พ่ชี ายของนางผํานมาเหน็ เขา๎ ก็ตะลงึ ในความงามอนั กอปรดว๎ ย เสนํห๑อนั ลึกลํ้าของนาง ผม๎ู ีอกอันเต็มอมิ่ มคี อเป็นสามปลอ๎ ง ราวกับรว้ิ คลื่นในทะเลสาบ และมีเอวอันบางสลวยรับกับ สะโพกอันกลมกลึง ชายหนุมํ มองนางด๎วยความรักอนั รนุ แรง ราวกับถกู ศรกามเทพพรงั่ พรเู ขา๎ สหูํ ัวใจ พลางราํ พงึ ในใจวํา \"อนจิ จาเอย๐ หญงิ ผ๎ูนี้ ชํางงามจับใจจริงหนอ ใครเลาํ จะร๎ูวาํ นางนั้นคอื เหย่ือซึ่งกามเทพสงํ มาให๎เราตอ๎ งหลงใหลเพอ๎ คลั่ง เหมอื นคนขาดสติ และศรอันอนั คมกลา๎ นสี้ หิ นอทผี่ าํ หัวใจของ เราจนแยกเป็นเสยี่ ง ๆ อยํางไมเํ วทนาปราน\"ี เม่อื รําพึงดังนี้ ชายหนมุํ ก็หยดุ ยืนจอ๎ งดนู างสายตาไมํกระพริบจนเวลาอัน ยาวนานผํานไป มอี าการดงั นกจากพราก(นกจักรวาก, บางที เรียกเปด็ แดงหรือเป็ดพกราหมณ๑ ตอนกลางคนื นกชนดิ นี้จะ

แยกกันหาอาหารคนละฝ่๓งแมนํ ้าํ และร๎อบงเรยี กหากันตลอด คนื ) ทโ่ี หยหาคํูของมนั ฉะนั้น ในทส่ี ดุ นางมทั นเสนากก็ ลบั เข๎าบา๎ นของนาง ท้ิงให๎ ธรรมทตั ตเ๑ ฝาู แลตามดว๎ ยความเสหหํ าอาลัย เม่ือนางลบั สายตา ไปแลว๎ ความทุกขก๑ ก็ ลับมาสุมอก ทาํ ใหร๎ อ๎ นรมํุ ในใจเหลอื ทจ่ี ะ ทนทาน ขณะนัน้ ดวงอาทิตย๑กค็ อํ ยกล๎อยต่ําลงทางทศิ ตะวนั ตก เหมือนกบั วาํ ยงั อาลัยที่จะมไิ ด๎พบเห็นเธออกี สํวนดวงศศี เมื่อ ถึงเวลาดอกบวั กุมุทเร่มิ ขยายกลบี แบํงบานในราตรี แลว๎ ก็คํอย เคลือ่ นขึ้นสํขู อบฟูา เปลงํ รัศมสี ีนวลใยแผซํ าํ นไปทว่ั นภดล เหมือนจะชํวยปลอบใจทร่ี ํมุ ร๎อนของชายหนมํุ ใหบ๎ รรเทาลง ธรรมทตั ต๑กลับไปบ๎าน ใจยงั คดิ ถงึ นางอยูตํ ลอดเวลา นอนพลิกกระสบั กระสาํ ยอยไํู ปมาบนเตียง ถึงแม๎วาํ มิตรสหาย และญาติพ่ีน๎องจะซกั ไซไ๎ ตํถามสาเหตุเพยี งไรเขากไ็ มยํ อมตอบ หวั ใจปน่๓ ปุวนเพราะฤทธก์ิ ามเทพ ตกถงึ เวลากลางคืนชายหนํมุ ก็เคลิ้มหลบั ไปดว๎ ยความอํอนเพลยี แตํใจทคี่ ดิ ถึงนางอยมูํ วิ าย

ทาํ ให๎ฝ๓นเห็นนางผเ๎ู ปน็ ที่รักอีก ถงึ เวลาเชา๎ เขาต่นื ขึน้ รีบแตํงตวั ให๎งดงามออกไปดกั ดูนางทส่ี วนอีก พยายามแอบแฝงมิใหใ๎ คร เหน็ พอถงึ เวลา นางกเ็ ขา๎ มาในสวน ชายหนมุํ แลเห็นกด็ ใี จแทบ จะวิ่งเข๎าไปกอดนาง เขาพรํ่าราํ พนั ตํอนางด๎วยถอ๎ ยคําอัน ออํ นหวาน แสดงความรกั ทเ่ี ขามีตอํ นางอยํางเหลือลน๎ แตนํ าง ตอบดว๎ ยความไมยํ นิ ดยี นิ ร๎ายวํา \"ข๎าเป็นหญงิ ท่ีมีคนมนั่ หมายแลว๎ บดิ าของข๎าได๎ยกข๎า ใหเ๎ ปน็ คํูหมัน้ ของหนุํมพอํ คา๎ คนหน่งึ ช่อื สมทุ รทัตต๑ และขา๎ กาํ ลงั จะแตํงงานกบั เขาภายในเรว็ วนั น้ี ฉะนัน้ ทํานจงกลับไปเสียเถิด และอยําให๎ใครเห็น เดย๋ี วจะเกดิ ความเดือดรอ๎ นเปลาํ ๆ “แตํ ธรรมทัตตก๑ ลําวแกเํ ธออยํางหนกั แนํนวํา \"ชํางมันเถอะ อะไรจะ เกิดกใ็ ห๎มนั เกดิ ข๎าจะมชี ีวติ อยโูํ ดยปราศจากเจา๎ ไมํไดห๎ รอก\" เม่ือบตุ รีไวศยะไดฟ๎ ง๓ ดงั น้ันกต็ กใจ กลัววาํ เขาจะใช๎ กําลังบงั คับนาง จงึ กลําววํา

