นิทานเวตาล

ฝุายชมี ูตวาหนก็ตง้ั ใจอยาํ งแนวํ แนํทจ่ี ะทําตามความ ตง้ั ใจของตน คือคอยใหค๎ รฑุ มาถึง แลว๎ จะขอรอ๎ งครฑุ ให๎กนิ ตน แทนเพ่อื ชวํ ยนาคเอาไว๎ ระหวาํ งที่กาํ ลังคดิ อยูํก็แลเห็นต๎นไม๎ ใหญนํ อ๎ ยเบอ้ื งหนา๎ ลตูํ ามลมพายุซงึ่ พัดกระหนาํ่ อยาํ งรนุ แรง ประหน่ึงจะถอนรากถอนโคนหมไูํ มใ๎ หย๎ ํอยยับลง ลมพายทุ ่ี เกดิ ข้ึนโดยฉบั พลนั น้ีกค็ อื แรงกระพือปกี ของพญาครฑุ ซ่งึ กาํ ลัง บนิ อยํางเร็วรุดมาจากสุดขอบฟูานนั่ เอง ปรากฏการณท๑ เี่ กดิ ขึ้น โดยกระทันหนั แสดงใหร๎ ูว๎ าํ พญาเทพป๓กษินผท๎ู รงพลงั มหาศาล กําลงั จะมาถึงทห่ี มายคอื แทํนสังเวยแล๎ว ชมี ูตวาหนร๎ูดงั นก้ี ็รบี ปีนปาุ ยขนึ้ ไปท่ีแทํนสงั เวยโดยรวดเรว็ ทันใดน้นั ครฑุ ผูท๎ รง อํานาจกร็ อํ นราถาลงเบ้ืองลาํ งอยํางรวดเร็ว จิกราํ งของเจ๎าชาย ผู๎นอนอยูบํ นแทนํ สงั เวย ในพรบิ ตาพาบนิ ไปสยูํ อดเขามลยครี ี เพ่อื จะกนิ เปน็ ภกั ษาหาร ณ ทีน่ ัน้ ขณะท่ีถูกขนุ สุบรรณจกิ กระชากเนอื้ หลดุ เป็นชน้ิ ๆ นน่ั เอง จอมวทิ ยาธรก็ต้ังจิตอุทิศ รํางกายตํอมัจจุราชผกู๎ ําลังจมทาํ ลายชีวติ ของตนใหส๎ ้ินสญู อยําง ทะนงองอาจโดยกลําววาํ \"ขา๎ ขออุทิศรํางของข๎าเพือ่ ชวํ ยเหลือ

ผูอ๎ น่ื ใหพ๎ ๎นทุกข๑ ข๎าจะหวังสวรรคสมบัติอันใดก็หาไมํ ข๎าขอ เพยี งแตวํ ําใหเ๎ กดิ มาใหมทํ ุก ๆ ชาติ เพ่อื จะได๎ชํวยเหลือผู๎อน่ื ทกุ ชาติไป ให๎เขาพน๎ ทุกข๑ แมข๎ ๎าจะตายแล๎วตายอกี เกดิ แล๎วเกดิ อกี ชว่ั กัปแสนกลั ปอ์ นนั ตชาติขา๎ ก็ยินดี ถา๎ ข๎าสามารถทําให๎คนอ่นื เป็นสุขสมความปรารถนา\" เม่อื จอมวทิ ยาธรตั้งจติ ประกาศ ปณิธานดังนี้ กป็ รากฏฝนบปุ ผชาติ โปรยปรายลงมาเหมอื น ทวยเทพพากนั อนโุ มทนาด๎วยใจยนิ ดี ระหวํางนั้น มงกฏุ เพชรซ่ึงเป้ือนเลอื ดหยากหยดย๎อย กห็ ลํนลงจากศรี ษะของชมี ตู วาหน ตกกลิง้ อยตํู อํ หน๎ามลยวตี ผู๎ติดตามหาสามีของนางมาอยํางรบี เรงํ พอนางแลเหน็ ก็จาํ ได๎ ทันทวี ําเปน็ มงกุฏของสามี แตตํ ัวของสามหี ายไปไมํทราบวาํ หายไปไหน จงึ รีบนํามงกฏุ เลอื ดมาให๎พํอผัวและแมผํ วั ดว๎ ย น้ําตาอันนองหนา๎ คนทั้งสองแลเหน็ กจ็ ําได๎แมนํ ยําวาํ เปน็ มงกุฏ ของผเ๎ู ป็นโอรสสุดทร่ี กั แตเํ หตุใดเจ๎าของมงกฏุ จึงหายไป พระ เจ๎าชีมตู เกตแุ ละชายาคอื พระนางกนกวตี จงึ สงบสติอารมรณ๑ เขา๎ ฌานอยูํครหํู นึ่งกร็ ๎ูสาเหตุและความเปน็ ไปทงั้ หมด ตาํ งคน

เม่ือร๎ดู ังนั้นแลว๎ ก็รีบออกเดินทางพร๎อมดว๎ ยพระสณุ สิ า(สะใภ๎) เรํงรบี ไปยังจดุ ทเี่ กดิ เหตุ ซึ่งเปน็ ทพ่ี ญาครฑุ กําลังจิกกนิ เน้อื หนงั มงั สาของชีมตู วาหนอยํู ในระหวาํ งเวลาดงั กลาํ วน้นั พอ ดศี ังขจฑู ะกลับมาจากการลงไปนมัสการพระโคกรรณใน เทวาลยั เม่ือข้ึนไปถงึ แทนํ สงั เวยกแ็ ลเห็นรอยเลอื ดสด ๆ หยด เรี่ยรายอยํกู ็รวู๎ ําครุฑมาโฉบเอาเหยอื่ ไปกินแลว๎ และเหยือ่ นัน้ ก็ คือเจา๎ ชายชมี ูตวาหนผเู๎ สยี สละพระองค๑ มาไถชํ ีวิตของตน น่นั เอง ศงั ขจูฑะยงิ่ คิดก็ยง่ิ เสยี ใจนกั ครํ่าครวญวํา \"อนิจจาเอ๐ย เปน็ ความผดิ ของข๎าแท๎ ๆ ทเี ดยี วทีม่ าทาํ ให๎พระองค๑ตอ๎ ง ส้นิ ชวี ิตเชํนน้ี ไมสํ มควรเลย จะทาํ อยํางไรดลี ะํ อยํงก็ไรก็ดี ข๎า จะตอ๎ งรีบออกติดตามไปใหท๎ ัน กอํ นท่ีสัตวจ๑ อมพยาบาทจะฆํา พระองค๑เสยี \" กลาํ วดังน้ันแล๎ว นาคหนํมุ กอ็ อกติดตามรอยเลอื ด ไปเพือ่ จะให๎ทนั กอํ นทีค่ รุฑจะฆําชมี ตู วาหนเสยี ระหวํางนน้ั ครฑุ กําลงั เขมอื บเนื้อและเลอื ดสด ๆ จากรํางของชีมตู วาหนอยํู เมอ่ื ก๎มลงดูหนา๎ ของเหยอ่ื ผู๎เคราะหร๑ ๎ายก็ประหลาดใจยิง่ นกั ทีเ่ หน็ เหยือ่ นอนสงบนิง่ มิได๎

ดิ้นรนหนีความตายแตปํ ระการใด ใบหน๎ามแี ตํความสงบเยอื ก เย็นและยม้ิ นอ๎ ย ๆ เหมือนจะให๎อภัยแกผํ ๎ูท่ีจะทาํ ลายชีวติ ของ ตน ครุฑแลเหน็ ดังน้ันกห็ ยดุ กึกทนั ทดี ว๎ ยความประหลาดใจเป็น ลน๎ พน๎ และกลาํ วแกํตนเองวาํ \"ชาํ งประหลาดนกั รํางน้คี งเป็น ชายผู๎มหาวรี ะหาผ๎ูใดจะเปรยี บไดไ๎ มํ เขาคงเป็นผม๎ู หาตมะ (ผูม๎ ี ใจใหญํ) แนํทเี ดียว แม๎เราจะจิกกระชากเน้อื และเลอื ดจากรําง ของเขา เขาก็ยังไมํสะด๎งุ สะเทอื น มิไดเ๎ สยี ดายแกชํ ีวิตเลย แม๎ โลมชาติ (เส๎นขน) ก็ยังต้ังชชู ัน แสดงความยินดีในทานทีต่ น กาํ ลังให๎อยูํ นัยนต๑ าของเขากม็ องเราอยํางอํอนโยน ไมแํ สดง ความโกรธความชงิ ชงั ใหป๎ รากฏแม๎แตํน๎อย เขาทําเหมือนกับวํา เราเปน็ ผ๎กู ระทําคุณแกเํ ขาดว๎ ยซาํ้ ฉะน้นั บุรษุ ผ๎ูนตี้ ๎องมใิ ชนํ าค แนํนอน เขาคงจะเป็นอรยิ บุคคลคนใดคนหนึ่งกระมังหนอ เรา ควรจะหยดุ ทาํ ร๎ายเขา และซักถามดใู หเ๎ รเ๎ู รอ่ื งวํามีความเป็นมา อยํางไร\" เม่อื ครฑุ หยดุ ไตรตํ รองดังน้ีกห็ ยดุ ชะงกั ไปชว่ั ขณะ ชมี ตู วาหนจึงกลาํ วถามวํา \"ข๎าแตพํ ญาราชป๓กษิน ทํานหยุดไป ทําไมเลํา ขา๎ ยังมี่เลือดและเนอ้ื อีกถมไป และทํานก็ยังไมอํ ่ิมนี่

จงกินตอํ ไปเถิด\" เม่อื พญาสบุ รรณราชได๎ฟง๓ ดังนนั้ ก็กลาํ วตอบ ด๎วยความสนเทหํ ๑วํา \"ทาํ นผม๎ู หาตมะ ทํานนี้หาได๎เป็นนาคไมํ ฉะน้นั จงบอกมาเถิดวาํ ทาํ นคอื ใคร\" แตํชีมตู วาหนกแ็ กล๎งปกปิด ความจรงิ เสยี ตอบวาํ \"กลําวตามความเปน็ จริง ขา๎ นีแ่ หละคือ นาค ทํานมาถามดังนี้มีความหมายอยาํ งไร ไดโ๎ ปรดเถอะ จะมี ใครท่ีไหลเลาํ ทโ่ี งํเงาํ เสยี จนไมรํ ูว๎ าํ ตัวเป็นใคร ถ๎าขา๎ มิใชํนาค ข๎า จะมานอนรออยทํู ีแ่ ทํนสังเวยใหค๎ รฑุ มาฉกี เนอ้ื กินกระนน้ั หรอื นเี่ ป็นชะตากรรมของนาคเทําน้ันทจ่ี ะต๎องยอมรบั เป็นหนา๎ ที่ ของตน และจะตอ๎ งมาสงั เวยแกคํ รฑุ วนั ละตัวทกุ วนั ข๎ากเ็ ปน็ หนึง่ ในบรรดานาคทเ่ี คราะห๑ร๎ายเหลาํ นั้น\" ขณะที่ชมี ตู วาหนกําลังตอบแกค๎ วามสงสัยของครฑุ อยูํน้ี ศังขจูฑะก็ตะโกนมาแตไํ กลวาํ \"ข๎าแตํบตุ รของนางวนิ ตา ทํานจงงดเถอะ อยําทาํ ร๎ายชายหนมํุ ผ๎นู ้ีเลย เขามไิ ดเ๎ ป็นนาค หรอก ข๎าน่แี หละคือนาคท่ีถกู กาํ หนดใหม๎ าสังเวยแกทํ ําน\" ศังข จฑู ะเมอ่ื ประกาศดังนแี้ ล๎วก็รบี ปนี ปุายข้ึนไปบนยอดเขาอยําง รวดเร็ว และข้นึ มายนื คนั่ กลางระหวาํ งบรุ ษุ ทง้ั สอง และเม่ือ

เห็นครุฑกําลงั แสดงความประกหลาดใจจนพูดไมอํ อกดังนนั้ ศังขจูฑะกก็ ลําวตํอไปวาํ \"พญาสุบรรณราช ทาํ นจะประหลาด ใจไปไย ทาํ นไมํเหน็ หรือวํา ขา๎ มีพงั พานแผอํ ยํเู หนอื ศรี ษะและมี ลิน้ เปน็ สองแฉก ตรงกันขา๎ มกับรูปลักษณ๑อนั งามวจิ ติ รหาทีต่ ิ มไิ ด๎ของวิทยาธรผ๎ูน\"้ี ระหวาํ งที่ศงั ขจฑู ะกาํ ลงั บรรยายอยูนํ ้ัน ชายาของชมี ูตวาหนและบดิ ามารดาท้ังสอง ก็ขน้ึ มาถงึ ท่ีนัน้ ด๎วย การวิ่งอยํางสุดกาํ ลังวงั ชา บิดามารดาของชายหนํมุ พูดอยําง กระหดื กระหอบวํา \"โอ๎ ลกู รกั เจ๎าชีมตู วาหนผู๎เป่ยื มด๎วยความ กรุณา จนถงึ กับพลชี วี ติ ของตนเพอ่ื ผอ๎ู น่ื ได๎ นําสงสารนัก ดหู รอื เลอื ดออกโทรมตวั เป็นฝมี อื ของเจา๎ ใชไํ หม บตุ รของนางวนิ ตา ทาํ ไมเจ๎าจงึ ไรส๎ ตอิ ยํางนี้ กลา๎ กระทําบาปมหันต๑ถึงกับจะปลง ชวี ติ พระโพธสิ ตั ว๑ผ๎ูทรงกระทําแตํคณุ ความดีไดล๎ งคอ เจา๎ ร๎ู หรือไมวํ ําบรุ ษุ ผ๎ูน้คี ือชีมตู วาหนผยู๎ อมพลีชพี เพราะเห็นแกํสตั ว๑ โลก และเปน็ ผม๎ู เี กียรติคณุ ปรากฏกระเดอื่ งทัว่ ทงั้ สามโลก จงดู สิ บัดน้เี ขากําลงั จะตายแล๎ว บดั นกี้ ถ็ งึ คราวข๎าจะตอ๎ งเข๎ากองไฟ ตายตามเขาไปดว๎ ย อนจิ จาเอ๐ย ผลแหงํ ความช่วั ความบาปจาก

