นิทานเวตาล

อาจะชํวยความทุกข๑ของข๎าไดเ๎ พยี งคนเดียวเทาํ นนั้ เพราะเจ๎า เปน็ คนเฉลยี วฉลาดและไว๎ใจได๎ คงจะเปน็ ส่อื ชํวยใหย๎ อดรกั ของ ข๎ามาหาขา๎ ได๎ ถา๎ เจ๎าประสงค๑จะชวํ ยชวี ติ ของข๎าจริง ๆ” เมอ่ื นางกลําวดังนี้ มาลตกิ กาก็ตอบสนองดว๎ ยใบหนา๎ อนั ยิม้ แย๎มวํา “เพื่อนเอ๐ย เวลานก้ี ใ็ กลจ๎ ะสิน้ คืนแลว๎ เอาเปน็ พรงุํ นี้เถอะ ขา๎ จะ ไปที่บ๎านหนํุมน๎อยนนั่ เจรจากบั เขาให๎เข๎าใจ แลว๎ จะนํายอด ชายของเจา๎ มาพบกับเจ๎าทตี่ รงน้ี เพราะฉะนั้นตอนนี้ขา๎ จะพา เจา๎ กลบั บา๎ นไปพักผอํ นกอํ น เตรยี มใจไวใ๎ หด๎ ี พรุงํ เจ๎าจะได๎สม ความปรารถนา” และตอนเชา๎ ตรวูํ ันรํุงขึ้นน้ันเอง มาลติกาก็ กระวีกระวาดออกจากบ๎านไปอยํางเร๎นลับโดยไมมํ ใี ครเห็น ตรง ไปบา๎ นของกมลากรทนั ที ได๎ทราบวําตวั ของเขาเองหาไดอ๎ ยํใู น บ๎านไมํ แตลํ งไปทสี่ วนแตํเช๎า นางก็ตดิ ตามไปถงึ สวนหลงั บ๎าน แลเห็นชายหนมุํ นอนอยใํู ตต๎ น๎ ไมก๎ าํ ลังกลง้ิ เกลอื กไปมาบนเตยี ง ซ่งึ ปลู าดดว๎ ยใบบวั อนั เย็นชื้น มอี าการกระสบั กระสาํ ยถอนใจ ดว๎ ยความกลดั กลมุ๎ อันเป็นผลของความรักอันเรําร๎อนและ

ทรมานสดุ ขดี มสี หายคนหนงึ่ คอยปรนนิบัตเิ ขาอยดูํ ๎วยความ เปน็ หวํ ง โดยพัดวดี ว๎ ยใบตองทต่ี ดั มาสด ๆ นางก็กลําวแกํตวั เอง วาํ “อาการของหนมํุ น๎อยแสดงวําเป็นไข๎ใจเพราะไมไํ ด๎พบเหน็ นางผเ๎ู ป็นทีร่ กั ของเขากระมงั หนอ” คิดได๎ดังน้ีนางก็ตดั สนิ ใจจะ แอบดูเหตกุ ารณต๑ อํ ไป ระหวํางนั้นเอง สหายของกมลากรก็กลาํ แกํชายหนมํุ วํา “เพือ่ นเอ๐ย ลองมองดรู อบ ๆ ตวั ของเจา๎ สิ ธรรมชาติในสวน น้ีนาํ เพลนิ ตาเพลินใจนัก ดูแล๎วจะชํวยใหเ๎ จา๎ สบายใจข้นึ บ๎าง อยาํ ทําตัวเปน็ คนหมดอาลยั ตายอยากอยํางนเี้ ลย” เมื่อ พราหมณ๑หนมุํ ได๎ฟ๓งดังน้ันกก็ ลาํ วตอบผู๎เป็นสหายวาํ “เพ่ือน เอย๐ หัวใจของขา๎ ถูกอนงคมญั ชรีธิดาวาณชิ เดด็ เอาไปเสียแล๎ว เดย๋ี วนี้อกของขา๎ กว็ าํ งโหวงเหวงไปหมด ขา๎ จะเอาจิตใจที่ไหน มารื่นเรงิ ไดเ๎ ลาํ ยิง่ กวํานี้พระอนงคย๑ งั เอาขา๎ ไปทาํ แลงํ ธนขู อง พระองค๑อีกเลาํ เพื่อนเอ๐ย ถ๎าเพอื่ นจะชวํ ยเพอื่ นละก็ ทําใหข๎ ๎า ได๎พบนางผเู๎ ปน็ ยอดหทยั ของข๎าทีเถอะ”

เม่อื ไดย๎ ินพราหมณห๑ นมุํ พูดดงั นี้ นางมาลตกิ าผ๎ซู ํอน ตวั แอบฟ๓งอยูกํ ห็ ายสงสัย มีความยินดียิ่งนัก จงึ เผยตวั ให๎ ปรากฎ และเดินไปหาชายหนุมํ และกลาํ ววํา “จงเป็นสุขเถิด บัดนอ้ี นงคมัญชรสี งํ ขา๎ มาพบทาํ น ให๎ชํวยสื่อสารให๎ทาํ นทราบ วาํ ยอดชายท่นี างใฝุฝน๓ นนั้ คิดถงึ นางบ๎างหรือเปลํา เพราะเขาจํู โจมเข๎ามาเดด็ ดวงหยั ของนางไวใ๎ นกาํ มอื แลว๎ หนนี างไปดอ้ื ๆ ไมํโผลหํ นา๎ มาใหเ๎ หน็ อีก กแ็ ปลกดนี ะ นางเปน็ ฝาุ ยทถ่ี กู ทาํ น ปลน๎ เอาหวั ใจไป นางกลับขอจาํ นนตอํ ทํานทกุ อยํางทง้ั รํางกาย และชีวิตของนาง ทัง้ วนั ทง้ั คนื นางทนทกุ ข๑เฝาู แตํถอนใจใหญํ และกระสับกระสาํ ยกลิ้งเกลือกตวั ไปมา นางต๎อทนทรมาน เพราะพษิ แหํงศรรักที่ปก๓ อก แตํนางก็เหมอื นทรายหลงศร ยอม ตายอยํางเตม็ ใจเพราะศรรักน้นั นา้ํ ตานางไหลรินไมขํ าดสาย พาเอาสีอัญชันท่ีทาเปลือกตาพลอยละลายเลอะแก๎มของนาง นําเวทนานกั ฉะนั้นถ๎าทาํ นต๎องการใหช๎ วํ ย ข๎าจะชํวยให๎ทาํ น และนางไดพ๎ บกนั และสมประสงคก๑ นั ทัง้ สองฝาุ ย”

เมอ่ื นางมาลตกิ ากลําวอยาํ งนี้ กมลากรก็มีใจยนิ ดยี ่งิ นกั ตอบนางวํา “โอ๎ แมํนางผ๎ูใจบาม ถอ๎ ยคําของทํานแม๎จะ ปลอบข๎าให๎ชืน่ ใจ เพราะร๎วู ํายอดรกั ของข๎ารกั และคดิ ถึงข๎า เชํนเดยี วกนั แตํข๎ากย็ ังเปน็ หวํ งางยิ่งนัก เพราะรูว๎ ําขา๎ เองทาํ ให๎ นางตอ๎ งเดอื ดรอ๎ น และตรอมใจไรค๎ วามสขุ ไปดว๎ ย ในภาวะ เชนํ น้ขี า๎ ก็เหน็ แตแํ มํนางเทาํ นั้นทจ่ี ะเปน็ ท่พี ึง่ ของเรา เพราะฉะน้นั ทํานเหน็ วําควรจะทาํ อยํางไร ก็ทาํ ตามทท่ี ําน เห็นสมควรเถดิ ” ได๎ยินดงั นนั้ มาลตกิ ากต็ อบวาํ “ถา๎ อยาํ งนัน้ คืน นี้ ขา๎ จะพาอนงคมัญชรลี งไปทีส่ วนขวญั อยาํ งลบั ๆ เพ่ือไปดัก พบทาํ นทน่ี นั่ ข๎าจะคอยอยํขู ๎างนอกและชํวยเปดิ ประตใู หท๎ าํ น และดว๎ ยวธิ ีนีน้ างกับทาํ นก็จะไดพ๎ บกันสมความปรารถนา” เม่อื มาลติกาแนะแผนดงั กลาํ วอนั ทําใหพ๎ ราหมณ๑หนํุมหนา๎ มนเกดิ ความหวังดงั นน้ั แลว๎ นางกอ็ ําลากลบั ไปแจ๎งให๎อนงคมญั ชรี ทราบ ทาํ ใหน๎ างมีความปลมื้ ใจยิง่ นัก คร้นั เม่ือดวงสรู ยะคลอ๎ ยตาํ่ ลง และคอํ ยหายไปพรอ๎ ม กบั สนธยากาล ทาํ ให๎ทอ๎ งฟูาเข๎าสคํู วามดื แลเห็นดาวสะพรงั่

พรายเตม็ ท๎องฟูาระยบิ ระยบั ลาํ ดบั น้ัน ดวงศศกี ็เย่ียมพ๎นขอบ ฟูาขึน้ มาสอํ งแสงขาวนวลสกาวแผซํ าํ นไปในวศิ วากาศ ดอกบวั กุมทุ ก็ขยายกลีบเรียวแฉล๎มฉลาตอ๎ นรบั แสงจันทรด๑ ว๎ ยความ ยินดีประดจุ จะกลําววํา “ความงามทจี่ ากไปของเหลําบัวในเวลา กลางวนั ไดก๎ ลบั มาหาข๎าผู๎เป็นบุปผาราตรีอีกครั้งหนึง่ แลว๎ ” ลาํ ดับนน้ั กมลากรคนรกั ของอนงคมญั ชรีก็จดั กายแตงํ ตัวดว๎ ย อาภรณอ๑ ันงดงาม เดนิ ไปสํูท่ีนดั หมายด๎วยหัวใจทร่ี อ๎ นรนจน แทบจะคอยตํอไปไมไํ หว เมอ่ื ไปถึงประตสู วนของอนงคมัญชรกี ็ หยดุ คอยอยูนํ อกประตู สกั ครูหํ นึ่งมาลตกิ ากย็ ํองมาเปิดประตู สวน พาพราหมณห๑ นมํุ เข๎าไปสํแู ทนํ หนิ ใต๎ตน๎ อโศกอนั แผรํ ํมเงา สาขาเปน็ ที่รมํ ร่ืน กมลากรกา๎ วเขา๎ ไปเผชญิ หนา๎ กับนาง พอพ๎น เงาไม๎ แสงจันทรอ๑ ันสวาํ งกส็ อํ งลงมาอาบรํางดูประดจุ รปู สลกั งาชา๎ ง งามสงาํ หาที่ติมิได๎ ราวกับพระกามเทพมาปรากฎ พระองค๑เฉพาะหน๎า อนงคมญั ชรผี ุดลุกขน้ึ ทนั ที หัวใจผวาตอํ ภาพทเี่ ห็น ประหนงึ่ วาํ ภาพน้นั เป็นภาพมายาท่ีมาปรากฎใหห๎ ลงใหลชื่นใจ

ชว่ั ขณะ และกําลังจะสลายหายวัดไป นางปราดเขา๎ กอดคอเขา ไว๎ ละลาํ่ ละลกั วํา “เจา๎ หนขี ๎าไปไหน เจา๎ หนขี า๎ ไมพํ น๎ หรอก กมลากรเอญํ เจา๎ จรงิ ๆ หรือนี่ กมลากร ขา๎ ไมไํ ดฝ๎ น๓ ไปดอก หรือ” นางสะอืน้ ดว๎ ยความรู๎สกึ ที่เต็มต้ืนสดุ ระงับ “ไมนํ ึกเลยวาํ ขา๎ จะไดพ๎ บเจา๎ อีก ไหนขอดหู นา๎ ให๎เตม็ ตาสักนดิ ซิ” นางกอดเขา ไว๎แนํนด๎วยความสดุ เสนหํ า เงยหน๎าข้ึนสบตาอันเรียวยาวดั่งคนั ศรพระอนงค๑แวบหนงึ่ พลางซบหน๎าลงกับอกทผ่ี ายผงึ่ และ แขง็ แกรํงอยํางส้ินแรง กมลากรรบี ประคองไวท๎ นั ที นางกระซบิ วาํ “ใชแํ ลว๎ เจา๎ เอง กมลากรของขา๎ ในทสี่ ดุ เจา๎ กม็ าหาข๎าจน ได”๎ ราํ งงามดังอปั สรสวรรค๑ของนางทรดุ ฮวบลง ดวงใจทอ่ี ดั แนํนด๎วยความเสนํหาอันลึกซึง้ และร๎อนแรงปานไฟเผา มอิ าจะ ทนทานตอํ ไปได๎ถงึ กาลแตกสลาย นางส้ินใจในวงแขนของเขา ทนั ที กมลากรตกใจแทบสิน้ สติ ประคองรํางนางอนั หาชีวิตไมํ แลว๎ วางลงบนพ้นื นํา้ ตานองหน๎าดว๎ ยความเสียใจสดุ ซง้ึ กลําว ดว๎ ยความตกใจวาํ “อนงคมัญชรี เจา๎ หนขี ๎าไปแลว๎ หรอื โธเํ อ๐ย ทําไมเปน็ อยํางน”้ี

