04 สร้างหลักประกนั วา่ ทกุ คนมีการศึกษาทม่ี คี ณุ ภาพ อยา่ งครอบคลุมและเท่าเทียม และสนับสนนุ โอกาส SDG ในการเรยี นรู้ตลอดชวี ติ 4.c เพิ่มจ�ำนวนครทู ีม่ คี ณุ วฒุ ิ รวมถงึ การดำ� เนนิ การผ่านความร่วมมือระหว่างประเทศ ในการฝึกอบรมครูในประเทศกำ� ลังพัฒนา โดยเฉพาะอย่างยิง่ ในประเทศ พัฒนาน้อยท่สี ุด และรฐั ก�ำลังพัฒนาที่เป็นเกาะขนาดเลก็ ภายในปี 2573 ครูที่มีคุณภาพเป็นปัจจัยส�ำคัญในการยกระดับคุณภาพการศึกษา โดยเฉพาะการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน และการส่งเสริมการจัดการศึกษาเพ่ื อพั ฒนาคุณภาพผู้เรียน ดังน้ัน การพั ฒนาครูท่ีมุ่งเน้นให้ครูทุกคนสามารถ พั ฒนาตนเองได้ตรงตามศักยภาพ สามารถน�ำความรู้ไปใช้ในการจัดการเรียนการสอนเพื่ อพั ฒนาผู้เรียนจะเป็น แรงขับเคล่ือนส�ำคัญท่ีน�ำไปสู่การพั ฒนาสมรรถนะของผู้เรียนให้มีผลสัมฤทธิ์ได้ สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย จ�ำนวนผู้เข้าร่วมโครงการพั ฒนาครูรูปแบบครบวงจร (คูปองครู) ปี 2560 - 2561 แ น ว โ น้ ม ข อ ง ค รู ที่ ไ ด้ รั บ ก า ร พั ฒ น า มี สั ด ส่ ว น สู ง ขึ้ น โดยข้อมูลของโครงการพั ฒนาครูรูปแบบครบวงจร ที่มา: ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ื นฐาน (คูปองครู) ของส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้น พื้ นฐาน ในหลักสูตรฝึกอบรมท่ีผ่านการรับรอง 1,207 หลักสูตร ซึ่งครอบคลุมครูกลุ่มเป้าหมายตั้งแต่ปฐมวัย ประถมศึกษา มัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษา ตอนปลาย พบว่ามีจ�ำนวนครูท่ีได้รับการพั ฒนาเพ่ิ ม มากขึ้น โดยในปีงบประมาณ 2561 มีครูที่เข้าร่วม โครงการและผ่านเกณฑ์การพัฒนา จ�ำนวน 274,264 คน คิดเป็นร้อยละ 77 ของจ�ำนวนครูท่ีลงทะเบียนท้ังหมด เพิ่ มข้ึนจาก 175,987 คน หรือร้อยละ 60 ในปีงบ ประมาณ 2560 ทั้งนี้ หลักสูตรที่มีครูลงทะเบียน มากที่สุดได้แก่ การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนภาษา อังกฤษในยุคศตวรรษที่ 21 โดยใช้หลักการของเกม ส�ำหรับครูประถมศึกษาการพั ฒนาสมรรถนะการจัด การเรียนรู้ STEM Education ตามแนวคิด Active Learning 150 รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สรา้ งหลักประกันวา่ ทกุ คนมีการศึกษาท่มี ีคณุ ภาพ 04 อย่างครอบคลมุ และเท่าเทียม และสนบั สนนุ โอกาส SDG ในการเรยี นร้ตู ลอดชีวติ 4.c เพ่ิมจำ� นวนครูท่มี ีคณุ วฒุ ิ รวมถงึ การด�ำเนินการผา่ นความรว่ มมือระหวา่ งประเทศ ในการฝึกอบรมครูในประเทศกำ� ลังพัฒนา โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ ในประเทศ พัฒนาน้อยทีส่ ุด และรัฐก�ำลงั พัฒนาทีเ่ ป็นเกาะขนาดเลก็ ภายในปี 2573 การดำ� เนนิ การที่ผ่านมา ความท้าทาย กระทรวงศึกษาธิการได้มีการด�ำเนินการเพ่ื อส่งเสริม แ ม้ ว่ า จ ะ มี ก า ร พั ฒ น า ห ลั ก สู ต ร เ พื่ อ พั ฒ น า ค รู ไ ด้ การผลิตและพั ฒนาครู โดยได้จัดตั้งสถาบันคุรุพั ฒนา จ�ำนวนหนึ่ง แต่ยังไม่สามารถรองรับความต้องการได้ เพื่ อรองรับการคัดเลือกหลักสูตรพั ฒนาครูและด�ำเนิน ครบถ้วนโดยพบว่า มีหลายหลักสูตรมีจ�ำนวนท่ีนั่ง โ ค ร ง ก า ร ต่ า ง ๆ อ า ทิ โ ค ร ง ก า ร พั ฒ น า ค รู รู ป แ บ บ ไม่เพี ยงพอต่อความต้องการ อาทิ หลักสูตรการจัด ครบวงจร (คูปองครู) โครงการผลิตครูเพ่ื อพั ฒนา กิจกรรมการเรียนการสอนภาษาอังกฤษในยุคศตวรรษ ท้ อ ง ถิ่ น โ ค ร ง ก า ร พั ฒ น า วิ ช า ชี พ แ บ บ ชุ ม ช น แ ห่ ง ท่ี 21 โดยใช้หลักการของเกมส�ำหรับครูประถมศึกษา การเรียนรู้ทางวิชาชีพ (Professional Learning นอกจากน้ี หลักสูตรการพั ฒนาครูยังไม่ตอบสนอง Community: PLC) โครงการอบรมและพั ฒนาครู ต่อความต้องการของผู้เข้าอบรม เน่ืองจากขาดการมี ด้านการจัดการเรียนการสอนภาษาอังกฤษ (Boot ส่ ว น ร่ ว ม ข อ ง ค รู ใ น ก า ร อ อ ก แ บ บ ห ลั ก สู ต ร ดั ง ก ล่ า ว Camp) ร่วมกับ บริติช เคานซิล ประเทศไทย โครงการ อีกท้ังการติดตามและประเมินผลยังไม่ครอบคลุมผู้ท่ี พั ฒ น า ทั ก ษ ะ ก า ร ใ ช้ ภ า ษ า อั ง ก ฤ ษ เ พื่ อ ก า ร สื่ อ ส า ร มีส่วนได้ส่วนเสียท้ังหมด และขาดการก�ำหนดตัวช้ีวัด (Communicative Approach) ในโรงเรียนเอกชน ผ ล ลั พ ธ์ จ า ก ก า ร อ บ ร ม ที่ เ ชื่ อ ม โ ย ง กั บ ผ ล สั ม ฤ ท ธิ์ ข อ ง โ ค ร ง ก า ร พั ฒ น า คุ ณ ภ า พ ค รู โ ร ง เ รี ย น เ อ ก ช น แ ล ะ ผู้เรียน โครงการเพิ่ มศักยภาพครูให้มีสมรรถนะของครูยุคใหม่ ส� ำ ห รั บ ก า ร เ รี ย น รู้ ศ ต ว ร ร ษ ที่ 2 1 ซึ่ ง เ ป็ น ก า ร อ บ ร ม ขอ้ เสนอแนะ ครูหลักสูตรสะเต็มศึกษา (STEM Education) ควรจัดหลักสูตรให้เพี ยงพอกับความต้องการมาก นอกจากนี้ คุรุสภายังได้ปรับเกณฑ์มาตรฐานความรู้ ยิ่งข้ึนโดยอาจเพิ่ มรอบหลักสูตรที่ได้รับความนิยมและ แ ล ะ ป ร ะ ส บ ก า ร ณ์ วิ ช า ชี พ ค รู ซึ่ ง ไ ด้ ป ร ะ ก า ศ ใ น ร า ช กิ จ มีความน่าสนใจ เช่น การจัดหลักสูตรแบบเคล่ือนท่ี จ า นุ เ บ ก ษ า เ ม่ื อ วั น ท่ี 7 พ ฤ ษ ภ า ค ม 2 5 6 3 โ ด ย การจัดท�ำ ระบบคิวส�ำหรับครูที่สนใจเข้ารับการอบรมใน ก� ำ ห น ด ใ ห้ ก า ร ท ด ส อ บ แ ล ะ ป ร ะ เ มิ น ส ม ร ร ถ น ะ ท า ง ครั้งต่อไปและควรก�ำหนดหลักสูตรเชิงรุกท่ีพิ จารณา วิ ช า ชี พ ค รู ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย 2 ส่ ว น คื อ 1 ) ค ว า ม รู้ แ ล ะ ถึงเป้าหมายการพั ฒนา โดยเฉพาะเป้าหมายภายใต้ ประสบการณ์วิชาชีพตามมาตรฐานวิชาชีพครูจ�ำนวน ยุทธศาสตร์ชาติที่มุ่งเน้นการเปลี่ยนโฉมบทบาทครูให้ 5 วิชา ได้แก่ การใช้ภาษาไทยเพ่ื อการส่ือสาร การใช้ เป็นครูยุคใหม่ปรับจาก “ครูสอน” เป็น “โค้ช” หรือ ภาษาอังกฤษเพื่ อการสื่อสาร การใช้เทคโนโลยีดิจิทัล “ผู้อ�ำนวยการเรียนรู้” นอกจากน้ี ควรพั ฒนาระบบฐาน เพ่ื อการศึกษา วิชาชีพครู และวิชาเอกตามที่ก�ำหนด ข้อมูลกลางโดยใช้ประโยชน์จากข้อมูลการลงทะเบียน แ ล ะ 2 ) ก า ร ป ฏิ บั ติ ง า น แ ล ะ ก า ร ป ฏิ บั ติ ต น ต า ม ในโครงการคูปองครูในการพั ฒนาครูรายบุคคล และ ม า ต ร ฐ า น วิ ช า ชี พ ค รู ต า ม แ น ว ท า ง ท่ีคุ รุ ส ภ า ก� ำ ห น ด ควรพั ฒนากลไกการติดตามและประเมินผลการอบรม ในด้านต่าง ๆ ครูท่ีเช่ือมโยงกับผลสัมฤทธ์ิของผู้เรียน อาทิ การสุ่ม ป ร ะ เ มิ น ค ว า ม คิ ด เ ห็ น จ า ก ผู้ เ รี ย น โ ด ย ต ร ง น อ ก เ ห นื อ จ า ก ก า ร ป ร ะ เ มิ น ค ว า ม คิ ด เ ห็ น ผู้ อ� ำ น ว ย ก า ร โ ร ง เ รี ย น ก า ร ใ ห้ มี ช่ อ ง ท า ง แ ส ด ง ค ว า ม คิ ด เ ห็ น ต่ อ ห ลั ก สู ต ร โดยตรง และการสุ่มประเมินจากการสอนจริงเพ่ื อน�ำไป สู่ ก า ร ป รั บ ป รุ ง ห รื อ พั ฒ น า ห ลั ก สู ต ร ใ น ร ะ บ บ ใ ห้ มี ประสิทธิผลต่อไป รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 151 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
เป้าหมายท่ี 05 บรรลคุ วามเสมอภาค ระหวา่ งเพศและเสรมิ พลังแก่สตรี และเดก็ หญงิ ทุกคน SDG 5: Achieve gender equality and empower all women and girls 152 รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDG Progress Report 2016-2020
บรรลคุ วามเสมอภาคระหวา่ งเพศ 05 และเสริมพลงั แกส่ ตรีและเด็กหญงิ ทุกคน SDG 5 เป้าหมายการพั ฒนาที่ยั่งยืนเป้าหมายที่ 5 มุ่งด�ำเนินการเพื่ อให้เกิดความเสมอภาคระหว่างเพศ และเพิ่ มบทบาท ของผู้หญิงและเด็กหญิงทุกคน โดยก�ำหนดให้ทุกประเทศต้องยุติการกระท�ำที่ก่อให้เกิดการเลือกปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรม ต่อผู้หญิง การใช้ความรุนแรงท้ังทางร่างกายและจิตใจ และการล่วงละเมิดทางเพศ ส่งเสริมการเคารพศักด์ิศรี ความเป็นมนุษย์ของเพศหญิงให้มีสิทธิในการเลือกคู่ครองตามวัยท่ีเหมาะสม รวมท้ังมีสิทธิที่จะพั ฒนาศักยภาพ ตนเองและเข้าถึงองค์ความรู้ต่าง ๆ นอกจากนี้ ยังให้ความส�ำคัญกับการมีบทบาททางการเมืองและการท�ำงาน ของเพศหญิงอย่างเท่าเทียม สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมาย ระดับสูงอย่างน้อย 1 คน ที่ร้อยละ 86 เพ่ิมข้ึนจากร้อยละ 74 ในปี 2560 และมีการเข้าถึงเทคโนโลยีสารสนเทศ ในช่วงที่ผ่านมา สถานการณ์ความเสมอภาคระหว่าง และการส่ือสารเพ่ิมข้ึน โดยในปี 2562 มีสัดส่วนผู้หญิง เพศชายหญิงของไทยปรับตัวในทิศทางท่ีดีข้ึน โดยดัชนี อายุ 6 ปีขึ้นไป ใช้อินเตอร์เน็ต ร้อยละ 65.6 เพ่ิ มขึ้นจาก ความไม่เสมอภาคทางเพศ (Gender Inequality ร้อยละ 50.7 ในปี 2559 Index) ในปี 2562 มีคะแนน 0.359 ดีข้ึนจาก 0.419 ในปี 2559 สะท้อนถึงพั ฒนาการเรื่องความเสมอภาค การดำ� เนินการท่ีผา่ นมา ท า ง เ พ ศ ท่ี ดี ข้ึ น ใ น สั ง ค ม ไ ท ย ซ่ึ ง มี ส า เ ห ตุ ม า จ า ก การท่ีประเทศไทยได้ให้ความส�ำคัญต่อประเด็นดังกล่าว ภ า ค รั ฐ ไ ด้ ใ ช้ ก ล ไ ก ท า ง ก ฎ ห ม า ย ใ น ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม อ ย่ า ง จ ริ ง จั ง โ ด ย ไ ด้ บ ร ร จุ ไ ว้ เ ป็ น ส่ ว น ห น่ึ ง ข อ ง ค ว า ม เ ท่ า เ ที ย ม ท า ง เ พ ศ ใ ห้ เ กิ ด ผ ล อ ย่ า ง เ ป็ น รู ป ธ ร ร ม รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 และ โ ด ย ไ ด้ ก� ำ ห น ด ไ ว้ ใ น รั ฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห่ ง ร า ช อ า ณ า จั ก ร ได้มีการออกกฎหมายท่ีเก่ียวข้อง รวมท้ังก�ำหนดไว้ใน ไทย พ.ศ. 2560 และพระราชบัญญัติความเท่าเทียม แผนพั ฒนาประเทศทุกระดับ อาทิ ยุทธศาสตร์ชาติ ระหว่างเพศ พ.ศ. 2558 รวมทั้งแผนปฏิบัติการตาม ด้ า น ก า ร ส ร้ า ง โ อ ก า ส แ ล ะ ค ว า ม เ ส ม อ ภ า ค ท า ง สั ง ค ม ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ก า ร พั ฒ น า ส ต รี พ . ศ . 2 5 6 0 - 2 5 6 4 แผนพั ฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับท่ี 12 นอกจากน้ี ยังได้จัดต้ังคณะกรรมการนโยบายและ ใ น ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม เ ป็ น ธ ร ร ม แ ล ะ ล ด ยุทธศาสตร์การพั ฒนาสถานภาพสตรีแห่งชาติ (กยส.) ค ว า ม เ ห ลื่ อ ม ล�้ ำ ใ น สั ง ค ม แ ล ะ แ ผ น ป ฏิ บั ติ ก า ร ต า ม เพ่ื อส่งเสริมศักยภาพของผู้หญิง ความเสมอภาค ยุทธศาสตร์การพั ฒนาสตรี พ.ศ. 2560 - 2564 ซึ่ง แ ล ะ ค ว า ม เ ป็ น ธ ร ร ม ร ะ ห ว่ า ง เ พ ศ ช า ย ห ญิ ง ใ น สั ง ค ม ก� ำ ห น ด ใ ห้ ห น่ ว ย ภ า ค รั ฐ แ ล ะ อ ง ค์ ก ร ป ก ค ร อ ง ส่ ว น รวมท้ังจัดต้ังศูนย์พิ ทักษ์เด็ก สตรี ครอบครัว และ ท้องถิ่นทุกแห่งต้องด�ำเนินการจัดสรรงบประมาณและ ป้องกันปราบปรามการค้ามนุษย์ ภายใต้ส�ำนักงาน สร้างนโยบายท่คี �ำนึงถงึ ความตอ้ งการและความแตกต่าง ต�ำรวจแห่งชาติ และออกระเบียบว่าด้วยการสมรส ทางเพศ (Gender Responsive Budgeting: GRB) ( นิ ก า ห์ ) กั บ บุ ค ค ล ที่ มี อ า ยุ ต�่ ำ ก ว่ า 1 7 ปี พ . ศ . 2 5 6 1 เพิ่ มขึ้น เพื่ อลดความเหล่ือมล้�ำทางสังคมและส่งเสริม ที่ ก� ำ ห น ด ใ ห้ ก า ร ส ม ร ส กั บ บุ ค ค ล อ า ยุ ต่� ำ ก ว่ า 1 7 ปี ความเสมอภาคระหว่างเพศ จะต้องมีหนังสืออนุญาตจากศาลหรือดาโต๊ะยุติธรรม และหนังสือแสดงความยินยอมจากผู้ปกครอง นอกจากนี้ ยังพบว่าผู้หญิงมีแนวโน้มในการถือครอง ท่ีดินเพ่ิ มขึ้น โดยในปี 2561 มีสัดส่วนการครอบครอง การด�ำเนินการเพ่ื อส่งเสริมความเสมอภาคทางเพศ ท่ีดินเพื่ อท�ำการเกษตรของผู้หญิงต่อผู้ชายที่ 44.1 ต่อ ยั ง ร ว ม ไ ป ถึ ง ก า ร ป ลู ก จิ ต ส� ำ นึ ก ส ร้ า ง เ จ ต ค ติ เ รื่ อ ง 55.9 เพิ่ มข้ึนจาก 36.3 ต่อ 63.7 ในปี 2556 รวมทั้ง ความแตกต่างระหว่างเพศที่ถูกต้อง และเสริมสร้าง มี บ ท บ า ท ท า ง ก า ร เ มื อ ง แ ล ะ ภ า ค ธุ ร กิ จ ม า ก ขึ้ น โ ด ย ใ น ศั ก ย ภ า พ ข อ ง ผู้ ห ญิ ง อ า ทิ โ ค ร ง ก า ร ก้ า ว ไ ป ไ ป สู่ ปี 2563 มีสัดส่วนผู้หญิงที่เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สั ง ค ม เ ส ม อ ภ า ค กั บ พ ลั ง ส ร้ า ง ส ร ร ค์ ห ญิ ง ช า ย ท่ีร้อยละ 15.75 เพ่ิ มขึ้นจากร้อยละ 6.09 ในปี 2559 โครงการเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจเพื่ อส่งเสริม และสัดส่วนของบริษัทท่ีผู้หญิงอยู่ในต�ำแหน่งผู้บริหาร รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020 153
05 บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ และเสรมิ พลงั แก่สตรแี ละเดก็ หญงิ ทุกคน SDG 5 ความเสมอภาคระหว่างเพศโดยศูนย์เรียนรู้การพั ฒนา ขอ้ เสนอแนะ สตรีและครอบครัวภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัด ศรีสะเกษ โครงการรณรงค์ยุติความรุนแรงต่อเด็ก ภ า ค รั ฐ ค ว ร ด� ำ เ นิ น ก า ร อ ย่ า ง เ ร่ ง ด่ ว น ใ น ก า ร จั ด ก า ร สตรี บุคคลในครอบครัว และความรุนแรงในสังคม แ น ว ท า ง ก า ร จั ด ส ร ร ท รั พ ย า ก ร ก า ร ศึ ก ษ า ใ ห้ มี ทุ ก รู ป แ บ บ ผ่ า น โ ค ร ง ก า ร “ N e w G e n S ay N o – ค ว า ม เ ป็ น ธ ร ร ม แ ล ะ มุ่ ง เ น้ น ก า ร ล ด ค ว า ม เ ห ลื่ อ ม ล�้ ำ คนรุ่นใหม่ไร้ความรุนแรง” และโครงการอบรมเพ่ื อ โดยให้ความส�ำคัญในการสร้างหลักประกันทางสังคม เสริมสร้างศักยภาพส�ำหรับผู้ต้องขังหญิงใกล้พ้ นโทษ ผ่ า น ก า ร อ อ ก ม า ต ร ก า ร ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ที่ ส อ ด รั บ กั บ สถานการณ์และบริบทในปัจจุบัน เร่งพั ฒนาโอกาส นอกจากนี้ ภาคเอกชนและภาคประชาสังคมยังได้มี ทางการศึกษาเพื่ อเอื้อให้คนทุกเพศ ทุกช่วงวัยและ ส่ ว น ร่ ว ม ใ น ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ค ว า ม เ ท่ า เ ที ย ม ร ะ ห ว่ า ง เ พ ศ ทุกสถานะ สามารถเข้าถึงการศึกษาได้สะดวกทุกท่ี ใ ห้ เ กิ ด ขึ้ น อ า ทิ โ ค ร ง ก า ร ด ร า ก้ อ น ฟ ล า ย 3 6 0 และทุกเวลา อีกทั้งควรเร่งส่งเสริมการพั ฒนาศักยภาพ (Dragonfly 360) ซึ่งเป็นแพลตฟอร์มระดับภูมิภาค ของบุคลากรทางการศึกษาอย่างต่อเน่ือง และปรับ ที่ มุ่ ง ส ร้ า ง แ ร ง บั น ด า ล ใ จ แ ล ะ ส่ ง เ ส ริ ม ศั ก ย ภ า พ เปล่ียนบทบาทของครู ให้สามารถส่งเสริมการพั ฒนา ข อ ง ผู้ ห ญิ ง โ ค ร ง ก า ร ก า ร ร ณ ร ง ค์ ใ ห้ ผู้ ช า ย ช่ ว ย สมรรถนะพ้ื นฐาน ท�ำงานบ้าน โดยไม่ปล่อยให้เป็นภาระของแฟนหรือ ภรรยาฝ่ายเดียว ภายใต้แนวคิด “งานบ้านเป็นหน้าที่ ผลการประเมินสถานะของ SDG 5 ของทุกคน ท�ำได้ทุกเพศ” ซึ่งเป็นความร่วมมือระหว่าง มูลนิธิหญิงชายก้าวไกล ร่วมกับส�ำนักงานกองทุน ต่�ำกว่าค่าเป้าหมายระดับเส่ียง: บรรลุค่าเป้าหมาย: สนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สถานการณ์อยู่ในช่วง 51-75% ของค่าเป้าหมาย สามารถบรรลุค่าเป้าหมาย 100% SDG SDG SDG SDG 5.2 5.5 5.b 5.c ความท้าทาย SDG SDG SDG ก า ร บ ร ร ลุ ค ว า ม เ ส ม อ ภ า ค ร ะ ห ว่ า ง เ พ ศ ยั ง เ ผ ชิ ญ กั บ 5.1 5.3 5.4 ความท้าทายจากเจตคติของคนในสังคม ซ่ึงยึดติดกับ ความคิดแบบทวิเพศ หรือการจ�ำแนกเพศเป็นชาย/หญิง SDG SDG ตามเพศก�ำเนิด รวมท้ังเจตคติท่ีก�ำหนดบทบาทของ ผู้หญิงให้เป็นผู้รับผิดชอบงานบ้านเพี ยงล�ำพั ง ท�ำให้ 5.6 5.a เ กิ ด ก า ร เ ลื อ ก ป ฏิ บั ติ ต่ อ ผู้ ห ญิ ง อ ย่ า ง ไ ม่ เ ท่ า เ ที ย ม ร ว ม ท้ั ง ยั ง เ ป็ น ข้ อ จ� ำ กั ด บ ท บ า ท ข อ ง ผู้ ห ญิ ง ใ น ต่�ำกว่าค่าเป้าหมาย: การตัดสินใจทางการเมือง เศรษฐกิจ และภาคสาธารณะ สถานการณ์อยู่ในช่วง 76-99% ของค่าเป้าหมาย นอกจากน้ี สถานการณ์ความรุนแรงที่มีต่อผู้หญิงและ เด็กหญิงยังคงพบเห็นได้ในสังคมไทย ซึ่งมีสาเหตุ มาจากความไม่เคารพในสิทธิมนุษยชนข้ันพ้ื นฐานของ ผู้หญิงและเด็กหญิง ประกอบกับความเครียดที่เพิ่ มข้ึน จากการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ท�ำให้สถานการณ์ ก า ร ใ ช้ ค ว า ม รุ น แ ร ง ต่ อ ผู้ ห ญิ ง ใ น ค ร อ บ ค รั ว มี แ น ว โ น้ ม เพิ่ มขึ้น 154 รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ 05 และเสรมิ พลังแกส่ ตรแี ละเดก็ หญงิ ทุกคน SDG 5 กรณีศกึ ษา สถาบันวานติ าเพื่อพัฒนาวสิ าหกิจชุมชน “ ศั ก ย ภ า พ ข อ ง ส ต รี จ ะ ส า ม า ร ถ ส ร้ า ง ป ร ะ โ ย ช น์ ใ น มิ ติ อ ย่ า ง ยั่ ง ยื น ใ น ลั ก ษ ณ ะ ก า ร ใ ห้ บ ริ ก า ร แ บ บ ค ร บ ว ง จ ร เชิงเศรษฐกิจและสังคม พร้อมกับการพั ฒนาคุณภาพ ตั้ ง แ ต่ ก า ร เ ป็ น แ ห ล่ ง เ รี ย น รู้ เ พ่ิ ม พู น ศั ก ย ภ า พ / ชีวิตของผู้คน เพื่ อน�ำไปสู่การสร้างสันติภาพได้ใน องค์ความรู้ รวมท้ังพั ฒนาทักษะในด้านธุรกิจและภาวะ อนาคต” ผู้น�ำของสตรี นอกจากน้ี จะด�ำเนินการเช่ือมต่อกับ ภ า ค เ อ ก ช น แ ล ะ ธุ ร กิ จ ท้ั ง ใ น ป ร ะ เ ท ศ แ ล ะ ต่ า ง ป ร ะ เ ท ศ เพื่ อสนับสนุนการเปิดตลาดใหม่ให้กับผลิตภัณฑ์ของ กลุ่มสตรี สถาบันวานิตาเพื่ อพั ฒนาวิสาหกิจชุมชน (WANITA นอกจากการเสริมสร้างรายได้ สถาบันวานิตาฯ ยังคง Economic Empowerment Academy) ภายใต้ เน้นการส่ือสารท่ีสะท้อนให้เห็นถึงเร่ืองราวของวิถีชีวิต การสนับสนุนของ OXFAM GB ประเทศไทย ก่อก�ำเนิด และวัฒนธรรม ผ่านรูปแบบของสินค้าท่ีหลากหลาย ม า จ า ก ก า ร ท่ี ชี วิ ต แ ล ะ ค ว า ม เ ป็ น อ ยู่ ข อ ง ป ร ะ ช า ช น ใ น ท่ี ม า จ า ก ก ลุ่ ม อ า ชี พ ส ต รี ใ น ส า ม จั ง ห วั ด ช า ย แ ด น ใ ต้ ส า ม จั ง ห วั ด ช า ย แ ด น ภ า ค ใ ต้ ไ ด้ รั บ ผ ล ก ร ะ ท บ จ า ก ให้เป็นที่รู้จักมากยิ่งข้ึน โดยเริ่มแรกได้ท�ำงานร่วมกับ สถานการณ์ความไม่สงบในพ้ื นที่ตลอดระยะเวลาท่ี กลุ่มอาชีพสตรีจ�ำนวน 56 กลุ่ม 56 ชุมชนในพื้ นที่สาม ผ่านมา โดยเฉพาะอย่างย่ิงกลุ่มสตรี ซ่ึงต้องปรับตัว จังหวัดชายแดนภาคใต้และสี่อ�ำเภอของจังหวัดสงขลา เป็นอย่างมากกับบทบาทที่เปลี่ยนไป เมื่อต้องกลาย ซึ่งมีสินค้าประกอบไปด้วยอาหาร งานจักรสานและ ม า เ ป็ น ผู้ น� ำ ข อ ง ค ร อ บ ค รั ว ที่ ต้ อ ง เ ป็ น เ ส า ห ลั ก ใ น งานกระจูด ฯลฯ แต่ต่อมาได้พั ฒนาสินค้าหลัก ได้แก่ การหารายได้ วัตถุประสงค์ของสถาบันวานิตาฯ คือ กล้วยหินกรอบแก้วซึ่งมีเอกลักษณ์และอร่อย เพื่ อให้ การมุ่งเน้นการลดความเหลื่อมล�้ำของสตรีพื้ นท่ีสาม ธุรกิจสามารถด�ำเนินงานได้อย่างย่ังยืนในอนาคต จังหวัดชายแดนใต้ (ปัตตานี ยะลา นราธิวาส) โดยมี แนวคิดในการสร้างจุดเช่ือมประสานกลางในงานส่งเสริม หนึ่งในความส�ำเร็จของสถาบันวานิตาฯ คือ การที่ กลุ่มอาชีพและสร้างศักยภาพทางเศรษฐกิจของสตรี สามารถท�ำให้กลุ่มสตรีเครือข่ายมีรายได้เพ่ิ มขึ้นอย่าง ในพื้ นที่สามจังหวัดชายแดนใต้ เพื่ อให้เกิดการพั ฒนา เป็นรูปธรรม และสนับสนุนให้กลุ่มสตรีสามารถด�ำเนิน ธุ ร กิ จ อ ยู่ ใ น พื้ น ท่ี โ ด ย ที่ ไ ม่ ต้ อ ง ย้ า ย ไ ป ใ ช้ แ ร ง ง า น ในเมืองและสามารถดึงผู้ที่ว่างงานเข้ามาท�ำงานในพื้ นที่ เพิ่ มขึ้นได้ในอนาคต สถาบันวานิตาฯ มุ่งหวังการสร้าง ร า ก ฐ า น ข อ ง ก ลุ่ ม อ า ชี พ ใ ห้ มี ค ว า ม เ ข้ ม แ ข็ ง แ ล ะ ยั่ ง ยื น ร ว ม ท้ั ง ส ร้ า ง ตั ว เ อ ง ใ ห้ เ ป็ น ศู น ย์ ธุ ร กิ จ เ พ่ื อ สั ง ค ม ท่ี สามารถหาก�ำไรได้ และสร้างความตระหนักทางสังคมไป พร้อมกัน รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 155 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลุความเสมอภาคระหวา่ งเพศ และเสรมิ พลงั แกส่ ตรีและเด็กหญงิ ทุกคน SDG ยตุ กิ ารเลือกปฏบิ ัติทุกรปู แบบที่มตี อ่ ผหู้ ญิง 55.1 และเดก็ หญงิ ในทกุ ที่ การยุติการเลือกปฏิบัติต่อสตรีถือเป็นหนึ่งในประเด็นสิทธิมนุษยชนท่ีประเทศต่าง ๆ รวมท้ังไทยให้ความส�ำคัญ และพยายามผลักดันให้เกิดการยอมรับ โดยมีอนุสัญญาว่าด้วยการจัดการการเลือกปฏิบัติต่อสตรีในทุกรูปแบบ (The Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women) ที่มุ่งให้ ค ว า ม คุ้ ม ค ร อ ง สิ ท ธิ ข อ ง ผู้ ห ญิ ง โ ด ย รั ฐ ภ า คี มี พั น ธ ก ร ณี ที่ จ ะ ต้ อ ง ข จั ด ก า ร เ ลื อ ก ป ฏิ บั ติ ต่ อ ผู้ ห ญิ ง ส ร้ า ง ความเท่าเทียมกันระหว่างผู้ชายและผู้หญิงในด้านต่าง ๆ เช่น การเมือง เศรษฐกิจ สังคม การจ้างงาน ป้องกันการใช้ ความรุนแรง และความเท่าเทียมทางกฎหมาย ไทยในฐานะหนึ่งในรัฐภาคีได้มีการด�ำเนินนโยบายและแผนงานต่าง ๆ เพื่ อส่งเสริมความเสมอภาคระหว่างเพศและพั ฒนาความเข้มแข็งของสตรี เพ่ื อยุติการเลือกปฏิบัติทุกรูปแบบ ที่มีต่อผู้หญิงและเด็กหญิง สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย ดัชนีความไม่เสมอภาคทางเพศของประเทศไทย ประเทศไทยได้ด�ำเนินการส่งเสริมความเสมอภาคหญิง หมายเหตุ: ค่าดัชนีเข้าใกล้ 0 หมายถึงมีความเสมอภาคมากขึ้น ชายผ่านการด�ำเนินงานท่ีมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ที่มา: รายงานการพั ฒนามนุษย์ (Human Development Reports), UNDP ด้วยการวางรากฐานด้านกฎหมาย นโยบาย มาตรการ และแผนงาน เช่น รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 มาตรา 27 วรรค 3 ว่าด้วยหลักการ ไม่เลือกปฏิบัติ ยุทธศาสตร์ชาติด้านการสร้างโอกาส และความเสมอภาคทางสังคม แผนพั ฒนาฯ ฉบับท่ี 12 ยุทธศาสตร์การสร้างความเป็นธรรมและลดความเหลื่อม ล�้ำในสังคม พระราชบัญญัติความเท่าเทียมระหว่างเพศ พ.