ตน๎ ไม๎พิษ ยงั จะใหผ๎ ลสุกหวานหอมแกใํ ครได๎เลาํ \" ในขณะทคี่ รุฑ ยงั ไมํอาจคมุ สตขิ องตนได๎นนั้ ชีมูตวาหนก็ทอดสายตาดผู ๎ูเป็นท่ี รักในครอบครวั คือพํอแมํและเมีย เป็นการอําลาและลม๎ ลม สน้ิ ใจ บดิ ามารดาของชีมตู วาหนแลเหน็ ลกู ชายล๎มลมตาย ตํอหน๎าก็ใจหายสุดที่จะกล้นั โศกได๎ กร็ ํา่ ไหค๎ รํ่าครวญเพียงหัวใจ จะแตกสลาย ขา๎ งศงั ขจูฑะนน้ั กพ็ รํา่ ตําหนติ นเองครงั้ แลว๎ คร้งั เลาํ วาํ เป็นต๎นเหตแุ หงํ การตายของชมี ตู วาหนในครั้งนี้ ในท่ีนนั้ แมํแตมํ ลยวตผี ๎เู ดยี วทีม่ ไิ ดเ๎ ศรา๎ โศกเหมือนผู๎อื่น ถงึ แมจ๎ ะมีน้าํ ตา นองหน๎าแตํกม็ ไิ ดค๎ ราํ่ ครวญ นางช๎อนตาขึ้นดสู วรรค๑ด๎วยความ ชิงชัง และกลําวพ๎อเทวีอัมพิกา (พระอมุ า) ผเู๎ คยประทานพรแกํ นางในอดีตวํา \"โอ พระแมเํ จ๎าเคารี พระองค๑ได๎ใหส๎ ัญญาแกขํ า๎ วํา จะใหส๎ ามีแกขํ า๎ และวาํ เขานั้นคอื พระจอมจกั รพรรดิของ วิทยาธร และจะไดเ๎ ปน็ ทีเ่ คารพของมนษุ ยท๑ ว่ั พ้นื พภิ พ พระแมํ เจา๎ เป็นผผ๎ู ิดสญั ญาเสยี แลว๎ ไหนละํ พระจอมจกั รพรรรดิของ โลกผเ๎ู ปน็ สามีสดุ ทรี่ ักของลูก เขาคือยอดบรุ ุษผ๎นู อนตายอยํูตรง

น้หี รอื พระเจา๎ ขา๎ \" เมอ่ื ถูกตดั พอ๎ เชนํ นี้พระเคารกี ็ปรากฏ พระองค๑ให๎เหน็ และตรสั วํา \"ลกู เอ๐ย แมจํ ะตระบัดสตั ยไ๑ ด๎ อยํางไร เจ๎าจงต้งั ตาดใู หเ๎ ถอะ\" ตรสั เสรจ็ พระมหาเทวีก็หล่งั นาํ้ ทพิ ยจ๑ ากพระเต๎าษณิ ทก โปรยปรายประหน่ึงสายฝนประพรม ราํ งของชีมตู วาหนจนทว่ั ทันใดชีมตู วาหนกก็ ลบั ฟ้นื คนื ชีวิต มี ความเปลงํ ปล่งั งดงามยง่ิ กวาํ แตกํ อํ น บาดแผลตามราํ งกายก็ อันตรธานหายไปหมด เจา๎ ชายลกุ ขนึ้ อยาํ งวอํ งไว และตรงไปกราบพระเทวี ดว๎ ยความเคารพอยํางสดุ ซ้ึง และคนอน่ื ๆ กก็ ระทาํ เชํนเดียวกัน พระโลกมาตาจึงตรัสวํา \"ลกู เอย๐ แมซํ าบซ้งึ ในนา้ํ จติ นํา้ ใจในการเสยี สละอยาํ งอกุ ฤษฏ๑ของเจ๎านัก บดั นี้แมํจะทํา พิธอี ภิเษกเจ๎าเป็นพระจักรพรรดิแหงํ วิทยาธรดว๎ ยมือของแมํเอง ขออวยพรให๎เจา๎ ดํารงตําแหนงํ น้ียง่ั ยนื ไปชั่วกลั ปเ์ ถดิ \" เมื่อตรสั ดังน้แี ล๎ว พระเคารกี ็ประพรมชีมตู วาหนด๎วยนา้ํ ทพิ ยจ๑ ากพระ เต๎าษโิ ณทก แสดงจกั รพรรดิยาภเิ ษกอันทรงเกียรติแกํโลก แล๎ว พระปรเมศวรีกอ็ นั ตรธานไปจากทน่ี น้ั ขณะเดยี วกนั บุปผา

มาลัยอนั หอมชนื่ กโ็ ปรยปรายลงมาจากสรวงสวรรค๑ พรอ๎ มกับ เสียงเภรอี ันเปน็ ทพิ ยก๑ ็บันลอื ลั่นสนัน่ นนิ นาทไปทว่ั ทง้ั จักรวาล ขณะนน้ั พญาครฑุ เทพปก๓ ษนิ ก็เขา๎ มากม๎ ศรี ษะด๎วย ความนอบนอ๎ มตอํ หนา๎ ชมี ตู วาหน และกลาํ ววาํ \"ข๎าแตํองค๑ จักรพรรดิ ขา๎ พเจา๎ ซาบซึ้งในวีรกรรมของทาํ นย่ิงนกั ทาํ นเปน็ วีรบุรุษที่หาใครเทียมมไิ ด๎แลว๎ ในโลกทั้งสามนี้ มจี ติ ใจอันเผ่ือแผํ ไปให๎แกชํ นทง้ั หลายโดยไมเํ ลือกหนา๎ และยอมเสียสละแม๎ชีวิต อนั เปน็ ที่รักของตนเอง การกระทาํ อนั นาํ อศั จรรยข๑ องทาํ นนี้จะ ถกู จารกึ ไว๎ในทีอ่ ันสมควรทส่ี ดุ แมก๎ ระทัง่ พราหมาณฑ๑ (ไขํ พรหม)(ฟองไขํสากล ซงึ่ เปน็ ต๎นกําเนิดแหํงจกั รวาล บางที เรียกวาํ หริ ณั ยครรภ(ไขทํ อง) ซึง่ ดว๎ ยอาํ นาจแหํงความร๎อนหรือ ตบะ ได๎แตกออกเป็นสองซีก ซกี บนคือสวรรค๑ และซกี ลําง เรยี กวํา ปฤถวิ ี หรอื แผํนดนิ โลก) อนั เปน็ ต๎นกาํ เนิดแหงํ จักรวาล น้ีแล ดังนนั้ เพ่ือเป็นการสดดุ ีเกยี รตยิ ศของทาํ น ข๎าพเจ๎าเตม็ ใจ ประสาทพรแกทํ ําน ทาํ นจะขอพระอะไร ข๎าพเจ๎ายนิ ดจี ะใหท๎ กุ อยาํ ง\"

เม่อื ครุฑกลําวแลว๎ ดงั นี้ ชีมตู าวาหนผ๎มู หาตมนั ก็ขอ พรวาํ \"ทาํ นจงสาํ นึกผิดไมคํ ดิ ที่จะประหตั ประหารพวกนาค ท้งั หลายอกี และชวํ ยบรรดานาคทถี่ กู ทาํ นฆําตายเพอื่ เป็น อาหาร อันเหลือแตํกระดกู ตกเร่ยี รายเกลือ่ นกลอํ นโดยรอบ บริเวณนี้ จงกลับฟ่นื้ คนื ชวี ติ ขึ้นมาใหม\"ํ ครฑุ ได๎ฟ๓งดงั นั้นกก็ ลําว วาํ \"ขา๎ ยอมประสทิ ธ์ิพรนแ้ี กทํ ําน และนบั แตวํ ันนเ้ี ป็นต๎นไป ขา๎ สญั ญาวาํ จะเลิกกนิ นาคโดยเดด็ ขาด ขอให๎บรรดานาคทั้งปวงท่ี ถูกข๎าพเจา๎ ทําลายชีวติ ในอดตี กาลจงมีชวี ติ กลับคืนเถิด\" สน้ิ ถอ๎ ยคําของพญาครฑุ บรรดานาคทถี่ ูกฆาํ ตายใน อดตี มีกระดูกอนั เกลอื่ นกลาดเร่ยี รายในที่นน้ั ก็ได๎กลบั คนื มี ชวี ิตตามเดมิ ดว๎ ยอาํ นาจอันเป็นประดุจนาํ้ ทิพย๑ของพรนนั้ บรรดาทวยเทพ คณะฤษีทีม่ าชมุ นมุ อยูํ ณ ทน่ี ัน้ ตํางกเ็ ปลํง เสียงสาธุการโดยท่วั หนา๎ กัน คร้งั นนั้ ภูเขามลยะกม็ ชี ื่อเลื่องลือ ไปตลอดสามโลกวําเปน็ อนุสรณ๑สถานของวรี กรรมอันย่ิงใหญํ ท่สี ดุ ท่ีจะดาํ รงคงอยูไํ ปชว่ั ฟาู ดิน

ขณะนั้นบรรดาราชาทงั้ หลายของเหลําวทิ ยาธร ได๎ ทราบจากพระเคารถี งึ กิติกรรมอันโดํงดังของพระโพธิสตั วช๑ ีมตู วาหน ตํางก็เรํงรบี พากันมาเฝาู แสดงความจงรักภักดี และ พาชีมตู วาหนไปยงั ภูเขาหิมาลยั อนั เป็นทอี่ ยํูของบรรดามติ ร สหาย และญาติในครอบครยั วของพระจักรพรรดิแหงํ วิทยาธรผู๎ เพง่ิ ได๎รับอภะิ ษกจากพระเทวีมาไมํนาน ณ ท่นี นั้ ชีมูตวาหนกถ็ กู แวดลอ๎ มดว๎ ยบดิ ามารดามติ ราวสผุ เู๎ ปน็ มติ ร มลยวตผี ๎เู ป็นชายา ศงั ขจฑู ะและมารดาของตนผ๎ูกลบั ไปยงั ทีอ่ ยขูํ องฃตนและแจ๎ง ขําวดแี กญํ าตสิ นิทมิตรสหาย และรีบกลับมาอกี ครั้งหน่ึง เพ่อื มาอวยพรแกํพระจกั รพรรดิแหงํ วทิ ยาธรทัง้ หลาย ผู๎ไดร๎ ับ ตําแหนํงมาใหมํ ๆ เพราะความเปน็ ผ๎ูทรงคุณธรรมอันประเสริฐ และประกอบวีรกรรมอยํางยอดเยยี่ ม หลังจากทเี่ ลาํ นิทานอันทรงคณุ คําและมคี ติอนั ดงี าม เรือ่ งนจ้ี บลง เวตาลกไ็ มํรรี อทจ่ี ะตงั้ คาํ ถามแก๎ความสงสัยของ ตนตํอพระเจ๎าตรวิ กิ รมเสนวํา \"ไดโ๎ ปรดเถดิ ราชะ ในหวาํ งศงั ข จฑู ะและชีมูตาวาหนน้นั ใครเปน็ ผท๎ู ม่ี ีความอดทนตอํ ความทุกข๑

อนั แสนสาหสั ยิ่งกวาํ กัน ขอใหท๎ ํานตอบโดยพจิ ารณาจากรเองท่ี เกิดขึน้ แลว๎ \" เมือ่ พระราชาตริวกิ รมเสนไดฟ๎ ๓งคําถามของเวตาล วําดงั นนั้ ทรงเกรงคาํ สาปของเวตาลถา๎ ไมทํ รงตอบ จึงตรสั วาํ \"พฤติกรรมเชนํ นไ้ี มอํ ศั จรรยอ๑ ะไรสําหรบั ชมี ตู วาหน เพราะเขา ได๎ชื่อเสยี งเกียรตคิ ณุ เชนํ นี้มาหลายยุคหลายสมัยทเี่ ขาเกดิ มาใน โลกน้ีครง้ั แล๎วคร้ังเลาํ ไมนํ าํ อศั จรรยอ๑ นั ใด แตํศังขจูฑะนน่ั ตํางหากทีส่ มควรจะไดร๎ ับการยกยอํ ง เพราะหลังจากที่เขารอด ชีวิตไปแล๎ว เขามไิ ดห๎ นีเตลิดไปด๎วยความกลัว แตกํ ลับว่งิ ตาม พญาครุฑผเู๎ ป็นมจั จรุ าชของตนไป ด๎วยหวงั จะชํวยเหยือ่ ผเู๎ คราะหร๑ ๎ายคอื ชีมตู วาหนผูน๎ ั้น เป็นระยะทางไกลจนทนั และ ตะโกนบอกครฑุ ให๎มาจบั ตนกินเสยี โดยมเิ กรงวําครฑุ จะหนั มา ฆาํ ตน นับเป็นการแสดงความกลา๎ หาญและเสยี สละทเ่ี หนือกวาํ ในกรณีดังกลาํ วน\"้ี เม่อื เวตาลผฉ๎ู ลาดล้ําได๎ฟง๓ คําตอบของพระราชาดงั น้ัน กย็ มิ้ เยาะโดยไมํกลําววาํ อะไร ผละจากพระอังสาของพระราชา

ลอยละลว่ิ กลับไปยังต๎นอโศก ทาํ ให๎พระราชาตอ๎ งเสดจ็ ยอ๎ นกลับไปทางเดิมอกี วาระหนงึ่

นิทานเรือ่ งท่ี ๑๗ พระเจ๎าตริวกิ รมเสนต๎องจาํ พระทัยเสดจ็ ยอ๎ นกลับไปท่ี เกาํ ถงึ ต๎นอโศก กจ็ ับตวั เวตาลมาเกาะทพี่ ระอังสาตามเดิม เม่อื เสด็จไปไดห๎ นอํ ยหนึ่ง เวตาลก็พูดออกมาจากยาํ มที่พระราชา ทรงคลอ๎ งไว๎ท่พี ระอังสาวํา “ฟ๓งนี่แนะํ ราชะ เพื่อไมใํ ห๎เกดิ การ เดนิ ทางทีไ่ รร๎ สชาติ ข๎ามเี รอ่ื งสนกุ จะเลาํ ถวาย ดังตํอไปน้ี มนี ครหนึ่งชอ่ื กนกนคร ต้ังอยํูริมฝง๓่ แมํน้าํ คงคาอนั เป็น แมนํ าํ้ ศกั ดส์ิ ทิ ธท์ิ ี่ความบาปความชว่ั หาอาจเขา๎ ถงึ ไมํ ในนครนมี้ ี พระราชาองค๑หนึง่ ทรงนามวาํ พระเจา๎ ยโศธน ผม๎ู คี วาม แขง็ แกรํงประดจุ หนิ ผารมิ ฝ่ง๓ ทะเลที่คอยกั้นขวางมิให๎แผํนดนิ ต๎องถลมํ ทลายลง พระราชาถงึ แมจ๎ ะไมํชาํ นิชํานาญในการเขนํ ฆําศัตรูในดนิ แดนใกลเ๎ คียง แตํก็ทรงเป็นผเ๎ู ชยี่ วชาญในศลิ ป ศาสตรแ๑ ทบทุกสาขา บรรดาไพรํฟาู ประชากรตํางสดดุ ีพระองค๑ วําเปน็ ผท๎ู รงคณุ ธรรมและเกรงกลวั ตํอบาป ไมํทรงเบียดเบยี น

ก๎าวกํายละเมดิ ตอํ ภรรยาของผูอ๎ ื่น พระองคม๑ ีแตํความ เออ้ื เฟอ้ื เผ่ือแผแํ ละความรกั ในพระนครของพระราชาองคน๑ ้ี มวี าณชิ มหาศาลอยูํคน หนง่ึ มบี ุตรหญงิ ทย่ี ังมไิ ด๎แตงํ งานชือ่ อนุ มาทินี ผซ๎ู ง่ึ ใครก็ตาม ถา๎ ได๎ยลโฉมนางกจ็ ะพศิ วงงงงวยเคลบิ เคล้ิมเสียสตไิ ปทุกราย เพราะนางน้ันงามนัก แมพ๎ ระกามเทพเอง ถ๎าได๎เห็นนางกค็ งจะ เผลอไผลอารมณห๑ ลงรูปของนางอยาํ งแนนํ อน ตํอมานางเจรญิ วยั ข้ึนเป็นสาวเต็มตวั พํอคา๎ ผู๎เปน็ บิดาของนางเป็นคนหัวใส แล เหน็ วํานางจะเปน็ ประโยชนม๑ หาศาลแกตํ น จึงพานางไปเผ๎า พระราชายโศธนและกราบทลู วํา “โอ๎พระนรบดี ข๎ามธี ดิ าคน หนึ่งสมควรแกกํ ารจะออกเรอื นแลว๎ นางเปรยี บประดุจดวง มกุ ดาของทง้ั สามโลก ข๎ามอิ าจจะยกนางใหแ๎ กชํ ายใดได๎ โดย มิไดก๎ ราบทูลให๎พระองค๑ทรงทราบกํอน โอ นฤเบศร บรรดามณี รตั น๑ทว่ั ไปในแหลํงหลา๎ ลว๎ นเปน็ ของพระองคท๑ ัง้ สิน้ ธิดาของข๎า กเ็ ชนํ เดียวกนั เป็นมณดี วงหนงึ่ ในแหลงํ หลา๎ น้ี ขา๎ จงึ ขอถวาย

นางใหแ๎ กพํ ระองค๑ จะทรงรบั ไว๎ หรอื จะทรงปฏเิ สธกส็ ุดแตพํ ระ วินิจฉัยของพระองค๑เถดิ ” เมอื่ พระราชาไดฟ๎ ง๓ ดังนั้น กท็ รงสงํ พราหมณค๑ ณะหนึ่ง ของพระองค๑ออกไปตรวจดวู าํ นางอุนมาทินีเปน็ ผ๎มู บี ณุ ย ลกั ษณะของกลั ยาณคี รบถ๎วนหรอื เปลาํ คณะพราหมณ๑เดินทาง ไปถงึ คฤหาสน๑ของพอํ ค๎า ไดแ๎ ลเหน็ โฉมนางอุนมาทนิ ผี มู๎ ียอด มงกุฏของนางงามในไตรโลก กเ็ กดิ ความคลง่ั ไคลไ๎ หลหลง เหมอื นคนบ๎าไปชวั่ ขณะ ในทส่ี ุดรวบรวมสตไิ ดก๎ ร็ ําพงึ วํา “ถา๎ พระราชาของเราได๎ทอดพระเนตรเห็นหญงิ ผูน๎ ีแ้ ลว๎ ไซร๎ พระ ราชอาณาจักของพระองค๑คงถึงความวนิ าศเปน็ แนํเท๎ เพราะ พระหฤทยั ของพระงอคค๑ งจะปน่๓ ปวุ นวํุนวายหาความสงบมิได๎ เมื่อเป็นดงั น้ีพระองค๑จะปกครองแวนํ แควน๎ ตํอไปไดอ๎ ยาํ งไร เพราะฉะนนั้ เราจะไมกํ ราบทลู พระราชาวําหญงิ นมี้ สี ิริอนั ควร แกกํ ารยกยํองแตํอยํางใด” เมื่อไดส๎ ดับถ๎อยคําของคณะ พราหมณ๑ พระราชากม็ พี ระทยั เอนเอยี งไปตามคาํ เพด็ ทลู นนั้ และไมํไยดีตอํ นางอีก

และโดยพระราชโองการของพระราชา อนุญาตใหน๎ าง อนมุ าทินแี ตงํ งานกับคนอืน่ ได๎ บดิ าของนางจึงให๎นางแตํงงาน กบั เสนาบดี (แมํทัพ) ของแวนํ แควน๎ ผม๎ู ชี อื่ วํา พลธร นางอยูกํ บั สามดี ๎วยความสุขในบา๎ นของนางมาชา๎ นาน แตนํ างก็ไมวํ ายผู๎ใจ เจ็บพระราชาทีไ่ มไํ ยดตี ํอนาง ด๎วยเหตผุ ลวาํ นางเป็นคนไมมํ ีสริ ิ นางจะตอ๎ งให๎พระราชาสาํ นึกในวนั หนงึ่ ในใหจ๎ งได๎ แล๎วเวลากผ็ าํ นไป ในทสี่ ดุ สหี ราชแหงํ ฤดูวสันตก๑ ็เข๎ามา เยอื น ฆําคชสารแหํงฤดูเหมันตผ๑ ม๎ู งี าอันขาวนวลคอื เถา มะลเิ ล้อื ย และเป็นผเู๎ หยียบยาํ่ กอบัวให๎แหลกลาญด๎วยงวงของ มัน (ช๎างเหยียบยํ่ากอบัวแหลกลาญ หมายความวําในฤดหู นาว น้ัน ดอกบวั ตํางก็เห่ียวเฉาตายไปเป็นอนั มาก ทํานจงึ วําฤดู หนาวเป็นศัตรูอันรา๎ ยกาจของบัว ในข๎อความนม้ี กี ารเปรียบฤดู หนาวเหมือนช๎าง ซงึ่ เปน็ ผู๎ทําลายกอบวั เชนํ เดียวกัน) และใน วนารญั อันไพศาลนนั้ แล พญาสีหราชกเ็ ลนํ สนุกระเริงตนอยาํ ง เตม็ ท่ี มนั มสี ร๎อยคอยาวสวยคอื ลดั ามาลีท่แี กวงํ ไกวไปมาตามก ระแสลม และมันมอี ุ๎งเท๎าคอื ชอํ มะมวํ งอันเป็นพมํุ พวงทกุ ก่ิง

ก๎านของพฤกษา ในฤดูแหํงความบนั เทงิ เบกิ บานนแ้ี ล พระราชายโศธนก็เสดจ็ มาทอดพระเนตรการฉลองฤดูในพระ นครตามปกตเิ ชนํ ท่ีกระทาํ มา พระองคเ๑ สด็จทรงพระคชาธาร ตวั ประเสรฐิ ทอดพระเนตรสถานทตี่ ําง ๆ ด๎วยความ เพลิดเพลินพระทยั ระหวาํ งท่เี สดจ็ ไปนั้น พนกั งานนาํ เสดจ็ ก็ตี กลองชนะเปน็ สัญญาณให๎ผคู๎ นในถนนหลบหลกี ไปใหพ๎ น๎ ทาง เสดจ็ ราวกับวําการจ๎องดพู ระสริ โิ ฉมของพระองคย๑ ํอมนาํ มาซง่ึ ความพนิ าศ เมื่อนางอนุ มาทนิ ไี ดย๎ ินเสยี งกลองนําเสดจ็ มาตามทาง นางกร็ ู๎วาํ พระราชากาํ ลังจะเสดจ็ ผาํ นมาทางบ๎านของนาง จงึ รบี ขึ้นไปปรากฏตัวบนดาดฟูาของคฤหาสนท๑ ่นี างอยูเํ พ่อื ใหพ๎ ระเจ๎า แผํนดนิ แลเหน็ นางจอ๎ งดขู บวนเสดจ็ อยํางใจจดใจจอํ ด๎วยความ พยาบาท เพราะพระราชาเคยปฏเิ สธไมยํ อมรับนางในครง้ั กํอน โดยอ๎างวํานางไรส๎ ริ มิ งคล นางรออยมํู นิ านกระบวนเสด็จกผ็ ําน มาถึง พระราชาทอดพระเนตรขนึ้ ไปบนดาดฟาู แลเหน็ นาง อนุ มาทนิ ีก็สะด๎งุ พระทยั เหมอื นถกู ศรชัยของกามเทพเสียบ

พระทัย มีความร๎สู กึ เหมอื นถูกไฟแผดเผาใหร๎ อ๎ นรํุมมริ ค๎ู ลาย ถงึ แม๎ลมออํ นแหํงฤดวู สนั ต๑ท่ีโชยมาจากภูเขามลยะ กม็ ไิ ดช๎ วํ ย ให๎เยน็ พระทยั ขน้ึ เลยขบวนเสดจ็ เคลือ่ นตอํ ไปจนรอบพระนคร แลว๎ กลับเขา๎ สํูพระราชวงั พระราชาผูท๎ รงหลงใหลและดมื่ ดาํ่ ใน รสเสนหํ าอยาํ งถอนตัวไมขํ ึ้น เรยี กมนตรีและคณะพราหมณ๑เขา๎ มาสอบถาม วาํ หญงิ ท่ีอยบูํ นดาดฟาู ของบ๎านพํอคา๎ ใหญํ คือธดิ า ของพํอคา๎ ท่เี คยคดิ จนํานางมาถวายพระองค๑ แตพํ ระองค๑ ปฏเิ สธนางไปใชหํ รอื ไมํ ดว๎ ยเหตุที่นางไรส๎ ริ มิ งคล พรรรคพวกที่ ถูกไตํสวนก็ยอมรับวาํ จรงิ พระราชาทรงพระพโิ รธย่ิงนกั สง่ั ให๎ เนรเทศคนเหลํานน้ั ออกจากราชอาณาจักรโดยทันที เม่ือเนคร เทศคนต๎นเหตุไปแลว๎ พระราชาก็เก็บพระองคอ๑ ยูํตามลาํ พงั เงียบ ๆ เฝาู คิดถึงนางผ๎เู ปน็ ยอดพสิ มยั ทกุ คํ่าคนื และราํ พนั วาํ “อา ทาํ ไมจิตวญิ ญาณของขา๎ จงึ มดื ทบึ นกั และพระจันทรเ๑ ลําก็ หายางอายมไิ ด๎ พยายามท่จี ะขึ้นมาสะเออะอวดโฉม ทง้ั ๆ ท่ี นางผู๎พมิ ลพกั ตร๑ของขา๎ ก็อยแูํ คํน้ีเอง ใครจะเปรียบกับนางผูเ๎ ปน็ มิง่ ขวัญของข๎าไดเ๎ ลํา” ดาํ รใิ นพระทยั เชนํ นี้แล๎ว พระราชาผ๎ถู ูก