\"ขา๎ ขอแตํงงานกํอน และขอใหพ๎ ํอของข๎าไดป๎ ล้มื ใจทล่ี ูก จะไดเ๎ ป็นฝ๓่งเปน็ ฝาตามความมาดหมายของทาํ นกอํ นเถอะ หลังจากนนั้ ขา๎ จะกลบั มาหาทํานเพราะความรักของทํานได๎ชนะ ใจของข๎าแลว๎ \" เมือ่ ธรรมทตั ตไ๑ ดฟ๎ ๓งดงั นี้ กก็ ลาํ ววาํ \"ขา๎ ไมํอยากจะกอดผ๎หู ญงิ ท่ีถกู ชายอ่นื กอดเสียแล๎วดอก ก็ภมรไหนเลําจะปรารถนาดอกบวั ทีผ่ ้งึ ตวั อืน่ ยํ่ายเี สียแล๎วเลํา\" นางไดฟ๎ ง๓ ก็ตอบวํา \"ถา๎ อยาํ งนั้น ข๎าจะรีบมาหาทาํ นในทันทที ี่แตงํ งานเสรจ็ หลงั จากนั้นข๎าจึงจะตามสามไี ป\" แมน๎ างจะสญั ญาดังน้ี ชายหนํุมกย็ งั ไมยํ อมปลํอยนาง ไปจนกวาํ นางจะทาํ ให๎เขาเชือ่ ใจดว๎ ยการปฏญิ ญาสาบาน

เสยี กอํ น จนเมือ่ นางยอมกระทาํ แลว๎ เขาจึงปลํอยนางไป และ นางก็กลบั ไปเรอื นด๎วยความวิตก เมื่อวันท่กี าํ หนดวําฤกษ๑ดมี าถงึ และงานพิธสี มรสได๎ ผาํ นไปแลว๎ นางมนั ทเสนาก็เดินทางไปบ๎านสามี ใช๎เวลารนื่ รมย๑ อยํดู ๎วยเขาและพกั ผอํ นกบั เขาด๎วยเวลาอันสมควร อยํางไรกด็ ี นางพยายามผลักออ๎ มกอดของเขาใหห๎ ลุดพ๎น และแสดงอาการ เฉยเมย ครน้ั เมือ่ สามซี กั ถามสาเหตุ นางก็นา้ํ ตาไหลอาบแกม๎ นงิ่ อยํู เขาจงึ คิดในใจวํา \"วําตามจรงิ นางคงไมํรกั เราหรอก\" และ กลําวแกํเธอวาํ \"แมํงาม ถ๎าเจ๎าไมํรกั ขา๎ ข๎ากไ็ มํรักเจา๎ เหมือนกัน ไปสิ ท่ีรกั ไปหาชายคนทีเ่ จา๎ รักเถดิ ไมวํ ําจะเป็นชายใดกต็ ามท\"ี เมื่อไดย๎ นิ สามพี ูดดงั น้ี มทั นเสนากก็ ลาํ วออ๎ มแอม๎ ดว๎ ย ความละอายวํา

\"ขา๎ รกั ทํานย่งิ กวาํ ชวี ติ ของข๎าเสียอกี อยําทาํ หนา๎ บ้ึงตึง อยํางนน้ั สิ สญั ญาแกํขา๎ วําทํานจะไมเํ อาโทษ และสาบานให๎ขา๎ ฟ๓งกํอนสิ สวามีของข๎า แลว๎ ขา๎ จะเลาํ ให๎ฟ๓ง\" เมื่อนางกลาํ วดังนี้ สามขี องนางกจ็ ําตอ๎ งยอมรับ เงอ่ื นไขอยาํ งไมํเต็มใจนัก นางจึงกลําวตํอไปดว๎ ยความละอาย รันทด และหวาดกลวั วาํ \"มีชายหนํุมคนหนึ่งชือ่ ธรรมทตั ต๑ เป็น เพ่ือนของพช่ี ายข๎า เขาแลเหน็ ข๎านง่ั อยํูแตลํ าํ พงั ในสวน จงึ เข๎า มาหาและระบายความในใจวําเขาตกหลุมรกั ข๎าอยาํ งถอนตัวไมํ ขึน้ และเม่ือเขาทําทาํ จะปลกุ ปลํา้ ข๎าด๎วยกาํ ลงั ข๎ากก็ ลัววาํ การ ทาํ เชนํ นั้นจะทําให๎พอํ ต๎องไดร๎ บั ความอบั อาย และสญู เสียผล บญุ ในการจัดใหล๎ กู สาวไดแ๎ ตงํ งานเปน็ ฝง่๓ เปน็ ฝา และเพื่อไมํให๎ มขี ําวนนิ ทาวําร๎ายในภายหลัง ขา๎ จึงตกลงทาํ สัตย๑สาบานแกํ ชายผ๎นู น้ั วํา \"เมือ่ ขา๎ แตงํ งานแล๎ว ข๎าจะมาหาเขาครงั้ หนึ่งกํอนท่ี จะตามสามไี ป\" เพราะฉะนน้ั ข๎าจงึ ตอ๎ งรกั ษาสัจจะทีใ่ ห๎ไวแ๎ กเํ ขา ข๎าแตํสวามี อนญุ าตให๎ข๎าไปเถดิ ขา๎ จะไปหาเขาเพียงครั้งเดียว

เทาํ นนั้ แล๎วจะกลบั มาหาทาํ น ท้งั น้เี พราะข๎าไมอํ าจจะตระบดั สตั ยต๑ อํ ใครได๎ ตงั้ แตขํ า๎ ยงั เปน็ เด็กแล๎ว\" สมทุ รทัตต๑ได๎ฟง๓ กร็ สู๎ ึกปวดแปลบในหัวใจเหมอื นถูก สายฟาู ฟาดในทันทที ันใด รู๎สึกเป็นพันธะผกู พันทเี่ ขาได๎ใหน๎ าง ไวอ๎ ยาํ งหลกี เลยี่ งไมไํ ด๎ เขารําพึงอยํใู นใจวาํ \"โธเํ อ๐ย นางมีรกั ตอํ ชายอื่นเสยี แล๎ว นางจะต๎องไป แนนํ อน เราจะทําใหน๎ างตอ๎ งเสยี คาํ พูดไดอ๎ ยาํ งไร ส๎ูปลํอยนาง ไปดีกวํา เราจะกระเหยี้ นกระหืออยากจะไดน๎ างไว๎เปน็ ภรรยา ดว๎ ยประโยชน๑อันใด\" เมือ่ ไตรํตรองดงั น้ีแล๎ว เขาก็ปลอํ ยในางไปตาม ปรารถนา นางกล็ กุ ข้นึ และเดนิ ออกจากบา๎ นสามไี ป ในขณะนน้ั ดวงจันทรอ๑ ันมรี ัศมเี ย็นกโ็ ผลํพ๎นแนวไศล ข้นึ มา แสงจนั ทรจ๑ ับพมํุ ไม๎ใบหญา๎ แลเห็นตะคมุํ ๆ ดอกบวั กุมทุ กแ็ ยม๎ กลีบสลบั สลา๎ งแลสะพรัง่ ในบงึ ขณะที่นางกา๎ วเดนิ ไป