ศ. 2558 การด�ำเนินงานดังกล่าวส่งผลให้สถานการณ์ ความไม่เสมอภาคทางเพศภายในประเทศปรับตัวไปใน ทศิ ทางทด่ี ขี น้ึ ตามลำ� ดบั โดยข้อมูลดัชนีความเหลื่อมล�้ำทางเพศสภาพ (Gender I n e q u a l i ty I n d e x ) ซึ่ ง พิ จ า ร ณ า จ า ก ป ร ะ เ ด็ น ความเท่าเทียมทางเพศระหว่างหญิงและชายใน 3 มิติ ได้แก่ อนามัยการเจริญพั นธุ์ การมีสิทธิเสรีภาพใน การแสดงออกและพั ฒนาตนเอง และการมีส่วนร่วม ในตลาดแรงงาน ระบุว่าในช่วงระหว่างปี 2559 - 2562 ประเทศไทยมีพั ฒนาการในเร่ืองความเสมอภาคทางเพศ ดีข้ึน โดยในปี 2562 มีค่าดัชนีอยู่ท่ี 0.359 ดีข้ึน จาก 0.419 ในปี 2559 156 รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ 05 และเสริมพลังแกส่ ตรีและเดก็ หญงิ ทกุ คน SDG ยตุ กิ ารเลือกปฏบิ ัติทกุ รูปแบบทีม่ ีตอ่ ผู้หญิง และเดก็ หญิงในทกุ ที่ 5.1 การด�ำเนินการทีผ่ ่านมา ความทา้ ทาย ภ า ค รั ฐ ไ ด้ บั ง คั บ ใ ช้ พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ ค ว า ม เ ท่ า เ ที ย ม ปัญหาการเลือกปฏิบัติต่อผู้หญิงและเด็กหญิงมีสาเหตุ ร ะ ห ว่ า ง เ พ ศ พ . ศ . 2 5 5 8 เ พ่ื อ ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ เ กิ ด จากเจตคติ ค่านิยม วัฒนธรรม และความเช่ือด้ังเดิม ความเท่าเทียมระหว่างเพศหญิง และเพศชาย และได้ ที่ ใ ห้ ค ว า ม ส� ำ คั ญ แ ล ะ ย ก ย่ อ ง ใ ห้ ผู้ ช า ย เ ป็ น ใ ห ญ่ ห รื อ จัดท�ำยุทธศาสตร์การพั ฒนาสตรี พ.ศ. 2560 –2564 เป็นผู้น�ำการตัดสินใจ ซ่ึงท�ำให้โอกาสการพัฒนาศักยภาพ เ พื่ อ ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ ค น ไ ท ย มี เ จ ต ค ติ ใ น ก า ร เ ค า ร พ ของผู้หญิงและเด็กหญิงถูกจ�ำกัด แม้ว่าภาครัฐจะมี ความเท่าเทียมระหว่างหญิงชาย ปราศจากการเลือก ความพยายามในการส่งเสริมความเท่าเทียมทางเพศ โดย ปฏิบัติ เร่งพั ฒนาศักยภาพและเสริมสร้างคุณภาพ ผ่านการออกกฎหมายและด�ำเนินมาตรการที่เกี่ยวข้อง แต่ ชี วิ ต ข อ ง ส ต รี ทุ ก ก ลุ่ ม ทุ ก วั ย ร ว ม ท้ั ง ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ การปรับเปลี่ยนเจตคติและค่านิยมของคนในสังคมยัง การพั ฒนาสตรีพิ การ ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2560 – 2564 คงเป็นความท้าทายหลัก นอกจากนี้ ยังมีข้อจ�ำกัดใน เพื่ อเสริมพลังสตรีพิ การและเด็กหญิงพิ การให้เข้าถึง การใช้ประโยชน์จากกองทุนส่งเสริมความเท่าเทียมระหว่าง สวัสดิการ ได้รับความช่วยเหลืออย่างท่ัวถึงเป็นธรรม เพศ เพ่ื อช่วยเหลือเยียวยาผู้เสียหายและสนับสนุน และไม่ถูกเลือกปฏิบัติ ตลอดจนแผนงานการจัดท�ำ โครงการที่ส่งเสริมการต่อต้านการเลือกปฏิบัติระหว่าง ฐ า น ข้ อ มู ล จ� ำ แ น ก เ พ ศ ข อ ง ห น่ ว ย ง า น ภ า ค รั ฐ เ พื่ อ เพศ อีกทั้งฐานข้อมูลภาครัฐยังไม่ครอบคลุมข้อมูล ใ ช้ เ ป็ น เ ค ร่ื อ ง มื อ ใ น ก า ร ก� ำ ห น ด น โ ย บ า ย เ ก่ี ย ว กั บ ส ต รี ที่ จ� ำ แ น ก ต า ม เ พ ศ ซึ่ ง มี ค ว า ม ส� ำ คั ญ ต่ อ ก า ร ก� ำ ห น ด ได้อย่างตรงเป้าหมาย นโยบายทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั การพัฒนาสตรี นอกจากน้ี ภาครัฐยังได้ด�ำเนินโครงการต่าง ๆ อาทิ ข้อเสนอแนะ โครงการก้าวไปสู่สังคมเสมอภาคกับพลังสร้างสรรค์ ห ญิ ง ช า ย เ พื่ อ อ บ ร ม ส่ ง เ ส ริ ม ค ว า ม รู้ ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ภาครัฐควรส่งเสริมให้มีกิจกรรม/โครงการ เพื่ อสร้าง ท่ีถูกต้องเกี่ยวกับ ความเสมอภาคหญิงชาย ส ร้ าง การรับรู้และความเข้าใจท่ีถูกต้องในเร่ืองความเสมอภาค ค ว า ม ต ร ะ ห นั ก ใ น ก า ร ค� ำ นึ ง ถึ ง ค ว า ม แ ต ก ต่ า ง แ ล ะ ทางเพศอย่างต่อเน่ืองเพ่ื อปรับเปล่ียนเจตคติ ค่านิยม ข้อจ�ำกัดในปัญหาความต้องการ โอกาสศักยภาพของ วัฒนธรรม และความเชื่อให้สอดคล้องกับเป้าหมาย ห ญิ ง แ ล ะ ช า ย แ ล ะ โ ค ร ง ก า ร อ บ ร ม เ พ่ื อ เ ส ริ ม ส ร้ า ง การพั ฒนาที่ยั่งยืน รวมทั้งพั ฒนาระบบการจัดเก็บ ศักยภาพส�ำหรับผู้ต้องขังหญิงใกล้พ้ นโทษ เพ่ื อฟ้ ืนฟู ข้อมูลแบบจ�ำแนกเพศ และระบบติดตามและประเมินผล แ ล ะ เ ต รี ย ม ค ว า ม พ ร้ อ ม ใ ห้ ผู้ ต้ อ ง ขั ง ส า ม า ร ถ ก ลั บ ไ ป การด�ำเนินกิจกรรม/โครงการ เพ่ื อเก็บสถิติข้อมูล เป็นประชากรที่มีคุณภาพของสังคม ขณะที่ภาคเอกชน ที่ ส ะ ท้ อ น ถึ ง ปั ญ ห า ก า ร เ ลื อ ก ป ฏิ บั ติ ข อ ง ผู้ ห ญิ ง แ ล ะ ได้ด�ำเนินโครงการเพื่ อสนับสนุนการบรรลุเป้าหมาย เด็กหญิงและน�ำไปใช้เป็นฐานข้อมูลเพ่ื อการวิเคราะห์ใน ย่อยที่ 5.1 อาทิ ดราก้อนฟลาย 360 (Dragonfly 360) การจัดท�ำนโยบายให้มีประสิทธิภาพมากข้ึน นอกจากน้ี ซึ่งเป็นแพลตฟอร์มระดับภูมิภาคเพื่ อขับเคล่ือนสังคม ทุกภาคส่วนควรผลักดันการพั ฒนาศักยภาพและเปิด ไ ป สู่ ค ว า ม เ ท่ า เ ที ย ม ท า ง เ พ ศ ผ่ า น ก า ร ป รั บ เ ป ล่ี ย น โอกาสให้เพศหญิงได้แสดงความสามารถเพิ่ มขึ้น เพ่ื อ ชุดความคิดเกี่ยวกับผู้หญิง รวมทั้งสร้างแรงบันดาลใจ บรรลุการยุติการเลือกปฏิบัติทุกรูปแบบท่ีมีต่อผู้หญิง และส่งเสริมศักยภาพของผู้หญิง และเด็กหญิงได้อย่างเป็นรูปธรรมมากย่ิงขึ้น รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 157 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลคุ วามเสมอภาคระหวา่ งเพศ และเสรมิ พลังแก่สตรแี ละเดก็ หญิงทุกคน SDG ขจดั ความรุนแรงทุกรูปแบบทีม่ ีตอ่ ผหู้ ญงิ และเดก็ หญิงทง้ั ในทส่ี าธารณะ 5.2 และทรี่ โหฐาน รวมถึงการคา้ มนุษย์ การกระท�ำทางเพศ และการแสวงประโยชนใ์ นรปู แบบอน่ื แม้ว่าประเทศไทยได้ก�ำหนดมาตรการเพ่ื อต่อต้านการใช้ความรุนแรง ผ่านการบังคับใช้กฎหมายและการด�ำเนิน โครงการต่าง ๆ แต่ปัจจุบันการกระท�ำรุนแรงต่อผู้หญิงและเด็กยังคงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทั้งการท�ำร้ายร่างกาย จิตใจ การล่วงละเมิดทางเพศ การถูกละเลยทอดทิ้ง และการถูกล่อลวงบังคับแสวงประโยชน์ โดยความรุนแรง ท่ีเกิดข้ึนส่วนใหญ่มาจากบุคคลในครอบครัว ดังน้ัน จึงควรเร่งรัดการด�ำเนินงานของทุกภาคส่วนเพ่ื อป้องกัน และปราบปรามความรุนแรงทุกรูปแบบที่มีต่อผู้หญิงและเด็ก รวมถึงเยียวยาผู้ได้รับผลกระทบ ทั้งน้ี เน่ืองจาก การขจัดความรุนแรงมีส่วนส�ำคัญในการสร้างความเท่าเทียมทางเพศในสังคมไทย สถานการณก์ ารบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย ความรุนแรงที่เกิดขึ้นภายในและนอกครอบครัว (ราย) ในช่วงปีงบประมาณ 2559 – 2563 สถานการณ์ ท่ีมา: ศูนย์ช่วยเหลือสังคม สายด่วน 1300 กระทรวงพั ฒนาสังคม ความรุนแรงที่มีต่อผู้หญิงและเด็กหญิงยังไม่ดีขึ้นอย่าง และความมั่นคงของมนุษย์ มีนัยส�ำคัญ โดยสถิติการรับแจ้งเหตุความรุนแรง ภายในครอบครัวและนอกครอบครัว สายด่วน 1300 จ�ำนวนผู้หญิงที่ถูกกระท�ำความรุนแรง (คน) ซึ่งครอบคลุมการท�ำร้ายร่างกาย การล่วงละเมิดทางเพศ การทอดท้ิงทารก และการกระท�ำอนาจารในปีงบประมาณ ที่มา: ศูนย์พ่ึ งได้ กระทรวงสาธารณสุข 2563 มีผู้ถูกกระท�ำความรุนแรงจ�ำนวน 2,296 ราย ล ด ล ง เ ล็ ก น้ อ ย จ า ก 2 , 3 3 4 ร า ย ใ น ปี 2 5 5 9 โ ด ย การด�ำเนนิ การทผ่ี ่านมา ส่ ว น ใ ห ญ่ เ ป็ น ค ว า ม รุ น แ ร ง ท่ี เ กิ ด ข้ึ น ภ า ย ใ น ค ร อ บ ค รั ว 1,627 รายและนอกครอบครัว 669 ราย ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ใ ห้ ค ว า ม ส� ำ คั ญ กั บ ก า ร ข จั ด ค ว า ม รุ น แ ร ง ทุ ก รู ป แ บ บ โ ด ย ใ ช้ ม า ต ร ก า ร ท า ง ก ฎ ห ม า ย อ า ทิ ใ น ข ณ ะ ที่ ส ถิ ติ จ� ำ น ว น ผู้ ถู ก ก ร ะ ท� ำ ค ว า ม รุ น แ ร ง (1) รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 จ�ำแนกตามเพศจากศูนย์พ่ึ งได้ กระทรวงสาธารณสุข ซึ่ ง ร ะ บุ ใ ห้ รั ฐ คุ้ ม ค ร อ ง แ ล ะ ป้ อ ง กั น ไ ม่ ใ ห้ เ กิ ด ก า ร ใ ช้ ชี้ ว่ า ใ น ปี 2 5 6 2 มี ผู้ ห ญิ ง ท่ี ถู ก ก ร ะ ท� ำ ค ว า ม รุ น แ ร ง ความรุนแรงต่อผู้หญิงและเด็ก รวมทั้งให้การบ�ำบัด 15,797 รายลดลงจาก 18,819 ราย ในปี 2559 แต่ ฟ้ นื ฟู และเยียวยาเม่ือถูกกระท�ำความรุนแรง (2) พระราช เพ่ิ มข้ึนจาก 13,248 ราย ในปี 2561 สะท้อนให้เห็น บัญญัติส่งเสริมความเท่าเทียมระหว่างเพศ พ.ศ. 2558 ถึ ง ค ว า ม ไ ม่ แ น่ น อ น ข อ ง ส ถ า น ก า ร ณ์ ที่ เ กิ ด ขึ้ น ภ า ย ใ น ซึ่ ง ก� ำ ห น ด ม า ต ร ก า ร คุ้ ม ค ร อ ง แ ล ะ ป้ อ ง กั น มิ ใ ห้ เ กิ ด ประเทศ จึงไม่อาจสรุปได้ว่าความรุนแรงดังกล่าว การถูกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมระหว่างเพศ (3) พระราช มีแนวโน้มที่จะลดลง ท้ังน้ี ตลอดระยะเวลา 10 ปี บัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบับที่ 22) ที่ ผ่ า น ม า ( 2 5 5 1 - 2 5 6 1 ) ช่ ว ง อ า ยุ ข อ ง ผู้ ห ญิ ง ท่ี ถูกกระท�ำความรุนแรงมากท่ีสุดคือ 10 - 20 ปี โดย ผู้ ก ร ะ ท� ำ ค ว า ม รุ น แ ร ง ส่ ว น ใ ห ญ่ เ ป็ น บุ ค ค ล ใ น ค ร อ บ ค รั ว หรือผู้ที่มีความใกล้ชิด 158 รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลคุ วามเสมอภาคระหวา่ งเพศ 05 และเสริมพลังแก่สตรีและเดก็ หญิงทกุ คน SDG ขจัดความรนุ แรงทุกรูปแบบทีม่ ีต่อผูห้ ญงิ และเดก็ หญิงทั้งในที่สาธารณะ และที่รโหฐาน รวมถึงการคา้ มนษุ ย์ การกระท�ำทางเพศ 5.2 และการแสวงประโยชน์ในรูปแบบอ่นื พ.ศ. 2558 ซ่ึงก�ำหนดบทลงโทษต่อการรังแก ข่มเหง ต่ อ ผู้ ห ญิ ง แ ล ะ เ ด็ ก ห ญิ ง น อ ก จ า ก น้ี ถึ ง แ ม้ ว่ า ไ ท ย คุกคามหรือกระท�ำให้ได้รับความอับอายหรือเดือดร้อน ได้มีมาตรการทางกฎหมายเพื่ อแก้ไขปัญหาความรุนแรง ร�ำคาญ (4) พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน (ฉบับที่ 2) ดังกล่าว แต่เม่ือพิ จารณาจากข้อมูลทางสถิติ พบว่า พ.ศ. 2551 ซึ่งห้ามมิให้นายจ้างล่วงเกิน คุกคาม หรือ ผู้ ถู ก ก ร ะ ท� ำ ค ว า ม รุ น แ ร ง เ พ ศ ห ญิ ง มี จ� ำ น ว น สู ง แ ล ะ กระท�ำความเดือดร้อนร�ำคาญทางเพศต่อลูกจ้าง และ ไม่มีแนวโน้มที่ปรับตัวดีขึ้น นอกจากนี้ สถิติดังกล่าว (5) พระราชบัญญัติส่งเสริมการพั ฒนาและคุ้มครอง ยังสูงกว่าจ�ำนวนการด�ำเนินคดีทางกฎหมายในแต่ละปี สถาบันครอบครัว พ.ศ. 2562 ซ่ึงก�ำหนดมาตรการ มาก ซึ่งสะท้อนถึงปัญหาการบังคับใช้กฎหมายที่ยัง ล ด ก า ร ก ร ะ ท� ำ ค ว า ม รุ น แ ร ง ใ น ค ร อ บ ค รั ว ร ว ม ท้ั ง ขาดความเข้มแข็งและเด็ดขาด ป รั บ ป รุ ง ก ล ไ ก บ ท บ า ท อ� ำ น า จ ห น้ า ท่ี ข อ ง เ จ้ า ห น้ า ท่ี ที่ เกี่ยวข้องให้เพี ยงพอต่อการป้องกันและแก้ไขปัญหา ข้อเสนอแนะ ความรุนแรง ทุกภาคส่วนควรร่วมมือกันแก้ปัญหาความรุนแรงต่อ น อ ก จ า ก น้ี ภ า ค รั ฐ ไ ด้ ด� ำ เ นิ น น โ ย บ า ย ส่ ง เ ส ริ ม ผู้หญิงและเด็กหญิงอย่างจริงจังและเป็นระบบ ต้ังแต่ การขจัดความรุนแรง อาทิ การจัดต้ังศูนย์พิ ทักษ์เด็ก การปรับปรุงการบังคับใช้กฎหมายให้มีความเคร่งครัด สตรี ครอบครัว และป้องกันปราบปรามการค้ามนุษย์ และพิ จารณาบทลงโทษที่เหมาะสม เพื่ อลดการกระท�ำ ภ า ย ใ ต้ ส� ำ นั ก ง า น ต� ำ ร ว จ แ ห่ ง ช า ติ ก า ร ร ณ ร ง ค์ ยุ ติ ความรุนแรงอย่างเป็นรูปธรรม ไปจนถึงการด�ำเนิน ค ว า ม รุ น แ ร ง ต่ อ เ ด็ ก ส ต รี บุ ค ค ล ใ น ค ร อ บ ค รั ว แ ล ะ โครงการต่าง ๆ เพื่ อสร้างความตระหนักรู้ถึงปัญหา ค ว า ม รุ น แ ร ง ใ น สั ง ค ม ทุ ก รู ป แ บ บ ผ่ า น โ ค ร ง ก า ร ค ว า ม รุ น แ ร ง โ ด ย เ ริ่ ม จ า ก ก า ร ป ลู ก ฝั ง ทั ศ น ค ติ ที่ ดี “New Gen Say No – คนรุ่นใหม่ ไร้ความรุนแรง” ให้เยาวชนผ่านการจัดท�ำหลักสูตรการเรียนรู้เพื่ อให้มี ก า ร พั ฒ น า ก ล ไ ก ร ะ ดั บ ชุ ม ช น เ พ่ื อ พั ฒ น า ศั ก ย ภ า พ การยอมรับและเคารพทุกเพศสภาพ ไม่สนับสนุนและ ใ น ก า ร ป้ อ ง กั น แ ล ะ แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ค ว า ม รุ น แ ร ง ใ น เพิ กเฉยต่อการใช้ความรุนแรง และรู้จักการช่วยเหลือ ครอบครัว และโครงการจัดท�ำข้อมูลสารสนเทศด้าน อย่างถูกวิธี การรณรงค์และประชาสัมพั นธ์เพื่ อสร้าง ครอบครัว (Family Big Data) ท้ังนี้ การด�ำเนินงาน องค์ความรู้ให้แก่ผู้หญิงและเด็กหญิงถึงสิทธิพื้ นฐาน เพ่ื อการขจัดความรุนแรงยังได้รับการสนับสนุนจาก แ ล ะ ช่ อ ง ท า ง ก า ร ข อ ค ว า ม ช่ ว ย เ ห ลื อ เ มื่ อ ถู ก ก ร ะ ท� ำ ภาคส่วนอ่ืน ๆ โดยเฉพาะภาคประชาสังคม อาทิ มูลนิธิ ความรุนแรง รวมทั้งการเสริมสร้างศักยภาพของ ศุ ภ นิ มิ ต มู ล นิ ธิ พิ ทั ก ษ์ ส ต รี มู ล นิ ธิ ป วี ณ า ห ง ส กุ ล ครอบครัวเพ่ื อเฝ้าระวังเหตุการณ์ความรุนแรงและให้ เพื่ อเด็กและสตรี และมูลนิธิเพื่ อนหญิง ความช่วยเหลือเหยื่ออย่างทันท่วงที นอกจากนี้ ควรมี ก า ร เ ยี ย ว ย า ผู้ ถู ก ก ร ะ ท� ำ อ ย่ า ง ต่ อ เ น่ื อ ง โ ด ย เ น้ น ความท้าทาย ก า ร ส นั บ ส นุ น ใ ห้ ผู้ ถู ก ก ร ะ ท� ำ เ ห็ น คุ ณ ค่ า แ ล ะ ศั ก ย ภ า พ ความสามารถของตนเอง ก า ร ส� ำ ร ว จ ส ถ า น ก า ร ณ์ เ ด็ ก แ ล ะ ส ต รี ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย พ.ศ. 2562 (Multiple Indicators Cluster Survey: MICS6) มีการประเมินทัศนคติผู้หญิงและผู้ชายอายุ ระหวา่ ง 15 - 49 ปี ตอ่ การทำ� รา้ ยรา่ งกายภรรยา/คสู่ มรส โดยในภาพรวมผู้หญิงร้อยละ 7.2 และผู้ชายร้อยละ 8.4 มี ค ว า ม เ ห็ น ว่ า ส า มี ส ม ค ว ร ท� ำ ร้ า ย ร่ า ง ก า ย ห รื อ ต บ ตี ภรรยาเพ่ื อลงโทษผู้หญิงท่ีไม่ได้แสดงบทบาทของตน ตามที่สังคมนั้น ๆ คาดหวัง ดังนั้น ความท้าทายที่ส�ำคัญ คือการปรับเปลี่ยนทัศนคติที่มีต่อการใช้ความรุนแรง รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 159 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลุความเสมอภาคระหวา่ งเพศ และเสริมพลังแกส่ ตรีและเด็กหญงิ ทุกคน SDG ขจดั แนวปฏิบตั ิทเ่ี ป็นภัยทุกรูปแบบ อาทิ การแตง่ งาน 5.3 ในเดก็ ก่อนวัยอันควรโดยการบังคับ และการทำ� ลายอวยั วะเพศหญิง ความเสมอภาคระหว่างเพศและการเสริมสร้างบทบาทของผู้หญิงและเด็กหญิงทุกคนเป็นปัจจัยพื้ นฐานส�ำคัญ ในการอยู่ร่วมกันของคนในสังคมอย่างเท่าเทียมกัน อย่างไรก็ดี ในสังคมไทยยังมีการปฏิบัติท่ีเป็นภัยต่อผู้หญิง และเด็กหญิง รวมท้ังยังพบการบังคับให้เด็กหญิงสมรสก่อนวัยอันควรในบางพ้ื นที่ ซึ่งส่งผลให้เกิดความสูญเสีย โอกาสทางการศึกษา ท้ังยังอาจสร้างปัญหาสังคมในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การตั้งครรภ์โดยไม่พร้อม การใช้ความรุนแรง ในครอบครัว และการคุกคามทางเพศ ท้ังน้ี กระบวนการยุติธรรมจะเป็นกลไกท่ีส�ำคัญในการยับย้ังและลดการปฏิบัติที่ เป็นภัยต่อผู้หญิงและเด็กหญิง สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายยอ่ ย สัดส่วนของผู้หญิงอายุ 20 - 49 ปีที่สมรส หรืออยู่กินกับผู้ชายก่อนอายุ 15 ปี ข้อมูลการส�ำรวจสถานการณ์เด็กและสตรีในประเทศไทย พ.ศ. 2562 (MICS6) พบวา่ ผหู้ ญงิ อายรุ ะหวา่ ง 20 - 49 ปี ที่มา: การส�ำรวจสถานการณ์เด็กและสตรีในประเทศไทย พ.ศ.2562 ร้อยละ 3.9 สมรสก่อนอายุ 15 ปี และร้อยละ 14.3 สมรสก่อนอายุ 18 ปี โดยลดลงจากการส�ำรวจฯ พ.ศ. 2558 - 2559 (MICS5) ซึ่งอยู่ที่ร้อยละ 4.3 และ ร้อยละ 21.3 ตามล�ำดับ ในขณะที่สัดส่วนผู้หญิงอายุ ระหว่าง 15 - 19 ปีท่ีสมรสหรืออยู่กินกับผู้ชาย อยู่ท่ี ร้อยละ 9.6 ในปี 2562 ลดลงจากร้อยละ 14.1 ใน ปี 2558 - 2559 ท้ังนี้ ในมิติของการท�ำลายอวัยวะ เพศหญิง พบว่าประเทศไทยไม่มีข้อมูลเด็กหญิงและ ผู้หญิงอายุระหว่าง 15 - 49 ปี ที่ถูกขลิบอวัยวะเพศ การดำ� เนินการที่ผ่านมา ห น่ ว ย ง า น ท่ี เ กี่ ย ว ข้ อ ง ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร เ พ่ื อ ป้ อ ง กั น การปฏิบัติที่เป็นภัยต่อเด็กและสตรีในหลายด้าน อาทิ โ ค ร ง ก า ร ป้ อ ง กั น ปั ญ ห า ก า ร แ ต่ ง ง า น ข อ ง เ ด็ ก ห ญิ ง มุสลิม โดยคณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย ได้ด�ำเนินการออกระเบียบว่าด้วยการสมรส (นิกาห์) กับบุคคลท่ีมีอายุต�่ำกว่า 17 ปี พ.ศ. 2561 ซ่ึงก�ำหนดให้ การสมรสกับบุคคลที่มีอายุต�่ำกว่า 17 ปี ต้องมีหนังสือ อ นุ ญ า ต จ า ก ศ า ล ห รื อ ด ะ โ ต๊ ะ ยุ ติ ธ ร ร ม แ ล ะ ห นั ง สื อ แ ส ด ง ค ว า ม ยิ น ย อ ม จ า ก ผู้ ป ก ค ร อ ง ร ว ม ถึ ง ใ ห้ มี การตั้งคณะอนุกรรมการพิ จารณาสิทธิประโยชน์ตาม บัญญัติอิสลามเพ่ื อพิ จารณาสอบสวนและให้ความเห็น ช อ บ ก า ร ส ม ร ส โ ด ย มี อ นุ ก ร ร ม ก า ร ที่ เ ป็ น ส ต รี ร่ ว ม ด้วย นอกจากน้ี ได้มีการด�ำเนินโครงการเงินอุดหนุน เพื่ อการเล้ียงดูเด็กแรกเกิด ซึ่งเป็นระบบคุ้มครองทาง 160 รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลคุ วามเสมอภาคระหว่างเพศ 05 และเสรมิ พลงั แกส่ ตรีและเด็กหญิงทุกคน SDG ขจดั แนวปฏิบัติทเี่ ป็นภยั ทกุ รปู แบบ อาทิ การแตง่ งาน ในเดก็ กอ่ นวยั อันควรโดยการบังคับ และการท�ำลายอวัยวะเพศหญิง 5.3 สั ง ค ม ที่ เ อื้ อ ป ร ะ โ ย ช น์ ต่ อ ก ลุ่ ม ท่ี ข า ด ค ว า ม พ ร้ อ ม ใ น ขอ้ เสนอแนะ การเล้ียงดูบุตร รวมถึงผู้หญิงท่ีตั้งครรภ์ต้ังแต่อายุ ยังน้อย และมีการสร้างเครือข่ายคุ้มครองเด็กระดับ ควรเร่งสร้างความรู้ความเข้าใจในเร่ืองความเสมอภาค ต�ำบลในการให้ความช่วยเหลือ สงเคราะห์ คุ้มครองและ ทางเพศและสิทธิขั้นพ้ื นฐานของผู้หญิงและเด็กหญิง พิ ทักษ์สิทธิเด็กในพ้ื นที่ เพ่ื อลดปัญหาการทอดท้ิงเด็ก โดยมุ่งเน้นการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน สร้างเวที เด็กถูกทารุณกรรมหรือตกเป็นเคร่ืองมือในการแสวงหา การหารือร่วมกันระหว่างกลุ่มอายุ เพศ เช้ือชาติ ศาสนา ผลประโยชน์โดยมิชอบ โดยมีเด็กที่ได้รับการคุ้มครอง และวัฒนธรรม ควบคู่ไปกับการบังคับใช้มาตรการ และพิ ทักษ์สิทธิ จ�ำนวน 7,600 คน ในปี 2562 ท า ง ก ฎ ห ม า ย ท่ี เ ข้ ม แ ข็ ง มี แ น ว ป ฏิ บั ติ ท่ี ชั ด เ จ น ใ น ก า ร คุ้ ม ค ร อ ง สิ ท ธิ ข อ ง ผู้ ห ญิ ง แ ล ะ เ ด็ ก ที่ ถู ก ล ะ เ มิ ด ความทา้ ทาย ตลอดจนสนับสนุนเครือข่ายองค์กรผู้หญิงและชุมชน เพื่ อดูแลและติดตามการคุ้มครองสิทธิ แม้ว่าการออกระเบียบเพื่ อป้องกันการสมรสในวัยเด็ก จ ะ เ ป็ น เ ค รื่ อ ง มื อ ห นึ่ ง ใ น ก า ร แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ก า ร ส ม ร ส ก่อนวัยอันควร แต่ในทางปฏิบัตินั้นยังจ�ำเป็นต้องค�ำนึง ถึงความละเอียดอ่อนทางวัฒนธรรมและศาสนา รวมทั้ง ขนบธรรมเนียม ประเพณี และความเช่ือท่ีสะสมมายาวนาน ในแต่ละสังคม นอกจากน้ี สถานการณ์การแพร่ระบาด ของโรคโควิด-19 ยังได้ส่งผลให้เกิดความเครียดสะสม มากขึ้นในสังคม อันเป็นเหตุให้การใช้ความรุนแรงใน ครอบครัวมีแนวโน้มสูงข้ึน โดยเฉพาะอย่างย่ิงต่อ กลมุ่ เด็กและสตรีซึ่งเป็นกลุ่มเสี่ยง รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 161 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ และเสรมิ พลงั แกส่ ตรแี ละเด็กหญงิ ทุกคน SDG ยอมรับและใหค้ ุณคา่ ตอ่ การดูแลและการท�ำงานบ้านแบบไม่ได้รับคา่ จา้ ง โดยจัดเตรียมบริการสาธารณะ โครงสรา้ งพื้นฐาน และนโยบายการคมุ้ ครองทางสังคม 5.4 และสนับสนนุ ความรบั ผิดชอบร่วมกนั ภายในครัวเรือน และครอบครัว ตามความเหมาะสมของแต่ละประเทศ สังคมไทยเผชิญกับปัญหาความไม่เสมอภาคระหว่างหญิงชาย ซ่ึงเกิดจากการมีเจตคติ วิถีจารีตประเพณี วัฒนธรรม และศาสนา ท่ีมองว่าสังคมไทยเป็นสังคมท่ีผู้ชายเป็นใหญ่และผู้หญิงมีความสามารถด้อยกว่าผู้ชาย โดยปลูกฝัง ให้ผู้หญิงเป็นผู้ตามและจ�ำกัดบทบาทของผู้หญิงให้ท�ำงานในบ้าน มีหน้าท่ีอบรมส่ังสอนและเล้ียงดูลูก เตรียมอาหาร และดูแลสุขภาพอนามัยของสมาชิกในครอบครัว ท�ำให้ผู้หญิงได้รับโอกาสทางสังคมน้อยกว่าผู้ชาย ดังน้ัน การเพิ่ มการยอมรับและให้คุณค่าต่อการดูแลและการท�ำงานบ้านแบบไม่ได้รับค่าจ้างจึงมีความส�ำคัญต่อการส่งเสริม ความเสมอภาคทางเพศ โดยเฉพาะการสร้างความตระหนักรู้ผ่านสถาบันครอบครัว ซ่ึงเป็นสถาบันแรกท่ีมีหน้าท่ี และบทบาทในการอบรมสั่งสอนที่ส�ำคัญที่สุด โดยควรมุ่งเน้นให้รู้จักค่านิยมพื้ นฐานการสนับสนุนความรับผิดชอบ ร่วมกันภายในครัวเรือนและครอบครัว สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายยอ่ ย เวลาท่ีใช้โดยเฉลี่ยของประชากรที่มีอายุตั้งแต่ 6 ปี ขึ้นไป ปี 2558 สังคมไทยยังคงให้ความส�ำคัญและให้คุณค่ากับบทบาท ก า ร ท� ำ ง า น ข อ ง ผู้ ห ญิ ง ใ น ฐ า น ะ แ ม่ บ้ า น ท่ี ท� ำ ง า น บ้ า น ที่มา: ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ ซ่ึงส่วนใหญ่มองว่าเป็นงานของผู้หญิง โดยมีหน้าท่ีท�ำ ความสะอาดบ้าน ดูแลบ้าน และดูแลคนในบ้าน โดยเฉพาะ เด็ก ผู้ป่วย และคนชรา สะท้อนให้เห็นจากผลการส�ำรวจ การใช้เวลาของประชากร พ.