ไฟรกั เผาผลาญกป็ ลีกพระองค๑หาํ งจากคนทั้งหลาย หลบล้ีอยํู แตํพระองคเ๑ ดยี ว วนั แลว๎ วันเลาํ ไมยํ อมพบใคร ๆ แตใํ นทส่ี ดุ ดว๎ ยความความละอายพระทัยพระองคท๑ รงเรียกมหาดเลก็ คน สนิทใหเ๎ ขา๎ มาเฝาู ตรสั ถามวาํ พระองค๑จะทําอยํางไรดีใน สถานการณเ๑ ชนํ นี้ เสวกคตนสนิทกก็ ราบทูลแนะวาํ “ข๎าแตํ พระนรบดีไฉนพระองค๑ทรงวิตกเชนํ น้ี ไมเํ หน็ มปี ญ๓ หาอะไร พระองคเ๑ ป็นเจา๎ แผํนดนิ ทุกอยํางเปน็ ของพระองค๑ เมือ่ มพี ระ ประสงคใ๑ นตวั นางก็พานางมาสพิ ระเจ๎าข๎า นางจะขดั ขืนได๎ อยํางไร ถา๎ พระองค๑มีบญั ชา” พระราชาทรงเป็นผทู๎ รงคุณธรรม ไดฟ๎ ๓งคําแนะนําดงั น้นั เห็นผดิ ระบอบชอบธรรม กไ็ มอํ าจจะทํา ตามได๎ จึงทรงนิง่ เสยี ฝาุ ยพลธรอคั รเสนาบดไี ดท๎ ราบขําวท่ีแพรอํ อกมาดังน้ี ก็ไมมํ คี วามสบายใจ เพราะเขาเปน็ ผูจ๎ งรกั ภักดแี ละยนิ ยอมสละ ทุกอยํางเพ่อื พระเจ๎าแผนํ ดนิ อยาํ งแท๎จริง ก็รบี เข๎าเฝูาพระราชา โดยทอดตัวเองลงแทบพระบาทและกราบทลู วาํ “โอพ๎ ระนฤบ ดินทร๑ ขอพระองคท๑ รงรับนางทาสผ๎ูนไี้ ว๎เถดิ โดยทรงคดิ เสยี วาํ

นางเปน็ ทาสของพระองคม๑ ิใชเํ ปน็ เมยี ของเสนาบดอี ยาํ งขา๎ พระ บาทหรอื ของใคร ๆ และข๎าขอถวายนางตํอพระองค๑ดว๎ ยความ เตม็ ใจ โปรดทรงรับนางไวเ๎ ถดิ หรอื มฉิ ะน้นั ข๎าจะสละนางให๎ เป็นเทพทาสใี นเทวาลยั อันจะทําให๎นางเปน็ อิสระมิได๎เป็นของ ชายใดโดยเฉพาะ และดว๎ ยประการฉะน้ี พระองค๑จะไดไ๎ มตํ อ๎ ง ทรงคดิ ตํอไปวํานางเป็นเมียของคนอ่นื ” เมื่ออคั รเสนาบดีกราบ ทูลวิงวอนดงั น้ี พระราชาก็กลําวตอบอยํางทรงพโิ รธวาํ “ขา๎ เป็น พระเจ๎าแผนํ ดิน ขา๎ จะทาํ สิ่งทีไ่ รค๎ ณุ ธรรมเชํนนั้นไดอ๎ ยาํ งไร ถา๎ ข๎าจะละทง้ิ ความชอบธรรมเสยี แลว๎ ใครเลาํ จะซือ่ สตั ย๑ตํอนห๎าที่ ของตนตํอไปอีก และสํารหบั ตวั เจา๎ ผ๎มู คี วามจงรกั ภักดีตํอขา๎ ทําไมมายุให๎ข๎าทาํ บาปเชนํ น้ี ซ่ึงแนํละมันอาจจะใหค๎ วามบนั เทงิ สุขชั่วแลํน แตํขา๎ จะมีความผิดมหนั ต๑ จะตอ๎ งชดใช๎กรรมใน ปรโลก และถ๎าเจ๎ายงั คดิ ทส่ี ละเมียใหแ๎ กํข๎าอกี ขา๎ ก็จะไมปํ ลอํ ย ใหเ๎ จ๎าลอยนวลตํอไปโดยไมถํ ูกลงโทษ เพราะใครก็ตามท่อี ยใํู น ฐานะอยาํ งข๎าจะทนทานตอํ ความไรศ๎ ีลธรรมไดห๎ รือ พราะ ฉะนน้ั ข๎าวําความตายเทาํ นน้ั ทสี่ มควรแกํขา๎ ในภาวะเชนํ น”้ี

ด๎วยเหตุผลดงั กลําวนี้ ทคี่ ดั คา๎ มใิ ห๎พระราชายอมรบั ขอ๎ เสนอของแมทํ พั ได๎ เพราะทรงถือวําเกดิ เป็นผม๎ู ีเกียรตแิ ลว๎ สู๎ ยอมตายเสียดีกวําจะอยูอํ ยาํ งไรเ๎ กียรติ การตัดสนิ พระทยั อยาํ ง เดด็ ขาดของพระราชาเชํนน้ี ทําใหท๎ กุ คนตระหนักวาํ จะทูล เสนอเรอ่ื งทํานองนีส้ ักเทําใดกจ็ ะมผี ลอยาํ งเดยี วกนั คือถูก ปฏเิ สธ เม่ือเหตุการณ๑เป็นไปเชนํ น้ี ก็ไมํมที างจะเยียวยาอีก พระราชาซูบผอมลงทกุ วัน บรรทมแซวํ อยบูํ นพระที่ ถูกทรมาน ดว๎ ยไฟเสนํหาอันมคี วามรุนแรงเผาไหม๎อยตํู ลอดวนั ตลอดคนื คงเหลือแตพํ ระนามและพระเกียรติเทํานั้นทียังคงอยมูํ ไิ ด๎ส้ินสญู ไปตามกาํ ลังความรอ๎ น แตํอคั รเสนาบดพี ลธรผ๎ูซอื่ สตั ย๑และภกั ดี ตอํ พระราชาของตน ไมอํ าจจะปลอํ ยใหพ๎ ระราชาต๎องทนทกุ ข๑ ทรมานตอํ ไป อนั จะนาํ ความพินาศมาสพํู ระองคใ๑ นทสี่ ดุ ดังนั้น เขาจงึ เข๎ากองไฟเผาตวั เองจนสนิ้ ชวี ติ ในฐานท่เี ป็นจอมทพั ผ๎ไู มํ มคี วามสามารถจะชวํ ยเหลือเจ๎านายของตนเองให๎รอดพ๎นจาก ความตาย

เมอ่ื เวตาลซ่งึ นั่งอยูํบนองั สาของพระเจา๎ ตริวิกรมเสน เลาํ เรื่องจบลํ งก็ทลู ถามพระเจา๎ แผนํ ดินวํา “โปรดทรงตดั สิน ดว๎ ยเถิดราชนั ในระหวาํ งบคุ คลทง้ั สองในเร่อื งนี้ ใครเปน็ คน สัตยซ๑ ื่อยง่ิ กวาํ กัน จอมพล หรอื พระราชา แตํอยาํ งไรกต็ าม กอํ นท่ีจะทรงตอบ โปรดรําลกึ ไวด๎ ว๎ ยวาํ เรามีขอ๎ ตกลงกนั วํา อยํางไร ขา๎ ยงั ถือสญั ญานนั้ อยนํู ะพระเจา๎ ขา๎ ” เม่ือเวตาลกลาํ ว ดงั น้ี พระราชาก็ทรงน่ิงไปครํูหนึ่งแตํจะไมํตอบปญ๓ หาก็ทนอยูํ ไมํได๎จึงตรสั วาํ “ในระหวาํ งบคุ คลท้งั สองนัน้ ขา๎ วําพระเจา๎ แผนํ ดินนั่นแหละซือ่ สัตยท๑ ส่ี ุด” เมอ่ื เวตาลไดฟ๎ ๓งดังนั้น กก็ ลําว ตอํ พระราชาเชิงตําหนิวํา “ทรงเฉลยมาสวิ าํ เหตุใดพระองคจ๑ ึง เห็นวําพระราชาเหนือกวําแมํทัพในกรณีน้ี เพราะถา๎ จะพดู อยาํ ง ยตุ ิธรรมจริง ๆ แลว๎ อคั รเสนาบดคี วรจะมีความสตั ย๑ซอื่ เหนือกวาํ ชายผนู๎ ร้ี จ๎ู กั เสนํหอ๑ ันลกึ ซ้ึงของหญงิ ผ๎เู ป็นภรรยาของ เขาอยเํู ตม็ อกในฐานะท่อี ยกูํ ินกนั มาช๎านาน เขารกั นางเพยี งไร ใคร ๆ ก็ร๎ู แตแํ มก๎ ระน้นั เขากย็ งั เสยี สละ โดยถวายนางใหแ๎ กํ พระราชา เพราะเขารักพระองคม๑ ากกวํา และเม่ือพระราชา

ส้ินชวี ติ แล๎วเขากย็ อมตายตามพระองคโ๑ ดยเขา๎ สํูกองไฟ แตํ พระราชาน่นั สมิ ไิ ดร๎ ับร๎ูอะไรเก่ยี วกับนางเลย ยังปฏเิ สธไมํ ยอมรับนางด๎วยซา้ํ ท้งั ๆ ทีผ่ ๎ูเปน็ สามีต๎องเสยี สละอยํางสดุ ยอด มอบนางใหแ๎ กํพระองคด๑ ๎วยความเตม็ ใจ” เมื่อเวตาลกลาํ ววิจารณด๑ ังนี้ พระเจา๎ ตรวิ กิ รมเสนกท็ รง พระสรวลด๎วยความขบขนั และตรสั วํา “เจา๎ จงยอมรับความ จรงิ ในเรื่องนีส้ ิ ไมมํ ีอะไรนําประหลาดใจในเรอื่ งนส้ี กั นดิ ความ จรงิ กค็ ือ อัครเสนาบดผี ูน๎ ัน้ เป็นผมู๎ สี กุลรุนชาติสงู ก็จรงิ และการ ทเี่ ขาแสดงออกซ่ึงความภักดีตอํ เจา๎ นายเชนํ นั้นเป็นสิง่ แปลกหา ได๎ยากนักหรือ เพราะใครท่รี บั ใช๎เจา๎ นายเชํนนัน้ ก็ต๎องแสดง ความจงรักภักดีตํอเจ๎านายของตนเปน็ ธรรมดา แม๎จะยอม เสียสละชวี ติ ของตนกไ็ มเํ ห็นแปลกอะไร มนั เปน็ หน๎าท่ขี องเขา อยแํู ลว๎ แตผํ ท๎ู ีเ่ ป็นพระราชานน้ั โดยปกติเปน็ ผม๎ู ีความเยอํ หย่ิง ยากทีใ่ ครจะบังคับได๎ มลี ักษณะเหมือนชา๎ งปุาทค่ี วบคมุ มิได๎ เมอื่ คนประเภทนี้เกดิ ความหมกมนุํ หลงใหลในกามสขุ แล๎วไซร๎ สายโซํแหํงศีลธรรมหรอื คุณธรรมก็ร้ังไว๎ไมํอยํู ตอ๎ งขาดผงึ ออก

จากกนั ทันที ทงั้ นกี้ ็เพราะจิตใจของเขาทํวมทน๎ ไปด๎วยแรง เสนํหาเสยี แล๎ว และความรับผดิ ชอบใด ๆ กถ็ กู ชาํ ระลา๎ งออกไป จากใจ เหมือนบุคคลเหลาํ นั้น ถึงแม๎จะได๎รับนาํ้ อภิเษกในพิธี แตํก็ถกู กวาดหายไปหมด และถา๎ จะเปรียบเหมอื นพัดวาลวชิ นี ท่ีเคยราํ เพยลมอํอน ๆ ตํอผทู๎ ี่คร่ําเครํงในการศึกษาอยํางใจจด ใจจอํ ตอํ พระคัมภีร๑ศกั ดิส์ ิทธ์ใิ ห๎เยน็ ชืน่ ใจอยํางละเมียดละไม ก็ กลายเป็นพดั ทโ่ี บกมาเพอื่ ไลแํ มลงหรือยงุ เทาํ นน้ั หรือจะเปรยี บ อีกทกี เ็ หมือนฉตั รทใี่ ช๎กําบงั แสงพระอาทติ ยเ๑ ทํานนั้ ทง้ั ทม่ี ันควร จะกางกั้นความจรงิ มใิ หเ๎ ป็นอันตรายมากกวาํ ถงึ แมพ๎ ระเจา๎ แผํนดินผช๎ู นะตลอดสามโลกอยํางพระจักรพรรดินหุษผู๎เกรยี ง ไกรยงั หลงเลํหข๑ องพญามาร ทาํ ใหเ๎ กิดความวุํนวายไปท่วั ทุกหน ทุกแหงํ แตพํ ระราชายโศธนองค๑น้ี ถึงจะมฉี ัตรอนั สูงใหญปํ กทว่ั พภิ พ ก็หาได๎ยอมตกอยูใํ ตเ๎ สนํห๑ของนางอุนมาทินี ผู๎งามละม๎าย แมน๎ พระลกั ษมีเทวี วาํ ตามจริง พระราชาน้นั ถงึ สภาพการณจ๑ ะ เปน็ เชํนไรก็หาไดเ๎ หยยี บพระบาทลงบนทางผดิ ไมํ พระองคส๑ ๎ู ยอมเสยี ชีวติ โดยประกาศไมยํ อมทาํ ผดิ จารีตอนั เปน็ หลักแหํง

ความประพฤตขิ องบุคคลทุกคน สสู๎ ละชีวิตเพือ่ รักษาไวซ๎ ึ่งสจั ธรรมโดยแท๎ พระองคจ๑ ึงประเสริฐกวําอคั รเสนาบดีแนํนอน เม่อื เวตาลไดย๎ ินคาํ เฉลยของพระเจ๎าตรวิ ิกรมเสนดงั นัน้ ก็ไมํยอมเสียเวลาตอํ ไปแมแ๎ ตชํ ่ัวอึดใจ รบี เผนํ จากพระองั สาของ พระราชา หายวบั ไปในความมดื กลับไปสทํู ่ีพํานักของตน ตามเดิม พระราชาต๎องเสดจ็ ตดิ ตามไปอยาํ งรวดเร็ว จนถงึ ตน๎ อโศกและดึงตัวเวตาลกลบั มาอีกครงั้ หนึ่ง ทั้งนเ้ี พราะมหาบรุ ษุ จะละทง้ิ กจิ ธุระของตนไว๎เพยี งครึ่ง ๆ กลาง ๆ โดยเริ่มตน๎ มาแลว๎ อยาํ งลาํ บากยากเย็นแสนเข็ญหาไดไ๎ มํ ถึงจะมอี ุปสรรคก็ จะตอ๎ งดําเนินตํอไปจนกวาํ ประโยชนจ๑ ะสาํ เร็จ

