นิทานเวตาล

ฝาุ ยเวตาลผูน๎ ่ังอยูํบนอังสาของพระเจา๎ ตรวิ กิ รมเสน เลํานทิ านของตนจบลงแล๎ว ก็ทูลถามป๓ญหาตอํ พระราชา โดย คุกคามใหพ๎ ระองค๑ตระหนกั ในคาํ สาปอยํางทเ่ี คยขมูํ าแล๎วทกุ ครงั้ วํา \"โอ ราชะ โปรดตอบหนํอยเถดิ วาํ เหตใุ ดนายโจรผ๎ถู ูก เสียบประจานน้ัน เมื่อเห็นนางรตั นวดแี ละบดิ าของนางเดนิ เข๎า มาหา จงึ แสดงอาการประหลาดคอื รอ๎ งไหใ๎ นตอนแรกและ หวั เราะในตอนหลงั \" พระราชาได๎ฟ๓งก็ตรัสวาํ \"นายโจรรอ๎ งไห๎เพราะ ตระหนกั ในบญุ คณุ ของเศรษฐีทย่ี อมสละทรัพยห๑ ลายสบิ โกฏิ เพือ่ จะไถํโทษตน ซงึ่ น้ําใจเชนํ น้ีตนหาไดม๎ โี อกาสจะทดแทนได๎ ไมํ สํวนนางรตั นวดนี ้นั เลํา ชาํ งนาํ ขาํ นกั ทนี่ างมีโอกาสจะได๎ อภเิ ษกกับพระราชาทั้งหลาย แตํกก็ ลบั ปฏิเสธไปหมด นางมา เลอื กเราเดว๎ ยประโยชนอ๑ นั ใดเลาํ หัวใจของผู๎หญงิ นี้หนอ ชําง ลึกลบั ซับซอ๎ นดงั เขาวงกต ใครเลาํ จะเข๎าใจได๎

เมื่อพระราชาตรสั ดังน้ี เวตาลผู๎ทรงพลงั ก็ใชม๎ นตร๑ วิเศษของตน บันดาลกายหายวบั ไปกบั ตา ปลอํ ยใหพ๎ ระราชา ต๎องเหน็ดเหนอ่ื ยพระทัย เสด็จกลบั ไปยงั ตน๎ อโศกอีกครั้งหนึ่ง เพอ่ื จับตัวมนั มาไวท๎ ีพ่ ระองั สาตามเดมิ

นทิ านเร่ืองท่ี ๑๕ แลว๎ พระเจ๎าตริวกิ รมเสนก็เสด็จกลับไปสํูตน๎ อโศก ทรง ดึงตัวเวตาลลงมา และเร่ิมออกเดนิ ทางตอํ ไป ขณะทีด่ าํ เนินไป ขา๎ งหนา๎ เวตาลซึ่งอยบํู นบําของพระองค๑ก็ชวนคยุ ข้นึ วาํ \"แนะํ ราชะ ขอทรงเงี่ยโสดสดบั เถิด ขา๎ มเี รื่องสนกุ ๆ จะเลาํ ถวาย\" ครัง้ หนงึ่ ในอาณาจักรเนปาล มนี ครตงั้ อยูํชื่อนครศิวปุ ระ และทนี่ ครนี้ พระราชาทรงนามวาํ ยศเกตุทรงปกครองอยูํ พระองค๑มีราชเสวกผ๎ใู กล๎ชดิ อยํูคนหน่งึ ชอื่ ปรัชญาสาคร และ ทรงไวว๎ างพระทยั ใหเ๎ ขาดแู ลพราชกิจทุกอยําง สวํ นพระองค๑เอง ทรงใชเ๎ วลาสาํ ราญพระทัยอยกํู บั พระมเหสีคอื พระนางจนั ทร ประภา เวลาผํานไป พระราชาทรงไดพ๎ ระธดิ าองค๑หน่งึ อัน ประสตู แิ ตพํ ระราชเทวี ทรงตง้ั พระนามใหว๎ าํ เจ๎าหญิงศศิประภา พระราชกมุ ารีพระองค๑นมี้ ีวรรณะอันผุดผอํ งดงั่ แสงพระจนั ทรผ๑ ๎ู เปน็ ประหนึ่งดวงเนตรของโลก

จําเนยี รกาลสบื มา พระราชธดิ าทรงจําเรญิ วยั เปน็ สตรี แรกรุํนมสี ิรโิ ฉมงดงามย่งิ นัก วันหนงึ่ ในฤดวู สันต๑ เจ๎าหญงิ เสดจ็ ชมราชอทุ ยานพรอ๎ มด๎วยนางบาทบริจาริกาแวดล๎อมโดยรอบ เพื่อชมการแสดงฉลองฤดูใบไมผ๎ ลนิ ั้น และท่ีแหงํ หนึ่งในอุทยาน นเ้ี อง พราหมณ๑หนมํุ คนหน่ึงช่ือ มนสวามิน บุตรชายของเศรษฐี ไดเ๎ ข๎ามาเทยี่ วดว๎ ย มาณพหนมํุ แลเหน็ เจา๎ หญงิ กําลังเกบ็ ดอกไม๎ อยํู แขนของนางทเ่ี คลื่อนไหวนนั้ ดแู ฉล๎มเฉลายง่ิ นกั แสดงให๎ เหน็ ทรวดทรงอันงามจับตาหาที่ตมิ ิได๎ ยามนางกรดี กรายนิ้วเดด็ กิ่งดอกไมก๎ ด็ ูงามสลวยไมํขดั ตา เมอ่ื หนํุมนอ๎ ยมนสวามนิ ไดเ๎ หน็ นาง เขารส๎ู กึ ในบัดดลวํานางไดเ๎ ดด็ เอาหัวใจของเขาไปดว๎ ย ทํา ใหเ๎ ขางงงวยด๎วยความรกั นางจนแทบจะระงบั สตไิ วไ๎ มํอยํู ชาย หนํุมรําพึงแกํตวั เองวาํ \"นี่คือนางรตี (รตี แปลวาํ รกั ใคร,ํ พอใจ, ร่นื รมย๑ เป็นชายาของพระ กามเทพ (เทพแหํงความรกั ) นางเปน็ ธดิ าของพระทักษะพรหม ฤษีประชาบดี เปน็ ผูท๎ มี่ บี ทบาทเหมอื นกบั เทวีอโฟรโดต๑ของ กรกี หรอื วีนัสของโรมัน ในกาลครง้ั บหนงึ่ พระศวิ ะทรงเศรา๎

โศกอยาํ งหนกั เนือ่ งจากพระสตผี ๎เู ปน็ ชายาของพระองค๑กลั้นใจ ตาย เพราะทักษะบิดาของนางดูหมิ่นพระศวิ ะ ความเศรา๎ โศก ของพระศวิ ะโดยไมสํ นใจไยดีตํอโลก ทําให๎เกิดความเดอื ดรอ๎ น ไปทวั่ ในกาลน้ันพระสตไี ปเกดิ ใหมเํ ป็นพระอมุ า ธิดาท๎าวหมิ วตั เจา๎ แหํงขุนเขาหมิ าลยั ทวยเทพทัง้ หลายจึงคดิ จะใหน๎ างได๎เปน็ ชายาของพระศิวะ เพอ่ื จะไดบ๎ ังเกดิ โอรสเป็นเทพแหํงสงคราม จะไดไ๎ ปปราบศตั รูของทวยเพท จึงขอความอนุเคราะหจ๑ ากพระ กามเทพใหช๎ ํวยเหลอื พระกามเทพจึงยงิ ศรดอกไมไ๎ ปที่พระศวิ ะ ทาํ ให๎พระองค๑ลืมพระเนตรข้นึ แลเห็นพระอมุ ากห็ ลงรักนาง แตํ พอร๎วู าํ กามเทพเปน็ ผยู๎ งิ พระองคด๑ ว๎ ยบุษปศร ก็โกรธ จงึ ลมื พระ เนตรทส่ี ามเปน็ ไฟกรดเผาผลาญกามเทพกลายเปน็ จณุ ไป พระ กามเทพจึงไมมํ รี ํางกาย ไดน๎ ามใหมํวาํ พระอนงค๑ (ผู๎ไมมํ ี รํางกาย) ไป นางรตมิ คี วามเศร๎าโศกเสยี ใจมาก ทลู ขอสามคี นื จากพระศิวะหลายครั้ง ในท่สี ุดพระศวิ ะใหพ๎ ระกามเทพลงไป เกดิ เปน็ โอรสของพระกฤษณะในสงครามมหาภารตะช่อื พระ ประทยมุ น๑ และใหน๎ างรตีลงไปเกดิ เปน็ ภรรยาอสรู ชือ่ มายาวดี

ตํอมานางไดป๎ ระทยมุ น๑กุมารจากท๎องปลาใหญํ นางเลี้ยงดู ประทยมุ นม๑ าจนเป็นหนมุํ และไดป๎ ระทยมุ นเ๑ ป็นสามี เพราะ พระนารทฤษบี อกนางวาํ นางคือนางรตีในชาตกิ ํอน และประท ยมุ นน๑ ั้นกค็ ือกามเทพนั่นเอง รตี มฉี ายาตําง ๆ กันดงั นี้ ๑. เรวา, กามิ, ปรตี ิ = ผ๎ูยงั ให๎เกิดความรกั ใครยํ ินดี ๒. กามปต๓ นี = เมยี ของกามเทพ ๓. กามกลา = ผเ๎ู ปน็ สวํ นของกามเทพ ๔. กามปรยี า = ผเ๎ู ปน็ ที่รักของกามเทพ ๕. ราคลตา = ไมเ๎ ล้ือยแหํงความกาํ หนัด ๖. มายาวดี = ผู๎มเี ลํห๑กล ๗. เกลกิ ลิ า = ยวนเสนหํ ๑ ๘. ศภางคี = ผงู๎ ามทงั้ รําง ฯลฯ)

(ชายากามเทพ) หรอื ไฉน นางปรากฎรํางเพ่ือมาเก็บรวม รวมบปุ ผามาลที เ่ี กลอ่ื นกลอํ นในฤดูวสันตเ๑ พ่อื เอาไปทําบษุ ปศ รถวายพระมันมถะ (มันมถะ แปลวํา ผก๎ู อํ กวนใจ เปน็ ฉายา นามหน่ึงของกามเทพ เพราะกามเทพน้ันทาํ ให๎หัวใจมนุษย๑ท่ถี ูก ยงิ ดว๎ ยบษุ ปศรต๎องป่น๓ ปุวนรญั จวนด๎วยความรกั ) (กามเทพ) แนํ เทียว และหรือวํานีค่ อื อรญั ญานี (นางไม๎) ทป่ี รากฏรํางขึ้นเพือ่ กระทําสักการะตอํ พระวสนั ตเทพบตุ ร (วสันตะ, วสนั ต๑ ช่ือเทพ องคห๑ นง่ึ ท่ีทาํ ใหเ๎ กดิ วสันตฤดู หรือฤดูใบไมผ๎ ลอนั สวยงามย่งิ กวาํ ฤดใู ด ๆ เพราะมีธรรมชาตอิ นั ตระการตาชวนใหเ๎ พลดิ เพลนิ วสนั ตะเปน็ เพื่อนสนทิ ของกามเทพ ไมํปรากฏวาํ เปน็ โอรสของ ใคร) ในฤดูกาลเชํนนกี้ ระมัง ขณะที่ชายหนุํมกาํ ลังราํ พงึ แกํ ตวั เองอยํนู ั้น เจา๎ หญงิ กเ็ หลือบมาเห็นเข๎าพอดี นางรู๎สึก เหมือนกับวาํ เทพแหงํ ความรกั (พระอนงค๑) ผ๎ูหาพระกายมไิ ด๎ แล๎วกลับมาปรากฏใหเ๎ หน็ อีกครง้ั หนง่ึ นางตะลงึ ตอํ ภาพท่ีเห็น เบื้องหนา๎ ลืมเกบ็ ดอกไม๎ ลืมเคล่อื นไหว ลมื หมดทกุ ๆ อยําง

ในระหวํางทบี่ ุคคลทงั้ สองกําลังจ๎องมองกันอยูดํ ว๎ ย ความรกั อันด่ืมด่ําหลงใหลนเี้ อง พลนั ก็มเี สียงรอ๎ งตะโกนเอะอะ ดว๎ ยความต่ืนตกใจ คนทัง้ สองไดย๎ นิ กช็ ะเง๎อคอดูวําเกดิ อะไรขึน้ ทันใดกแ็ ลเห็นทมี่ าแหงํ เสียง คอื ชา๎ งพลายเชอื กหนึ่งวิ่งมาแตํ ไกลเพราะไดก๎ ลน่ิ นางช๎าง มนั สลดั เคร่ืองพนั ธนาการหลดุ ออก เหวย่ี งควาญช๎างกระเดน็ แล๎วตะลยุ ฝุาไม๎ไลหํ ักโผงผางเตลดิ มา ตามทาง นางบาทบริจารกิ าทแี่ วดลอ๎ มเจา๎ หญงิ อยตูํ าํ งก็พากัน วง่ิ หนเี อาชีวติ รอดด๎วยความตกใจกลัวสดุ ขดี แตํมนสวามนิ ได๎ สติกํอน เขาวง่ิ ถลันตรงมาท่นี าง และอุม๎ นางไว๎ในออ๎ มกอด นาง กอดเขาไว๎อยาํ งขลาด ๆ ความรูส๎ กึ สับสนด๎วยความกลวั ความ รกั และความละอาย ชายหนํมุ ตระกองกอดนางไว๎แนํน วง่ิ หนี ไปไดร๎ ะยะทางไกล พ๎นเขตท่ีชา๎ งเมามันจะตามมาทัน ในทสี่ ุด นางกาํ นัลทั้งหลายกต็ ามมาทัน กลาํ วคาํ ยกยํองสรรเสริญ พราหมณห๑ นํุมเป็นอนั มากท่ชี วํ ยพระธดิ าไว๎ แลว๎ พานางกลับวัง แตํระหวาํ งทางทนี่ างจากไป นางเหลียวหลงั กลบั มาดูเขาบอํ ย ๆ ดว๎ ยความอาวรณ๑ เมือ่ กลับสํูวังแล๎วนางกโ็ ศกครวญหวนหา