ศ. 2558 ของส�ำนักงานสถิติ แห่งชาติ ที่พบว่าบทบาทของชายและหญิงในครอบครัว ยังมีความแตกต่าง และไม่เท่าเทียม โดยผู้หญิงมีจ�ำนวน ชั่วโมงท�ำงานซ่ึงเป็นงานท่ีรับผิดชอบงานในบ้านและ ดูแลคนในครอบครัว โดยไม่ได้รับค่าตอบแทนมากกว่า ผู้ชาย โดยผู้หญิงใช้เวลาเฉล่ียวันละ 3.42 ช่ัวโมง ในขณะที่ผู้ชายใช้เวลาเฉลี่ยวันละ 1.80 ชั่วโมง เท่านั้น ในขณะที่หญิงไทยใช้เวลาท�ำงานนอกบ้าน 8.55 ชั่วโมง ต่อวัน มากกว่าผู้ชายท่ีใช้เวลา 8.20 ช่ัวโมงต่อวัน นอกจากน้ี ผลการส�ำรวจความคิดเห็นต่อการท�ำงานบ้าน ของกลุ่มผู้ชายอายุ 18 – 50 ปี ในพื้นท่ีกรุงเทพมหานคร และปริมณฑล โดยมูลนิธิหญิงชายก้าวไกลในช่วง เดือนพฤศจิกายน 2562 พบว่าร้อยละ 33.2 มองว่า งานบ้านเป็นหน้าท่ีของผู้หญิง และร้อยละ 37.5 มองว่า ผู้หญิงจะต้องรับผิดชอบงานบ้านด้วย แม้ว่าจะท�ำงาน นอกบ้านก็ตาม สะท้อนถึงทัศนคติของผู้ชายในสังคม ไทยท่ียังคงมีต่อผู้หญิงในเร่ืองการท�ำงานในบ้าน 162 รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลุความเสมอภาคระหวา่ งเพศ 05 และเสริมพลงั แกส่ ตรีและเดก็ หญงิ ทุกคน ยอมรบั และใหค้ ุณค่าต่อการดูแลและการทำ� งานบา้ นแบบไมไ่ ดร้ ับค่าจ้าง SDG โดยจดั เตรยี มบริการสาธารณะ โครงสรา้ งพื้นฐาน และนโยบายการคุ้มครองทางสังคม 5.4 และสนบั สนนุ ความรับผดิ ชอบร่วมกนั ภายในครวั เรอื น และครอบครัว ตามความเหมาะสมของแตล่ ะประเทศ การดำ� เนนิ การที่ผา่ นมา ความทา้ ทาย ภ า ค รั ฐ ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม รู้ ค ว า ม เ ข้ า ใ จ เ พ่ื อ การยึดติดกับความคิดแบบทวิเพศ หรือการจ�ำแนก ส่งเสริมความเสมอภาคระหว่างเพศ และปรับเจตคติ เพศเป็นชาย/หญิงตามเพศก�ำเนิด ยังคงเป็นความท้าทาย ที่มีการท�ำงานในบ้าน อาทิ โครงการจัดอบรมสิทธิ ส� ำ คั ญ ใ น ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม เ ส ม อ ภ า ค ท า ง เ พ ศ ใ น สั ง ค ม แ ล ะ บ ท บ า ท ค ว า ม เ ส ม อ ภ า ค ร ะ ห ว่ า ง ห ญิ ง ช า ย ใ น มิ ติ ไทย ซึ่งเป็นต้นเหตุที่น�ำไปสู่ค่านิยมที่เอนเอียงและ ต่าง ๆ ในศูนย์เรียนรู้การพั ฒนาสตรีและครอบครัว การเลือกปฏิบัติต่อหญิงและชายท่ีไม่เท่าเทียม นอกจากน้ี ภาคตะวันออกเฉียงเหนือโครงการส่งเสริมสัมพั นธภาพ ประเทศไทยยังขาดข้อมูลทางสถิติที่ครบถ้วนสมบูรณ์ ของครอบครัว (ค่ายครอบครัว) โครงการพั ฒนาทักษะ โดยยังไม่มีการจ�ำแนกตามเพศก�ำเนิด เพศสภาพ อายุ อาชีพแก่สตรีและครอบครัว และโครงการคุ้มครอง ชาติพั นธ์ุ วัฒนธรรม และความสมบูรณ์ของร่างกาย แ ล ะ พิ ทั ก ษ์ สิ ท ธิ ส ต รี โ ด ย มี วั ต ถุ ป ร ะ ส ง ค์ เ พ่ื อ ท� ำ ใ ห้ ท� ำ ใ ห้ ไ ม่ ท ร า บ ก ลุ่ ม ที่ ค ว ร ไ ด้ รั บ ก า ร ช่ ว ย เ ห ลื อ อ ย่ า ง ครอบครัวมีคุณภาพชีวิตที่ดีข้ึน ลดความเหล่ือมล้�ำ เร่งด่วนและยังไม่มีการบูรณาการของข้อมูลจากแต่ละ ระหว่างเพศ และยกระดับศักยภาพในการด�ำรงชีวิต หน่วยงานท่ีรับผิดชอบ หลายหน่วยงานจัดเก็บข้อมูล ทั้งด้านเศรษฐกิจและสังคม ที่ เ ก่ี ย ว กั บ ส ต รี ใ น แ ต่ ล ะ ด้ า น อ ย่ า ง ไ ม่ มี ค ว า ม ต่ อ เ นื่ อ ง และไม่มีการประสานงานกัน นอกจากน้ี ภาคเอกชนและภาคประชาสังคมได้ร่วมกัน ส่ ง เ ส ริ ม ค ว า ม เ ส ม อ ภ า ค ภ า ย ใ น ค ร อ บ ค รั ว เ ช่ น ข้อเสนอแนะ บริษัท แอล พี ซี วิสาหกิจเพื่ อสังคม จ�ำกัด ที่ด�ำเนิน กิจการเพื่ อสังคมด้วยการแบ่งปันโอกาสในการท�ำงาน ควรให้ความส�ำคัญกับการรณรงค์ให้ปรับเปลี่ยนเจตคติ ใ ห้ กั บ ผู้ ห ญิ ง ท่ี ข า ด แ ค ล น โ อ ก า ส ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ทุกด้านที่เก่ียวกับเพศหญิง และเข้าใจบทบาทหญิงชาย มี ภ า ร ะ ต้ อ ง เ ลี้ ย ง ดู ค ร อ บ ค รั ว แ ล ะ เ ค ย ถู ก เ อ า รั ด ในมุมมองของโลกปัจจุบันที่เน้นความเสมอภาคเท่าเทียม เอาเปรียบจากการจ้างงาน รวมทั้งผู้สูงวัยที่มีอายุ ให้เกียรติ และยอมรับในศักยภาพกันและกัน รวมท้ัง 60 ปีขึ้นไปและผู้พิ การ ให้เป็นพนักงานบริการชุมชน ค ว ร ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ มี ตั ว แ ท น เ ก่ี ย ว กั บ สิ ท ธิ ม นุ ษ ย ช น ข อ ง โดยบริษัทฯ ได้ส่งเสริมการศึกษา อาชีพ สวัสดิการ ผู้หญิง และการรวมตัวกันเพื่ อน�ำเสนอความต้องการ ต่าง ๆ และสร้างความม่ันคงและภูมิคุ้มกันในการด�ำรง ของผู้หญิง นอกจากนี้ ภาครัฐควรจัดท�ำระบบข้อมูล ชีวิตให้แก่พนักงานและบุตร ในขณะท่ีมูลนิธิหญิงชาย ท่ีจ�ำแนกเพศให้มีความสมบูรณ์มากย่ิงขึ้น ซ่ึงจะเป็น ก้ า ว ไ ก ล ไ ด้ ร่ ว ม กั บ ส� ำ นั ก ง า น ก อ ง ทุ น ส นั บ ส นุ น องค์ประกอบส�ำคัญในการจัดท�ำนโยบายและมาตรการ การสร้างเสริมสุขภาพ จัดกิจกรรมการรณรงค์ให้ ท่ีส่งเสริมความเสมอภาคทางเพศได้อย่างมีประสิทธิภาพ ผู้ชายช่วยท�ำงานบ้าน โดยไม่ปล่อยให้เป็นภาระของ แ ฟ น ห รื อ ภ ร ร ย า เ พี ย ง ฝ่ า ย เ ดี ย ว ภ า ย ใ ต้ แ น ว คิ ด “งานบ้านเป็นหน้าที่ของทุกคน ท�ำได้ทุกเพศ” รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 163 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ และเสริมพลังแก่สตรีและเดก็ หญิงทกุ คน SDG สรา้ งหลักประกันวา่ ผูห้ ญงิ จะมสี ่วนร่วมอย่างเตม็ ที่ มปี ระสิทธิผล 5.5 และมโี อกาสท่ีเท่าเทียมในการเป็นผู้น�ำในทุกระดับของการตัดสินใจทางการเมือง เศรษฐกจิ และภาคสาธารณะ แม้ว่าในปัจจุบันเร่ืองความเสมอภาคทางเพศระหว่างผู้ชายและผู้หญิงถือเป็นหลักการสากลท่ีได้รับการยอมรับอย่าง แพร่หลายในสังคม แต่ยังคงพบว่าผู้หญิงมีส่วนร่วมในการตัดสินใจระดับนโยบายน้อยกว่าผู้ชายอย่างมีนัยยะส�ำคัญ ท้ังในระดับการตัดสินใจทางการเมือง เศรษฐกิจ และการด�ำเนินการทางสาธารณะ เนื่องจากเจตคติ ค่านิยม และวัฒนธรรมยังคงยึดติดกับบทบาทของผู้หญิงในการดูแลครอบครัวและท�ำงานบ้านเป็นหลัก สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายยอ่ ย สัดส่วนของผู้หญิงในสภาผู้แทนราษฎร ของประเทศไทย จ า ก ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร ต ร ะ ห นั ก ถึ ง สิ ท ธิ เ ส รี ภ า พ แ ล ะ ความเสมอภาคของผู้หญิงในประเทศไทยตลอดหลายปี ท่ีมา: สหภาพรัฐสภา ที่ผ่านมา ส่งผลให้ผู้หญิงเข้ามามีบทบาทเป็นผู้น�ำและ มี ส่ ว น ร่ ว ม ใ น ก า ร พั ฒ น า ม า ก ข้ึ น โ ด ย ข้ อ มู ล จ า ก สัดส่วนของผู้หญิงด�ำรงต�ำแหน่งด้านการบริหาร สหภาพรัฐสภา (Inter-Parliamentary Union) ระบุว่า ระดับสูงในภาคเอกชนของประเทศไทย ประเทศไทยมีพั ฒนาการท่ีดีข้ึนอย่างมากในปี 2563 โ ด ย มี สั ด ส่ ว น ผู้ ห ญิ ง ท่ี เ ป็ น ส ม า ชิ ก ส ภ า ผู้ แ ท น ร า ษ ฎ ร ท่ีมา: Women in Business Report 2020 บริษัท Grant Thronton ร้อยละ 15.75 เพ่ิมข้ึนจากปี 2559 ท่ีมีเพียงร้อยละ 6.09 ส�ำหรับการเมืองระดับท้องถิ่นพบว่า มีสัดส่วนผู้หญิง ปี 2563 อยู่ที่ร้อยละ 32 ซ่ึงลดลงจากร้อยละ 37 ในปี ที่ได้รับเลือกตั้งให้ด�ำรงต�ำแหน่งนายกองค์การบริการ 2561 ในขณะที่สัดส่วนของบริษัทที่มีผู้หญิงด�ำรง ส่วนจังหวัด (อบจ.) ที่ร้อยละ 17.11 จากจ�ำนวนของ ต�ำแหน่งผู้บริหารระดับสูงอย่างน้อย 1 คน มีแนวโน้ม การเลือกต้ังนายก อบจ. ท้ังหมดเม่ือวันท่ี 20 ธันวาคม เพิ่มข้ึนโดยในปี 2563 อยู่ที่ร้อยละ 86 เพิ่ มขึ้นจากร้อยละ 2563 ในขณะท่ีสัดส่วนของผู้หญิงท่ีด�ำรงต�ำแหน่ง 74 ในปี 2560 นายกองค์การบริหารส่วนต�ำบล (อบต.) ในปี 2562 อยู่ท่ีร้อยละ 17.9 ลดลงจากร้อยละ 20.5 ในปี 2558 นอกจากน้ี รายงานช่องว่างระหว่างเพศทั่วโลก (Global G e n d e r G a p Re po r t ) ซึ่ ง จั ด ท� ำ โ ด ย Wo r l d Economic Forum ช้ีว่าในปี 2563 ประเทศไทยอยู่ใน อันดับที่ 75 จากท้ังหมด 153 ประเทศ มีคะแนนอยู่ท่ี 0.708 คะแนน เพ่ิ มขึ้นจาก 0.699 คะแนน ในปี 2559 ทั้ ง น้ี ห ม ว ด ห มู่ ที่ ไ ท ย มี ค ะ แ น น น้ อ ย ม า ก คื อ ก า ร มี บทบาททางการเมือง โดยอยู่ในล�ำดับที่ 129 มีคะแนน อยู่ที่ 0.086 คะแนน นอกจากนี้ รายงานผลส�ำรวจสตรีในภาคธุรกิจของ บริษัท Grant Thronton ระหว่างปี 2560 - 2563 พบว่า ไทยมีพัฒนาการอยู่ในระดับคงท่ี โดยสัดส่วนของผู้หญิง ท่ีด�ำรงต�ำแหน่งด้านการบริหารระดับสูงในประเทศไทย 164 รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ 05 และเสริมพลงั แกส่ ตรแี ละเดก็ หญิงทกุ คน SDG สรา้ งหลกั ประกนั วา่ ผหู้ ญงิ จะมสี ่วนร่วมอยา่ งเตม็ ที่ มีประสิทธผิ ล และมโี อกาสท่เี ทา่ เทยี มในการเป็นผนู้ �ำในทกุ ระดบั ของการตัดสินใจทางการเมือง 5.5 เศรษฐกิจ และภาคสาธารณะ การดำ� เนินการทผ่ี ่านมา ความท้าทาย ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร พั ฒ น า ศั ก ย ภ า พ ผู้ ห ญิ ง การพั ฒนาและส่งเสริมศักยภาพสตรียังคงเผชิญกับ แ ล ะ ป รั บ เ จ ต ค ติ ข อ ง ค น ใ น สั ง ค ม ใ ห้ เ ห็ น ค ว า ม ส� ำ คั ญ ความท้าทายอย่างต่อเน่ือง โดยเฉพาะเจตคติของคนใน ของการมีส่วนร่วมของผู้หญิงมาอย่างต่อเนื่อง โดย สั ง คม ท่ี ม อ ง ว่ าผู้ หญิ ง ไ ม่ ส าม ารถ ตั ด สิ น ใจ ในร ะดั บ ได้มีการจัดท�ำแผนพั ฒนาผู้หญิงข้ึนหลายฉบับ เพ่ื อ นโยบายได้ จึงไม่ให้การยอมรับเพศหญิงในการเป็นผู้น�ำ เป็นแนวทางพั ฒนาผู้หญิงในทุกมิติ อาทิ ยุทธศาสตร์ หรือเป็นผู้แทนทางการเมือง เศรษฐกิจ และภาคสาธารณะ การพั ฒนาสตรี พ.ศ. 2560 - 2564 รวมทั้งมีการจัด ซึ่งการปรับเจตคติดังกล่าวให้เข้าใจถึงความเสมอภาค ต้ังกลไกในภาครัฐเพื่ อขับเคลื่อนนโยบายและแผนงานที่ แ ล ะ เ ท่ า เ ที ย ม ร ะ ห ว่ า ง เ พ ศ จึ ง เ ป็ น ค ว า ม ท้ า ท า ย ส� ำ คั ญ เก่ียวข้อง อาทิ คณะกรรมการนโยบายและยุทธศาสตร์ ที่ท�ำให้เป้าหมายย่อยที่ 5.5 บรรลุตามท่ีก�ำหนดได้ ก า ร พั ฒ น า ส ถ า น ภ า พ ส ต รี แ ห่ ง ช า ติ ( ก ย ส . ) เ พื่ อ เ ส น อ น โ ย บ า ย ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ แ ล ะ แ ผ น ร ะ ดั บ ช า ติ ข้อเสนอแนะ เ กี่ ย ว กั บ ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ศั ก ย ภ า พ แ ล ะ ป ร ะ ส า น ง า น ส ต รี ความเสมอภาค และความเป็นธรรมของหญิงและชาย ควรส่งเสริมการปรับเปลี่ยนเจตคติในสังคมไทยโดย ในสังคม รวมทั้งพิ จารณาก�ำหนดแนวทางในการปฏิบัติ ผ่านความร่วมมือของทุกภาคส่วนผ่านการเรียนการสอน แ ล ะ ก า ร ติ ด ต า ม แ ล ะ ป ร ะ เ มิ น ผ ล น โ ย บ า ย ดั ง ก ล่ า ว แ ล ะ ก า ร เ ผ ย แ พ ร่ สื่ อ ส า ธ า ร ณ ะ ที่ มุ่ ง เ น้ น ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น มี นอกจากน้ี ยังมีการด�ำเนินการตามแผนงาน/โครงการ ความเข้าใจในความเสมอภาคและเท่าเทียมกันของหญิง ต่าง ๆ อาทิ โครงการเสริมพลังและพั ฒนาศักยภาพ และชายเพิ่ มมากขึ้น รวมถึงสนับสนุนให้ผู้หญิงได้ สตรีให้มีส่วนร่วมในการพั ฒนาประเทศ การพั ฒนา เข้ามามีบทบาทในทางการเมืองทั้งในระดับชาติและระดับ ผู้น�ำสตรีทางการเมือง การพั ฒนาองค์ความรู้และ ท้องถ่ินมากข้ึน รวมท้ังก�ำหนดมาตรการทางกฎหมาย ความเข้าใจในบทบาทเรื่องเพศ ทั้งในด้านมิติหญิงชาย เพ่ื อป้องกัน การเลือกปฏิบัติทางเพศในทุกระดับ และความเสมอภาค และการประชาสัมพั นธ์เผยแพร่ ข้อมูลข่าวสารเก่ียวกับความเสมอภาคทางเพศ รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 165 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลคุ วามเสมอภาคระหวา่ งเพศ และเสรมิ พลงั แก่สตรีและเด็กหญิงทกุ คน SDG สร้างหลกั ประกนั ว่าจะมีการเข้าถึงสุขภาวะทางเพศและอนามัยการเจรญิ พันธุ์ 5.6 และสิทธดิ ้านการเจริญพันธโุ์ ดยถว้ นหนา้ ตามทีต่ กลงในแผนปฏบิ ตั ิการ ของการประชุมนานาชาตวิ ่าด้วยประชากรและการพัฒนา และแผนปฏบิ ัติการปักกิ่ง และเอกสารผลลัพธข์ องการประชมุ ทบทวนเหลา่ นน้ั ปัจจุบันประชาชนสามารถเข้าถึงเน้ือหาเก่ียวกับเพศวิถีศึกษา1 การดูแลด้านสุขภาวะทางเพศและอนามัยเจริญพั นธ์ุ ตลอดจนการตัดสินใจเรื่องความสัมพั นธ์ทางเพศและการคุมก�ำเนิดได้มากขึ้น โดยมีสาเหตุมาจากความก้าวหน้า ทางเทคโนโลยีและสังคมโลกท่ีเปิดกว้างกว่าในอดีต อย่างไรก็ตาม ยังมีประชาชนบางกลุ่มท่ีไม่สามารถเข้าถึงเน้ือหา ดังกล่าวได้ ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากความเหลื่อมล้�ำทางด้านเทคโนโลยีหรือการขาดความตระหนักถึงความส�ำคัญ ในประเด็นดังกล่าว สถานการณก์ ารบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย ร้อยละของการคุมก�ำเนิดด้วยวิธีที่เชื่อถือได้ เมื่อมีเพศสัมพั นธ์ครั้งล่าสุดกับแฟน ค ว า ม ต ร ะ ห นั ก รู้ เ รื่ อ ง ก า ร คุ ม ก� ำ เ นิ ด อ ย่ า ง ถู ก ต้ อ ง หรือคู่รักของเพศหญิง ระหว่างปี 2559 - 2561 มีทิศทางท่ีดีขึ้น สะท้อนจากข้อมูล การคุมก�ำเนิดด้วยวิธีที่เช่ือถือได้เมื่อมีเพศสัมพั นธ์ คร้ังล่าสุดกับแฟนหรือคู่รักของเพศหญิงในปี 2561 โดยในกลุ่มนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 5 อยู่ท่ีร้อยละ 79.5 เพิ่ มข้ึนจากร้อยละ 74.6 ในปี 2559 และนักศึกษา ระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) ปี 2 ในปี 2561 ท่ี ร้อยละ 79.0 เพิ่ มข้ึนจากร้อยละ 71.7 ในปี 2559 นอกจากนี้ ประเทศไทยยงั ไดม้ กี ารประกาศใชพ้ ระราชบญั ญตั ิ ที่มา: ส�ำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค การปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาการตงั้ ครรภใ์ นวยั รนุ่ พ.ศ. 2559 ซ่ึงได้ก�ำหนดให้วัยรุ่น2 มีสิทธิตัดสินใจด้วยตนเอง และ ไม่มีอนามัยเจริญพั นธุ์จัดให้มีบริการข้อมูลข่าวสารและ มีสิทธิที่จะได้รับข้อมูลข่าวสารและความรู้ได้รับการบริการ ความรู้ด้านอนามัยการเจริญพั นธ์ุแก่ผู้รับบริการซ่ึงเป็น อนามัยการเจริญพั นธ์ุ ได้รับการรักษาความลับและ วั ย รุ่ น อ ย่ า ง ถู ก ต้ อ ง ต า ม ห ลั ก วิ ช า ก า ร อ ย่ า ง ค ร บ ถ้ ว น ความเป็นส่วนตัว รวมท้ังได้รับการจัดสวัสดิการสังคม และเพี ยงพอต่อการดูแล ป้องกัน และแก้ไขปัญหา อย่างเสมอภาคและไม่ถูกเลือกปฏิบัติ ตลอดจนก�ำหนด การต้ังครรภ์ในวัยรุ่น รวมท้ังต่อการตัดสินใจใช้บริการ ใ ห้ ส ถ า น ศึ ก ษ า ด� ำ เ นิ น ก า ร ป้ อ ง กั น แ ล ะ แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ต่าง ๆ การต้ังครรภ์ในวัยรุ่น โดยการจัดให้มีการเรียนการสอน เร่ืองเพศวิถีศึกษาให้เหมาะสมกับช่วงวัยของนักเรียน หรือนักศึกษา ในขณะเดียวกัน กระทรวงการพัฒนาสังคม แ ล ะ ค ว า ม ม่ั น ค ง ข อ ง ม นุ ษ ย์ ยั ง ไ ด้ จั ด ท� ำ ก ฎ ก ร ะ ท ร ว ง ก�ำหนดประเภทของสถานบริการและการด�ำเนินการของ สถานบริการในการป้องกันและแก้ไขปัญหาการต้ังครรภ์ ในวัยรุ่น พ.ศ. 2562 ที่ก�ำหนดให้สถานบริการที่มีและ 1 เพศวิถีศึกษา หมายถึง กระบวนการเรียนรู้ในเรื่องเพศท่ีครอบคลุมถึงพั ฒนาการในแต่ละช่วงวัย การมีสัมพั นธภาพกับผู้อื่น การพั ฒนาทักษะส่วนบุคคล พฤติกรรมทางเพศ สุขภาวะทางเพศ และ มิติทางสังคมและวัฒนธรรมท่ีส่งผลกระทบต่อเรื่องเพศ รวมทั้งสิทธิการรับรู้ข้อมูลข่าวสาร และความรู้เก่ียวกับอนามัยการเจริญพั นธุ์ท่ีให้ความส�ำคัญกับความหลากหลาย และความเสมอภาคทางเพศ 2 วัยรุ่น หมายถึง บุคคลอายุเกินสิบปีบริบูรณ์ แต่ยังไม่ถึงย่ีสิบปีบริบูรณ์ 166 รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ 05 และเสรมิ พลังแกส่ ตรีและเดก็ หญงิ ทกุ คน SDG สร้างหลักประกันวา่ จะมีการเข้าถึงสุขภาวะทางเพศและอนามยั การเจริญพันธ์ุ และสิทธดิ า้ นการเจริญพันธโ์ุ ดยถ้วนหน้า ตามที่ตกลงในแผนปฏิบัติการ 5.6 ของการประชุมนานาชาตวิ า่ ดว้ ยประชากรและการพัฒนา และแผนปฏิบตั กิ ารปักกิ่ง และเอกสารผลลัพธ์ของการประชมุ ทบทวนเหล่าน้นั การด�ำเนินการทผ่ี ่านมา ความท้าทาย ปัจจุบันมีการขับเคล่ือนข้อก�ำหนดในพระราชบัญญัติ แม้ปัจจุบันอัตราการคุมก�ำเนิดในวัยรุ่นมีสัดส่วนเพิ่ มขึ้น ก า ร ป้ อ ง กั น แ ล ะ แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ก า ร ต้ั ง ค ร ร ภ์ ใ น วั ย รุ่ น มีการให้ความรู้เกี่ยวกับเพศวิถีศึกษา การดูแลสุขภาวะ พ.ศ. 2559 ผ่านแผนปฏิบัติการยุทธศาสตร์การป้องกัน ทางเพศ และอนามัยเจริญพั นธุ์มากข้ึนอย่างต่อเน่ือง แ ล ะ แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ก า ร ตั้ ง ค ร ร ภ์ ใ น วั ย รุ่ น ร ะ ดั บ ช า ติ แต่ยังคงพบผู้หญิงท่ีตั้งครรภ์ก่อนวัยอันควร รวมท้ัง พ.ศ. 2560 - 2569 โดยการด�ำเนินโครงการ/กิจกรรม การยตุ กิ ารตงั้ ครรภอ์ ยา่ งผดิ กฎหมายในสงั คมไทย ซง่ึ เกดิ ส�ำคัญต่าง ๆ อาทิ โครงการจัดการเรียนรู้เพศวิถีศึกษา จากการขาดความรู้ความเข้าใจเก่ียวกับเร่ืองเพศวิถีศึกษา และทักษะชีวิตไปใช้กับการศึกษาทุกระบบ โครงการ และอนามัยวัยเจริญพั นธุ์ รวมท้ังขาดการวางแผน จั ด ห ลั ก สู ต ร อ บ ร ม ใ ห้ ค ว า ม รู้ แ ก่ บุ ค ล า ก ร ส ถ า บั น ครอบครัวท่ีมีประสิทธิภาพ ซ่ึงเป็นความท้าทายส�ำคัญ อุ ด ม ศึ ก ษ า เ ก่ี ย ว กั บ เ ร่ื อ ง เ พ ศ วิ ถี ศึ ก ษ า แ ล ะ ทั ก ษ ะ ของการด�ำเนินการให้บรรลุเป้าหมายย่อยที่ 5.6 ชี วิ ต โ ค ร ง ก า ร ส ร้ า ง เ ส ริ ม สุ ข ภ า ว ะ ข อ ง นั ก เ รี ย น โรงเรียนเอกชนโดยการเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจ ข้อเสนอแนะ เร่ืองเพศวิถีศึกษา และโครงการให้สถานศึกษาจัด กิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ด้านเพศวิถีศึกษาและทักษะ ภ า ค รั ฐ ค ว ร บู ร ณ า ก า ร ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ร่ ว ม กั บ ภ า คี ชีวิตให้กับนักศึกษาการศึกษานอกระบบ (กศน.) เ ค รื อ ข่ า ย อ ย่ า ง ต่ อ เ น่ื อ ง จ ริ ง จั ง เ พ่ื อ ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร คุ ม ก� ำ เ นิ ด แ ล ะ ก า ร ดู แ ล ด้ า น อ น า มั ย เ จ ริ ญ พั น ธุ์ ตลอดจนการเข้าถึงข้อมูล การศึกษาข้อมูล และการดูแล สุขภาวะทางเพศในวัยรุ่น โดยมุ่งเน้นการสร้างค่านิยม ท่ีถูกต้องเหมาะสมในกลุ่มวัยรุ่น และการสร้างช่องทาง การสื่อสารกับกลุ่มเป้าหมายแบบมีปฏิสัมพั นธ์ซึ่งกัน และกัน เพ่ื อเผยแพร่ข้อมูลและความรู้เก่ียวกับสุขภาวะ ท า ง เ พ ศ ที่ เ ข้ า ถึ ง ไ ด้ ง่ า ย แ ล ะ ดึ ง ดู ด ก ลุ่ ม เ ป้ า ห ม า ย ตลอดจนรับฟังปัญหาจากกลุ่มเป้าหมายเพ่ื อน�ำไป สู่ ก า ร ว า ง แ ผ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น แ ล ะ แ ก้ ปั ญ ห า ไ ด้ อ ย่ า ง เหมาะสมกับรายบุคคล รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 167 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ และเสริมพลังแก่สตรีและเด็กหญงิ ทกุ คน SDG ด�ำเนนิ การปฏริ ปู เพื่อใหผ้ ูห้ ญิงมีสิทธเิ ท่าเทยี มในทรพั ยากรเศรษฐกจิ รวมทง้ั การเป็นเจ้าของทีด่ ิน การควบคุมท่ดี นิ และทรัพย์สินในรปู แบบอื่น 5.a การบรหิ ารทางการเงนิ การรบั มรดก และทรพั ยากรธรรมชาติตามกฎหมายของประเทศ ความเสมอภาคระหว่างเพศมีความส�ำคัญทั้งในเชิงเศรษฐกิจและสังคม โดยจะท�ำให้ผู้ที่มีความรู้ความสามารถ ได้ใช้ศักยภาพท่ีมีอยู่อย่างเกิดประโยชน์สูงสุด และไม่ถูกกีดกันจากความแตกต่างทางเพศ รวมท้ังยังเป็น การส่งเสริมหลักสิทธิมนุษยชนขั้นพื้ นฐานที่บุคคลพึ งมีพึ งได้ ทั้งนี้ การมีมาตรการทางกฎหมายจะเป็นส่วนส�ำคัญ ในการสร้างหลักประกันความเสมอภาคระหว่างเพศ ลดข้อจ�ำกัดในการเข้าถึงทรัพยากรทางเศรษฐกิจและสังคม สถานการณ์การบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย สัดส่วนการถือครองที่ดินเพื่ อท�ำการเกษตร ของผู้หญิงต่อผู้ชาย สัดส่วนการถือครองท่ีดินเพ่ื อท�ำการเกษตรของผู้หญิง ในช่วงปี 2551 – 2561 มีแนวโน้มที่ดีขึ้น โดยข้อมูล การส�ำรวจการเปล่ียนแปลงทางการเกษตร พ.ศ. 2561 ของส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ ระบุว่าในปี 2561 มีผู้ถือ ครองท่ีดินท้ังหมด 5,973,489 คน แบ่งเป็นผู้ชาย 3,336,796 คน ผู้หญิง 2,636,693 คน โดยคิดเป็น สัดส่วนผู้หญิงต่อผู้ชายที่ร้อยละ 44.1 ต่อร้อยละ 55.9 เพ่ิ มขึ้นจากรายงานการส�ำรวจในปี 2556 ซ่ึงมีสัดส่วน อยู่ที่ร้อยละ 36.3 ต่อร้อยละ 63.7 และปี 2551 ที่ ร้อยละ 27.5 ต่อร้อยละ 72.5 ในขณะท่ี ในปี 2562 มีผู้ท่ีได้รับการจัดสรรท่ีดินตาม ที่มา: ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ นโยบายคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ 8,265 ราย โดยแบ่งเป็นเพศชาย 4,684 ราย คิดเป็นร้อยละ 56.7 สัดส่วนผู้ครอบครองที่ดินตามนโยบายที่ดินแห่งชาติ แ ล ะ เ พ ศ ห ญิ ง 3 , 5 8 1 ร า ย คิ ด เ ป็ น ร้ อ ย ล ะ 4 3 . 3 อี ก ทั้ ง ยั ง มี เ ก ษ ต ร ก ร ท่ี ไ ด้ รั บ ก า ร จั ด ส ร ร ที่ ดิ น เ พ่ื อ เกษตรกรรมในเขตปฏิรูปท่ีดินจ�ำนวน 18,577 ราย ใน พื้ นท่ี 217,307 ไร่ โดยแบ่งเป็นเพศหญิง 11,402 ราย และเพศชาย 7,175 ราย น อ ก จ า ก นี้ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ มี ก า ร ป ร ะ ก า ศ บั ง คั บ ใ ช้ พระราชบัญญัติความเท่าเทียมระหว่างเพศ พ.