นทิ านเร่ืองท่ี ๑๘ ในปุาช๎าผดี ิบที่เวตาลพาํ นกั อยบูํ นกงิ่ อโศกนน้ั เตม็ ไป ดว๎ ยเปลวไฟทีแ่ ลบเลยี อยบํู นจติ กาธานท่ีใชเ๎ ผาศพ เปลวอัคคี อนั แรงรอ๎ นวูบวาบดูราวกบั ลน้ิ ของพวกรากษสทต่ี วดั ไปมาใน การเสพเน้ือมนุษยส๑ ด ๆ แตภํ าพอนั นาํ สะพรงึ กลัวดังกลาํ วหา ได๎ทาํ ให๎พระราชาทรงหวาดหวน่ั ไมํ ขณะทท่ี รงดําเนนิ ฝุาไป จนถึงตน๎ อโศก และ ณ ทีส่ ุดสานผดี ิบนน่ั เอง โดยไมคํ าดฝน๓ พระราชาประสบภาพสง่ิ อนั นําเกลยี ดตาํ ง ๆ คอื มีศพของ บคุ คลตําง ๆ หน๎าตากประหลาดคล๎ายคลงึ กันแขวนอยํบู นก่งิ ไม๎ เหมือนกบั ตวั เวตาลนบั รอ๎ ยนับพนั ห๎อยอยูํ พระเจ๎าตริวิกรมเสน ทอดพระเนตรเห็นแลว๎ ทรงราํ พงึ ในพระทัยวํา “อา นม่ี ันอะไร กนั หรอื วํานี่เปน็ ภาพมายาที่เวตาลเนรมติ ขึ้น เพ่ือจะถํวงเวลา เราเลนํ และเราจะตอ๎ งเสียเวลาสกั เทาํ ไร จงึ จะหาไดถ๎ ูกตอ๎ งวาํ ศพไหนคอื เวตาลตวั จรงิ ถา๎ เราจะตอ๎ งเสียเวลาทั้งคืน เราก็คง

จะทําภาพรกิจใหเ๎ สรจ็ ไมํได๎ ถา๎ อยาํ งนัน้ เราจะเข๎ากองไฟเสยี ด ดีกวาํ แทนทีจ่ ะทนรบั ความอัปยศเพราะเร่อื งอยํางน้ี” ฝาุ ย เวตาลเม่ือทราบวาระนา้ํ จติ ของพระราชาเชนํ นนั้ กม็ คี วาม พอใจในความกล๎าหาญมานะเดด็ เดย่ี วอยํางยิ่ง จงึ คลายมายา เวททง้ั ปวง ทาํ ให๎พระราชาแลเห็นตควั จรงิ ของตน คือ เวตาลที่ เปน็ ซากศพแขวนอยบํู นก่งิ ไมแ๎ ตํเพียงผูเ๎ ดยี ว ในขณะทีร่ ูปมายา ท้งั หลายอนั ตรธานหายไป พระราชาทรงปลดเวตาลลงจากกิ่ง โศก เอาพาดพระอังสาแล๎วเสดจ็ กลับไปตามหนทางเดมิ ขณะที่ มาตามทางเวตาลก็กลําวกะพระราชาวํา “ราชะ ความแขง็ แรง ของพระองค๑เป็นท่ีนาํ สรรเสรญิ อยํู ถ๎ากระไรลองฟง๓ นทิ านของ ข๎าอีกสกั หนึ่งเรื่องเป็นอยาํ งไร” เรือ่ งมวี าํ มีนครอนั งดงามแหงํ หนงึ่ บนโลกนช้ี ่อื นรคร อชุ ชยินี เมอื งนีจ้ ะงามเป็นรองกแ็ ตนํ ครโภควดี (ของวาสุกิ นาคราช) และนครอมราวดี(ของพระอนทิ ร๑) เทํานัน้ ซึ่งพระ ศวิ ะผท๎ู รงเลํนพนนั กบั พระเคารเี ทวีไดท๎ รงเลอื กเป็นทท่ี รงพระ สาํ ราญรํวมกนั ในโลก เพราะนครอชุ ชยินนี ้นั งามย่ิงกวํางาม เลศิ

ย่ิงกวาํ เลศิ ในพระนครน้ีมสี งิ่ บันเทิงใจนานาประการ ซ่งึ ผม๎ู า เยือนทมี่ เี กียรตยิ ศเดํนหรอื ฐานร่าํ รวยเทําน้นั ท่จี ะถูกตอ๎ นรบั เป็นอยาํ งดี ณ ทน่ี ีส้ งิ่ ทตี่ ึงเตํงกค็ อื ถนั นารี สิง่ ทีโ่ คง๎ สลวยก็คือ ค้ิวเรยี วงามเหมอื นจนั ทรกลา (เสย้ี วพระจนั ทร)๑ ส่ิงทกี่ ลอก กลบั ไปมาเนอื งนิจกค็ ือเนตรดําขลบั อนั เหลือบชม๎ายของผองพธู สิ่งทีด่ มู ดื ก็คือราตรี ส่ิงทีค่ ดงอไปมาได๎กค็ ือ บทกวนี ิพนธอ๑ นั มี หลายแงํของกวี สง่ิ ทเี่ ห็นบ๎าคลั่งคอื คชสารเมามัน สิ่งทเ่ี ป็น ความเยน็ เยือกกค็ อื มกุ ดามณี นํ้าจัณฑ๑ และดวงศศี ในเมืองนั้น มพี ราหมณ๑ชํานาญเวทอยูคํ นหน่ึงช่ือ เทวสวามิน ผก๎ู ระทาํ ยชั ญพธิ สี งั เวยเทพมามากมายหลายคร้งั และพราหมณผ๑ ๎ูน้ีก็คือ พราหมณม๑ หาศาลรา่ํ รวยดว๎ ยสินทรัพย๑ นับไมถํ ว๎ น เปน็ ทีเ่ คารพยกยองํ ของพระราชาแหงํ แวนํ แควน๎ ผู๎มี พระนามวํา จนั ทรประภะ ในกาลตํอมา พราหมณเ๑ ทวสวามนิ มี บุตรชายชื่อจันทรสวามนิ ผซู๎ ่ึงไดเ๎ ลําเรยี นศลิปวทิ ยาเป็นอันมาก เม่ือจําเริญวยั เปน็ หนํุมฉกรรจ๑ แตเํ ขากห็ าไดน๎ าํ วชิ าไปใชใ๎ หเ๎ ป็น ประโยชน๑ กลับหลงใหลมวั เมาในการพนันอยํางหามรุํงหามคํ่า

คราวหน่ึงพราหมณ๑หนมุํ จนั ทรสวามินเข๎าไปในบอํ นการพนัน เพอ่ื จะเลนํ การพนัน ทําให๎เกิดปน่๓ ปุวนโกลาหลในบอํ นข้ึน เพราะนกั การพนนั ในท่ีน้นั แลเห็นขาใหญมํ ือระดับมหาเศรษฐี เขา๎ มาเลํน ก็เฮกนั เขา๎ มาดดู ๎วยความอยากรู๎อยากเห็น จันทรส วามินหนมํุ ผม๎ู เี งนิ เตม็ กระเป๋า พอยํางเขา๎ มาก็คยุ โอวํ ํา “ไหน – ไหน ใครในหอ๎ งน้จี ะถกู ข๎าต๎อนเหมอื นแพะบา๎ ง ถ๎าอยากเป็นก็ เขา๎ มาเลย ข๎านแี่ หละจาํ ทําใหห๎ มดตวั ตํอให๎มที รพั ยล๑ น๎ โลก อยํางท๎าวกุเวรเจ๎านครอลกา (ช่ือเมืองสวยงาม ตั้งอยูบํ นไหลํ เขาหมิ าลัย เป็นที่ประทบั ของพระกุเวร พญายกั ษส๑ ามขา โลกบาลประจําทิศเหนือ และเปน็ เจ๎าแหงํ ขุมทรพั ยท๑ ง้ั ปวงใน โลก) ข๎ากย็ ังตุน๐ แทนบจะหมดตัวมาแล๎ว” พราหมณห๑ นํุมลงมือ เลํนพนนั สกาอยาํ งสนุกสนานด๎วยความเหมิ เกริม มิช๎าก็ถูกกนิ เรียบด๎วยฝีมอื ของนักพนันยอดโกงในท่นี ้นั ชายหนุํมเสยี หมด ทุกอยาํ งแมก๎ ระท่ังเส้ือผ๎าทนี่ ุงํ หมํ อยูํ และเมือ่ กย๎ู มื เงินเจา๎ ของ บอํ นมาเลนํ แกต๎ ัวกเ็ สยี หมดอกี ดว๎ ยเหตนุ ้พี อถูกเจ๎าของบํอน ทวงหนี้ ชายหนุํมจงึ ไมํมีอะไรจะให๎ ทําให๎เจา๎ ของบํอนโกรธมาก

สั่งให๎ลกู นอ๎ งจับจนั ทรสวามนิ นอนลงแล๎วโบยตีด๎วยหวาย จน เปน็ ร้ิวรอยไปทัง้ ตัว นอนสลบไมไํ หวติงเหมอื นก๎อนหิน ราํ งท่ี นอนไมกํ ระดกุ กระดกิ ของชายหนมุํ ดเู หมือนคนตาย จนเวลา ผํานไปสองสามวนั กฟ็ ้ืนคนื ชีวติ ขน้ึ มาอกี แตํยงั ไมํ กระดุกกระดกิ ตามเคย เจา๎ ของบอํ นแลเหน็ กโ็ กรธมาก และ กลาํ วแกพํ วกบริวารในโรงบอํ นและนักการพนันท่มี าเลํนพนัน เปน็ ขาประจาํ ของบํอนวาํ “เจ๎าคนนพี้ ยายามใช๎เลหํ ห๑ ลบเลย่ี ง หน้ี บิดตะกูดฉ๎อโกงไปตาํ ง ๆ เพราะฉะนั้น จงจับอ๎ายคน โสโครกนีไ้ ปโยนท้งิ ทบี่ อํ แหง๎ ซึง่ เปน็ บํอน้าํ เกําขา๎ งนอกน่นั ขา๎ จะให๎เงินแกผํ ูท๎ ท่ี ําตามคาํ สง่ั ของขา๎ เป็นรางวัล” เม่ือหัวหน๎าบํอนประกาศแกนํ กั พนันดังนี้ คนเหลํานัน้ ก็ชวํ ยกนั แบกรํางจันทรสวามนิ เข๎าไปในปาุ มองหาบํอนา้ํ เกํา อยํางทีว่ ําก็ไมํพบ นกั พนันแกํผู๎หนงึ่ จงึ พดู กบั พรรคพวกวํา “เจ๎า หนุํมน่ีมันตายแลว๎ จะต๎องลําบากไปหาบอํ น้ําทไ่ี หนให๎มนั วนํุ วายเปลาํ ๆ เราปลํอยมันไวต๎ รงน้แี หละ แลว๎ ไปบอกนาย

บํอนวําเราโยนมนั ลงบอํ ไปแล๎ว” ทุกคนไดฟ๎ ง๓ กเ็ ห็นด๎วยและตก ลงทําตามคาํ สง่ั ดว๎ ยประการฉะนี้ พวกนกั พนนั กท็ ้ิงรํางของจันทรส วามนิ ไว๎ในปุา แล๎วแยกย๎ายกันกลบั ไป จนั ทรสวามินเห็นวํา ปลอดอนั ตรายแล๎วกล็ กุ ขึ้น แลเข๎าไปสูํเทวาลยั ของพระศิวะ ซึง่ ตัง้ อยํูใกล๎ ๆ นัน้ ชายหนมํุ คํอยพักฟน้ื มเี ร่ียวแรงขึน้ บ๎าง กร็ ําพึง แกํตัวเองดว๎ ยความเศรา๎ ใจวาํ “อนจิ จา เพราะขา๎ ไปหลงกลของ อา๎ ยพวกขโี้ กงพวกนั้นแท๎ ๆ ขา๎ ถกู มนั หลอกตม๎ เสยี ปนุ ป้ี จนไมมํ ี อะไรเหลือตดิ ตัวเลย ข๎าจะออกไปเดินที่ไหนไดเ๎ ลําในสภาพ เชนํ นี้ ราํ งเปลอื ยเปลํามิพอ ยงั รอยทถี่ ูกเฆี่ยนเตม็ ไปทง้ั ตวั และ เป้ือนฝนุ มอมแมมสกปรกอยาํ งน๎ นีถ่ า๎ พอํ แลเห็นข๎าในสภาพ เชํนน้ี หรอื ญาตขิ องข๎าตลอดจนเพอ่ื น ๆ ของขา๎ กต็ าม เมอ่ื แล เห็นข๎าเข๎าเขาจะนึกอยาํ งไร เพราะฉะนั้นข๎าจะหลบอยํใู น เทวาลัยตลอดวัน ถงึ เวลากลางคืนคอํ ยออกไปหาอาหารมายา ไสพ๎ อประทงั หวิ ขณะท่ีเขากาํ ลังตรกี ตรองเร่อื งความหิวและ ราํ งกายทเี่ ปลอื ยเปลาํ อยนูํ ้ี พระอาทติ ย๑กค็ ํอนผอํ นคลายความ