ขา๎ งหน๎าอยํางใจลอย ก็ได๎ยนิ เสยี งฝีเทา๎ ว่ิงไลมํ าขา๎ งหลงั และมี มือย่ืนมาคว๎าชายเสอ้ื ของเธอไว๎ นางเหลยี วกลบั ไปด๎วยความ ตกใจก็พบโจรผหู๎ น่ึง มนั ตะคอกถามวํา \"เจา๎ เป็นใคร ออกมา เดนิ กลางคํ่ากลางคนื อยํางนจ้ี ะไปไหน\" นางมัทนเสนาได๎ฟ๓งโจรตะคอกก็ตวั สน่ั ดว๎ ยความกลวั แขง็ ใจตอบวํา \"มันเรอ่ื งอะไรของเจา๎ ปลอํ ยขา๎ ไปเถอะ ขา๎ มีงานสําคญั จะต๎องทาํ ท่ีน\"่ี โจรไดฟ๎ ๓งก็กลาํ ววาํ \"ขา๎ เปน็ โจร ขา๎ จะปลํอยเจา๎ ไปไดอ๎ ยาํ งไร\" ได๎ยนิ ดังนี้ นางก็ออ๎ นวอนวํา \"ปลอํ ยข๎าไปเถอะ ขา๎ มเี ครอื่ งประดบั ตดิ ตัวราคาไมํน๎อย ขา๎ จะให๎เจา๎ ท้ังหมด\"

\"นางรปู สวย\" โจรพูดพลางจับตาดูนางไมํวางตา \"ขา๎ จะ ปรารถนาอนั ใดกับเครือ่ งประดับนเี้ ลํา ถา๎ ขา๎ จะต๎องการกม็ แี ตํ ตัวเจ๎าเทําน้ันดอก วาํ ทจ่ี รงิ ขา๎ ก็ไมเํ คยเห็นผห๎ู ญงิ สวยอยํางนี้มา กํอน ดหู น๎าเจ๎าสงิ ามเปลงํ ปลั่งเป็นนวลใยราวแก๎วมกุ ดา ผมดาํ เหมือนนิลมณี เอวเหมอื นเพชรรตั น๑ (ตน๎ ฉบบั ใช๎คาํ วํา \"วชร\" จะ แปลวาํ เพชร หรอื สายฟูากไ็ ด๎) แขนขาก็งามดังทองศฤงคี และ เท๎าแดงงามราวแกว๎ ทบั ทมิ (ป๓ทมราค) อยํางน้ขี ๎าไมปํ ลอํ ยให๎ หลุดมือไปหรอก\" เม่อื โจรกลําวดังน้ี นางมทั เสนากจ็ ําต๎องเลําความจริง ใหม๎ นั ฟ๓งโดยตลอด และกลาํ ววิงวอนวาํ \"ขออภัยเถอะ ข๎ามี พนั ธะจะต๎องปฏิบัตติ ามสัญญาทใ่ี ห๎ไวต๎ อํ เขา แตเํ ม่อื เสรจ็ ธรุ ะ แล๎ว ขา๎ จะรีบกลับมาหาทาํ น ถา๎ ทาํ นจะรออยํทู น่ี ก่ี อํ น เช่ือขา๎ เถอะ ขา๎ ไมเํ คยผดิ สญั ญาตํอใครหรอก\"

เมอ่ื โจรไดย๎ ินดังน้ันกป็ ลอํ ยตวั นางไป เพราะเชอื่ วํา นางคงพดู ความจริง เมื่อนางไปแลว๎ เขากน็ ่งั คอยอยํู ณ ทีน่ ้ัน โดยหวงั วาํ นางจะตอ๎ งกลบั มา ฝาุ ยนางเม่อื ละจากโจรแล๎วก็รีบเดนิ ทางมาหา ธรรมทตั ตไ๑ วศยบตุ ร เมื่อเขาแลเหน็ นางออกมาจากปุาก็ถาม นางวาํ เกดิ อะไรข้นึ เมื่อไดฟ๎ ๓งเร่ืองราวแล๎วก็ไตรตํ รองอยชํู ว่ั ขณะหน่งึ จงึ กลําววาํ \"ขา๎ ดใี จทเ่ี จา๎ รักษาคําพูดอยํางแทจ๎ รงิ แตวํ าํ ขา๎ จะทํา อะไรกับหญิงผเู๎ ป็นภรรยาของชายอื่น ฉะน้นั จงกลับไปตามทาง ทีเ่ จ๎ามานัน่ แหละ กํอนทใ่ี ครจะมาเหน็ เจา๎ เขา๎ \" เมอ่ื เขาสั่งใหน๎ างกลับ นางกก็ ลําววํา \"ก็ได๎\" และละท่ี นัน้ กลับไปหาโจร ซงึ่ กําลงั คอยนางอยํู ณ ที่เดมิ โจรแลเหน็ นาง กลบั มากก็ ลาํ ววํา \"เกดิ อะไรขึ้นกบั เจา๎ เมอ่ื เจา๎ ไปถงึ ทน่ี ัน่ \"