ศ. 2558 ซึ่งเป็นกฎหมายที่มีวัตถุประสงค์เพื่ อสร้างความเท่าเทียม ระหว่างชายหญิง และกลุ่มบุคคลท่ีมีความหลากหลาย ท า ง เ พ ศ ร ว ม ท้ั ง คุ้ ม ค ร อ ง แ ล ะ ป้ อ ง กั น สิ ท ธิ ใ ห้ กั บ ผู้ถูกเลือกปฏิบัติด้วยเหตุแห่งเพศ ที่มา: กรมที่ดิน กระทรวงมหาดไทย 168 รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลุความเสมอภาคระหวา่ งเพศ 05 และเสริมพลงั แก่สตรีและเด็กหญงิ ทุกคน ดำ� เนนิ การปฏริ ปู เพื่อให้ผู้หญงิ มีสิทธเิ ทา่ เทยี มในทรัพยากรเศรษฐกิจ SDG รวมทัง้ การเป็นเจา้ ของท่ดี นิ การควบคุมทด่ี ินและทรัพย์สินในรูปแบบอืน่ การบรหิ ารทางการเงิน การรบั มรดก และทรพั ยากรธรรมชาตติ ามกฎหมายของประเทศ 5.a การดำ� เนนิ การที่ผา่ นมา ขอ้ เสนอแนะ ในระยะท่ีผ่านมาภาครัฐได้ด�ำเนินการส่งเสริมการถือครอง ภ า ค รั ฐ ค ว ร ส ร้ า ง โ อ ก า ส ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น ส า ม า ร ถ เ ข้ า ถึ ง ที่ดินท่ีมุ่งเน้นการสร้างความเท่าเทียมกันระหว่างเพศ ทรัพยากรได้อย่างท่ัวถึงและเป็นธรรมมากข้ึน ลด โดยได้ด�ำเนินการต่าง ๆ ท่ีส�ำคัญ อาทิ การก�ำหนด ความแตกต่างระหว่างเพศ โดยอาจจัดสรรที่ดินท�ำกิน มาตรการจัดท่ีดินและรับรองสิทธิการเข้าท�ำประโยชน์ ทางการเกษตรให้กับเกษตรกรผู้ที่มีรายได้น้อยเพื่ อใช้ ในพื้ นที่มีศักยภาพในการท�ำการเกษตรเพื่ อให้เกษตรกร ประกอบอาชีพ หรือสร้างงานสร้างรายได้ผ่านกิจกรรม ได้ใช้ประโยชน์ในการท�ำการเกษตร การพั ฒนาระบบ ทางเศรษฐกิจอ่ืน ๆ นอกจากน้ี ยังควรพั ฒนาระบบ ฐ า น ข้ อ มู ล ก า ร ถื อ ค ร อ ง ที่ ดิ น จ� ำ แ น ก ต า ม เ พ ศ แ ล ะ ข้อมูลขนาดใหญ่ท่ีจ�ำแนกตามเพศ ซึ่งจะเป็นเครื่องมือ ก า ร ท บ ท ว น ก ฎ ห ม า ย / ก ฎ ร ะ เ บี ย บ ท่ี เ กี่ ย ว ข้ อ ง กั บ ส� ำ คั ญ ใ น ก า ร ก� ำ ห น ด น โ ย บ า ย แ ล ะ ม า ต ร ก า ร ส ร้ า ง ก า ร ถื อ ค ร อ ง ที่ ดิ น แ ล ะ ก า ร ค ร อ บ ค ร อ ง ท รั พ ย า ก ร ความเท่าเทียมได้อย่างตรงประเด็น รวมทั้งยังควร อย่างเท่าเทียม ส่งเสริมการด�ำเนินงานในระดับนโยบายอย่างจริงจัง โดยเฉพาะการขับเคลื่อนกฎหมายขจัดการเลือกปฏิบัติ ความท้าทาย และสร้างความเท่าเทียมกันของคนทุกเพศ เพื่ อให้ กฎหมายเป็ น เครื่ อ ง มื อ ใน ก ารบรรลุ วั ต ถุ ประ ส ง ค์ ที่ แม้ว่าประเทศไทยมีพั ฒนาการเร่ืองความเสมอภาค แท้จริง ทางเพศในการเป็นเจ้าของท่ีดินท่ีดีข้ึนอย่างต่อเน่ือง แต่ยังคงพบปัญหาความไม่เสมอภาคทางเพศในเรื่อง การเข้าถึงทรัพยากรและโอกาสทางเศรษฐกิจอ่ืน ๆ อ า ทิ ก า ร เ ข้ า ถึ ง โ อ ก า ส ก า ร ท� ำ ง า น แ ล ะ ร า ย ไ ด้ ที่ ไ ม่ เ ป็ น ธ ร ร ม น อ ก จ า ก นี้ ยั ง ข า ด ก า ร พั ฒ น า ร ะ บ บ ฐ า น ข้ อ มู ล ท่ี เ ก่ี ย ว ข้ อ ง กั บ ก า ร ด� ำ เ นิ น น โ ย บ า ย ความเสมอภาคทางเพศอย่างบูรณาการท�ำให้ไม่สามารถ ใช้ประโยชน์จากข้อมูลในการวิเคราะห์เชิงลึกได้อย่างมี ประสิทธิภาพ รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 169 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลุความเสมอภาคระหว่างเพศ และเสรมิ พลงั แกส่ ตรีและเด็กหญิงทกุ คน SDG เพ่ิมพู นการใชเ้ ทคโนโลยี โดยเฉพาะเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร 5.b เพ่ือส่งเสริมการให้อ�ำนาจแกผ่ หู้ ญิง เทคโนโลยีสารสนเทศมีบทบาทส�ำคัญในการพั ฒนาประเทศในทุกด้าน ท้ังด้านเศรษฐกิจ สังคม และส่ิงแวดล้อม อาทิ การเพิ่ มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ การพั ฒนาสังคมให้เกิดการเรียนรู้ ตลอดจนยกระดับ การศึกษาให้ผู้เรียนได้เข้าถึงแหล่งข้อมูลสารสนเทศท่ีเชื่อมโยงเครือข่ายท่ัวโลก ดังน้ัน การส่งเสริมให้ผู้หญิงสามารถ เข้าถึงและใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารจะช่วยยกระดับศักยภาพของผู้หญิง และจะน�ำไปสู่ การสร้างรายได้ให้กับตนเองและครอบครัวได้มากข้ึน ตลอดจนเพ่ิ มบทบาทของผู้หญิงในการขับเคล่ือนนโยบาย สาธารณะของประเทศ สถานการณ์การบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย สัดส่วนผู้ใช้โทรศัพท์มือถือต่อประชากร ของผู้หญิงต่อผู้ชาย (ร้อยละ) ข้อมูลการส�ำรวจการมีการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและ ก า ร สื่ อ ส า ร ใ น ค รั ว เ รื อ น ที่ จั ด ท� ำ โ ด ย ส� ำ นั ก ง า น ส ถิ ติ แห่งชาติ ระบุว่า สัดส่วนผู้ใช้โทรศัพท์มือถือต่อประชากร ของผู้หญิงต่อผู้ชาย ระหว่างปี 2559 – 2561 มี การเปล่ียนแปลงเล็กน้อย โดยในปี 2561 มีสัดส่วนอยู่ท่ี ร้อยละ 51.17 ต่อร้อยละ 48.83 ลดลงจากร้อยละ 51.19 ต่อร้อยละ 48.81 ในปี 2559 อย่างไรก็ดี แนวโน้มการใช้อินเทอร์เน็ตของผู้หญิง ท่ีมา: ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ กลับมีแนวโน้มเพ่ิ มสูงข้ึน โดยในปี 2562 สัดส่วนผู้ใช้ อินเทอร์เน็ตของประชากรเพศหญิงอายุ 6 ปีข้ึนไป อยู่ท่ี ร้อยละของประชากรอายุ 6 ปีขึ้นไปที่ใช้อินเตอร์เน็ต ร้อยละ 65.6 ของจ�ำนวนประชากรเพศหญิงทั่วประเทศ จ�ำแนกตามเพศ พ.ศ. 2558 - 2562 ที่มีอายุ 6 ปีขึ้นไป เพ่ิมขึ้นจากร้อยละ 50.7 ในปี 2559 ที่มา: ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ 170 รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลุความเสมอภาคระหวา่ งเพศ 05 และเสริมพลงั แกส่ ตรีและเดก็ หญงิ ทกุ คน SDG เพิ่มพู นการใชเ้ ทคโนโลยี โดยเฉพาะเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร เพ่ือส่งเสริมการใหอ้ ำ� นาจแกผ่ ้หู ญงิ 5.b การด�ำเนินการทผี่ ่านมา ความทา้ ทาย ภาครัฐได้ด�ำเนินการเพ่ื อขยายโอกาสและความเท่าเทียม แม้ว่าประเทศไทยจะขยายเครือข่ายเทคโนโลยีสารสนเทศ ใ น ก า ร เ ข้ า ถึ ง แ ล ะ ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก เ ท ค โ น โ ล ยี ดิ จิ ทั ล และอินเทอร์เน็ตอย่างท่ัวถึง แต่ยังคงมีประชาชนบางส่วน ส�ำหรับประชาชน โดยเฉพาะอย่างย่ิงในกลุ่มผู้สูงอายุ ในพ้ื นที่ห่างไกลท่ีไม่สามารถเข้าถึงช่องทางการส่ือสาร ส ต รี เ ด็ ก ผู้ พิ ก า ร แ ล ะ ผู้ ท่ี อ า ศั ย ใ น พื้ น ท่ี ห่ า ง ไ ก ล ได้อย่างท่ัวถึง อาทิ โทรศัพท์พ้ื นฐาน โทรศัพท์เคล่ือนท่ี โ ด ย ผ่ า น โ ค ร ง ก า ร ต่ า ง ๆ อ า ทิ ( 1 ) โ ค ร ง ก า ร ศู น ย์ และอินเทอร์เน็ต ส่งผลให้เกิดปัญหาความเหล่ือมล้�ำ อิน เท อร์เน็ตชุมชนต้นแบ บ Co-Wor king Space ทางดิจิทัล ท�ำให้ประชาชนส่วนหน่ึงไม่สามารถเข้าถึง AIS ร่วมบ่มเพาะวิสาหกิจชุมชนดิจิทัล ณ ศูนย์เรียนรู้ ข้อมูลข่าวสารต่าง ๆ ของรัฐ ท�ำให้ไม่สามารถติดตาม การพั ฒนาสตรีและครอบครัวภาคเหนือ จังหวัดล�ำปาง หรือรับทราบข้อมูลที่ส�ำคัญได้ เ พ่ื อ ช่ ว ย เ ห ลื อ ส ต รี ที่ ข า ด โ อ ก า ส แ ล ะ ค ร อ บ ค รั ว ที่ มี ฐานะยากจนในพ้ื นท่ี 17 จังหวัดภาคเหนือ โดยเป็น ขอ้ เสนอแนะ ความร่วมมือระหว่างบริษัท แอดวานซ์ อินโฟร์ เซอร์วิส จ�ำกัด (มหาชน) หรือ เอไอเอส กรมกิจการสตรีและ ภ า ค รั ฐ ค ว ร ข ย า ย ช่ อ ง ท า ง ก า ร เ ข้ า ถึ ง เ ท ค โ น โ ล ยี แ ล ะ สถาบันครอบครัว กระทรวงการพั ฒนาสังคมและ การส่ือสาร เพ่ือให้ประชาชน โดยเฉพาะกลุ่มเด็ก เยาวชน ค ว า ม ม่ั น ค ง ข อ ง ม นุ ษ ย์ แ ล ะ ก ร ะ ท ร ว ง ดิ จิ ทั ล เ พ่ื อ แ ล ะ ส ต รี ใ น พ้ื น ที่ ห่ า ง ไ ก ล ส า ม า ร ถ ใ ช้ เ ท ค โ น โ ล ยี ไ ด้ เศรษฐกิจและสังคม (2) โครงการยกระดับโครงสร้าง อย่างทั่วถึง และน�ำมาเป็นเคร่ืองมือในการพั ฒนาตนเอง พ้ื น ฐ า น โ ท ร ค ม น า ค ม เ พื่ อ ขั บ เ ค ลื่ อ น เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ข อ ง รวมถึงมีส่วนร่วมในการตัดสินใจและแสดงความคิด ประเทศ โดยขยายโครงข่ายอินเทอร์เน็ตความเร็วสูง เห็นในประเด็นต่าง ๆ นอกจากน้ี ภาครัฐควรร่วมมือกับ ใ ห้ ค ร อ บ ค ลุ ม ท่ั ว ป ร ะ เ ท ศ เ พ่ื อ ส นั บ ส นุ น ก า ร พั ฒ น า ภาคเอกชนในการส่งเสริมให้เกิดการเข้าถึงเทคโนโลยี เศรษฐกิจภายในประเทศ (เน็ตประชารัฐ) ซ่ึงรับผิดชอบ สารสนเทศและการสื่อสารในราคาท่ีเข้าถึงได้ โดยกระทรวงดิจิทัลเพ่ื อเศรษฐกิจและสังคม ร่วมกับ บริษัท ทีโอที จ�ำกัด (มหาชน) โดยด�ำเนินการติดตั้ง โ ค ร ง ข่ า ย อิ น เ ท อ ร์ เ น็ ต ค ว า ม เ ร็ ว สู ง ผ่ า น ส า ย เ ค เ บิ ล ใยแก้วน�ำแสง (Fiber Optic) พร้อมให้จุดบริการ Wi-Fi โดยไม่คิดค่าใช้จ่าย หมู่บ้านละ 1 จุด แล้วเสร็จ ครบตามเป้าหมาย จ�ำนวน 24,700 หมู่บ้าน เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2560 และเปิดให้บริการประชาชนใช้งาน อย่างต่อเน่ือง และ (3) โครงการบริการอินเทอร์เน็ต สู่ ส า ธ า ร ณ ะ โ ด ย ด� ำ เ นิ น ก า ร ใ ห้ บ ริ ก า ร อิ น เ ท อ ร์ เ น็ ต ความเร็วสูงในสถานท่ีชุมชน จ�ำนวน 10,000 แห่ง ทั้ ง น้ี ภ า ค รั ฐ ยั ง อ ยู่ ร ะ ห ว่ า ง ก า ร ด� ำ เ นิ น โ ค ร ง ก า ร เพื่ อส่งเสริมการใช้ดิจิทัล เพื่ อการเรียนรู้อีกหลาย โครงการ ฯ โดยครอบคลุมทุกกลุ่มเป้าหมาย ทั้งเด็ก เยาวชน และประชาชนทั่วไป รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 171 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
05 บรรลคุ วามเสมอภาคระหว่างเพศ และเสรมิ พลงั แก่สตรแี ละเดก็ หญิงทกุ คน SDG เลอื กใช้และเสริมความเขม้ แขง็ แกน่ โยบายทีด่ ีและกฎระเบียบที่บังคบั ใชไ้ ด้ 5.c เพื่อส่งเสรมิ ความเสมอภาคระหวา่ งเพศและการใหอ้ ำ� นาจแกผ่ ูห้ ญงิ และเด็กหญงิ ทุกคนในทกุ ระดบั การมีนโยบายสาธารณะและกฎระเบียบข้อบังคับต่าง ๆ ท่ีค�ำนึงถึงมิติด้านเพศเป็นหน่ึงในปัจจัยส�ำคัญท่ีช่วย ส่งเสริมให้เกิดความเสมอภาคระหว่างเพศในสังคม โดยนโยบายและกฎหมายท่ีมีประสิทธิภาพจะเป็นเคร่ืองมือส�ำคัญ ที่ท�ำให้ความแตกต่างระหว่างเพศชาย เพศหญิง และเพศทางเลือกลดลง คนทุกกลุ่มได้รับการปฏิบัติอย่างเท่าเทียม เคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ โดยรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 ก�ำหนดให้ความเสมอภาค ของบุคคลย่อมได้รับความคุ้มครอง ชายและหญิงมีสิทธิเท่าเทียมกัน นอกจากนี้ พระราชบัญญัติความเท่าเทียม ระหว่างเพศ พ.ศ. 2558 ยังก�ำหนดให้มีมาตรการคุ้มครองผู้ถูกเลือกปฏิบัติด้วยเหตุแห่งเพศ ป้องกันมิให้มีการเลือก ปฏิบัติท่ีไม่เป็นธรรมระหว่างเพศ สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย แ ผ น ป ฏิ บั ติ ก า ร ต า ม ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ก า ร พั ฒ น า ส ต รี พ.ศ. 2560 - 2564 ได้ก�ำหนดยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนา เ ง่ื อ น ไ ข แ ล ะ ปั จ จั ย ที่ เ อ้ื อ ต่ อ ก า ร พั ฒ น า ผู้ ห ญิ ง ที่ มี ประสิทธิผลและเสมอภาค ซ่ึงก�ำหนดเป้าหมายและ ตัวช้ีวัดไว้ คือ การน�ำยุทธศาสตร์การพั ฒนาสตรีเข้าสู่ แ ผ น ป ฏิ บั ติ ง า น ข อ ง ห น่ ว ย ง า น ภ า ค รั ฐ ทุ ก ห น่ ว ย ง า น และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น รวมทั้งมีการจัดสรร งบประมาณและสร้างนโยบายท่ีค�ำนึงถึงความต้องการ และความแตกต่างทางเพศ (Gender Responsive Budgeting: GRB) เพิ่ มขึ้นเพื่ อลดความเหลื่อมล�้ำ ท า ง สั ง ค ม แ ล ะ ส่ ง เ ส ริ ม ค ว า ม เ ส ม อ ภ า ค ร ะ ห ว่ า ง เ พ ศ โ ด ย ต ร ะ ห นั ก ถึ ง ปั ญ ห า แ ล ะ อุ ป ส ร ร ค อั น เ นื่ อ ง ม า จ า ก ค ว า ม แ ต ก ต่ า ง ท า ง บ ท บ า ท โ อ ก า ส แ ล ะ ก า ร เ ข้ า ถึ ง ทรัพยากรระหว่างหญิง ชาย และผู้มีความหลากหลาย ทางเพศ อาทิ ภาระการดูแลคนในครอบครัวหรือใน ชุมชนที่ไม่มีค่าตอบแทน เช่น การดูแลเด็กเล็ก ผู้สูงอายุ และผู้พิ การ 172 รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
บรรลุความเสมอภาคระหวา่ งเพศ 05 และเสรมิ พลังแก่สตรแี ละเด็กหญงิ ทกุ คน SDG เลือกใช้และเสริมความเข้มแขง็ แก่นโยบายที่ดแี ละกฎระเบียบที่บังคับใช้ได้ เพื่อส่งเสริมความเสมอภาคระหว่างเพศและการใหอ้ ำ� นาจแกผ่ ู้หญงิ 5.c และเด็กหญงิ ทุกคนในทุกระดับ การด�ำเนินการที่ผ่านมา ความท้าทาย กระทรวงการพั ฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์ ในช่วงที่ผ่านมา แม้ว่าการด�ำเนินการของภาครัฐจะ ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร ต า ม แ ผ น ป ฏิ บั ติ ก า ร ต า ม ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ มุ่งเน้นการสร้างความเท่าเทียมระหว่างเพศ แต่ใน พั ฒนาสตรี พ.ศ. 2560 – 2564 ซึ่งสนับสนุน GRB ทางปฏิบัติกลับพบว่ายังมีความไม่เท่าเทียมเกิดขึ้นใน โ ด ย ว า ง แ น ว ท า ง ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ใ น ร ะ ย ะ ย า ว ด้ ว ย บางกรณี ซึ่งเป็นสาเหตุมาจากการขาดความเข้าใจของ ก า ร พั ฒ น า ร ะ บ บ ติ ด ต า ม ก า ร ใ ช้ จ่ า ย ง บ ป ร ะ ม า ณ ที่ ผู้ ป ฏิ บั ติ แ ล ะ เ จ ต ค ติ ท่ี มี ต่ อ ผู้ ห ญิ ง ข อ ง ค น บ า ง ก ลุ่ ม เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมความเสมอภาคระหว่างเพศ ใ น สั ง ค ม จึ ง เ ป็ น ค ว า ม ท้ า ท า ย ส� ำ คั ญ ข อ ง ภ า ค รั ฐ ส�ำหรับหน่วยงานภาครัฐอื่น ๆ ได้ด�ำเนินการตามแผน ในการขับเคลื่อนความเท่าเทียมระหว่างเพศให้เป็นไป ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ค ว า ม เ ส ม อ ภ า ค ร ะ ห ว่ า ง ห ญิ ง ช า ย ม า ตามนโยบายและกฎหมายที่ได้ก�ำหนดเอาไว้ อ ย่ า ง ต่ อ เ นื่ อ ง ตั้ ง แ ต่ ปี 2 5 5 6 โ ด ย แ ต่ ล ะ ห น่ ว ย ง า น ได้น�ำมุมมองของบทบาทหญิงชายเข้ามาพิ จารณา ขอ้ เสนอแนะ ร่ ว ม กั บ ก า ร บ ริ ห า ร กิ จ ก า ร ภ า ย ใ น แ ล ะ บ ท บ า ท ข อ ง หน่วยงาน นอกจากนี้ ยังได้ประกาศใช้พระราชบัญญัติ ภาครัฐควรสร้างความตระหนักรู้เก่ียวกับความเท่าเทียม ความเท่าเทียมระหว่างเพศ พ.ศ. 2558 เพ่ื อสร้าง ระหว่างเพศให้กับทุกภาคส่วน ท้ังในระดับประเทศและ ความเสมอภาคระหว่างเพศชายหญิง คุ้มครองและ ระดับท้องถิ่น เพื่ อท�ำให้ทุกพื้ นที่ของประเทศไทยมี ป้องกันสิทธิให้กับผู้ถูกเลือกปฏิบัติด้วยเหตุแห่งเพศ ความเท่าเทียมระหว่างชาย หญิง และเพศทางเลือก ร ว ม ถึ ง ป ก ป้ อ ง คุ้ ม ค ร อ ง ผู้ ท่ี มี ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ควบคู่ไปกับการพั ฒนาองค์ความรู้เก่ียวกับ GRB ท้ังใน ทางเพศ กลุ่มบุคลากรภาครัฐและประชาชน นอกจากน้ี ยังควร พั ฒนานโยบาย มาตรการ กลไก และการติดตามผล ใ ห้ มี มุ ม ม อ ง มิ ติ ด้ า น เ พ ศ อ ย่ า ง เ ข้ ม แ ข็ ง แ ล ะ ต่ อ เ น่ื อ ง เพ่ื อให้เกิดผลลัพธ์อย่างเป็นรูปธรรมและก่อให้เกิด การเปลี่ยนแปลงในสังคมได้จริง รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 173 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
เป้าหมายที่ 06 สรา้ งหลักประกนั เรอ่ื งน้ำ� และ การสขุ าภบิ าล ใหม้ ีการจัดการอยา่ ง ยัง่ ยืนและมสี ภาพพร้อมใช้ส�ำหรับทุกคน SDG 6: Ensure availability and sustainable management of water and sanitation for all 174 รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDG Progress Report 2016-2020
สรา้ งหลักประกนั เร่ืองนำ้� และการสขุ าภิบาล 06 ใหม้ กี ารจัดการอยา่ งยง่ั ยืน SDG และมีสภาพพร้อมใช้สำ� หรบั ทุกคน 6 น�้ำเป็นทรัพยากรท่ีมีความส�ำคัญต่อการด�ำรงชีวิตและการด�ำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจ โดยการส่งเสริม การเขา้ ถงึ บรกิ ารดา้ นน�ำ้ และการสขุ าภบิ าล รวมทัง้ การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรน�ำ้ อยา่ งยัง่ ยนื เป็นหนงึ่ ในวาระการพัฒนา ส�ำคัญทั้งในระดับประเทศและระดับโลก เพื่ อให้ประชาชนสามารถเข้าถึงน�้ำสะอาดและสุขาภิบาลที่ดี จึงต้องผลักดัน ให้เกิดการบริหารจัดการน�้ำอย่างมีคุณภาพ ทั่วถึง และยั่งยืน ซึ่งครอบคลุมการเข้าถึงน�้ำอุปโภคบริโภคเพี ยงพอ และได้มาตรฐาน การส่งเสริมให้เกิดการปรับปรุงคุณภาพน้�ำ และการบ�ำบัดน้�ำเสียอย่างเป็นระบบ การเพ่ิมประสิทธิภาพ การใช้น้�ำ การบริหารจัดการน�้ำแบบบูรณาการ การปกป้องและฟ้ นื ฟู ระบบนิเวศที่เก่ียวข้องกับแหล่งน�้ำ ตลอดจน การขยายความร่วมมือกับองค์กรระหว่างประเทศและเพิ่ มการมีส่วนร่วมของท้องถิ่นในการบริหารจัดการทรัพยากรน้�ำ สถานการณก์ ารบรรลเุ ป้าหมาย ประเทศไทยมีกลไกเชิงสถาบันและการมีส่วนร่วมด้าน ก า ร บ ริ หา ร จั ดก า ร ทรั พ ยา ก ร น้�ำ อยู่ ในเ ก ณฑ์ ระ ดั บ คนไทยสามารถเข้าถึงน้�ำเพ่ื อการอุปโภคบริโภคมากข้ึน ปานกลาง-สูงมคี ะแนนเฉลย่ี ที่ 53 คะแนนจาก 100 คะแนน โดยสัดส่วนสมาชิกในครัวเรือนท่ีใช้น้�ำด่ืมจากแหล่งน้�ำ โดยมีส�ำนักงานทรัพยากรน�้ำแห่งชาติ (สทนช.) เป็น สะอาด เพ่ิมขน้ึ จากรอ้ ยละ 98 ในปี 2559 เป็นรอ้ ยละ 99.5 หนว่ ยงานประสานหลกั ดา้ นการบรหิ ารจดั การนำ�้ ของประเทศ ในปี 2562 สัดส่วนสมาชิกในครัวเรือนที่มีสถานท่ีเฉพาะ และประเทศไทยยังได้ร่วมกับประเทศในลุ่มน้�ำโขงจัดต้ัง ส�ำหรับล้างมือซึ่งมีน�้ำพร้อมสบู่หรือผลิตภัณฑ์ท�ำความ คณะกรรมาธกิ ารแมน่ ำ�้ โขง (Mekong River Commission: สะอาดอ่ืน ซ่ึงเพ่ิมข้ึนจากร้อยละ 81.2 เป็นร้อยละ 89 และ MRC) เพื่ อส่งเสริมและประสานงานด้านการจัดการและ สั ด ส่ ว น ส ม า ชิ ก ใ น ค รั ว เ รื อ น ท่ี ใ ช้ ส้ ว ม ท่ี ถู ก สุ ข อ น า มั ย การพัฒนาแหลง่ นำ�้ อยา่ งยงั่ ยนื และไม่ได้ใช้ร่วมกับครัวเรือนอ่ืน อยู่ท่ีร้อยละ 97.1 ใน ปี 2562 ทั้งนี้ คุณภาพน้�ำยังเป็นปัญหาส�ำคัญที่ต้อง การด�ำเนินการทผ่ี ่านมา ไดร้ บั การปรบั ปรงุ โดยระหวา่ งปี 2553 – 2562 นำ้� บรโิ ภค ในครัวเรือนเพี ยงร้อยละ 34.3 มีคุณภาพเหมาะสม ภาครัฐส่งเสริมการเข้าถึงน�้ำเพื่ อการอุปโภคบริโภค ส�ำหรับการบริโภคในขณะท่ีร้อยละ 49.1 ต้องปรับปรุง ข อ ง ป ร ะ ช า ช น ผ่ า น ก า ร จั ด ตั้ ง ร ะ บ บ ป ร ะ ป า ห มู่ บ้ า น แ ล ะ คุณภาพก่อนการบริโภค และร้อยละ 16.6 มีคุณภาพ ข ย า ย เ ข ต ก า ร ใ ห้ บ ริ ก า ร ข อ ง ก า ร ป ร ะ ป า ส่ ว น ภู มิ ภ า ค ไมเ่ หมาะสมสำ� หรบั การบรโิ ภค และการประปานครหลวง พร้อมทั้งได้ด�ำเนินโครงการ “Water is Life” เพื่ อตรวจสอบและพั ฒนาคุณภาพ การบ�ำบัดน้�ำเสียท่ีไม่มีประสิทธิภาพ ทั้งจากชุมชนและ น้� ำ ป ร ะ ป า ใ น เ ข ต บ ริ ก า ร ใ ห้ มี ค ว า ม เ ห ม า ะ ส ม ต่ อ เขตอุตสาหกรรม ส่งผลให้แหล่งน�้ำบางส่วนอยู่ในสภาพ การอุปโภคบริโภคมากขึ้น และในปี 2560 – 2561 ได้มี เส่ือมโทรม อย่างไรก็ดี แนวโน้มสถานการณ์คุณภาพ ก า ร ป ร ะ ก า ศ ม า ต ร ฐ า น ค ว บ คุ ม ก า ร ร ะ บ า ย น้� ำ ท้ิ ง จ า ก น้�ำในแหล่งน�้ำผิวดินดีขึ้นในปี 2562 เม่ือเทียบกับ โรงงานเพื่ อปรับปรุงค่ามาตรฐานและวิธีการตรวจสอบ ปี 2559 โดยมีแหล่งน�้ำท่ีมีคุณภาพอยู่ในเกณฑ์ดีเพิ่มข้ึน น้�ำท้ิงจากโรงงานให้เหมาะสม และเป็ นไปตามมาตรฐาน ร้อยละ 12 ในขณะท่ีมีแหล่งน้�ำที่อยู่ในเกณฑ์เส่ือมโทรม สากล ลดลงร้อยละ 2 ในด้านการจัดการน�้ำพบว่า ประเทศไทย มี ร ะ ดั บ ค ว า ม เ ค รี ย ด น�้ ำ สู ง ก ว่ า ค่ า เ ฉ ลี่ ย ข อ ง โ ล ก แ ล ะ นอกจากน้ี ได้บรรจุประเด็นการบริหารจัดการทรัพยากร ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ขณะที่ประสิทธิภาพ น�้ำในยุทธศาสตร์ชาติ และแผนพั ฒนาเศรษฐกิจและ การใช้น�้ำปรับตัวเพ่ิ มข้ึนจาก 6.95 ดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อ สังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560–2565) ตลอดจน ลกู บาศกเ์ มตร ในปี 2559 เป็น 7.40 ดอลลารส์ หรฐั ฯ ตอ่ จัดท�ำแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน�้ำ 20 ปี ลูกบาศก์เมตรในปี 2561 นอกจากนี้ สัดส่วนของปริมาณ (พ.ศ. 2561 – 2580) เพื่ อเป็นกรอบในการพั ฒนาและ น�้ำสูญเสียมีแนวโน้มเพ่ิมข้ึนจากร้อยละ 29.9 ในปี 2558 เ พ่ิ ม ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้� ำ เป็นร้อยละ 34.7 ในปี 2562 ซ่ึงสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐาน ทย่ี อมรบั ไดท้ รี่ อ้ ยละ 25 รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020 175