แตเํ ขาผเู๎ ปน็ วรี บรุ ษุ ในใจของนางทิวาและราตรีกผ็ าํ นไปด๎วย ความตรอมใจในความรกั ที่นางมตี อํ เขา สวํ นมนสวามิน กอ็ อกจากอุทยาน แลตามนางไป จนกระทั่งนางหายลับเขา๎ ตาํ หนักไป เขากลําวแกตํ วั เองวาํ \"ขา๎ อยโํู ดยปราศจากนางไมํได๎ ทพี่ ง่ึ ของขา๎ ในยามน้กี เ็ หน็ จะมแี ตํมลู เทวะ จอมเจา๎ เลหํ ๑ท่ีเชยี วชาญทางไสยเวทเทาํ น้นั \" ราํ ลกึ ฉะนี้แล๎ว ก็เตรยี มจะไปพบจอมขมงั เวทยผ๑ ูน๎ ั้น ครัน้ ถงึ วันรํุงขน้ึ ชายหนุํมออกเดินทางไปยงั สาํ นกั ของมลู เทวะผ๎ู เป็นบดแี หงํ มายาวนิ ทงั้ หลาย แลเห็นจอมขมังเวทยก๑ บั ศศินผู๎ เปน็ สหาย กาํ ลังทดลองมนตรไ๑ สยตาํ ง ๆ หลายแบบหลายวธิ ี สะเทอื นฟูาสะเทือนเดนิ ราวกบั สงครามที่อสรู ขับเคีย่ วกับทวย เทพกําลงั ดําเนินอยํู ชายหนมุํ เขา๎ ไปแสดงคารวะตอํ เจา๎ สํานกั อยํางขลาด ๆ แล๎วแจ๎งความประสงคข๑ องตนให๎ทราบ มลู เทวะ ไดฟ๎ ๓งก็หวั เราะยกใหญํ แตใํ นที่สดุ กย็ อมรบั วําจะชํวยให๎ชาย หนุํมไดส๎ ัมฤทธผิ์ ล จอมขมงั เวทยม๑ นษุ ยเ๑ จ๎าเลํห๑หยิบเม็ดยากลม

ๆ เล็ก ๆ ที่ปลุกเสกแลว๎ เมด็ หนึ่งใสลํ งไปในปากของตนเอง ทันใดก็กลายเปน็ รปู พราหมณ๑แกํ แลว๎ เอายาเมด็ ทสี่ องใสํ ปากของมนสวามนิ ทําให๎ชายหนมํุ กลายราํ งเป็นหญิงสาวรูป งาม จากนั้นราชาไสยเวทก็จูงมอื สาวนอ๎ ยไปสงํู ท๎องพระโรงของ กษตั ริยผ๑ เ๎ู ปน็ พระบิดาของเจ๎าหญงิ ศศิประภา และทูลวาํ \"โอ ราชะ ข๎ามีลูกชายอยเูํ พยี งคนเดยี ว ขา๎ ได๎ไปสํขู อหญงิ งามคน หน่งึ มาใหเ๎ ปน็ ภรรยาของเขา และอุตสาํ หเ๑ ดนิ ทางดั้นด๎นมาแตํ ไกล เพื่อจะมอบนางใหแ๎ กลํ กู ของขา๎ แตํไมพํ บเขา ข๎าจะต๎อง ออกตดิ ตามใหเ๎ จอเขาใหไ๎ ด๎ ขา๎ จําเป็นจะตอ๎ งทูลขอร๎องพระองค๑ ใหว๎ ยดแู ลหญิงผ๎ูน้ไี ว๎ให๎ข๎าดว๎ ย จนกวําขา๎ จะตามเจอลูกชายของ ข๎า ที่ข๎ามาทูลตอํ พระองค๑เชนํ นี้ กเ็ พราะพระราชาน้นั ได๎ชือ่ วาํ นฤบาล เป็นผค๎ู มุ๎ ครองคนทงั้ หลาย และทรงเป็นผพู๎ ทิ ักษโ๑ ลกอีก ด๎วย\" เมือ่ พระเจ๎ายศเกตไุ ดฟ๎ ง๓ คําขอรอ๎ งของพราหมณ๑ เชํนนนั้ ก็รบี รบั คาํ เพราะทรงเกรงกลวั คําสาปของพราหมณ๑ถ๎า ทรงปฏเิ สธ จึงตรสั เรียกพระราชธดิ าศศปิ ระภามาเฝูา ดาํ รสั วาํ

\"ลูกหญิง เอาหญงิ ผ๎นู ไี้ ปไว๎ทต่ี ําหนกั ของลูก เล้ียงดนู างให๎ดี ให๎ นางนอนกับเจา๎ และกนิ อาหารรํวมกับเจา๎ ทุกวัน\" เจา๎ หญงิ ก็ ดํารสั แลว๎ กพ็ ามนสวามนิ ผ๎แู ปลงราํ งเป็นสาวนอ๎ ยตามไปท่ี ตําหนกั ของนาง สํวนมูลเทวะผ๎แู ปลงรปู เป็นพราหมณ๑แกกํ ็ เดินทางทอํ งเท่ยี วไปตามอัธยาศัย และมนสวามินกไ็ ด๎อยูํกับเจา๎ หญงิ ท่ตี นรกั ในสภาพทีต่ นเป็นหญงิ เชํนเดยี วกัน ในเวลาไมนํ านนกั นางกม็ คี วามสนิทสนมและให๎ความ รกั ความเอน็ ดูแกสํ หายคนใหมํของนาง และแล๎ววนั หนึง่ เจ๎า หญงิ ก็เร่มิ มอี าการเศร๎าสร๎อย และแสดงอาการแหนงหนาํ ยตํอ สง่ิ ทัง้ หลายที่นางเคยรักเคยใครํ พลิกซ๎ายปาุ ยขวากลับไป กลับมาอยบูํ นบรรจถรณไ๑ มํหยุดหยํอน มนสวามนิ ผูน๎ อนอยบํู น เตยี งถดั ไปในสภาพของหญงิ สาวจงึ ปลอบถามนางวาํ \"ศศิ ประภายอดรกั ทําไมเจา๎ จงึ ดูซีดเซยี วนัก และราํ งกายกซ็ บู ผอม ลงทกุ วนั ดรู าวกับคนทพี่ ลัดพรากจากครูํ กั ของตนตอ๎ งตรอมใจ โหยหานึกถึงคนรกั บอกข๎าสิ ถ๎าเจา๎ ยังไว๎ใจข๎าผเ๎ู ป็นเพือ่ นของ

เจ๎าคนน้ี ดีละ ถา๎ เจา๎ ยงั ไมํยอมพดู ข๎าจะอดอาหารต้งั แตํบดั น้ี เปน็ ตน๎ ไป จนกวาํ เจา๎ จะบอกความจรงิ แกํข๎า\" เจา๎ หญิงไดฟ๎ ๓งดงั นัน้ ก็ถอนใจ ในทส่ี ุดก็ยอมเลําเรื่อง นางกลําววาํ \"ข๎าจะไมเํ ช่ือใจเจา๎ ไดอ๎ ยํางไรเลํา ฟง๓ ให๎ดีนะ ขา๎ จะ เลําสาเหตใุ ห๎เจา๎ ฟง๓ คร้ังหนงึ่ เมือ่ วสนั ตฤดมู าเยือน ขา๎ ไปเท่ียวท่ี สวนดอกไม๎เพือ่ ความเพลดิ เพลนิ และที่นนั้ เอง ขา๎ ไดเ๎ จอ พราหมณห๑ นุมํ รปู งามคนหน่ึง ผูง๎ ามสดใสปานฤดใู บไมผ๎ ลิ และ ผุดผํองดงั รัศมีพระจนั ทร๑ เขาทําให๎ข๎าตกหลมุ รกั ตั้งแตํแรกเหน็ และทาํ ใหข๎ า๎ ช่ืนใจราวกับได๎ทพิ ยรสในดวงจนั ทร๑ (หมายถึง อาหารอันเป็นทพิ ยท๑ ่ีมอี ยูํในดวงจนั ทร๑ เมื่ออาหารนี้ถูกกินนาน ๆ เขา๎ จํานวนกล็ ดนอ๎ ยลงทําใหพ๎ ระจนั ทรเ๑ รยี วลง ๆ เปน็ รปู โคง๎ ในที่สดุ กห็ มดดวง ยามนี้คอื ขา๎ งแรม ตอํ มาพระจนั ทร๑กม็ ี เสย้ี วใหญขํ ้นึ ๆ จนเตม็ ท่ี นนั่ คอื สมบูรณจันทรห๑ รอื พระจันทร๑ เต็มดวง อนั แสดงวําทพิ ยาหารในดวงจนั ทร๑เรมิ่ สะสมขึ้นมา ใหมํ) นัน้ กําลงั มองดเู ขาด๎วยใจอนั เผลอไผลนั้นเอง ก็พอดชี า๎ ง ใหญเํ ชือกหน่งึ หลุดจากปลอกพันธนาการว่งิ เตลิดผาํ นเขา๎ มาใน

อทุ ยาน รูปรํางของมันกาํ ยําดํามดื เหมือนเมฆฝน พวกนาง กํานัลทงั้ หลายของขา๎ ก็แตกกระเจงิ ว่งิ หนีไปหมด และระหวาํ ง ที่ขา๎ ยงั ละลา๎ ละลงั ไมรํ จู๎ ะทาํ อยาํ งไร พราหมณ๑หนุํมก็ถลันเข๎ามา อมุ๎ ขา๎ ไว๎ทันที พาหนจี ากที่นัน้ การสัมผสั กบั ราํ งกายของชาย หนํุมเปน็ ความรู๎สกึ แปลกใหมํทข่ี า๎ ไมเํ คยประสบมากอํ น การ กอดอยํางนิ่มนวลละมนุ ละไมของเขาทําให๎ขา๎ รูส๎ กึ เหมือนถกู ชะโลมลบู ดว๎ ยผงจนั ทรอ๑ ันหอมกรนุํ และรสู๎ กึ เตม็ ตื้นดว๎ ยความ อิม่ เอิบใจ ราวกบั ไดล๎ ิม้ รสทพิ ยาหารในดวงเดือน ข๎ารสู๎ ึกเป็นสขุ เหลอื ที่จะบรรยายออกมาได๎ หลงั จากนั้นมนิ าน บรรดาสาว สรรพ๑กํานลั ของข๎าก็กลบั มาชมุ นมุ กนั ดังเกํา และเขากพ็ าขา๎ กลับวัง ท้ัง ๆ ท่ขี ๎าไมํเตม็ ใจเลย ทาํ ให๎รู๎สึกเหมือนวาํ ข๎าถกู เหวี่ยงจากสวรรคล๑ งมาสดูํ ินในพริบตา ต้ังแตนํ ัน้ เปน็ ตน๎ มาใจ ของขา๎ กเ็ ฝูาแตํคดิ ถึงเขามิรูว๎ าย ยามตื่นก็รสู๎ ึกเหมอื นเขาอยูํ เคียงข๎าง และแมย๎ ามหลบั ขา๎ กแ็ ลเหน็ เขาในความฝ๓น วาํ เขา ประคองกอดและจมุ พิตข๎าอยาํ งน่ิมนวล แตแํ มก๎ ระนั้นข๎ากย็ งั ลืมถามชื่อเขา และสวํ นอนื่ ๆ อนั เกยี่ วกับตัวเขา ดังน้นั ขา๎ จงึ