กมลากรกม๎ ลงมองดูใบหนา๎ ของนางอันงามผอํ งปาน พระพักตรข๑ องพระปท๓ มาวดี (ปท๓ มาวดี หรอื ปท๓ มา พระลกั ษมี ชายาของพระนารายณ๑หรือพระวษิ ณุ เป็นเทวีแหงํ โชคลาภและ ความงาม) พลางจุมพิตและอมุ๎ นางขนึ้ มากอดไว๎ ราํ่ ไหด๎ ว๎ ย ความรักและความเสยี ดายอยาํ งสดุ ระงับ ความร๎อนแรงปะทขุ นึ้ ในอกราวภผู าอคั นรี ะเบดิ เปน็ เสีย่ ง ๆ ชายหนมุํ ทรุดฮวบลงเคียง ขา๎ งนางและขาดใจตาย เมอื่ นางมาลตกิ าเขา๎ มาดกู ็เหน็ คนทัง้ สองกลายเปน็ ศพ ไปแล๎ว นางตกใจและร่ําไหด๎ ว๎ ยความเสยี ใจอยาํ งสุดซ้ึง เพราะ นึกไมํถึงวาํ อวสานจะมาถงึ คูรํ กั ท้ังสองอยาํ งรวดเรว็ เชํนนี้ ราตรี อนั ยาวนานก็ถงึ ความสน้ิ สดุ ลงในเวลาใกลร๎ งุํ ตอนเชา๎ น้นั เอง ญาติพ่นี อ๎ งของท้ังสองฝุายกม็ ากนั พรอ๎ มหนา๎ เมอ่ื ได๎ฟง๓ เรือ่ งราว ท่ีเกิดขน้ึ จากปากคนทาํ สวน กเ็ กดิ ความรส๎ู ึกตําง ๆ กัน มที ั้ง ความประหลาดใจ พศิ วง เศร๎าโศกเสียใจ และเสียดายอยาํ งสดุ ซ้งึ ตํางก็ตัดสนิ ใจไมถํ กู วําจะทําอยาํ งไรกับศพคนทงั้ สอง

ขณะทีต่ ะลงึ กันอยูํอยาํ งนน้ั เอง มณวิ รรมันสามขี องอ นงคมัญชรกี ็เดนิ ทางมาถงึ หลงั จากที่ไปเยีย่ มพอํ ทเี่ มอื งตามรลิ ปตชิ ่วั คราว พอกลับมาถึงบ๎านพอํ ตากท่็ ราบเรื่องทเี่ กดิ ข้ึน มี ความตกใจเปน็ ลน๎ พ๎น รบี ว่งิ มาสสํู วนขวญั ทนั ที มใี บหน๎าอัน นองด๎วยน้าํ ตา พอมาถงึ กเ็ หน็ เมขี องเขานอนกอดกับชายอ่นื และส้ินใจตายเสียแล๎ว ก็บงั เกดิ ความเสยี ใจและเสยี ดายนาง อยํางสุดซ้ึง หวั ใจเขากแ็ ตกสลายวนิ้ ลมปราณในบดั ดล ตอํ มาไมํ นาน ผ๎คู นทั้งหลายจากทุกทิศานทุ ิศได๎ทราบขําวกร็ ีบมายงั ท่ี เกดิ เหตุ และเบยี ดเสียดยัดเยยี ดกนั มุงดูดว๎ ยความประหลาดใจ ขณะน้ันเอง พระแมเํ จา๎ จณั ฑอี ันสถติ เปน็ ประธานในเา ลยั ของเศรษฐี ท่สี รา๎ งไวเ๎ ปน็ ทสี กั การะสวํ นตวั ก็ก๎าวลงจากแทนํ และปรากฎพระองค๑ให๎ประจกั ษแ๑ กํสายตาของทุกคนในทน่ี ัน้ พร๎อมด๎วยคณะเทพบริวาร ญาติผใู๎ หญํผูห๎ น่ึงของตระกลู จงึ ก๎ม ลงกราบทลู วาํ “ข๎าแตพํ ระเทวีผท๎ู รงศกั ดิ์ เศรษฐีวาณชิ ผ๎ูเป็น บดิ าของนางอนงคมัญชรชี อื่ อรรถทัตต๑ ไดส๎ ร๎างเทวาลยั ในสวน นเ้ี พ่อื ถวายแกพํ ระแมเํ จา๎ และเขามีความศรัทธาตํอพระแมเํ จา๎

ด๎วยใจภกั ดไี มํมเี สือ่ มคลาย ขอพระองค๑ทรงชํวยใหเ๎ ขาพน๎ วิกฤตกาลวนั นดี้ ๎วยเถิดพระเจา๎ ข๎า” เมือ่ พระเทวีผู๎เปน็ ศิวชายา และเปน็ นาถะของคนทง้ั หลาย ไดย๎ นิ คาํ ของรอ๎ งและเสยี งสวด ออ๎ นวอนของเหลาํ คณะเทพกม็ พี ระทัยเมตตาย่ิงนกั ทรง ประพรมนา้ํ ทพิ ยบ๑ นรํางของคนทง้ั สาม ทําใหฟ๎ ้ืนคนื สคํู วามมี ชวี ิตอกี คร้ังหน่งึ ตาํ งกม็ ีอาการเหมือนคนตื่นจากความฝน๓ เหลียวมองหน๎ากนั อยาํ งไมเํ ขา๎ ใจวาํ เกิดอะไรขน้ึ พระเทวจี ึงตรสั วํา “จงไดส๎ ตดิ เถดิ เจา๎ ผ๎เู ปน็ มรรตยั ชนทัง้ สาม เหตทุ ี่เกดิ ข้นึ ครั้ง นเ้ี ปน็ การกระทาํ ของพระกามเทพผท๎ู รงศรอนั มีพิษรา๎ ยกาจ ใครเลาํ จะอาจตา๎ นทานบษุ ปศรของพระมนั มถะได๎ บดั นเี้ ราได๎ ใหส๎ ติสมั ปชญั ญะคืนแกํเจ๎าแล๎ว พษิ รกั เปน็ อนั สนิ้ สญู เจา๎ จง รูจ๎ ักฐานะอันแทจ๎ รงิ ของเจา๎ เถดิ กมลากรจงกลบั ไปบ๎านของเจา๎ จงลืมเสียให๎หมดวําเจา๎ ไดก๎ ระทาํ อะไรลงไป อนงคมัญชรกี ็ เชํนเดียวกนั จงลมื เหตุการณค๑ ร้ังนเ้ี สีย แลว๎ จงรักภักดตี อํ สามี ของเจา๎ เพราะเขาไดพ๎ สิ ูจนใ๑ หเ๎ หน็ แล๎ววํา เขารักเจ๎ายิ่งกวําชีวิต ของเขาเสยี อีก ขา๎ ขอให๎พรแกเํ จา๎ ทงั้ สองจงมคี วามสุข ในความ

รกั ของเจ๎าตลอดไปเถิด” สิ้นเทวดาํ รสั ราํ งของพระจัณฑีกห็ าย วับกลบั ไปสูเํ ทวาลยั ตามเดมิ เม่อื เวตาลเลาํ นทิ านของตนจบลงในระหวาํ งการ เดนิ ทางแล๎ว ก็ต้ังป๓ญหาถามพระเจา๎ ตริวิกรมเสนวํา “โอ ราชะ ทรงตอบขา๎ สิวํา ในจาํ นวนคนทต่ี ายเพราะความรักทง้ั สามคน นัน้ คนไหนเลาํ ทมี่ ีความรกั อันแทจ๎ รงิ ยงิ่ กวําคนอนื่ ๆ อยาํ ลมื นะพระเจา๎ ข๎า แม๎รแ๎ู ล๎วไมตํ อบ พระเศียรจะตอ๎ งแตกเปน็ เสยี่ ง ๆ แนํ ๆ” เมือ่ พระราชาได๎ฟง๓ ป๓ญหาของเวตาลเชนํ นี้ก็ตรัสตอบ วาํ “ขา๎ เหน็ วาํ มณวิ รรมันนาํ จะเปน็ คนที่มีความรกั แทจ๎ ริงมาก ทส่ี ดุ เพราะความรักของอนงคมัญชรีกบั กมลากรเปน็ ความรัก แบบคนตาบอด ไมํมเี หตผุ ล และไมํมีความละอาย จะเรยี กวํา เป็นความรกั ทีเ่ ห็นแกตํ วั ของคนสองคนนัน้ ก็ได๎ สํวนมณวิ รรมัน นั้นมคี วามรักอนงคมญั ชรีอยาํ งแทจ๎ ริง เพราะเม่อื เขาเหน็ นางผู๎ เป็นภรรยาของเขานอนตายในออ๎ มกอดของชายอนื่ เขาก็มไิ ด๎ ตําหนินางหรอื โกรธนาง เพราะเขามไิ ดเ๎ ห็นวําคนทัง้ สองกําลงั หลูํเกียรตขิ องเขาเลยแมแ๎ ตํน๎อย เขาทนได๎เพราะรักนางอยําง

แทจ๎ รงิ เขามิไดเ๎ หน็ วําใครจะมคี าํ สาํ หรบั เขายิง่ ไปกวาํ นาง และ ดว๎ ยความรกั ความเสยี ดายนางเปน็ ล๎นพน๎ ทําให๎เข๎าต๎องตายลง ด๎วยความรกั ดังนน้ั มณิวรรมันจงึ ควรนบั ไดว๎ าํ เป็นผม๎ู คี วามรกั อยาํ งแท๎จรงิ ในกรณีน”ี้ เมอื่ พระราชาตรสั เฉลยดงั นี้ เวตาลเจ๎าเลหํ ก๑ ไ็ ดโ๎ อกาส หายวบั กลบั ไปสถูํ ิ่นพํานักของตนดว๎ ยความสะใจ ทาํ ให๎พระเจ๎า ตริวกิ รมเสนตอ๎ งเสดจ็ กลับไปตามทางเดิมเพื่อเอาตัวมนั กลับมา อีกครง้ั หน่ึง

นทิ านเรือ่ งที่ ๒๒ พระราชาตริวิกรมเสนเสด็จกลับไป ทรงดึงรํางเวตาล ลงมาจากยอดอโศกวางไวบ๎ นอังสาของพระองค๑ แลว๎ ทรงนง่ิ เงยี บ เวตาลจงึ แหยวํ ํา “นฤบดี ขา๎ มีนทิ านสนุกตื่นเตน๎ กวาํ เร่ือง กํอน ๆ เสยี อีก รับรองวาํ จะตอ๎ งทรงชอบแนํ ๆ เรอื่ งมีดังนี้” ในสมยั บรรพกาล มีกษตั ริยอ๑ งค๑หนงึ่ ทรงพระนามวาํ ธรณีวราหะ ทรงปกครองนครปาฏลบิ ตุ ร ซ่งึ มพี ราหมณอ๑ าศยั อยํูมาก พระราชาทรงอนเุ คราะหแ๑ กํพราหมณ๑ท้ังหลายเป็น พิเศษ เรยี กวํา พรหมสถล และในนครนนั้ เองมพี ราหมณอ๑ กี ผ๎ู หนง่ึ ชื่อ วษิ ณสุ วามิน พราหมณ๑ผูน๎ มี้ ภี รรยาผหู๎ นึ่งซ่งึ เหมาะสม กบั เขาเปน็ พเิ ศษ ราวกบั เครื่องสงั เวยเหมาะกบั ไฟฉะนนั้ จําเนียรกาลผาํ นไป สองสามภี รรยามบี ุตรชายดว๎ ยกนั สคี่ น ตํอมาบตุ รทงั้ สี่เตบิ ใหญํเปน็ หนมํุ และศกี ษาพระเวททง้ั สีเ่ จนจบ อยมูํ ามินานบดิ าก็ไปสวรรค๑ และมารดากต็ ามไปในเวลาถดั มา

สวํ นพราหมณ๑หนมํุ ท้ังสเี่ มอื่ ส้นิ บดิ ามารดาแล๎วก็ อ๎างว๎างวา๎ เหวํดว๎ ยไร๎ทีพ่ ่งึ มญี าตใิ กลช๎ ิดก็ถกู เขาโกงเอาทรัพย๑ สมบัตไิ ปหมด ทั้งสค่ี นจึงปรกึ ษาหารอื กันวํา “บัดน้ีเราก็ยากจน สน้ิ ไรไ๎ มต๎ อกอยาํ งน๎ จะทนอยํูตํอไปไดไ๎ ฉน พวกเราควรจะไปพึ่ง ญาตฝิ ุายแมขํ องเราที่หมูํบ๎านยัชญสถลดกี วาํ ” ตกลงพรอ๎ มกนั ดงั นแ้ี ลว๎ กเ็ ดนิ ทางไปพบผเู๎ ป็นตาทหี่ มบํู ๎านน้นั แตปํ รากฎวําตา ตายไปแล๎ว เหลือแตํลุง ๆ ทัง้ หลายผเู๎ ปน็ บตุ ร ซึง่ พวกเขาก็ ชํวยเหลือตามมตี ามเกิด ใหท๎ ี่พกั และอาหารกนิ ตามสมควร พราหมณท๑ ั้งสีม่ าอยบํู า๎ นผเ๎ู ปน็ ลงุ แล๎ว วนั ๆ ก็มิได๎ชวํ ยทําอะไร นอกจากอํานพระเวทเพียงอยํางเดยี ว ตอํ มามนิ าน ลงุ ก็เริ่ม รงั เกียจเพราะเห็นพวกเขาเปน็ คนอนาถาไมํมีประโยชนอ๑ ะไรที่ จะเลย้ี งดตู ํอไปใหเ๎ ปลืองข๎าวเปลืองน้ํา จึงพากันละเลยไมํ เออ้ื เฟื้อขา๎ วปลาอาหารเครอื่ งนํงุ หมํ และปจ๓ จัยอืน่ ๆ อกี พราหมณท๑ ้งั สเี่ มอื่ ประสบกบั ความไมํอาลยั ไยดกี ช็ ้ําใจวําญาติกา ไมดํ แู ล จงึ ประชมุ กันลับ ๆ เพือ่ หาทางอยํูรอด ขณะนน้ั พช่ี าย คนโตก็ออกความเหน็ ของตนวํา “เราจะนิ่งงอมอื งอเทา๎ ตอํ ไป