แรงรอ๎ นลง และกําลงั สลดั อาภรณท๑ ่นี ุํงหมํ คือนภากาศ ให๎ เคลือ่ นคลอ๎ ยลงสูํอสั ดง ณ หลังเขาอนั ไกลสุดขอบฟูา จนลบั ดวงไปในทส่ี ุด ขณะนั้นฤษีประเภทปาศบุ ต (ปาศุปต) (ช่ือฤษพี วกน หน่งึ ซงึ่ เปน็ สาวกของพระปศุบดี หรือพระศวิ ะ ผเ๎ู ป็นใหญใํ น สัตวเ๑ ลย้ี งทั้งหลาย) ผห๎ู นึง่ กเ็ ขา๎ มาในเทวาลัย มรี ํางกายอัน ชะโลมด๎วยเถ๎าถาํ นกระดูก (จากจติ กาธาน) มมี วยผมมุนํ ไว๎บน ศรษี ะ มอื ถอื สามงํามด๎ามยาว (ตรศี ลู ) ดูราวกบั พระศวิ ะองค๑ที่ สอง เมอ่ื แลเห็นจันทรสวามินกถ็ ามวาํ “เจา๎ คือใคร” จนั ทรส วามนิ กเ็ ลาํ เรื่องให๎ฟ๓งโดยตลอด และกม๎ ศรษี ะแสดงความเคารพ อยาํ งนอบน๎อม ฤษเี มอ่ื ไดฟ๎ ง๓ ดังนนั้ ก็กลําวดว๎ ยความเมตตาวาํ “เจา๎ หนมํุ เอย๐ เจ๎ากระเซอะกระเซงิ มาถึงทน่ี ่ี ซึง่ เป็นอาศรมของ ข๎าโดยไมํนกึ ไมํฝน๓ จงเปน็ แขกของขา๎ เถดิ ลุกข้ึน ไปอาบนํา้ เสียกํอนแลว๎ คํอยมากินอาหาร ซง่ึ ขา๎ ภิกษาจารมาเมอื่ เชา๎ นี้” เมอ่ื ฤษกี ลําวดงั น้ี จนั ทรสวามินกก็ ลาํ วด๎วยความเคารพวํา “ทํา

สาธทุ ่เี คารพ ตัวข๎าเป็นพราหมณโ๑ ดยกําเนดิ ข๎าจะกนิ อาหารที่ ทาํ นภกิ ษาจารมาไดอ๎ ยํางไรเลาํ ขอรบั ” เม่ือฤษีผใ๎ู จดี ผู๎ชาํ นาญพระเวทมนตรา ไดฟ๎ ง๓ ดงั น้ันก็ เดนิ เขา๎ ไปในบรรณาศรม นง่ั ลงเขา๎ ฌานสมาธิสักครํหู นึง่ กเ็ รยี ก รูปวิทยาให๎ปรากก รูปวทิ ยานี้สามารถเนรมติ ทกุ สิ่งตามคําส่งั ของผ๎ูเปน็ นายไดท๎ ั้งส้ิน เมื่อปรากฎตอํ หน๎าฤษีแลว๎ ก็กลาํ ววํา “ทาํ นจะใชใ๎ หข๎ า๎ พเจ๎าทาํ อะไร จงบอกมาเถดิ ” ฤษีจงึ บญั ชาวํา “จงเตรียมของให๎พร๎อมสรรพเพ่ือต๎อนรบั อาคนั ตุกะของข๎า” รปู วิทยาก็ตอบวาํ “ขา๎ จะทําทุกอยํางตามที่ทาํ นสัง่ ” ทันใดน้ัน จันทรสวามนิ กแ็ ลเห็นกนกนคร (เมอื งทอง) ปรากฎขน้ึ ตํอหนา๎ ประกอบดว๎ ยอทุ ยานอนั งามวิจติ ร มีหญิงบาทบรจิ าริกาอยูํใน น้นั เป็นอนั มาก นางเหลํานน้ั เขา๎ มาใกล๎จนั ทรสวามนิ ผแู๎ ลดูด๎วย ความอัศจรรย๑ใจเป็นลน๎ พน๎ นางกลําววาํ “โปรดลุกขึ้นเถดิ ตาม ขา๎ มา จงบรโิ ภคอาหารอรํอยใหเ๎ ตม็ ที่ แลว๎ ลมื ความเหนด็ เหนอ่ื ยลาํ บากกายเสยี ให๎หมด” นางเหลาํ น้นั พาชายหนุมํ เขา๎ ไป ในเมืองทอง อาบน้ําให๎ และลบู ไลด๎ ว๎ ยผงจนั ทน๑หอม หลังจาก

น้นั กต็ กแตงํ รํางกายของพราหมณห๑ นุํมดว๎ ยภูษาภรณอ๑ นั งาม ระยับ เสร็จแลว๎ ก็นําจนั ทนสวามินไปยังอกี หอ๎ งหน่งึ ณ ท่ีนั้น ชายหนํุมแลเหน็ หญิงสาวผ๎ูหนงึ่ ซง่ึ ดูเหมอื นจะเป็นหัวหนา๎ ของ บรจิ ารกิ าพวกนั้น นางมคี วามสวยงามทกุ สัดสวํ นจนหาท่ตี ิมไิ ด๎ จนดูราวกับวํา พระธาดาพรหมเปน็ ผส๎ู ร๎างนางขึ้นมาเป็นสมบัติ ของโลกโดยแท๎ และพระองคท๑ รงลมื ไปแล๎ววาํ พระองคท๑ รง สร๎างนางข้นึ ด๎วยสาระวิเศษส่ิงใดบา๎ ง นางลกุ ขึ้นอยํางกระฉับกระเฉงวอํ งไวเพอ่ื ต๎อนรบั ชาย หนมุํ และลงไปเชิญเขาใหข๎ ึ้นมานงั่ บนบัลลงั ก๑ทองคกํู บั นาง และชายหนํมุ กไ็ ดร๎ บั ประทานอาหารซึ่งมีรสทิพย๑รํวมกับนาง และกินหมากซง่ึ มีรสชาติเหมือนผลไมห๎ ๎าชนิด ในตอนเช๎าวนั รุงํ ข้นึ จนั ทรสวามนิ ตน่ื ขึน้ ก็พบตวั เอง นอนอยํูในเทวาลยั พระศวิ ะ ไมมํ ีทง้ั นครทอง เทพธดิ าและแม๎ นางบาทบริจารกิ ากม็ ไิ ด๎ปรากฎใหเ๎ ห็นอกี ทันใดฤษีกอ็ อกมา จากอาศรมดว๎ ยใบหนา๎ ยิ้มแย๎ม และถามวําชายหนุํมไดผ๎ าํ น

ราตรีนน้ั มาดว๎ ยความสุขวเิ ศษหรือไมํ จนั ทรสวามินซึ่งยงั มี อาการงงงวยจับต๎นชนปลายไมํตดิ ตอบวาํ “ขา๎ แตสํ าธผุ ู๎ ประเสรฐิ ด๎วยความอนุเคราะห๑ของทาํ น ขา๎ พเจ๎าหลบั อยํางสขุ สบายตลอดท้ังคืน แตํในบัดนส้ี เิ มอื่ ตนื่ ขึน้ มา นางฟาู ของ ขา๎ พเจา๎ ก็หายไปแลว๎ ขา๎ จะมชี ีวิตอยูตํ อํ ไปได๎อยํางไร ถา๎ ปราศจากนาง” เม่ือฤษไี ด๎ฟ๓งดงั นน้ั ก็หวั เราะดว๎ ยอารมณด๑ ี กลําวปลอบใจวาํ “จงอยูทํ ่นี ต่ี ํอไปเถอะ แล๎วเจ๎าจะไดพ๎ บเหน็ ส่ิง ท่เี จ๎าปรารถนาทกุ อยาํ งในคนื น้ี” เมือ่ ได๎ยนิ ดงั นนั้ จันทรสวามนิ ก็ ตกลงวาํ จะอยตูํ อํ ไปอกี และดว๎ ยความชํวยเหลือของฤษี ทุกสง่ิ ทกุ อยาํ งกเ็ กิดข้นึ และเป็นไปเหมือนคืนกํอน ทําใหช๎ ายหนมุํ มี ความสขุ และเพลดิ เพลนิ ไปกบั ภาพมายาทกุ คืน แตใํ นที่สุด ชายหนุมํ ก็รว๎ู ํา สิ่งท้งั หลายท่ีเขาไดพ๎ บได๎ เหน็ น้ันล๎วนเกดิ จากมายาทัง้ ส้นิ ดงั นนั้ ในวนั หน่งึ ด๎วยชะตา กรรมบันดาล ชายหนมุํ เขา๎ ไปหาฤษีและทําการประจบประแจง ใหฤ๎ ษีพอใจ แล๎วกลําววาํ “ทํานสาธขุ อรบั ถา๎ ทาํ นจะมเี มตตา สงสารข๎าพเจ๎าผเู๎ คราะหร๑ า๎ ย หนีมาพ่งึ พาทํานเพราะไรท๎ ีพ่ ึง่ อนื่

อกี แล๎ว ขอทาํ นจงชวํ ยอนุเคราะหแ๑ กขํ ๎าพเจ๎า ชํวยสั่งสอน วิทยาคมอันยงิ่ ใหญนํ แี้ กขํ า๎ พเจา๎ ดว๎ ยเถิด” เม่ือถกู รบเรา๎ หนักเขา๎ ฤษกี ก็ ลาํ ววํา “คนอยาํ งเจา๎ เข๎า ไมํถึงวชิ าน้ีหรอก เพราะมันจะตอ๎ งลงไปฝกึ ถึงใต๎น้ํา และ ระหวํางทผ่ี ฝู๎ ึกกําลังทอํ งมนตร๑อยํใู ต๎ท๎องนํา้ รูปวทิ ยาน้ีก็จะ สรา๎ งภาพหลอนให๎ปรากฎแกํเขา เชํนทาํ ใหเ๎ ขาร๎สู กึ เหมอื นเกดิ ใหมเํ ป็นทารก แล๎วเจรญิ วัยเป็นเดก็ จากนน้ั กเ็ ป็นหนมุํ แลว๎ ก็ แตงํ งานตวั ของผู๎ทําพิธีจะเกดิ จติ หลอนวาํ ตวั เองมลี กู ชาย และ ลกู ขายของเขากจ็ ะถูกหลอกใหเ๎ กดิ ความหลงผดิ วาํ เขามีเพื่อน ท่เี ป็นคนดคี นหนึง่ และเปน็ ศัตรูอกี คนหนึ่ง ตัวเขาจะหลงลืม แมก๎ ระท่งั ชาติกําเนดิ ทบี่ อกให๎รว๎ู ําตัวเองเป็นใคร ไมํรู๎ตัวแม๎แตํ วาํ ตนกําลงั ราํ ยมนตรภ๑ าวนาเพื่อเข๎าถงึ วิชาอะไร แตํใครกต็ าม เม่ือร๎สู ึกวาํ เขาไดพ๎ ากเพียรมาจนถงึ ยสี่ ิบสี่ปแี ลว๎ ก็จะกลบั คนื สตติ ามเดมิ ด๎วยมนตรข๑ องอาจารย๑ และจะมกี าํ ลังจติ ทมี่ ่ันคง สามารถจดจาํ ชีวติ ของตนเองได๎ และร๎ูวําเร่อื งทีเ่ กิดข้นึ ท้งั หมด นเ้ี กิดจากมายา และถงึ แมว๎ ําเขาจะตกอยใํู นอทิ ธิพลของมายา

เขากร็ จ๎ู กั มันดีทสี่ ุด เขาไดเ๎ ขา๎ ถึงกองไฟซ่ึงเผาไหมภ๎ าพมายา เหลาํ น้ัน และสาํ เรจ็ วทิ ยาทตี่ ๎องการในทีส่ ดุ หลงั จากนเี้ ขาจะ ข้ึนมาจากนาํ้ ได๎แลเห็นความจรงิ ในทส่ี ุด แตํถา๎ ศษิ ยผ๑ แ๎ู สวงหา วชิ าน้ันยงั ไมสํ ามารถจะบรรลุถึงวิทยาอนั สูงสุดได๎ทัง้ ๆ ทข่ี า๎ ได๎ ทุมํ เทให๎ทกุ สงิ่ ทุกอยาํ งแล๎ว ขา๎ กต็ อ๎ งพลอยส้ินสญู ไปดว๎ ย บัดนี้ ข๎าวําเจ๎ากไ็ ด๎วทิ ยาทีข่ ๎ามจี นหมดสน้ิ แลว๎ จะรรี ออยูทํ ําไมเลํา จงร๎ไู ว๎เถอะวาวทิ ยาของขา๎ ไมมํ วี นั ตายหรอก เจา๎ ตระหนกั ดังน้ี แล๎วกจ็ งมคี วามยินดีเถดิ วาํ ความสุขสมปรารถนาของเจา๎ นน้ั ก็ จะไมสํ ิน้ สญู เชนํ เดยี วกนั ” เม่อื ฤษีกลําวดงั นีแ้ ล๎ว จนั ทรสวามินก็ยนื ยนั วาํ “ข๎า รับรองวําขา๎ สามารถทําทกุ ส่งิ ไดต๎ ามใจปรารถนาแล๎ว ทํานอยํา กังวลไปเลย” อยํางไรก็ดี รูปวิทยานั้นเป็นส่งิ ท่ไี ดย๎ าก ไดร๎ บั แล๎วก็ ปกครองยาก บังคบั ยาก เมอ่ื พลงั จติ ของผฝู๎ ึกยงั ไมเํ ขม๎ แข็งถึง ทส่ี ดุ รปู วทิ ยากห็ นีไป ตอ๎ งฝกึ กนั ตอํ ไปอกี ในกรณีของจันทรส

วามินกเ็ ชนํ เดยี วกนั ฤษีผเ๎ู ป็นอาจารยร๑ ๎ูวาระนํ้าจติ ของลูกศษิ ยด๑ ี วาํ ยังไมแํ กรํงเพยี งพอทจี่ ะผจญมายาได๎ถงึ ท่ีสดุ จะถูกลํอหลอก ตอํ ไปอกี อยาํ งนอ๎ ยกร็ ะยะหนงึ่ ปาศบุ ตนักพรตคดิ ดงั นน้ั แลว๎ ก็ เดนิ ไปยงั ฝ๓่งแมนํ ้ํา และกลาํ แกํพราหมณผ๑ ๎เู ปน็ ศษิ ยว๑ าํ “ลกู เอ๐ย ขณะท่ีรํายมหามนตรานแี้ ลว๎ เจา๎ กจ็ ะได๎พบกับมาาอนั เป็นภาพ ลวงตาลวงใจ ทาํ ให๎เกิดความสงสยั และเขา๎ ใจไปตาํ ง ๆ นานา เพราะฉะนัน้ ขา๎ จะคอยสงํ กระแสจติ ตรวจดเู จ๎าตลอดเวลา เมื่อ เกดิ ติดขดั อนั ใด ขา๎ จะชวํ ยแกไ๎ ขใหเ๎ จา๎ อยํูบนฝ๓่วแมํนํ้านี้ ตลอดเวลา” เม่อื จอมนกั พรตกลําวดงั ้ีแลว๎ ก็น่งั ลงสาํ รวมจิตต้งั สมาธิยังจิตใจใหบ๎ รสิ ทุ ธิค์ อยทําอยูํ เพ่ือติดตามจันทรสวามิน ตอํ ไป ซ่ึงฝาุ ยจันทรสวามินกช็ ําระล๎างหน๎าให๎บรสิ ทุ ธิ์ และอม นํ้าบ๎วนปากหลายครง้ั จนสะอาดเรยี บร๎อย เสร็จแลว๎ พรหมณ๑ หนํุมกเ็ ขา๎ มากระทํานมสั การตํอผู๎เปน็ อาจารย๑ด๎วยความเคารพ แลว๎ กโ็ ผลงสูํแมํนาํ้ ดําดงิ่ ลงสูํกน๎ แมนํ ํ้าทันที เม่อื เขาราํ ยมหามนตราอยํใู ตแ๎ มํนํา้ นัน้ เขาก็เห็นภาพ มายาปรากฎขนึ้ ทําให๎เขาลมื ชาตกิ ําเนดิ ของตนเองสน้ิ เขาเหน็

ภาพตนเองในชาตกิ ําเนดิ ใหมวํ ํา เขาเป็นคนที่เกดิ อยูใํ นเมืองอน่ื เมอื งหน่ึงท่ีไมํร๎จู กั เปน็ ลูกของพราหมณค๑ นหนึ่ง และตวั เขาเอง คํอย ๆ เจรญิ วยั ขน้ึ ทลี ะนอ๎ ย ๆ ในทีส่ ุดเขากไ็ ดส๎ วมยชั โญปวีต สายธุรํามงคลอันแสดงถงึ การเป็นพราหมณ๑เตม็ ตวั และเขาได๎ ศกึ ษาคัมภรี ๑ พระเวทตามประเพณีพราหมณด๑ ๎วย จากน้นั ก็ แตํงงานมีภรรยา มีชวี ติ เปน็ สุขบ๎างเป็นทกุ ขบ๑ ๎างตามฐานะของ คนทแ่ี ตํงงานแลว๎ ในกาลตํอมาเขาก็มบี ตุ รชายคนหนง่ึ และเขา ยงั อาศยั อยใูํ นเมอื งนั้น วุํนวายดว๎ ยธุรกิจทาํ มาหากิน เลี้ยงดลู กู ชายทแ่ี สนรกั และภรรยาท่ีแสนดี แวดล๎อมดว๎ ยพํอแมญํ าติและ บรวิ ารท้ังปวง ในขณะทเี่ ขาดํารงชวี ติ อยํูตามภาพมายาน้ัน เขากเ็ หิน หํางจากความจริงคือชวี ติ แท๎ ๆ ซ่งึ เขาเคยมอี ยูํ นกั พรตผเ๎ู ป็นครู ซง่ึ สงํ กระแสจิตตามไปควบคุมโดยใกลช๎ ิ มใิ หเ๎ ขาหลงอยํใู นวง มายาท่ีทําให๎หํางเหนิ ไปจากความเปน็ จริงไปทุกที ทนั ใดนั้น จนั ทรสวามนิ กต็ ื่นจากภวงั คใ๑ นทนั ที เพราะกระแสจติ ของผูเ๎ ป็น ครูเขา๎ คมุ อยโํู ดยเขม๎ งวด ทาํ ให๎เขาไดส๎ ตกิ ลับคืนมาอีกคร้งั หนึ่ง

และร๎ูวาํ แทจ๎ รงิ ส่ิงท่ีเขาพบผาํ นมาเมือ่ ครยํู ามน้ันหาได๎มีความ จรงิ อยูํเลยแม๎แตนํ ๎อย เขาเหน็ และรู๎สกึ ไปเองโดยห๎วงมายาโดย แท๎ การหลุดจากมายาทาํ ใหเ๎ ขาคดิ วําตวั เองสาํ เร็จแลว๎ หลดุ พน๎ แล๎ว บังเกดิ ความกระหายท่ีเขา๎ สกํู องไฟเพ่ือหวังวทิ ยาอันสุด ยอดในทันที แตเํ ขาก็ถกู ห๎อมลอ๎ มมะรมุ มะต๎มุ ด๎วยเพ่อื นอาวโุ ส และเจา๎ นาย และวงศาคณาญาติ ผู๎พยายามจะกีดขวาง ความสาํ เรจ็ ของเขา แตอํ ยํางไรกด็ ี ถึงแม๎วําคนเหลาํ น้นั จะใช๎ วิธกี ารหลอกลํอเขาสกั เพยี งไรกไ็ มสํ าํ เรจ็ ผลสุดทา๎ ยหลงั จากถูก เกล้ียกลํอมให๎เคลม้ิ กบั การไปสํสู วรรคเ๑ พื่อความบันเทงิ สุข นริ นั ดร ณ ท่นี ้นั ชายหนุํมกย็ ินยอมพาคนเหลาํ น้นั ไปสํูฝง๓่ แมนํ ้ํา และตระเตรียมกองไฟใหญทํ ีน่ ั้น จนั ทรสวามนิ แลไป เห็นบิดา มารดาผู๎ชราของตนและภรรยา พรอ๎ มท่จี ะเขา๎ สูํกองไฟดว๎ ย ความเศรา๎ โศก และบรรดาลกู ๆ ก็ร๎องกระจองอแงไปหมด ใน ความสบั สนของเหตุการณ๑อันเกดิ จากมายานนั้ ชายหนมํุ กลาํ ว แกํตนเองวํา “อนิจจาเอย๐ บัดนญี้ าตพิ ี่น๎องของเราทงั้ หมดกําลงั จะตายถ๎าเราเข๎าสกํู องไฟ และเรากไ็ มํรเู๎ หมอื นกันวาํ คาํ มัน่

สัญญาของอาจารย๑จะจริงหรือไมจํ ริง จะให๎เราเขา๎ กองไฟอยําง นน้ั หรือ หรือเราจะไมเํ ขา๎ ดีกวํา แตคํ ดิ ไปคิดมา คาํ มน่ั สญั ญาจะ ผิดไดห๎ รอื เพราะเทําท่ที ํานสงั่ ไว๎เป็นข้นั ตอนมนั ก็ถูกอยํางที่ ทาํ นวาํ เพราะเหตกุ ารณ๑เกดิ ข้นึ สมจรงิ ท้งั นนั้ เพราะฉะนนั้ เราจ เข๎ากองไฟละ” เมอื่ พราหมณจ๑ ันทรสวามนิ ไตรํตรองโดยตลอด แล๎วกเ็ ดนิ เขา๎ ไปในกองไฟ ทนั ใดทเี่ ขาเขา๎ ไปในกองไฟ ชายหนุมํ ก็ร๎สู ึกประหลาด ใจมาก เพราะไฟนนั แทนทจ่ี ะร๎อนแรงผลาญราํ งกายดงั ท่คี ิด กลับเย็นยะเยอื กดงั หมิ ะ เขากผ็ ลดุ จากแมํนา้ํ ทนั ที และมายาทง้ั ปวงถงึ จุดอวสาน ชายหนุมํ รบี เดนิ ไปตามฝง่๓ แมนํ ้ําเพ่ือหา อาจารย๑ ในที่สดุ ก็แลเห็นฤษปี าศบุ ตนัง่ อยรํู ิมแมํนาํ้ ก็เดินเขา๎ ไป ลดตัวลงกราบแทบเท๎าอาจารย๑ และเมือ่ ผู๎เป็นอาจารย๑ซักถาม เขาก็บรรยาใหท๎ ราบเร่ืองที่เกิดจากมายาทกุ สงิ่ ทุกอยําง และจบ ลงด๎วยเรือ่ งไฟเย็น เมอื่ ได๎ฟ๓งดงั นี้ ผเ๎ู ปน็ อาจารยก๑ ็กลาํ วกะเขา วาํ “ลกู เอ๐ย ข๎าเกรงวาํ เจ๎าจะทําอะไรผดิ ตอนราํ ยมหาเวทเสยี ละ กระมงั หาไมแํ ลว๎ ไฟจะเยน็ สําหรบั เจ๎าไดอ๎ ยาํ งไร ปรากฎการณ๑

ธรรมชาติทีป่ รากฎแกเํ จา๎ ในการแสวงหารูปวทิ ยาน้นั ต๎อง ผดิ พลาดแนํ ๆ” เมือํจนั ทรสวามินได๎ยนิ การวพิ ากษข๑ องอาจารย๑ ดังนัน้ กต็ อบวํา “ทาํ นสาธขุ อรบั ขา๎ พเจา๎ แนํใจยวําไมํได๎ทาํ อะไร ผดิ เลย” ปาศุบตผู๎เป็นอาจารยเ๑ หน็ วําเรือ่ งน้ีมีอะไรทผ่ี ดิ ความ คาดหมายอยูํ จงึ ตงั้ ใจจะสบื สวนเพอื่ ความแนํใจอกี ครัง้ จงึ ต้งั สมาธิเพํงรูปวิทยาใหป๎ รากฎในฌาน แตรํ ูปวิทยาไมํปรากฎให๎ ท้ังอาจารย๑และศษิ ย๑ ดังนนั้ ทั้องสองคนกไ็ ด๎ประจกั ษ๑วํารูปวิทยา นน้ั หนไี ปแลว๎ ทั้งสองก็เดนิ คอตกกลับไปอยาํ งสน้ิ หวงั เม่ือเวตาลเลาํ เร่อื งจบลงกต็ ้งั คําถามตอํ พระเจา๎ ตริ วกิ รมเสน หลงั จากที่ทูลเตือนพระราชาใหต๎ ระหนักถึงเง่ือนไขที่ ให๎ไว๎ตํอกันมากอํ นวาํ “โอ ราชะ ขอได๎โปรดแก๎ป๓ญหาใหข๎ า๎ หนํอย ทรงเฉลยมาสิวํา ทาํ ไมรปู วทิ ยาจงึ สูญหายไปจากคนทง้ั สอง ในเม่อื เขาราํ ยมหาเวทอยํางถกู ตอ๎ งตามทีบ่ รรยายไว๎ทกุ ประการ” เม่อื พระวีรกษตั รยิ ไ๑ ด๎ฟ๓งคาํ ถามของเวตาลเชนํ นั้น ก็

ตอบวาํ “ข๎าร๎ู เจ๎าจอมขมังเวทเจา๎ กาํ ลงั หลอกลํอใหข๎ า๎ เสยี เวลา เปลํา แตเํ อาเถอะ ข๎าจะตอบเจา๎ คนเราจะเข๎าถึงความสาํ เรจ็ เพราะการปะกอบพิธรี ตี องที่ถกู ตอ๎ งเพยี งอยาํ งเดยี วก็หามไิ ด๎ ทั้งนีเ้ วน๎ ไวเ๎ สยี แตํวํา จติ ของเขาจะมั่นคงเด็ดขาด ตัง้ อยํูในความ กล๎าหาญอันไรม๎ ลทนิ โทษโดยสนิ้ เชงิ ไมหํ ยุดยั้งรรี อในการตดิ สนิ ใจให๎แนํวแนํ ปราศจากความกวัดแกวํงไมแํ นนํ อน ถึงแมค๎ รู ของเขาจะสงํ พลงั จิตไปชวํ ยแลว๎ กต็ าม ดังนน้ั มหาเวททเ่ี ขารําย อยจํู งึ ไมํทําให๎เขาได๎บรรลคุ วามสาํ เรจ็ สวํ นครูของเขาเองก็ สญู เสียอาํ นาจในการควบคุมมายาทีเ่ กิดข้ึน ทัง้ นี้เพราะเขาให๎ สิง่ ทด่ี ตี อํ คนทไ่ี มสํ มควรจะไดร๎ ับ” เม่ือพระราชาทรงอธิบายดังน้ี เวตาลผยู๎ ิ่งใหญํกล็ ะจาก พระองั สาของพระราชาทนั ที ด๎วยมนตร๑เวททก่ี ําบังสายตามใิ ห๎ ใครเหน็ กลบั คืนไปสสูํ ํานักของตน ทําให๎พระราชาตอ๎ งเสดจ็ กลบั ไปจบั ตวั มนั มาอีกครั้งหน่ึง

นทิ านเร่อื งท่ี ๑๙ พระเจ๎าตริวิกรมเสนจําใจเสด็จยอ๎ นกลบั ไปท่ปี าุ ชา๎ อีก ครัง้ หนงึ่ เพ่ือดึงตวั เวตาลลงมาจากกิ่งอโศก เอาพาดกับพระ องั สาแล๎วดาํ เนนิ กลับมาทางเดิม ระหวํางท่ีเสดจ็ มาตามทางน้นั เวตาลกถ็ ือโอกาสกลําวขึ้นวํา “ราชะ ขอไดโ๎ ปรดฟง๓ นทิ านสนกุ ๆ สักเร่ืองเถดิ ข๎าจะเลาํ ถวาย โปรดทรงฟง๓ ” มีนครแหงํ หนง่ึ ในโลกนช้ี ื่อ วโกรลกะ มคี วามงาม อลังการเสมอด๎วยนครอมราวดขี องทวยเทพนน่ั เทียว นครน้ีมี พระราชาปกครองทรงนามวาํ พระเจ๎าสรู ยประภะ ซ่ึงทรงความ ย่ิงใหญํเสมอดว๎ ยพระอินทร๑ พระราชาองค๑นเี้ ปรยี บเสมือนองค๑ พระวิษณผุ ๎ูทรงถนอมโลกไว๎ใหพ๎ น๎ ภัย โดยทรงรองรับโลกไวด๎ ว๎ ย พระกรของพระองค๑ (ทรงโอบอ๎อมโลกไว๎ในวงพระกร เหมือน บิดาโอบอุ๎มลูกของตนไว๎ในอ๎อมแขน) ดว๎ ยประการฉะนี้ พระองค๑จึงมีความยนิ ดใี นการรองรับภาระของราษฎรมิรเู๎ บือ่ หนาํ ยในราชอาณาจักรของพระองค๑ ถา๎ จะเหน็ นา้ํ ตาของใครก็

ยอํ มมแี ตํน้าํ ตาท่ีเกดิ จากควันเข๎าตาเทํานั้น จะพูดถึงความตาย ก็เฉพาะกรณีของครูํ ักคํูเสนํหาทีโ่ หยหากนั เหมือนตายทัง้ เปน็ อยาํ งนําสงสาร จะพูดถงึ ของสวยงามก็ให๎ดูที่ไมเ๎ ทา๎ ทองคําของ อารกั ษ๑ที่คมุ๎ ครองพิทกั ษ๑ พระราชาน้นั เองเป็นตวั อยาํ งของผู๎ ครองพระราชทรัพยอ๑ นั มากมายลน๎ ฟูา อยาํ งไรก็ดี แม๎พระองค๑ จะมีชายามากมายนับไมํถ๎วน แตกํ ห็ าไดม๎ พี ระราชโอรสไมํ ทนี ี้จะเรม่ิ ตอนสําคญั ของเรื่องน้ใี ห๎ฟ๓ง ในมหานครแหงํ หนงึ่ ช่ือ เมืองตามรลิปติ มพี ํอคา๎ ทรี่ าํ่ รวยมหาศาลชือ่ ธนบาล เปน็ ผ๎ูท่รี า่ํ รวยมากทส่ี ุดยง่ิ กวาํ ใคร ๆ ท้งั หมดทเ่ี ปน็ เศรษฐใี น เมืองนนั้ เขามธี ดิ าเพยี งคนเดียวชอื่ ธนวดี ผ๎ูมีความงามจบั จติ ราวกบั เป็นวิทยาธรี (นางวทิ ยาธร) ทีห่ ลนํ ลงมาจากสวรรค๑ เพราะถูกสาป เมอ่ื นางเจรญิ วัยขึ้นเปน็ สาว พํอคา๎ กต็ ายลง พวก ญาตกิ ก็ ลม๎ุ รมุ กนั เข๎ายดึ ทรพั ย๑สมบตั ิไปหมด ท้งั นเ้ี พราะ พระราชาหาไดช๎ วํ ยเหลือคม๎ุ กันอะไรไมํ ดังนั้นผเู๎ ปน็ ภรรยาของ พํอค๎าคือ นางหิรณั ยวดี กร็ บี ฉวยสมบัตสิ วํ นตวั ของนางคอื เพชร พลอย และเครื่องประดบั ตําง ๆ เอาไปซอํ นไวใ๎ นทเี่ ร๎นลับ

ไมํมีใครร๎ู แล๎วแอบหนอี อกจากบ๎านอยาํ งลับ ๆ ในยามตน๎ ของ ราตรีพรอ๎ มด๎วยธดิ าของนาง คือ ธนวดี หลบหน๎าญาตพิ นี่ อ๎ ง เอาตัวรอดไป นางเลด็ รอดออกจากบ๎านไปด๎วยความลาํ บาก ยากย่ิง นางจูงแขนลูกหนกี ระเซอะกระเซิงอยํางมืดแปดดา๎ น และใจของนางย่งิ มืดมืดย่ิงกวาํ ความมืดของราตรี เพราะความ เศร๎าโศกมดื มิดในจติ ใจและมดื มนจนปญ๓ ญากเพราะไมรํ ว๎ู ําจะ ไปทางไหนดี ในท่สี ดุ หลงั จากทม่ี ะงุมมะงาหรามาในความมดื นางกร็ ูส๎ กึ ตัววําว่ิงไปชนโจรผห๎ู น่งึ ซึ่งถูกทางบ๎านมืองเสียบ ประจานดว๎ ยหลาว แตมํ นั ยังไมตํ าย และการที่ถูกผ๎ูหญงิ วิ่งมา ชนโดยแรง ทําให๎แผลของมันฟกชา้ํ เจบ็ ปวดย่ิงขน้ึ จึงรอ๎ งขน้ึ วํา “โอย๏ ใครเอาเกลือมาขยแ้ี ผลของขา๎ แสบเหลอื เกนิ ” ภรรยา พอํ ค๎าไดฟ๎ ๓งก็ตกใจ ถามวํา “ทาํ นคือใคร” โจรตอบวํา “ขา๎ เปน็ โจร ทางบา๎ นเมอื งตดิ ตามตวั ข๎ามานาน ในท่สี ดุ จบั ข๎าได๎ ตัดสนิ ให๎เสยี บทวารข๎าดว๎ ยหลาวเหล็ก เอาข้นึ ต้งั ประจานไวร๎ ิมทางนี้ รอวนั ตาย แตถํ ึงจะเสยี บข๎าเจบ็ ปวดสาหสั ถงึ เพยี งนั้น แตขํ ๎าก็ ยงั ไมตํ าย วาํ ทจี่ ริงจะพูดไป ขา๎ มันก็แคํชายช่ัวธรรมดาคนหนึ่ง

เทาํ นั้น ไมวํ เิ ศษวิโสอะไร สํวนทํานเลําเปน็ ใคร จงึ ได๎ว่งิ มากลาง คาํ่ กลางคืนดึกดื่นปุานน”้ี เมอ่ื ภรรยาพํอค๎าไดฟ๎ ๓งกเ็ ลาํ เร่อื งของ ตนให๎โจรฟ๓งโดยตลอด ขณะน้ันพระจันทรผ๑ าํ นพน๎ หมเํู มฆสอํ ง แสงสวาํ งนวลใย แสงเดอื นที่ออํ นละมุนจบั ต๎องใบหนา๎ ของธดิ า พํอค๎า (ธนวดี) ทาํ ใหเ๎ ห็นความงามของนางอยํางเดนํ ชดั นาย โจรจึงกลําวกะแมํของนางวํา “ข๎าอยากจะขอร๎อง อะไรทาํ นสกั อยําง ฟ๓งให๎ดีนะ ข๎าจะใหท๎ องคาํ แกํทาํ นพันตาํ ลึง ทํานจงรบั ไว๎ และสงํ นางมาเป็นเมยี ขา๎ เถดิ ” นางได๎ฟ๓งก็หัวเราะอยาํ งขบขนั และกลาํ ววํา “เจา๎ จะทําอะไรตํอนาง” โจรได๎ฟง๓ กต็ อบวํา “ขา๎ เวลานจ้ี ะเปน็ จะตายก็เทํากนั ขา๎ ไมํมีลูกชายเลยแมแ๎ ตํคนเดียว ทาํ นกท็ ราบดีแลว๎ วาํ ผ๎ชู ายท่ีไรล๎ ูกชายนนั้ หาอาจที่จะไดร๎ ับผล บญุ อนั นาํ ไปสูํภพท้ังหลายอนั มแี ตคํ วามบนั เทิงสุขไมํ แตถํ า๎ ทําน ยอมตกลงตามขอ๎ เสนอของข๎า หญิงท่เี ป็นเมียข๎าคนนจ้ี ะคลอด ลกู เปน็ ชาย โดยขา๎ อาจจะใหช๎ ายอนื่ มาเปน็ พอํ ของเดก็ ได๎ และ ข๎าจะยอมรับดว๎ ยความเตม็ ใจวําเขาเป็นลูกจริง ๆ ของข๎า นีค่ ือ เหตผุ ลของข๎าวาํ ทาํ ไมจงึ ขอร๎องใหท๎ ํานยกนางใหเ๎ ปน็ เมียข๎า

ทํานจะชํวยให๎ขา๎ ไดบ๎ รรลจุ ุดประสงคต๑ ามท่ีปรารถนาไดห๎ รือไมํ” เมือ่ หญิงหม๎ายเมยี พํอค๎าไดฟ๎ ง๓ คาํ ของรอ๎ งเชนํ น้นั ประกอบกบั ความโลภทมี่ อี ยใํู นนิสยั อยํูแลว๎ นางจึงไปหานาํ้ มาจากท่ีใดท่ี หนึ่ง มารดมอื นายโจร และกลาํ ววาํ “ข๎ายกหญงิ ผ๎ูเป็นลกู สาว ของขา๎ คนน้ีใหแ๎ กํเจา๎ ในการสมรสครั้งน”ี้ นายโจรได๎แตํงงานกับ ธิดาวานชิ แล๎วกส็ งั่ กาํ ชับให๎นางยึดมน่ั ในสญั ญาตามท่ีตกลงกัน ไว๎ และใหน๎ างแมํหม๎ายใหไ๎ ปเอาทองตามสัญญาวํา “จงไปขุด เอาทองทฝี่ ง๓ ไว๎ใต๎ต๎นนยโครธ (ต๎นไทร) ตน๎ นนั้ เถดิ แล๎วเกบ็ ไว๎ให๎ ดี เมื่อไรทข่ี ๎าสิน้ ลม จงเผาศพขา๎ อยํางธรรมดาเหมือนคน ธรรมดาท่ัวไปเถดิ อยาํ ให๎มพี ธิ รี ีตรองอะไรเลย หลังจากเผาศพ ข๎าแล๎วจงเอากระดูกของขา๎ ไปโยนลงแมํน้ําศักดส์ิ ิทธ์ทิ ี่ใดกไ็ ด๎ เสร็จเร่อื งของข๎าแลว๎ เจ๎าสองคนแมํลูกจงเดนิ ทางไปนครวโกรล กะ ท่ีเมืองน้นั ผู๎คนมคี วามสบายกนั ทั่วหน๎า เพราะมผี ปู๎ กครอง ทด่ี ี มีพระราชาสรู ยประภะเปน็ ประธานสูงสดุ คนทอ่ี ยเํู มอื งน้ัน ลว๎ นอบอนุํ ใจไร๎ความกงั วลใด ๆ และพวกทาํ นก็จะไมํถกู ใครขํม เหงรังแกอีกด๎วย”

เมือ่ นายโจรกลําวมาถึงตอนนี้ บงั เกิดความกระหายนํ้า อยาํ งรุนแรง กด็ ื่มนํา้ ทน่ี างหญิงมาํ ยเอามาให๎ แล๎วถึงแกํความ ตาย เพราะต๎องถกู หลาวเสยี บประจานมาหลายวัน ความ บาดเจบ็ แสนสาหสั ทาํ ใหไ๎ มํอาจจะทนทานตํอไปได๎อกี ฝุายนาง หญิงหมา๎ ยกร็ ีบไปขดุ เอาทองมาไวเ๎ ปน็ สมบตั ิของตน แล๎วพาลกู สาวเดนิ ทางไปอยาํ งเรน๎ ลบั สํบู า๎ นเพอ่ื นคนหนง่ึ ของสามีนาง ระหวาํ งทน่ี างอาศัยพกั พงิ อยูํท่ีนัน่ นางก็ให๎คนไปเอาศพนาย โจรไปเผาเสยี และเอากระดูกไปโยนท้ิงทแี่ มนํ า้ํ ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์สาย หน่งึ และทําพธิ อี ทุ ิศสํวนกุศลใหต๎ ามประเพณี วนั รงุํ ข้ึน นางเอา ทรัพย๑ท่ีซํอนไว๎ และออกเดินทางพรอ๎ มดว๎ ยลกู สาวทอํ งเทีย่ วไป ในทตี่ ําง ๆ จนในท่ีสุดมาถงึ นครวโกรลกะ ณ ทนี่ นั้ นางได๎ซอื้ บ๎านหลังหนึง่ จากพํอค๎าชอ่ื สทุ ัตต๑ และอาศัยอยดูํ ๎วยความผาสุก กับลกู สาวของนางคอื ธนวดี ในเวลาน้ันมีครูผ๎หู น่ึงช่อื วษิ ณุสวามนิ อาศยั อยูํใน เมือง เขามีลูกศิษยเ๑ ป็นพราหมณห๑ นุํมรูปงามคนหน่งึ ชอื่ มน สวามิน ซ่ึงถงึ แม๎วาํ เขาจะมีชาตกิ ําเนิดสูง มกี ารศึกษาดี แตตํ ก