ตอ๎ งทนทุกข๑ทรมานอยํางทเ่ี จา๎ เห็นนแ่ี หละ เขาทําให๎หัวใจของ ขา๎ ต๎องรอ๎ นรมํุ ด๎วยไฟแหงํ ความทุกข๑ เพราะการพรากจากเขาผู๎ เป็นบดแี หํงชวี ติ ของขา๎ \" พอมนสวามินไดย๎ นิ เร่ืองราวของนาง เขาก็รส๎ู ึกชุํมชื่น หวั ใจ มคี วามอิ่มเอิบราวกับได๎รบั อมฤตรส เพราะวาจาของนาง ผู๎เป็นทร่ี ัก แมเ๎ ขาจะอยํูในราํ งของหญิงสาว ณ ทนี่ น้ั ก็ตาม เมอื่ ประจกั ษ๑ความจริงดังน้ี ชายหนํมุ กร็ ๎วู ําบดั นีถ้ ึงเวลาทเี่ ขาจะ เปิดเผยตัวเองได๎แล๎ว จงึ คายเมด็ ยาวเิ ศษออกจากปาก และ แสดงรปู รํางอนั แทจ๎ ริงให๎ประจกั ษ๑ พลางกลําววํา \"แมํตากลม แลดขู า๎ สิ ข๎าน่ีแหละคือพราหมณ๑หนํุมคนทเ่ี จ๎าถวลิ หาต้ังแตพํ บ กันในสวนเปน็ ครั้งแรก และข๎ากต็ กเปน็ ทาสของเจา๎ ตาม ความหมายของ \"ทาส\" ทีแ่ ทจ๎ รงิ ทกุ ประการ ตัง้ แตํเรา หยุดชะงักเพราะชา๎ งใหญํวิ่งเข๎ามา การได๎อม๎ุ เจ๎าหนอี ันตรายก็ เปน็ สงิ่ ทมี่ ิไดค๎ าดถึง จนเมื่อเจา๎ จากไปแล๎วขา๎ กค็ ดิ ถงึ เจา๎ มวิ าย จึงต๎องหาวธิ ีท่จี ะไดพ๎ บเจา๎ อีก กอ็ ยาํ งท่ีเหน็ ในรูปรํางผห๎ู ญิงนี่ แหละ เพราะฉะน้นั เจ๎าผเ๎ู ป็นทีร่ ักของข๎าเอ๐ย ขอให๎ความ

โศกศลั ยเ๑ พราะการพลดั พรากของเราทงั้ สองจงถึงทส่ี ดุ เถดิ เรา ได๎ทนทุกข๑ทรมานมามากพอแลว๎ อยําให๎เราตอ๎ งอดทนอีกเลย เพราะพระกามเทพเองกไ็ มํอาจจะทนรอโอกาสให๎เราอีกตํอไป แล๎ว\" ฝุายเจา๎ หญงิ เมื่อได๎แลเหน็ รปู รํางอนั แทจ๎ รงิ ของชายใน หทัยของนางปรากฏตอํ หนา๎ และกลาํ วถอ๎ ยคาํ ดังกลาํ ว นางก็ เตม็ ตนื้ ใจเป็นลน๎ พน๎ ดังนั้นทัง้ สองก็กระทาํ การสมรสกนั โดย แบบคานธรรพววิ าห๑ (คานธรรพววิ าห๑ แปลวาํ แตํงงาน หรอื ได๎ เสยี กนั เองด๎วยความสมัครใจของชายและหญงิ ถือวาํ เป็นการ ววิ าห๑อยํางหนึ่งในแปดอยาํ งที่ใชไ๎ ดแ๎ มจ๎ ะไมเํ ปดิ เผยแกํ สาธารณชนก็ตาม ววิ าห๑ ๘ แบบไดแ๎ กํ ๑. พราหมวิวาหะ หมายถึง การแตํงงานทไี่ ดห๎ มนั้ กนั เรยี บรอ๎ ยด๎วยทรพั ย๑ และมีการทําพธิ ีถูกต๎องทางศาสนา ๒. ไทวววิ าหะ คอื การวิวาหท๑ ี่ฝาุ ยพํอแมยํ กลกู สาว ให๎แกํพระผู๎ทําพิธี ในฐานะท่ใี ชเ๎ ป็นของแทนคําจ๎าง

๓. อารษวิวาหะ คือการววิ าห๑ทม่ี ีสนิ สอดเปน็ แมโํ ค หรอื พอํ โค ๔. ปราชาปต๓ ยววิ าหะ คอื การวิวาหซ๑ ่งึ ฝุายพอํ แมํยกลูก สาวให๎เจา๎ บาํ วโดยไมเํ รยี กร๎อง ๕. คานธรรพวิวาหะ (คานธฺ รวฺ ววิ าห) คือการวิวาห๑โดย ความพงึ พอใจของทัง้ ฝาุ ยชายและฝาุ ยหญงิ ทจ่ี ะไดเ๎ สยี กนั เอง โดยไมตํ ๎องขอความยนิ ยอมจากญาตขิ องฝุายหญงิ ๖. อาสรุ ววิ าหะ คือการววิ าห๑โดยการซ้อื ขายเหมอื น สนิ คา๎ ๗. รากษสววิ าหะ คอื การวิวาห๑ทีใ่ ช๎วธิ ตี ีชงิ หรอื ปลน๎ เอา โดยพละกาํ ลัง ๘. ไปศาจววิ าหะ คอื การววิ าหโ๑ ดยการลักหลบั ผห๎ู ญงิ วางยานอนหลับหรอื มอมเมาสรุ า)

จากนนั้ มนสวามนิ กม็ ีชวี ิตอยาํ งผาสกุ ในวงั ของนาง โดยดาํ รงราํ งเป็นสองแบบ กลาํ วคอื เมื่อถงึ เวลากลางวันก็เอา เม็ดยาวเิ ศษอมไว๎ในปาก มรี ปู ราํ งเปน็ หญิง ตกถึงเวลากลางคนื ก็คายเมด็ ยาออก กลายรํางเปน็ ชาย ดว๎ ยประการฉะนี้แลเวลากผ็ าํ นไป ครน้ั แลว๎ นั หน่งึ พี่เขยของพระราชายศเกตุ มีชอ่ื วํา มฤคางกทัตต๑ ไดย๎ กพระธดิ า ช่ือมฤคางกวตใี หอ๎ ภิเษกสมรสกบั พราหมณห๑ นมํุ ลูกชายของ มหาเสนาบดี ผเู๎ ปน็ อาํ มาตย๑นายกของพระราชา ช่อื ปรัชญา สคร และนางมฤคางกวตไี ดร๎ บั ทรพั ยส๑ นิ จํานวนมากจากพระ บิดาของนาง ในงามอภษิ กสมรสครงั้ นี้ เจา๎ หญิงศศิประภาไดร๎ ับ เชญิ ให๎เข๎ารวํ มงานดว๎ ยท่วี งั ของพระญาตอิ งค๑น้ี นางกเ็ สดจ็ แวดล๎อมไปดว๎ ยเหลาํ นางผร๎ู ับใช๎เป็นอันมาก ในจาํ นวนนี้มีมน สวามินในรํางสาวสวยตามเสดจ็ ไปดว๎ ย ฝาุ ยลูกชายของมหาอํามาตยป๑ รัชญาสาคร ได๎ เหน็ างแปลงคือมนสวามนิ ในรํางหญงิ สาวสวย กเ็ กดิ ความ

หลงใหลเหมอื นถกู เสยี บด๎วยศรกามเทพ เม่ือเสร็จการแตงํ งาน แล๎วเจ๎าบําวกพ็ าเจา๎ สาวกลับไปสูเํ รือนของตน ชายหนุมํ รูส๎ ึกใจ หายทต่ี ๎องพรากจากนางงาม มคี วามรู๎สกึ เหมอื นหวั ใจของตน ถูกปล๎อนเอาไปจากราํ งฉะนั้น ชายหนุมํ เฝาู แตํครนุํ คิดถึงนางอยํู มวิ าย หลับตาลงคราใดก็แลเห็นแตํใบหนา๎ ของนางทุกครงั้ หัวใจก็เจบ็ ปวดไปหมดดว๎ ยพิษพญางูแหงํ ความรกั อนั แรงร๎าย นอนกระสับกระสาํ ยเดย๋ี วลุกเดย๋ี วนงั่ หาความสงบมไิ ด๎ คนทมี่ า ชํวยงานและพักอยูทํ นี่ ั้นตาํ งก็งุนงงตอํ ภาพท่ีได๎เหน็ ปรึกษากัน วาํ เกิดอะไรขึ้น และบิดาของชายหนํุมคือ ทํานมหามนตรี ปรัชญาสาคร พอไดท๎ ราบเร่อื งก็รบี มาเยยี่ ม ทาํ นมุขมนตรี พยายามปลอบถามสาเหตอุ ยาํ งไร ๆ กไ็ มไํ ด๎เร่ือง พอถูกซกั ถาม หนกั เขา๎ ชายหนํมุ กก็ ระโจนลงจากเตียง สงํ เสยี งกรีดรอ๎ งพดู รําพันเพ๎อพร่ําฟ๓งไมไํ ด๎ศัพท๑ ทาํ ใหผ๎ เู๎ ป็นพํอกลม๎ุ ใจยง่ิ นัก และ ตระหนักวําสถานการณ๑นัน้ ร๎ายแรงเกินกวาํ จะเยียวยาได๎ เมือ่ พระราชาทราบเรื่องกร็ ีบเสดจ็ มาเย่ียมเป็นการสํวนพระองค๑ พอเหน็ อาการของชายหนุํมก็ทรงทราบได๎ทันทวี าํ ตกอยใํู น

ความทรมานเพราะพษิ รกั อนั รา๎ ยแรงถึงข้ันที่ ๗ ในจํานวน ทงั้ หมด ๑๐ ขัน้ ดังนั้นพระองค๑จงึ ตรสั แกเํ หลาํ อาํ มาตย๑วํา \"ถา๎ ข๎าได๎หญิงบริสทุ ธจ์ิ ากตระกลู พราหมณม๑ าสักคนหนึง่ ข๎าจะลอง ดซู ิวํา เขาจะมคี วามรกั นางไดห๎ รือไมํ ถ๎าเขายังไมํสามารถทําใจ ใหร๎ ักนางได๎ ก็ไมตํ อ๎ งสงสยั เลยวํา เขาจะต๎องไปถึงขั้นท่ี ๑๐ (ตาย) (๑๐ ข้ันของการทนทุกข๑ทรมานเพราะความรัก ไดแ๎ กํ ๑. รกั นัยนต๑ าสวย ๒. ผูกพนั ทางใจ ๓. กระสัน ๔. นอนไมํหลบั ๕. ซบู ผอม ๖. ไมรํ หู๎ นาวรร๎ู ๎อน ๗. ไมรํ ๎จู กั อาย ๘. ใจเลอ่ื นลอย ๙. ลมใสํ ๑๐. ตาย) แนํ ๆ ถ๎าเขาตายลง พํอเของเขาผู๎เป็นมหา มนตรขี องข๎าก็คงจะถึงความพนิ าศ ถ๎าเขาถงึ ความพินาศ อาณาจกั รของขา๎ ก็ยอํ มพลอยพินาศไปดว๎ ย ลองบอกหนํอยทวี ํา ข๎าจะทําอยํางไรดี\" เมื่อพระราชาตรสั ดังน้ี เหลาํ มนตรกี ็กราบทูลวาํ \"ราชะ มคี าํ ทาํ นกลําวไว๎วํา บารมขี องพระเจา๎ แผนํ ดนิ ยํอม คม๎ุ ครองทวยราษฎรท๑ งั้ ปวง และในหมูรํ าษฎร มนตรีเป็นบคุ คล ทส่ี าํ คญั กวํา ถ๎ามนตรีพนิ าศ การคมุ๎ ครองของพระราชากไ็ มมํ ี

ผล เม่อื เป็นดังน้ี บาปยอํ มเกิดเพราะความตายของบุตรมหา มนตรีนี้ เพราะฉะนน้ั พระองคจ๑ ะตอ๎ งไมํทําใหเ๎ กิดบาปกรรมน้ี มฉิ ะนัน้ พระองคจ๑ ะถูกประณามวําทําผดิ หลักธรรม และเพื่อ หลักการอันน้ี พระองค๑ควรทดลองแกไ๎ ขให๎ดที ่สี ดุ อุบายในกรณี นี้ก็คือ พระองคค๑ วรแสวงหาหญิงตระกลู พราหมณท๑ บี่ รสิ ุทธิผ์ ดุ ผํอง และงามพร๎อมด๎วยรปู สมบตั คิ ณุ สมบตั ิอันเลิศมาใหแ๎ กํบตุ ร มนตรี ให๎เขาอยํกู บั นางสักชว่ั ระยะเวลาหนึง่ ถ๎าไมํถูกใจเขาก็คง สํงนางคืน เมอื่ ถงึ เวลาน้นั เราคํอยมาปรกึ ษาหารอื กันใหมวํ ําจะ ทาํ อยาํ งไรตอํ ไป\" เม่ือเหลํามนตรกี ราบทูลแสดงความคดิ เหน็ ดงั ่น้ี พระราชากท็ รงเห็นชอบด๎วย ในการท่ีจะสงํ นางแปลงไปใหแ๎ กํ บุตรชายของมขุ มนตรี และหลังจากทีต่ รวจฤกษ๑งามยามดี เรยี บรอ๎ ยแลว๎ พระราชากส็ ่งั ให๎เอาตวั มนสวามนิ ชายในรํางหญิง มาจากตําหนกั ของเจ๎าหญิงพระราชธิดามาเฝาู แล๎วแจง๎ เรือ่ งให๎ ราบ ชายหนุํมได๎ฟง๓ จึงกราบทลู วาํ \"ราชะ ถา๎ พระองค๑ตั้งตระทยั จริงจังวาํ จะสํงตวั หมํอมฉันไปเป็นเมียลูกมขุ มนตรคี นน้นั