ไมไํ ดแ๎ ลว๎ ใครมคี วามเห็นจะใหท๎ ําอะไรก็จงเสนอมาเถดิ แตํถา๎ ยังคดิ มิออก ขา๎ ก็จะเลาํ อะไรท่ีขา๎ ไปพบเห็นมา เผื่อพวกเจ๎าจะ ได๎อาศัยเป็นแนวทางพจิ ารณาตํอไป ข๎ารดู๎ แี ล๎ววําชะตากรรม เปน็ เพยี งสงิ่ ทใี่ คร ๆ จักหลีกเล่ียงมไิ ด๎ มันกําหนดทกุ ส่งิ ในโลกน้ี ทัง้ เวลาและสถานทีต่ ามครรลองของมนั ข๎าจะเลําใหฟ๎ ๓งวํา วนั น้ี ขา๎ ออกไปเดนิ เลนํ นอกบา๎ นเพราะร๎ูสกึ กลม๎ุ ใจเตม็ ที เม่ือข๎าเดิน ผํานปาุ ชา๎ ในปาุ นอกเมอื ง ก็เหน็ ชายคนหนงึ่ นอนตายอยูํพ้ืนดิน มีแขนขาทอดออกไปคนละทิศละทาง เมอ่ื ตอนท่ีข๎าแลเห็นเขา ขา๎ กเ็ กิดความอจิ ฉาเขา และข๎าพดู แกตํ ัวเองวํา ชายคนนชี้ ําง โชคดนี ก่ี ระไร ไดน๎ อนพกั ผอํ นอยาํ งสบาย เพราะเขาหมดส้ิน ภาระอันแสนเข็ญในโลกนีแ้ ลว๎ เมอ่ื ข๎าราํ พงึ อยํางนกี้ เ็ กิด ความคิดแวบข้ึนมาในสมองวํา ขา๎ ควรจะตายอยํางเขาบ๎าง เมอื่ คดิ ดงั นีข้ า๎ กเ็ ตรยี มจะผกู คอตาย จงึ หาเชอื กมาเสน๎ หนง่ึ ทาํ บวํ ง คล๎องคอผูกตดิ กับตน๎ ไมต๎ ๎นหน่งึ แลว๎ ปลอํ ยตวั ลงมาห๎อยโตงเตง อยูํกลางอากาศ ขา๎ ถูกเชอื กรัดคอแนํนจนทาํ ให๎ใกล๎ะจหมดสติ และกําลังตาเหลือกตาปล้ินอยูนํ ั้น ขา๎ กร็ สู๎ กึ วําชีวิตยงั ไมยํ อม

ออกจากรําง ข๎ากด็ ิน้ สุดฤทธจ์ิ นเชอื กขาด ทําใหข๎ า๎ หลํนตบ๎ุ ลง บนพน้ื ดนิ ตอํ มามิชา๎ ขา๎ กเ็ รม่ิ ฟนื้ คนื สติ ลมื ตาข้ึนเห็นชายใจดผี ๎ู หนึง่ กาํ ลงั พัดวีขา๎ อยํูดว๎ ยเส้อื ของเขา เขากลําวแกํขา๎ วํา “สหาย เอ๐ย ทาํ นก็เป็นคนฉลาดคนหนงึ่ เหตุไฉนจงึ ยอมจํานนตอํ ชะตา เอางําย ๆ อยํางน้ีเลํา ทํานควรจะรูว๎ ําความสขุ นนั้ เกิดจากการ กระทาํ ความดี และความทุกข๑เกดิ จากการทาํ ชว่ั นี่คอื สาเหตุท่ี ทาํ ใหเ๎ กิดทุกขแ๑ ละสขุ โดยแท๎ ถ๎าหากความกลุ๎มใจของบทําน เกดิ จากความทุกข๑ ทางแก๎ก็คือจงเรํงกระทําความดีเสยี แตบํ ดั น้ี ขา๎ นกึ ไมถํ งึ เลยวําทาํ ไม ทาํ นถึงโงํเขลาจนถึงกบั ฆาํ ตวั ตายอยาํ ง น”ี้ ด๎วยคาํ พดู ปลอบใจของชายผู๎น้นั ทําใหข๎ ๎าตาสวํางข้นึ สวํ นชายท่ีข๎าไมรํ จ๎ู ักชอื่ ผ๎นู ้ันเหน็ วําหมดธุระกบั ข๎าแลว๎ กเ็ ดินทาง จากไป สวํ นข๎ากต็ ัดสนิ ใจเด็ดขาดไมํคิดจะทาํ อตั วินบิ าตกรรม อกี ตอํ ไป เพราะฉะนัน้ พวกเจ๎ากค็ งจะเหน็ แลว๎ สิ วําถา๎ ยงั ไมสํ ้นิ กรรม การทคี่ ดิ จะยุตผิ ลของกรรมโดยฆาํ ตวั ตาย ก็ไมมํ ที าง สําเรจ็ บัดนขี้ ๎าตดิ สินใจแลว๎ วํา ข๎าจะจาริกแสวงบุณยไ๑ ป

นมสั การแมํนา้ํ ศกั ดส์ิ ิทธท์ิ ้งั หลาย แลว๎ จากนัน้ ข๎าก็จะบาํ เพ็ญ ตบะอยํางยิง่ ยวด เพ่อื ข๎าจะไดบ๎ รรลมุ รคผลอนั สูงสดุ ไมํกลับมา สูชํ วี ติ อันทรมานเชํนนอ้ี ีกตอํ ไป” เมอื่ พช่ี ายใหญกํ ลําวเชํน้ี น๎องชายคนรองก็กลําวขนึ้ วํา “ทํานพที่ ีเ่ คารพ ทาํ นกเ็ ปน็ คนฉลาดหลกั แหลม ไฉนจงึ เป็น ทุกข๑เป็นรอ๎ นนกั หนา เพยี งสาเหตนุ ดิ เดียวคอื ความจนเทาํ นนั้ พี่ไมรํ หู๎ รือวํา ความมั่งมนี นั้ กเ็ ฉกเชนํ เมฆทลี่ อยผํานไปในฤดู สารท (ฤดใู บไม๎รํวง) ใครบา๎ งเลาํ ทจ่ี ะรกั ษาทรัพยไ๑ วไ๎ ด๎ตลอด กาล หรือสามารถทาํ ใหห๎ ญงิ เจา๎ เลหห๑ ยดุ มายาสาไถยได๎ ดงั นั้น คนฉลาดพึงพจิ ารณาความมน่ั คงจรงิ ใจในทุก ๆ สิง่ และเราควร แสวงหาส่ิงน้ีเทํานัน้ ” พช่ี ายหใญํเมื่อได๎ฟง๓ ถ๎อยคําของนอ๎ งกน็ ง่ิ อยูํ ในท่ีสุดท้งั สีค่ นก็แยกทางไปแสวงหาคาํ ตอบ และนดั พบกัน ในภายหนา๎ ที่จดุ ๆ หนึง่ เมอื่ แยกทางกนั ไปน้นั คนหน่งึ ไปทิศ ตะวันออก ตะวัน ตก เหนือและใต๎

เวลาผาํ นไป ในทีส่ ุดชายทง้ั ส่กี ลับมาเจอหน๎ากนั อกี คร้งั ทส่ี ถานทนี่ ัดพบซง่ึ ตกลงกันไว๎ และถามซง่ึ กันและกันวําใคร ไปเรยี นร๎ูอะไรมาบ๎าง ชายคนหนง่ึ ตอบวาํ “ข๎าไดเ๎ รยี นรู๎มายา ศาสตรอ๑ ันเรน๎ ลับ คอื ถ๎าข๎าได๎พบกระดูกแมน๎ ๎อยชน้ิ ของสตั ว๑ใดก็ ตาม ข๎ากจ็ ะสามารถทาํ ให๎เกดิ เป็นเนอ้ื ของสตั วช๑ นิดนน้ั ขน้ึ มาได๎ ทันที” ชายอีกคนหน่ึงเมอ่ื ไดฟ๎ ง๓ ถ๎อยคาํ ของชายคนแรกกก็ ลําว วํา “เมอื่ ใดทขี่ ๎าเหน็ เนื้อสัตวเ๑ กดิ ขึ้นมาติดกระดูก ข๎าก็จะ สามารถทําใหเ๎ กิดหนังและขนของสตั ว๑น้ันไดท๎ ันทเี หมอื นกัน” ชายคนที่สามได๎ยินกก็ ลาํ ววาํ “ถา๎ ขา๎ ไดเ๎ หน็ หนังและขนของสัตว๑ นัน้ ข๎าก็จะสรา๎ งแขนขาของมันข้ึนมาไดช๎ ่วั พริบตาเดยี ว” ชาย คนทส่ี ่เี มื่อได๎ฟ๓งคําพดู ของสามคนโอ๎อวดวชิ าดังน้นั กพ็ ดู วาํ “เมอื่ กระดูก เนื้อ หนงั ขน และแขนขาของสตั ว๑ที่ตายแล๎วตัว น้นั บังเกิดขนึ้ ครบถ๎วน ขา๎ กส็ ามารถทาํ ให๎สัตว๑นน้ั มชี ีวิตขึ้นมา ได”๎ เม่อื ตาํ งก็กลําวโอ๎อวดความสามารถของตนดังนนั้ แลว๎ ทง้ั ส่ีคนกแ็ ยกย๎ายกันเข๎าปาุ เพอื่ เสาะหากระดูกสตั วม๑ า

ทดลองดังทีพ่ ดู กนั ไว๎ ปรากฎวาํ คนเหลํานั้นไดพ๎ บกระดูก ชิ้นสํวนของสิงโตเขา๎ ชิ้นหนง่ึ ก็หยบิ เอาไปโดยหารูไ๎ มํวาํ เป็น กระดูกของสัตว๑ชนดิ ใด เมอ่ื เอาไปแล๎วชายคนแรกก็เสกมนตร๑ ทําใหเ๎ กิดเนอื้ ข้ึนมาหมุ๎ กระดูกอยํางถกู ตอ๎ ง ชายคนทีส่ องก็ราํ ย มนตรป๑ ระจุหนังและขนลงไปตามตําแหนํงของมนั ชายคนท่ี สามทาํ ให๎เกดิ อวัยวะแขนขาขนึ้ และคนทส่ี ีก่ ร็ าํ ยมนตรท๑ าํ ใหม๎ นั มีชีวิตขึน้ สิงโตกล็ ุกขน้ึ ผงาดและคาํ รามดว๎ ยเสยี งอันดัง แสดง พลังของไกรสรสีหราชผูเ๎ ป็นราชาแหํงสัตวท๑ งั้ หลาย ปากของมนั อ๎ากว๎างใหเ๎ หน็ ฟน๓ และเข้ียวอันแหลมคม และเหยียดเทา๎ ออก แสดงใหเ๎ ห็นกรงเลบ็ อันแหลมคมในองุ๎ เทา๎ ทงั้ ส่ี ในช่วั พริบตา นัน้ เองมนั ก็กระโจนเขา๎ ใสสํ ีช่ ายพนี่ อ๎ งและฆาํ ตายหมดทกุ คน แลว๎ ก็เดนิ เลยี ล้นิ หายเข๎าปาุ ไป นแ่ี หละจะเห็นไดว๎ ํา ถงึ พราหมณ๑ท้งั สจี่ ะมวี ิทยาการอนั เลศิ ถงึ กบั ชุบชีวติ สัตวข๑ ้ึนจาก กองกระดกู ได๎ แตคํ วามโงเํ งําในสนั ดานทําให๎เขาไปชบุ ชวี ิตสิงโต แลเจ๎าปุานนั้ กไ็ มรํ ูจ๎ ักวําความกตญั ๒ูคอื อะไร มันจึงขยาํ้ เขาเสีย