06 สรา้ งหลกั ประกนั เรอ่ื งนำ้� และการสขุ าภิบาล ให้มกี ารจดั การอย่างยง่ั ยนื SDG และมสี ภาพพรอ้ มใช้สำ� หรับทุกคน 6 ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ร ว ม ท้ั ง ป ร ะ ก า ศ ใ ช้ พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ ขอ้ เสนอแนะ ทรัพยากรน�้ำ พ.ศ. 2561 เพื่ อให้การบริหารจัดการ ท รั พ ย า ก ร น้� ำ มี เ อ ก ภ า พ ค ว บ คู่ กั บ ก า ร ส ร้ า ง คว รให้ คว า ม ส� ำคั ญกั บก า รพั ฒ น า ระ บบประ ปา ท่ีได้ ก า ร มี ส่ ว น ร่ ว ม กั บ ทุ ก ภ า ค ส่ ว น โ ด ย ไ ด้ จั ด ต้ั ง มาตรฐานให้ครอบคลุมทุกหมู่บ้าน อีกทั้ง ควรเร่งรัด คณะกรรมการลุ่มน�้ำ22คณะซึ่งประกอบด้วยหน่วยงาน การบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง ควบคู่กับการใช้ ภาครัฐส่วนราชการในจังหวัด องค์กรปกครองส่วน มาตรการสร้างแรงจูงใจในการบ�ำบัดน้�ำเสียก่อนปล่อย ท้องถิ่นและตัวแทนกลุ่มผู้ใช้น�้ำ รวมท้ังจัดต้ังคณะ ลงสู่ธรรมชาติ เช่น การลดภาษีโรงเรือนและการสนับสนุน ก ร ร ม ก า ร ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ จั ง ห วั ด 7 6 จั ง ห วั ด เ พื่ อ งบประมาณในการก่อสร้างบ่อดักไขมัน และอาจพิจารณา สนับสนุนการด�ำเนินงานของคณะกรรมการลุ่มน�้ำ และ น�ำหลักการผู้ก่อมลพิ ษเป็นผู้จ่าย (Polluter Pays คณะกรรมการทรัพยากรน�้ำแห่งชาติ Principle) มาปรับใช้ในการบริหารจัดการน�้ำเสียของไทย โดยก�ำหนดค่าธรรมเนียมบ�ำบัดน�้ำเสียที่สามารถสะท้อน ความท้าทาย ต้นทุนค่าบริหารจัดการ นอกจากนี้ ควรยกระดับศักยภาพ และเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง แม้ว่าประชาชนจะสามารถเข้าถึงแหล่งน้�ำส�ำหรับอุปโภค รวมถึงการพั ฒนาระบบฐานข้อมูลเก่ียวกับทรัพยากร บริโภคได้ในอัตราสูง แต่การควบคุมคุณภาพน�้ำให้ได้ น้�ำที่มีเอกภาพ มีประสิทธิภาพ ครอบคลุม ทันสมัย มาตรฐานยังจ�ำกัดอยู่ในพ้ื นที่ท่ีมีระบบประปาเท่าน้ัน และสามารถเขา้ ถงึ ไดง้ า่ ย โ ด ย แ ห ล่ ง น้� ำ ท่ี ป ร ะ ช า ช น ใ น พ้ื น ท่ี ห่ า ง ไ ก ล ใ ช้ อุ ป โ ภ ค บ ริ โ ภ ค ยั ง ไ ม่ ไ ด้ รั บ ก า ร ป รั บ ป รุ ง คุ ณ ภ า พ ใ ห้ เ ห ม า ะ ส ม ผลการประเมินสถานะของ SDG 6 อ ย่ า ง ท่ั ว ถึ ง ข ณ ะ ท่ี ก า ร เ ติ บ โ ต ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ แ ล ะ การขยายตัวของชุมชนเมือง ส่งผลให้มีความต้องการ ต่�ำกว่าค่าเป้าหมายระดับเส่ียง: บรรลุค่าเป้าหมาย: ใช้น�้ำเพิ่ มสูงขึ้น น�ำไปสู่การใช้ทรัพยากรน�้ำเกินศักยภาพ สถานการณ์อยู่ในช่วง 51-75% ของค่าเป้าหมาย สามารถบรรลุค่าเป้าหมาย 100% แ ล ะ ก า ร ป ล่ อ ย น้� ำ เ สี ย ท่ี ไ ม่ ไ ด้ ผ่ า น ก า ร บ� ำ บั ด อ ย่ า ง เ ห ม า ะ ส ม ล ง สู่ แ ห ล่ ง น�้ ำ โ ด ย ส่ ว น ห นึ่ ง เ ป็ น ผ ล ม า จ า ก SDG SDG SDG ภาคเกษตรท่ีส่วนมากยังท�ำในพ้ื นที่เปิดและเช่ือมต่อกับ แหล่งน�้ำโดยตรงท�ำให้ของเสียและสารเคมีปนเป้ ือนสู่ 6.1 6.3 6.a แหล่งน�้ำและส่ิงแวดล้อม นอกจากน้ี หน่วยงานในระดับ พื้ นท่ียังมีศักยภาพจ�ำกัด โดยเฉพาะการจัดเก็บข้อมูล SDG SDG และการใช้เทคโนโลยีเพ่ื อสนับสนุนการบริหารจัดการ ทรัพยากรน�้ำในพื้ นท่ีได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ 6.4 6.6 SDG SDG SDG 6.2 6.5 6.b ต่�ำกว่าค่าเป้าหมาย: สถานการณ์อยู่ในช่วง 76-99% ของค่าเป้าหมาย 176 รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สร้างหลกั ประกนั เร่ืองนำ้� และการสุขาภิบาล 06 ให้มกี ารจดั การอยา่ งย่งั ยนื SDG และมีสภาพพร้อมใชส้ ำ� หรับทุกคน 6 กรณศี กึ ษา การบรหิ ารจัดการนำ้� แบบองค์รวมเพื่อความย่งั ยืนของธรุ กจิ และชุมชน ด้วยการเพ่ิ มก�ำลังการผลิตต่อหน่วยผลิตน้�ำจืดจาก น้�ำทะเล เพื่ อลดปริมาณการใช้น�้ำจืดจากแหล่งธรรมชาติ ในกระบวนการผลิต และ (3) ความรับผิดชอบในการใช้น้�ำ ต ล อ ด ห่ ว ง โ ซ่ ก า ร ผ ลิ ต ( Wat e r St ewa rd s h i p ) โดยประเมินการใช้น้�ำตลอดวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ ท้ังน้ี ในส่วนของแผนการบริหารจัดการน้�ำนอกองค์กร ได้ใช้แนวทาง 2Ws ได้แก่ การจัดการน้�ำเพื่ อชุมชน (Water Related to Community) และการอนุรักษ์ พื้ นที่ต้นน�้ำอย่างยั่งยืน (Water Conservation) อาทิ โครงการฟ้ นื ป่า รักษ์น้�ำ เขาห้วยมะหาด จังหวัดระยอง บ ริ ษั ท พี ที ที โ ก ล บ อ ล เ ค มิ ค อ ล จ� ำ กั ด ( ม ห า ช น ) ผลการด�ำเนินการในปี 2562 พบว่าบริษัทสามารถลด ได้ด�ำเนินโครงการบริหารจัดการน้�ำแบบองค์รวม เพ่ื อให้ ป ริ ม า ณ ก า ร ใ ช้ น�้ ำ จื ด ล ง ร้ อ ย ล ะ 8 ต่ อ ตั น ก า ร ผ ลิ ต การจัดสรรทรัพยากรน้�ำมีความย่ังยืนและเพี ยงพอ เม่ือเทียบกับปีฐานในปี 2556 โดยเหลือปริมาณการใช้ ต่ อ ก า ร ด� ำ เ นิ น ธุ ร กิ จ แ ล ะ ค ว า ม ต้ อ ง ก า ร ข อ ง ชุ ม ช น น้�ำจืด 1.97 ลูกบาศก์เมตรต่อตันการผลิต ซ่ึงอยู่ในระดับ นอกจากน้ี ความท้าทายจากการเปล่ียนแปลงสภาพ ท่ีดีกว่าเป้าหมายท่ีตั้งไว้ท่ี 2.02 ลูกบาศก์เมตรต่อตัน ภูมิอากาศ เป็นอีกหนึ่งปัจจัยส�ำคัญที่ส่งผลให้เกิด การผลิต นอกจากน้ี บริษัทฯ มีการบ�ำบัดน้�ำเสียก่อน ค ว า ม แ ป ร ป ร ว น ข อ ง ป ริ ม า ณ ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ แ ล ะ ปั ญ ห า ปล่อยออกสู่ภายนอก พร้อมกับมีการตรวจสอบคุณภาพ การขาดแคลนน้�ำ ซ่ึงส่งผลกระทบต่อการด�ำเนินธุรกิจ น้�ำเสียจากหน่วยงานภายนอกที่ได้รับการยอมรับ ท�ำให้ ท�ำให้บริษัทฯ ได้จัดท�ำแผนปฏิบัติงานการบริหารจัดการ บริษัทฯ สามารถน�ำน้�ำทิ้งกลับมาใช้ใหม่ได้ 1 ล้านลูกบาศก์ น้�ำทั้งภายในและภายนอกองค์กร เมตร หรือคิดเป็นร้อยละ 32 ของปริมาณน�้ำท้ิงทั้งหมด ด้านการใช้นวัตกรรมในการบริหารจัดการน้�ำ สามารถ โดยแผนการบริหารจัดการน�้ำภายในองค์กรประกอบ น�ำน้�ำจืดจากหน่วยการผลิตน้�ำจืดจากน้�ำทะเลมาทดแทน ด้วย (1) การใช้น�้ำอย่างคุ้มค่า (Water Saving) ด้วย การใช้น้�ำจืดได้จ�ำนวน 8.99 ล้านลูกบาศก์เมตร และมี ห ลั ก ก า ร 3 Rs ไ ด้ แ ก่ Re d u c e ล ด ป ริ ม า ณ น�้ ำ ทิ้ ง ผลิตภัณฑ์จ�ำนวน 3 เกรดผลิตภัณฑ์ได้การรับรอง จากระบบหล่อเย็นในกระบวนการผลิต Reuse หมุนเวียน เคร่ืองหมาย Water Footprint จากสภาอุตสาหกรรม น�้ำคอนเดนเสทมาใช้ซ้�ำและเพิ่ มจ�ำนวนรอบน้�ำหมุนเวียน แห่งประเทศไทย และผลิตภัณฑ์จ�ำนวน 94 เกรด ในระบบหล่อเย็น และ Recycle น�ำน้�ำทิ้งกลับมาใช้ใหม่ ผลิตภัณฑ์ได้รับการประเมินการใช้น�้ำตลอดวัฏจักรชีวิต ผ่านระบบ Water Reverse Osmosis (2) การใช้ ของผลิตภัณฑ์ตามมาตรฐาน ISO 14046 โดยในปี นวัตกรรมในการบริหารจัดการน้�ำ (Water Innovation) 2566 บริษัทได้ต้ังเป้าหมายในการลดปริมาณการใช้ น�้ำจืดต่อหน่วยการผลิตลง ร้อยละ 10 ของการด�ำเนิน ธุรกิจปกติ (เมื่อเทียบกับปีฐานในปี 2556) รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 177 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
06 สรา้ งหลกั ประกันเรอ่ื งนำ้� และการสุขาภิบาล ใหม้ กี ารจดั การอยา่ งย่งั ยืน SDG และมีสภาพพรอ้ มใชส้ ำ� หรับทกุ คน 6.1 บรรลุเป้าหมายการให้ทกุ คนเขา้ ถึงน�ำ้ ดื่มที่ปลอดภยั และมีราคาที่สามารถซ้อื หาได้ ภายในปี 2573 การเข้าถึงน้�ำสะอาดเป็นสิทธิข้ันพ้ื นฐานของมนุษย์ทุกคน เน่ืองจากน้�ำเป็นปัจจัยท่ีมีความส�ำคัญในการด�ำรงชีวิต ของมนุษย์ ถึงแม้ว่าในปัจจุบันประชากรส่วนใหญ่ของประเทศสามารถเข้าถึงบริการน้�ำประปาได้โดยสะดวก แต่การขยายตัวของกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่มีความต้องการใช้น�้ำเพิ่ มขึ้นส่งผลให้เกิดการขาดแคลนน�้ำ ในขณะที่ การเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศท�ำให้ปริมาณน้�ำในธรรมชาติไม่สม่�ำเสมอ นอกจากน้ี การใช้ทรัพยากรน้�ำ โดยขาดความรับผิดชอบและยังไม่มีประสิทธิภาพเพี ยงพอ ตลอดจนข้อจ�ำกัดในการบ�ำบัดน้�ำให้ถูกต้องตาม หลักมาตรฐานสากล น�ำไปสู่ความเสื่อมโทรมของคุณภาพน�้ำ สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายยอ่ ย ร้อยละของน�้ำบริโภคครัวเรือนที่ผ่านเกณฑ์คุณภาพ น�้ำประปาดื่มได้ พ.ศ. 2553 - 2562 แ ม้ ป ร ะ ช า ก ร ส่ ว น ใ ห ญ่ จ ะ ส า ม า ร ถ เ ข้ า ถึ ง น้� ำ ป ร ะ ป า ได้อย่างกว้างขวาง และข้อมูลการส�ำรวจสถานการณ์ การด�ำเนินการท่ผี ่านมา เด็กและสตรีในประเทศไทย พ.ศ. 2562 ระบุว่าร้อยละ 99.5 ของสมาชิกในครัวเรือนใช้น้�ำด่ืมจากแหล่งน้�ำที่ ในช่วงปี 2561 - 2562 กระทรวงมหาดไทยได้ด�ำเนิน สะอาด เพ่ิ มขึ้นจากร้อยละ 98 ในปี 2559 ซึ่งแหล่งน�้ำ การจัดต้ังระบบประปาหมู่บ้าน 1,197 แห่ง และขยาย ท่ีสะอาด รวมถึง น�้ำประปา น�้ำบาดาล น�้ำบ่อขุดที่มี เ ข ต ก า ร ใ ห้ บ ริ ก า ร ข อ ง ก า ร ป ร ะ ป า ส่ ว น ภู มิ ภ า ค แ ล ะ การป้องกัน ที่กักเก็บน้�ำฝน รถบรรทุกน�้ำ น�้ำบรรจุภัณฑ์ ก า ร ป ร ะ ป า น ค ร ห ล ว ง ใ ห้ ค ร อ บ ค ลุ ม ผู้ รั บ บ ริ ก า ร น้� ำ และตู้กดน้�ำ อย่างไรก็ดี เม่ือพิ จารณาการเข้าถึงน้�ำ ป ร ะ ป า เ พ่ิ ม ขึ้ น 2 6 , 0 0 0 ค รั ว เ รื อ น น อ ก จ า ก น้ี ท่ีมีคุณภาพเหมาะสมในการน�ำมาบริโภค โดยข้อมูล การประปาส่วนภูมิภาค ได้ด�ำเนินโครงการ “Water จากรายงานการเฝ้าระวังคุณภาพน�้ำบริโภคครัวเรือน is Life” เพื่ อตรวจสอบและพั ฒนาคุณภาพน�้ำประปา ประจ�ำปี 2563 ของกรมอนามัย ซ่ึงเป็นการประเมิน ใ น เ ข ต บ ริ ก า ร ใ ห้ มี ค ว า ม เ ห ม า ะ ส ม ต่ อ ก า ร อุ ป โ ภ ค คุณภาพน�้ำบริโภคในครัวเรือนจากแหล่งต่าง ๆ ได้แก่ บ ริ โ ภ ค ใ น ข ณ ะ ท่ี ก ร ม อ น า มั ย ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร เ พ่ิ ม น�้ำประปา น้�ำดื่มบรรจุขวด น้�ำตู้หยอดเหรียญ น้�ำฝน ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ก า ร จั ด ก า ร คุ ณ ภ า พ น�้ ำ บ ริ โ ภ ค โ ด ย น้�ำบาดาล น�้ำบ่อตื้น และน�้ำประปาภูเขา โดยเปรียบเทียบ จั ด ท� ำ โ ค ร ง ก า ร น� ำ ร่ อ ง ส� ำ ห รั บ อ ง ค์ ก ร ป ก ค ร อ ง ส่ ว น กั บ เ ก ณ ฑ์ คุ ณ ภ า พ น้� ำ ป ร ะ ป า ด่ื ม ไ ด้ พ บ ว่ า ร ะ ห ว่ า ง ท้องถ่ิน (อปท. )/ เทศบาลที่มีระบบประปาของตนเอง ปี 2553 – 2562 คุณภาพน�้ำบริโภคในครัวเรือนร้อยละ 2 0 0 แ ห่ ง เ พ่ื อ น� ำ ไ ป เ ป็ น ต้ น แ บ บ ใ ห้ กั บ อ ป ท . แ ล ะ 34.3 มีความเหมาะสมส�ำหรับการบริโภค ในขณะที่ร้อยละ เ ท ศ บ า ล อื่ น ๆ ต่ อ ไ ป แ ล ะ ก า ร ป ร ะ ป า น ค ร ห ล ว ง ไ ด้ 49.06 ต้องปรับปรุงคุณภาพก่อนบริโภค เนื่องจาก เ ปิ ด จุ ด ใ ห้ บ ริ ก า ร น้� ำ ป ร ะ ป า ด่ื ม ไ ด้ ส� ำ ห รั บ ป ร ะ ช า ช น มีการปนเป้ ือนแบคทีเรียความขุ่นและสีเกินมาตรฐาน และอีกร้อยละ 16.64 ไม่เหมาะสมส�ำหรับการบริโภค โดยในปี 2562 มีน้�ำบริโภค1 ในครัวเรือนเพี ยงร้อยละ 40.70 ที่ผ่านเกณฑ์คุณภาพน�้ำประปาดื่มได้ ซึ่งปรับตัว ลดลงจากร้อยละ 43.6 ในปี 2559 1 น้�ำบริโภค หมายถึง น้�ำบริโภคหลักท่ีครัวเรือนจัดไว้ส�ำหรับการด่ืม การปรุงประกอบอาหาร รวมถึงการล้างมือและแปรงฟนั ของสมาชิกในครัวเรือนน้ัน 178 รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สรา้ งหลกั ประกันเรอื่ งน้ำ� และการสขุ าภิบาล 06 ใหม้ กี ารจดั การอย่างย่งั ยืน SDG และมีสภาพพรอ้ มใชส้ ำ� หรบั ทุกคน 6.1 บรรลุเป้าหมายการให้ทุกคนเข้าถงึ น�ำ้ ด่ืมทีป่ ลอดภัย และมีราคาทีส่ ามารถซ้อื หาได้ ภายในปี 2573 โดยไม่เสียค่าใช้จ่ายเพ่ื อบรรเทาความเดือดร้อนจาก ข้อเสนอแนะ สถานการณ์ภัยแล้งในปี 2563 โดยประชาชนสามารถ น� ำ ภ า ช น ะ ไ ป รั บ น�้ ำ ป ร ะ ป า ไ ด้ ที่ ส� ำ นั ก ง า น ป ร ะ ป า ส า ข า การด�ำเนินงานในระยะต่อไป ควรให้ความส�ำคัญกับ ทั้ง 18 แห่ง การพั ฒนาระบบประปาท่ีได้มาตรฐานให้ครอบคลุม ทุกหมู่บ้าน เพิ่ มประสิทธิภาพระบบประปาในเขตเมือง ความท้าทาย ชนบท และพื้ นที่เศรษฐกิจ เพื่ อรองรับการขยายตัว ของอุปสงค์การใช้น้�ำในอนาคต รวมถึงการปรับปรุง การบริหารจัดการให้ประชาชนสามารถเข้าถึงน้�ำสะอาด คุณภาพน้�ำให้ผ่านเกณฑ์มาตรฐานเพ่ื อการอุปโภค ท่ีมีคุณภาพ ได้มาตรฐาน และปลอดภัยต่อการน�ำมา บริโภค ตลอดจนยกระดับการจัดเก็บข้อมูลโดยน�ำ ใช้อุปโภคบริโภคในราคาที่หาซื้อได้ เป็นประเด็นท้าทาย เทคโนโลยีสมัยใหม่เข้ามาใช้แทนการจัดท�ำแบบส�ำรวจ ที่ทุกภาคส่วนต้องให้ความส�ำคัญ แม้ว่าประชาชนไทย ที่มีการสุ่มกลุ่มตัวอย่าง เพ่ื อลดค่าความคลาดเคล่ือน จะสามารถเข้าถึงแหล่งน้�ำส�ำหรับใช้อุปโภคบริโภคได้ จากการเก็บข้อมูล ในอัตราสูง แต่การควบคุมคุณภาพน�้ำให้ได้มาตรฐาน เพื่ อการบริโภคพบว่ายังจ�ำกัดอยู่ในพ้ื นที่ท่ีมีระบบประปา เท่านั้น โดยแหล่งน�้ำที่ประชาชนในพื้ นท่ีห่างไกลใช้บริโภค เชน่ นำ้� ฝน นำ้� บาดาล นำ้� บอ่ ตนื้ และนำ้� ประปาภเู ขา ยงั มกี าร ปนเป้ ือนของแบคทีเรียและสารเคมี จึงควรมีการให้ความรู้ เพ่ื อปรับปรุงคุณภาพน�้ำให้เหมาะสมก่อนน�ำมาบริโภค รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 179 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
06 สรา้ งหลกั ประกนั เร่อื งนำ้� และการสขุ าภิบาล ให้มกี ารจัดการอยา่ งย่งั ยืน SDG และมีสภาพพรอ้ มใช้ส�ำหรบั ทกุ คน 6.2 บรรลเุ ป้าหมายการใหท้ ุกคนเขา้ ถงึ การสุขาภิบาลและสุขอนามัยที่เพียงพอ และเทา่ เทียม และยุตกิ ารขบั ถ่ายในทโ่ี ลง่ โดยให้ความสนใจเป็นพิเศษ ต่อความตอ้ งการของผหู้ ญงิ เด็กหญงิ และผู้ท่อี ยใู่ นสถานการณเ์ ปราะบาง ภายในปี 2573 การเข้าถึงและการใช้บริการระบบบ�ำบัดเพ่ือก�ำจัดส่ิงปฏิกูลของมนุษย์อย่างปลอดภัย นอกจากจะเป็นการป้องกันโรค แล้วยังเป็นการส่งเสริมสุขภาวะท่ีดีของมนุษย์ ลดการเจ็บป่วยและเสียชีวิต รวมท้ังลดการแพร่กระจายของเช้ือโรค โดยการพั ฒนาการสุขาภิบาลและสุขอนามัย ครอบคลุมถึงการยุติการขับถ่ายในท่ีโล่ง การจัดให้มีห้องส้วม และอ่างล้างมือท่ีถูกสุขลักษณะ การจัดการส่ิงปฏิกูลอย่างปลอดภัย เพื่อให้ประชาชนมีสุขภาวะที่ดี สามารถมีส่วนร่วม ในระบบเศรษฐกิจของประเทศได้อย่างเต็มศักยภาพ อีกท้ังยังเป็นการลดภาระการใช้จ่ายด้านสุขภาพของภาครัฐ และส่วนบุคคลได้ในระยะยาว สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย การดำ� เนินการทีผ่ า่ นมา จากผลการส�ำรวจสถานการณ์เด็กและสตรีในประเทศ ในระยะที่ผ่านมา กรมอนามัยได้มุ่งพั ฒนาความรอบรู้ ไทย พบว่าในปี 2562 สมาชิกในครัวเรือนร้อยละ 89 ทางสุขภาพ (Health Literacy) แก่ประชาชน โดยได้ มี ส ถ า น ท่ี เ ฉ พ า ะ ส� ำ ห รั บ ล้ า ง มื อ ซ่ึ ง มี น้� ำ พ ร้ อ ม ส บู่ ห รื อ ร ณ ร ง ค์ แ ล ะ ใ ห้ ค ว า ม รู้ เ รื่ อ ง ก า ร ล้ า ง มื อ 7 ขั้ น ต อ น ผลิตภัณฑ์ท�ำความสะอาดอื่น โดยเพิ่ มข้ึนจากร้อยละ โดยเฉพาะอย่างย่ิงในช่วงท่ีมีการแพร่ระบาดของโรค 81.2 ในปี 2558 - 2559 ทั้งนี้ กลุ่มประชากรท่ีไม่สามารถ โ ค วิ ด - 1 9 อี ก ทั้ ง ยั ง ไ ด้ น� ำ เ รื่ อ ง ก า ร ล้ า ง มื อ ด้ ว ย ส บู่ เข้าถึงสถานท่ีเฉพาะส�ำหรับล้างมือฯ ส่วนใหญ่มีฐานะ เ จ ล แ อ ล ก อ ฮ อ ล์ ห รื อ น�้ ำ ย า ฆ่ า เ ชื้ อ โ ร ค ม า เ ป็ น ห นึ่ ง ยากจนมาก โดยในปี 2562 ประชากรกลุ่มยากจนมาก ใ น ปั จ จั ย ก า ร ป ร ะ เ มิ น ค ว า ม พ ร้ อ ม ข อ ง ผู้ ป ร ะ ก อ บ ก า ร มีสัดส่วนสมาชิกในครัวเรือนที่มีสถานที่เฉพาะส�ำหรับ ใ น ก า ร เ ปิ ด ใ ห้ บ ริ ก า ร แ ก่ ป ร ะ ช า ช น ผ่ า น เ ว็ บ ไ ซ ต์ ล้างมือฯ เพียงร้อยละ 79.1 ซ่ึงค่อนข้างต่�ำ เม่ือเทียบกับ www.ไทยชนะ.com กลุ่มร�่ำรวยมาก ท่ีมีสัดส่วนดังกล่าวอยู่ท่ีร้อยละ 96.9 ใ น ข ณ ะ ท่ี สั ด ส่ ว น ส ม า ชิ ก ใ น ค รั ว เ รื อ น ที่ ใ ช้ ส้ ว ม ที่ ถู ก ใ น ก า ร พั ฒ น า ก า ร สุ ข า ภิ บ า ล ก ร ม อ น า มั ย ไ ด้ จั ด ท� ำ สุ ข อ น า มั ย แ ล ะ ไ ม่ ไ ด้ ใ ช้ ร่ ว ม กั บ ค รั ว เ รื อ น อ่ื น อ ยู่ ท่ี (ร่าง) แผนแม่บทการจัดการส้วมและส่ิงปฏิกูลของ ร้อยละ 97.1 ในปี 2562 ลดลงเล็กน้อยจากร้อยละ 97.2 ประเทศ (พ.ศ. 2561 - 2573) ซ่ึงประกอบด้วยยุทธศาสตร์ ในปี 2558 - 2559 โดยประชากรกลุ่มยากจนมากมี ที่ส�ำคัญ 5 ด้าน ได้แก่ (1) การเพ่ิ มความครอบคลุม สัดส่วนดังกล่าวอยู่ท่ีร้อยละ 91.6 ในขณะท่ีกลุ่มร�่ำรวย ก า ร มี แ ล ะ ใ ช้ ส้ ว ม ถู ก สุ ข ลั ก ษ ณ ะ แ ล ะ ป ล อ ด ภั ย มากมีสัดส่วนอยู่ท่ีร้อยละ 98.6 ท้ังน้ี ในปี 2562 (2) การเพ่ิ มคุณค่าส้วมสาธารณะให้สอดคล้องกับวิถี มีสัดส่วนสมาชิกในครัวเรือนท่ีขับถ่ายในท่ีโล่งเพี ยง สังคมไทย (3) การพั ฒนาระบบจัดการส้วมและสิ่ง ร้อยละ 0.1 ลดลงจากร้อยละ 0.2 ในปี 2558 – 2559 ปฏิกูลอย่างครบวงจร (4) การอภิบาลระบบสุขาภิบาล ของประเทศ และ (5) การสร้างความรอบรู้ด้านสุขาภิบาล สัดส่วนสมาชิกในครัวเรือนที่มีสถานที่เฉพาะส�ำหรับ และพฤติกรรมสุขอนามัย นอกจากน้ี ได้ออกประกาศ ล้างมือฯและสมาชิกในครัวเรือนที่ใช้ส้วมที่ถูกสุขอนามัย ก ร ะ ท ร ว ง ส า ธ า ร ณ สุ ข ว่ า ด้ ว ย สุ ข ลั ก ษ ณ ะ ก า ร จั ด ก า ร ส่ิงปฏิกูล พ.ศ.2561 เพื่ อก�ำหนดมาตรฐานสุขลักษณะ และการบริหารจัดการส่ิงปฏิกูลส�ำหรับส้วมทุกประเภท 180 รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สร้างหลักประกนั เรอื่ งน้ำ� และการสุขาภิบาล 06 ให้มกี ารจดั การอยา่ งย่งั ยนื SDG และมีสภาพพรอ้ มใชส้ ำ� หรับทกุ คน 6.2 บรรลุเป้าหมายการให้ทกุ คนเขา้ ถงึ การสุขาภิบาลและสุขอนามัยทีเ่ พียงพอ และเทา่ เทยี ม และยุตกิ ารขับถ่ายในท่โี ล่ง โดยใหค้ วามสนใจเป็นพิเศษ ตอ่ ความต้องการของผู้หญิง เด็กหญิง และผทู้ อ่ี ยูใ่ นสถานการณเ์ ปราะบาง ภายในปี 2573 ความทา้ ทาย ข้อเสนอแนะ แม้ว่าอัตราการเข้าถึงสิ่งอ�ำนวยความสะดวกส�ำหรับ ค ว ร มุ่ ง เ ส ริ ม ส ร้ า ง ค ว า ม รู้ ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ด้ า น สุ ข อ น า มั ย ก า ร เ ส ริ ม ส ร้ า ง สุ ข อ น า มั ย แ ล ะ ก า ร สุ ข า ภิ บ า ล ข อ ง ไ ท ย ท่ีถูกต้องแก่ประชาชน ผ่านการด�ำเนินงานเชิงรุกร่วมกับ จะอยู่ในระดับสูง แต่เม่ือพิ จารณาแยกตามกลุ่มรายได้ ภาคีเครือข่ายในพ้ืนที่ อาทิ อาสาสมัครสาธารณสุขประจ�ำ พ บ ว่ า ก า ร เ ข้ า ถึ ง ส ถ า น ท่ี เ ฉ พ า ะ ส� ำ ห รั บ ล้ า ง มื อ ซ่ึ ง มี น้� ำ หมู่บ้าน โดยให้ความส�ำคัญกับกลุ่มคนยากจนและผู้ที่ พร้อมสบู่หรือผลิตภัณฑ์ท�ำความสะอาดอื่น โดยเฉพาะ อยู่ในสถานการณ์เปราะบาง ท้ังน้ี การด�ำเนินงานควร ใ น ก ลุ่ ม ย า ก จ น ม า ก ยั ง ต้ อ ง ไ ด้ รั บ ก า ร พั ฒ น า ท้ัง นี้ ต่ อ ย อ ด จ า ก ก า ร ร ณ ร ง ค์ ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น ล้ า ง มื อ ด้ ว ย ส บู่ การบรรลุเป้าหมายให้ทุกคนเข้าถึงสุขาภิบาลและสุขอนามัย และเจลแอลกอฮอล์ ในช่วงที่มีการแพร่ระบาดของ ได้อย่างพอเพี ยงและเท่าเทียมกัน ยังขาดการเก็บ โ ร ค โ ค วิ ด - 1 9 แ ล ะ ค ว ร พิ จ า ร ณ า ค ว า ม เ ป็ น ไ ป ไ ด้ ใ น ข้อมูลท่ีจ�ำแนกตามเพศและอายุ ซ่ึงจะมีส่วนส�ำคัญต่อ การเก็บข้อมูลท่ีจะสะท้อนให้เห็นถึงสถานการณ์การบรรลุ ก า ร อ อ ก แ บ บ แ ล ะ ด� ำ เ นิ น น โ ย บ า ย ด้ า น สุ ข อ น า มั ย แ ล ะ เ ป้ า ห ม า ย ด้ า น สุ ข อ น า มั ย แ ล ะ สุ ข า ภิ บ า ล ใ น ก ลุ่ ม ผู้ ห ญิ ง สขุ าภบิ าลท่ีครอบคลุม ตรงจุดและมีประสิทธิภาพย่ิงขึ้น และกลุ่มเปราะบางเพิ่ มเติม รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 181 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