หมอํ มฉนั กย็ อม แตโํ ปรดทรงระลกึ วาํ หมํอมฉนั เป็นคนท่ี พราหมณ๑ชราผห๎ู นงึ่ นาํ มาฝากพระองค๑ไวแ๎ ละตวั เขาก็หาย สาบสญู ไป ถ๎าหมอํ มฉนั จะต๎องแตงํ งานในคร้งั นี้ หมอํ มฉัน จะตอ๎ งขอใหส๎ ามขี องหมอํ มฉันกระทําบญุ เสียกอํ น คือใหเ๎ ขา ออกเดินทางจารกิ แสวงบญุ ไปนมสั การสิ่งศักดิ์สทิ ธิ์ตามตรี ถะ (ทาํ นํา้ ) ตาํ ง ๆ อันเปน็ ทตี่ ง้ั เทวาลยั ของทวยเทพ เมอ่ื ครบ ๖ เดอื นทเี่ ขาไปประพฤติบญุ ยยาตราเสรจ็ เรียบร๎อยแล๎วกลับมา บ๎าน เมือ่ นน้ั แหละจงึ คํอยสํงหมอํ มฉันไปเปน็ เมยี เขา เงอื่ นไขที่ หมอํ มฉันกราบทลู นจ้ี ะรับไดห๎ รือไมํ ถา๎ ไมํรบั แตํจะบังคบั หมํอมฉนั ใหเ๎ ปน็ เมยี เขา หมอํ มฉนั ก็จะกดั ลน้ิ ใหข๎ าด ฆําตวั ตาย ใหร๎ แ๎ู ล๎วรรู๎ อดไป\" เมอ่ื นางกลําวดังน้ี พระราชากแ็ จ๎งให๎บตุ รชายของ มหามนตรที ราบ ชายหนมุํ ได๎ทราบดังนี้ อาการปุวยก็หายเปน็ ปกตทิ นั ที และรบี รบั เงอื่ นไขทนั ทีโดยไมมํ ขี อ๎ ตํอรอง ชายหนํมุ รบี ดําเนินการววิ าห๑ตอํ ไปจนขบถ๎วนกระบวนการ และตั้งนาง มฤคางกวตีเปน็ เมยี หลวงอยูํในบา๎ นหลงั หนึง่ และใหว๎ ําท่ีเมยี คน

ที่สองหรือหญิงปลอมอยบํู า๎ นเดยี วกนั ให๎มีคนคอยระแวดระวงั รับใช๎นางอยํางดีทส่ี ุด สํวนชายโงเํ ม่อื จัดการเสรจ็ แลว๎ ก็จดั แจง ออกเดนิ ทางไปจารกิ แสวงบุญตามตีรถะตาํ ง ๆ เพ่ือเอาใจนาง ตามข๎อตกลง ฝาุ ยมนสวามนิ อยดํู ๎วยกันกับนางมฤคางกวตีเมยี หลวงโดยนอนเตยี งเดยี วกัน กินอาหารโตะ๏ เดยี วกัน คนื หนงึ่ ใน ขณะท่ีคนท้ังสองนอนบนเตยี งด๎วยกนั และคนรบั ใชซ๎ ง่ึ อยนูํ อก ห๎องนอนหลับหมดแล๎ว นางมฤคางกวตีกลําวแกํเพอ่ื นรํวมเตียง วาํ \"เพื่อนเอย๐ ข๎านอนไมํหลบั ชวํ ยเลํานทิ านใหข๎ า๎ ฟ๓งสักเรื่องสิ\" เม่ือมนสวามนิ ได๎ยนิ ดงั นนั้ กก็ ลาํ ววาํ \"ข๎าจะเลาํ นทิ านใหเ๎ จา๎ ฟง๓ เรอ่ื งมวี ําในสมยั ดึกดาํ บรรพน๑ านมาแล๎ว มีราชฤษอี งคห๑ นงึ่ ชือ่ อิ ฑะ เปน็ กษัตรยิ ๑สรู ยวงศอ๑ งค๑หนงึ่ ไดถ๎ กู คําสาปของพระเคารี (พระอุมา) กลายเป็นหญงิ และพระองค๑ในสภาพที่ถูกสาปเป็น หญงิ เกิดไปรักพระพธุ (โอรสของพระจนั ทร)๑ ในการพบกนั ครั้ง แรก ณ พมํุ ไมบ๎ รเิ วณอาศรม และได๎เสยี เปน็ ผัวเมียกนั ทนี่ นั่ จน เกิดโอรสด๎วยกันคอื เจา๎ ชายปรุ ูรวสั \" เม่อื หนํุมเจา๎ เลํหเ๑ ลํามาถึง

ตอนนี้ กส็ รปุ วํา \"ดงั นน้ั ดว๎ ยความอนเุ คราะหจ๑ ากเทพกด็ ี หรือ ด๎วยเวทมนตร๑และโอสถกด็ ี บางทีกอ็ าจทําใหผ๎ ูช๎ ายกลายเป็น ผห๎ู ญงิ หรอื ในทางกลบั กนั ผหู๎ ญงิ กลายเป็นชายกไ็ ดเ๎ หมือนกัน และด๎วยวิธีนแ้ี ม๎แตํมหาบรุ ุษกอ็ าจตกเปน็ ผ๎ูพํายแพแ๎ กอํ กี ฝุาย หน่งึ เพราะความรักชกั นําไปได๎เหมือนกัน\" เมอ่ื นางมฤคางกวตี ผตู๎ รอมใจเพราะถูกสามีทอดทิ้ง โดยเขารีบออกเดนิ ทางไปจาริกแสวงบญุ หลงั จากพธิ ีวิวาหเ๑ พง่ิ เสรจ็ ไปใหมํ ๆ ไดฟ๎ ง๓ นทิ านเรือ่ งนี้ นางก็กลาํ วแกํหญงิ (มน สวามนิ ) ผ๎เู ป็นเมยี น๎อยของสามีและผู๎เปน็ ท่ีนางไวใ๎ จเพราะอยํู ด๎วยกนั ในฐานะหญิงผ๎รู วํ มสามเี ดียวกันกับนางวาํ \"นทิ านทีเ่ จา๎ เลาํ มาท้ังหมดน่ี ทาํ ให๎กายของขา๎ ส่ันเทิม้ และหัวใจของข๎าก็ วาบหวิวไปหมด สหายเอ๐ย บอกข๎าหนอํ ยเถอะวาํ เรือ่ งนี้ หมายความวํากระไร\" เมอื่ พราหมณห๑ นมํุ ในรํางหญงิ ไดย๎ นิ ดงั นี้ ก็กลาํ วตํอไปวํา \"เพอื่ นเอย๐ นี่คือสมุฏฐานอันรา๎ ยแรงที่เกดิ จาก ความรัก ขา๎ กท็ นไมไํ หวเหมืนอกัน ขา๎ จะไมํปดิ บังเจา๎ อกี ตํอไป แล๎ว\" เมอ่ื นางแปลงกลาํ วดงั น้ี นางมฤคางกวตกี ก็ ลําวตอํ ไป

อยํางช๎า ๆ วํา \"สหายเอ๐ยข๎ารกั เจา๎ เหมือนชีวติ ของขา๎ เอง เพราะฉะนนั้ ไฉนข๎าจงึ ไมํควรพูดสงิ่ ทข่ี ๎าคดิ วาํ สมควรจะเปดิ เผย เชนํ เดียวกนั จะเป็นไปได๎หรือไมวํ าํ ใครกไ็ ด๎ที่ใชก๎ ลอบุ ายอัน ชาญฉลาดอาจจะถูกพามาสูํวังนไ้ี ด๎\" เมื่อศิษย๑ของจอมขมงั เวท ไดฟ๎ ง๓ ดงั น้ี เขาก็เขา๎ ใจวาํ นางหมายความวาํ อะไร จงึ ประสมประ แสแตงํ เร่ืองเพอื่ อธบิ ายตนเองวาํ \"ถ๎าจะถอื เรื่องนอ้ี ยํางจรงิ จงั แล๎วละก็ ขา๎ จะตอบตามตรงวํา ข๎าได๎รับพรจากพระวิษณเุ ปน็ เจา๎ วํา ถ๎าขา๎ อยากจะแปลงรํางเปน็ ชายในเวลากลางคนื ขา๎ ก็ทํา ได๎ เพราะฉะนั้นข๎าจะแปลงกายเปน็ ชายให๎เจา๎ ดูเดี๋ยวนี\"้ วาํ แล๎ว กค็ ายเมด็ ยาวเิ ศษออกจากปาก และปรากฎกายเป็นเด็กหนมํุ รปู งามตํอหน๎านาง และด๎วยกโลบายอันชาญฉลาดเชนํ น้ี พราหมณ๑หนมํุ กไ็ ดอ๎ ยกูํ นั กับภรรยาของลกู มุขมนตรี โดยเป็น หญงิ ในเวลากลางวนั และเปน็ ชายในเวลากลางคืน แตหํ ลงั จาก นม้ี นิ านก็มขี าํ วแจง๎ มาวําสามีของนางไดเ๎ สรจ็ การจาริกแสวงบุญ แลว๎ และกาํ ลังเดนิ ทางกลบั บ๎าน ชายหนํุมผเู๎ ปน็ ชไ๎ู ดท๎ ราบขําวก็ ตกใจ รบี พานางมฤคางกวตหี นีออกจากบา๎ นไปในยามดึก

ถงึ ตอนน้กี ป็ รากฏวํา จอมขมังเวทยม๑ ลู เทวะผ๎เู ปน็ อาจารยข๑ องชายหนมํุ มนสวามิน หลงั จากที่ทํองเทยี่ วหาความ สาํ ราญใจไปในดินแดนตาํ ง ๆ ไดท๎ ราบเรื่องที่ศิษยข๑ องตนกอํ ขนึ้ จึงรบี แปลงกายกลบั เปน็ พราหมณช๑ ราตามเดมิ พรอ๎ มด๎วยศศิน ผเ๎ู ปน็ สหายซ่ึงแปลงกายเปน็ พราหมณห๑ นมุํ ตรงไปเฝาู พระราชา ยศเกตุ กราบทลู วํา \"ข๎าแตํราชะ คงจะทรงจาํ ไดว๎ ําขา๎ คือใคร บัดน้ขี ๎าไปตดิ ตามจนพบลกู ชายของข๎าแลว๎ จงึ กลับมาทลู ขอคนื ลกู สะใภท๎ ่ขี า๎ ฝากพระองค๑ไว๎กลบั คนื เพราะฉะนัน้ ขอได๎ทรงคืน นางใหแ๎ กลํ กู ชายของขา๎ เถิด\" พระราชาได๎ฟ๓งดังนกี้ ต็ กพระทัย กลวั จะถกู พราหมณส๑ าปเอาจึงกลาํ วออ๎ มแอ๎มแก๎ตวั วํา \"ทาํ น พราหมณ๑ ข๎าจะทําอยํางไรดีเลํา เพราะลูกสะใภ๎ของทาํ นเพ่ิงหนี ออกจากบ๎านเม่ือสองสามวันนเี้ อง ไมทํ ราบวําไปไหน จนปุานนี้ ยงั ตามตัวไมพํ บเลย น่ีเป็นความผดิ ของข๎าเอง เอาอยํางนี้แล๎ว กนั ข๎าจะมอบลกู สาวของข๎าให๎ทาํ นเปน็ การทดแทนลูกสะใภ๎ ของทํานท่หี ายไป ขอทํานจงรับเอาไปเถอะ\"

เมื่อคนเจา๎ เลหํ ใ๑ นราํ งของพราหมณ๑ชราไดย๎ นิ กซ็ ํอน ยิม้ ดว๎ ยความพอใจ แตแํ กล๎งตสี ีหน๎าบึ้งตึงใหพ๎ ระราชาเกรงกลัว เมื่อรับเจา๎ หญิงมาแลว๎ กม็ อบให๎แกศํ ศิน พราหมณห๑ นํมุ ผู๎ถูกสม มตุ ใหเ๎ ปน็ ลกู ชายของพราหมณ๑เฒาํ การววิ าหอ๑ ยาํ งเอิกเกรกิ ก็ ได๎กระทาํ ขน้ึ ในวงั หลวง เสรจ็ พธิ ีแล๎วมลู เทวะก็นาํ คนทัง้ สอง เดนิ ทางกลบั บ๎านโดยไมสํ นใจไยดตี ํอทรพั ย๑ศฤงคารท่พี ระราชา ประทานให๎ ณ บ๎านของมลู เทวะนัน่ เอง มนสวามนิ ผัวคนแรก ของเจา๎ หญิงกเ็ ดนิ ทางมาถึง เกิดการโตเ๎ ถยี งยกใหญํกบั ศศนิ ผ๎ู เป็นผวั คนใหมขํ องนางตํอหน๎ามลู เทวะ มนสวามินกลาํ ววํา \"เจา๎ หญิงศศปิ ระภาองคน๑ ค้ี วรจะถกู สํงคืนให๎ข๎า เพราะขา๎ ไดเ๎ ป็นสามี ของนางคนแรกโดยอาศยั กลวิธขี องทํานครูแท๎ ๆ \" ศศนิ ตอบวาํ \"อา๎ ยหนา๎ โงํ เจา๎ มสี ํวนไดส๎ วํ นเสียอะไรกบั นาง นางเปน็ เมยี ข๎า แท๎ ๆ เพราะพระบิดาของนางประทานนางให๎แกขํ ๎า โดยเขา๎ พิธี ววิ าหต๑ อํ หนา๎ กองไฟอันศกั ด์สิ ทิ ธ์ิ\" ปรากฏวาํ ทัง้ สองชายตําง