อยาํ งดุร๎าย เหมือนมจั จรุ าชมาครําชวี ิตอยาํ งไร๎ความเมตตา ฉะนัน้ ดังนั้นจะเหน็ ได๎วําโชคชะตานนั กาํ หนดชวี ิตและความ เป็นไปใหแ๎ กํมนษุ ย๑ บางคร้งั แมม๎ นษุ ย๑จะประสบผลสาํ เรจ็ ใน กจิ การที่ต๎องลงทนุ ด๎วยความพากเพยี รบากบนั่ แทบลม๎ ประดา ตาย แตํชะตากรรมกลับอนวยผลใหแ๎ กํเขาดว๎ ยความเจ็บปวด แมก๎ ระทัง่ นาํ ความตายมาให๎ในทสี่ ดุ เม่ือเวตาลซึ่งนงั่ สบายอยูบํ นพระองั สาของพระเจ๎าตริ วิกรมเสนเลําเรื่องจบลงระหวํางเดนิ มาตามทางในราตรนี นั้ ก็ พูดข้ึนวํา “ราชะ ในบรรดาชายส่คี นทเี่ ลาํ มานนั ใครเปน็ ผผ๎ู ิดที่ สรา๎ งสงิ โตตัวนัน้ ขน้ึ มา ทําใหผ๎ ๎อู นื่ รวมทั้งตวั เองต๎องถูกฆาํ ตาย หมด โปรดบอกขา๎ มาเร็ว ๆ และอยาํ ลืมกติกาวาํ ถ๎าร๎แู ลว๎ ไมํ ตอบอะไรจะเกดิ ขึ้น” เมอ่ื พระราชาได๎ฟ๓งเวตาลกลาํ วดงั นนั้ ทรง รําพึงวาํ “อ๎ายผตี วั น้ี อยากจะให๎ข๎าพูดเพอื่ ทาํ ลายความเงยี บ และถอื โอกาสหนีไปตามเคย แตํชาํ งเถอะขา๎ ยนิ ดีจะไปลากตัว

มนั กลบั มาเอง” หลังจากทที่ รงตดั สนิ พระทัยแล๎ว ก็ตรสั แกํ เวตาลวํา “ชายคนหนง่ึ ในหมูํชายท้งั ส่ีนั้น ผซ๎ู ึง่ รํายมนตร๑ใหส๎ งิ โต มชี ีวติ ข้ึนมานั่นแหละทีเ่ ปน็ คนผดิ เพราะคนอ่ืนอกี สามคนนั้น เพียงแตรํ าํ ยมนตรข๑ ้นึ เพ่อื ใหเ๎ กิดเนอ้ื หนงั ขน และแขนขา โดย ไมรํ วู๎ ําตนกําลงั สรา๎ งสตั ว๑ชนดิ ใดขนึ้ มา ดังน้นั พวกเขาจงึ ไมํใชผํ ู๎ ผดิ เพราะเขาเพยี งแตํโงเํ ขลาตามสันดานเทําน้นั แตชํ ายคนน้ี (คอื คนท่ีส่ี) เขารู๎และเหน็ อจูแํ ลว๎ วาํ มันเปน็ สตั วอ๑ ะไร กลับไปให๎ ชวี ิตมัน โดยจะอวดวิชาของตนเทาํ นัน้ เขาจึงผิดเตม็ ประตู เพราะเป็นต๎นเหตแุ หํงความตายของทกุ คน” เวตาลเมือ่ ไดฟ๎ ๓งคําตอบจากพระราชาดังนน้ั กห็ ายวบั ไปจากพระองั สาของพระองคด๑ ๎วยมายาเวททต่ี นชํานิชํานาญ และกลับไปอยูบํ นตน๎ อโศก ทําใหพ๎ ระเจา๎ ตรวิ กิ รมเสนต๎องเสดจ็ กลบั ไปเอาตวั มันกลับมาอีกครั้งหนึง่

นิทานเร่อื งที่ ๒๓ ครน้ั แล๎ว พระราชาตรวิ กิ รมเสนกเ็ สด็จกลับไปทางเดมิ ถงึ ตน๎ อโศกกด็ ึงตวั เวตาลกลบั ลงมา แมม๎ นั จะแปลงตัวรอ๎ ยอยาํ ง พนั อยาํ งเพือ่ ตบตาพระองค๑ แตํในท่ีสดุ กย็ อมแพ๎ พระราชาจบั มนั พาดพระองั สาแล๎วเสด็จไปตามทาง ทรงนิง่ เงียบไมตํ รสั อะไร เลย ในทสี่ ุดเวตาลก็เปน็ ฝาุ ยพดู ขน้ึ เองวํา “โอ ราชะ ถ๎าจะวาํ ไป ธุรกิจสํวนพระองคท๑ ่จี ะตอ๎ งทาํ กย็ งั มาไมถํ งึ แม๎จะต๎องทรง พากเพียรอีกมาก อยํากระนั้นเลย ข๎าจะเลาํ นิทานดี ๆ ให๎ฟง๓ สกั เรื่องหนง่ึ จะไดห๎ ายเหน่อื ย” ในแควน๎ กลงิ คะ มีเมอื งหนึ่งช่อื โศภาวดี สวยงามราว กบั นครอมราวดขี องทา๎ วศักระ อนั เปน็ ทอี่ าศัยของผ๎ชู อบธรรม ท้ังหลาย เมืองน้มี ีกษัตริยช๑ ือ่ ประทยุมนป๑ กครองอยํู พระองค๑ เปน็ ผกู๎ ลา๎ หาญและเป็นชายชาตรเี หมือนดงั เทพประทยมุ น๑ (ประทยมุ น๑ – โอรสคนสาํ คญั ของพระกฤษณะ (นารายณ๑อวตาร ปางที่ ๘) กับนางรุกมณิ ี ถอื กันวาํ มรี ปู โฉมงดงามย่ิงกวําชาย

ทั้งหลายในโลก เพราะพระกามเทพกลบั ชาตมิ าเกดิ เปน็ มนุษย๑ หลงั จากทีถ่ กู พระศิวะเผาไหมเ๎ ป็นจุณจนไมํมรี ูปราํ งมาชา๎ นาน แตใํ นท่ีสุดพระศิวะมคี วามสงสารนางรตี ชายาของกามเทพท่ี พลดั พรากสามีและมคี วามเศร๎าโศกนาํ สงสาร พระมหาเทพจงึ อนุญาตให๎กามเทพไปเกิดเปน็ โอรสของพระกฤษณะ สวํ นนางร ตลี งมาเกดิ เป็นนางมายาวตี ไดเ๎ ปน็ ชายาของพระประทยมุ น๑ ตํอมาพระประทยมุ น๑ไดช๎ ายาใหมชํ ่ือนางกกทุ มตี และโอรส ดว๎ ยกันชื่ออนิรทุ ธิ์) ซึง่ เปน็ ตน๎ กําเนิดแหํงพระนามของพระองค๑ ถ๎าจะคน๎ หาส่งิ ซ่งึ เรียก วาํ ความช่วั แล๎วไซรก๎ ็เห็นจะเป็นไปได๎ เพียงชอื่ ของยคุ สมัย (กลยี คุ ) เทํานน้ั เอง สํวนหนึ่งของพระนครโศภาวดีนี้เป็นเขตท่ี พระราชทานให๎เปน็ หมบํู ๎านพราหมณ๑โดยเฉพาะ เรียกวาํ ยัชญ สถล ฉะนั้นทชี่ ุมนมุ พราหมณแ๑ หงํ นี้จงึ คลาคลาํ่ ไปด๎วยผรู๎ ู๎ ท้ังหลาย ท่หี มูบํ ๎านยัชญสถลนเ้ี อง มีพราหมณม๑ หาศาลผู๎ ชํานาญพระเวทท้ังส่ี มีนามวํา ยัชญโสม เขาเป็นผทู๎ ่ที ําพิธี สังเวยไฟเป็นประจําเพ่อื สวสั ดิมงคลของผม๎ู าเยอื นและเพอื่

สงั เวยทวยเทพทง้ั ปวง ยชั ญโสมผน๎ู ม้ี ชี ีวติ ลวํ งวัยหนํุมมาช๎านาน จนมอี ายมุ ากจึงได๎บุตรชายคนหนงึ่ สมใจจากนางผ๎ูเปน็ ภรยิ าท่ดี ี พร๎อม เขาจงึ ถือวาํ บุตรของเขากับนางไดร๎ ับพรจากพระผเ๎ู ป็น เจา๎ โดยแท๎ เด็กชายผน๎ู นั้ จําเรญิ วัยข้ึนในบ๎านของบดิ า เปน็ ท่รี กั ดังดวงใจของพํอแมํ ทํานบดิ าจึงตง้ั ชือ่ ให๎วํา เทวโสม จาํ เนียร กาลตอํ มาเด็กหนมุํ อายุไดส๎ บิ หกปี มคี วามรใ๎ู นพระเวทและศลิ ป ศาสตร๑ตําง ๆ ทาํ ให๎ไดร๎ บั ความยกยอํ งจากคนทง้ั หลายเป็นอนั มาก แตแํ ล๎วจูํ ๆ เดก็ ทน่ี าํ รกั คนนกี้ ส็ ิ้นชีวิตโดยกะทันหนั ด๎วยไข๎ ชนิดหน่ึง ทาํ ให๎พอํ แมเํ สียใจดงั จะตายตามไปด๎วย เฝาู แตํกอด ราํ งบตุ รชายอนั หาชวี ิตไมํแล๎ว ร่าํ ไห๎เพียงใจจะขาดรอน ทงั้ สอง คนเกบ็ ศพลกู ชายไว๎ช๎านานโดยไมยํ อมให๎ใครเอาไปเผา ดังนน้ั พราหมณผ๑ ู๎เฒาํ ผแ๎ู กํในหมบํู ๎านน้นั กม็ าประชมุ กนั และกลาํ วใหส๎ ติแกพํ ราหมณส๑ ามีภรรยาคนํู น้ั วาํ “แนะํ พราหมณ๑ ทาํ นควรจะมสี ตพิ ิจารณาวาํ ไมมํ ปี าฏหิ ารยิ ใ๑ ด ๆ หรอกท่จี ะชวํ ยใหเ๎ ขามชี ีวิตกลับคนื มาอีก ปาฏิหารยิ ๑ เชํนเดียวกับฟองบนผิวน้าํ แลดเู หมอื นจะมีแกนํ สาร แตมํ นั ก็

แตกงาํ ย แลว๎ ก็ไมเํ หลืออะไรเลยนอกจากอากาศธาตุ จงดูเยยี่ ง กษตั ริยม๑ หาศาลผูท๎ รงเดชานุภาพ มกี องทหารเตม็ โลก ใคร ๆ ก็ สยบด๎วยความกลัวเกรง กษัตรยิ โ๑ งเํ ขลาเหลาํ นั้นเสวยความสุข อยตูํ ลอดเวลาท่ีมีชีวิตอยํูในโลก แล๎วยังหลงวําตนเองจะได๎ กลายเป็นอมตะอีกเลาํ สุขสาํ ราญอยใูํ นวงั อนั วจิ ติ ร น่งั นอนบน เตยี งประดับไปด๎วยแก๎วมณี มีแตเํ สยี งดนตรีประโคมกลอํ ม อยํางไพเราะเสนาะหู แตพํ อตายลง มีอะไร เขากเ็ อาราํ งของ จอมราชนั นนั้ อาบนาํ้ เอาประทิ่นของหอมเชํนผงจนั ทน๑ชะโลม ลูบไล๎ นอนสงบน่ิงอยูํบนบรรจถรณ๑ มีนางร๎องไห๎ขับเสียงแสดง โศกาดรู เพยี งจติ ใจจะแตกสลาย แล๎วหลังจากน้นั ก็ถกู เขายกรงํ ไปตัง้ บนจิตกาธาน จดุ ไฟเผามอดไหมไ๎ ปเหลอื แตํกระดูกและ อังคาร คนท้งั หลายกม็ สี ภาพอยาํ งเดียวกนั น้แี หละ ไมํมี ปาฏิหารยิ ๑ใด ๆ จะชํวยใครใหฟ๎ น้ื คนื ชีพไดห๎ รอก ไมํมใี ครหนี ความตายได๎ แล๎วตัวทํานจะเอาแตกํ อดศพครํา่ ครวญอยูํไย” คน อ่นื ๆ อีกหลายคนก็กลาํ วเตอื นสตสิ องผวั เมียด๎วยคาํ พูดคลา๎ ย ๆ กันน้ี

บรรดาญาตพิ ่นี ๎องเหน็ วําสองผวั เมียคอํ ยได๎สตแิ ล๎วก็ คอํ ยดงึ รํางพราหมณ๑ท้งั สองออกจากการกอดรดั ลูกชาย จดั การ แตํงศพใหเ๎ รยี บรอ๎ ย นําข้นึ แครํตรงไปยงั สสุ าน ตั้งศพบน จติ กาธานเพอื่ จดุ ไฟเผา ในเวลาดงั กลาํ วน้นั เอง ปรากฎวํามี นักบวชประเภทปาศบุ ตผห๎ู น่งึ ต้งั อาศรมอยใํู นบรเิ วณสุสานนน้ั นักพรตผน๎ู ี้เป็นผู๎ชาํ นาญในมายาศาสตรค๑ นหนึ่ง มีชอื่ วํา วาม ศวิ ะ ราํ งกายเหย่ี วยนํ ด๎วยเส๎นเอ็นปูดระเกะระกะ อนั เกดิ จาก ชราภาพและบาํ เพญ็ ตบะทรมานรํางกายมาช๎านาน รํางกายถกู ชะโลมด๎วยขี้เถา๎ จากท่ีเผาศพจนดขู าวโพลนไปหมด มมี วยผม ขมวดมุํนบนศีรษะ ภาพลกั ษณ๑ทงั้ หมดดงั กลาํ วนที้ าํ ใหว๎ ามศิวะ ดูเหมือนพระศิวะจริง ๆ ฤษีนงั่ เลนํ อยใํู นอาศรม พอได๎ยนิ เสยี ง ผค๎ู นร๎องไหค๎ ร่ําครวญอยไูํ กล ๆ ในปุาช๎า จงึ กลาํ วแกศํ ษิ ยท๑ ี่ อาศยั อยูํด๎วยกันวาํ “เฮ๎ย ลุกขึน้ ลองออกไปดูซวิ ําเสยี งนน่ั มา จากไหน รีบไปเร็ว ๆ แลว๎ กลับมารายงานขา๎ การณป๑ รากฎวาํ ศิษย๑ทีอ่ าจารย๑เรยี กไปใชน๎ ้ันเปน็ คนท่ีถอื มั่นในปฏญิ ญาวาํ จะ เสพอาหารก็แตเํ ฉพาะบณิ ฑบาต มาไดเ๎ ทํานน้ั ตัวศษิ ยค๑ นนี้เปน็