นางมทั นเสนาก็เลาํ ความจรงิ โดยตลอดวาํ เหตุใด พอํ คา๎ หนุํมจงึ ปลอํ ยใหน๎ างกลบั มา โจรไดฟ๎ ๓งก็กลาํ ววํา \"จงกลับไปหาสามีของเจา๎ เถิด ข๎าเห็นใจในความสตั ยซ๑ ื่อ ของเจา๎ ท่ีมีตํอขา๎ แล๎ว ข๎าไมํหนํวงเจ๎าไวใ๎ ห๎เสยี เวลาหรอก เอา เครือ่ งประดบั ของเจ๎าไปดว๎ ย\" ดังนั้นโจรก็ปลํอยนางไป และเปน็ เพอ่ื นตามไปสํงนาง จนถงึ บ๎านของสามีและดีใจท่ตี นมไิ ดก๎ ระทาํ ให๎นางตอ๎ งเสีย เกียรติ นางอําลาโจรแล๎วแอบเข๎าไปในบ๎านอยํางเงยี บ ๆ และ ตรงไปหาสามีของนาง เลําเร่อื งใหฟ๎ ง๓ โดยตลอดมไิ ด๎ปดิ บัง แม๎ ความจรงิ ข๎อหนงึ่ ขอ๎ ใด สวํ นสมทุ รทตั ต๑ไดเ๎ หน็ ภรรยาของตน เปน็ ผู๎บรสิ ุทธ์แิ ละรักษาวาจาสัจไวอ๎ ยํางม่นั คงดงั น้ี กร็ ับนางไว๎ ด๎วยความยินดี และครองคอํู ยูํด๎วยกนั ด๎วยความสขุ ตงั้ แตนํ นั้ มา เม่อื เวตาลเลาํ นทิ านจบลงก็ถามพระราชาวํา \"โอ ราชะ ขอได๎บอกข๎าสวิ าํ ในจาํ นวนบรุ ุษสามคนน้ัน ใครเปน็ คนท่ี

ใจกว๎างท่สี ุด อยําลมื นะ ถ๎าพระองค๑ร๎แู ล๎วไมตํ อบ พระเศยี รของ พระองค๑จะตอ๎ งแตกเปน็ ร๎อยเสีย่ ง\" พระเจา๎ ตริวกิ รมเสนไดฟ๎ ๓งเวตาลพดู ดังนน้ั ก็ตรัส ทําลายความเงยี บขน้ึ วํา \"ในจํานวนบุรุษทง้ั สามคนนัน้ ขา๎ เห็นวําโจรนั่นแล เปน็ คนท่ใี จกวา๎ งอยํางแท๎จริง ทเี่ หลอื อกี สองคน คนหน่งึ เปน็ สามี ของนาง เขาปลํอยนางไปดว๎ ยความจาํ ใจ เพื่อให๎นางรกั ษาวาจา สจั ไว๎ โดยท่ีเขายงั มจี ิตประหวัดวํานางจะต๎องเสียตัวแกชํ ายอื่น สวํ นไวศบุตรช่อื ธรรมทัตต๑นั้นเลํา เขาปลํอยใหน๎ างเปน็ อิสระ เพราะเขารกั นางดว๎ ยตัณหามาแตแํ รก เมอื่ ตณั หาเบาบางลง แล๎ว เขามิไดจ๎ ริงจงั อะไรตอํ นางอีก โจรน่นั สิ เปน็ คนรา๎ ย ทาํ มา หากินดว๎ ยความทุจรติ หากนิ อยใํู นความมืด คอยแสวงหาเหยอ่ื เขาเปลํอยนางไปและไมํเอาเครอ่ื งประดบั ของนางเลย เพราะ เหน็ ใจวาํ นางเป็นคนดี\"

เมอื่ เวตาลไดฟ๎ ๓งดงั นั้นกส็ งํ เสยี งหวั เราะ ไมกํ ลําว ประการใด ละพระองั สาของพระราชา แลว๎ ลอยกลบั ไปสูตํ น๎ อโศกตามเดมิ สวํ นพระราชาผม๎ู ีความเพียรไมทํ อ๎ ถอย ก็สเ๎ู สด็จ ตดิ ตามเวตาลไปโดยไมลํ งั เลพระทยั มคี วามมงุํ ม่นั ทจี่ ะจับตัว เวตาลมาอกี ครั้งหนงึ่

นิทานเร่ืองที่ ๑๑ พระราชาตรวิ กิ รมเสนเสดจ็ ไปสตํู น๎ อโศก ทรงดงึ ตัว เวตาลลงมาเหวย่ี งขน้ึ พระองั สา แล๎วเสด็จกลับมาทางเดมิ มาได๎ หนอํ ยหนึ่ง เวตาลกก็ ลําวข้นึ วาํ \"โอราชะ ขา๎ มีนิทานสนุกอยํู เรื่องหนึง่ อยากจะเลําถวาย โปรดทรงสดับเถดิ \" ในอดตี กาลมีพระราชาครองกรุงอุชชยนิ ี ทรงนามวาํ พระเจา๎ ธรรมธวัช พระองคม๑ ชี ายาสามองค๑ ล๎วนแตเํ ปน็ พระธิดาของกษัตรยิ ๑ทั้งสนิ้ พระนางท้ังสามล๎วนเปน็ ชายาคน โปรดของพระราชาผสู๎ วามีอยาํ งย่ิง ชายาองคท๑ ี่หนึ่งช่อื อินทุ เลขา องค๑ทส่ี องชํอดาราวลี และองค๑ทสี่ ามมนี ามวาํ มฤคางกวดี นางทงั้ สามลว๎ นมีเสนหํ ๑นํารักเหมือนกันหมด พระราชาแหงํ อชุ ชยนิ เี ป็นกษตั ริยผ๑ ๎กู ล๎าหาญ ทรงมชี ัยชาํ นะเหนอื อรริ าชศัตรทู ้งั มวลหาใครเสมอมไิ ด๎ เสวยราชย๑ดว๎ ยความสขุ สําราญพรอ๎ มดว๎ ย พระชายาทง้ั สามเรื่อยมา