กถ็ ๎มุ เถึยงกนั อยาํ งไมลํ ดราวาศอกใหก๎ ันและกัน ตํงกย็ นื ยนั สทิ ธิ เหนอื ตวั นางด๎วยกัน ไมมํ ีใครตัดสนิ ในเรื่องน้ีได๎ \"โอ ราชันโปรดตอบขา๎ หนอํ ยวําในระหวํางชายสองคน คํพู พิ าทในกรณีนี้ ใครสมควรจะเปน็ เจ๎าของนางอยาํ งแท๎จริง\" เม่ือพระราชาตริวกรมเสนถกู ถามจากเวตาล ซ่ึงอยูํ บนพระอังสาของพระองคด๑ ังนน้ั กต็ รสั ตอบปญ๓ หาวาํ \"ขา๎ พจิ ารณาเร่อื งนี้แล๎ว มคี วามเห็นวาํ เจา๎ หญงิ ควรเป็นภริยาของ ศศนิ โดยแท๎ เพราะวํา พระราชาทรงยกนางให๎แกศํ ศนิ และจดั พิธวี ิวาห๑ใหอ๎ ยาํ งเปิดเผยตอํ หน๎าคนทัง้ หลาย เพราะฉะนัน้ เจ๎า หญิงจึงเปน็ ภรรยาทถี่ ูกตอ๎ งตามกฏหมายของศศนิ เขาเทํานั้นท่ี เปน็ เจ๎าของนางโดยไมํมีทสี่ งสยั สวํ นเจา๎ หนมํุ มนสวามินนัน่ ไมไํ ด๎เขา๎ พธิ ีวิวาหก๑ บั นางเพยี งแตไํ ด๎เสยี กันเองอยาํ งลับ ๆ ตาม แบบคานธรรพวิวาหเ๑ ทําน้ัน ไมํมผี ร๎ู ูเ๎ หน็ เปน็ พยาน จะมาอ๎าง สทิ ธิเหนือนางกระไรได๎\"

เมอ่ื เวตาลได๎ฟ๓งคําตอบของพระราชา มนั กล็ ะจาก พระอังสา และลอยกลับไปยังกง่ิ อโศกตามเดิม

นทิ านเรื่องท่ี ๑๖ พระราชาตริวิกรมเสนเสด็จกลบั ไปทีต่ น๎ อโศก ดึง เวตาลลงจากกิง่ เอาพาดไว๎บนพระองั สาตามเดิม และในขณะท่ี เดินทางกลบั ไปทางเกาํ น้นั เวตาลก็กลาํ วขนึ้ อีกวาํ \"ราชะ โปรด ฟง๓ ข๎าสักนิด ข๎ามเี ร่อื งดี ๆ จะเลาํ ให๎พระองค๑ฟง๓ \" ในโลกอนั ไพศาลน้ี มีขุนเขาอันใหญํมหมึ า ชอื่ ภูเขา หิมวตั อดุ มด๎วยรตั นากรมากมายเปน็ ล๎นพ๎น และ ณ ที่นก้ี ็เปน็ ที่เกดิ ของเทวพี นี่ อ๎ งคอื พระคงคาและพระเคารี (พระอุมา) ผ๎ู เป็นทีโ่ ปรดปรานของพระศิวะ ภูเขาอนั มนี ามกระฉํอนนยี้ ังหา ได๎มีคนหนึง่ คนใดเคยปนี ข้ึนไปถึงยอดไมํ มหาบรรพตน้จี ึงชยู อด ตระหงาํ นล้าํ ภเู ขาท้งั ปวง ด๎วยเหตดุ ังกลําวนแี้ ล จงึ มเี หลํากวี แตงํ เพลงขบั รอ๎ งสดดุ ีไปตลอดท้ังสามโลก ท่ไี หลเํ ขาหิมวตั นเ้ี อง เป็นท่ีต้ังของเมืองกนกนคร (เมอื งทอง) ซ่ึงมีความสวํางไสว แพรวพราวราวกับแสงแหํงสรู ยะทสี่ ํองระดมลงมายังพ้นื พิภพ โดยเฉพาะ

แตกํ าลนานลกึ ดึกดําบรรพ๑มาแล๎ว เมืองทองดงั กลาํ ว นเี้ ปน็ ที่อยํูของเหลาํ วทิ ยาธรทั้งหลาย ซ่ึงมพี ระเจา๎ ชมี ูตเกตเุ ป็น พระราชา งามสงําดังพระอินทร๑ประทบั อยบูํ นเขาพระสเุ มรุ ใน พระราชอทุ ยานของพระองคม๑ ตี ๎นไมส๎ ารพดั นึก (กัลปพฤกษ)๑ ตํ น๎ หนง่ึ ซง่ึ เป็นท่ีหวงแหนของราชตระกลู เป็น อยาํ งย่ิง ตน๎ ไม๎ต๎นนมี้ ิได๎มชี อ่ื วํา \"ผใู๎ ห๎ตามใจปรารถนา\" โดยไร๎ เหตุผลกห็ ามิได๎ พระราชานับถอื บชู าตน๎ ไมส๎ วรรคต๑ น๎ นี้อยําง จริงใจ และทรงขอพระโอรสองค๑หนึง่ ในกาลตอํ มาพระองคก๑ ็ได๎ โอรสสมความปรารถนา พระกมุ ารองค๑นส้ี ามารถระลึกชาตไิ ด๎ และเปน็ พระโพธสิ ตั ว๑กลับชาตมิ าเกดิ เจ๎าชายเปน็ ผูท๎ ี่กลา๎ หาญ ยง่ิ และมคี วามเกงํ กลา๎ สมเป็นวรี บรุ ุษคนหนึง่ นอกจากนี้ พระองคย๑ งั เป็นผม๎ู ีน้าํ พระทยั เมตตากรณุ าแกสํ ตั ว๑โลกทง้ั หลาย โดยทวั่ หน๎า เจ๎าชายผูท๎ รงคณุ ธรรมอันโดดเดํนนี้ มพี ระนามวํา ชีมตู วาหน และเม่ือเจรญิ วัยขึน้ พระบดิ าก็สถานปนาให๎เป็น มกฏุ ราชกุมาร เพราะทรงมคี ณุ สมบัติดีเลิศ เป็นทพี่ ึง่ ของ อาํ มาตยร๑ าชมนตรีทัง้ หลาย

เม่ือชมี ตู วาหนไดเ๎ ปน็ เจา๎ ชายรัชทายาทใหมํ ๆ ปรากฎวําเหลํามนตรมี คี วามเป็นหวํ งในเรอื่ งสมบตั ิอนั ประเสริฐ ของแวนํ แควน๎ คอื ต๎นกัลปพฤกษเ๑ ป็นอนั มาก ไดพ๎ ากันมาเฝูา และทูลวาํ \"ขา๎ แตํพระกุมาร บา๎ นเมอื งของเรานีเ้ จรญิ รงํุ เรืองก็ เพราะเรามตี ๎นกลั ปพฤกษ๑อนั สดุ ประเสริฐหาส่ิงใดเสมอเหมอื น มไิ ดเ๎ ป็นหลกั บา๎ นเมอื งอยูํ ตราบใดทีเ่ รายงั มตี ๎นไม๎น้อี ยูํ แม๎พระ อนิ ทร๑และศตั รูเหลําร๎ายใด ๆ กห็ าอาจทําอนั ตรายเราไดไ๎ มํ\" ชีมูตวาหนได๎ฟ๓งดังน้ันก็ราํ พงึ วํา \"อนิจจาเอ๐ย บรรพบรุ ษุ ของเรา และแม๎คนปจ๓ จุบันเหลาํ นน้ั จะมีตน๎ ไม๎อันประเสริฐนีอ้ ยูํ ก็หาได๎ อะไรอันสมควรจากต๎นไมน๎ ี้ไมํ เขาปราถนากันแตํเพยี งสมบตั ิ พสั ถานเพอ่ื ตนเองแทบทง้ั ส้ิน เขาทําให๎คาํ ของตนตา่ํ ทรามลง และทําให๎ต๎นไม๎นพ้ี ลอยถูกเหยยี ดหยามไปด๎วย ดลี ะ ข๎าจะทาํ อะไรดงั ที่ขา๎ คดิ ไวม๎ ั่ง\" คิดดงั น้นั แลว๎ กเ็ ข๎าไปเฝูาพระบดิ าในท่ี ประทับรโหฐานและทลู วาํ \"พระบดิ าเจ๎าขา๎ ขา๎ มีความคิดวํา บรรดาชาวโลกท้งั หลายน้ีลว๎ นมคี วามคดิ วาํ ชวี ติ นเ้ี ป็นทรี่ ื่นรมย๑ หาท่สี ดุ มไิ ด๎ เกดิ มาแล๎วต๎องเสวยสขุ ให๎เตม็ ที่ หารไู๎ มวํ าํ ทุกส่งิ ทกุ

อยํางล๎วนเปน็ อนิจจัง หาความจรี งั ยงั่ ยืนไมํได๎ ชวี ติ ของคนเรา สน้ั นัก ถา๎ จะเปรียบก็เหมือนคลนื่ ในทะเลทว่ี ง่ิ เข๎าสฝูํ ๓่งแล๎วก็แตก ทาํ ลายไป ทรพั ยศ๑ ฤงคารทไี่ ด๎มากเ็ ชํนเดยี วกนั มันเกิดได๎ มันก็ เสอื่ มสูญได๎ ทางที่สมควรซึง่ คนเราควรประพฤตปิ ฏบิ ตั ิกค็ ือ ความเอือ้ เฟอื้ เผอื่ แผํซง่ึ กนั และกนั นัน่ ตาํ งหากทเ่ี ปน็ หลักธรรม อนั ควรประพฤตริ ํวมกนั หลักนป้ี รากฏอยํูยงคงทนมาแลว๎ นับ ร๎อย ๆ ยุค พระบดิ าเจา๎ ขา๎ ขอให๎ข๎าไดท๎ ําส่ิงท่ตี อ๎ งการตาม ความมํุงหมายของขา๎ เถดิ ข๎าจะขอสิ่งอันพงึ ปรารถนาใหแ๎ กํ เพ่อื นบ๎านและเพอื่ นรํวมโลก ใหเ๎ ขามคี วามสุขโดยทวั่ หนา๎ เถิด\" เมื่อพระบิดาตรสั วาํ \"ตามใจเจา๎ เถดิ \" ชีมตู วาหนก็ ถวายบังคมลาออกไปยงั ตน๎ กัลปพฤกษ๑ และกลาํ วแกํตน๎ ไมท๎ พิ ย๑ วาํ \"โอ เทวะ พระองค๑ไดป๎ ระสิทธป์ิ ระสาทสิง่ อนั ใคร ๆ ปรารถนามาแลว๎ ทง้ั ในอดีตและปจ๓ จบุ ัน ครงั้ นี้ข๎าทลู ขออยําง เดยี วเทํานนั้ ขา๎ ขอให๎ชาวโลกจงปราศจากความยากจน และขอ ความมีโชคจงสถติ อยํูกับเขาเหลาํ น้นั จงไปเถดิ ขอให๎ทาํ ได๎ สาํ เรจ็ สมความมุงํ หมาย ข๎ายกเจา๎ ให๎แกโํ ลกของผ๎ูที่ปรารถนา

ความมั่งค่ังรา่ํ รวยเหลาํ น้ันแล๎ว จงไปเถิด\" เมื่อชมี ตู วาหนกลาํ ว พร๎อมกับพนมมอื แสดงความเคารพเชํนนแี้ ลว๎ ก็มีเสยี งมาจาก ต๎นกลั ปพฤกษ๑วํา \"เมอ่ื ทํานปลอํ ยขา๎ แล๎ว ขา๎ กข็ อลาจากทาํ น ณ บดั น้ี\" และในฉับพลนั นน้ั ต๎นไมส๎ ารพดั นึกกล็ อยขึ้นสสูํ วรรค๑ และหลง่ั ฝนแหํงแกว๎ แหวนเงินทองโปรยพร่งั พรลู งสโูํ ลก มากมาย และคนยากจนทง้ั หลายทวั่ โลกก็ไดร๎ บั สมบัตินั้นโดย ทั่วหนา๎ กนั มไิ ดล๎ ะเวน๎ ผู๎ใดแมแ๎ ตคํ นเดยี ว ดว๎ ยผลแหงํ การทํา ความดเี ชํนน้ี ทําใหช๎ มี ูตวาหนไดร๎ บั การแซซํ อ๎ งสาธุการตลอด สามโลก การกระทําครัง้ น้ี ทําให๎บรรดาพระญาตวิ งศท๑ ั้งปวง เดอื ดรอ๎ นและแคน๎ มากเพราะ \"ผ๎ูให๎สมบตั \"ิ คอื กัลปพฤกษ๑ตน๎ นัน้ ไดล๎ อยไปสูสํ วรรคแ๑ ลว๎ เพราะฝมี อื ของชมี ูตวาหน ทําให๎พวก ตนพลอยหมดลาภไปด๎วย จึงรวมหวั กันนาํ บรวิ ารมาลอ๎ มวังเพื่อ จะขบั ไลํชมี ูตวาหน และบิดา ออกไปจากราชอาณาจักร ชีมตู วา หนแลเหน็ ดงั น้นั กก็ ลําวแกพํ ระเจ๎าชมี ตู เกตผุ ๎ูบดิ าวาํ \"ทาํ นพอํ เราจะเกณฑ๑กาํ ลังคนไปสกู๎ บั พวกเขาเรากท็ ําได๎ แตนํ น่ั หมายถงึ