คนโงํและเปน็ คนช่วั เยอํ หย่ิงหลงตัวเองจองหองวําตนมีฌาน ร๎ู เวทมนตรม๑ ายาศาสตรแ๑ ละอน่ื ๆ ในประเภทเดียวกนั ขณะท่ี อาจารยเ๑ รยี กตวั มาใช๎ เขากําลงั อารมณไ๑ มดํ ี หงดุ หงิดพาลรีพาล ขวางเพราะอาจารย๑ชอบหาเรอ่ื งดาํ เขาบํอย ๆ ดังนน้ั เมอื่ อาจารย๑ใช๎เขาคราวนอ้ี กี เขาจงึ ตอบไปวาํ “ขา๎ ไมํไป ทาํ นไปเอง สิ เพราะเวลาบณิ ฑบาตของข๎าเหลอื นอ๎ ยเตม็ ที ข๎าจะต๎องรบี ไป” เม่อื อาจารยไ๑ ด๎ฟ๓งดงั น้นั ก็กลาํ ววาํ “เจ๎านมี่ นั นําดาํ เสยี จรงิ ๆ โงํเงาํ และเหน็ แกกํ นิ เป็นเรอื่ งใหญํ เวลานีก้ ็เพ่งิ ผาํ นไปครึ่ง ยามเทาํ นัน้ จะวาํ ถงึ เวลาบณิ ฑบาตแล๎วอยํางไร” เมอื่ ศษิ ย๑ช่วั ได ยินดงั นั้นก็โกรธมากกลําววาํ “คนอยํางเจ๎ามันก็นาํ ดําเหมอื นกัน อ๎ายแกํสกปรก ข๎าไมํใชํลกู ศิษย๑ของเจา๎ อีกแล๎ว และเจ๎าก็ไมใํ ชํ ครขู องขา๎ อกี ตํอไป ข๎าจะไปอยทํู ีอ่ นื่ เจ๎าจงถือบาตรของเจ๎าไป ภกิ ขาจารเองเถอะ” เม่อื กลําวดงั นแี้ ลว๎ ก็ลกุ ไปหยบิ ไม๎เทา๎ และ บาตรมาวางตรงหน๎าอาจารยแ๑ ล๎วกเ็ ดินจากไป ฝาุ ยฤษีเมือ่ ลกู ศิษยห๑ นไี ปแล๎ว กเ็ ดนิ ไปหวั เราะไป และ เดินทางมาถึงสถานทีเ่ ผาศพบรเิ วณสสุ าน ก็เหน็ ศพพราหมณ๑

หนุมํ นอนอยํูบนกองฟืนเตรยี มจะจุดไฟเผา ฤษเี ฒําผม๎ู ีมนตร๑ วเิ ศษก็เกดิ ความคิดวําตนจะเข๎าสิงราํ งเดก็ หนํุมเพื่อละราํ งชรา นาํ เกลียดของตนกลบั ไปเปน็ หนํุมอีกคร้ังหน่ึง คดิ ฉะน้แี ลว๎ ก็ หลบออกไปดา๎ นหนง่ึ แล๎วเปลงํ เสยี งรอ๎ งไห๎ดัง ๆ หลังจากนัน้ ก็ กระโดดโลดเตน๎ อยํางมีความสขุ ตอํ จากนนั้ ฤษเี ฒําผ๎ตู อ๎ งการจะ เป็นหนํุมอกี ก็ละราํ งของตนและราํ ยมนตรว๑ เิ ศษเข๎าสงิ รํางเด็ก หนุํมในบัดดล ทนั ใดนัน้ ราํ งของเดก็ หนุมํ ซ่งึ นอนอยูํบนกองฟืน ในจิตกาธาน ก็ขยบั รํางและลกุ ข้ึนน่งั พรอ๎ มกับอา๎ ปากหาวนอน เม่ือบรรดาญาติและคนทัง้ หลายทร่ี ายล๎อมอยูํ ณ ท่นี ้ันแลเหน็ ก็ พากนั สงํ เสยี งตะโกนกกึ ก๎องวาํ “ไชโย เขาฟ้ืนแล๎ว เขาฟ้ืนแลว๎ ” ฝาุ ยนกั บวชเจา๎ เลํห๑ ผเ๎ู ปน็ หมอผอี าคมฉมงั ไดเ๎ ขา๎ สงิ พราหมณห๑ นํุมเรยี บรอ๎ ยแลว๎ ไมตํ ๎องการท่ีจะละศลี ของตน (เพราะตนเปน็ นักพรตอย)ํู จงึ ประกาศแกคํ นทงั้ หลายวํา “เม่ือ ขา๎ เพิ่งตายลง ข๎าละโลกน้ีไปสํูปรโลก องค๑พระศวิ ะได๎มาชํวยให๎ ขา๎ กลบั คืนชวี ติ อกี ครัง้ และพระองค๑ตรสั แกํข๎าวาํ พระองคม๑ ี พระประสงคใ๑ หข๎ า๎ ถอื ศีลบาํ เพ็ญพรตอยํางพวกนกั บวชปาศบุ ต

บดั น้ีข๎าจะต๎องไปสทํู อ่ี ันวเิ วก เพอ่ื บาํ เพญ็ พรตดังกลาํ ว หาไมํ แล๎วชีวติ ขา๎ จะอยสูํ ืบไปมิได๎ ดังน้นั ข๎าจะต๎องจากพวกเจา๎ ไป แล๎ว” กลาํ วแกํบรรดาผม๎ู าชุมนมุ ณ ทนี่ น้ั แลว๎ นักพรตผ๎ู ตัดสินใจเด็ดขาด ก็ละคนท้ังหลายให๎กลับไปบ๎านของตน ตัวเอง บังเกิดความยินดีและความเศร๎า แตํในท่สี ุดกห็ กั ใจได๎ ละทิ้งราํ ง เดมิ เสยี กลายเปน็ รํางชายหนมํุ เดนิ ทางออกจากท่ีน้ัน ทํองเทย่ี วไปในโลกกว๎าง เวตาล เมอื่ เลํานทิ านจบลง ก็กลาํ วแกํพระเจา๎ ตริวกิ รม เสนวํา “โอ ราชะ ชวํ ยอธิบายให๎ขา๎ ทราบหนํอยเถอะวํา เหตใุ ด นกั มายาเวทผย๎ู ่ิงใหญํคนนั้น เมื่อสงิ รํางของคนอนื่ จึงรอ๎ งไหใ๎ น ครง้ั แรก และกระโดดโลดเต๎นในครงั้ หลงั ข๎าอยากฟ๓งเหตผุ ล อยํางมากเลย” เม่อื พระราชาผ๎ูทรงรอบรกู๎ วาํ นกั ปราชญ๑ท้งั หลาย ได๎ สดบั ปญ๓ หาของเวตาลทีท่ ลู ถามเชนํ นน้ั จะไมํพดู ก็กลัวคําสาป จึงกลําวทําลายความเงียบขึ้นด๎วยคาํ ตอบดังน้ี “เม่อื พจิ ารณา

ความรส๎ู กึ ของนกั พรตผ๎นู แ้ี ลว๎ จะเหน็ ไดว๎ ํา ทน่ี ักพรตรอ๎ งไหก๎ ็ เพราะเขากาํ ลงั จะละทง้ิ ราํ งเดิมเพอ่ื เข๎ารํางใหมํ กร็ ํางเดมิ นนั้ เปน็ ของเขามาแตํกําเนดิ และเขาอยํกู ับสงั ขารน้นั มาช๎านาน หลายสบิ ปีจนแกํเฒาํ กร็ าํ งนแี้ หละทพ่ี อํ แมํอม๎ุ ชูเลย้ี งดเู ขามา ตง้ั แตยํ งั แบเบาะ เมอื่ จะจากสงั ขารนไ้ี ปจะไมํให๎อาลยั อาวรณ๑ กระไรได๎ กค็ วามรกั ตวั เองนัน้ เปน็ อุปนิสัยสันดานของทกุ ๆ คน มิใชํหรือ เพราะฉะน้นั เมือ่ เขาจะตอ๎ งสูญเสยี ของทีร่ กั ไป เขาจึง เศรา๎ ใจและรอ๎ งไห๎ แตกํ ารท่ีเขาเตน๎ รําทาํ เพลงเชํนน้นั ก็ เพราะวาํ เขามคี วามสขุ ทจ่ี ะได๎เขา๎ ไปสรูํ าํ งกายใหมํ และจาก การทเ่ี ขาจะกลายเปน็ หนุมํ นน้ั จะทําให๎เขามเี วลาในการใช๎ชวี ิต ได๎อีกยาวนานหลายสิบปี เป็นกาํ ไรชวี ติ ทห่ี าไดย๎ ากอยาํ งหนึ่ง และจะทําใหเ๎ ขามเี วลาอีกมากมายทจี่ ะฝึกมายาเวทได๎อยาํ ง สบาย ๆ และจะกา๎ วหนา๎ ยิ่งขนึ้ ไปเป็นไหน ๆ และถ๎าจะวําไป ใครเลาํ ทไ่ี มยํ นิ ดีตอํ ความเป็นหนุํม?” เม่ือเวตาลซ่งึ สิงอยํูในศพได๎ฟง๓ คาํ ตอบของพระราชาก็ ยิ้มอยาํ งสมใจ กระโดดจากพระพาหาของพระราชา หายวบั ไป

ในความมดื กลบั คนื ไปยงั ตน๎ อโศกตามเดิม พระเจ๎าตริวกิ รม เสนผมู๎ นี ้ําพระทยั อนั เด็ดเด่ยี วและหนกั แนนํ เหมอื นภผู าท่ีไมํ แคลนคลอนแม๎ถงึ คราวจะสน้ิ กปั กลั ปก์ ็ตาม ทรงหันหลังกลบั และวิ่งกวดผเี จ๎าเลหํ ไ๑ ปอยาํ งเรว็ เพอ่ื เอาตวั มันกลบั มาอกี ครง้ั หนึ่ง

นทิ านเร่ืองที่ ๒๔ พระเจา๎ ตรวิ ิกรมเสนผ๎วู ีระ หามีความยํอยนํ ตอํ การ เดนิ ทางในคาํ่ คนื ที่นาํ สะพรงึ กลวั ไมํ ทง้ั ๆ ทีร่ วู๎ าํ ทพี่ ํานกั ของ เวตาลน้นั อยํูในสุสานของรากษสในความมดื ซึง่ มีแสงวอมแวม ด๎วยเปลวไฟจากเชงิ ตะกอนทเี่ ผาศพ พระองคเ๑ สดจ็ ฝุาเขา๎ ไป จนถึงต๎นอโศก ลากเวตาลเอาตัวมาพาดบําและเสดจ็ กลบั ทาง เดิม ระหวํางทางท่ีเดนิ เวตาลซึ่งนั่งบนพาหาของพระราชา ก็ทําลายความเงยี บ กลาํ วขึน้ วาํ “โอ ราชะ ขา๎ เหนือ่ ยเตม็ ทแี ล๎ว ท่ตี อ๎ งกลับไปกลบั มาหลายสิบเทีย่ วตามพระองค๑ จนขา๎ เบอื่ เต็ม ที เอาเถอะ ข๎าจะเลาํ นิทานถวายอีกสกั เรอื่ งหนง่ึ พร๎อมกบั มี ป๓ญหายาก ๆ มาถาม จงฟง๓ เถิด” ในเขตที่ราบสูงเดกขําน มีพระราชาองค๑หนงึ่ ชือ่ ธรรมะ ครองแคว๎นเลก็ ๆ แหํงหนงึ่ เปน็ ผท๎ู รงคณุ ธรรมเป็นเลศิ แตํ

พระองค๑มีพระญาตหิ ลายพระองคซ๑ ่งึ ไมํนําไวใ๎ จ มเหสขี อง พระราชามนี ามวําจนั ทรวดี ซง่ึ เสด็จมาจากถน่ิ เดิมของพระนาง คอื แควน๎ มาลวะ พระนางเป็นผมู๎ ตี ระกลู สูง และมีคณุ ธรรมสูง เชํนเดียวกนั พระราชากบั พระราชินมี ีพระธดิ าดว๎ ยกนั องคห๑ นึ่ง นามวาํ เจ๎าหญงิ ลาวณั ยวดี เมอื่ พระธิดามีอายสุ มควรแกํการ อภิเษกสมรส แตยํ งั ไมํทันทําพธิ ีนนั้ พระญาติวงศ๑กก็ ํอการกบฏ ยึดราชอาณาจกั รของพระราชาไปแบงํ ปน๓ กนั พระราชาพรอ๎ ม ดว๎ ยมเหสีและราชธิดา เสดจ็ หนีออกจากเมือง พร๎อมกับเอา แกว๎ แหวนเงนิ ทองของมคี ําติดพระองค๑ไปดว๎ ย พระราชาทรงตงั้ พระทยั จะเสดจ็ ไปสูแํ ควน๎ มาลวะ อันเป็นท่อี ยํขู องพระบิดาของ พระมเหสี พระราชาพรอ๎ มดว๎ ยครอบครวั เดินทางไปตลอดคนื ก็ บรรลถุ งึ ปุาเชิงเขาวินธัย พอดเี ป็นเวลารงํุ สาง พระสรู ยาทติ ยก๑ ็ ขึน้ สขํู อบฟาู ทางทิศตะวันออก ฉายรัศมีเปน็ แฉก ประหนงึ่ หตั ถ๑ ทพิ ยก๑ ําลงั หา๎ มไว๎ แตพํ ระราชาและครอบครัวเสด็จถึงปุาใหญํ แล๎วมไิ ดแ๎ ลเห็นภยันตรายใด ๆ กพ็ ากันเดินผาํ ปาุ น้นั ไป หนทาง อนั รกเรื้อทําใหท๎ ้ังสามองคเ๑ จบ็ เทา๎ ระบมไปหมด เพราะถกู หญา๎