ครง้ั หนง่ึ เมอ่ื ถึงฤดูวสันต๑อันเปน็ ฤดแู หงํ ความชืน่ บาน พระราชาปรารถนาจะพกั ผอํ นให๎สาํ ราญพระทัย จงึ พาพระ ชายาทั้งสามไปสํสู วนขวญั ประทับอยํดู ๎วยความรืน่ รมย๑ ณ อุทยานนัน้ โอกาสหน่ึงทรงทอดพระเนตรเห็นลดาวลั ยไ๑ มเ๎ ลอ้ื ย ตน๎ หนง่ึ เกย่ี วเกาะอยกํู ับตน๎ ไมใ๎ หญมํ ดี อกบานสะพร่ังหอ๎ ยระย๎า แวงํ ไกวตามกระแสลม และเครอื เถาวัลย๑นนั้ มีความออํ นชอ๎ ย งดงามราวกบั คันศรของพระกามเทพ และฝงู แมลงภูซํ ่ึงเกาะ และไตํตอมกลบี ดอกไม๎น้ันเลํา ก็ดรู าวกับสายธนูของพระ มันมถะ(ผ๎ูกอํ กวนใจ หมายถึง พระกามเทพ) เชํนเดียวกนั พระราชาผอ๎ู งอาจปานพระวชั รปาณี(ผมู๎ มี ือถอื วชั ระ เป็นสมญา นามของพระอนิ ทร๑ ทรงเพลนิ อยํูกบั กระแสเสยี งของนกโกกลิ า อันเจื้อยแจว๎ มาตามลม ราวกบั เสยี งของพระมกรเกต(ุ ผ๎มู ีธงรปู ปลามังกร หมายถงึ กามเทพ) ผเู๎ ปน็ เทพแหํงความรกั กําลังพา อัปสรท้ังหลายมาเรงิ เลนํ สาํ ราญดว๎ ยความมนึ เมาแหํงสรุ ามฤต ทเ่ี สพกันอยูทํ ุกหมเูํ หลาํ โดยทวั่ กนั ขณะนัน้ พระชายาอินทุเลขา กําลงั สรวลเสกบั การดงึ พระเกศาของพระราชาเลนํ ปรากฏวํา

ดอกบวั อินทีวร (บวั สายสีนา้ํ เงนิ ) ท่นี างทดั หเู ปน็ เคร่ืองประดบั เศยี รเกลา๎ ได๎รวํ งหลํนลงมาบนตกั ของนางผเ๎ู อวบาง ทาํ ให๎นาง ตกใจ เปลงํ เสยี ง \"ต๏าย ตาย\" ออกมาแลว๎ เปน็ ลมหมดสติ ในทนั ทีน้ันก็เกิดรอยแผลขึ้นทตี่ น๎ ขาของนาง ทําใหพ๎ ระราชา และบริพารตนื่ ตกใจกันมาก และรสู๎ กึ เปน็ ทกุ ข๑ในอุบัติเหตขุ อง นาง ตาํ งกเ็ อานํ้าหอมมาใหน๎ างกํานัลลูบไลต๎ ามราํ งของพระนาง ให๎นางกาํ นัลตกแตงํ แผลให๎นางและดแู ลตามคาํ สง่ั ของหมอ หลวงอยํางเครํงครดั ในเวลาราตรี พระราชาเสด็จมาดูอาการของนาง เหน็ วาํ คอํ ยยังช่ัวขนึ้ บา๎ งแลว๎ ก็พานางดาราวดีพระชายาคนทสี่ อง เสด็จไปสงูํ หอ๎ งบรรทมชั้นดาดฟูาซง่ึ งามวิจติ รอยใํู นแสงนวลใย ของพระจันทร๑ ณ ทีน่ น้ั แสงของดวงศศสี ํองมาอาบราํ งของนาง ผ๎ูซึง่ นอนหลับเคียงขา๎ งพระราชาอยูํ สายลมเย็นยามดึกราํ เพย พดั มาท่ีราํ งของนาง ทําให๎ภษู าภรณ๑ของนางเคล่ือนคล๎อยไป จากองค๑ ทนั ใดนนั้ นางก็ร๎ูสกึ ตวั ตน่ื ข้นึ มามอี าการตระหนก เปลงํ เสยี งร๎องออกมาวํา \"ชวํ งดว๎ ยเถดิ ข๎าถูกไฟเผา\" แลว๎ ลุก

จากเตยี ง เอามือนวดตามแขนขาเปน็ พลั วนั เสยี งของนางทําให๎ พระราชาตนื่ จากบรรทมดว๎ ยความตกพระทัย และเห็นแผล พุพองขึ้นตามรํางกายของพระเทวี จึงซกั ถามด๎วยความพิศวงวาํ \"นีม่ นั เร่ืองอะไรกัน\" พระนางดาราวดีทลู ตอบวํา \"รศั มจี ันทรท๑ ่ี สํองมากระทบราํ งของหมํอมฉัน เปน็ เหตใุ หห๎ มํอมฉันตอ๎ งทน ทุกข๑เพราะแผลพพุ องเหลาํ น้ี\" ทลู จบนางกฟ็ ูมฟายดว๎ ยความ โศก รอ๎ งไห๎สะอึกสะอนื้ มิหยดุ หยํอน พระราชาเหน็ ดังนน้ั ก็ สงสารนัก รบั สั่งเรยี กนางข๎าหลวงบริวารให๎เขา๎ มาชํวยโดยดวํ น จัดทาํ เตียงปลู าดด๎วยใบบัวให๎นางนอน ประพรมรํางของนาง ดว๎ ยสุคนธรส โปรยปรายเฟอ่ื งฟุูงดังฝอยฝน และเอานาํ้ มัน จันทน๑หอมทาตามแผลเจ็บปวดของนาง ในระหวํางเวลาที่ชุลมนุ วนุํ วายกนั นี้ นางมฤคางกวดี ชายาองค๑ทส่ี าม ไดย๎ นิ เสียงอ้อื องึ กอ็ อกจากตําหนักของนางเพื่อ มาดูเหตุการณ๑ และเม่ือเดินพน๎ ออกมาสํูท่แี จง๎ น้ันเอง นางก็ หยุดนิง่ ไดย๎ นิ เสยี งหน่งึ ดังลอยลมมาแตํไกลในความเงียบสงัด ของราตรี นางหยุดกึกลงด๎วยความสนใจและเงีย่ หูฟ๓งในทีส่ ดุ ก็