สงครามและการเสียเลอื ดเนื้อ ถา๎ คนใจกวา๎ งมคี วามปรารถนา จะครองอาณาจักรแลว๎ ละก็ เขาจะตอ๎ งฆาํ ฟน๓ พวกญาตพิ ีน่ อ๎ ง ของเขาตายเปน็ เบอื เพียงเพื่อสนองความปรารถนาของเขา เทํานน้ั หรอื เขาจะต๎องทาํ อยํางนแี้ ลหรือ ดงั นั้นราไชศวรรยจ๑ ะ มีประโยชน๑อนั ใดแกํเราสองพํอลกู อกี ตํอไปเลาํ ลกู วําเราควรจะ เปน็ ฝุายจากไปดีกวาํ ไปหาทอี่ ยูํใหมํท่ีไมวํ นํุ วาย เป็นท่สี งบสุข เหมาะแกกํ ารบาํ เพญ็ พรตภาวนา ปลอํ ยใหพ๎ วกญาติทีน่ าํ สงสาร เหลํานั้นผจญกันเอง เพราะความโลภเปน็ สาเหตุ เขาอยากได๎ อาณาจักรกใ็ หเ๎ ขาเอาไปเถอะ\" เมื่อชมี ตู วาหนกลําวดงั น้ี พระเจ๎าชมี ตู เกตผุ ู๎เป็นบดิ าก็ ตรัสวํา \"ลูกเอย๐ พอํ อยากไดอ๎ าณาก็เพอื่ ลกู เทําน้นั ถ๎าเจา๎ ผู๎ เป่ยี มไปด๎วยเมตตาธรรมต๎องการสละมนั มันจะมคี าํ อะไร สาํ หรับพอํ อกี เลํา พอํ แกํแลว๎ จะปรารถนาอะไรอกี \" เม่อื พระเจ๎าชมี ูตเกตเหน็ ชอบด๎วยตามขอ๎ สเนอของ โอรส ชีมูตวาหนกพ็ าบดิ าพร๎อมดว๎ ยมารดาหนีออกจากวงั

เดนิ ทางไปยงั ภเู ขามาลยะ สละราชสมบัตไิ ว๎เบ้อื งหลงั อยาํ งส้นิ อาลัยไยดี ณ ท่นี นั้ ชายหนมํุ กเ็ สาะแสวงหาชัยภมู ิอนั เหมาะท่ีจะ ต้ังอาศรม และได๎พบหบุ เขาซงึ่ มีธารน้ําไหลผาํ น มปี าุ จันทน๑ ห๎อมลอ๎ มรอบดมู ดิ ชิดดี กล็ งมือสรา๎ งบรรณาศรมอยํู ณ ที่นัน้ และดาํ รงชวี ิตอยํางผาสกุ ปรนนิบตั ิพํอแมดํ ๎วยความรกั ความ อาทร มีความสงบสุขไร๎ความกังวลใด ๆ ในกาลตํอมาชมี ูตวา หนกไ็ ด๎เพือ่ นใหมํคนหน่งึ ช่อื มิตราวสุ เป็นบุตรของหัวหนา๎ คณะนักสิทธิผ์ พู๎ าํ นกั อยูบํ นภเู ขามาลยะแหงํ นนั้ วนั หนงึ่ ขณะท่ชี มี ตู วาหนกาํ ลงั เดนิ เท่ยี วอยูํ ณ บรเิ วณปาุ แหงํ น้ัน กแ็ ลเหน็ วิหารของพระแมํเจ๎าเคารี ซ่ึงตง้ั อยูํ ในสวนจงึ จะเข๎าไปทําการสัการบูชาตอํ เทวรูปน้ัน ณ เทวาลยั นัน้ เอง เจ๎าชายหนํุมกแ็ ลเห็นหญงิ สาวผู๎หนึ่งมสี รรี รูปงดงาม แวดล๎อมดว๎ ยเหลาํ นางบรจิ ารกิ ากาํ ลังบรรเลงพิณอยูํ เป็นการ นอ๎ มถวายพระธิดาแหงํ ขนุ เขาหมิ วตั ความไพเราะของเสียงพิณ เป็นทีจ่ บั จติ จับใจมาก ขนาดเนิ้อทรายยงั ยืนน่ิงไมํ กระดกุ กระดิก เพ่อื เง่ยี หสู ดับเสยี งแหงํ พณิ ทพิ ยน๑ ั้นด๎วย นัยน๑ตา

อันกลมโตแจมํ แจว๐ ไรเ๎ ดยี งสา หญงิ สาวผ๎ูน้ันมรี ํางเลก็ แบบบาง และมเี อวอันกลมกลงึ ราวกบั วาํ พระธาดาพรหมได๎กดแมแํ บบ ของนางด๎วยนิ้วพระหตั ถ๑อนั งามเรยี ว เพียงครง้ั แรกท่ีชมี ูตวาหน ไดเ๎ ห็นภาพนางก็ตกตะลงึ รส๎ู กึ เหมือนวํานางไดแ๎ ทงทะลุ นยั น๑ตาของเขาลงไปเสยี บกน๎ บง้ึ แหํงหัวใจ และหญิงสาวเมือ่ แล เห็นรปู ลกั ษณอ๑ นั งามสงาํ สมชายของเจ๎าชายหนุํม ดวงจติ ของ นางกป็ น๓่ ปุวนไปหมด มคี วามรสู๎ ึกเหมอื นแลเห็นพระวสนั ต เทพบตุ รมาปรากฏกายเฉพาะหนา๎ แสดงความอาลยั ในการถกู เผาไหม๎ของพระกามเทพผเ๎ู ป็นปยิ สหายของพระองค๑ หญงิ สามี อาการงนุ งงเหมอื นจติ ไมอํ ยํูกบั รําง จนเผลอตวั ลืมดดี พิณปลํอย ให๎เสยี งเพลงหยดุ ชะงกั และหยุดนงิ่ ในทสี่ ุด เม่ือชมี ตู วาหนได๎สติ ก็เกิดความใครรํ วู๎ ํานางเป็นใคร กันแนํ จงึ ถามนางกํานลั ผคู๎ อยรับใชน๎ างวาํ ผ๎เู ลอโฉมมีนามวาํ กระไร เปน็ ลูกเต๎าเหลาํ ใคร เม่อื นางกาํ นัลได๎ฟ๓งก็ตอบวํา \"นาง ช่อื มลยวตี เป็นน๎องของมิตราวสุ และบดิ าของนางคือวิศวาวสุ ราชาแหงํ สิทธะท้ังหลาย\" เมอื่ นางกลาํ วดังนี้แกํชีมตู วาหน เป็น

การเผยประวตั ิของนางมลยวตี และวงศต๑ ระกลู แล๎วก็ถาม ประวตั ิของฤษหี นุํมชมี ูตวาหนและราชฤษีทัง้ สอง คอื บดิ าและ มารดาของฤษีหนุมํ ท่ตี ดิ ตามออกมาบวชด๎วย วาํ เป็นใครมาจาก ไหน หลงั จากนนี้ างกร็ ายงานตอํ มลยวตีให๎ทราบโดยยอํ ๆ นาง มลยวตไี ดฟ๎ ง๓ กก็ ลาํ วยิ้ม ๆ วาํ \"ทาํ ไมไมทํ ลู เชญิ เจา๎ ชายแหงํ วทิ ยาธรผูม๎ าเยอื นมาท่ีน่เี ลาํ เพราะพระองคน๑ ั้นเป็นผท๎ู รงเกียรติ เป็นทยี่ กยํองของคนทง้ั โลก\" เมอื่ กลาํ วดงั นี้แล๎ว ราชธิดา โฉมงามของราชาแหํงสิทธะก็น่งั เงยี บอยูํ และกม๎ หนา๎ ลงซอํ น ความขวยเขนิ นางข๎าหลวงจึงกลําวแกํชีมูตวาหนวํา \"พระธดิ า ทรงขวยอาย ขอใหห๎ มอํ มฉนั ทาํ คารวะพระองค๑แทนนางก็แลว๎ กนั กลําวจบนางก็ถวายพวงมาลาแกํเจา๎ ชาย เจ๎าชายผหู๎ ลงรัก นางเพยี งดวงใจกย็ นิ ดีรับพวงมาลาน้นั มาสวมคอนางมลยวตี สํ วนางผู๎พศิ วาสเจา๎ ชายอยํางลึกซึ้งกส็ วมคอเจ๎าชายหนํมุ ด๎วยพวง มาลาดอกบวั อินทวี ร (บัวสนี ํ้าเงนิ ) ด๎วยประการฉะนี้แล เจา๎ ชายและเจ๎าหญงิ กผ็ ํานพธิ ี เลอื กคํูไปอยํางเงยี บ ๆ ทง้ั สองฝุาย ทันใดนางบจิ าริกาผหู๎ นึง่ ก็

เข๎ามาทูลเจ๎าหญิงวาํ \"โอ ราชกมุ ารเี สด็จแมใํ ห๎หมํอมฉันมาตาม พระองคไ๑ ปเฝูา รีบเสดจ็ ไปเด๋ยี วนี้เถดิ \" นางไดฟ๎ ๓งดงั นน้ั กจ็ ําใจ ผละจากชายสดุ ทร่ี กั ของนางไปอยาํ งเสยี ดายและไมเํ ตม็ ใจ เพราะนางถกู ศรกามเทพเสยี บอุระเสยี แล๎ว แตํนางก็ไมํขัดขนื เดินไปสํตู าํ หนักของนางโดยดี สํวนชมี ูตวาหนผ๎หู ลงรักปก๓ ใจตอํ นางเชนํ กัน ก็แยกทางกลับไปอาศรมของตน ฝาุ ยมลยวตีแลเหน็ มารดาของนาง นางกแ็ ลนํ ปราด ไปยังบรรจถรณท๑ ุมํ ตวั ลงกลิง้ เกลอื กไปมา ทรุ นทุรายเพราะ ความวิปโยค (พลดั พราก) จากชายคนรัก นํ้าตาไหลพรากไมํ ขาดสาย ราํ งกายถูกทรมานดว๎ ยไฟเสนหํ า ถงึ แม๎นางขา๎ หลวง จะชะโลมราํ งนางด๎วยผลไมจ๎ ันทน๑และเครอื่ งลบู ไลต๎ าํ ง ๆ และ พัดวดี ว๎ ยใบบวั แตํอาการรอ๎ นรุํมของนางกห็ าไดบ๎ รรเทาลงไมํ ไมํวําจะอยบูํ นเดยี ง อยํูบนตักของพ่เี ลย้ี ง หรอื บนพนื้ ก็ตาม เมอ่ื ถงึ เวลาสายณั หต๑ ะวันรอน พระอาทิตยล๑ บั ฟาู ไปแลว๎ ดวงศศีก็ เยยี่ มเมฆขึน้ มาทางทิศตะวนั ออกสํองแสงเป็นนวลใย แตคํ วาม

เย็นของเสงจนั ทร๑หาไดช๎ ํวยใหน๎ างสบายใจไมํ จะมกี ็แตํดอกบวั ทีข่ ยายกลบี ในยามกลางคนื เพ่ือรบั แสงนศิ ากรเทํานนั้ ฝาุ ยเจ๎าชายชมี ตู วาหน พอรํงุ เชา๎ กร็ ีบเดนิ ทางไปยัง เทวาลยั ของพระเคารี ซึ่งเป็์นสถานที่ตนเองไดพ๎ บธดิ าของราช แหํงสทิ ธะ ชายหนุมํ เดนิ ทางมาคอยพบนางด๎วยดวงจติ อันรอ๎ น รุํมเพราะถกู เผาผลาญดว๎ ยไฟเสนหํ า และมลี กู ฤษีที่เปน็ บริวาร คอยปลอบโยนอยไํู มํหาํ ง ณ ทีน่ ั้นนางมลยวตกี เ็ ดนิ ทางมาคอย พบอยดูํ ว๎ ยเพราะทนตํอความคดิ ถงึ ไมํไหว นางแอบมาอยาํ งลบั ๆ แตํลาํ พงั มใิ หใ๎ ครติดตามมา แตเํ ม่ือมาถงึ เทวาลยั กห็ าไดพ๎ บ ชายผูเ๎ ปน็ ยอดดวงใจไมํ เพราะชายหนํุมยนื อยํหู ลงั ต๎นไมต๎ ๎น หนึ่ง จึงกลาํ วตํอเทวรปู พระแมเํ จ๎าเคารดี ๎วยใบหน๎านองนา้ํ ตาวํา \"ข๎าแตพํ ระแมํเจา๎ ผเู๎ ป็นท่พี ่ึงของข๎า ลูกได๎บาํ เพญ็ ภกั ดีตํอพระ แมเํ จ๎ามาชว่ั เวลาช๎านานแล๎ว แตลํ กู ก็หาได๎ชีมตู วาหนเปน็ สามี ในชาตนิ ไี้ มํ ลูกคงต๎องรอเขาไปถึงชาติหนา๎ เปน็ แนแํ ท๎\" กลาํ วจบ นางกด็ ึงเชอื กที่ร๎อยเสื้อของนางออกมาทําเป็นบํวงคล๎องกง่ิ อโศกตน๎ หนงึ่ ซ่งึ ข้นึ อยขํู ๎างหนา๎ เทวาลยั ของพระเคารี และ