กุศะอันแหลมคมบาดเอา หลังจากน้นั มินานทัง้ สามพระองค๑ก็ มาถึงหมํูบา๎ นของพวกภลิ ละ เป็นชุมนมุ ชนใหญํ เตม็ ไปดว๎ ย ผค๎ู นซ่งึ เป็นพวกโจรลกั เลก็ ขโมยนอ๎ ยในบา๎ นใกลเ๎ รอื นเคยี ง มัน เอาทัง้ ชีวติ และทรพั ยส๑ ินเป็นประหนงึ่ ดาํ นแรกของมฤตยูนคร ฝาุ ยพวกเหลาํ รา๎ ยแลเห็นพระเจ๎าแผํนดินเสดจ็ มาแตํ ไกล ทรงพสั ตราภรณ๑และประดับพระองค๑ด๎วยมณรี ตั นะหลากสี งดงาม พวกศวระซงึ่ ถืออาวุธนานาชนดิ ก็กรกู ันจะเขา๎ มาปลน๎ เมอื พํ ระเจ๎าธรรมะทอดพระเนตรเหน็ ดังน้นั ก็ตรัสแกํพระราช ธดิ าและพระมเหสีวํา “พวกเจ๎าปุาเถื่อนพวกนีจ้ ะต๎องจับพวก เจ๎ากอํ นแนํ ๆ เจา๎ รีบหนีไปกอํ นเถอะ” เม่ือพระเจ๎าแผํนดินตรสั ดังนี้ พระมเหสจี นั ทรวดี และพระราชธดิ าลาวณั ยวดตี กพระทยั มาก รีบพากันหลบเข๎าปาุ ไปทนั ที เหลอื แตํพระราชาผูก๎ ลา๎ หาญ แตํพระองค๑เดยี วที่กวดั แกวํงอาวุธเข๎าฟ๓นแทงศัตรอู ยาํ งไมคํ ิดแกํ ชวี ติ และฆาํ พวกศวระตายลงหลายคน พวกโจรก็ดาหนา๎ เขา๎ มา อกี และยิงธนเู ข๎ามาดังหําฝน หวั หนา๎ พวกศวระเห็นพระราชา ตอํ ส๎อู ยํางสดุ ฤทธิ์ดงั นัน้ กต็ ะโกนเรงํ พรรคพวกในหมูํบา๎ นให๎มา

ชํวยสมทบอกี พวกโจรชวํ ยกันกลม๎ุ รุมเขา๎ รายลอ๎ ม ฟน๓ โลขํ อง พระราชาหักกระจายเปน็ ช้ินเลก็ ชน้ิ น๎อย และประหาร พระราชาเสีย พวกโจรกรเู กรียวกนั เข๎าแยํงชิงเคร่ืองเพชรนิล จนิ ดาเอาไปหมด แล๎วพากนั กลับคนื สหูํ มูํบา๎ น ขณะนน้ั พระนาง จันทรวดซี อํ นตัวอยใํู นปาุ พรอ๎ มทง้ั ธิดาแลเห็นเหตุการณโ๑ ดย ตลอดวําพวกโจรชวํ ยกนั รุมฆําพระสวามีเสยี แลว๎ กต็ กพระทยั แทบสิ้นสติ รีบควา๎ แขนพระธดิ าวง่ิ เตลดิ เข๎าไปในปุาลึกซ่งึ อยูํ หาํ งไกลจากท่เี ดิมเปน็ อันมาก มีความเหน็ดเหนื่อยส้นิ แรง จงึ หลบเขา๎ แอบต๎นไมใ๎ หญอํ นั มกี งิ่ ก๎านสาขาแผคํ ร้ึมรมํ เยน็ และ หญงิ ท้งั สองคนกก็ อดคอกันนั่งร๎องไห๎ สถานท่คี นทัง้ สองมาน่ัง พักอยูํนค้ี อื โคนตน๎ อโศกริมบงึ บวั อนั กวา๎ งใหญํ ปรากฎวาํ มชี ายคนหนึ่งตง้ั บา๎ นเรือนอยํูบริเวณ ใกล๎เคียงกนั น้นั ข่ีม๎าออกมาโดยมบี ตุ รชายนง่ั บนหลงั มา๎ ตัว เดียวกนั เพื่อไปลาํ สตั ว๑เอามาทาํ อาหารเชํนทีเ่ คยปฏิบัตเิ ป็น ประจาํ พรานผนู๎ มี้ ชี ื่อวาํ จณั ฑสิงห๑ เม่ือเขาแลเหร็ อยเท๎าของ หญิงท้งั สองในบริเวณน้นั จึงกลําวแกสํ งิ หปรากรมผเู๎ ปน็ ลกู วํา

“เราจะตดิ ตามรอยเทา๎ อนั สวยงามเหลํานไี้ ป และถ๎าเราได๎พบ หญิงทั้งสองผเู๎ ป็นเจ๎าของรอยเท๎าจรงิ ๆ พํอจะใหเ๎ จ๎าเลือก นางในสองคนน้ันตามใจเจ๎า” เมื่อจัณฑสงิ ห๑กลําวดงั น้ี สิงหปรา กรมผเู๎ ปน็ ลกู กต็ อบวาํ “ขา๎ จะเลอื กผ๎หู ญงิ เจา๎ ของรอยเทา๎ เลก็ มา เป็นเมยี เพราะข๎าร๎วู ําในจํานวนรอยเทา๎ ทงั้ ใหญํและเล็กทีเ่ รา เหน็ น้ี รอยเท๎าเลก็ ต๎องเป็นเด็กสาวแนํ ๆ ข๎าจะเอาคนนี้ สํวน อีกแบบหนง่ึ เปน็ รอยเทา๎ ใหญํ คงจะมีอายมุ ากกวาํ ข๎าคดิ วํา เหมาะสมแกํพํอแลว๎ ” เม่อื จณั ฑสงิ หไ๑ ด๎ยนิ ลกู ชายกลาํ วดงั นน้ั ก็ ตะคอกวาํ “เจา๎ พูดวาํ อะไรนะ แมขํ องเจา๎ เพ่ิงตายไปเมอื่ เร็ว ๆ นี้ และข๎าต๎องเสียนางไปดว๎ ยความรักและเสียดาย ข๎าจะมีกะใจ ตอํ หญิงอน่ื ได๎หรือ” ฝุายบุตรชายไดฟ๎ ๓งกห็ ๎ามวํา “พอํ จะ๏ อยําพูด อยํางนี้สิ บ๎านเรอื จะขาดแมเํ หย๎าแมํเรือนเปน็ ผูด๎ แู ลไมไํ ด๎ ยงิ่ กวําน้ันพอํ ไมเํ คยฟ๓งบทกวขี องทาํ นมูลเทพหรืออยาํ งไร เขา เขียนไว๎วํา ใครก็ตามถา๎ ไมํเป็นอ๎ายโงํ ก็คงไมํเข๎าไปสูเํ รอื นอัน วาํ งเปลาํ ทเี่ ขารู๎วาํ ไมมํ นี างอนั เปน็ ทรี่ ัก เฝาู คอยการกลับบา๎ น ของเขาอยูํ เพราะบ๎านอยาํ งนนั้ ถึงจะเรยี กกนั วาํ บ๎าน แตคํ วาม

จริงมนั ก็คอื กรงขงั ทไ่ี มมํ โี ซํตรวนนนั่ เอง ดังนัน้ พอํ จา๐ พอํ จะตอ๎ งเสยี ใจเพราะความตายของข๎าจะไปคอยอยทูํ ี่ประตบู ๎าน นน้ั เทยี ว ถ๎าหากพํอไมํยอมแตงํ งานกับหญงิ คนที่เปน็ สหายกบั แมยํ อดรกั ของข๎า” เมอื่ จนั ฑสงิ หไ๑ ด๎ฟ๓งคําของลกู ชายก็ตกลงใจยนิ ยอม และพาลูกชายติดตามรอยเทา๎ ของหญงิ ท้ังสองตอํ ไป ในทีส่ ดุ ก็ มาถงึ ริมบึงบวั ท้ังสองแลเห็นราชนิ ีจันทรวดีผวิ ดํา มี เคร่ืองประดับกายคอื สร๎อยมกุ ดาเสน๎ ยาวทพ่ี ระศอ น่งั อยํใู นรมํ เงาของต๎นไม๎ต๎นหนึ่ง นางดรู าวกบั ราตรตี อนเท่ียงคนื ท่ที อดอยํู บนฟากฟาู ในเวลากลางวันแสก ๆ และธิดาของนางคือลาวณั ย วดีนัน้ เลํากเ็ หมอื นกบั แสงจนั ทร๑อันผอํ งใสบริสุทธ์ิ ที่ฉายอาบ เรือนรํางของนาง นายพรานกับลกู ชายประจักษ๑ภาพอันโสภา ดังน้นั ก็เดินตรงเขา๎ ไปหา สํวนพระเทวีแลเห็นดงั นัน้ ก็ลกุ ขึน้ ยนื รํางกายสั่นเทม้ิ ด๎วยความหวาดกลวั และคดิ วําเขาเปน็ โจร แตํ นางผเู๎ ป็นธดิ าของพระเทวีหาไดค๎ ดิ เชนํ นัน้ ไมํ นางกลาํ วแกํ มารดาวาํ “แมํจา๐ อยํากลัวไปเลย ชายน้มี ิใชโํ จรหรอก บุกรุษท้งั

สองน้ีลว๎ นแตํหน๎าตาดี แตงํ ตวั ดี ทาํ ทางจะเป็นผดู๎ ีบางคนทม่ี า ลาํ สตั วเ๑ ป็นงานอดิเรกมากกวาํ ” อยํางไรก็ดี พระเทวีก็ยังไมํปลง ใจเชอ่ื และแสดงอาการละล๎าละลงั อยํู จณั ฑสิงห๑แลเหน็ กล็ ง จากหลงั มา๎ และกลาํ วแกหํ ญิงทง้ั สองวาํ “อยําตกใจไปเลยแมํ คณุ เรามาทน่ี ี่กเ็ พราะความรักชักนํามาหรอก เพราะฉะนันจง วางใจเถดิ เรือ่ งราวความเปน็ มาของเจา๎ เปน็ อยาํ ง อยาํ กลัวเรา เลย พูดมาใหห๎ มด เรารเ๎ู สึกเหมอื นเจา๎ ทั้งสองเหมือนดังเทวรี ตี กับรีติ (นางรตี กับปรตี ิ นางรตเี ปน็ ชายาชองกามเทพ สํวนปรีติ มคี วามหายเหมอื นรตี คือแปลวํา ความรน่ื รมย๑ ความยนิ ดี เข๎าใจวําทงั้ สองชื่อน้ีนาํ จะเปน็ คน ๆ เดยี วกัน) หนมี าสูํปาุ น้ี เพราะความเศรา๎ โศกท่ีพระกามเทพถูกเผาผลาญด๎วยไฟกรด จากพระเนตรของพระศวิ หรือ และเจา๎ ทงั้ สองเข๎ามาสํปู ุาลกึ ที่ไร๎ ผค๎ู นอยํางท่นี ่ีไดอ๎ ยาํ งไร ท้ังนี้เพราะรูปลกั ษณ๑ของเจา๎ นําจะอยูํ แตํในรตั นนิเวศนเ๑ ทํานั้น หัวใจของเราตอ๎ งทนทุกข๑ทรมานด๎วย ความคดิ อันเจ็บปวดทีว่ าํ ฝาุ เทา๎ อนั แบบบางออํ นละมนุ ของเจา๎ ควรจะอยบํู นพรมอันออํ นนมํุ กลบั มาตอ๎ งบกุ ดงพงหนางอันทาํ