เขา๎ ใจวาํ เป็นเสยี งครกตาํ ข๎าวดังมาแตํบ๎านท่อี ยํูหาํ งไกลออกไป ในขณะที่เง่ยี หูฟง๓ เสยี งนนั้ นางผู๎มีเนตรงามดังตากวางกเ็ ปลงํ เสียงออกมาด๎วยความตกใจวาํ \"ชวํ ยดว๎ ย กําลังถกู ฆาํ \" ส้ินเสียง นางก็ทรุดฮวบลงนงั่ กับพ้นื ยกมอื ท้งั สองข๎างอันส่นั ระริกขึ้นชู ไปเบ้อื งหนา๎ แสดงอาการเจบ็ ปวดแสนสาหสั นางขา๎ หลวงผ๎ู เปน็ บรวิ ารเห็นดงั นัน้ ก็รบี เข๎าไปประคอง พานางกลบั ไปตําหนัก ของนางทันที พอถึงหอ๎ งนางมฤคางกวดกี ็ลม๎ ลงนอนบนเตียง อยาํ งหมดเรยี่ วแรง และสํงเสยี งครวญครางไมขํ าดระยะ เมอื่ นางบรวิ ารชวํ ยกันตรวจหาสาเหตแุ หงํ ความเจบ็ ปวดของนางก็ แลเห็นมอื ของนางเตม็ ไปดว๎ ยรอยฟกชํา้ เหมอื นกับดอกบัวทีถ่ ูก ฝูงผ้ึงไตํอยคูํ ลาคลํ่า นางกาํ ลังจงึ รบี ไปทูลพระราชา พระเจ๎า ธรรมธวัชไดฟ๎ ๓งก็ตกพระทยั มาก รบี เสดจ็ มาดูอาการของพระ ชายาคูํพระทัย และทรงฉงนพระทยั วาํ เรือ่ งนี้เกดิ ขน้ึ ไดอ๎ ยํางไร นางยนื่ หัตถใ๑ หด๎ ู และกลําววาํ \"หมอํ มฉนั ได๎ยินเสยี งครก กระเดอ่ื งดังมาจากทไ่ี กล เสยี งของมนั ทําใหม๎ อื ของหมํอมฉัน ตอ๎ งฟกชาํ้ เปน็ จํ้า ๆ อยํางนี้แหละเพคะ\" พระราชาทรง

เดือดรอ๎ นพระทยั ยง่ิ นัก รบี ส่ังใหน๎ างพนกั งานไปนําเอาสผี ้ึง ผง จันทน๑หอมและโอสถชนดิ ตาํ ง ๆ มาใหน๎ าง เพอ่ื ใช๎บรรเทา ความเจบ็ ปวด พระราชาราํ พงึ ในพระทยั วาํ \"เรื่องน้ชี ํางประหลาดย่งิ นัก เมยี คนหนงึ่ ของเราไดร๎ ับบาดแผลเพราะดอกบวั ตกถูกหน๎า ขา เมียคนทส่ี องกถ็ ูกรงั สีพระจนั ทรไ๑ หมผ๎ วิ หนงั โธเํ อย๐ ยังคนที่ สามอีกเลาํ เพยี งแตไํ ดย๎ ินเสียงตาํ ข๎าวเทํานัน้ กเ็ กดิ รอยฟกช้ําท่ี มอื ทง้ั สองขา๎ ง นตี่ อ๎ งเปน็ เรื่องของชะตากรรมแนํเทียว จึง บนั ดาลให๎เกดิ อาเพศถึงเพียงน้\"ี ราํ พึงฉะนีแ้ ล๎วพระราชาก็เสด็จ ออกจากตําหนักใน เดนิ คดิ หาเหตผุ ลตาํ ง ๆ ก็ยังคดิ ไมตํ ก เวลา ลํวงไปหลายชั่วโมงพระราชากไ็ มํรส๎ู กึ พระองค๑ คงดําเนินเร่อื ย อยํู ถงึ ตอนเชา๎ แพทยห๑ ลวงจึงพากันมาเฝาู ดอู าการของพระ ชายาท้งั สาม และชํวยกนั พยาบาลจึงอาการดขี ึ้น เม่ือเวตาลผเ๎ู กาะอยบํู นบําของพระราชาเลาํ เรือ่ งจบ ลง ก็กลาํ วแกํพระราชาตริวิกรมเสนวาํ \"ไหนทรงเฉลยใหข๎ ๎า

เขา๎ ใจซวิ าํ พระองคม๑ คี วามเห็นวาํ ในเรื่องนพ้ี ระชายาองค๑ใดเปน็ ผ๎ูแบบบางตํอการกระทบมากทส่ี ุด แตขํ อใหท๎ รงตระหนกั ไวว๎ าํ ข๎าไดเ๎ ตอื นพระองค๑มากํอนแลว๎ วาํ ถา๎ พระองคร๑ ๎คู าํ ตอบของ ป๓ญหาน้แี ล๎วยังไมํตอบ ศรี ษะของพระองค๑จะแยกเปน็ เสยี่ ง ๆ ตามคําสาปของข๎า\" เม่อื พระเจา๎ ตรวิ ิกรมเสนได๎ฟ๓งดังน้นั กต็ อบวาํ \"ขา๎ ไมํ เห็นจะยากตรงไหนเลย นางเทวอี งค๑ทม่ี ีความอํอนไหวมากทส่ี ดุ กค็ อื คนท่เี พียงแตํไดย๎ นิ เสยี งครกตาํ ข๎าวแววํ มาแตํไกล นางก็ เกิดอาการฟกชา้ํ ดําเขียวทหี่ ัตถ๑ของนางนะํ ซิ สองคนแรก ออํ นไหวเพราะมสี ่งิ แตะต๎องวรกายของนาง คือดอกบวั และแสง จนั ทร๑ แตํคนทสี่ ามน้ันไมมํ อี ะไรมาแตะตอ๎ งกายของนาง เพยี งแตแํ วํวเสยี งมาตามลมแตทํ ่ีไกล แม๎จะมองไมํเห็นมัน นาง กไ็ ดร๎ บั บาดแผลอนั เกดิ จากความออํ นไหวของนาง เปน็ ดงั นขี้ ๎า จงึ เช่ือวาํ นางผน๎ู ้แี หละคอื คาํ ตอบทเ่ี จา๎ ต๎องการจะร๎ู จริง หรือไมํ\"

\"จริงสิ พระเจา๎ ขา๎ \" เวตาลกลําวดว๎ ยสําเนียงเยาะหยัน ประชดประชัน แล๎วก็ละจากพระอังสาของพระราชา ลอยละ ล่ิวกลบั ไปสตูํ น๎ อโศกอนั เป็นทอ่ี ยูขํ องตนทนั ที ทําให๎พระราชา ต๎องย๎อนกลับไปลากตวั มันมาอีก