06 สรา้ งหลกั ประกันเรอ่ื งน้ำ� และการสุขาภิบาล ให้มกี ารจัดการอยา่ งยง่ั ยนื SDG และมสี ภาพพรอ้ มใช้สำ� หรบั ทุกคน 6.3 ปรบั ปรุงคุณภาพนำ้� โดยการลดมลพิษ ขจัดการทิ้ง และลดการปล่อยสารเคมอี นั ตรายและวตั ถุอนั ตราย ลดสัดส่วนน้ำ� เสีย ทีไ่ มผ่ า่ นการบ�ำบัดลงคร่ึงหน่งึ และเพิ่มการน�ำกลบั มาใชใ้ หม่ และการใชซ้ �ำ้ ท่ีปลอดภยั ท่วั โลก ภายในปี 2573 การปล่อยน้�ำเสียท่ีไม่ผ่านการบ�ำบัด หรือได้รับการบ�ำบัดท่ีไม่ได้มาตรฐานลงสู่แหล่งน้�ำธรรมชาติเป็นสาเหตุส�ำคัญ ของปัญหามลพิ ษในแหล่งน้�ำ โดยมีแหล่งก�ำเนิดมาจาก 3 แหล่งหลัก ได้แก่ ชุมชน อุตสาหกรรม และเกษตรกรรม ซึ่งน�้ำเสียท่ีมีการระบายลงสู่แหล่งน้�ำธรรมชาติมากท่ีสุด คือน้�ำเสียจากชุมชน ซ่ึงสิ่งเจือปนส่วนใหญ่เป็นสารอินทรีย์ และส่ิงสกปรกต่าง ๆ ท้ังนี้ การเน่าเสียของแหล่งน้�ำส่งผลโดยตรงต่อความอยู่รอดของสัตว์และพื ชน้�ำ รวมท้ัง ยังท�ำลายทัศนียภาพและก่อให้เกิดกลิ่นเหม็นรบกวน อีกทั้งมลพิ ษบางชนิดในแหล่งน�้ำ อาทิ โลหะหนัก และสารเคมี อันตราย หากเกิดการปนเป้ ือนในแหล่งน้�ำดิบส�ำหรับผลิตน้�ำประปา และตกค้างในสัตว์น้�ำ จะสามารถเข้าสู่ร่างกายคน และสะสมจนส่งผลกระทบต่อสุขภาพได้ สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายยอ่ ย สถานการณ์คุณภาพน้�ำของแหล่งน้�ำผิวดิน พ.ศ. 2553 - 2562 ในปี 2562 มีแหล่งน้�ำที่มีดัชนีคุณภาพน้�ำ1 อยู่ในเกณฑ์ ดีมาก ร้อยละ 2 เกณฑ์ดี ร้อยละ 34 ลดลงจากร้อยละ 46 ในปี 2561 ขณะที่แหล่งน�้ำที่อยู่ในเกณฑ์เสื่อมโทรม เพ่ิมข้ึนจากร้อยละ 9 ในปี 2561 เป็นร้อยละ 18 ในปี 2562 โดยภาคกลางมีแหล่งน�้ำท่ีอยู่ในเกณฑ์เสื่อมโทรมมากกว่า ภาคอ่ืน ในการจัดการน�้ำเสียจากภาคอุตสาหกรรม พบว่าใน ท่ีมา: กรมควบคุมมลพิ ษ ปี 2562 ปริมาณน�้ำเสียจากอุตสาหกรรมที่เข้าระบบ บ�ำบัดน�้ำเสียเฉล่ีย 2.6 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อวัน มี การด�ำเนนิ การท่ผี า่ นมา การน�ำกลับมาใช้ใหม่ภายในโรงงาน 0.8 ล้านลูกบาศก์ เมตรต่อวัน กักเก็บภายในโรงงาน 4.3 ล้านลูกบาศก์ แ ม้ ว่ า แ ผ น แ ม่ บ ท ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้� ำ เมตร น�ำไปใช้ประโยชน์ในพ้ื นที่การเกษตรภายในโรงงาน 20 ปี (พ.ศ. 2561 - 2580) ได้ก�ำหนดให้มีการก่อสร้าง 0.1 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อวัน และระบายออกนอก ระบบบ�ำบัดน�้ำเสียแห่งใหม่ จ�ำนวน 100 แห่งภายใน โรงงาน 1.2 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อวัน นอกจากนี้ ปี 2 5 6 5 แ ต่ ใ น ช่ ว ง ปี 2 5 6 1 - 2 5 6 2 พ บ ว่ า มี ร ะ บ บ รายงานสถานการณ์มลพิษของประเทศไทย ปี 2561 ระบุ บ� ำ บั ด น้� ำ เ สี ย ชุ ม ช น ท่ี ก่ อ ส ร้ า ง ใ ห ม่ แ ล้ ว เ ส ร็ จ เ พี ย ง ว่าเกิดน้�ำเสียจากชุมชนทั่วประเทศ 21 ล้านครัวเรือน 6 แ ห่ ง อ ย่ า ง ไ ร ก็ ดี ปั จ จุ บั น มี ร ะ บ บ บ� ำ บั ด น�้ ำ เ สี ย ประมาณ 9.7 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อวัน แต่ระบบบ�ำบัด ชุ ม ช น ข อ ง อ ง ค์ ก ร ป ก ค ร อ ง ส่ ว น ท้ อ ง ถ่ิ น ( อ ป ท . ) น้�ำเสียรวมชุมชนทั่วประเทศในปี 2561 สามารถบ�ำบัด จ�ำนวน 7 แห่ง ที่ได้รับการพั ฒนาให้สามารถน�ำน้�ำเสีย น้�ำเสียได้เพี ยง 2.6 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อวัน หรือ ที่ ผ่ า น ก า ร บ� ำ บั ด แ ล้ ว ก ลั บ ม า ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ ใ น พ้ื น ท่ี ร้อยละ 27 ของปริมาณน้�ำเสียท่ีเกิดข้ึน ทั้งน้ี ในปี 2562 เ ก ษ ต ร ก ร ร ม ไ ด้ แ ล ะ ใ น ก า ร ค ว บ คุ ม น�้ ำ เ สี ย จ า ก ร ะ บ บ บ� ำ บั ด น้� ำ เ สี ย ร ว ม ชุ ม ช น มี ศั ก ย ภ า พ ใ น ก า ร บ� ำ บั ด ภาคอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรมได้ประกาศ น้�ำเสียเพิ่ มข้ึนเป็น 3.8 ล้านลูกบาศก์เมตรต่อวัน ซึ่งยัง ไม่เพี ยงพอต่อการบ�ำบัดน�้ำเสียท่ีเกิดข้ึนท้ังหมด 1 ดัชนีคุณภาพแหล่งน้�ำผิวดิน (Water Quality Index: WQI) แสดงถึงสถานการณ์ของคุณภาพน้�ำในภาพรวม พิ จารณาจากค่าคุณภาพน้�ำ 5 พารามิเตอร์ ได้แก่ ออกซิเจนละลาย (Dissolved Oxygen: DO) ความสกปรกในรูปสารอินทรีย์ (Biochemical Oxygen Demand: BOD) แบคทีเรียกลุ่มโคลิฟอร์มทั้งหมด (Total Coliform Bacteria: TCB) แบคทีเรียกลุ่มฟคี อลโคลิฟอร์ม (Fecal Coliform Bacteria: FCB) และแอมโมเนีย-ไนโตรเจน (NH3-N) โดย WQI มีคะแนนอยู่ระหว่าง 0 – 100 โดยจัดเกณฑ์คุณภาพน้�ำเป็นดีมาก (คะแนน 91 – 100) ดี (คะแนน 71 – 90) พอใช้ (คะแนน 61 -70) เสื่อมโทรม (คะแนน 31 - 60) และเสื่อมโทรมมาก (คะแนน 0 – 30) 182 รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สรา้ งหลักประกันเรอ่ื งน้ำ� และการสขุ าภบิ าล 06 ใหม้ กี ารจดั การอย่างยง่ั ยืน SDG และมสี ภาพพร้อมใช้ส�ำหรับทุกคน 6.3 ปรบั ปรงุ คุณภาพนำ�้ โดยการลดมลพิษ ขจดั การทิ้ง และลดการปล่อยสารเคมอี นั ตรายและวัตถุอนั ตราย ลดสัดส่วนน้ำ� เสีย ท่ไี มผ่ า่ นการบ�ำบัดลงครึง่ หน่ึง และเพิ่มการน�ำกลบั มาใช้ใหม่ และการใช้ซ�้ำที่ปลอดภัยท่วั โลก ภายในปี 2573 มาตรฐานควบคุมการระบายน�้ำทิ้งจากโรงงาน และมี ขอ้ เสนอแนะ ม า ต ร ฐ า น ส� ำ ห รั บ โ ร ง ง า น อุ ต ส า ห ก ร ร ม บ า ง ป ร ะ เ ภ ท เป็นการเฉพาะ ได้แก่ โรงงานผลิตเย่ือและโรงงาน ควรด�ำเนินมาตรการเพื่ อส่งเสริมให้เจ้าของอาคารและ ผลิตกระดาษ และโรงงานที่ประกอบกิจการเกี่ยวกับ ส่ิงปลูกสร้างท่ีมีอยู่เดิมติดต้ังบ่อดักไขมัน สร้างความรู้ การฟอก ขัด หรือเคลือบสีหนังสัตว์ ความเข้าใจถึงปัญหาน้�ำเสียจากอาคารและส่ิงปลูกสร้าง ควบคู่กับการสร้างแรงจูงใจ อาทิ การลดภาษีโรงเรือน นอกจากน้ี ได้ด�ำเนินการก่อสร้างระบบบ�ำบัดน�้ำเสีย แ ล ะ ก า ร ส นั บ ส นุ น ง บ ป ร ะ ม า ณ ใ น ก า ร ก่ อ ส ร้ า ง บ่ อ ดั ก ชุมชน โดยในปัจจุบันมีระบบบ�ำบัดน�้ำรวม 116 แห่ง ไขมัน นอกจากน้ี ควรพิ จารณาน�ำหลักการผู้ก่อมลพิ ษ ส า ม า ร ถ บ� ำ บั ด น้� ำ เ สี ย ไ ด้ 3 . 8 ล้ า น ลู ก บ า ศ ก์ เ ม ต ร เป็นผู้จ่าย (Polluter Pays Principle) มาปรับใช้ใน ต่ อ วั น ร ว ม ทั้ ง มี ห ลั ก เ ก ณ ฑ์ ก า ร ก� ำ ห น ด อั ต ร า ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร น้� ำ เ สี ย ข อ ง ไ ท ย โ ด ย ก� ำ ห น ด ค่าบริการบ�ำบัดน�้ำเสีย เพื่ อให้ อปท. น�ำไปก�ำหนดอัตรา ค่ า ธ ร ร ม เ นี ย ม บ� ำ บั ด น้� ำ เ สี ย ท่ี ส า ม า ร ถ ส ะ ท้ อ น ต้ น ทุ น ค่าบริการได้อย่างเหมาะสม และมีรายได้เพี ยงพอใน ค่ า บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ซ่ึ ง จ ะ ช่ ว ย ล ด ภ า ร ะ ข อ ง ภ า ค รั ฐ ก า ร จั ด ก า ร ร ะ บ บ บ� ำ บั ด น้� ำ เ สี ย ร ว ม ข อ ง ชุ ม ช น ใ ห้ มี ในการก่อสร้างระบบบ�ำบัดน้�ำเสียรวม และกระตุ้นผู้ใช้ ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ น้�ำปรับเปลี่ยนพฤติกรรมให้ใช้น�้ำอย่างมีประสิทธิภาพ มากข้ึน ในด้านการจัดการน�้ำเสียภาคเกษตร ควรพั ฒนา ความทา้ ทาย ต้ น แ บ บ ก า ร บ� ำ บั ด ข อ ง เ สี ย แ ล ะ น้� ำ ท้ิ ง ใ ห้ เ ป็ น ไ ป ต า ม มาตรฐานท่ีก�ำหนด โดยมุ่งเน้นการใช้เทคโนโลยีท่ี ก า ร ป ล่ อ ย ท้ิ ง น้� ำ เ สี ย จ า ก บ้ า น เ รื อ น อุ ต ส า ห ก ร ร ม เหมาะสมกับเกษตรกร พร้อมกับบังคับใช้กฎหมายและ การเกษตรและการเลี้ยงสัตว์ที่ไม่มีระบบจัดการของเสีย ระเบียบด้านสิ่งแวดล้อมท่ีมีอยู่ อาทิ พระราชบัญญัติ และการขาดระบบการจัดการน�้ำเสียชุมชนที่มีประสิทธิภาพ ส่ ง เ ส ริ ม แ ล ะ รั ก ษ า คุ ณ ภ า พ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม แ ห่ ง ช า ติ เพียงพอ ยังเป็นความท้าทายท่ีส�ำคัญ แม้ว่าจะมีการออก พ.ศ. 2535 อย่างเข้มงวดมากขึ้น ข้ อ บั ญ ญั ติ ท้ อ ง ถิ่ น เ พ่ื อ ก� ำ ห น ด ใ ห้ ผู้ ที่ จ ะ ป ลู ก ส ร้ า ง อ า ค า ร ต้ อ ง ติ ด ต้ั ง บ่ อ ดั ก ไ ข มั น บ� ำ บั ด น้� ำ เ สี ย ใ น อ า ค า ร เพื่ อช่วยลดปริมาณน�้ำเสียจากชุมชน อย่างไรก็ตาม ข้อบัญญัติดังกล่าวบังคับใช้ได้กับอาคารที่ปลูกสร้าง ใหม่เท่านั้น ประกอบกับการขยายระบบรวบรวมและบ�ำบัด น้�ำเสียของ อปท. ยังไม่สามารถด�ำเนินการได้ทันต่อ การขยายตัวของชุมชน ท�ำให้ยังมีน้�ำเสียลงสู่แหล่งน้�ำ โดยตรงโดยที่ไม่ผ่านการบ�ำบัด นอกจากนี้ ปัญหาน�้ำเสีย จากภาคเกษตรยังมีอยู่อย่างต่อเนื่อง เนื่องจากยังท�ำ ใน พื้ น ท่ีเปิ ดและเชื่อ มต่อ กับ แหล่งน�้ำโ ดยต รง ท� ำให้ มี โ อ ก า ส ท่ี ข อ ง เ สี ย แ ล ะ ส า ร เ ค มี จ า ก ก า ร ท� ำ ก า ร เ ก ษ ต ร จะไหลลงสู่แหล่งน้�ำหรือปนเป้ ือนในส่ิงแวดล้อมสูง แ ล ะ ยั ง มี ข้ อ จ� ำ กั ด ใ น ก า ร ติ ด ต า ม แ ห ล่ ง ก� ำ เ นิ ด ห รื อ จดุ ปลอ่ ยมลพิ ษที่แน่ชัด รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 183 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
06 สรา้ งหลกั ประกนั เรอ่ื งน้ำ� และการสขุ าภบิ าล ให้มีการจัดการอย่างย่งั ยนื SDG และมีสภาพพร้อมใชส้ �ำหรบั ทกุ คน 6.4 เพ่ิมประสิทธภิ าพการใชน้ ้�ำในทกุ ภาคส่วนและสร้างหลกั ประกนั วา่ จะมกี ารใช้น�ำ้ และจดั หาน�้ำทยี่ งั่ ยนื เพื่อแก้ไขปัญหาการขาดแคลนน�้ำ และลดจำ� นวนประชากร ที่ประสบปัญหาการขาดแคลนนำ้� ภายในปี 2573 การเพ่ิ มขึ้นของกิจกรรมทางเศรษฐกิจและการขยายตัวของสังคมเมืองท�ำให้ความต้องการใช้ทรัพยากรน้�ำ มีแนวโน้มเพิ่มสูงข้ึน ในขณะท่ีความเสี่ยงจากการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศส่งผลให้ปริมาณทรัพยากรน�้ำแปรปรวน มากข้ึน ทั้งจากอุณหภูมิท่ีเพ่ิ มสูงข้ึน ปริมาณน้�ำฝนท่ีไม่คงท่ี รวมถึงภัยพิ บัติทางธรรมชาติท้ังอุทกภัยและภัยแล้ง ท่ีมีความถี่และความรุนแรงมากข้ึน ดังน้ัน การแก้ไขปัญหาการขาดแคลนน้�ำอย่างย่ังยืนจึงต้องเพ่ิ มประสิทธิภาพ การใช้ทรัพยากรน้�ำ ลดปริมาณการใช้น้�ำเพ่ื ออุปโภคและบริโภคท่ีไม่จ�ำเป็น ลดการสูญเสียน้�ำในระบบส่ง และเพ่ิ ม ความสามารถในการเก็บกักน้�ำและกระจายน้�ำ เพ่ือให้ประชากรทุกกลุ่มสามารถเข้าถึงทรัพยากรน้�ำได้อย่างทั่วถึง สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายยอ่ ย ระดับความเครียดน�้ำ (สัดส่วนน้�ำจืดที่น�ำไปใช้ต่อปริมาณน�้ำจืดรวม) ในระยะ 5 ปีที่ผ่านมา ประเทศไทยประสบปัญหาภัย แล้งถึง 3 ครั้ง ในปี 2558 ปี 2562 และปี 2563 ที่มา: องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) ส่งผลให้ปริมาณน้�ำในอ่างเก็บน้�ำอยู่ในระดับต่�ำและเกิด การขาดแคลนน�้ำในหลายพื้ นที่ในทุกภาคของประเทศ การเพิ่ มข้ึนของประสิทธิภาพการใช้น�้ำระหว่างปี 2559 - โดยเฉพาะพื้ นที่การเกษตรที่ได้รับความเสียหายเป็น 2561 จากข้อมูลของ UN พบว่าประเทศไทยยังมีความ จ�ำนวนมาก สาเหตุหลักของการเกิดภัยแล้ง คือ ปริมาณ ท้าทายอย่างมากในการด�ำเนินการเพ่ื อบรรลุค่าเป้าหมาย ฝ น เ ฉ ล่ี ย ท้ั ง ปี ท่ี ต่� ำ ก ว่ า ค่ า ป ก ติ แ ล ะ ก า ร เ กิ ด ภ า ว ะ ฝ น ท่ีก�ำหนดไว้ ทิ้งช่วง นอกจากน้ี ข้อมูลจากองค์การอาหารและเกษตร นอกจากนี้ ข้อมูลจากการประปาส่วนภูมิภาค (กปภ.) แห่งสหประชาชาติ (FAO) ระบุว่าระดับความเครียดน้�ำ ระบุว่า ปริมาณการใช้น้�ำต่อผู้ใช้น้�ำ 1 ราย มีแนวโน้ม (water stress) ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อปริมาณน�้ำไม่เพี ยงพอ ลดลงเล็กน้อย โดยในปี 2562 อยู่ที่ 23.9 ลูกบาศก์เมตร ต่อความต้องการใช้น้�ำส�ำหรับท�ำกิจกรรมต่าง ๆ ของ ต่อเดือน ลดลงจาก 25.1 ลูกบาศก์เมตรต่อเดือนใน ประเทศไทยในปี 2559 อยู่ที่ร้อยละ 23.01 ซ่ึงยังไม่อยู่ ปี 2558 ขณะเดียวกัน สัดส่วนของปริมาณน�้ำสูญเสีย ในระดับเส่ียงแต่สูงกว่าค่าเฉล่ียของโลก (ร้อยละ 16.50) ของ กปภ.1 มีแนวโน้มเพ่ิ มขึ้น อยู่ที่ร้อยละ 34.7 ในปี และค่าเฉล่ียของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ร้อยละ 2562 เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 29.9 ในปี 2558 ซึ่งสูงกว่าเกณฑ์ 14.60) มาตรฐานที่ยอมรับได้ที่ร้อยละ 25 เมื่อพิ จารณาประสิทธิภาพการใช้น�้ำ ซึ่งเป็นปัจจัยส�ำคัญ ในการลดระดับความเครียดน�้ำของประเทศได้ โดยข้อมูล ใน UN Global SDG Database บ่งช้ีว่าประสิทธิภาพ การใช้น้�ำของประเทศไทยปรับตัวดีข้ึน โดยเพ่ิ มขึ้น จาก 6.95 ดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อลูกบาศก์เมตรในปี 2559 เป็น 7.40 ดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อลูกบาศก์เมตรในปี 2561 อ ย่ า ง ไ ร ก็ ต า ม ยั ง ต�่ ำ ก ว่ า ค่ า เ ฉ ลี่ ย ข อ ง โ ล ก ที่ 1 9 . 0 1 ดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อลูกบาศก์เมตร โดยเป้าหมายแผน แม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็น การบริหาร จั ด ก า ร น�้ ำ ทั้ ง ร ะ บ บ ไ ด้ ก� ำ ห น ด ใ ห้ เ พิ่ ม ผ ลิ ต ภ า พ จ า ก การใช้น้�ำเพ่ิ มขึ้นเป็น 3 เท่าภายในปี 2565 จากค่าเฉล่ีย ปัจจุบันปี 2561 ซ่ึงเม่ือพิ จารณาเทียบเคียงกับอัตรา 184 รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สรา้ งหลกั ประกนั เรอื่ งน้ำ� และการสขุ าภบิ าล 06 ใหม้ กี ารจัดการอยา่ งยง่ั ยืน SDG และมีสภาพพรอ้ มใช้ส�ำหรับทุกคน 6.4 เพ่ิมประสิทธภิ าพการใชน้ ำ้� ในทุกภาคส่วนและสรา้ งหลักประกันว่าจะมีการใชน้ �ำ้ และจัดหานำ�้ ท่ีย่งั ยืน เพื่อแกไ้ ขปัญหาการขาดแคลนน�ำ้ และลดจำ� นวนประชากร ที่ประสบปัญหาการขาดแคลนน้ำ� ภายในปี 2573 การด�ำเนินการทผ่ี ่านมา ความท้าทาย ภาครัฐได้บรรจุประเด็นการแก้ไขปัญหาการขาดแคลน แม้ว่าประเทศไทยจะมีปริมาณน้�ำฝนเฉล่ียต่อปีสูงกว่า น�้ำและการเพิ่ มประสิทธิภาพการใช้น�้ำไว้ในแผนระดับ ค่าเฉลี่ยของโลก แต่ความสามารถในการกักเก็บน�้ำ ชาติต่าง ๆ อาทิ แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ส� ำ ห รั บ ใ ช้ น อ ก ฤ ดู ยั ง มี ข้ อ จ� ำ กั ด เ นื่ อ ง จ า ก ยั ง ไ ม่ มี ประเด็นที่ 19 การบริหารจัดการน�้ำท้ังระบบแผนพั ฒนา การพัฒนาแหลง่ นำ�้ ตน้ ทนุ และระบบสง่ นำ�้ ทกี่ า้ วหนา้ และยงั เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับท่ี 12 ยุทธศาสตร์ เผชิญกับข้อจ�ำกัดทางมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อมที่มี ที่ 4 ก า ร เ ติ บ โ ต ที่ เ ป็ น มิ ต ร ต่ อ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม เ พื่ อ กระบวนการในพิ จารณาโครงการท่ีเข้มงวด โดยเฉพาะ ก า ร พั ฒ น า ที่ ยั่ ง ยื น แ ล ะ แ ผ น ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร น�้ ำ การพั ฒนาโครงการแหล่งน�้ำขนาดใหญ่แห่งใหม่ที่จ�ำเป็น 2 0 ปี น อ ก จ า ก น้ี ภ า ค รั ฐ ยั ง ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร พั ฒ น า ต้องด�ำเนินการในพื้ นท่ีป่าไม้หรือพื้ นท่ีอนุรักษ์ นอกจากนี้ แหล่งน้�ำและระบบส่งน้�ำเพ่ื อแก้ปัญหาการขาดแคลนน้�ำ ความแปรปรวนของสภาพอากาศยังส่งผลให้ปริมาณ อย่างต่อเน่ือง อาทิ ในปี 2562 กรมชลประทานได้ ฝนมีความไม่แน่นอน ส่งผลให้ในบางปีแหล่งเก็บกักน�้ำ ด�ำเนินการเพ่ิ มปริมาณความจุของการเก็บกักน้�ำได้ หลายแหง่ มปี รมิ าณนำ�้ ไหลเขา้ นอ้ ยกวา่ ปกติ 16.7 ล้านลูกบาศก์เมตรและเพิ่ มพ้ื นที่ชลประทานจ�ำนวน 188,296 ไร่ กรมทรัพยากรน้�ำ และกรมทรัพยากร ขอ้ เสนอแนะ น้�ำบาดาลด�ำเนินการจัดหาแหล่งน�้ำ ทั้งการขุดเจาะบ่อ บาดาลและหาแหล่งน�้ำผิวดิน เพื่ อสนับสนุนพื้ นท่ีเสี่ยง ควรส่งเสริมให้มีการพั ฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมท่ี ขาดแคลนน�้ำด้านการเกษตรนอกเขตชลประทาน โดย จะช่วยเพ่ิ มประสิทธิภาพการใช้น�้ำมากข้ึน อาทิ การพั ฒนา ในปี 2562 กรมทรัพยากรน้�ำบาดาลขุดเจาะบ่อบาดาล พั นธ์ุพื ชและเทคนิคในการเพาะปลูกพื ชที่ลดปริมาณ เพิ่ มเติม 2,228 บ่อ มีพื้ นที่ได้รับประโยชน์ 63,200 ไร่ การใช้น้�ำ การจัดท�ำระบบบริหารจัดการน้�ำเสียเพ่ื อน�ำ และกรมทรัพยากรน�้ำมีแผนที่จะพั ฒนาแหล่งน�้ำและ กลับมาหมุนเวียนใช้ใหม่ และการผลิตน้�ำจืดจากน้�ำเค็ม ระบบกระจายน�้ำเพื่ อให้ได้น้�ำต้นทุนเพิ่ มเติม 99.4 ล้าน ค ว ร มี ก า ร น� ำ เ ค ร่ื อ ง มื อ ท า ง เ ศ ร ษ ฐ ศ า ส ต ร์ เ ข้ า ม า ใ ช้ ใ น ลูกบาศก์เมตร ขณะที่ กปภ. ได้ด�ำเนินการตามแผน การบริหารจัดการน้�ำ ซึ่งจะช่วยให้มีการก�ำหนดมูลค่า บริหารจัดการลดน�้ำสูญเสีย ซึ่งประกอบด้วยกิจกรรม ข อ ง ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ ท่ี ส า ม า ร ถ ส ะ ท้ อ น ต้ น ทุ น ค่ า เ สี ย ห ลั ก คื อ ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร แ ร ง ดั น ก า ร ซ่ อ ม ท่ อ ท่ี โอกาสและต้นทุนในการบริหารจัดการน�้ำ เพ่ื อส่งเสริม รวดเร็ว การส�ำรวจหาน้�ำสูญเสียเชิงรุก การบริหาร ก า ร ใ ช้ น�้ ำ อ ย่ า ง มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ น อ ก จ า ก นี้ ค ว ร ใ ห้ จัดการมาตรวัดน้�ำ และให้ความส�ำคัญกับการปรับปรุง ค ว า ม ส� ำ คั ญ กั บ ก า ร ฟ้ ืน ฟู แ ล ะ อ นุ รั ก ษ์ พ้ื น ท่ี ต้ น น้� ำ เส้นท่อซึ่งเป็นสาเหตุหลักของน�้ำสูญเสียทั้งหมด ส่วน เพื่ อบรรเทาความแปรปรวนของสภาพอากาศและลด ก า ร ป ร ะ ป า น ค ร ห ล ว ง มี แ ผ น ก า ร เ ป ล่ี ย น ท่ อ ป ร ะ ป า ใ ห ม่ ความเส่ียงต่อการเกิดภัยแล้งในอนาคต ความยาวรวมกว่า 3,400 กิโลเมตร ในช่วงปี 2561 - 2565 เพื่ อลดปริมาณน�้ำสูญเสียในระบบ 1 ค�ำนวณจากสัดส่วนของปริมาณน้�ำผลิตต่อปริมาณน้�ำจ�ำหน่าย รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 185 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
06 สรา้ งหลกั ประกันเรอ่ื งนำ้� และการสุขาภิบาล ใหม้ กี ารจัดการอยา่ งยง่ั ยนื SDG และมสี ภาพพร้อมใช้ส�ำหรบั ทกุ คน 6.5 ดำ� เนนิ การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรน้�ำแบบองค์รวมในทุกระดบั รวมถึงผา่ นความรว่ มมอื ขา้ มเขตแดนตามความเหมาะสม ภายในปี 2573 การขยายตัวทางเศรษฐกิจส่งผลให้มีความต้องการใช้น�้ำสูงขึ้น ประกอบกับปัญหามลพิ ษทางน�้ำ และผลกระทบ จากการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศท่ีส่งผลให้ปริมาณและการกระจายตัวของน้�ำไม่สม่�ำเสมอ ท�ำให้เกิดความเส่ียง ท่ีจะเผชิญกับปัญหาน�้ำแล้งและน้�ำท่วมมากขึ้น อีกท้ังอาจเกิดความขัดแย้งจากการแย่งชิงทรัพยากรน�้ำ ดังน้ัน การบริหารจัดการน�้ำทั้งในระดับท้องถิ่น ระดับประเทศ และระดับภูมิภาค ต้องมีการบริหารจัดการทรัพยากรน�้ำแบบ บูรณาการ (Integrated Water Resources Management: IWRM) ซึ่งเป็นกระบวนการจัดการน�้ำอย่างมี ประสิทธิภาพและเอ้ือให้เกิดความสมดุลระหว่างผู้ใช้น้�ำท้ังภาคครัวเรือนและภาคการผลิต รวมท้ังค�ำนึงถึงผลกระทบ จากการใช้น�้ำต่อส่ิงแวดล้อม การเตรียมพร้อมรับมือและแก้ไขปัญหาท่ีเกิดจากภัยพิ บัติด้านน�้ำ และครอบคลุม ถึงความร่วมมือข้ามพรมแดนในการบริหารจัดการทรัพยากรน้�ำ เพื่ อช่วยยกระดับประสิทธิภาพในการบริหารจัดการ ทรัพยากรน�้ำและป้องกันปัญหาความขัดแย้งระหว่างประเทศที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้น�้ำได้ สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายย่อย ผลประเมินการด�ำเนินงานด้านการบริหารจัดการน�้ำแบบ บูรณาการของไทย ส�ำนักงานทรัพยากรน้�ำแห่งชาติ (สทนช.) ร่วมกับ หน่วยงานที่เก่ียวข้องด้านน�้ำ และผู้มีส่วนได้เสียร่วม จัดท�ำข้อมูลและประเมินการด�ำเนินงานด้านการบริหาร จัดการน�้ำแบบบูรณาการของไทย โดยมีการประเมินใน 4 หัวข้อหลักประกอบด้วย สภาวะแวดล้อมท่ีเอ้ืออ�ำนวย กลไกเชิงสถาบันและการมีส่วนร่วม เครื่องมือการบริหาร จัดการ และการเงิน พบว่าประเทศไทยได้คะแนนเฉล่ียท่ี 53 คะแนน จาก 100 คะแนน หรืออยู่ในระดับปานกลาง – สูง ด้ า น ค ว า ม ร่ ว ม มื อ ข้ า ม เ ข ต แ ด น ใ น ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ แ ล ะ ลุ่ ม น�้ ำ ร ะ ห ว่ า ง ป ร ะ เ ท ศ ที่ มี ก ล ไ ก การจัดการเป็นไปตามเกณฑ์ข้อตกลงปฏิบัติการร่วม ด้านน้�ำได้แก่ ลุ่มแม่น้�ำโขง โดยประเทศในลุ่มแม่น้�ำโขง ตอนล่าง จ�ำนวน 4 ประเทศได้ร่วมกันจัดตั้งคณะ กรรมาธิการแม่น้�ำโขง (Mekong River Commission: MRC) เพ่ื อส่งเสริมและประสานงานด้านการจัดการและ การพั ฒนาแหล่งน้�ำและทรัพยากรอ่ืน ๆ ท่ีเกี่ยวข้อง รวมท้ังเสริมสร้างความย่ังยืนและรักษาผลประโยชน์ ร่วมกันของประเทศสมาชิก 186 รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สร้างหลกั ประกนั เรื่องนำ้� และการสขุ าภบิ าล 06 ใหม้ กี ารจัดการอยา่ งย่งั ยนื SDG และมีสภาพพร้อมใชส้ �ำหรบั ทุกคน 6.5 ดำ� เนนิ การบริหารจดั การทรัพยากรน�ำ้ แบบองค์รวมในทกุ ระดบั รวมถงึ ผา่ นความรว่ มมือขา้ มเขตแดนตามความเหมาะสม ภายในปี 2573 การด�ำเนินการทีผ่ า่ นมา ความทา้ ทาย ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ ก� ำ ห น ด น โ ย บ า ย แ ล ะ ก ล ไ ก ร ะ ดั บ ช า ติ คณะกรรมการลุ่มน�้ำ 22 ลุ่มน�้ำ ซึ่งจัดต้ังข้ึนภายใต้ กฎระเบียบ และแผนเพื่ อสนับสนุนการด�ำเนินงานตาม พ.ร.บ. ทรัพยากรน�้ำ มีความส�ำคัญในการส่งเสริมให้มี ห ลั ก ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้� ำ แ บ บ บู ร ณ า ก า ร การบริหารจัดการทรัพยากรน�้ำในระดับพื้ นที่ได้อย่าง อ า ทิ ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ช า ติ แ ผ น พั ฒ น า เ ศ ร ษ ฐ กิ จ แ ล ะ มีเอกภาพและผู้มีส่วนได้เสียในพ้ื นที่ลุ่มน้�ำสามารถ สังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560 – 2564) และ เข้ามามีส่วนร่วมในการพั ฒนามากขึ้น อย่างไรก็ดี ยังมี พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ พ . ศ . 2 5 6 1 ซึ่ ง เ ป็ น ข้ อ จ� ำ กั ด จ า ก ก า ร จั ด เ ก็ บ ข้ อ มู ล แ ล ะ ก า ร ใ ช้ เ ท ค โ น โ ล ยี กฎหมายรองรับสิทธิการใช้น�้ำ กลไกการจัดสรรน�้ำ และ เพ่ื อสนับสนุนการบริหารจัดการทรัพยากรน้�ำในพ้ื นท่ี การบริหารจัดการทรัพยากรน้�ำในทุกมิติ นอกจากน้ี ได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ พ.ร.บ. ทรัพยากรน้�ำ ยังก�ำหนดให้มีองค์กรบริหาร จัดการทรัพยากรน�้ำ ทั้งในระดับชาติ ระดับลุ่มน�้ำ และ ขอ้ เสนอแนะ ระดับองค์กรผู้ใช้น้�ำ ซึ่งมีวัตถุประสงค์ให้การบริหาร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้� ำ มี เ อ ก ภ า พ แ ล ะ เ ปิ ด โ อ ก า ส ใ ห้ ควรมีการพั ฒนาระบบฐานข้อมูลลุ่มน้�ำที่มีความเช่ือม ภาคส่วนท่ีเกี่ยวข้องเข้ามามีส่วนร่วม ท้ังนี้ หน่วยงานท่ี โยงกันระหว่างหน่วยงานส่วนกลางและท้องถ่ิน ทั้งใน เ ก่ี ย ว ข้ อ ง อ ยู่ ร ะ ห ว่ า ง ก า ร จั ด ท� ำ ก ฎ ห ม า ย ล� ำ ดั บ ร อ ง ด้านอุปทาน อาทิ แหล่งน�้ำต้นทุน โครงการด้านแหล่งน�้ำ เพ่ื อก�ำหนดกฎเกณฑ์และวิธีการต่าง ๆ ในรายละเอียด ปริมาณน�้ำเก็บกัก น้�ำท่า น�้ำฝน และข้อมูลด้านอุปสงค์ ท้ั ง นี้ ค ว ร ย ก ร ะ ดั บ ฐ า น ข้ อ มู ล ใ ห้ มี ม า ต ร ฐ า น ส า ก ล นอกจากน้ี ในปี 2561 ได้มีการประกาศใช้แผนแม่บท รวมท้ังส่งเสริมความร่วมมือกับองค์กรระหว่างประเทศ การบริหารจัดการทรัพยากรน�้ำ 20 ปี (พ.ศ. 2561–2580) เพ่ื อแลกเปล่ียนเทคโนโลยีและองค์ความรู้ด้านการ เ พ่ื อ เ ป็ น ก ร อ บ ใ น ก า ร พั ฒ น า แ ล ะ เ พิ่ ม ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ บริหารจัดการน้�ำ ซึ่งจะช่วยเพ่ิ มพู นประสิทธิภาพใน ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้� ำ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ โ ด ย ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้�ำ ใ น ป ร ะ เ ท ศ แ ล ะ ข้ า ม แผนแม่บทฯ ประกอบด้วยสาระส�ำคัญ 6 ด้าน ได้แก่ พรมแดนให้เกิดประโยชน์สูงสุด การจัดการน�้ำอุปโภคบริโภค การสร้างความมั่นคง ของน�้ำภาคการผลิต การจัดการน�้ำท่วมและอุทกภัย ก า ร จั ด ก า ร คุ ณ ภ า พ น�้ ำ แ ล ะ อ นุ รั ก ษ์ ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ ก า ร อ นุ รั ก ษ์ ฟ้ ืน ฟู ส ภ า พ ป่ า ต้ น น้� ำ ท่ี เ สื่ อ ม โ ท ร ม แ ล ะ ป้องกันการพั งทลายของดิน รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 187 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