ให๎เจ็บปวดมใิ ชํน๎อย ยังฝุนละอองท่ีฟูุงข้ึนมาจากการกา๎ วยําง นนั้ เลํา กม็ าเกาะตดิ ตามหนา๎ ตาและผิวพรรณ ทาํ ให๎หมนํ หมอง เสยี เปลํา ๆ ทัง้ แสงอาทิตย๑อันแผดจ๎ากท็ าํ ใหร๎ ํางอนั งาม สลวย แบบางปานกลีบดอกไมข๎ องเจา๎ ตอ๎ งระทดระทวย อํอนแรงลง เพยี งแตํคดิ แคํน้ีหัวใจข๎าก็พลอยเจบ็ ปวดไปหมด พดู มาเถดิ เจา๎ เข๎ามาอยใูํ นปาุ น้ี อนั มีแตสํ ัตว๑รา๎ ยได๎อยาํ งไร” เม่อื ไดฟ๎ ง๓ จณั ฑสงิ ห๑ถามดงั นี้ พระเทวีกถ็ อนพระทัย มี ความละอายและความโศกเศรา๎ ยิ่งนกั คอํ ยรวบรวมความกล๎า และเลาํ เรอื่ งใหฟ๎ ๓งตัง้ แตตํ ๎นจนจบ ฝุายจณั ฑสงิ หแ๑ ลเห็นพระ นางไร๎ทพ่ี ่ึง และไร๎ผป๎ู กปอู งคม๎ุ ครองเปน็ ทน่ี ําสงสาร จึง ปลอบโยนเอาใจทง้ั พระราชินีและธิดาให๎คลายทุกข๑ และขอร๎อง ให๎ผู๎เคราะห๑รา๎ ยทัง้ สองมาอยํูกบั ครอบครัวของตน คร้นั แลว๎ จณั ฑสงิ หก๑ ับบุตรชายกพ็ าสอง แมลํ กู ขม่ี า๎ เดนิ ทางไปยงั เมอื ง วิตตปบรุ ี อนั เปน็ ทีอ่ ยขํู องตน พระเทวนี นั้ เป็นผท๎ู ไ่ี รท๎ ่พี ง่ึ เมือ่ ได๎รบั ความอนเุ คราะห๑ให๎พ๎นจากความลาํ บาก กด็ พี ระทัยราว กบั ตายแลว๎ ได๎เกดิ ใหมํ กห็ ญงิ ท่ีไรท๎ ี่พง่ึ และถูกท้ิงใหอ๎ า๎ งว๎าง

เดียวดายเชนํ นางและธดิ าจะทาํ อะไรย่ิงไปกวาํ นี้ไดเ๎ ลาํ สงิ หปรา กรมบตุ รชายของจณั ฑสิงห๑ ก็ตัง้ นางจันทรวดเี ทวีเป็นภรรยา ของตนเพราะนางมีเท๎าเล็ก สํวนจนั ฑสิงหก๑ ็แตงํ งานกับนางลา วัณยวดี ผเ๎ู ปน็ ธดิ าของพระเทวี เพราะนางมีเทา๎ ใหญํ ตาม สญั ญาทีต่ กลงกันไว๎แตํแรกวาํ ผู๎เปน็ พอํ จะแตํงงานกับหญิง เจา๎ ของรอยเท๎าใหญํ สวํ นผเู๎ ป็นลูกจะแตงํ งานกบั นางผ๎ูเป็น เจ๎าของรอยเทา๎ เลก็ คอื พระราชินี ตกลงชายทัง้ สองคาดการณ๑ ผิด เพราะรอยเท๎าเล็กกลบั เปน็ แมํ สํวนรอยเท๎าใหญกํ ลับเปน็ ลกู เร่ืองนีไ้ ด๎เปลยี่ นฐานะของหญงิ ทง้ั สองไปโดยปรยิ าย กลาํ วคอื ลูกสาวกลบั กลายเปน็ แมยํ ายของแมํ สํวนหญิงมารดา คอื พระเทวกลบั กาลยเปน็ สะใภข๎ องลูกสาวตวั เอง ในกาลตอํ มา หญิงทั้งสองน้นั มลี กู กบั ผัวหลายคน เป็นชายบา๎ งเปน็ หญิงบา๎ ง แล๎วในเวลาลวํ งไป ลกู ของคนเหลาํ นั้นกแ็ ตงํ งานไป มลี ูกเต๎า ของตนเองอีกเปน็ อันมาก เม่อื เวตาลเลาํ นิทานตองตนจบลง กส็ ะกิดพระราชาตริ วกิ รมเสน แล๎วต้ังคําถามวาํ “เอาละ ราชะ พระองค๑อยําเพงิ่ งง

เสียกอํ น ข๎าอยากรวู๎ ําบรรดาลกู ๆ ท่เี กดิ จากหญงิ ทงั้ สองลงมา จนแยกเป็นสองสายนัน้ นับเนื่องเป็นอะไรกนั จะเรยี กขานกนั วํากระไร โปรดบอกมาสิวําป๓ญหาน้ีมีคําตอบอยํางไร แตํโปรด อยําทรงลืมวํา ถ๎าพระองค๑รแู๎ ล๎วแตไํ มตํ อบ คาํ สาปที่จะตกลง บนพระองคน๑ ้นั คอื อะไร” เม่ือพระราชาได๎ฟง๓ คําถามของเวตาลเชนํ น้ัน ทรง ไตรตํ รองแลว๎ ไตรตํ รองเลาํ รสู๎ ึกวนเวยี นพระเศียร นึกไมอํ อกวาํ จะตอบอยาํ งไรดี จึงเสดจ็ ตอํ ไปในความเงยี บ ไมตํ รสั อะไร ใน ท่สี ุดเวตาลผส๎ู งิ อยูํในศพทพ่ี ระองค๑ทรงแบกไว๎บนองั สาก็ หวั เราะหึหึ และราํ พึงวาํ “ฮา ฮา พระราชาไมํรู๎คาํ ตอบจรงิ ๆ จงึ เสด็จไปตามทางเงยี บ ๆ ดว๎ ยพระบาทีช่ าไปหมดเชํนนี้ นาํ สงสารนกั บดั นข้ี า๎ จะหลอกลวงพระองคผ๑ ๎ูเปรยี บดังขุมทรัพย๑ อนั ประเสริฐ และเป็นผ๎วู ีระเหน็ ปานนไ้ี ด๎อยาํ งไร ขา๎ จะไมํถาม พระองค๑อีกแล๎ว แตถํ ึงข๎าจะหยดุ แล๎วกต็ าม เจ๎าโยคที ุศลี (โยคี ศานติศลี ) เจา๎ อุบายนั่นคงจะไมํเลกิ รางาํ ย ๆ ฉะนน้ั ขา๎ จะ หลอกลวงมัน และทาํ ให๎ผลแหํงตบะกรรมของมันกลับมาตกอยํู

กบั พระราชา ผซ๎ู ง่ึ ความรุงํ โรจน๑เรอื งรองกาํ ลงั คอยทําอยูํใน อนาคตของพระองค๑” เมอ่ื ไดไ๎ ตรํตรองดงั นีแ้ ล๎ว เวตาลกก็ ลาํ วแกํพระราชาวาํ “โอ นฤบดี ถงึ แมพ๎ ระงอค๑จะตอ๎ งกังวลพระทยั และเหน็ด เหนอ่ื ยเพราะการเดนิ ทางกลบั ไปกลับมาในสสุ านอันนํากลัวน้ี มากมายหลายครง้ั ในราตรีอนั ดาํ มดื ทุกทิศานุทศิ พระองค๑ก็มิได๎ ทรงยํอทอ๎ ดจู ะมีความสุขดว๎ ยซา้ํ ข๎ามคี วามพอใจในความกล๎า หาญเยย่ี งนย้ี ่ิงนกั บดั นขี้ อใหท๎ รงแบกศพนีต้ อํ ไป เพราะขา๎ กาํ ลังจะออกจากรํางของมันเดย๋ี วนแี้ ล๎ว จงฟ๓งคาํ แนะนาํ ของขา๎ ให๎ดี มันจะเป็นประโยชนแ๑ กพํ ระองค๑ไมํน๎อย จงทําตัวเปน็ ปกติ อยาํ มีพริ ุธ เจ๎าโยคีชาติชว่ั นัน่ จะเรยี กข๎าเขา๎ ไปในศพนนั้ และจะ ยกยอํ งให๎เกยี รตขิ ๎าในฐานะเครอื่ งบชู ายัณอันเปน็ ทป่ี รารถนา อยาํ งสงู สุด และเพ่ือจะเอาพระองคเ๑ ป็นเครื่องสงั เวยในฐานะ มนุษย๑เมธ (การบชู ายณั ดว๎ ยมนษุ ย)๑ มนั จะกลําวแกพํ ระองคว๑ าํ “โอ ราชัน จงทอดพระองคล๑ งนอนบนพนื้ ดนิ แบบอษั ฎางค ประดิษฐ๑ คอื มสี ํวนตาํ ง ๆ แปดอยาํ งแตะพ้นื ปฤถวิ ี” พอมันพูด

อยํางนี้ พระองค๑จะต๎องกลาํ วแกํมนั วํา “ทาํ นลองแสดงใหข๎ ๎า ดกู อํ นวาํ เขาทําทําน้นั อยาํ งไร แลว๎ ข๎าจะทาํ ตามแบบน้ันทุก ประการ” จากนัน้ อา๎ ยโยคที ุศีลจะนอนคว่ําหน๎าลงกับดิน และ แสดงให๎เห็นวําทําอษั ฎางคประดิษฐเ๑ ขาทํากันอยาํ งไร ในชํวง เวลาดงั กลาํ วนี้ พระองคจ๑ ะตอ๎ งรีบฟง๓ มนั ใหค๎ อขาดกระเดน็ ไป ดว๎ ยพระแสงดาบ แล๎วพระองค๑กจ็ ะไดร๎ ับรางวลั ยอดปรารถนา ท่ีมนั อยากไดเ๎ ปน็ นกั หนา น่นั คอื ตาํ แหนํงราชาแหงํ วิทยาธร ขอ พระองคจ๑ งพอพระทัยในการท่ีเอามันเปน็ เคร่ืองสังเวยสม ปรารถนา ถา๎ ไมํทาํ อยํางท่ีขา๎ แนะ อ๎ายโยคีศานติศีลจะเอาทําน เป็นเครือ่ งสังเวยของมนั และเพอื่ ปอู งกนั ชีวิตของพระองค๑องั ท่ี กลาํ วมานี้ ขา๎ จึงเปน็ ตอ๎ งถวํ งเวลาพระองคโ๑ ดยใหเ๎ สดจ็ กลบั ไป กลบั มาตามทางกอํ น ท่ีพระองคจ๑ ะผลผี ลามไปเปน็ เหย่อื มนั โดย ไมไํ ดค๎ ิดและปอู งกนั ตวั เสียกอํ น บดั นี้ไดเ๎ วลาแลว๎ เสด็จไปเถดิ ขอจงทรงพระเจรญิ ” เมือ่ เวตาลกลาํ วจบลง ก็ออกจากศพทีพ่ าดบนอังสา พระราชา ฝุายพระเจ๎าตรวิ กิ รมเสน เม่ือเวตาลจากไปแลว๎ ก็

ออกเดินทางไปสสํู าํ นักของโยคีศานติศีลผ๎ูเป็นศตั รู เขา๎ ไปน่งั ใต๎ ต๎นไทร มีศพพาดบํา คอยทาํ โยคอี ยูํ

นทิ านเรื่องที่ ๒๕ พระราชาตรวิ ิกรมเสน ทอดพระเนตรเหน็ โยคศี านติศลี ก็เดินตรงเขา๎ ไปหา ทรงพาดศพไวบ๎ นอังสา ทรงเหลือบดู โดยรอบก็พบวาํ โยคผี ู๎นน้ั น่งั อยูโํ คนตน๎ ไม๎แตํลาํ พังในสสุ าน ซง่ึ ดู อึมครึมในคาํ่ คืนอันมดื สนิทเพราะเปน็ กาฬปก๓ ษ๑ ทาํ ทางโยคีผ๎ู น้ันดกู ระวนกระวาย แสดงวาํ กําลงั คอยการมาถึงของพระองค๑ อยูํ ทนี่ ัง่ ของฤษีช่ัวผูน๎ อ้ี ยูํในวงมณฑลสเี หลือง ซ่งึ ปนุ เป็นผงจาก กระดกู ทป่ี ุนแล๎วบนพน้ื ดนิ ละเลงดว๎ ยเลือดสีแดงสด และมี เลอื ดในโถอีกสี่ใบซง่ึ ตน้ั งอยูปํ ระจาํ ทศิ ทั้งส่ี มีตะเกยี งท่ใี ช๎ มนั สมองมนุษยเ๑ ปน็ นํ้ามันหลอํ งเลยี้ งสะบดั แสงวับแวม และใกล๎ ๆ กันนน้ั มีกองกูณฑส๑ าํ หรบั เผาเคร่อื งสงั เวย ซ่ึงมีอยเํู ตม็ ที่ ถกู ตอ๎ งตามลักษณะยัชญพธิ สี าํ หรบั ฤษีใชพ๎ ลแี กํเทพผู๎เปน็ ท่ี โปรดปรานของตน พระราชาเสด็จตรงเข๎าไปทโ่ี ยคศี านตศิ ลี เม่ือโยคีเหน็ พระราชานําศพมาใหต๎ ามต๎องการกล็ ุกขึ้นยนื ตอ๎ นรับดว๎ ยความ