กลําวด๎วยความละหอ๎ ยน๎อยใจวาํ \"เจ๎าชายชมี ตู วาหนของข๎าผ๎ู เป็นเจา๎ แหํงปวงชนท่วั โลก ด๎วยเหตผุ ลอนั ใดเลาํ พระองคผ๑ ๎มู ี ความเมตตากรณุ าเหน็ ปานน้จี ึงทอดทงิ้ ข๎าไดล๎ งคอ\" กลาํ วจบ นางกเ็ อาบํวงคลอ๎ งคอเตรียมกระตกุ ใหร๎ ัดคอของนางให๎แนํน เข๎า แตใํ นชํวงเวลาอนั คบั ขันนัน้ เอง ก็มีเสียงลอยลงมาจาก อากาศวํา \"ลูกเอย๐ อยํารอ๎ นรนไปเลยลกู เพราะชีมตู วาหน เจ๎าชายแหํงวิทยาธร ผจู๎ ะเป็นจกั รพรรดิโลกในอนาคตกาลนแี้ ล จะเป็นสวามขี อเจ๎า\" ขณะเม่อื พระเทวตี รสั ดงั น้ี ชมี ูํตวาหนกพ็ ลอยไดย๎ ิน ดว๎ ย จึงเดินตรงเข๎าไปหานาง ตามติดดว๎ ยบตุ รฤษผี ู๎เป็นสหาย บุตรฤษกี ลาํ วแกํนางวํา \"เหน็ ไหมนีแ่ หละคอื เจา๎ บาํ วผซู๎ ึ่งพระ เทวีประทานให๎เจ๎า\" ชมี ตู วาหนไดก๎ ลําวตํอนางดว๎ ยนํา้ เสียงอนั ออํ นละมนุ เลา๎ โลมนางให๎ชนื่ ใจ พลางแกบ๎ ํวงออกจากคอของ นางและดมื่ ด่ําในความร๎สู กึ ตอํ กนั เหมอื นไดเ๎ สพละอองไอแหํง นํา้ ทิพยอ๑ นั เป็นอมตะ นางมลยวตสี ุดแสนทีจ่ ะขวยเขนิ ได๎แตกํ ม๎ ลงขีดเขยี นอะไรเลนํ บนพืน้ ดนิ ขณะนนั้ นางพีเ่ ล้ียงก็โผลํเขา๎ มา

และกลาํ วดว๎ ยความปิตวิ าํ \"น๎องเอย๐ เจา๎ ชํางโชคดนี ัก ในท่ีสดุ เจ๎ากไ็ ด๎สิง่ ทเี่ จ๎าปรารถนามากทสี่ ดุ เพราะวนั นเ้ี องทพี่ ีช่ ายของ เจ๎าคอื มิตราวสไุ ด๎ทลู พระบดิ าของเจา๎ ข๎าแอบไดย๎ นิ มาวาํ ดังน้ี \"พระบิดาเจา๎ ขา๎ พญาวทิ ยาธรคือชีมตู วาหนผ๎ูนนั้ ผเู๎ ปน็ ทย่ี ก ยอํ งของคนทั้งโลก ผยู๎ อมสละแมแ๎ ตขํ องมีคาํ ทสี่ ดุ คอื ตน๎ ไม๎ สวรรคก๑ ลั ปพฤกษใ๑ ห๎เปน็ ทาน บัดนี้พระองค๑ไดเ๎ สดจ็ มาอยูํปลาย แวํนแควน๎ อาณาจักรของเรา เพ่อื แสวงหาความสันโดษ พวกเรา สมควรจะตอ๎ นรบั พระองคด๑ ๎วยใจยินดี ในฐานะเป็นอาคนั ตกุ ะ ของเรา และยกมลวตผี ๎เู ปน็ มุกดามณขี องอาณาจกั รเราใหแ๎ กํ เขา\" พระราชาไดฟ๎ ๓งกเ็ หน็ ชอบด๎วย ตรสั วาํ \"จงเปน็ เชนํ น้ันเถดิ \" และบัด่นพี ระมติ ราวสผุ เู๎ ชษฐาของเจ๎า กาํ ลังเดินทางไปที่ อาศรมของเจา๎ ชายด๎วยเรื่องนี้ และข๎าทราบยงิ่ กวํานนั้ ด๎วยวาํ การอภเิ ษกสมรสของเจ๎าจะเกิดขนึ้ ทันที เพราะฉะนัน้ จงรบี กลบั วงั เถิด สํวนเจา๎ ชายยอดบรุ ษุ ก็กําลงั จะรีบกลับอาศรม เชํนเดียวกนั \" เมือ่ พเี่ ลี้ยงของเจ๎าหญงิ กลําวดังนแ้ี ล๎วกร็ บี พานาง กลับไป

ฝาุ ยชมี ูตวาหนเม่ือไดย๎ นิ คาํ พเ่ี ลีย้ งของนางกลําว เชนํ นน้ั ก็รบี เรงํ กลับไปอาศรมทันที และไดฟ๎ ง๓ จากปากของมิ ตราวสยุ นื ยันเรื่องการววิ าหก๑ ็มีความยินดียง่ิ นกั และเมือ่ เจา๎ ชายรําลกึ ชาตปิ างกอํ นได๎ กท็ ราบวาํ ในชาตทิ แ่ี ลว๎ มติ ราวสุ เป็นเพื่อนสนิทของตน และนางมลยวตีนั้นกเ็ ป็นภรยิ าของตน นั่นเอง เมื่อมิตราวสไุ ด๎ทราบก็ยง่ิ ยนิ ดีมากขนึ้ และนาํ เรื่องราว ท้ังหมดไปแจง๎ แกบํ ิดาและมารดาให๎ทราบ และในวนั น้นั น่ันเอง มติ ราวสกุ ็นําชีมูตาวาหนไปยังปราสาทของเขา และเตรยี มงาน มงคลวิวาห๑อยํางมโหฬารใหแ๎ กสํ หาย และน๎องสาวของตน จากน้นั ชมี ตู วาหนจอมวทิ ยาธรก็ได๎ดาํ เนินชีวติ อยํางผาสกุ พร๎อม กบั มลยวตชี ายาของตน อยมูํ าวนั หนงึ่ ขณะทช่ี มี ูตวาหนกบั มติ ราวสทุ ํองเทีย่ ว ไปตามทิวเขามลยะตามประสาผ๎ใู ครํรู๎ใครเํ ห็นในสิง่ ตําง ๆ อยํู น้ัน ทังสองคนก็เดนิ ทางมาถงึ ปาุ แหํงหนง่ึ ซงึ่ ทอดเปน็ ทวิ ยาวรมิ ฝ๓่งทะเล ณ ท่นี น้ั มกี ระดูกกองพะเนนิ เทนิ ทกึ อยํูรมิ หาด ชมี ตูํ วา หนแลเห็นกเ็ กดิ ความสงสยั จึงถามมิตราวสุวาํ \"สหายเอย๐ นีม่ นั

กองกระดกู ของอะไร\" มติ ราวสผุ ๎ูเปน็ พ่ีเขยได๎ฟง๓ กต็ อบวาํ \"ฟ๓ง เถดิ เร่อื งนเี้ ปน็ มาอยํางไรข๎าจะเลาํ ใหเ๎ จ๎าฟง๓ ในอดีตกาลนาน แสนนานมาแลว๎ นางกัทรูมารดาของพวกนาคท้ังปวง มชี ยั ชนะ โดยการพนันกบั นางวินตามารดาของครุฑโดยใช๎กลโกง ทําให๎ นางวินตาผเ๎ู ป็นพสี่ าวต๎องตกเปน็ ทาสของนาง นางวนิ ตาต๎องตก ระกาํ ลาํ บากอยํูชา๎ นาน จนในทส่ี ุดนางคลอดลูกเป็นครุฑ พญา เทพป๓กษินผูม๎ ีพลงั ยง่ิ ใหญํหาใครเสมอมไิ ด๎ ครฑุ มคี วามเคยี ด แคน๎ ผกู พยาบาทพวกนาคทั้งหลายผ๎ูเป็นลกู นางกทั รู แม๎นางวิน ตาแมขํ องตนจะได๎อสิ รภาพแล๎วกต็ าม จึงจบั พวกนาคกนิ เปน็ อาหารนบั ไมํถ๎วน โดยติดตามพวกนาคลงไปเมืองบาดาล ประหารพวกนาคอยํางไมมํ คี วามปรานี จับนาคฟาดฟน๓ อยําง โหดเหยี้ ม เพียงแตเํ หน็ หนา๎ ครฑุ พวกนาคก็ตกใจตายเสยี แล๎ว พญาวาสกุ ิผู๎เป็นราชาแหํงนาคประสบภยั พบิ ตั ิเชํนน้กี ็ ตกใจมาก บงั เกิดความหวาดกลวั วําพวกนาคจะถกู ครฑุ ฆําตาย จนส้ินเผาํ พนั ธ๑ุ จงึ ขอเจรจายตุ ิการจองลา๎ งจองผลาญกบั ครุฑ โดยกลาํ ววํา \"โอ พญาราชปก๓ ษิน ขา๎ จะสํงนาคมาให๎ทํานกนิ วัน

ละตัวทีช่ ายหาดแหงํ ทะเลทักษิณนท้ี กุ วนั ขอทาํ นจงอยาํ ไดล๎ ง ไปย่ํายเี มืองบาดาลอีกเลย\" เม่อื ราชาแหงํ นาคกลําวดังน้ี พญา ครฑุ เห็นวําตนได๎เปรยี บก็ยนิ ยอมตกลงด๎วย นบั จากนน้ั เป็นต๎น มา ครฑุ มากนิ นาคทุกวันที่ชายหาดตามคาํ สัญญาของพญานาค วาสุกิ ดงั นั้น สหายเอ๐ย กองกระดกู มหมึ าทท่ี ํานแลเห็นอย่ํูนแี ห ละ จงทราบเถดิ วํา เปน็ กระดูกของพวกนาคทค่ี รฑุ สงั หารเสีย มากมายจนกระทั่งถงึ วันน้ีแหละ\" เม่ือชมี ูตวาหนผยู๎ ง่ิ ด๎วยความเมตตากรณุ าและความ กลา๎ หาญ ได๎ฟ๓งดงั น้ีตามเร่ืองทม่ี ิตราวสุเลาํ ก็มีความเศร๎าใจยง่ิ นัก จงึ ตอบมิตราวสวุ าํ \"ใครกต็ ามท่รี ร๎ู ํองที่วาสุกินาคราชทาํ แกํ ประชากรของตนอยาํ งขี้ขลาด และเห็นแกํตัวอยาํ งน้ัน กค็ งจะ อดเศรา๎ ใจมไิ ด๎ พญาวสกุ ิมหี วั ตั้งพนั มีปากต้ังพนั ทาํ ไมหวั หด ไมมํ แี มแ๎ ตํปากใดปากหน่ึงท่ีจะอาสาตวั เองตอํ พญาครุฑวํา \"กนิ ข๎ากอํ นเถอะ\" วาสกุ ผิ ขู๎ ีช้ ลาดจะกลาํ วดังน้นั แลหรอื เขาทนได๎ อยํางไรทีจ่ ะเห็นพญาครฑุ ทําลายเผําพนั ธข๑ุ องเขาไปทีละตวั ๆ เขาทําหทู วนลมตอํ เสียงครํา่ ครวญของบริวารอยาํ งไมํแยแสทกุ

ๆว ัน มีแตคํ วามเศรา๎ ระทม แมพํ รากจากลูก ลูกพรากจากแมํ เพราะความตายทีว่ าสุกินนาคราชหยิบย่ืนให๎ ข๎างฝาุ ยครุฑนัน้ เลาํ ก็พอกัน ถึงแมจ๎ ะมีศกั ดิ์สงู เปน็ ถึงโอรสของพระกัศยปเทพ บดิ ร และเป็นวีรบรุ ุษผเ๎ู กรียงไกร และยังมเี กียรตศิ ักดิ์อนั สงู เดํน คือไดเ๎ ปน็ ถึงเทพพาหนะขององค๑พระกฤษณะ (พระนารายณ)๑ แตํกย็ งั ทําชั่วบาปไมลํ ะอายแกใํ จ\" เมื่อชีมูตวาหนได๎กลําวตาํ หนคิ กํู รณีดังนน้ั แลว๎ ก็ ประกาศเจตนาในหวั ใจวาํ \"ขอให๎ข๎าไดม๎ โี อกาสเสยี สละแกสํ ตั ว๑ โลก โดยเอาชีวิตของตวั เองแลกกบั ชวี ิตของผอู๎ ่นื ทจ่ี ะต๎องตาย ถ๎าเป็นไปไดข๎ ๎าขอพลีชวี ิตเพ่ือแลกกับชีวิตของนาคผไ๎ู รท๎ ีพ่ ึง่ โดย ขา๎ ขอเสนอราํ งกายของข๎านีใ้ หแ๎ กคํ รฑุ เป็นเครอื่ งแลกเปล่ยี น แทนนาคผ๎ูจะต๎องตกเปน็ เหยอ่ื ของครฑุ นน้ั ดว๎ ยเถดิ \" ขณะทช่ี ีมตู วาหนกําลงั ใครคํ รวญคาํ นงึ อยูํนน้ั นาย ทวารบาลตาํ หนกั ของบดิ ามิตราวสกุ ต็ ามมาเรียกและบอกให๎ ทราบวาํ มคี ําสัง่ ให๎เข๎าเฝูา ชีมูตวาหนจงึ กลําวแกสํ หายวาํ \"เจา๎

กลับไปกํอนเถอะ ขา๎ จะตามไปทีหลงั \" เมื่อสงํ มิตราวสไุ ปแลว๎ ชีมูตวาหนกท็ อํ งเท่ยี วในบริเวณปาุ นน้ั ตามลาํ พัง ช่วั เวลามินาน กไ็ ดย๎ นิ เสยี งรอ๎ งโหยหวนดังมาจากบริเวณชายปาุ ข๎างหน๎า แสดงความทุกขล๑ าํ เคญ็ แสนสาหัส เจ๎าชายรบี ว่งิ ไปตามเสียงนัน้ เมื่อถงึ ชายเขารมิ ทะเล ก็แลเหน็ แทนํ หนิ ตัง้ อยูํบนเนนิ ผาลาด แหงํ หนงึ่ และทใี่ กลเ๎ คยี งกนั น้ัน ชายหนํมุ รปู งามคนหนึ่งกําลัง นงั่ คราํ่ ครวญรํา่ ไห๎อยูํ ดเู หมอื นวาํ เขาจะถกู ฉดุ ลากให๎ขน้ึ มาที่ แทนํ หินอยาํ งไมปํ รานีปราศรัย จากชายราํ งกาํ ยาํ คนหน่ึงแตํง กายเหมือนราชมัลของพระราชาองคใ๑ ดองค๑หน่ึงทีเ่ พิ่งเดนิ จาก ไป ชายหนุมํ ท่แี ลเห็นน้นั กาํ ลงั แสดงอาการปลอบโยนหญงิ แกํ คนหนงึ่ เพอ่ื ใหน๎ างจากเขาไปเสีย แตํหญงิ ชราผ๎นู ้นั กไ็ มยํ อม จากไป พยายามยือ้ ยุดชายหนํมุ ไวเ๎ พ่ือให๎เขากลับไป ชีมูตวาหนแอบดูหลงั ชะงํอนหินและสังเกตเหน็ วํา หญงิ ชราผู๎นนั้ มองดูชายหนมํุ อยํางเศร๎าสร๎อยครง้ั แลว๎ ครั้งเลํา พลางราํ่ ไหค๎ ราํ่ ครวญวาํ \"อนิจจา ศังขจูฑะลกู แมํ หัวใจแมํ เหมอื นถูกแทงครั้งแลว๎ ครัง้ เลําสกั รอ๎ ยครั้ง อนจิ จาเอย๐ ลกู เป็น

คนซื่อบรสิ ุทธ์ิ ลกู ของแมํเอ๐ย ไฉนลกู จงึ เคราะห๑รา๎ ยอยาํ งนี้เลาํ เจ๎าเป็นความหวงั เพยี งสิง่ เดยี วของตระกลู เรา ตัง้ แตํนี้ตอํ ไปแ่มํ คงจะไมไํ ด๎เหน็ หน๎าเจา๎ อกี แลว๎ ยอดรักของแมํ เมื่อเจา๎ ผ๎มู หี น๎า ดงั เดอื นเพญ็ เป็นทส่ี วํางตาสวํางใจแมจํ ะต๎องหายลบั ไปในคราว น้ี แมจํ ะต๎องทนอยใํู นความมดื ตลอดกาลไดอ๎ ยาํ งไร แลว๎ พอํ ของเจ๎าเลาํ เขาจะทนมีชีวิตอยํูตํอไปจนแกํเฒํา่ไละหรอื รําง ของเจ๎าก็แบบบาง ผอํ งผิวละเอยี ดออํ น ทนได๎แตํแสงอาทิตย๑ท่ี สองรังสีมาลูบโลม เจา๎ จะทนความเจบ็ ปวดแสนสาหสั ยามเมื่อ ถกู ครฑุ ฉีกราํ งเป็นชิ้น ๆ ไดอ๎ ยาํ งไรเลาํ แมํไมเํ ขา๎ ใจเหมือนกนั พิภพน้แี สนจะกวา๎ งใหญํ เหตไุ ฉนราชาของเจ๎าจะมีป๓ญญาสบื เสาหาเจา๎ พบจนได๎\" เมอ่ื ได๎ฟ๓งคาํ คร่ําครวญของมารดา นาคหนมุํ นอ๎ ยก็ กลาํ ววํา \"แมจํ ๐า เวลาน้ลี ูกกท็ นทุกขท๑ รมานแสสาหสั อยแํู ล๎ว ทาํ ไมแมมํ าทาํ ให๎ลกู ตอ๎ งทกุ ขห๑ นกั ย่งิ ข้ึนอกี เลาํ กลับบา๎ นเถอะ ขอใหฉ๎ นั กลําวคาํ อําลาครั้งสดุ ทา๎ ยตอํ แมํไวต๎ รงน้เี ถดิ เพราะอีก ไมชํ ๎าครุฑกจ็ ะมาถงึ ทีน่ ี่แลว๎ \" เมอ่ื หญิงเฒําไดฟ๎ ง๓ ถอ๎ ยคําเชํนน้นั

ก็เหลยี วดูโดยรอบขอบฟูา และร๎องไห๎ดว๎ ยเสยี งอันดัง กลําววาํ \"ข๎าหมดหวังแล๎ว ใครเลาํ จะมาชวํ ยชีวติ ลกู ของข๎าได๎\" ขณะนั้น ชีมตู วาหนผ๎ูมีนํ้าใจเปน็ พระโพธิสตั ว๑ ได๎แล เห็นภาพและไดย๎ นิ เสียงโศกาดูรโดยตลอด กม็ ีใจอนั ทํวมทน๎ ไป ดว๎ ยความสังเวชอยาํ งลึกซงึ้ ราํ พงึ วํา \"ขา๎ เหน็ ละ นี่ตอ๎ งเป็นนาค ทเี่ ดอื ดรอ๎ นแสนสาหสั แนํ ๆ นาคหนุมํ นชี่ ่ือ ศังขจูฑะผถ๎ู กู วาสุกิ นาคราชสงํ ตวั มาเปน็ เครอื่ งสงั เวยพญาครฑุ แนํ ๆ และน่ันกค็ ือ แมผํ ๎ชู ราของเขาผมู๎ ลี กู เพียงคนเดยี ว นางส๎ูอุตสาํ หต๑ ิดตามลูกมา อยํางไมํลดละ และครวญคร่าํ รา่ํ ไหด๎ ๎วยความเศรา๎ ใจอยํางสุดซึ้ง อนิจจาเอ๐ย ถา๎ ขา๎ จะไมํชวํ ยสตั วผ๑ ๎ยู ากน้ีโดยอทุ ศิ รํางของขา๎ แทน เขา ข๎าจะทนอยูไํ ด๎อยาํ งไร ชีวิตของขา๎ ทั้งชวี ิตก็จะวาํ งเปลาํ หา ประโยชนอ๑ นั ใดมไิ ด๎ ข๎าจะเกดิ มาเพ่อื ประโยชนอ๑ นั ใดเลาํ ?\" เม่อื ชมี ตู วาหนใครคํ รวญโดยตลอดแล๎ว กร็ ีบตรงเข๎า ไปหาหญิงชราและกลําวแกํนางวาํ \"แมํเฒาํ อยําวติ กตํอไปเลย ข๎าจะชวํ ยลกู ทํานเอง\" หญิงชราฟง๓ ไมํทันไดพ๎ จิ ารณาอะไร คิด

วําครุฑมาแล๎วก็ตกใจ ตะโกนละลา่ํ ละลักวาํ \"กินขา๎ สิ ครฑุ กนิ ข๎าเถิด\" ศังขจูฑะแลเห็นดงั นั้นกก็ ลาํ ววาํ \"แมํจ๐า อยาํ กลัวไปเลย เขาไมํใชพํ ญาครฑุ ดอก เป็นคนละคนแนํเทยี ว นเ่ี ป็นบุรุษผูเ๎ พญ็ พักตรด๑ งั่ ดวงจันทร๑ หาใชํครุฑผก๎ู กั ขฬะหยาบชา๎ ไม\"ํ เมอื่ ศังข จูฑะอธิบายดงั น้ี ชีมูตวาหนกก็ ลาํ ววํา \"แมํเอย๐ ข๎าเป็นวิทยาธร มาชํวยลกู ของทํานให๎พน๎ อนั ตราย โดยขา๎ จะพลีรํางของขา๎ ให๎ ครุฑผหู๎ ิวโหยกินแทน แมจํ งพาลูกชายของแมกํ ลบั ไปบ๎านเถอะ\" เมอ่ื หญงิ ชราไดฟ๎ ง๓ ก็กลําววาํ \"จะคดิ อยาํ งไรกต็ าม เจา๎ กเ็ หมอื นลกู ของขา๎ แท๎ ๆ เพราะเจา๎ หํวงใยเราด๎วยใจจริง เหมือนกบั ลูกรักคนหน่ึงของแมแํ ท๎ ๆ \" ชมี ตู วาหนไดฟ๎ ง๓ ดงั นัน้ ก็กลาํ วตอบวาํ \"ทาํ นท้ังสองจงรบี ไปเถดิ อยําทาํ ใหข๎ ๎าต๎อง ผดิ หวงั ในการกระทําของขา๎ เลย\" เม่ือถกู เรงํ ดังน้ีศงั ขจฑู ะก็ กลําววํา \"วาํ ตามจริง ทาํ นผมู๎ ีใจงามกไ็ ด๎แสดงนาํ้ ใจอนั ประเสรฐิ อยาํ งยิง่ แลว๎ แตํขา๎ ไมเํ หน็ ด๎วยกบั การท่ที ํานจะชวํ ยชวี ติ ข๎าโดย ยอมพลีชวี ติ ของทํานเองเชํนนี้ ถา๎ จะเปรยี บก็เหมือนกบั การ ชํวยรกั ษากอ๎ นหนิ ไว๎โดยสละดวงมณแี ทน โลกนีเ้ ต็มไปด๎วย

บคุ คลอยาํ งตัวข๎า ผท๎ู มี่ ีแตคํ วามเหน็ แกตํ วั เองเป็นทีต่ ้ัง แตํ บุคคลอยํางทาํ นมแี ตคํ วามสงสารเห็นอกเห็นใจผอู๎ นื่ คนอยํางน้ี มีนอ๎ ยนัก แทบจะหาไมไํ ด๎ดว๎ ยซา้ํ นอกจากน้ี ทาํ นสาธุชนท่ี เคารพ ข๎าพเจ๎าไมํอาจทจ่ี ะทาํ ให๎เกดิ จุดดํางดาํ ข้นึ ได๎ในพงศเ๑ ผาํ ของศังขบาล เหมอื นรอยดาํ งดาํ บนดวงจนั ทร๑นั้นดอก\" เม่อื ศังขจฑู ะกลาํ วเบ่ยี งเบนความหวงั ดีของเจา๎ ชาย หนุํมคนธรรพด๑ งั นั้นแล๎ว ก็หันมาเรงํ มารดาวํา \"แมจํ ๐า กลบั ไป เถดิ เร็ว ๆ เขา๎ ทง้ิ สถานท่แี หํงความโหดรา๎ ยนไี้ ปเสีย แมไํ มเํ หน็ หรอื วาํ ผาลาดแหํงน้อี ันเปน็ ตะแลแกงของพวกนาค มคี ราบ เลอื ดแดงฉานตดิ อยํทู กุ หนทกุ แหํง นํากลวั ราวกับแทํนประหาร ของมัจจรุ าช ตอนนฉี้ ันจะต๎องรีบไปถวายการบูชาแดํพระโค กรรณ (พระศิวะ) ในเทวาลยั ข๎างลาํ งเสียกํอน แล๎วจะรบี กลบั ข้ึนมาท่ีนี่กํอนครฑุ จะมาถงึ \" เม่ือศงั ขจูฑะกลําวดงั น้แี ลว๎ ก็ อาํ ลามารดาดว๎ ยความเคารพกํอนจากกนั แล๎วกร็ ีบวง่ิ ลงไปยงั เทวาลัยเบอ้ื งลาํ ง เพื่อกระทาํ การบูชาเทวรูปพระโคกรรณ