06 สรา้ งหลักประกันเร่อื งน้ำ� และการสุขาภิบาล ใหม้ ีการจดั การอย่างย่งั ยนื SDG และมสี ภาพพรอ้ มใชส้ ำ� หรับทกุ คน 6.6 ปกป้องและฟ้ นื ฟูระบบนเิ วศที่เก่ยี วข้องกบั แหลง่ น�ำ้ รวมถงึ ภเู ขา ปา่ ไม้ พ้ืนท่ชี มุ่ น�ำ้ แม่น�ำ้ ชั้นหนิ อมุ้ น�้ำและทะเลสาบ ภายในปี 2563 ระบบนิเวศที่เกี่ยวข้องกับแหล่งน�้ำมีความส�ำคัญอย่างมากต่อการด�ำรงชีวิตของมนุษย์และการพั ฒนาเศรษฐกิจ เน่ืองจากป่าต้นน�้ำมีความส�ำคัญต่อการดูดซับและกักเก็บน�้ำฝน รวมถึงเป็นแหล่งก�ำเนิดน�้ำในล�ำธาร ในขณะที่พื้ นที่ ชุ่มน้�ำซ่ึงครอบคลุมถึงป่าชายเลน ป่าพรุ หนอง บึง ทะเลสาบ และแม่น้�ำ เป็นแหล่งเก็บกักน้�ำฝนและน�้ำท่า รวมถึงเป็น แหล่งก�ำเนิดและท่ีอยู่อาศัยของสัตว์และพื ชนานาชนิด ดังน้ัน การอนุรักษ์ปกป้องฟ้ นื ฟู ระบบนิเวศท่ีเก่ียวข้องกับ แหล่งน�้ำ นอกจากจะเป็นการเพิ่ มประสิทธิภาพในการกักเก็บน�้ำ ซึ่งช่วยลดผลกระทบของภัยพิ บัติทางน�้ำแล้ว ยังเป็น การช่วยรักษาสมดุลของระบบนิเวศ อันจะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ การลด การกัดเซาะพังทลายของดิน รวมถึงการดูดซับความร้อนจากแสงอาทิตย์และก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ในช้ันบรรยากาศ สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายยอ่ ย ข้อมูลสภาพพ้ื นที่ป่าไม้ประเทศไทย ปี พ.ศ.2561 - 2562 ในระยะท่ีผ่านมา เน้ือที่ป่าไม้ของประเทศไทยค่อนข้าง คงท่ี โดยในปี 2561 มีพ้ื นท่ีป่าไม้ 102.48 ล้านไร่ หรือร้อยละ 31.68 ของพ้ื นท่ีท้ังหมด เพ่ิ มข้ึนเล็กน้อย จาก 102.17 ล้านไร่ หรือร้อยละ 31.58 ของพื้นที่ประเทศ ในปี 2559 แต่ยังคงต่�ำกว่าค่าเป้าหมายในแผนพั ฒนา เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 12 ที่ก�ำหนดให้มี พื้นท่ีป่าไม้ ร้อยละ 40 ของพื้ นท่ีประเทศภายในปี 2565 นอกจากน้ี ทะเบียนรายนามพ้ื นท่ีชุ่มน้�ำที่มีความส�ำคัญ ท่ีมา: กรมป่าไม้ 2562 ร ะ ดั บ ช า ติ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย แ ล ะ น า น า ช า ติ ซ่ึ ง ผ่ า น การพิ จารณาของคณะรัฐมนตรีในปี 2552 ก�ำหนดให้มี การด�ำเนนิ การทผี่ า่ นมา พื้ นที่ชุ่มน�้ำรวม 22,885,100 ไร่ หรือ ร้อยละ 6.75 ข อ ง พื้ น ท่ี ป ร ะ เ ท ศ โ ด ย ใ น ปี 2 5 6 2 มี พ้ื น ท่ี ชุ่ ม น�้ ำ ที่ ในช่วงปี 2561 - 2562 หน่วยงานที่เก่ียวข้องได้ด�ำเนิน ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นพ้ื นที่ชุ่มน้�ำที่มีความส�ำคัญ การฟ้ ืนฟู ป่าต้นน้�ำท่ีเส่ือมโทรมเป็นเน้ือท่ี 110,920 ไร่ ระหว่างประเทศ หรือแรมซาร์ไซต์ (Ramsar Site) ซึ่ ง คิ ด เ ป็ น ร้ อ ย ล ะ 1 5 ข อ ง พ้ื น ท่ี เ ป้ า ห ม า ย ต า ม แ ผ น จ�ำนวน 14 แห่ง พ้ื นที่ 2,498,211 ไร่ และผลจาก แ ม่ บ ท ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ 2 0 ปี ก า ร ป ร ะ เ มิ น ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร พื้ น ที่ (พ.ศ. 2561 - 2580) ซึ่งก�ำหนดให้มีการฟ้ ืนฟู ป่าต้นน�้ำ แรมซาร์ไซต์ของส�ำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากร ที่ เ สื่ อ ม โ ท ร ม เ นื้ อ ที่ 7 3 4, 0 0 0 ไ ร่ ภ า ย ใ น ปี 2 5 8 0 ธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม (สผ.) ในปี 2562 ระบุว่า ภัยคุกคามท่ีส�ำคัญต่อพื้ นท่ีแรมซาร์ไซต์ได้แก่ การตก ใ น ปี 2 5 6 3 พื้ น ท่ี ชุ่ ม น�้ ำ ข อ ง ไ ท ย ไ ด้ รั บ ก า ร ก า ร ขึ้ น ตะกอนและการกัดเซาะชายฝ่ ัง ของเสียจากภาคเกษตร ทะเบียนเป็นแรมซาร์ไซต์เพิ่ มข้ึนจ�ำนวน 1 แห่ง คือ พื้ นท่ี และป่าไม้ และการจับทรัพยากรสัตว์น�้ำ ชุ่มน�้ำแม่น�้ำสงครามตอนล่าง จังหวัดนครพนม นับเป็น แ ร ม ซ า ร์ ไ ซ ต์ ล� ำ ดั บ ที่ 1 5 ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ก า ร ขึ้ น ท ะ เ บี ย น เ ป็ น แ ร ม ซ า ร์ ไ ซ ต์ จ ะ ช่ ว ย ใ ห้ พื้ น ท่ี ชุ่ ม น�้ ำ ไ ด้ รั บ ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ ก า ร ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ อ ย่ า ง เ ห ม า ะ ส ม ร ว ม ถึ ง ก า ร ป้ อ ง กั น ก า ร เ สื่ อ ม ส ภ า พ ข อ ง พื้ น ท่ี ชุ่มน�้ำ ผ่านการติดตามตรวจสอบอย่างสม�่ำเสมอตาม 188 รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สร้างหลกั ประกนั เรื่องน้ำ� และการสุขาภิบาล 06 ให้มีการจัดการอยา่ งยง่ั ยืน SDG และมสี ภาพพรอ้ มใชส้ ำ� หรบั ทกุ คน 6.6 ปกป้องและฟ้ นื ฟูระบบนเิ วศที่เกีย่ วขอ้ งกบั แหลง่ น�ำ้ รวมถงึ ภูเขา ป่าไม้ พื้นทช่ี ุม่ น�ำ้ แมน่ �้ำ ชัน้ หินอ้มุ น�ำ้ และทะเลสาบ ภายในปี 2563 หลักเกณฑ์ของอนุสัญญาแรมซาร์ ทั้งนี้ สผ. อยู่ระหว่าง ความท้าทาย ก า ร ศึ ก ษ า วิ จั ย เ พ่ื อ ผ ลั ก ดั น พ้ื น ท่ี บ า ง ปู จั ง ห วั ด สมุทรปราการ ข้ึนเป็นแรมซาร์ไซต์ ล�ำดับท่ี 16 ของ ก า ร เ จ ริ ญ เ ติ บ โ ต ข อ ง กิ จ ก ร ร ม ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ แ ล ะ ประเทศไทย การขยายตัวของชุมชนเมือง ส่งผลให้เกิดความเสื่อม โทรม และการลดจ�ำนวนลงของพ้ื นที่ป่าไม้และพ้ื นที่ นอกจากน้ี ภาคเอกชนได้มีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ป่า ชุ่มน�้ำ โดยกิจกรรมท่ีส่งผลกระทบสูง ได้แก่ การบุกรุก เช่น บริษัท ปตท. จ�ำกัด (มหาชน) ได้จัดต้ังสถาบัน พื้ นที่ เพื่ อน�ำที่ดินไปใช้ประโยชน์อื่น การปล่อยน�้ำเสียที่ ปลูกป่า ปตท. เพ่ื อส่งเสริมให้เกิดการจัดการทรัพยากร ไม่ได้รับการบ�ำบัดลงสู่แหล่งน�้ำและพื้ นที่ชุ่มน้�ำ รวมถึง ป่าอย่างยั่งยืน รวมถึงการเพิ่ มพ้ื นท่ีป่าให้ระบบนิเวศ การเก็บเกี่ยวทรัพยากรจากแหล่งน้�ำและพ้ื นที่ชุ่มน�้ำ เกิดค วาม สม บูรณ์ มีความหลากหลายทาง ชี ว ภา พ ที่เกินศักยภาพ ทั้งนี้ พ้ื นท่ีชุ่มน�้ำเป็นพื้ นที่ท่ีมีความเสี่ยง พ ร้ อ ม กั บ ก า ร พั ฒ น า เ ค รื อ ข่ า ย ใ ห้ ภ า ค ส่ ว น ต่ า ง ๆ ต่อการบุกรุกมากเป็นพิ เศษ เนื่องจากส่วนใหญ่ยัง เข้ามามีส่วนร่วมในการสร้างองค์ความรู้และนวัตกรรม ไม่ได้รับการก�ำหนดให้เป็นพื้ นที่เพ่ื อการอนุรักษ์และยัง ท้ังนี้ ในปี 2562 ได้ด�ำเนินการปลูกป่าเพ่ื อฟ้ ืนฟู พื้ นที่ ไม่มีขอบเขตของพ้ื นที่ตามกฎหมายท่ีชัดเจน นอกจากน้ี ป่าต้นน้�ำในเขตรักษาพั นธุ์สัตว์ป่าตะเบาะ-ห้วยใหญ่ พ้ื นที่ชุ่มน้�ำยังเผชิญกับความเส่ียงจากการเปล่ียนแปลง อ�ำเภอภักดีชุมพล จังหวัดชัยภูมิ ซึ่งเป็นป่าต้นน�้ำ ท่ีเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การทับถม ข อ ง แ ม่ น้� ำ ชี แ ล ะ เ ป็ น แ ห ล่ ง ต้ น น้� ำ ข อ ง ล� ำ ธ า ร ข อ ง ของตะกอนซ่ึงท�ำให้เกิดการต้ืนเขินและการแปรสภาพ ชาวบ้านในพื้ นที่รอบข้าง ของพ้ื นที่ตามธรรมชาติ ในขณะเดียวกัน การเพ่ิ มขึ้น ของระดับน้�ำทะเลและการกัดเซาะชายฝ่ ังทะเลท่ีมีแนวโน้ม ทวีความรุนแรงมากข้ึน ยังเป็นภัยคุกคามส�ำคัญท่ีท�ำให้ พื้นท่ีชุ่มน�้ำชายฝ่ ังทะเลเปล่ียนแปลงสภาพไป ขอ้ เสนอแนะ ค ว ร ผ ลั ก ดั น ใ ห้ มี ก า ร บั ง คั บ ใ ช้ ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ ขั บ เ ค ลื่ อ น นโยบายให้เกิดผลเป็นรูปธรรม โดยเฉพาะกฎหมาย เก่ียวกับป่าไม้ แนวปฏิบัติเพื่ อความปลอดภัยทางชีวภาพ ร ว ม ถึ ง ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร ป ลู ก แ ล ะ ส ร้ า ง ร า ย ไ ด้ จ า ก ไ ม้ มีค่า ซ่ึงช่วยควบคุมและส่งเสริมให้เกิดการใช้ประโยชน์ จากทรัพยากรอย่างเหมาะสม และยังควรมีข้อก�ำหนด แ ล ะ จั ด ท� ำ ผั ง ก า ร ใ ช้ ท่ี ดิ น ท่ี เ อื้ อ ต่ อ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ทางชีวภาพ และบังคับใช้อย่างเคร่งครัด อาทิ พ้ื นที่ ชุ่มน�้ำระดับชุมชน นอกจากน้ี ควรส่งเสริมความร่วมมือ และการมีส่วนร่วมของภาคเอกชน ภาคประชาสังคม แ ล ะ เ ค รื อ ข่ า ย ชุ ม ช น ใ น พ้ื น ท่ี ใ น ก า ร ดู แ ล ร ะ บ บ นิ เ ว ศ แหล่งน�้ำและป่าไม้ รวมทั้งเฝ้าระวังเพื่ อให้เกิดการใช้ ประโยชน์อย่างเหมาะสม รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 189 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
06 สรา้ งหลักประกันเร่อื งน้ำ� และการสขุ าภิบาล ใหม้ ีการจดั การอย่างย่งั ยนื SDG และมีสภาพพรอ้ มใช้ส�ำหรับทุกคน 6.a ขยายความรว่ มมอื ระหวา่ งประเทศและสนับสนุนการเสริมสรา้ ง ขดี ความสามารถใหแ้ กป่ ระเทศกำ� ลงั พัฒนาในแผนงานและกจิ กรรมดา้ นน�ำ้ และการสุขาภบิ าล ซ่ึงรวมถงึ การเกบ็ กักน้ำ� การขจัดเกลือ ประสิทธภิ าพ การใช้น้ำ� การบำ� บดั น้�ำเสีย เทคโนโลยกี ารนำ� นำ้� กลับมาใช้ใหม่ ภายในปี 2573 การขยายความร่วมมือระหว่างประเทศจะเป็นประโยชน์กับประเทศไทยในการเสริมสร้างศักยภาพและการยกระดับ เทคโนโลยี โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับน�้ำและการสุขาภิบาล พร้อมกันนั้นการพั ฒนาความร่วมมือกับประเทศในภูมิภาค เพื่ อบริหารจัดการทรัพยากรน้�ำร่วมกัน จะช่วยส่งเสริมให้มีการแลกเปล่ียนข้อมูลและแนวปฏิบัติท่ีดี รวมท้ังร่วมกัน แก้ไขปัญหาและจัดการทรัพยากรอย่างย่ังยืน ในระยะท่ีผ่านมาประเทศไทยให้ความส�ำคัญกับความร่วมมือระหว่าง ประเทศเพ่ื อการพั ฒนาทรัพยากรมนุษย์และเศรษฐกิจ รวมถึงเสริมสร้างศักยภาพในการบริหารจัดการทรัพยากร น้�ำในประเทศและข้ามพรมแดน ผ่านกลไกความร่วมมือระหว่างประเทศในหลากหลายรูปแบบ ทั้งความช่วยเหลือ ทางวิชาการ และการด�ำเนินโครงการผ่านความร่วมมือไตรภาคีและความร่วมมือในระดับอนุภูมิภาค สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายยอ่ ย แผนภาพแสดงความเชื่อมโยงของลุ่มน�้ำโขง ตอนบนและตอนล่าง ในระยะ 5 ท่ีผ่านมา ประเทศไทยมีความร่วมมือกับองค์กร ระหว่างประเทศด้านการบริหารจัดการน้�ำ อาทิ องค์กร ที่มา: คณะกรรมาธิการแม่น�้ำโขง ความร่วมมือระหว่างประเทศของเยอรมัน (GIZ) และ ความร่วมมือภายใต้กรอบระหว่างประเทศอื่น ๆ อาทิ การด�ำเนินการทผี่ ่านมา แ ผ น ง า น ค ว า ม ร่ ว ม มื อ ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ อ นุ ภู มิ ภ า ค ลุ่ ม แม่น้�ำโขง (Greater Mekong Subregion Economic ใ น ร ะ ย ะ 5 ปี ท่ี ผ่ า น ม า ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ ส่ ง เ ส ริ ม Cooperation Program: GMS) แผนงานการพั ฒนา ความร่วมมือ ด้านการบริหารจัดการน�้ำ อาทิ ความ เขตเศรษฐกิจสามฝ่าย อินโดนีเซีย-มาเลเซีย-ไทย ร่วมมือกับ GIZ ในการด�ำเนินโครงการบริหารพ้ื นท่ี (Indonesia-Malaysia-Thailand Growth Triangle: ลุ่มน�้ำโดยอาศัยมาตรการเชิงระบบนิเวศเพื่ อบรรเทา IMT-GT) กรอบความร่วมมือแม่โขง-ล้านช้าง (Mekong- ภัยแล้งและอุทกภัยในลุ่มน้�ำชีและลุ่มน้�ำท่าดี โครงการ Lancang Cooperation) ข้อริเริ่มลุ่มน�้ำโขงตอนล่าง เพื่ อการบรรเทาสภาวะโลกร้อนที่เกี่ยวข้องกับน�้ำและ (Lower Mekong Initiative: LMI) คณะกรรมาธิการ น้�ำเสียและโครงการด้านน้�ำภายใต้แผนงานความร่วมมือ แม่น้�ำโขง (Mekong River Commission: MRC) และ ไ ท ย - เ ย อ ร มั น ด้ า น ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง ส ภ า พ ภู มิ อ า ก า ศ สถาบันความร่วมมือเพ่ื อพั ฒนาเศรษฐกิจลุ่มน้�ำโขง (Mekong Institute: MI) นอกจากนี้ ประเทศไทยยังได้ ให้ความช่วยเหลือทางวิชาการแก่ประเทศก�ำลังพั ฒนา และพั ฒนาน้อยที่สุดอ่ืน ๆ โดยเฉพาะประเทศเพื่ อนบ้าน อาทิ การร่วมส�ำรวจและประเมินศักยภาพน�้ำบาดาล ในพื้ นท่ีเพื่ อจัดท�ำแผนแม่บทในการบริหารจัดการน้�ำ บาดาลอย่างยั่งยืนของ สปป.ลาว 190 รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สร้างหลักประกนั เรอ่ื งนำ้� และการสุขาภิบาล 06 ให้มีการจดั การอยา่ งย่งั ยืน SDG และมีสภาพพรอ้ มใช้ส�ำหรบั ทุกคน 6.a ขยายความร่วมมอื ระหวา่ งประเทศและสนับสนุนการเสรมิ สรา้ ง ขดี ความสามารถใหแ้ ก่ประเทศก�ำลังพัฒนาในแผนงานและกิจกรรมดา้ นน�ำ้ และการสุขาภบิ าล ซึง่ รวมถึงการเกบ็ กักนำ้� การขจดั เกลือ ประสิทธภิ าพ การใชน้ ำ�้ การบ�ำบดั น้�ำเสีย เทคโนโลยกี ารนำ� น้ำ� กลบั มาใช้ใหม่ ภายในปี 2573 (Thai-German Climate Programme (TGCP) ความทา้ ทาย – Wat e r ) โ ด ย ใ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ภ า ย ใ ต้ โ ค ร ง ก า ร TG C P - Wa t e r ส� ำ นั ก ง า น ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ แ ห่ ง ช า ติ การขยายความร่วมมือระหว่างประเทศทั้งในภาพรวมและ ร่ ว ม กั บ G I Z จั ด ก า ร ฝึ ก อ บ ร ม ห ลั ก สู ต ร พั ฒ น า ด้านการบริหารจัดการน�้ำได้รับผลกระทบจากสถานการณ์ ขี ด ค ว า ม ส า ม า ร ถ ใ น ก า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ โรคโควิด-19 ซ่ึงอาจท�ำให้การจัดสรรงบประมาณเพ่ื อ แบบบูรณาการ (Integrated Water Resources ความช่วยเหลือประเทศอื่น ๆ ขาดความต่อเนื่องและมี Management: IWRM) และการปรับตัวโดยอาศัย แนวโน้มลดลง นอกจากนี้ ในการบริหารจัดการลุ่มน�้ำ ร ะ บ บ นิ เ ว ศ ( Ecosyst e m - bas e d Ada ptat i o n : ข้ามพรมแดนยังมีข้อจ�ำกัดในการประสานความร่วมมือ EbA) อีกท้ังยังมีความร่วมมือภายใต้กรอบความ โดยเฉพาะด้านข้อมูลท่ีอาจกระทบต่อความม่ันคงของ ร่วมมือระหว่างประเทศอื่น ๆ อาทิ การสนับสนุนจาก ประเทศ ประกอบกับผลประโยชน์ของประเทศต้นน้�ำ กองทุนพิ เศษแม่โขง-ล้านช้าง ผ่านโครงการกลไก กลางน�้ำ และปลายน�้ำที่แตกต่างกัน จึงเป็นอุปสรรค ความร่วมมือข้ามพรมแดนเพ่ื อสนับสนุนการปรับตัว ส�ำคัญท่ีท�ำให้ไม่สามารถด�ำเนินการได้ตามเป้าหมาย ต่ อ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง ส ภ า พ ภู มิ อ า ก า ศ แ ล ะ พั ฒ น า โครงการพลังน�้ำและโครงการวิจัยร่วมเพื่ อการบริหาร ข้อเสนอแนะ จัดการน้�ำข้ามพรมแดนด้านอุทกภัยและภัยแล้งในพ้ื นท่ี ลุ่มน�้ำสาย-น้�ำรวก ระหว่างประเทศไทยและเมียนมา หน่วยงานที่เก่ียวข้องควรบูรณาการข้อมูลแผนงาน/ โ ค ร ง ก า ร ค ว า ม ร่ ว ม มื อ ร ะ ห ว่ า ง ป ร ะ เ ท ศ เ พ่ื อ ล ด น อ ก จ า ก นี้ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ยั ง ใ ห้ ค ว า ม ช่ ว ย เ ห ลื อ แ ก่ ค ว า ม ซ้� ำ ซ้ อ น แ ล ะ เ พ่ิ ม ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ข อ ง ก า ร ด� ำ เ นิ น ประเทศเพื่ อนบ้าน อาทิ การขุดเจาะบ่อบาดาลให้แก่ โครงการได้อย่างครอบคลุม พร้อมท้งั จัดท�ำระบบติดตาม สถาบันเทคโนโลยีก�ำปงสปือในประเทศกัมพู ชาเพื่ อเป็น และประเมินผลโครงการอย่างต่อเนื่อง เพื่ อให้สามารถ การยกระดับคุณภาพชีวิต ส่งเสริมการมีสุขอนามัย น�ำข้อมูลมาใช้ปรับปรุงการด�ำเนินงาน รวมถึงเกิด ท่ีดี และอ�ำนวยความสะดวกในการด�ำเนินกิจกรรมทาง ความคุ้มค่าในการใช้จ่ายงบประมาณ ท้ังน้ี ยังควรค�ำนึง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ทั้ ง ด้ า น ก า ร ท่ อ ง เ ที่ ย ว แ ล ะ ก า ร ค้ า ข า ย ถึงความยั่งยืนของโครงการ เพ่ือให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง แ ล ะ ประ ช า ช น ใน พื้ น ที่ ส า ม า รถ ด� ำเนิ น ก า รต่ อ เ อ ง ได้ แผนภาพแนวคิด EbA หลังจากท่ีการให้ความช่วยเหลือส้ินสุดลง หรือสามารถ น�ำองค์ความรู้ไปประยุกต์ใช้หรือต่อยอดให้เกิดประโยชน์ ต่อการบริหารจัดการทรัพยากรน�้ำในพ้ื นที่ได้ ท่ีมา: Midgley et al. 2012 รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 191 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
06 สร้างหลกั ประกันเร่อื งนำ้� และการสุขาภบิ าล ใหม้ ีการจัดการอยา่ งยง่ั ยนื SDG และมีสภาพพรอ้ มใช้สำ� หรบั ทกุ คน 6.b สนับสนุนและเพิ่มความเข้มแข็งในการมสี ่วนร่วมของชุมชนทอ้ งถิ่น ในการปรบั ปรงุ การจดั การน้ำ� และการสุขาภบิ าล การมีส่วนร่วมของประชาชนและชุมชนท้องถิ่นในการยกระดับการบริหารจัดการน�้ำและการสุขาภิบาล เป็นการสร้าง ความมั่นใจว่าความต้องการของคนทุกกลุ่มในระดับพื้ นที่จะได้รับการดูแลและตอบสนองอย่างทั่วถึง การสร้าง ความเข้มแข็งให้กับกลไกบริหารจัดการน�้ำและการสุขาภิบาลในระดับท้องถิ่นจะช่วยให้การท�ำงานเกิดประสิทธิภาพ เหมาะสมกับจุดแข็งและจุดอ่อนของแต่ละพ้ืนท่ี สอดคล้องกับความต้องการและความจ�ำเป็นเร่งด่วน รวมท้ังสามารถ รับมือกับปัญหาได้ทันท่วงที ซึ่งจะน�ำมาสู่ความย่ังยืนในการบริหารจัดการน�้ำและการสุขาภิบาลของชุมชน สถานการณ์การบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย กระบวนการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ในด้านการ สุขาภิบาลมีการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของท้องถิ่นใน พระราชบัญญัติทรัพยากรน�้ำแห่งชาติ พ.ศ. 2561 ได้ การจัดการอนามัยส่ิงแวดล้อม โดยกรมอนามัยได้จัดท�ำ ก�ำหนดให้มีการจัดต้ังองค์กรผู้ใช้น้�ำ ซึ่งส่งเสริมให้ คู่มือแนวทางการด�ำเนินงาน “องค์การบริหารส่วนต�ำบล ผู้ใช้น้�ำมีสิทธิรวมตัวกันเพ่ื อบริหารจัดการ ตลอดจน จัดการอนามัยส่ิงแวดล้อม เพ่ื อท้องถ่ินชุมชนน่าอยู่” อนุรักษ์ทรัพยากรน้�ำในพ้ื นที่ของตัวเอง โดยค�ำนึงถึง เพ่ื อส่งเสริมความเข้มแข็งของท้องถ่ินและชุมชนใน สภาพความเหมาะสมของระบบนิเวศในพื้ นท่ีและวิถีชีวิต การด�ำเนินงานแบบบูรณาการและเพ่ิ มประสิทธิภาพ ของแต่ละชุมชนได้ นอกจากน้ี แผนแม่บทการบริหาร การท�ำงานให้พั ฒนาเป็นชุมชนที่มีศักยภาพในการจัดการ จัดการทรัพยากรน้�ำ 20 ปี (พ.ศ. 2561 – 2580) ยังได้ อนามัยส่ิงแวดล้อม ก�ำหนดเป้าหมายในการผลักดันให้ชุมชนสามารถบริหาร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้� ำ ใ น พ้ื น ท่ี ไ ด้ ด้ ว ย ต น เ อ ง ผ่ า น แผนภาพกลไกการสนับสนุนการด�ำเนินงานสู่การปฏิบัติในพื้ นที่ “อบต. จัดการอนามัยส่ิงแวดล้อม เพื่ อท้องถ่ินชุมชนน่าอยู่“ สู่การปฏิบัติในพื้ นที่ 192 รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สร้างหลกั ประกนั เรือ่ งน้ำ� และการสขุ าภบิ าล 06 ให้มกี ารจัดการอย่างย่งั ยนื SDG และมีสภาพพร้อมใช้สำ� หรับทกุ คน 6.b สนับสนนุ และเพิ่มความเขม้ แขง็ ในการมีส่วนร่วมของชุมชนท้องถิ่น ในการปรบั ปรงุ การจัดการน�้ำและการสุขาภบิ าล การดำ� เนินการทผ่ี ่านมา ความทา้ ทาย ประเทศไทยได้จัดต้ังคณะกรรมการลุ่มน้�ำ 22 คณะ นโยบายการบริหารจัดการน�้ำและการสุขาภิบาลส่วนใหญ่ ซึ่งประกอบไปด้วยหน่วยงานภาครัฐ ส่วนราชการใน ถูกก�ำหนดจากหน่วยงานส่วนกลาง ท�ำให้ในหลายกรณี จังหวัด องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน และตัวแทนกลุ่ม นโยบายไม่สามารถตอบสนองความต้องการตามบริบท ผู้ใช้น�้ำ ท�ำหน้าที่ก�ำหนดทิศทางการบริหารจัดการและ การพัฒนาในพ้ืนทไี่ ดอ้ ยา่ งเหมาะสม ดงั นนั้ การมสี ว่ นรว่ ม ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ ไ ด้ อ ย่ า ง เ ป็ น เ อ ก ภ า พ ของประชาชนและภาคีเครือข่ายที่เก่ียวข้องในระดับพื้ นท่ี มีประสิทธิภาพ และทันต่อสถานการณ์ย่ิงข้ึน รวมท้ัง จึงมีความส�ำคัญเพื่ อสะท้อนความต้องการและปัญหา ศึ ก ษ า ร า ย ล ะ เ อี ย ด ข อ ง ปั ญ ห า น้� ำ ใ น พ้ื น ที่ แ ล ะ เ ส น อ อุปสรรคในระดับพื้ นที่กลับไปยังระดับนโยบาย แม้ว่า แ น ว ท า ง แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า อ ย่ า ง เ ป็ น ร ะ บ บ ต ล อ ด จ น มี พระราชบัญญัติทรัพยากรน�้ำ พ.ศ. 2561 จะเปิดโอกาส ก า ร จั ด ตั้ ง ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ จั ง ห วั ด 7 6 ให้ผู้ใช้น้�ำในระดับพ้ื นท่ีเข้ามามีส่วนร่วมในการบริหาร จั ง ห วั ด เ พ่ื อ ส นั บ ส นุ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ข อ ง ค ณ ะ จัดการทรัพยากรน�้ำมากขึ้น ผ่านกลไกคณะกรรมการ กรรมการลุ่มน�้ำและคณะกรรมการทรัพยากรน�้ำแห่งชาติ ลุ่ ม น�้ ำ แ ล ะ ค ณ ะ อ นุ ก ร ร ม ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้� ำ จั ง ห วั ด ใ น ก า ร ท� ำ ห น้ า ท่ี ก ลั่ น ก ร อ ง แ ผ น ง า น โ ค ร ง ก า ร ด้ า น น้� ำ อย่างไรก็ดี ความพร้อมของชุมชนและภาคีเครือข่าย และบริหารจัดการน�้ำระดับจังหวัดร่วมด้วย ซึ่งกลไก ในพื้ นที่ยังเป็นประเด็นที่มีความท้าทายสูง โดยเฉพาะ ใ น ร ะ ดั บ ลุ่ ม น�้ ำ แ ล ะ ร ะ ดั บ จั ง ห วั ด ดั ง ก ล่ า ว ช่ ว ย เ พิ่ ม อย่างย่ิง ความรู้ความเข้าใจเก่ียวกับการบริหารจัดการ บทบาทของท้องถ่ินในการมีส่วนร่วมบริหารจัดการน้�ำ ทรัพยากรน�้ำ การประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ และศักยภาพในการบริหารจัดการแผนงาน/โครงการ นอกจากน้ี กรมอนามัยยังได้ด�ำเนินโครงการสนับสนุน องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินให้น�ำหลักการพั ฒนา ขอ้ เสนอแนะ คุณภาพการบริหารจัดการภาครัฐมาใช้พั ฒนาคุณภาพ ระบบบริการอนามัยสิ่งแวดล้อม เพื่ อลดปัจจัยเสี่ยง องค์กรและภาคีการพั ฒนาในระดับท้องถิ่นเป็นหน่วยงาน ที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพประชาชน ซึ่งได้ด�ำเนินการ ที่มีบทบาทส�ำคัญในการเชื่อมโยงการขับเคลื่อนนโยบาย ต้ังแต่ปี 2557 - 2562 โดยมีองค์กรปกครองส่วน ลงสู่ระดับพ้ื นที่ จึงควรมีความร่วมมือและการท�ำงาน ท้องถิ่นสมัครเข้าร่วมพั ฒนาคุณภาพระบบบริการ ที่สอดคล้องกันระหว่างหน่วยงานภาครัฐในระดับต่าง ๆ อนามัยสิ่งแวดล้อมจ�ำนวน 1,015 แห่ง และผ่านการ เพ่ื อลดช่องว่างเชิงนโยบายและช่องว่างด้านข้อมูล ประเมินคุณภาพ จ�ำนวน 957 แห่ง นอกจากน้ี ยังได้ รวมถึงควรพั ฒนาศักยภาพและขีดความสามารถของ ด� ำ เ นิ น โ ค ร ง ก า ร พั ฒ น า คุ ณ ภ า พ น้� ำ บ ริ โ ภ ค ส� ำ ห รั บ องค์กรในระดับพ้ื นที่เพื่ อให้สามารถขับเคล่ือนนโยบาย โรงเรียนในถ่ินทุรกันดาร ซึ่งสอดคล้องกับภารกิจ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ข อ ง แ ผ น พั ฒ น า เ ด็ ก แ ล ะ เ ย า ว ช น ใ น ถ่ิ น ทุ ร กั น ด า ร ฉ บั บ ที่ 5 ภ า ย ใ ต้ ก อ ง ทุ น พั ฒ น า เ ด็ ก แ ล ะ เ ย า ว ช น ใ น ถ่ินทุรกันดาร เพื่ อยกระดับการเข้าถึงน�้ำสะอาดของ นั ก เ รี ย น แ ล ะ ป ร ะ ชา ช น ใ น พ้ื น ท่ี ห่ า ง ไ ก ล เ ส ริ ม ส ร้า ง ความเข้มแข็งให้แก่เจ้าหน้าที่ด้านการจัดการน�้ำสะอาด ให้สามารถด�ำเนินการได้ด้วยตนเอง เพ่ื อพั ฒนาน้�ำ ให้มีคุณภาพเหมาะสมกับการอุปโภคบริโภค รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 193 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