ยินดี และกลาํ วสมั โมทนยี กถาขนึ้ วํา “สาธุ มหาราชะ พระองค๑ สู๎อตุ สําห๑นาํ ของทขี่ ๎าตอ๎ งการมาใหด๎ ว๎ ยความยากลาํ บาก เป็น ความจริงโดยแทท๎ ีใ่ คร ๆ เขาพากนั สรรเสริญพระองคว๑ าํ เปน็ พระราชาอนั ประเสริฐ เป็นผ๎กู ลา๎ หาญซึง่ ไมมํ ีใครสามารถหกั ได๎ พระองคเ๑ ป็นผไ๎ู มํเห็นแกํตวั เอง แลเหน็ ประโยชนข๑ องผูอ๎ ่นื เป็น ทตี่ งั้ นกั ปราชญก๑ ลําววาํ ความยิ่งใหญขํ องมหาบุรษุ อยทูํ ี่วาํ เขา ไมเํ คยยํอทอ๎ ตอํ งานทเี่ ขาไดร๎ บั มอบหมายใหท๎ าํ เขามงํุ ม่ันฝุาฟน๓ อุปสรรคเตม็ ท่ี ทงั้ ๆ ทต่ี กอยูํในอนั ตราย” โยคกี ลาํ วคาํ พดู อยาํ งน้ี เพราะมคี วามอม่ิ อกอมิ่ ใจวาํ ตนกาํ ลงั จะบรรลุผลสดุ ท๎ายในสงิ่ อนั ปรารถนาสูงสดุ แล๎ว จงึ นาํ ศพลงจากองั สาของพระราชา เอาศพไปอาบนํา้ แลว๎ เอาน้าํ มนั จนั ทน๑และของหอมตําง ๆ มาชโลมรํางจนทั่ว เอาพวงมาลา คลอ๎ งคอศพนั้น แลว๎ เอาศพไปวางไวใ๎ นเขตวงกลมบนพน้ื ดิน จากนนั้ โยคกี แ็ ตงํ ตัวตนเอง เอาขีเ้ ถ๎ากระดกู ผมี าทาตามรําง แล๎วสวมสายยชั โญปวีตท่ที อจากเส๎นผมมนุษย๑ จากนัน้ ก็นุํงหํม ดว๎ ยเส้อื ผา๎ ของผูต๎ าย สาํ รวมจติ ตง้ั สมาธิ รํายมนตร๑เรยี กเวตาล

ให๎เข๎ามาสิงในซากศพ และทําการบชู าด๎วยการมอบบาตรอนั มี คํามาก (อรรฆบาตร) ให๎ ในบาตรน้ันใสํฟน๓ ผี ซงึ่ ตดิ มากับหวั กะโหลก และบูชาดว๎ ยดอกไม๎ และเคร่ืองหอมตําง ๆ จากนั้นก็ มอบดวงตามนษุ ย๑ให๎ และสังเวยเวตาลดว๎ ยเนอ้ื สด ๆ ของ มนุษย๑ เมอ่ื เสร็จพธิ สี ังเวยแล๎วโยคที ุศลี กก็ ลําวแกทํ ๎าววิกรมา ทติ ยซ๑ ึ่งน่งั อยูขํ า๎ ง ๆ วํา “เจ๎าจงนอนควํา่ หนา๎ ลงบนพืน้ แสดง การเคารพดว๎ ยอษั ฎางคประดษิ ฐต๑ อํ จอมราชันแหงํ มหาเวทผูม๎ า สถติ อยูํ ณ ท่นี ้ี และเพ่อื ทํานจะไดเ๎ มตตาประทานพรแกํเจา๎ ให๎ มคี วามสมปรารถนาตามใจที่เจ๎าคดิ ทุกประการ” เม่อื ราชาได๎ยินดังนี้ ทรงรําลกึ ถงึ ถอ๎ ยคาํ ของเวตาลที่ ส่ังเอาไว๎ จงึ กลาํ วแกโํ ยควี ํา “ขา๎ แตํทํานสาธคุ ณุ ขา๎ ไมรํ ูจ๎ กั การ ทาํ อัษฎางคประดษิ ฐ๑ ขอทํานจงทาํ ใหข๎ ๎าดูกํอน เพื่อข๎าจะไดท๎ ํา อยํางถูกต๎อง” โยคีได๎ฟง๓ กท็ อดตัวลงนอนควํ่าด๎วยลกั ษณะ อัษฎางคประดิษฐ๑ แสดงลกั ษณะอวัยวะแปดสํวนแนบพ้นื ดินให๎ ดู พระราชาเห็นไดท๎ ีกถ็ อดพระแสงดาบจากฝ๓ก ฟน๓ คอโยคขี าด กระเด็นไปในชั่วพรบิ ตา จากนน้ั พระราชาทรงผาํ อกโยคี ล๎วง

เอาหวั ใจอันเปน็ ดอกบวั จากอกออกมา และมอบศีรษะกับหวั ใจ ของโยครี า๎ ยใหเ๎ ปน็ รางวัลแกเํ วตาล ทนั ใดน้นั ก็มเี สยี งโหรํ อ๎ งกกึ ก๎องของปศี าจทงั้ ปวงจาก ทุกทิศทกุ ทาง แสดงความยินดีแกพํ ระราชาผ๎ูกําจดั นักพรตช่วั รา๎ ยให๎สน้ิ ชีวติ ไป นําอสิ รภาพมาสภํู ูตผปี ศี าจอกี ครงั้ หนงึ่ เวตาล ผส๎ู ิงอยใูํ นรํางศพกก็ ลาํ วแกํพระราชาวาํ “มหาราชัน เจ๎าโยคี ทุศลี มนั ทําทุกวิถที างเพอื่ หวงั เป็นจกั รพรรดิแหงํ วทิ ยาธร แตํก็ ไมํสาํ เร็จ สํวนพระองคส๑ จิ ะได๎ตาํ แหนงํ น้นั โดยความดขี อง พระองค๑เอง ตาํ แหนงํ นี้จะคอยพระองคอ๑ ยูหํ ลังจากทีท่ รงเสวย สุขในโลกมนุษย๑จนสิ้นอายขุ ยั แลว๎ ขา๎ ขอโทษในกาลที่แล๎วมาใน การท่ียว่ั ยวนประสาทพระองค๑ แตกํ ็ไมํทรงถอื โกรธตอํ ข๎า บัดน้ี ข๎าจะถวายพรแกพํ ระองค๑ ขอทรงเลอื กอะไรก็ไดต๎ ามใจ ปรารถนาเถดิ ” พระเจ๎าตรวิ กิ รมเสนไดฟ๎ ง๓ คาํ พดู ของเวตาล กแ็ ยม๎ พระ สรวล ตรสั วาํ “เพราะเหตุทเ่ี จ๎ายนิ ดตี อํ ขา๎ และข๎ากย็ นิ ดีใน

ความมนี า้ํ ใจของเจา๎ เชนํ เดียวกัน พรอันใดท่ขี า๎ จะปรารถนาก็ เป็นอันสมบรู ณ๑แล๎ว ขา๎ เพียงแตอํ ยากจะขออะไรสักอยาํ งเป็นท่ี ระลกึ ระหวาํ งข๎ากับเจา๎ นน่ั ก็คือนทิ านทเ่ี จา๎ ยกปญ๓ หามาถามขา๎ ถงึ ยี่สิบส่เี รือ่ ง และคําตอบของขา๎ กใ็ หไ๎ ปแล๎วเชนํ เดยี วกัน แล ครงั้ ทีย่ ีส่ ิบห๎าคือวนั น้ถี อื เปน็ บทสรปุ แสดงอวสานของเรอื่ ง ขอให๎นิทานชดุ นจี้ งมีเกยี รติแพรกํ ําจายไปในโลกกวา๎ ง” เม่อื พระราชาตรสั ดงั นี้ เวตาลก็สนองตอบวาํ “ขอจง สําเรจ็ โอ ราชะ บดั นีจ้ งฟ๓งเถดิ ข๎าจะกลาํ วถงึ คณุ สมบตั ิทดี่ ีเดนํ ของนิทานชดุ นี้ สร๎อยนิทานอนั รอ๎ ยรัดเขา๎ ดว๎ ยกนั ดังสรอ๎ ยมณี สายน้ี ประกอบด๎วยยสี่ บิ สเ่ี รือ่ งเบอื้ งต๎น แลมาถงึ บทท่ียส่ี บิ หา๎ อันเปน็ บทสรปุ สงํ ท๎าย นับเป็นปรโิ ยสาน นิทานชดุ น้จี งเปน็ ท่ี ร๎ูจักกนั ในนามของเวตาลป๓ญจวิงศติ (นทิ านย่สี บิ ห๎าเรือ่ งของ เวตาล) จงมเี กยี รตยิ ศบันลือไปในโลก และนาํ ความเจรญิ มาสํู ผ๎ูอํานทกุ คน ใครก็ตามที่อาํ นหนงั สอื แม๎แตํโศลกเดียว หรอื เป็น ผู๎ฟง๓ เขาอํานกเ็ ชํนเดยี วกัน จกั รอดจากคําสาปทง้ั มวล บรรดา อมนุษยท๑ งั้ หลาย มยี ักษ๑ เวตาล กษุ มาณฑ๑ แมมํ ด หมอผีและ

รากษส ตลอดจนสัตวโ๑ ลกประเภทเดียวกนั น้ี จงสิ้นฤทธิเ์ ดชเมอ่ื ไดย๎ นิ ใครอาํ นนทิ าน อนั ศักดส์ิ ิทธนิ์ ้ี” เมื่อเวตาลประสิทธ์ิ ประสาทวจั นะดังกลาํ วนแ้ี ลว๎ ก็ออกจากศพและหายวบั ไปด๎วย มายาเวท ไปสทูํ ี่อันพึงปรารถนา พระศวิ ะเปน็ เจา๎ เมอื่ ทรงฟ๓งนิทานกถาของเวตาลจบ ลง ทรงพอพระทยั มาก จงึ แสดงพระองคใ๑ หป๎ รากฎ แวดล๎อม ดว๎ ยเหลาํ เทพทัง้ ปวง เพอ่ื ใหพ๎ ระราชาไดเ๎ หน็ ประจักษ๑แกตํ า และตรัสแกํพระราชาผูน๎ อ๎ มคารวะอยูํเบอื้ หนา๎ วาํ “ดจี รงิ ลกู ของขา๎ สาํ หรับความกลา๎ หาญเดด็ เด่ยี วของลูกที่สามารถสังหาร อา๎ ยโยคีทศุ ีลลงได๎ มันใฝฝุ ๓นนักหนาที่จะไดเ๎ ปน็ ราชาแหงํ วทิ ยา ธรทัง้ หลาย นานมาแลว๎ ข๎าไดส๎ ร๎างเจ๎าขึ้นมาจากอนภุ าคของตัว ขา๎ เองใหเ๎ จา๎ เป็นวิกรมาทติ ย๑ (ผูก๎ ลา๎ หาญดงั ดวงอาทติ ย)๑ เพ่ือให๎ เจา๎ ได๎ปราบปรามพวกอสรู ร๎ายซึ่งพากนั มาเกิดในรูปของคน เถือ่ น (มเลจฉฺ ) และในวนั นีเ้ จ๎ากป็ รากฎใหข๎ า๎ เห็นในรปู ของ นกั รบผ๎ูย่ิงใหญโํ ดยแทใ๎ นนามของตริวกิ รมเสน เพือ่ ปราบปราม อาณาจกั รตําง ๆ และทวปี น๎อยใหญใํ ห๎ราลคาบ และเปน็ อธิราช

ผ๎คู รองโลกแตผํ เ๎ู ดียว หลังจากนน้ั จักได๎เปน็ จกั รพรรดแิ หํงวทิ ยา ธรทง้ั หลายในสวรรค๑ และหลงั จากทเ่ี จา๎ ไดค๎ รองสวรรคม๑ าช๎า นานจนเกดิ ความเบ่ือหนาํ ยแล๎ว เจา๎ กจ็ ะสละแดนสวรรคไ๑ ปดว๎ ย ใจอนั แนวํ แนํ และในท่ีสุดเจา๎ ก็จะไดบ๎ รรลโุ มกษะ (ความหลดุ พ๎น) ข๎าผู๎เป็นพระเจ๎า บดั นีข้ ๎าจะให๎ดาบวิชัยยุทธ๑แกํเจ๎าเพ่อื ใช๎ ปราบศัตรทู ้งั มวล จนกวําจะบรรลถุ ึงจดุ หมายปลายทางอยํางที่ ขา๎ วาํ ไว”๎ เมอ่ื พระผเ๎ู ปน็ เจา๎ ตรสั ขอ๎ ความน้ีแกพํ ระราชาวิกรมา ทติ ย๑แล๎ว ก็ยน่ื พระแสงดาบอันเรืองเดชให๎แกพํ ระราชาเป็น ของขวัญ แลว๎ อันตรธานไปจากทน่ี ัน่ ฝาุ ยพระเจา๎ ตริวิกรมเสน ทรงเห็นพระราชภารกจิ ทไี่ ดร๎ บั มากระทําบรรลผุ ลโดยสมบรู ณ๑ แล๎ว หมดเรือ่ งทีจ่ ะตอ๎ งทําตํอไปอีก ก็เสด็จกลบั คืนนคร ประดษิ ฐาน (อุชชยินี) ณ ทีน่ นั่ พระองค๑ไดร๎ ับการตอ๎ นรบั อยาํ ง สมพระเกยี รติจากอาณาประชาราษฎร๑ทั้งปวงทม่ี าคอยเฝาู รับ เสด็จ และในกาลตํอมามินาน ชนท้งั หลายก็ได๎ยินได๎ฟ๓งมหา นทิ านเรือ่ งท่พี ระองคไ๑ ดฟ๎ ง๓ มาตลอดราตรที ่สี สุ านอันนํากลัว