นทิ านเรอ่ื งที่ ๑๒ พระเจา๎ ตริวกิ รมเสนแสด็จกลับไปยงั ตน๎ อโศก ดงึ ราํ ง เวตาลลงจากคบไม๎ วางไวบ๎ นพระอังสา แล๎วเดนิ ยอ๎ นกลบั ไป ทางเดิม ถงึ กลางทางเวตาลกก็ ลาํ วข้ึนวํา \"ราชะ ข๎ารักพระองค๑ มาก รูไ๎ หมวําทาํ ไม กพ็ ระองค๑เป็นคนดือ้ ร้ันไมยํ อมจํานนตํอใคร งาํ ย ๆ นํะซิ เอาละ ขา๎ จะเลํานทิ านสนกุ ๆ ถวายสักเร่อื งหน่งึ ให๎เปน็ ท่บี นั เทิงพระทัย ขอไดโ๎ ปรดทรงสดบั เถิด\" ในแคว๎นองั คะ มีพระราชหนุมํ องค๑หนงึ่ ทรงนามวาํ ยศเกตุ พระองคม๑ คี วามงามลาํ้ เลิศราวกบั พระกามเทพท่ี ปราศจากราํ งแลว๎ (พระกามเทพตอ๎ งปราศจาราํ ง กลายเปน็ พระอนงคก๑ เ็ พราะวาํ ไปแผลงบษุ ปศรต๎องพระทรวงของพระ ศวิ ะ เพ่ือให๎พระองค๑หลงรกั พระอมุ าไหมวตี พระศิวะทรงพโิ รธ วาํ กามเทพบังอาจดหู ม่นิ จึงลืมพระเนตรทส่ี ามเป็นไฟกรดเผา ผลาญรํางกามเทพ จนกลายเป็นเถา๎ ถํานไป กามเทพจึงไมํ ราํ งกายตง้ั แตนํ ้ันเปน็ ตน๎ มา) กลบั มาปรากฏในเรอื นราํ งของ

พระราชาน่นั เทยี ว พระราชาทรงเปน็ ผ๎กู ลา๎ หาญเดด็ เด่ียว สามารถสยบศตั รไู ด๎ทุกแวนํ แคว๎น ราวกบั ท๎าววชั รนิ ทร๑ผู๎ ประหารศตั รทู ่ัวหนา๎ โดยมีพระพฤหสั บดีเป็นท่ีปรกึ ษาฉะน้นั พระราชายศเกตุกเ็ ชํนเดยี วกนั ทรงมยี อดมนตรีผห๎ู นงึ่ เป็นที่ ปรึกษาขอ๎ ราชการท้งั ปวง ช่ือวําทีรฆทรรศิน ในกาลตํอมา ปรากฏวาํ พระราชาผ๎ทู รงลมํุ หลงในพระรูปโฉมของตนเองเรมิ่ แสวงหาแตสํ ิง่ ท่ีเป็นความบนั เทงิ เริงรมย๑ หาความสุขให๎แกํ พระองคเ๑ อง และละเลยราชการแผํนดินให๎ตกอยํูในมือของมหา อาํ มาตย๑ทีรฆทรรศินแตผํ ูเ๎ ดยี ว ซึ่งเขาก็ตง้ั ใจบรหิ ารราชการ แผนํ ดินด๎วยความเอาใจใสํเป็นอยาํ งดีเรอ่ื ยมา ในขณะท่ี พระราชาทรงปลอํ ยพระองค๑ให๎เพลิดเพลินอยูํแตใํ นฮาเรม็ หมกมนํุ อยกํู ับนางบาํ เรอ และเสยี งเพลงอนั ไพเราะ ไมสํ นใจ ไยดกี ับเสียบงทักทว๎ งของผ๎ปู รารถนาดีทั้งหลาย แตํผูท๎ แี่ บกภาระไวบ๎ นบาํ แตผํ ๎ูเดียวกค็ ือทรี ฆทรรศนิ ซงึ่ ต๎องทํมุ เทกาํ ลงั ความสามารถทั้งหมดให๎แกรํ าชการแผนํ ดิน โดยมริ ๎ูจักการพักผอํ น ท้งั น้เี พราะมคี วามจงรักภักดตี อํ

พระราชาเปน็ ทต่ี ั้ง ถึงแม๎เขาจะทํางานด๎วยความซ่ือสตั ยส๑ ุจรติ และเหน่ือยยากเพยี งไรกย็ ังมวิ ายมเี สยี งเลําลอื อนั ไมเํ ป็นมงคล วํา เขากาํ ลงั จะฮุบอํานาจในการปกครองประเทศไปจาก พระราชา และจะต้งั ตวั เองเป็นกษตั ริย๑ การนินทาวําร๎าย ดงั กลําวนนี้ ับวันจะทวียง่ิ ขน้ึ ทกุ ที ทรี ฆทรรศินจึงปรารภแกํนาง เมธาวดผี ูเ๎ ปน็ ภรรยาวาํ \"ดกู อํ นเจา๎ ผ๎เู ป็นท่ีรัก บดั นพ้ี ระราชาทรงมวั เมา เพลิดเพลนิ อยูํแตกํ ามสขุ อยํางเดยี ว ขา๎ ต๎องรับภาระบริหาร ราชการแผนํ ดนิ ด๎วยความเหนด็ เหน่ือยเหลอื ประมาณ แม๎ กระน้ันก็ยังมผี ๎อู จิ ฉาตารอ๎ นพากันประโคมขําวใสคํ วามวาํ ขา๎ กาํ ลงั คิกบฎตํอราชบัลลังก๑ คาํ กลาํ วอนั ไร๎สัจจะนไี้ ด๎ทิ่มแทง หัวใจของขา๎ ให๎เจ็บแปลบ เชนํ เดยี วกบั มหาบรุ ษุ และรฐั บรุ ุษ ท้ังหลายต๎องถกู ทมิ่ ตําใหท๎ นทกุ ข๑มาแล๎ว กเ็ รอื่ งนนิ ทาฉาวโฉํ อยาํ งนีใ้ ชํไหมเลําทท่ี าํ ใหพ๎ ระรามตอ๎ งเนรเทศพระแมํเจา๎ สดี าไป โดยนางหาความผดิ มิได๎ ก็ในกรณขี องข๎านีจ้ ะใหข๎ า๎ ทาํ อยาํ งไร เลํา\"

เมอื่ ไดย๎ นิ สามกี ลําวดงั น้ี นางเมธาวดผี เ๎ู ปน็ ปดวิ รดั า (หญิงผ๎ูจงรักภักดตี ํอสาม)ี ก็กลําวปลอบโยนวํา \"ถ๎าจะแกป๎ ญ๓ หา น้ี ทํานพก่ี ็ควรจะทลู ลาพระเจ๎าแผนํ ดนิ โดยอ๎างวาํ จะไปบําเพ็ญ บุณยยาตรานมสั การสถานทศ่ี ักดิส์ ทิ ธ์ิ เชํน ตีรถะ (แปลวํา ฝง่๓ น้ํา หมายถึงทํานํ้าอนั ศักดิ์สทิ ธิ์ เพราะมแี มํนา้ํ ศักดสิ์ ิทธิ์ไหลผาํ น และมเี ทวาลยั ตั้งอยูํ ผใู๎ ดอาบน้ํา ณ ทําดงั กลําวนีแ้ ละกระทาํ การบูชาเทวรปู ในเทวาลยั จะได๎รบั ผลบญุ บรสิ ทุ ธ์ิ ตรี ถะ ดงั กลาํ วมเี รียงรายอยรํู ิมแมํนํา้ ศกั ดส์ิ ิทธิ์ เชํน แมํนํ้าสรสั วดี แมํนาํ้ คงคา และอน่ื ๆ เป็นต๎น) ตาํ ง ๆ พระราชากค็ งไมอํ าจจะ ห๎ามทํานได๎ เมือ่ เป็นดงั นแ้ี ลว๎ ไซร๎ โอท๎ ํานมหาตมนั (ผ๎มู ีอาตมนั ใหญํ หมายถึง ผู๎มใี จบริสทุ ธย์ิ ่ิงใหญํ หรือผม๎ู ใี จสงู เพราะ อาตมันท่อี ยํูในใจนน้ั เปน็ สิ่งอมตะชั่วนิรนั ดร)๑ ทํานจงถอื โอกาส ทํองเท่ยี วไปยงั ดนิ แดนตาํ งประเทศเปน็ การพักผอํ นจติ ใจของ ทาํ นเสียบ๎าง จะทําให๎ทาํ นรส๎ู กึ วาํ ดวงจิตของทํานได๎ถกู ปลดปลอํ ยเป็นอิสระ ไมํต๎องกังวลเรอ่ื งหน๎าทกี่ ารงานอกี ตํอไป และในเวลาที่บ๎านเมอื งปราศจากทํานน้ี พระราชากจ็ ะต๎องแบก

ภาระเองทุกส่งิ ทุกอยําง และจะคอํ ยสํานึกพระองคเ๑ องทีละ น๎อย ๆ จนถงึ ที่สุดทรงกลับเป็นพระราชาท่ีดตี ามเดมิ เม่อื ถึง เวลาท่ีทํานพี่กลบั มาจะไดท๎ าํ งานโดยสะดวกใจ ไมตํ อ๎ งถูกคน นนิ ทาวาํ รา๎ ยอีกตํอไป\" เมื่อได๎ฟง๓ ภรยิ ากลําวดังน้ี ทีรฆทรรศนิ ก็ตกลงและ กลําววํา \"ข๎าจะทาํ ดังน้ัน\" และเขา๎ ไปเผา๎ พระราชายศเกตใุ นวงั กราบทูลวาํ \"ข๎าบาทขอทลู ลาไปบาํ เพญ็ บุญกริ ยิ าตามเทวสถานตําง ๆ เพราะขา๎ บาทมคี วามเหน็ วํา ถึงเวลาอันสมควรแล๎วทจี่ ะตอ๎ ง สร๎างสมผลบุญทางพระศาสนาเสยี ที ชา๎ ไปก็อาจจะไมํมโี อกาส เพราะข๎าบาทอาจจะตายเสยี กอํ นก็ได๎ ขอทรงอนุญาตด๎วยเถดิ \" เมอื่ พระราชาไดด๎ งั นน้ั กต็ กพระทัย ตรัสวํา \"เจ๎าทํา อยํางนนั้ นะ เจา๎ ไมจํ ําเป็นจะต๎องเดินทางไปยงั ตรี ถะตําง ๆ กไ็ ด๎ นน่ี า จะบาํ เพ็ญบญุ อยทํู ่บี ๎านเฉย ๆ กไ็ ด๎ อนง่ึ เทวาลัยตาํ ง ๆ ใน

เมอื งเราก็ถมเถไป เจา๎ จะตอ๎ งเสียเวลาเดินทางไปนอกประเทศ ใหเ๎ หนือ่ ยยากทาํ ไม การทาํ บญุ ไมเํ ลือกวาํ ท่ไี หน ๆ ก็ทาํ ใหค๎ น ข้ึนสวรรคไ๑ ด๎ทงั้ น้ัน\" ทรี ฆทรรศินได๎ฟง๓ กก็ ราบทลู วาํ \"โอ ราชะ ผลบญุ ที่ เกิดจากการใหท๎ รัพย๑ แมจ๎ ะมากหลายเพยี งไรก็ไมอํ าจจะนับวาํ เปน็ ผลบุญอนั สงู สุดได๎ เพราะมไิ ดย๎ งั ใหเ๎ กิดศรัทธาวิสทุ ธไ๑ ด๎ การ ธดุ งคไ๑ ปยังตรี ถะตาํ ง ๆ และลงอาบนา้ํ อนั ศกั ด์ิสิทธิ์หนา๎ เทวาลัย นั่นตาํ งหากทน่ี บั วาํ เป็นบุญบริสุทธท์ิ แ่ี ทจ๎ รงิ โอ อารยบุตร ขน้ึ ชอ่ื วาํ การธุดงคไ๑ ปยงั ตีรถะตาํ ง ๆ นน้ั พงึ กระทาํ แตวํ ัยหนํุม เพราะใครเลยจะรไ๎ู ดว๎ าํ มฤตยูจะมาถึงตนเมอื่ ใด บุคคลไมํพึง ประมาทตํอกิจอนั จาํ เปน็ ทีจ่ ะต๎องทาํ มิใชํหรอื ขอทรงโปรด อนุญาตข๎าพระบาทเถดิ \" ขณะที่พระราชากําลังโตต๎ อบอยํูกบั มหามนตรีนน้ั ก็ พอดมี หาดเล็กคนหนึง่ เขา๎ มาขัดจังหวะกราบทลู วํา \"พระอาญา