เป้าหมายท่ี 07 สรา้ งหลกั ประกนั วา่ ทกุ คนเขา้ ถงึ พลังงานสมัยใหมใ่ นราคาทส่ี ามารถ ซอ้ื หาได้ เชอ่ื ถอื ได้ และย่งั ยืน SDG 7: Ensure access to affordable, reliable, sustainable and modern energy for all 194 รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDG Progress Report 2016-2020
สร้างหลกั ประกนั วา่ ทุกคนเข้าถึงพลงั งานสมัยใหม่ 07 ในราคาท่สี ามารถซ้อื หาได้ เช่อื ถือได้ และยง่ั ยนื SDG 7 พลังงานเป็นปัจจัยส�ำคัญในการด�ำรงชีวิตของมนุษย์ และการด�ำเนินกิจกรรมเพ่ื อขับเคล่ือนเศรษฐกิจ ซ่ึงความต้องการใช้พลังงานมีการขยายตัวเพิ่ มขึ้นอย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ตาม การพึ่ งพาแหล่งพลังงานที่ใช้แล้ว หมดไปหรือพลังงานจากฟอสซิลที่สามารถจัดหาได้อย่างสะดวกและง่ายต่อใช้งานในหลายกิจกรรม ส่งผลให้ ภาคพลังงานมีการปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากท่สี ุด และเป็นปัจจัยส�ำคัญของการเปล่ยี นแปลงสภาพภูมิอากาศ ด้วยเหตุน้ี พลังงานสะอาดโดยเฉพาะพลังงานหมุนเวียนจึงเป็นทางเลือกในการยกระดับประสิทธิภาพในการบริหารจัดการพลังงาน ไปสู่การพั ฒนาที่ยั่งยืน โดยค�ำนึงถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ลดการพึ่ งพาเชื้อเพลิงฟอสซิล ให้ประชาชนสามารถ เข้าถึงและหาซ้ือพลังงานหมุนเวียนได้ง่ายขึ้น สามารถยกระดับคุณภาพชีวิต รวมท้ังตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลง ในภาคพลังงาน การเพ่ิมบทบาทของเทคโนโลยีดิจิทัล และการเปลี่ยนผ่านสู่ยุคแห่งการขับเคลื่อนด้วยไฟฟา้ สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมาย การดำ� เนินการทผ่ี า่ นมา ในปี 2562 ครัวเรือนกว่าร้อยละ 99.8 สามารถเข้าถึง ประเทศไทยมีความก้าวหน้าในการขยายบริการไฟฟ้า ไฟฟา้ แม้ประเทศไทยจะมีแนวโน้มการใช้พลังงานทดแทน ใ ห้ ค ร อ บ ค ลุ ม โ ด ย เ ฉ พ า ะ ใ น พื้ น ที่ ห่ า ง ไ ก ล ที่ ยั ง มี ท่ีเพิ่ มขึ้นและลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ความท้าทายในการเข้าถึงไฟฟ้า โดยหน่วยงานหลักท่ี (CO2) ลง ซ่ึงในปี 2562 ภาคพลังงานมีการปล่อย CO2 เ กี่ ย ว ข้ อ ง ไ ด้ พั ฒ น า ร ะ บ บ ส า ย ส่ ง แ ล ะ ส ถ า นี ไ ฟ ฟ้า เฉล่ีย 1.89 พั นตัน CO2 ต่อการใช้พลังงาน 1 พั นตัน ทั่วประเทศ รวมท้ังส่งเสริมการใช้พลังงานทดแทน เทียบเท่าน้�ำมันดิบ (ktoe) ลดลงจาก 1.94 พั นตัน CO2 ในชุมชน อาทิ การลงทุนในโครงการไฟฟา้ พลังงานน้�ำ ต่อการใช้พลังงาน 1 ktoe ในปี 2559 นอกจากน้ี ข น า ด เ ล็ ก แ ล ะ โ ค ร ง ก า ร ผ ลิ ต ไ ฟ ฟ้า จ า ก กั ง หั น ล ม ประเทศไทยตระหนักถึงความส�ำคัญของการพั ฒนาไปสู่ และพลังงานแสงอาทิตย์ในพื้ นที่ห่างไกล นอกจากนี้ สังคมคาร์บอนต่�ำท่ีลดการพ่ึ งพาเช้ือเพลิงฟอสซิล ไ ด้ พั ฒ น า ร ะ บ บ ส ม า ร์ ท ก ริ ด ใ ห้ เ กิ ด บู ร ณ า ก า ร โดยมีเป้าหมายเพ่ิ มสัดส่วนการใช้พลังงานทดแทน ด้านการจัดหาไฟฟ้าและการใช้ไฟฟ้าได้อย่างเพี ยงพอ และเพิ่ มประสิทธิภาพการใช้พลังงานซึ่งในระหว่าง มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ยั่ ง ยื น แ ล ะ มี คุ ณ ภ า พ บ ริ ก า ร ที่ ดี ปี 2559 - 2563 สัดส่วนการใช้พลังงานทดแทนต่อ ผ่านโครงการน�ำร่อง อาทิ โครงการพั ฒนาโครงข่าย การใช้พลังงานข้ันสุดท้ายมีแนวโน้มเพ่ิ มขึ้นจากร้อยละ ไฟฟ้าอัจฉริยะในพื้ นที่เมืองพั ทยา โครงการน�ำร่อง 13.8 ในปี 2559 เป็นร้อยละ 15.1 ในปี 2563 และค่าความ ก า ร ต อ บ ส น อ ง ด้ า น โ ห ล ด แ ล ะ ก ล ไ ก ร า ค า ใ น พื้ น ที่ เข้มของการใช้พลังงาน (Energy Itensity: EI) กรุงเทพมหานครและปริมณฑล และโครงการพั ฒนา มีแนวโน้มลดลงโดยค่าความเข้มของการใช้พลังงาน ระบบไมโครกริดที่อ�ำเภอเบตง จังหวัดยะลา และอ�ำเภอ ในปี 2563 อยู่ที่ 7.49 ktoe ต่อพันล้านบาท คิดเป็นผล แม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน การประหยัดพลังงานเท่ากับ 10,608 ktoe ลดลงจาก ปี 2559 ท่ีมีค่า EI อยู่ท่ี 8.12 ktoe ต่อพั นล้านบาท น อ ก จ า ก นี้ ยั ง ไ ด้ พั ฒ น า โ ค ร ง ข่ า ย ไ ฟ ฟ้ า ใ ห้ มี ความทันสมัยสามารถรองรับและเชื่อมต่อกับแหล่งผลิต ไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน โดยการส่งเสริมระบบ โครงข่ายไฟฟ้าอัจฉริยะหรือสมาร์ทกริด อย่างไรก็ดี สัดส่วนการลงทุนเพื่ อการวิจัยและพั ฒนาด้านพลังงาน ยังคงน้อยกว่าเป้าหมายท่ีตั้งไว้ รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 195 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
07 สรา้ งหลกั ประกนั วา่ ทกุ คนเขา้ ถงึ พลังงานสมยั ใหม่ ในราคาทีส่ ามารถซอ้ื หาได้ เชือ่ ถือได้ และย่งั ยืน SDG 7 ความท้าทาย (2) Decentralization ปรับปรุงกฎหมายและระเบียบ ท่ีเกี่ยวข้องเพ่ื อสนับสนุนการกระจายตัวของแหล่งผลิต ส ถ า น ก า ร ณ์ พ ลั ง ง า น ใ น ปั จ จุ บั น มี ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง และจ�ำหน่ายพลังงานส่งเสริมให้ภาคเอกชน ชุมชน อย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะเทคโนโลยีที่เก่ียวข้องกับ และครัวเรือน สามารถติดตั้งเทคโนโลยีเพ่ื อการผลิต ก า ร ผ ลิ ต ไ ฟ ฟ้า จ า ก พ ลั ง ง า น แ ส ง อ า ทิ ต ย์ แ ล ะ ล ม พลังงานสะอาด อาทิ โซลาร์รูฟท็อป โซลาร์ฟาร์ม ท้ังในด้านการกักเก็บพลังงานและการเพ่ิ มเสถียรภาพ และโรงไฟฟา้ ชุมชน และ (3) Digitalization สนับสนุน ของระบบไฟฟ้า ส่งผลให้การผลิตไฟฟ้าจากพลังงาน การลงทุนและบริหารจัดการโครงสร้างพื้ นฐานด้วย ห มุ น เ วี ย น ส า ม า ร ถ แ ข่ ง ขั น ไ ด้ กั บ เ ชื้ อ เ พ ลิ ง ฟ อ ส ซิ ล เทคโนโลยีดิจิทัล มีการเดินเคร่ืองเพ่ื อผลิตไฟฟ้าจาก อีกท้ังเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของโลก โรงไฟฟ้าที่มีต้นทุนการผลิตต�่ำสุดและมีประสิทธิภาพ มีแนวโน้มท่ีจะทวีความเข้มข้นข้ึน จึงเป็นความท้าทาย สูงสุด เพ่ื อให้เกิดการบริหารจัดการโครงข่ายและระบบ ของหน่วยงานที่เก่ียวข้องกับการวางแผนและก�ำกับ พลังงานท่ีมีประสิทธิภาพ ดูแลด้านพลังงานของประเทศในการปรับทิศทางของ น โ ย บ า ย แ ล ะ ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ใ ห้ ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ แ น ว โ น้ ม ผลการประเมินสถานะของ SDG 7 ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง ที่ ร ว ด เ ร็ ว ข อ ง ภ า ค พ ลั ง ง า น โ ด ย เ ฉ พ า ะ ก า ร ป รั บ ป รุ ง แ ผ น ก า ร ผ ลิ ต ไ ฟ ฟ้า ข อ ง บรรลุค่าเป้าหมาย: ประเทศในระยะยาวที่ยังให้ความส�ำคัญกับพลังงานจาก สามารถบรรลุค่าเป้าหมาย 100% ฟ อ ส ซิ ล เ ป็ น ห ลั ก แ ล ะ ก า ร ป รั บ ป รุ ง ก ฎ ร ะ เ บี ย บ ท่ี เ ป็ น อุปสรรคต่อการแข่งขันของกิจการไฟฟ้าและการผลิต SDG SDG SDG ไฟฟา้ พลังงานหมุนเวียน อาทิ การขอใบอนุญาตผลิต ไฟฟา้ นอกจากน้ี ยังขาดทิศทางท่ีชัดเจนในการพั ฒนา 7.1 7.a 7.b โครงสร้างพื้ นฐานท่ีเกี่ยวข้องเพื่ อรองรับการเข้าสู่ สังคมท่ีขับเคล่ือนด้วยไฟฟา้ ในอนาคต SDG SDG 7.2 7.3 ต�่ำกว่าค่าเป้าหมาย: สถานการณ์อยู่ในช่วง 76-99% ของค่าเป้าหมาย ขอ้ เสนอแนะ สถานการณ์พลังงานโลกที่อยู่ระหว่างการเปลี่ยนผ่านไป สพู่ ลงั งานสะอาด ประกอบกบั ความกา้ วหนา้ ของเทคโนโลยี ท่ี ส่ ง ผ ล ใ ห้ ก า ร ผ ลิ ต ไ ฟ ฟ ้า จ า ก พ ลั ง ง า น ห มุ น เ วี ย น มี ต้ น ทุ น ท่ี ส า ม า ร ถ แ ข่ ง ขั น ไ ด้ กั บ ก า ร ผ ลิ ต ไ ฟ ฟ้า จ า ก เชื้อเพลิงฟอสซิล รวมท้ังแนวโน้มการเปล่ียนแปลง ในภาคพลังงาน ทั้งการกระจายตัวของระบบการผลิต แ ล ะ ก า ร ใ ช้ ไ ฟ ฟ้า ที่ ผู้ บ ริ โ ภ ค เ ข้ า ม า มี บ ท บ า ท ม า ก ขึ้ น ความส�ำคัญของเทคโนโลยีดิจิทัลและการเข้าสู่ยุคของ การขับเคล่ือนด้วยไฟฟ้า ท�ำให้หน่วยงานท่ีเก่ียวข้อง ควรให้ความส�ำคัญกับการปรับโครงสร้างตลาดพลังงาน ให้สมดุลและสอดรับกับทิศทางพลังงานโลกอย่างน้อย 3 ประการ ได้แก่ (1) Decarbonization ส่งเสริม การผลิตและการใช้เทคโนโลยีพลังงานสะอาด เพื่ อลด ก า ร ป ล่ อ ย ม ล พิ ษ ท า ง อ า ก า ศ แ ล ะ ก๊ า ซ เ รื อ น ก ร ะ จ ก 196 รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สรา้ งหลกั ประกันวา่ ทกุ คนเขา้ ถึงพลงั งานสมยั ใหม่ 07 ในราคาท่สี ามารถซือ้ หาได้ เชื่อถือได้ และย่งั ยนื SDG 7 กรณศี ึกษา กองทุนแสงอาทิตย์ (Solar Fund) ซึ่งเป็นการผลักดันและส่งเสริมการใช้พลังงานหมุนเวียน ท่ีช่วยลดรายจ่ายและเพ่ิ มรายรับให้แก่ประชาชนหาก สามารถผลิตไฟฟา้ และจ�ำหน่ายได้ในระยะต่อไป ท่ีมา : โรงเรียนศรีแสงธรรม โครงการระยะแรกของกองทุนแสงอาทิตย์ได้ระดมทุน จากภาคประชาชนรวม 7.7 ล้านบาท เพื่อด�ำเนินการติดตั้ง แนวคิดของการจัดตั้งกองทุนแสงอาทิตย์มีที่มาจาก โซลาร์เซลล์ให้กับโรงพยาบาลของรัฐ 7 แห่ง ได้แก่ พระครูวิมลปัญญาคุณ เจ้าอาวาสวัดป่าศรีแสงธรรม โรงพยาบาลท่าสองยาง จังหวัดตาก โรงพยาบาลภูสิงห์ จังหวัดอุบลราชธานี ริเริ่มน�ำโซลาร์เซลล์มาใช้ในวัด จงั หวดั ศรสี ะเกษ โรงพยาบาลศรอี ดุ ม จงั หวดั อบุ ลราชธานี เพ่ื อลดค่าใช้จ่าย และหยิบยกประเด็นเรื่องพลังงาน โรงพยาบาลชมุ แพ จงั หวดั ขอนแกน่ โรงพยาบาลแกง่ คอย ทดแทนมาใช้ในการสอนนักเรียน จนกลายเป็นศูนย์อบรม จังหวัดสระบุรี โรงพยาบาลพระปกเกล้า จังหวัดจันทบุรี โ ซ ล า ร์ เ ซ ล ล์ ใ ห้ แ ก่ ป ร ะ ช า ช น ท่ั ว ไ ป แ ล ะ เ ป็ น ต้ น แ บ บ และโรงพยาบาลหลังสวน จังหวัดชุมพร โดยมีก�ำลังผลิต การผลิตพลังงานไฟฟา้ ในพ้ื นที่ชุมชนและวัดท่ีไม่สามารถ ติดตั้งเริ่มต้นที่แห่งละ 30 กิโลวัตต์ในระบบออนกริดหรือ เข้าถึงไฟฟ้าได้ ซึ่งแนวคิดการติดต้ังโซลาร์เซลล์ใน ระบบที่ไม่ใช้แบตเตอรี่ส�ำรองแต่ยังเชื่อมต่อระบบหลัก พ้ื น ที่ ห่ า ง ไ ก ล ไ ด้ ข ย า ย ผ ล ไ ป สู่ ก า ร จั ด ตั้ ง ก อ ง ทุ น ของการไฟฟา้ เพ่ื อเป็นการเร่ิมต้นการพ่ึ งพาตนเองด้าน แสงอาทิตย์ (Thailand Solar Fund) ซึ่งเป็นความ พลังงานให้กับโรงพยาบาล ซึ่งก�ำลังการผลิตดังกล่าว ร่วมมือของเครือข่ายภาคประชาสังคม ท้ังด้านผู้บริโภค จ ะ ช่ ว ย ล ด ภ า ร ะ ค่ า ไ ฟ ฟ้า ข อ ง แ ต่ ล ะ โ ร ง พ ย า บ า ล ไ ด้ ด้านศาสนา ด้านการพั ฒนาเด็ก ด้านสิ่งแวดล้อม ประมาณ 200,000 บาทต่อปี และยาวนานถึง 25 ปี และ และการพั ฒนาที่ย่ังยืน ซึ่งได้จัดตั้งอย่างเป็นทางการ ข ณ ะ น้ี อ ยู่ ร ะ ห ว่ า ง ก า ร ด� ำ เ นิ น โ ค ร ง ก า ร ใ น ร ะ ย ะ ที่ 2 เม่ือปี 2561 เพื่ อประสานความร่วมมือระหว่างภาคส่วน เพื่ อติดต้ังโซลาร์เซลล์ให้สถาบันการศึกษาสายอาชีพ ต่าง ๆ และผลักดันการมีส่วนร่วมของประชาชนใน 7 แห่ง เพ่ื อให้เป็นสถานเรียนรู้พลังงานหมุนเวียนให้กับ ก า ร ป ฏิ รู ป พ ลั ง ง า น แ ล ะ ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง น โ ย บ า ย นักเรียน นักศึกษา และลดภาระค่าไฟฟา้ ให้กับหน่วยงาน ด้านพลังงานหมุนเวียนให้ประชาชนมีสิทธิในการเข้าถึง พลังงานสะอาดและมุ่งสู่การพั ฒนาเมืองอย่างยั่งยืน ท่ีมา : โรงเรียนศรีแสงธรรม ต่อไป โดยได้ด�ำเนินการระดมทุนและเปิดรับบริจาคเพ่ื อ น�ำไปจัดซ้ือโซลาร์เซลล์ให้กับโรงเรียน โรงพยาบาล ท่ัวประเทศ ชุมชนและสถานที่ที่ไม่มีไฟฟ้าเข้าถึงได้ รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 197 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
07 สร้างหลกั ประกันวา่ ทุกคนเขา้ ถึงพลังงานสมัยใหม่ ในราคาที่สามารถซ้อื หาได้ เชื่อถอื ได้ และย่งั ยนื SDG สร้างหลักประกันว่ามกี ารเขา้ ถงึ บรกิ ารพลงั งานสมัยใหม่ 77.1 ในราคาท่สี ามารถซือ้ หาได้และเชือ่ ถือไดโ้ ดยถ้วนหน้า ภายในปี 2573 พลังงานเป็นปัจจัยพื้นฐานที่ส�ำคัญในการด�ำรงชีวิตของมนุษย์ที่ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิต ส่งเสริมการพั ฒนาชุมชน ท้องถ่ิน และเมือง รวมท้ังสนับสนุนการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ แม้จะมีประชากรท่ีเข้าถึง ไฟฟา้ เพิ่ มขึ้นในระยะที่ผ่านมา แต่ยังคงมีกลุ่มประชากรเผชิญความท้าทายในการเข้าถึงพลังงานสมัยใหม่ที่เชื่อถือได้ ในราคาที่จ่ายได้อย่างเพี ยงพอ นอกจากนี้ อุตสาหกรรมพลังงานสมัยใหม่ก�ำลังเข้าสู่ยุคเปลี่ยนผ่านมาสู่การใช้ พลังงานไฟฟา้ มากข้ึน อีกท้ังแนวโน้มการใช้พลังงานหมุนเวียนและการผลิตไฟฟา้ โดยผู้บริโภค (prosumer) ท่ีเพิ่ มขึ้น แต่ละประเทศจึงต้องให้ความส�ำคัญกับความม่ันคง ความเพี ยงพอ และความเป็นธรรมในการจัดหาและเข้าถึงพลังงาน ในราคาที่เหมาะสม สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย ที่มา : การไฟฟา้ นครหลวง และการไฟฟา้ ส่วนภูมิภาค ในปี 2562 ประเทศไทยมีครัวเรือนเข้าถึงไฟฟา้ ร้อยละ 99.8 เพิ่ มข้ึนจากร้อยละ 99.7 ในปี 2559 นอกจากนี้ ในปี 2562 สัดส่วนประชากรที่พึ่ งพาเชื้อเพลิงและ เทคโนโลยีสะอาดเป็นหลัก อยู่ท่ีร้อยละ 84.90 เพ่ิ มขึ้น จากร้อยละ 81.1 ในปี 2559 และเม่ือพิ จารณามิติของ ความมั่นคงทางพลังงาน พบว่าในปี 2563 โรงไฟฟา้ ในระบบของการไฟฟา้ ฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) มีก�ำลังผลิตตามสัญญารวม 45,480.37 เมกะวัตต์ โดยร้อยละ 35.26 ของก�ำลังผลิตรวมทั้งประเทศมาจาก โรงไฟฟ้าของ กฟผ. รับซื้อไฟฟ้าจากผู้ผลิตเอกชน รายใหญ่ร้อยละ 31.33 รับซ้ือจากผู้ผลิตรายเล็กร้อยละ 20.83 และรับซ้ือจากต่างประเทศอีกร้อยละ 12.58 ซ่ึงเมื่อ เปรียบเทียบกับข้อมูลปี 2559 พบว่าสัดส่วนการรับซื้อ ไฟฟา้ จากเอกชนรายย่อยและจากต่างประเทศเพ่ิมขึ้น การดำ� เนินการทีผ่ ่านมา รวมกว่า 1 แสนล้านบาท สามารถเข้าถึงประชากรได้กว่า 142,000 ครัวเรือนและเขตระบบจ�ำหน่ายไฟฟา้ ท่วั ประเทศ กระทรวงพลงั งาน กระทรวงมหาดไทย การไฟฟา้ ฝ่ายผลติ นอกจากน้ี ยังด�ำเนินโครงการพั ฒนาประสิทธิภาพและ แหง่ ประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟา้ นครหลวง (กฟน.) และ ขยายระบบจ�ำหน่ายพลังงานไฟฟ้าให้สามารถรองรับ การไฟฟา้ ส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ได้ร่วมกันส่งเสริมการใช้ ความต้องการไฟฟา้ ที่เพ่ิมขึ้นและเชื่อถือได้ อย่างไรก็ตาม พลังงานทดแทนในชุมชน อาทิ การลงทุนในโครงการ จากการส�ำรวจครัวเรือนที่ยังไม่มีไฟฟา้ ใช้ทั่วประเทศของ ไฟฟ้าพลังงานน้�ำขนาดเล็ก และโครงการผลิตไฟฟ้า กฟภ. พบว่าในพื้ นท่ีห่างไกลที่การไฟฟา้ ยังเข้าไม่ถึงหรือ จากกังหันลมและพลังงานแสงอาทิตย์ในพ้ื นที่ห่างไกล ไม่สามารถปักเสา และพาดสายไฟฟา้ เข้าไปได้ เนื่องจาก รวมทั้งการด�ำเนินการก่อสร้างขยายเขตระบบจ�ำหน่าย ต้ังอยู่ในเขตป่าเขา เกาะต่าง ๆ หรือในอุทยานแห่งชาติ ไฟฟ้าให้ราษฎรรายใหม่และครัวเรือนท่ีห่างไกล และ ดังนั้น เพื่ อให้พื้ นท่ีห่างไกลได้มีไฟฟ้าใช้ ภาครัฐจึงมี การขบั เคลอื่ นแผนปรบั ปรงุ และขยายระบบจำ� หนา่ ยพลงั งาน ไฟฟา้ ฉบับท่ี 12 ปี 2560 – 2564 ซ่งึ มีมูลค่าการลงทุน 198 รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สร้างหลกั ประกันวา่ ทกุ คนเข้าถึงพลังงานสมัยใหม่ 07 ในราคาทส่ี ามารถซื้อหาได้ เชือ่ ถือได้ และย่งั ยนื SDG สร้างหลักประกันวา่ มีการเขา้ ถึงบริการพลังงานสมยั ใหม่ ในราคาที่สามารถซือ้ หาไดแ้ ละเชือ่ ถือไดโ้ ดยถว้ นหนา้ ภายในปี 2573 7.1 นโยบายสนับสนุนการลงทุนในโครงการสมาร์ทกริดและ เทคโนโลยีพลังงานสะอาด เพื่ อลดการปล่อยมลพิ ษ ไมโครกริด รวมท้ังการใช้กลไกของกองทุนเพ่ื อส่งเสริม ทางอากาศและก๊าซเรือนกระจก (2) Decentralization การอนุรักษ์พลังงาน ด�ำเนินการติดต้ังระบบผลิตไฟฟา้ ปรับปรุงกฎหมายและระเบียบที่เก่ียวข้องเพื่ อสนับสนุน จากพลังงานสะอาดในพื้นท่ีห่างไกล ทั้งระบบโซลาร์เซลล์ ก า ร ก ร ะ จ า ย ตั ว ข อ ง แ ห ล่ ง ผ ลิ ต แ ล ะ จ� ำ ห น่ า ย พ ลั ง ง า น และกังหันลม เพ่ือให้ประชาชนบนเกาะและในพ้ืนท่ีห่างไกล ส่งเสริมให้ภาคเอกชน ชุมชนและครัวเรือนสามารถ สามารถพ่ึงพาการผลิตไฟฟา้ จากแหล่งพลังงานในชุมชน ติดตั้งเทคโนโลยีเพื่ อการผลิตพลังงานสะอาด อาทิ ของตนเองได้ โซลาร์รูฟท็อป โซลาร์ฟาร์มและโรงไฟฟ้าชุมชน และ (3) Digitalization สนับสนุนการลงทุน และบริหาร จั ด ก า ร โ ค ร ง ส ร้ า ง พื้ น ฐ า น ด้ ว ย เ ท ค โ น โ ล ยี ดิ จิ ทั ล มีการเดินเคร่ืองเพ่ื อผลิตไฟฟา้ จากโรงไฟฟา้ ที่มีต้นทุน การผลิตต่�ำสุดและมีประสิทธิภาพสูงสุด เพ่ื อให้เกิด การบริหารจัดการโครงข่ายและระบบพลังงานเป็นไป อย่างมีประสิทธิภาพ ท่ีมา : เอกสารการบรรยายของการไฟฟา้ ส่วนภูมิภาค ข้อเสนอแนะ และ World Economic Forum, March 2017 การสร้างหลักประกันเพื่ อให้คนไทยทุกคนสามารถเข้าถึง ความท้าทาย พลังงานสมัยใหม่ได้ในราคาถูก เชื่อถือได้ และยั่งยืนใน อนาคต ควรมุ่งเน้นการพัฒนาเพื่อเสริมสร้างความม่ันคง ประเด็นส�ำคัญในการพั ฒนาพลังงานไทยคือการสร้าง และความเช่ือถือได้ในด้านพลังงาน โดยการปรับปรุง ความมั่นคงทางด้านพลังงาน ความน่าเชื่อถือของระบบ กฎหมายและระเบียบเพื่ อการก�ำกับดูแล เพื่ อส่งเสริม และการปรับโครงสร้างราคาให้ทุกคนสามารถเข้าถึงได้ การแข่งขัน การปรับโครงสร้างตลาดและราคาเพื่ อให้ เนื่องจากการผลิตไฟฟ้าของไทยยังพึ่ งพิ งการน�ำเข้า มีการแข่งขันในกิจการพลังงานอย่างเป็นธรรม สนับสนุน ทั้งวัตถุดิบและไฟฟา้ จากต่างประเทศ ขณะท่ีอุตสาหกรรม การเพ่ิ มขีดความสามารถและการน�ำเทคโนโลยีสมัยใหม่ พลังงานสมัยใหม่ท่ีพ่ึ งพาแหล่งพลังงานหมุนเวียน มาใช้ในกิจการพลังงาน เพื่ อให้ผู้บริโภคเข้าถึงพลังงาน มากข้ึน และแนวโน้มการผลิตไฟฟ้าโดยผู้บริโภคที่ ได้ในราคาที่เหมาะสม และเสริมสร้างโครงสร้างพื้ นฐาน ประชาชนและภาคธุรกิจเป็นท้ังผู้ซ้ือไฟฟา้ และผู้ต้องการ ท่ีมีความยืดหยุ่นของระบบและมีประสิทธิภาพ สามารถ ข า ย ก� ำ ลั ง ก า ร ผ ลิ ต ไ ฟ ฟ้า ส่ ว น ท่ี เ ห ลื อ ใ ช้ เ ข้ า สู่ ร ะ บ บ รองรับการผลิตและการใช้พลังงานในรูปแบบต่าง ๆ เป็นความท้าทายของหน่วยงานด้านนโยบาย ก�ำกับ เพ่ือสนับสนุนภาคการผลิต บริการ และการขนส่ง รวมท้ัง และหน่วยปฏิบัติท่ีต้องปรับโครงสร้างตลาดพลังงาน ส่งเสริมการใช้พลังงานทดแทนและพลังงานทางเลือก เพื่ อให้เกิดความสมดุลและสอดรับกับทิศทางการพั ฒนา ในสัดส่วนที่มากขึ้น ตลอดจนพั ฒนาระบบโครงข่าย ด้านพลังงานของโลกอย่างน้อย 3 ประการ ได้แก่ ไฟฟา้ ด้วยเทคโนโลยีดิจิทัลเพ่ื อให้เกิดการบริหารจัดการ (1) Decarbonization ส่งเสริมการผลิตและการใช้ โครงสร้างพื้ นฐานด้านพลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ สูงสุด รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 199 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 1 - 50
- 51 - 100
- 101 - 150
- 151 - 200
- 201 - 250
- 251 - 300
- 301 - 350
- 351 - 400
- 401 - 450
- 451 - 482
Pages:
