14 อนรุ ักษแ์ ละใชป้ ระโยชนจ์ ากมหาสมุทร ทะเล และทรัพยากรทางทะเลอยา่ งยง่ั ยนื SDG เพ่ื อการพั ฒนาทีย่ ง่ั ยืน 14.2 บริหารจัดการและปกป้องระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่ ังเพ่ือหลกี เลี่ยง ผลกระทบทางลบทมี่ นี ยั ส�ำคญั รวมถงึ การเสริมภูมิต้านทานและปฏบิ ัตกิ าร เพ่ือฟ้ นื ฟูเพื่อบรรลุการมีมหาสมทุ รทีม่ สี ุขภาพดีและมผี ลติ ภาพ ภายในปี 2563 การบริหารจัดการเพ่ื อปกป้องและฟ้ ืนฟู ระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ ังของประเทศไทยในระยะท่ีผ่านมา มุ่งเน้น การใช้แนวทางการจัดการท่ีมีระบบนิเวศเป็นศูนย์กลาง (Ecosystem Approach: EA หรือ Ecosystem-based Management: EBM) เป็นกลยุทธ์ส�ำหรับการบริหารจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมอย่างบูรณาการ ด้วยการ สนับสนุนให้เกิดการอนุรักษ์ ฟ้ นื ฟู และใช้ประโยชน์ทรัพยากรทางทะเลอย่างย่ังยืน เสมอภาค ร่วมกับการฟ้ นื ฟู ทรัพยากรที่เสื่อมโทรม โดยตระหนักว่าสวัสดิภาพของมนุษย์และสุขภาพของสิ่งแวดล้อมมีความเชื่อมโยงกัน ซึ่งแนวทางดังกล่าวสอดคล้องกับคู่มือ Taking Steps toward Marine and Coastal Ecosystem-based Management ที่จัดท�ำโดยโครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ (United Nations Environment Programme: UNEP) เพ่ื อแนะน�ำหลักการและแนวปฏิบัติของ EBM ในการจัดการพ้ื นที่ทะเลและชายฝ่ ังบนฐาน ของระบบนิเวศ ต้ังแต่กระบวนการวางแผนเชิงกลยุทธ์ไปถึงการน�ำไปปฏิบัติ สถานการณ์การบรรลเุ ป้าหมายย่อย จาก 89 คะแนน ในปี 2561 เป็น 90 คะแนน ในปี 2562 และจัดอยู่ในล�ำดับท่ี 79 จากทั้งหมด 221 ประเทศ ในปี 2562 กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง ได้จัดท�ำ อย่างไรก็ดี เมื่อพิ จารณาจากสถิติสัตว์ทะเลหายาก คู่มือการวางแผนเชิงพื้ นที่ทางทะเล (Guidelines of เกยตื้นกลับพบว่ามีแนวโน้มเพิ่ มข้ึนจาก 294 ตัว Marine Spatial Planning) เพ่ือเป็นแนวทางในการวาง ในปี 2555 เป็น 801 ตัว ในปี 2563 ซึ่งส่วนใหญ่เป็น แผนเชิงพ้ื นที่ทะเลและการจัดการชายฝ่ ังที่ครอบคลุม เต่าทะเลโลมา และวาฬ โดยสาเหตุหลักท่ีท�ำให้สัตว์ทะเล ด้านเศรษฐกิจ สังคม และส่ิงแวดล้อม เพ่ื อให้เกิด โดยเฉพาะเต่าทะเลและพะยูนเกยตื้นมากที่สุด ได้แก่ การสร้างความสมดุลของระบบนิเวศ และให้กิจกรรม การติดเครื่องมือประมงและถูกกระแทก รวมทั้งการป่วย ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับทะเลและชายฝ่ ังเป็นไปอย่างสมดุล จากมลพิ ษและขยะทะเล นอกจากนี้ เม่ือพิ จารณาด้านความหลากหลายทาง ชีวภาพในระบบนิเวศใต้ทะเลจากคะแนนดัชนีคุณภาพ มหาสมุทร (OHI) แสดงให้เห็นว่า ความหลากหลายทาง ชี ว ภ า พ ใ น ร ะ บ บ นิ เ ว ศ ใ ต้ ท ะ เ ล ข อ ง ไ ท ย ป รั บ ตั ว ดี ข้ึน ที่มา: กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 350 รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนุรักษแ์ ละใชป้ ระโยชน์จากมหาสมุทร ทะเล 14 และทรพั ยากรทางทะเลอยา่ งย่งั ยนื เพื่ อการพั ฒนาที่ยง่ั ยนื SDG บริหารจดั การและปกป้องระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝ่ ังเพ่ือหลกี เล่ยี ง 14.2 ผลกระทบทางลบท่ีมนี ยั ส�ำคัญ รวมถึงการเสริมภมู ติ ้านทานและปฏิบัตกิ าร เพื่อฟ้ นื ฟูเพ่ือบรรลุการมมี หาสมุทรทีม่ ีสุขภาพดแี ละมีผลิตภาพ ภายในปี 2563 การดำ� เนินการทผี่ ่านมา เ ห ล่ า นี้ มี ค ว า ม เ ชื่ อ ม โ ย ง กั น ใ น ทุ ก ส่ ว น ข อ ง ม ห า ส มุ ท ร จ า ก ท ะ เ ล ลึ ก ไ ป ยั ง น้� ำ ตื้ น จ า ก ช า ย ฝ่ ั ง ไ ป ยั ง ช า ย ฝ่ ั ง ก ร ะ ท ร ว ง ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม และขยายขอบเขตไปถึงพ้ื นดินตามแนวป่าชายเลน ได้ด�ำเนินงานด้านการอนุรักษ์ ฟ้ ืนฟู ปกป้องทรัพยากร การด�ำเนินงานในขอบเขตของพ้ื นที่รับผิดชอบภายใต้ ทางทะเลและชายฝ่ ังทะเล ป่าชายเลน ปะการัง และสัตว์ อาณาเขตของประเทศใดประเทศหนึ่งเพี ยงประเทศเดียว ทะเลอย่างเป็นระบบ โดยมีแผนงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ จึงเป็นเพี ยงส่วนต่อของภาพใหญ่ระดับโลก ที่ยังจ�ำเป็น แผนบริหารจัดการทรัพยากรประมงแห่งชาตินโยบาย ต้องอาศัยความร่วมมือจากนานาประเทศ และแผนการบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเล และ ชายฝ่ ังแห่งชาติ แผนการบริหารจัดการแนวปะการัง ขอ้ เสนอแนะ แ ล ะ แ ผ น บ ริ ห า ร จั ด ก า ร พ ะ ยู น แ ล ะ แ ห ล่ ง ห ญ้ า ท ะ เ ล โดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง ได้ด�ำเนินการ ค ว ร ใ ห้ ค ว า ม ส� ำ คั ญ กั บ ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม เ ข้ ม แ ข็ ง ข อ ง ฟ้ ืนฟู และติดตามปะการังท่ีด�ำเนินการปลูกฟ้ ืนฟู ใน เครือข่ายความร่วมมือระหว่างประเทศ การแบ่งเขตการใช้ พ้ื นที่ 150 ไร่ อย่างต่อเนื่อง ร่วมกับทดลองจัดวาง ประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง ตามแนวคิด วัสดุส�ำหรับเป็นฐานลงเกาะของตัวอ่อนปะการัง และ การวางแผนเชิงพ้ื นที่ทางทะเล ตลอดจนการปรับปรุง ฟ้ ืน ฟู ป่ า ช า ย โ ด ย บู ร ณ า ก า ร ก า ร ท ว ง คื น ( พ ลิ ก ฟ้ ืน ) แก้ไขกฎหมายหรือมาตรการต่าง ๆ ตามอนุสัญญา ผื น ป่ า ช า ย เ ล น จ� ำ น ว น 6 2 1 . 1 5 ไ ร่ ใ น จั ง ห วั ด ระยอง สหประชาชาติ ว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 และ ส มุ ท ร ส า ค ร สุ ร า ษ ฎ ร์ ธ า นี ร ะ น อ ง พั ง ง า ก ร ะ บี่ มาตรฐานสากลอ่ืนท่ีเก่ียวข้อง เพ่ื อจัดสมดุลระหว่าง แ ล ะ ต รั ง ข ณ ะ ท่ี ก ร ะ ท ร ว ง เ ก ษ ต ร แ ล ะ ส ห ก ร ณ์ การสร้างรายได้/ใช้ประโยชน์กับการด�ำเนินงานด้านการ โดยกรมประมงได้ด�ำเนินการก�ำหนดเขตพ้ื นท่ีรักษา อนุรักษ์ฟ้ ืนฟู บนหลักการของขีดความสามารถใน พั นธ์ุสัตว์น้�ำในทะเล ก�ำหนดประเภทเคร่ืองมือและวิธี การฟ้ นื ฟู ตัวเองกลับมาอยู่ในสภาพเดิมได้ของทรัพยากร การท�ำการประมง รวมถึงก�ำหนดพื้ นท่ีและระยะเวลา ทางทะเล และหลักการผู้ก่อมลพิ ษเป็นผู้จ่าย เพ่ื อให้ทุก ฤดูสัตว์น้�ำมีไข่ วางไข่ เลี้ยงตัวอ่อนในที่จับสัตว์น้�ำ ภาคส่วนตระหนักถึงความส�ำคัญ และผลกระทบท่ีจะ เป็นต้น ตามมาจากมลพิษทางทะเลท่ีจะเกิดขึ้น โดยการด�ำเนินงาน ใ น ป ร ะ เ ท ศ ต้ อ ง ใ ห้ ค ว า ม ส� ำ คั ญ กั บ ก า ร ค ว บ คุ ม ก� ำ กั บ ความท้าทาย การใช้เครื่องมือประมงที่ไม่เป็นภัยคุกคามต่อสัตว์ทะเล ห า ย า ก แ ล ะ ด� ำ เ นิ น ก า ร ท า ง ก ฎ ห ม า ย กั บ ผู้ ฝ่ า ฝื น อ ย่ า ง ความเส่ือมโทรมลงท้ังในเชิงคุณภาพและปริมาณของ จริงจัง และให้ความส�ำคัญกับการใช้ประโยชน์ทรัพยากร ทุนทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง มีท่ีมาจากหลาย ทางทะเล ด้านการท่องเที่ยวด้วยการส่งเสริมการ สาเหตุทั้งที่เป็นการกระท�ำของมนุษย์ ได้แก่ การใช้ ท่ อ ง เ ท่ี ย ว เ ชิ ง คุ ณ ภ า พ ท่ี ค� ำ นึ ง ถึ ง ส ม ดุ ล ข อ ง นิ เ ว ศ เครื่องมือท�ำการประมงผิดประเภท การบุกรุกพื้ นที่ป่า ทางทะเล พร้อมไปกับการให้ความส�ำคัญกับการส�ำรวจ ชายเลน การปล่อยน้�ำเสียและสารเคมีอันตรายลงสู่ทะเล ศึกษาข้อมูลด้านวิทยาศาสตร์ทางทะเลเพื่ อใช้ประโยชน์ และจากสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลงไป ท�ำให้ระดับ ในการอนุรักษ์ ฟ้ นื ฟู และบริหารจัดการการใช้ประโยชน์ อุณหภูมิในท้องทะเลเกิดความผันผวน การด�ำเนินงาน จากทรพั ยากรทางทะเลของประเทศอยา่ งยงั่ ยนื ตอ่ ไป เพ่ื อป้องกัน แก้ไขปัญหาความเส่ือมโทรมของทรัพยากร ทางทะเลดังกล่าว เป็นงานท่ีจ�ำเป็นต้องอาศัยระยะเวลา และความร่วมมือจากทุกภาคส่วน เนื่องจากทรัพยากร ท า ง ท ะ เ ล เ ป็ น ส่ิ ง ท่ี มี ชี วิ ต แ ล ะ เ ค ล่ื อ น ท่ี อ ยู่ ต ล อ ด เ ว ล า ตามกระแสน�้ำที่พั ดพาเอาอาหารและสารอาหารที่จ�ำเป็น ต า ม ฤ ดู ก า ล ม า ห ล่ อ เ ล้ี ย ง ชี วิ ต ซ่ึ ง ก า ร เ ค ล่ื อ น ย้ า ย รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 351 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
14 อนรุ ักษ์และใชป้ ระโยชน์จากมหาสมุทร ทะเล และทรพั ยากรทางทะเลอย่างยง่ั ยนื SDG เพ่ื อการพั ฒนาทย่ี ง่ั ยืน 14.3 ลดและแก้ปัญหาผลกระทบของการเป็นกรดในมหาสมุทร โดยรวมถงึ ผ่านการเพิ่มพู นความร่วมมือทางวิทยาศาสตรใ์ นทกุ ระดบั ความเป็นกรดของทะเลและมหาสมุทร (Ocean Acidification) หมายถึง ภาวะการลดลงของค่าความเป็นกรด-ด่าง หรือการเข้าสู่สภาพความเป็นกรดของน้�ำทะเลอันมีสาเหตุมาจากปริมาณก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ท่ีเพิ่ มสูงข้ึนใน ช้ันบรรยากาศและได้ท�ำละลายกับน้�ำในมหาสมุทร โดยปัญหากรดในมหาสมุทรจัดเป็นปัญหามลพิ ษทางทะเลท่ีมีความ ส�ำคัญ เนื่องจากส่งผลกระทบต่อการผุกร่อนของปะการังที่ก�ำลังเจริญเติบโต ท�ำให้แนวปะการังซึ่งเป็นแหล่งที่อยู่ อาศัยของสัตว์น้�ำและพื ชต่าง ๆ ถูกท�ำลาย นอกจากน้ี ยังส่งผลโดยตรงต่อสัตว์ท่ีมีโครงสร้างหินปูน เช่น เม่นทะเล หอย ท�ำให้ตัวอ่อนเจริญเติบโตเป็นตัวเต็มวัยช้าลงหรือมีสภาพไม่สมบูรณ์และถูกล่าได้ง่ายข้ึน ดังน้ัน ความเป็นกรด ของน้�ำทะเลท่ีเพิ่ มข้ึน จะส่งผลกระทบต่อระบบห่วงโซ่อาหาร และเพิ่มความเสี่ยงในการสูญพั นธุ์ของพืชและสัตว์ทะเล สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายยอ่ ย ผลกระทบจากความเป็นกรดของทะเลและมหาสมุทร ก ร ม ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล แ ล ะ ช า ย ฝ่ ั ง ไ ด้ ติ ด ต า ม ที่มา: BIOACID ตรวจสอบค่า pH ของน�้ำทะเลในแหล่งประมงฝ่ ังอ่าวไทย และทะเลอันดามัน จ�ำนวน 108 สถานี พบว่าระดับค่า pH เฉลี่ยท้ังฝ่ ังอ่าวไทยและทะเลอันดามันลดลงเล็กน้อย ซ่ึงข้อเท็จจริงดังกล่าว สะท้อนให้เห็นว่า ทะเลไทยมี แนวโน้มความเป็นกรดเพ่ิ มขึ้น กล่าวคือ ค่า pH ของน�้ำ ทะเลในอ่าวไทย ท้ังฝ่ ังตะวันออก อ่าวไทยตอนบน และอ่าวไทยตอนล่างมีค่าลดลง ขณะที่อ่าวไทยตอนกลาง มีค่าเพิ่ มขึ้น ส่งผลให้จากค่าเฉลี่ย pH ของน�้ำทะเล ในอ่าวไทยโดยรวมลดลงจาก 7.993 ในปี 2561 เป็น 7.973 ในปี 2562 เช่นเดียวกับค่า pH ในทะเลฝ่ ัง อันดามันท่ีลดลงจากค่าเฉล่ียท่ี 7.994 ในปี 2561 เป็น 7.973 ในปี 2562 การตรวจวัดค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH) โดยด้วยวิธีสเปกโตรโฟโตมิเตอร์ในอ่าวไทย และทะเลอันดามัน ปี 2561 – 2562 * โดยท่ัวไปน้�ำทะเลมีค่า pH ประมาณ 8.0 - 8.1 ท่ีมา: กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม 352 รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนุรกั ษแ์ ละใช้ประโยชน์จากมหาสมทุ ร ทะเล 14 และทรัพยากรทางทะเลอยา่ งย่งั ยนื เพื่ อการพั ฒนาทีย่ ง่ั ยนื SDG ลดและแก้ปัญหาผลกระทบของการเป็นกรดในมหาสมทุ ร 14.3 โดยรวมถึงผา่ นการเพิ่มพู นความร่วมมอื ทางวิทยาศาสตร์ในทุกระดบั การด�ำเนินการที่ผา่ นมา ขอ้ เสนอแนะ ก ร ม ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล แ ล ะ ช า ย ฝ่ ั ง ไ ด้ จั ด ท� ำ ค ว ร ใ ห้ ค ว า ม ส� ำ คั ญ กั บ ก า ร ด� ำ เ นิ น น โ ย บ า ย เ พ่ื อ ล ด ฐานข้อมูลกลางและมาตรฐานข้อมูลทรัพยากรทางทะเล การปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และก๊าซเรือนกระจก แ ล ะ ช า ย ฝ่ ั ง แ ล ะ ติ ด ต า ม ร ะ ดั บ ค ว า ม เ ป็ น ก ร ด ข อ ง อื่น ๆ ตามที่ประเทศไทยได้ก�ำหนดเป้าหมายการลด ท ะ เ ล แ ล ะ ม ห า ส มุ ท ร ด้ ว ย ก า ร ต ร ว จ วั ด ด้ ว ย เ ค รื่ อ ง ก๊าซเรือนกระจกของประเทศ (Nationally Determined สเปกโตรโฟโตมิเตอร์ความละเอียดสูงในพื้ นท่ีอ่าวไทย Contribution: NDC) รวมทั้งส่งเสริมการลดปัจจัย และอันดามัน รวมท้ังท�ำการศึกษาวิจัยท่ีเก่ียวข้อง ท่ี จ ะ ก่ อ ใ ห้ เ กิ ด ม ล พิ ษ ใ น ท้ อ ง ท ะ เ ล จ า ก ก า ร ด� ำ เ นิ น กับพื ชทะเลสัตว์ทะเลการกัดเซาะชายฝ่ ังและการบริหาร กิจกรรมบนบกและชายฝ่ ังที่ก่อให้เกิดก๊าซคาร์บอน จั ด ก า ร ใ น เ ข ต พื้ น ที่ อ นุ รั ก ษ์ ซึ่ ง เ ป็ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ไดออกไซด์ ตลอดจนเพิ่ มพ้ื นที่ป่าไม้เพื่ อดูดซับก๊าซ ท่ี ค ร อ บ ค ลุ ม ก า ร ศึ ก ษ า ท า ง ท ะ เ ล ม า ก ที่ สุ ด ใ น ปั จ จุ บั น ค า ร์ บ อ น ไ ด อ อ ก ไ ซ ด์ แ ล ะ เ ป็ น แ ห ล่ ง กั ก เ ก็ บ ค า ร์ บ อ น อาทิ โครงการส่งเสริมการอนุรักษ์ทรัพยากรชายฝ่ ัง รวมท้ัง ส่งเสริมการศึกษาวิจัยผลกระทบของสภาวะ ท ะ เ ล อ่ า ว ไ ท ย โ ค ร ง ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ข ย ะ ท ะ เ ล ทะเลเป็นกรดต่อระบบนิเวศทางทะเลและเศรษฐกิจของ ตลอดจนการด�ำเนินงานผ่านการออกมาตรการควบคุม ประเทศ เพื่ อวางแนวทางรับมือกับผลกระทบท่ีจะเกิดข้ึน มาตรการทางกฎหมาย และการรณรงค์ต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสม ความทา้ ทาย ภ า ว ะ ค ว า ม เ ป็ น ก ร ด ข อ ง น้� ำ ท ะ เ ล เ ป็ น ป ร า ก ฏ ก า ร ณ์ ที่เกิดข้ึนจากก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ในช้ันบรรยากาศ ซึ่งถูกปล่อยมาจากกิจกรรมทางเศรษฐกิจทั่วโลก ปริมาณ ก๊ า ซ ค า ร์ บ อ น ไ ด อ อ ก ไ ซ ด์ ใ น ช้ั น บ ร ร ย า ก า ศ มี แ น ว โ น้ ม เพิ่ มสูงข้ึนและส่งผลต่อภาวะความเป็นกรดในมหาสมุทร ซ่ึงการด�ำเนินการเพ่ื อควบคุมค่า pH ของน้�ำทะเลให้อยู่ ใ น ร ะ ดั บ ท่ี เ ห ม า ะ ส ม จ� ำ เ ป็ น ต้ อ ง อ า ศั ย ค ว า ม ร่ ว ม มื อ ข อ ง ทุ ก ภ า ค ส่ ว น ที่ เ ป็ น ส า เ ห ตุ ส� ำ คั ญ ข อ ง ก า ร ป ล่ อ ย ก๊ า ซ ค า ร์ บ อ น ไ ด อ อ ก ไ ซ ด์ โ ด ย เ ฉ พ า ะ ภ า ค พ ลั ง ง า น ภาคอุตสาหกรรม และภาคคมนาคมขนส่ง นอกจากนี้ ระบบนิเวศในทะเลยังเผชิญกับความท้าทายจากระดับ อุณหภูมิของน้�ำทะเลท่ีมีแนวโน้มสูงข้ึน ซึ่งมีสาเหตุหลัก มาจากการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากกิจกรรม ทางเศรษฐกจิ ทวั่ โลก รายงานความก้าวหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 353 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
14 อนุรกั ษ์และใชป้ ระโยชน์จากมหาสมทุ ร ทะเล และทรัพยากรทางทะเลอยา่ งยง่ั ยืน เพื่ อการพั ฒนาทีย่ ง่ั ยนื SDG ภายในปี 2563 ใหก้ �ำกับการท�ำการประมงอย่างมีประสิทธผิ ล และยุตกิ ารประมงเกนิ ขีดจำ� กัด การประมงท่ผี ิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรก้ ารควบคมุ (IUU) และแนวปฏบิ ัติ 14.4 ดา้ นการประมงทเ่ี ป็นไปในทางทำ� ลาย รวมท้งั ด�ำเนินการให้เป็นผลตามแผนการบริหารจดั การ ที่อย่บู นฐานวทิ ยาศาสตร์ เพื่อจะฟ้ นื ฟูมวลสัตวน์ ำ้� (fish stock) อย่างนอ้ ยที่สุดใหอ้ ยู่ ในระดบั ผลผลติ สูงสุดที่ยัง่ ยนื (maximum sustainable yield) ตามคุณลักษณะทางชีววทิ ยา ของสัตว์น้ำ� เหล่านั้นภายในเวลาทีส่ ้ันท่สี ุดท่จี ะเป็นไปได้ การท�ำประมงเป็นหนึ่งในกิจกรรมส�ำคัญของเศรษฐกิจภาคทะเล ซึ่งเป็นแหล่งสร้างรายได้ที่ส�ำคัญของชุมชน และระดับอุตสาหกรรม รวมถึงเป็นแหล่งอาหารให้แก่มนุษย์มาอย่างยาวนาน อย่างไรก็ดี จากการพั ฒนาของเทคโนโลยี ส่งผลให้การท�ำประมงมีประสิทธิภาพสูงขึ้น สามารถจับสัตว์น�้ำได้เป็นจ�ำนวนมาก จนก่อให้เกิดผลเสียต่อระบบนิเวศ โดยรวมจากการจับปลามากเกินไป ซ่ึงอาจส่งผลให้เกิดการสูญพั นธุ์ของสัตว์น้�ำหลากหลายชนิดในอนาคต ด้วยเหตุนี้ จึงควรให้ความส�ำคัญกับการท�ำประมงอย่างยั่งยืน กล่าวคือ ให้ความส�ำคัญกับมวลสัตว์น้�ำ (fish stock) และระดับผลผลิตสูงสุดท่ียั่งยืน (Maximum Sustainable Yield: MSY) ซึ่งหมายถึง ค่าเฉล่ียปริมาณการจับสูงสุด ต่อปีที่สามารถจับสัตว์น�้ำจากกลุ่มประชากรสัตว์น�้ำในช่วงเวลาหนึ่ง โดยไม่ให้เกิดผลกระทบในทางลบต่อทรัพยากร ที่อยู่ภายใต้สภาพแวดล้อมปกติ และเพ่ื อให้เกิดการใช้ประโยชน์อย่างย่ังยืน โดยควรด�ำเนินการควบคู่ไปกับการดูแล ควบคุม เฝ้าระวัง ไม่ให้เกิดการประมงท่ีผิดกฎหมาย การจับสัตว์น้�ำท่ีเกินศักยภาพการผลิต พร้อมท้ังน�ำแผนการบริหาร จัดการเชิงวิทยาศาสตร์มาปฏิบัติอย่างมีประสิทธิภาพ เพ่ือฟ้ นื ฟู มวลสัตว์น�้ำให้ได้อย่างเป็นรูปธรรม สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย สัดส่วนการจับสัตว์น�้ำต่อผลผลิตสูงสุดที่ยั่งยืน (MSY) อ่าวไทย ใ น ร ะ ย ะ ที่ ผ่ า น ม า มี ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ฟ้ ืน ฟู สั ต ว์ ท ะ เ ล ใ น ประเทศไทย อาทิ การตรวจสอบวงจรชีวิตปลาทูใน ท่ีมา: กรมประมง ประมวลโดย สศช. อ่าวไทย การจัดสร้างปะการังเทียมเพื่ อการประมง เพื่ อฟ้ ืนฟู มวลสัตว์น้�ำในเวลาท่ีสั้นท่ีสุดท่ีจะเป็นไปได้ สัดส่วนการจับสัตว์น�้ำต่อผลผลิตสูงสุดที่ยั่งยืน (MSY) อย่างน้อยที่สุดในระดับที่สามารถไปถึงระดับ MSY อันดามัน ตามคุณลักษณะทางชีววิทยาของสัตว์น้�ำ จากข้อมูล ป ริ ม า ณ ก า ร จั บ สั ต ว์ น้�ำ ใ น บ ริ เ ว ณ อ่ า ว ไ ท ย แ ล ะ ท ะ เ ล อันดามันระหว่างปี 2559 – 2562 ในกลุ่มสัตว์น�้ำหน้าดิน กลุ่มปลากะตัก และกลุ่มปลาผิวน�้ำ พบว่ายังมีปริมาณ การจับไม่เกินระดับ MSY ยกเว้นปริมาณการจับปลาผิวน้�ำ ในทะเลอันดามันในปี 2560 และ 2561 354 ท่ีมา: กรมประมง ประมวลโดย สศช. รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนุรกั ษแ์ ละใช้ประโยชนจ์ ากมหาสมุทร ทะเล 14 และทรัพยากรทางทะเลอยา่ งยง่ั ยืน เพื่ อการพั ฒนาทีย่ ง่ั ยืน ภายในปี 2563 ใหก้ �ำกับการทำ� การประมงอยา่ งมปี ระสิทธผิ ล และยตุ กิ ารประมงเกนิ ขีดจ�ำกดั SDG การประมงทผ่ี ิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคมุ (IUU) และแนวปฏบิ ตั ิ 14.4 ด้านการประมงท่เี ป็นไปในทางทำ� ลาย รวมท้งั ด�ำเนินการใหเ้ ป็นผลตามแผนการบรหิ ารจดั การ ทีอ่ ย่บู นฐานวิทยาศาสตร์ เพื่อจะฟ้ นื ฟูมวลสัตวน์ ำ้� (fish stock) อย่างนอ้ ยที่สุดใหอ้ ยู่ ในระดับผลผลิตสูงสุดที่ยั่งยืน (maximum sustainable yield) ตามคณุ ลกั ษณะทางชีววิทยา ของสัตวน์ ำ้� เหลา่ นน้ั ภายในเวลาที่ส้ันทส่ี ุดทจ่ี ะเป็นไปได้ การด�ำเนนิ การทีผ่ ่านมา ข้อเสนอแนะ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ จั ด ท� ำ แ ผ น ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ป ร ะ ม ง ก า ร ฟ้ ืน ฟู ม ว ล สั ต ว์ น�้ ำ ใ ห้ มี ค ว า ม ยั่ ง ยื น ต้ อ ง อ า ศั ย ทะเลของประเทศไทย พ.ศ. 2563 – 2567 เพ่ื อเป็น ค ว า ม ร่ ว ม มื อ จ า ก ทุ ก ภ า ค ส่ ว น ใ น ก า ร ป ฏิ บั ติ ต า ม แ น ว แ น ว ท า ง ใ น ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ก า ร ท� ำ ป ร ะ ม ง ท ะ เ ล ทางการท�ำประมงย่ังยืน โดยมุ่งเน้นการด�ำเนินงาน ท้ั ง เ รื อ ป ร ะ ม ง พื้ น บ้ า น แ ล ะ เ รื อ พ า ณิ ช ย์ แ ล ะ ก า ร ท� ำ ท่ีครอบคลุม ต้ังแต่การอนุบาลสัตว์วัยอ่อน การจับปลา ป ร ะ ม ง ท ะ เ ล โ ด ย เ รื อ ป ร ะ ม ง ไ ท ย ที่ ท� ำ ใ น น่ า น น�้ ำ แ ล ะ เ ข ต ตามฤดูกาล และการไม่จับปลามากเกินไป ตลอดจน เศรษฐกิจจ�ำเพาะของรัฐชายฝ่ ังอ่ืนและในทะเลหลวง ก า ร บั ง คั บ ใ ช้ ก ฎ ห ม า ย ที่ เ ก่ี ย ว ข้ อ ง อ ย่ า ง เ ค ร่ ง ค รั ด และในน่านน�้ำไทย ตลอดจนการประเมิน MSY และการ แ ล ะ ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ใ น ก า ร อ นุ รั ก ษ์ ท รั พ ย า ก ร ก� ำ ห น ด ป ริ ม า ณ สั ต ว์ น้� ำ ทั้ ง ห ม ด ท่ี อ นุ ญ า ต ใ ห้ ท� ำ ก า ร ธรรมชาติและสัตว์น้�ำ แก่ชาวประมงและประชาชนท่ัวไป ประมง (Total Allowable Catch: TAC) ที่จัดสรร นอกจากน้ี ยังควรเร่งปรับปรุงกฎระเบียบตลอดจน ให้กับเรือประมงทุกล�ำ นอกจากน้ี ได้มีการปรับปรุง ห ลั ก เ ก ณ ฑ์ ก า ร ข อ ใ บ อ นุ ญ า ต ท� ำ ก า ร ป ร ะ ม ง ส� ำ ห รั บ ก ฎ ร ะ เ บี ย บ ม า ต ร ก า ร ต ล อ ด จ น บั ง คั บ ใ ช้ ก ฎ ห ม า ย เรือประมงขนาดเล็กและขนาดกลาง เพ่ื อให้สอดคล้อง ป้ อ ง กั น แ ล ะ ป ร า บ ป ร า ม ก า ร ท� ำ ป ร ะ ม ง ผิ ด ก ฎ ห ม า ย กับศักยภาพท่ีแท้จริงของเรือแต่ละประเภท และเป็น ทั้ ง จ า ก เ รื อ ป ร ะ ม ง ใ น ป ร ะ เ ท ศ แ ล ะ ที่ ลั ก ล อ บ เ ข้ า ม า จ า ก การลดอุปสรรคในการข้ึนทะเบียนเรือ อันจะเป็นผลดีต่อ ประเทศเพื่ อนบ้านปรับปรุงประสิทธิภาพการตรวจสอบ ก า ร ติ ด ต า ม แ ล ะ ค ว บ คุ ม ก า ร ท� ำ ป ร ะ ม ง ผิ ด ก ฎ ห ม า ย ย้อนกลับสินค้าประมงเพ่ื อปลอดสินค้าท่ีมาจากการ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ท�ำประมง IUU รวมทั้งด�ำเนินมาตรการประเทศไทย ปลอดสัตว์น้�ำและสินค้าสัตว์น�้ำท่ีมาจากการท�ำประมง แบบ IUU (IUU Free Thailand) ความทา้ ทาย มวลสัตว์น�้ำในน่านน�้ำไทยยังมีปริมาณต�่ำ อันเป็นผลจาก การจับปลาเกินไปในอดีตท่ีผ่านมา อีกท้ังการฟ้ นื ฟู ต้อง อาศัยระยะเวลานาน ท�ำให้ค่า MSY อยู่ในระดับต่�ำกว่า ความต้องการของตลาด นอกจากน้ี การปรับปรุง กฎระเบียบและด�ำเนินมาตรการเพื่ อปลดใบเหลือง IUU ของสหภาพยุโรป ส่งผลให้เรือประมงไทยต้องปฏิบัติ ตามเง่ือนไขด้านความปลอดภัย เครื่องมือ และประเภทเรือ ซึ่ ง มี ค่ า ใ ช้ จ่ า ย สู ง เ ป็ น ข้ อ จ� ำ กั ด ส� ำ ห รั บ เ รื อ ป ร ะ ม ง ข น า ด เ ล็ ก แ ล ะ ข น า ด ก ล า ง ใ น ก า ร ข อ ใ บ อ นุ ญ า ต ท� ำ การประมงนอกน่านน้�ำ อีกทั้งการจ�ำกัดการเดินทาง ข้ามแดนในช่วงการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ท�ำให้ แรงงานต่างด้าวที่ท�ำงานบนเรือประมงไทยขาดแคลน รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 355 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
14 อนรุ ักษแ์ ละใช้ประโยชน์จากมหาสมทุ ร ทะเล และทรพั ยากรทางทะเลอยา่ งยง่ั ยืน SDG เพ่ื อการพั ฒนาท่ยี ง่ั ยืน 14.5 ภายในปี 2563 อนุรกั ษ์พื้นท่ที างทะเลและชายฝ่ ังอย่างนอ้ ยรอ้ ยละ 10 โดยใหเ้ ป็นไปตามกฎหมายระหว่างประเทศและภายในประเทศ และอยบู่ นพื้นฐาน ของข้อมลู ทางวทิ ยาศาสตร์ทด่ี ที ี่สุดท่มี อี ยู่ การก�ำหนดพื้ นท่ีคุ้มครองทางทะเลเป็นเครื่องมือหนึ่งในการสนับสนุนให้มีการอนุรักษ์และจัดการทรัพยากร ทางทะเลและชายฝ่ ังอย่างย่ังยืน และจะส่งผลให้เกิดการก�ำหนดขอบเขตทางภูมิศาสตร์ของพื้ นท่ีที่มีคุณค่าทาง ธรรมชาติ นิเวศบริการ หรือวัฒนธรรมที่สมควรได้รับการสงวนรักษาไว้ในระยะยาว ซึ่งจะน�ำไปสู่การพั ฒนา ระบบการบริหารจัดการด้วยเคร่ืองมือทางกฎหมายหรือวิธีการท่ีมีประสิทธิภาพอ่ืน ๆ เพ่ื อคุ้มครองความหลากหลาย ทางชีวภาพและระบบนิเวศทางทะเล โดยประชาคมระหว่างประเทศได้ก�ำหนดนิยามของพื้ นที่คุ้มครองทางทะเล ไว้ 2 แบบ คือ พ้ื นที่คุ้มครองทางทะเล (Marine Protected Area: MPA) โดยองค์การระหว่างประเทศเพ่ื อการ อนุรักษ์ธรรมชาติ (International Union for Conservation of Nature: IUCN)1 และพื้ นท่ีคุ้มครองทางทะเล และชายฝ่ ัง (Marine and Coastal Protected Area: MCPA)2 ที่ปรากฏในอนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลาย ทางชีวภาพ (Convention on Biological Diversity: CBD) ซึ่งเน้นการก�ำหนดเขตที่เชื่อมต่อระหว่างบกและทะเล ท่ีได้รับผลกระทบจากทางบกและทางทะเล เช่น ปากแม่น้�ำ และพื้ นที่ชุ่มน�้ำเค็ม ทั้งนี้ ประเทศไทยใช้นิยามของทั้ง IUCN และ CBD รวมท้ังกฎหมายและระเบียบท่ีมีอยู่ในการประกาศพ้ื นที่คุ้มครองทางทะเล อาทิ พระราชบัญญัติอุทยาน แห่งชาติ พ.ศ. 2562 พระราชบัญญัติประมง เพ่ือเป็นกรอบในการจัดตั้งพื้นที่คุ้มครองทางทะเล อาทิ อุทยานแห่งชาติ ทางทะเล เขตห้ามล่าสัตว์ป่า พ้ืนท่ีสงวนชีวมณฑล พื้ นท่ีชุ่มน�้ำ และพื้นที่คุ้มครองสิ่งแวดล้อม สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายยอ่ ย พ้ื นที่อนุรักษ์และพื้ นที่คุ้มครองที่ครอบคลุม พ้ื นที่ทางทะเลและชายฝ่ ัง ก ร ะ ท ร ว ง ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม แ ล ะ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้ประกาศพื้นท่ีอนุรักษ์และ ที่มา: กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง พื้ นท่ีคุ้มครองท่ีครอบคลุมพ้ื นท่ีทางทะเลและชายฝ่ ัง เ พ่ิ ม ขึ้ น อ ย่ า ง ต่ อ เ นื่ อ ง ต า ม เ งื่ อ น ไ ข ข อ ง ก ฎ ห ม า ย ที่ พ.ศ. 2558) ที่ผ่านความเห็นชอบจากคณะกรรมการ เก่ียวข้อง เช่น พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพ นโยบายและแผนบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลและ สิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2535 และพระราชบัญญัติส่งเสริม ชายฝ่ ังแห่งชาติ อย่างไรก็ดี สัดส่วนรวมของพ้ื นที่ ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล แ ล ะ ช า ย ฝ่ ั ง คุ้มครองทางทะเลและชายฝ่ ังท่ีมีการประกาศไปแล้ว พ.ศ. 2558 แ ล ะ พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ อุ ท ย า น แ ห่ ง ช า ติ ยังคงห่างจากค่าเป้าหมายท่ีร้อยละ 10 ค่อนข้างมาก ทั้งนี้ พ.ศ. 2562 โดยได้ด�ำเนินการประกาศอุทยานแห่งชาติ ยังมีข้อจ�ำกัดในการระบุพิ กัดและขนาดพื้ นที่โบราณคดี ทางทะเลแล้ว 23 แห่ง เขตห้ามล่าสัตว์ป่าที่มีพื้ นที่ทาง ใต้น�้ำ 46 แห่ง จึงยังไม่สามารถน�ำมาค�ำนวณรวมกับ ท ะ เ ล 3 แ ห่ ง พื้ น ท่ี คุ้ ม ค ร อ ง สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม 6 แ ห่ ง พื้ นท่ีคุ้มครองทางทะเลและชายฝ่ ังท่ีประกาศไปแล้วได้ พ้ื นที่สงวนชีวมณฑล 1 แห่ง พ้ื นท่ีรักษาพั นธ์ุสัตว์น้�ำ 56 แห่งและพ้ื นท่ีชุ่มน้�ำ 9 แห่ง รวมเป็นพ้ื นท่ี 15,336 ตารางกิโลเมตร หรือคิดเป็นร้อยละ 4.74 ของพื้ นท่ี ทางทะเลทั้งหมดของประเทศ ซึ่งเป็นไปตามแผนการ ด� ำ เ นิ น ก า ร ป ร ะ ก า ศ พ้ื น ท่ี แ ล ะ ม า ต ร ก า ร คุ้ ม ค ร อ ง (ตามมาตรา 20 และ 22 แห่งพระราชบัญญัติส่งเสริม ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล แ ล ะ ช า ย ฝ่ ั ง 356 1 IUCN ก�ำหนดให้พ้ื นท่ีคุ้มครองทางทะเล หมายถึง พ้ื นท่ีบริเวณน้�ำขึ้นน้�ำลงหรือบริเวณพื้ นท้องทะเล รวมท้ังมวลน้�ำเหนือบริเวณน้ัน ส่ิงมีชีวิตท้ังพื ชและสัตว์ ลักษณะส�ำคัญทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม ซึ่งต้องสงวนรักษาไว้ด้วยกฎหมายหรือด้วยวิธีการที่มีประสิทธิภาพอื่นเพ่ื อคุ้มครองส่วนหน่ึงส่วนใด หรือท้ังหมดของส่ิงแวดล้อมบริเวณนั้น 2 อนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ (CBD) ก�ำหนดให้พ้ื นท่ีคุ้มครองทางทะเลและชายฝ่ ัง หมายถึง พ้ื นท่ีที่ก�ำหนดไว้ภายในหรือติดกับส่ิงแวดล้อมทางทะเล อันรวมท้ังมวลน้�ำ สิ่งมีชีวิตท้ังพื ชและสัตว์ ลักษณะส�ำคัญ ทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมท่ีอยู่เหนือพื้ นท่ีดังกล่าว ซึ่งได้รับการสงวน โดยการออกกฎหมายหรือวิธีการท่ีมีประสิทธิภาพอื่น ๆ รวมท้ังประเพณี เพื่ อให้สามารถคุ้มครองความหลากหลาย ทางชีวภาพทางทะเลและชายฝ่ ังและสิ่งแวดล้อมมากกว่าบริเวณที่อยู่ข้างเคียง รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนรุ ักษแ์ ละใชป้ ระโยชน์จากมหาสมทุ ร ทะเล 14 และทรัพยากรทางทะเลอยา่ งย่งั ยืน เพื่ อการพั ฒนาที่ย่งั ยืน SDG ภายในปี 2563 อนรุ ักษพ์ ื้นทที่ างทะเลและชายฝ่ ังอยา่ งน้อยร้อยละ 10 14.5 โดยให้เป็นไปตามกฎหมายระหวา่ งประเทศและภายในประเทศ และอยูบ่ นพื้นฐาน ของขอ้ มลู ทางวทิ ยาศาสตร์ทด่ี ที ่สี ุดท่มี อี ยู่ การด�ำเนินการท่ผี ่านมา ความทา้ ทาย ก ร ะ ท ร ว ง ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม อ ยู่ การประกาศพื้ นท่ีคุ้มครองทางทะเลเป็นกระบวนการ ร ะ ห ว่ า ง ก า ร เ ต รี ย ม ป ร ะ ก า ศ อุ ท ย า น แ ห่ ง ช า ติ ท า ง ท่ีมีข้ันตอนการด�ำเนินงานหลายขั้นตอน เนื่องจากต้อง ทะเลเพิ่ มเติม 3 แห่ง และพื้ นท่ีคุ้มครองส่ิงแวดล้อม อ า ศั ย ก า ร พิ จ า ร ณ า ข้ อ มู ล อ ย่ า ง ร อ บ ด้ า น แ ล ะ ก า ร มี 3 แห่ง ได้แก่ หมู่เกาะกระ จังหวัดนครศรีธรรมราช ส่วนร่วมในระดับพ้ื นที่ โดยการประกาศพื้ นที่คุ้มครอง พ้ื น ที่ ช า ย ฝ่ ั ง ท ะ เ ล จั ง ห วั ด ต รั ง ห มู่ เ ก า ะ ไ ข่ จั ง ห วั ด ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล ข อ ง ก ร ม ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล แ ล ะ พั งงา หมู่เกาะมัน จังหวัดระยอง เกาะราชา จังหวัด ชายฝ่ ัง ต้องใช้ระยะเวลาประมาณ 3 ปี/แห่ง โดยมีล�ำดับ ภูเก็ต และเกาะโลซิน จังหวัดปัตตานี รวมเป็นพื้ นท่ี ขั้นตอนดังน้ี ปีท่ี 1 วางแผนคัดเลือกพ้ื นที่ และรวบรวม 2 , 1 2 2 . 3 5 ต า ร า ง กิ โ ล เ ม ต ร ซ่ึ ง เ มื่ อ ด� ำ เ นิ น ก า ร ข้อมูลด้านเศรษฐกิจสังคมของพื้ นที่ ปีที่ 2 น�ำเสนอ ประกาศแล้วเสร็จ จะท�ำให้สัดส่วนของพื้ นที่คุ้มครอง คณะกรรมการระดับจังหวัดเพื่ อทราบ/พิ จารณา จัดเวที ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม ใ น ท ะ เ ล แ ล ะ ชี้แจงเหตุผล จัดเวทีรับฟังความคิดเห็นจากผู้มีส่วน ชายฝ่ ังเพิ่ มขึ้นเป็นร้อยละ 5.39 ไ ด้ เ สี ย แ ล ะ เ ส น อ ร่ า ง ก ฎ ก ร ะ ท ร ว ง / ป ร ะ ก า ศ ต่ อ ค ณ ะ กรรมการระดับจังหวัด และปีที่ 3 น�ำเสนอร่างกฎ น อ ก จ า ก นี้ ส� ำ นั ก ง า น พั ฒ น า เ ท ค โ น โ ล ยี อ ว ก า ศ กระทรวง/ประกาศกระทรวงต่อคณะกรรมการระดับชาติ แ ล ะ ภู มิ ส า ร ส น เ ท ศ ( อ ง ค์ ก า ร ม ห า ช น ) ห รื อ ส ท อ ภ . รัฐมนตรีประจ�ำกระทรวง และคณะรัฐมนตรี รวมถึงการ ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร พั ฒ น า ร ะ บ บ ฐ า น ข้ อ มู ล เ ชิ ง พื้ น ที่ ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ดังน้ัน การประกาศพ้ื นท่ี เ พื่ อ เ ชื่ อ ม โ ย ง ข้ อ มู ล แ ล ะ ใ ห้ บ ริ ก า ร แ ก่ ห น่ ว ย ง า น ที่ คุ้มครองทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในทะเลและ เก่ียวข้องในการวางแผนเชิงพ้ื นท่ีและการติดตามเฝ้า ชายฝ่ ังให้ได้ตามเป้าหมายที่ร้อยละ 10 จึงมีแนวโน้ม ระวังในพ้ื นท่ีคุ้มครองทางทะเล ได้แก่ การพั ฒนาเพ่ิ ม จะต้องใช้ระยะเวลาหลายปี เน่ืองจากเป็นกระบวนการ ประสิทธิภาพของระบบช้ีเป้ามลพิ ษและติดตามเรือ ขั้นตอนดังกล่าว มีความเก่ียวข้องกับหน่วยงานจ�ำนวน แ บ บ กึ่ ง อั ต โ น มั ติ ( G e o - S pat i a l fo r M a r i t i m e มาก รวมท้ังประชาชนท้ังในและนอกพ้ื นท่ี ซึ่งอาจมี S y s t e m : G M a S ) ซึ่ ง เ ป็ น ก า ร บู ร ณ า ก า ร ข้ อ มู ล กฎระเบียบท่ีสนับสนุนและ/หรือขัดแย้งกันในหลายมิติ จ า ก เ ท ค โ น โ ล ยี ภู มิ ส า ร ส น เ ท ศ แ ล ะ ข้ อ มู ล อ่ื น ๆ อ า ทิ ภ า พ ถ่ า ย ด า ว เ ที ย ม เ ร ด า ร์ ช า ย ฝ่ ั ง แ ล ะ ร ะ บ บ แ ส ด ง ข้อเสนอแนะ ตัวตนเรืออัตโนมัติ เพื่ อให้การวิเคราะห์และประมวลผล เ ป็ น ไ ป อ ย่ า ง แ ม่ น ย� ำ แ ล ะ ร ว ด เ ร็ ว ย่ิ ง ข้ึ น น อ ก จ า ก น้ี การด�ำเนินงานในระยะต่อไป ควรให้ความส�ำคัญกับ ได้มีการพั ฒนาส่วนเช่ือมต่อแบบจ�ำลอง pyGNOME การประสานความร่วมมือระหว่างหน่วยงานที่เก่ียวข้อง เพื่ อใช้ในการคาดการณ์ผลกระทบที่อาจเกิดจากน�้ำมัน ทั้งในมิติของการปฏิบัติหน้าที่ตามภารกิจที่หน่วยงาน รั่วไหลต่อทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง ได้รับมอบหมายและการบูรณาการระหว่างหน่วยงาน ให้มีประสิทธิภาพ รวมท้ังน�ำใช้เทคโนโลยีท่ีทันสมัย อาทิ เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ เพื่ อลดระยะเวลาการ ด�ำเนินงานประกาศพื้ นท่ีคุ้มครองทางทะเลโดยที่ไม่ ลดทอนความรอบคอบในการพิ จารณาและระดับการ มีส่วนร่วม อาทิ การด�ำเนินการรวบรวมข้อมูลในระดับ พื้ น ที่ บ น พ้ื น ฐ า น ข อ ง ข้ อ มู ล ท า ง วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ ท่ีดี ไ ป พ ร้ อ ม กั บ ก า ร ส ร้ า ง ก า ร มี ส่ ว น ร่ ว ม จ า ก ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ ภาคส่วนในพ้ื นที่ รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 357 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
14 อนรุ ักษ์และใชป้ ระโยชน์จากมหาสมุทร ทะเล และทรัพยากรทางทะเลอย่างยง่ั ยนื เพ่ื อการพั ฒนาทีย่ ่งั ยืน SDG ภายในปี 2563 ยบั ยั้งการอุดหนนุ การประมงบางรูปแบบท่ีมสี ่วนทำ� ใหเ้ กดิ การประมงเกนิ ขีดจำ� กดั 14.6 ขจัดการอุดหนุนท่มี สี ่วนทำ� ใหเ้ กดิ การประมงท่ผี ิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคุม และระงับการรเิ รม่ิ การอดุ หนนุ ในลกั ษณะดงั กล่าว โดยตระหนักวา่ การปฏบิ ตั ิที่เป็นพิเศษ และแตกต่างท่เี หมาะสมและมปี ระสิทธผิ ลส�ำหรับประเทศก�ำลังพัฒนาและประเทศพัฒนาน้อยที่สุด ควรเป็นส่วนควบในการเจรจาการอุดหนนุ การประมงขององคก์ ารการคา้ โลก การประมงเกินขีดจ�ำกัด หรือการจับสัตว์น้�ำในปริมาณท่ีมากเกินศักยภาพการผลิตทดแทนตามธรรมชาติ และการใช้ เคร่ืองมือประมงท่ีไม่เหมาะสม เป็นปัจจัยส�ำคัญท่ีท�ำให้สัตว์ทะเลมีแนวโน้มลดจ�ำนวนลงอย่างต่อเน่ือง ซ่ึงถือเป็นภัย คุกคามต่อความอยู่รอดของระบบนิเวศมหาสมุทรและความมั่นคงด้านอาหารในระยะยาว ดังนั้น การท�ำประมง ท่ีย่ังยืนจ�ำเป็นต้องค�ำนึงถึงการรักษาสมดุลของจ�ำนวนสัตว์ทะเล และต้องอาศัยกลไกการควบคุมและการติดตาม เฝ้าระวังการท�ำประมงผิดกฎหมายท่ีเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ โดยท่ีผ่านมา ประชาคมระหว่างประเทศได้ร่วมมือกัน เพื่ อก�ำหนดแนวทางการแก้ไขปัญหาการท�ำประมงที่ผิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคุม (Illegal Unreported and Unregulated (IUU) Fishing) รวมท้ังการใช้มาตรการทางการค้าเพ่ือขจัดการท�ำประมง IUU สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายยอ่ ย จ�ำนวนคดีเกี่ยวกับการท�ำประมงผิดกฎหมาย จากเหตุการณ์ท่ีสหภาพยุโรปได้ให้ใบเหลืองแก่ประเทศไทย ที่มา: กระทรวงการต่างประเทศ เมื่อวันที่ 21 เมษายน 2558 เพื่อเป็นการเตือนอย่างเป็น ทางการต่อกรณีท่ีไทยไม่มีการแก้ไขปัญหาอย่างเป็น การดำ� เนินการที่ผ่านมา รูปธรรมในเรื่องการท�ำประมง IUU ซึ่งไทยได้เร่งแก้ไข ปั ญ ห า โ ด ย จั ด ตั้ ง ศู น ย์ บั ญ ช า ก า ร แ ก้ ไ ข ก า ร ท� ำ ป ร ะ ม ง ก ร ม ป ร ะ ม ง ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร ด้ า น ก า ร พั ฒ น า ก ฎ ห ม า ย ผิดกฎหมาย (ศปมผ.) พร้อมท้ังจัดท�ำแผนงาน/โครงการ ได้แก่ การจัดท�ำอนุบัญญัติจ�ำนวน 2 เรื่อง คือ ร่างกฎ ภายใต้แผนการบริหารจัดการประมงทะเลของประเทศไทย ก ร ะ ท ร ว ง ก� ำ ห น ด วิ ธี ป ฏิ บั ติ ข อ ง เ จ้ า ข อ ง เ รื อ ป ร ะ ม ง แ ล ะ น โ ย บ า ย แ ห่ ง ช า ติ ว่ า ด้ ว ย ก า ร จั ด ก า ร ป ร ะ ม ง ท ะ เ ล ท่ี ใ ช้ ส นั บ ส นุ น เ รื อ ที่ ใ ช้ ท� ำ ก า ร ป ร ะ ม ง ห รื อ เ รื อ ข น ถ่ า ย พ.ศ. 2558 - 2562 อาทิ การสร้างความร่วมมือกับ สัตว์น�้ำ พ.ศ. .... และร่างกฎกระทรวงการขออนุญาต ต่างประเทศและองค์กรบริหารจัดการประมงระดับภูมิภาค แ ล ะ ก า ร อ นุ ญ า ต ท� ำ ก า ร ป ร ะ ม ง พื้ น บ้ า น พ . ศ . . . . . การปรับปรุงกฎหมายให้รองรับกับมาตรการและกฎหมาย ร ว ม ท้ั ง ด� ำ เ นิ น ก า ร เ พื่ อ ข จั ด ปั ญ ห า ก า ร ป ร ะ ม ง ระหว่างประเทศ แก้ไขกฎระเบียบการตรวจเรือประมงให้มี ที่ผิ ด ก ฎหม าย ขาด ก ารรายง าน แ ล ะ ไ ร้ ก ารคว บ คุ ม ความเข้มงวด โครงการจัดท�ำนโยบายประมงร่วมอาเซียน ได้แก่ (1) การก�ำหนดมาตรการรัฐเจ้าของท่า (Port เพื่อการต่อต้านการประมง IUU ส่งผลให้สถิติการเกิดคดี State Measures: PSM) ท่ีเข้มงวดในการควบคุม ก า ร ท� ำ ป ร ะ ม ง ผิ ด ก ฎ ห ม า ย ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ล ด ล ง อ ย่ า ง ก า ร น� ำ เ ข้ า สิ น ค้ า ป ร ะ ม ง ผ่ า น ท า ง ตู้ ค อ น เ ท น เ น อ ร์ ต่อเน่ืองจาก 3,270 คดี ในปี 2559 เป็น 958 คดี และ เพื่ อให้มั่นใจว่าเป็นสัตว์น�้ำที่ไม่ได้มาจากการท�ำประมง 574 คดี ในปี 2560 และ 2561 ตามลำ� ดบั ผลการดำ� เนนิ งานดังกล่าวได้สะท้อนให้เห็นความมุ่งมั่นของประเทศไทย ในการแก้ไขปัญหาการท�ำประมงผิดกฎหมาย โดยในวันที่ 8 มกราคม 2562 สหภาพยุโรปได้ประกาศปลดใบเหลือง ให้แก่ประเทศไทยอย่างเป็นทางการ และภายหลังจากการ ปลดใบเหลืองจึงได้มีการยกเลิก ศปมผ. และจัดตั้งศูนย์ อ�ำนวยการรักษาผลประโยชน์ของชาติทางทะเล (ศรชล.) ภ า ย ใ ต้ ส� ำ นั ก น า ย ก รั ฐ ม น ต รี ซึ่ ง มี ห น้ า ที่ ใ น ก า ร คุ้ ม กั น ผลประโยชน์ทางทะเลเพื่ อให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติ การรกั ษาผลประโยชนข์ องชาตทิ างทะเล พ.ศ. 2562 358 รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนุรักษ์และใช้ประโยชนจ์ ากมหาสมทุ ร ทะเล 14 และทรัพยากรทางทะเลอย่างย่งั ยนื เพื่ อการพั ฒนาที่ยง่ั ยนื ภายในปี 2563 ยบั ยัง้ การอดุ หนุนการประมงบางรูปแบบท่มี สี ่วนท�ำใหเ้ กดิ การประมงเกนิ ขดี จำ� กัด SDG ขจดั การอุดหนนุ ท่มี ีส่วนท�ำใหเ้ กดิ การประมงท่ผี ดิ กฎหมาย ขาดการรายงาน และไรก้ ารควบคุม 14.6และระงบั การริเร่มิ การอุดหนนุ ในลกั ษณะดังกลา่ ว โดยตระหนกั วา่ การปฏบิ ัตทิ ีเ่ ป็นพิเศษ และแตกตา่ งท่เี หมาะสมและมีประสิทธิผลส�ำหรับประเทศกำ� ลงั พัฒนาและประเทศพัฒนานอ้ ยทีส่ ุด ควรเป็นส่วนควบในการเจรจาการอดุ หนนุ การประมงขององคก์ ารการคา้ โลก I U U ( 2 ) อ นุ วั ติ ก า ร ค ว า ม ต ก ล ง เ พื่ อ ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร Sustainable Yield: MSY) ของสัตว์น้�ำ อย่างไรก็ดี ปฏิบัติตามมาตรการสากลเพ่ื อการอนุรักษ์และจัดการ MSY ที่มีการประเมินข้ึนในปัจจุบันยังไม่มีการจ�ำแนก โ ด ย เ รื อ ป ร ะ ม ง ใ น ท ะ เ ล ห ล ว ง พ . ศ . 2 5 6 3 ( 1 9 9 3 ตามชนิดพั นธุ์ของสัตว์น�้ำเชิงพาณิชย์ที่ส�ำคัญ อีกทั้ง Agreement to Promote Compliance with ยังไม่ได้จ�ำแนก MSY ตามพ้ื นที่อย่างครบถ้วน รวมท้ัง International Conservation and Management ยังขาดการควบคุมการจับสัตว์น�้ำวัยอ่อน ซึ่งอาจท�ำให้ Measures by Fishing Vessels on the High Seas ชนิดพั นธุ์ของสัตว์น�้ำท่ีมีความต้องการสูงแต่มีอัตรา หรือ 1993 FAO Compliance Agreement) และ ผลผลิตสูงสุดที่ยั่งยืนต�่ำและสัตว์น�้ำในพื้ นที่ท่ีมีระบบนิเวศ (3) การด�ำเนินมาตรการประเทศไทยปลอดสัตว์น้�ำและ เปราะบาง มีความเส่ียงต่อการสูญพั นธุ์ได้ สินค้าสัตว์น�้ำท่ีมาจากการท�ำประมงแบบ IUU ( IUU Fr e e T h a i l a n d ) น อ ก จ า ก นี้ ยั ง มี ค ว า ม ร่ ว ม มื อ ขอ้ เสนอแนะ ระหว่างประเทศเพื่ อต่อต้านการประมงผิดกฎหมาย อ า ทิ ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม ร่ ว ม มื อ ร ะ ห ว่ า ง ป ร ะ เ ท ศ กั บ รั ฐ ในการด�ำเนินงานในระยะต่อไป ควรให้ความส�ำคัญ เจ้าของธง รัฐเจ้าของท่าและรัฐชายฝ่ ัง และรัฐเจ้าของ กั บ ก า ร ใ ห้ ค ว า ม รู้ แ ล ะ ส นั บ ส นุ น ก า ร ป รั บ ตั ว ข อ ง ผู้ ตลาดในการแลกเปล่ียนข้อมูลเรือประมงการท�ำประมง ประกอบการประมงขนาดเล็กไปสู่การท�ำประมงอย่าง และอื่น ๆ เพื่ อการตรวจสอบย้อนกลับที่มีประสิทธิภาพ ย่ังยืน โดยเฉพาะการปรับเปลี่ยนเคร่ืองมือการประมง และด�ำเนินการจัดต้ังเครือข่ายอาเซียนเพ่ื อต่อต้าน เป็นประเภทท่ีไม่ท�ำลายล้าง ควบคู่ไปกับการบังคับใช้ การประมง IUU (ASEAN Network for Combating กฎหมายอย่างเหมาะสม นอกจากนี้ ควรพิ จารณาให้ IUU Fishing: AN-IUU) เพ่ื อแลกเปล่ียนข้อมูล เพ่ิ ม มีการก�ำหนดปริมาณควบคุมการจับสัตว์น�้ำท่ีแบ่งตาม ประสิทธิภาพมาตรการตรวจสอบควบคุมและเฝ้าระวัง ชนิดพั นธ์ุและพ้ื นท่ีการท�ำประมง รวมท้ัง ใช้มาตรการ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ส ม า ชิ ก ใ น ก า ร ต่ อ ต้ า น ก า ร ป ร ะ ม ง I U U ควบคุมไม่ให้มีการจับสัตว์น้�ำวัยอ่อน เพื่ อลดความ ในภูมิภาคอาเซียนอีกด้วย เ ส่ี ย ง ต่ อ ก า ร สู ญ พั น ธุ์ ข อ ง สั ต ว์ น�้ ำ โ ด ย ใ น ทุ ก ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ต้ อ ง ใ ห้ ค ว า ม ส� ำ คั ญ กั บ ก า ร มี ส่ ว น ร่ ว ม ความท้าทาย ของภาคีในระดับพ้ื นท่ี โดยเฉพาะชุมชนชาวประมง พ้ื นถิ่นขนาดเล็ก รวมทั้งส่งเสริมการพั ฒนาให้มีขีด แม้ว่ามาตรการต่าง ๆ ท่ีออกมาเพ่ื อควบคุมการท�ำ ความสามารถในการปรับตัวต่อบริบททางสิ่งแวดล้อม ประมงท่ีผิดกฎหมายในช่วงปี 2558 – 2561 จะมีผลให้ ที่เปลี่ยน แ ปล ง ไ ปโ ด ยที่ วั ฒ น ธ รรม แ ล ะ วิ ถี ชี วิ ต ก า ร ประเทศไทยได้รับการปลดใบเหลืองการประมง IUU หาเล้ียงชีพด้วยการท�ำประมงยังคงอยู่ได้อย่างย่ังยืน จากสหภาพยุโรป แต่ได้สร้างแรงกดดันต่อชาวประมง ข น า ด เ ล็ ก ที่ ไ ม่ มี เ งิ น ทุ น เ พี ย ง พ อ ใ น ก า ร ป รั บ ป รุ ง เ ค รื่ อ ง มื อ แ ล ะ ก า ร จ้ า ง แ ร ง ง า น ใ ห้ ไ ด้ ม า ต ร ฐ า น ต า ม ที่กฎหมายก�ำหนด ท�ำให้ไม่สามารถออกเรือได้หรือต้อง เปลี่ยนอาชีพ ซึ่งส่งผลกระทบต่อรายได้ของชาวประมง วิถีชีวิตและเศรษฐกิจท้องถ่ิน นอกจากน้ี หน่วยงานท่ี เก่ียวข้องได้ด�ำเนินการเพ่ื อควบคุมจ�ำนวนการออก ใบอนุญาตการท�ำประมงพาณิชย์และการก�ำหนดจ�ำนวน วันท�ำการประมง เพ่ื อไม่ให้ปริมาณการจับสัตว์น้�ำเกิน กว่าปริมาณการผลิตทดแทนตามธรรมชาติ โดยการ ป ร ะ เ มิ น ค่ า ผ ล ผ ลิ ต สู ง สุ ด ท่ี ยั่ ง ยื น ( M a x i m u m รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 359 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
14 อนรุ กั ษแ์ ละใช้ประโยชน์จากมหาสมุทร ทะเล และทรพั ยากรทางทะเลอย่างย่งั ยนื SDG เพื่ อการพั ฒนาทย่ี ่งั ยืน 14.7 ภายในปี 2573 เพิ่มผลประโยชนท์ างเศรษฐกจิ แกร่ ฐั ก�ำลังพัฒนาทีเ่ ป็นเกาะขนาดเลก็ และประเทศกลุ่มพัฒนานอ้ ยทีส่ ุดจากการใช้ทรัพยากรทางทะเลอยา่ งยง่ั ยืน รวมถึงผ่านทางการบรหิ ารจดั การอยา่ งยง่ั ยนื ในด้านการประมง การเพาะเลีย้ งสัตว์นำ้� และการท่องเทย่ี ว รัฐก�ำลังพัฒนาที่เป็นเกาะขนาดเล็ก เป็นกลุ่มประเทศที่มีลักษณะทางกายภาพอันส่งผลให้มีความล่อแหลมและเปราะบาง ต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและภัยพิ บัติทางธรรมชาติ ซึ่งมีแนวโน้มที่จะส่งผลกระทบรุนแรงต่อเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ ยังมีข้อจ�ำกัดด้านขนาดของตลาดภายในประเทศและฐานทรัพยากร โดยทะเล เป็นแหล่งทรัพยากรท่ีส�ำคัญของรัฐก�ำลังพั ฒนาท่ีเป็นเกาะขนาดเล็ก ท่ีเป็นท้ังแหล่งอาหารเพ่ื อการด�ำรงชีพ ของประชากรและเป็นฐานทรัพยากรในการพั ฒนาเศรษฐกิจของประเทศ จึงควรสนับสนุนให้มีการบริหารจัดการ และการใช้ทรัพยากรทางทะเลอย่างย่ังยืน ซึ่งที่ผ่านมาประเทศไทยมีบทบาทด้านความช่วยเหลือเพ่ื อการพั ฒนา ในสาขาท่ีประเทศไทยมีศักยภาพ โดยเฉพาะในบริบทของกรอบความร่วมมือใต้-ใต้ (South-South Cooperation) ซ่ึงเป็นความร่วมมือทางวิชาการระหว่างประเทศก�ำลังพั ฒนา สถานการณ์การบรรลเุ ป้าหมายย่อย การด�ำเนินการท่ผี า่ นมา ประเทศไทยมีบทบาทเป็นทั้งผู้ให้และผู้รับความช่วยเหลือ ในระยะ 5 ปีที่ผ่านมา ประเทศไทยได้ด�ำเนินโครงการ เพื่ อการพั ฒนาในด้านการประมงและการเพาะเล้ียง เพื่ อส่งเสริมความร่วมมือด้านการประมงท้ังในระดับ สัตว์น�้ำ โดยในระดับอนุภูมิภาค ประเทศไทยมีความ อนุภูมิภาคและทวิภาคี โดยประเทศไทยเป็นผู้ผลักดัน ร่ ว ม มื อ ท า ง วิ ช า ก า ร ผ่ า น อ ง ค์ ก ร ร ะ ห ว่ า ง ป ร ะ เ ท ศ แ ล ะ การจัดต้ังเครือข่ายอาเซียนเพื่ อต่อต้านการประมง กรอบความร่วมมือต่าง ๆ อาทิ คณะกรรมาธิการ ผิ ด ก ฎ ห ม า ย ข า ด ก า ร ร า ย ง า น แ ล ะ ไ ร้ ก า ร ค ว บ คุ ม แม่น�้ำโขง (MRC) ศูนย์พั ฒนาการประมงแห่งเอเชีย (AN-IUU) เพื่ อเพ่ิ มพู นความร่วมมือในการแลกเปลี่ยน ตะวันออกเฉียงใต้ (SEAFDEC) แผนงานความร่วมมือ ข้ อมู ล ไ ด้อ ย่ างทั น ท่ว ง ที แ ล ะเพ่ิ ม ขีด ความ ส าม า ร ถ ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ใ น อ นุ ภู มิ ภ า ค ลุ่ ม แ ม่ น�้ ำ โ ข ง ( G M S ) ของประเทศสมาชิกในการติดตาม ควบคุม และเฝ้ าระวัง แ ล ะ แ ผ น ง า น ก า ร พั ฒ น า เ ข ต เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ส า ม ฝ่ า ย เ พ่ื อ ต่ อ ต้ า น ก า ร ท� ำ ป ร ะ ม ง I U U แ ล ะ ใ น ปี 2 5 6 3 อินโดนีเซีย-มาเลเซีย-ไทย (IMT-GT) และในฐานะผู้ให้ กรมประมงร่วมกับรัฐบาลญี่ปุ่นจัดซื้อเรือ “ปลาลัง” ความช่วยเหลือ ประเทศไทยมีความร่วมมือระดับทวิภาคี ขนาด 44.99 ตันกรอส เพื่ อน�ำมาพั ฒนาปรับปรุงเป็น ภายใต้กรอบบันทึกความเข้าใจว่าด้วยความร่วมมือทาง เรืออวนลากต้นแบบ ให้เป็นตัวอย่างในการพั ฒนา วิชาการและเศรษฐกิจกับประเทศเพื่ อนบ้านและประเทศ ปรับปรุงเครื่องมือท�ำการประมงเพื่ อลดต้นทุนและลด ในกลุ่มพั ฒนาน้อยที่สุดได้แก่ (1) ความร่วมมือกับ ผลกระทบต่อแหล่งท�ำการประมงและส่ิงแวดล้อด้วยการ ป ร ะ เ ท ศ เ มี ย น ม า ด้ า น ก า ร ต่ อ ต้ า น ก า ร ท� ำ ป ร ะ ม ง ท่ี ผิ ด ใ ช้ เ ท ค โ น โ ล ยี ที่ เ ห ม า ะ ส ม ใ น ก า ร ใ ช้ พ ลั ง ง า น เ ชื้ อ เ พ ลิ ง กฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้การควบคุม (IUU) และ อย่างคุ้มค่า การค้าสินค้าประมงผิดกฎหมาย ตลอดจนเพื่ อเสริม ส ร้ า ง แ ล ะ ส นั บ ส นุ น ค ว า ม ร่ ว ม มื อ ท า ง ด้ า น วิ ช า ก า ร เรืออวนลากต้นแบบ การถ่ายทอดเทคโนโลยี และการส่งเสริมการค้าสินค้า ประมง (2) ความร่วมมือกับประเทศ สปป.ลาว ด้าน ท่ีมา: กรมประมง เทคโนโลยีการประมง การแลกเปล่ียนข่าวสาร การค้า การฝึกอบรม วิทยาศาสตร์และวิชาการ และการบังคับ ใช้กฎหมายระหว่างคู่ภาคี และ (3) ความร่วมมือกับ ประเทศติมอร์-เลสเต เพื่ อให้ความช่วยเหลือทางวิชาการ ด้านการเพาะเล้ียงสัตว์น้�ำ การพั ฒนาชุมชนชายฝ่ ัง อย่างย่ังยืน และการพั ฒนาขีดความสามารถของ บุคลากรและชุมชน 360 รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนรุ ักษ์และใชป้ ระโยชนจ์ ากมหาสมทุ ร ทะเล 14 และทรัพยากรทางทะเลอย่างยง่ั ยนื เพื่ อการพั ฒนาที่ยง่ั ยนื SDG ภายในปี 2573 เพิ่มผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจแกร่ ฐั กำ� ลังพัฒนาที่เป็นเกาะขนาดเล็ก 14.7 และประเทศกลุ่มพัฒนานอ้ ยทีส่ ุดจากการใช้ทรัพยากรทางทะเลอย่างยง่ั ยืน รวมถึงผ่านทางการบรหิ ารจัดการอย่างย่งั ยืนในดา้ นการประมง การเพาะเลย้ี งสัตวน์ �้ำ และการทอ่ งเท่ยี ว ในการส่งเสริมการใช้ทรัพยากรทางทะเลอย่างย่ังยืน ความทา้ ทาย ภายในประเทศ กรมประมงได้ออกมาตรฐานการท�ำ ประมงและแปรรูปสินค้าประมงพื้ นบ้านอย่างยั่งยืน การให้ความช่วยเหลือของประเทศไทยแก่ประเทศพั ฒนา พ.ศ. 25 63 เพื่ อ ผลักดันผลิตภัณฑ์ที่ไ ด้จาก ก ารท� ำ น้อยที่สุดและรัฐก�ำลังพั ฒนาที่เป็นเกาะขนาดเล็กในระดับ ป ร ะ ม ง พื้ น บ้ า น ย่ั ง ยื น สู่ ต ล า ด ส า ก ล ซึ่ ง ม า ต ร ฐ า น ทวิภาคียังจ�ำกัดอยู่ในกลุ่มประเทศเพ่ื อนบ้านและใน ดั ง ก ล่ า ว ค ร อ บ ค ลุ ม ก ร ะ บ ว น ก า ร จั บ สั ต ว์ น�้ ำ ก า ร ดู แ ล อนุภูมิภาคเป็นหลัก นอกจากนี้ การพั ฒนาการประมง สัตว์น้�ำหลังการจับ และการแปรรูป เพื่ อยกระดับวิถี อย่างย่ังยืนของประเทศไทยยังคงมีความท้าทายในการ และสินค้าประมงพื้ นบ้านของไทยมีมาตรฐานอาหาร บังคับใช้กฎหมายอย่างเคร่งครัด เช่น การห้ามการท�ำ ปลอดภัยและรับผิดชอบต่อสังคม นอกจากนี้ ภาครัฐ ป ร ะ ม ง ที่ ท� ำ ล า ย สั ต ว์ วั ย อ่ อ น ก า ร ใ ช้ เ ค รื่ อ ง มื อ อ ว น มี แ น ว ท า ง ก า ร ส นั บ ส นุ น ชุ ม ช น ป ร ะ ม ง ใ น ห ล า ย แ ห ล่ ง ล้อมจับการลดจ�ำนวนของเรือป่ ันไฟจับสัตว์น้�ำที่ใช้อวน ท่ีมีศักยภาพด้านการท่องเที่ยว เพื่ อน�ำเสนอวิถีชีวิต ต า ถี่ แ ล ะ ก า ร ก� ำ ห น ด ร ะ ย ะ ห่ า ง จ า ก ช า ย ฝ่ ั ง ข อ ง เ รื อ ชาวประมงท้องถิ่นให้เป็นที่รู้จัก อาทิ ชุมชนบ้านไม้รูด พาณิชย์ให้มีประสิทธิภาพพร้อมกันน้ีการออกมาตรฐาน จังหวัดตราด ศูนย์เรียนรู้ประมงพื้ นบ้านเชียงคาน การท�ำประมงและแปรรูปสินค้าประมงพื้ นบ้านอย่างยั่งยืน จั ง ห วั ด เ ล ย ชุ ม ช น บ้ า น เ ก า ะ พิ ทั ก ษ์ จั ง ห วั ด ชุ ม พ ร จะต้องด�ำเนินการให้เกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรมเพื่ อสร้าง ท่ี ยั ง ค ง ด� ำ ร ง วิ ถี ชี วิ ต ข อ ง ช า ว ป ร ะ ม ง ดั้ ง เ ดิ ม แ ล ะ แรงจูงใจให้กลุ่มประมงพื้ นบ้านเข้าร่วมในทุกพื้ นที่ ภูมิปัญญาที่สะท้อนการพึ่ งพากันระหว่างชุมชนและ ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ ซ่ึ ง ก า ร ท่ อ ง เ ท่ี ย ว โ ด ย ชุ ม ช น ขอ้ เสนอแนะ จ ะ ช่ ว ย ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ เ กิ ด ก า ร ต ร ะ ห นั ก ถึ ง ค ว า ม ส� ำ คั ญ ข อ ง ก า ร อ นุ รั ก ษ์ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม แ ล ะ ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล ภาครัฐควรสนับสนุนการท�ำประมงพ้ื นบ้านให้มีความ ควบคู่ไปกับการท�ำประมงย่ังยืนตามวิถีประมงพ้ื นบ้าน เข้มแข็ง เน่ืองจากยังเป็นอาชีพท่ีสร้างรายได้น้อย มี อุ ป ส ร ร ค ท า ง ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ มี ค ว า ม เ สี ย เ ป รี ย บ เมื่อเทียบกับการท�ำประมงพาณิชย์ท่ีมีอุปกรณ์ทันสมัย ซ่ึงการส่งเสริมการประมงพื้ นบ้านควบคู่ไปกับการท�ำ ประมงยั่งยืน จะเกิดประโยชน์ต่อมวลสัตว์น�้ำโดยรวม เพราะเคร่ืองมือพ้ื นบ้านเป็นอันตรายน้อยกว่าส�ำหรับ สัตว์วัยอ่อน รวมถึงเรือประมงพื้ นบ้านส่วนใหญ่มี ขนาดเล็กกว่า 10 ตันกรอส ท�ำให้จับปลาได้ปริมาณที่ ไม่มากเกินไป ซ่ึงเป็นไปในแนวทางของการรับผิดชอบ ต่อการประมง ด้วยเหตุน้ี การสนับสนุนมาตรการท่ีเป็น รูปธรรม อาทิ การออกกฎหมายให้ประมงพ้ื นบ้านได้ รับการข้ึนทะเบียนและได้รับความคุ้มครอง การส่งเสริม สินค้าจากแหล่งประมงพื้ นบ้าน ซึ่งการสนับสนุนที่ ค ร อ บ ค ลุ ม แ ล ะ มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ จ ะ เ ป็ น ป ร ะ โ ย ช น์ ต่ อ ก า ร อนุรักษ์ทรัพยากรให้เกิดความยั่งยืนได้อย่างแท้จริง รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 361 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
14 อนรุ ักษแ์ ละใชป้ ระโยชนจ์ ากมหาสมทุ ร ทะเล และทรพั ยากรทางทะเลอย่างย่งั ยนื SDG เพื่ อการพั ฒนาท่ีย่งั ยืน 14.a เพิ่มความรูท้ างวทิ ยาศาสตร์ พัฒนาขีดความสามารถในการวิจัยและถ่ายทอดเทคโนโลยี ทางทะเล โดยคำ� นงึ ถึงหลักเกณฑแ์ ละแนวปฏิบตั เิ ก่ยี วกับการถา่ ยทอดเทคโนโลยที างทะเล ของคณะกรรมาธกิ ารระหวา่ งรัฐบาลว่าดว้ ยสมุทรศาสตร์ เพื่อจะพัฒนาความอุดมสมบรู ณ์ ของมหาสมุทรและเพิ่มพู นใหค้ วามหลากหลายทางชวี ภาพทางทะเลมสี ่วนสนับสนุนการพัฒนา ของประเทศกำ� ลังพัฒนามากขึน้ โดยเฉพาะอย่างยิง่ ในรฐั ก�ำลังพัฒนาทีเ่ ป็นเกาะขนาดเล็ก และประเทศกลมุ่ พัฒนานอ้ ยที่สุด ในปัจจุบัน หลายประเทศหันมาให้ความส�ำคัญกับแนวทางการพั ฒนาเศรษฐกิจบนฐานทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง อย่างย่ังยืน หรือ เศรษฐกิจสีน้�ำเงิน (Blue Economy) เน่ืองจากมีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเลในการ สร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจและการจ้างงาน ทั้งโดยตรงและโดยอ้อมมากยิ่งขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการท�ำประมง การท่องเท่ียว แหล่งพลังงาน การขนส่งทางเรือ รวมทั้งการดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์จากชั้นบรรยากาศ โดย OECD คาดการณ์ ว่าภายในปี 2573 เศรษฐกิจสีน้�ำเงินจะมีมูลค่ากว่า 3 ล้านล้านเหรียญสหรัฐ และท�ำให้เกิดการจ้างงานเพ่ิ มข้ึนอีก ประมาณ 1 ล้านต�ำแหน่ง ซ่ึงความร่วมมือเพ่ื อเพ่ิ มพู นความรู้ทางวิทยาศาสตร์และพั ฒนาขีดความสามารถ ทางการวิจัยและถ่ายทอดเทคโนโลยีทางทะเล จะช่วยสนับสนุนให้ประเทศก�ำลังพั ฒนาและประเทศพั ฒนาน้อยท่ีสุด สามารถใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเลได้อย่างย่ังยืน ส�ำหรับประเทศไทยมีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร ทางทะเลหลากหลายรูปแบบ โดยเป็นเแหล่งอาหารท่ีส�ำคัญของคนในประเทศและเป็นท่ีอยู่อาศัยของมวลสัตว์น้�ำ ที่ช่วยสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับประเทศ อีกทั้งยังเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตทางวัฒนธรรมมาอย่างยาวนาน ด้วยเหตุน้ี การพั ฒนาองค์ความรู้และเพ่ิ มพู นขีดความสามารถในการวิจัยและพั ฒนาเทคโนโลยีทางทะเล ที่ไม่ส่งผลกระทบต่อส่ิงแวดล้อมและอนุรักษ์ระบบนิเวศทางทะเล จึงมีความส�ำคัญต่อการบริหารจัดการทรัพยากร ทางทะเลและชายฝ่ ังของประเทศได้อย่างยั่งยืนและส่งเสริมการเติบโตของเศรษฐกิจสีน�้ำเงิน สถานการณก์ ารบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย การจัดสรรงบประมาณเพ่ื อการวิจัยด้านทะเล ปี 2559 -2562 ประเทศไทยมีแนวโน้มการลงทุนด้านการวิจัยและพั ฒนา ในภาพรวมเพิ่ มข้ึน เมื่อเทียบค่าใช้จ่ายทางการวิจัย ท่ีมา: กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม และพั ฒนาของประเทศต่อผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (GERD/GDP) พบว่าระหว่างปี 2559 – 2561 มีทิศทาง การลงทุนทางการวิจัยและพั ฒนาเพ่ิ มข้ึน และลดลง เล็กน้อยในปี 2562 โดยในปี 2562 มีสัดส่วน GERD/ GDP อยู่ท่ีร้อยละ 1 เพิ่ มข้ึนจากร้อยละ 0.78 ในปี 2559 โ ด ย ก ร ะ ท ร ว ง ก า ร อุ ด ม ศึ ก ษ า วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ วิ จั ย และนวัตกรรม (อว.) ได้จัดสรรงบประมาณเพื่อการศึกษา วิจัยด้านเทคโนโลยีทางทะเลอย่างต่อเน่ือง อย่างไร ก็ตาม งบประมาณที่ได้รับจัดสรรเพื่ อการวิจัยทางทะเล ในปีงบประมาณ 2563 ลดลงเหลือ ประมาณ 52.45 ล้านบาท จากประมาณ 105.62 ล้านบาทในปี 2559 อ า จ เ น่ื อ ง ม า จ า ก ก า ร เ ป ล่ี ย น บ ท บ า ท ข อ ง ห น่ ว ย ง า น ท่ี รั บ ผิ ด ช อ บ ด้ า น ข้ อ มู ล ก า ร วิ จั ย ไ ป ยั ง ส� ำ นั ก ง า น คณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงข้อมูลการจัดเก็บ รวมถึงการวิจัยในส่วนของมหาวิทยาลัย สถาบันการ ศึกษาต่าง ๆ เกี่ยวกับวิทยาศาสตร์ทางทะเล และภาค เ อ ก ช น ที่ ยั ง ไ ม่ ส า ม า ร ถ เ ก็ บ ข้ อ มู ล ไ ด้ อ ย่ า ง ค ร อ บ ค ลุ ม ในขณะน้ี 362 รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนุรักษ์และใช้ประโยชนจ์ ากมหาสมุทร ทะเล 14 และทรัพยากรทางทะเลอย่างยง่ั ยนื เพื่ อการพั ฒนาที่ยง่ั ยืน SDG เพ่ิมความรูท้ างวทิ ยาศาสตร์ พัฒนาขีดความสามารถในการวิจัยและถา่ ยทอดเทคโนโลยี 14.a ทางทะเล โดยค�ำนึงถึงหลกั เกณฑแ์ ละแนวปฏบิ ตั เิ กย่ี วกับการถ่ายทอดเทคโนโลยที างทะเล ของคณะกรรมาธิการระหวา่ งรฐั บาลว่าด้วยสมทุ รศาสตร์ เพื่อจะพัฒนาความอุดมสมบูรณ์ ของมหาสมทุ รและเพิ่มพู นใหค้ วามหลากหลายทางชวี ภาพทางทะเลมสี ่วนสนบั สนุนการพัฒนา ของประเทศก�ำลังพัฒนามากขึน้ โดยเฉพาะอย่างยิง่ ในรฐั ก�ำลังพัฒนาที่เป็นเกาะขนาดเล็ก และประเทศกลมุ่ พัฒนานอ้ ยทีส่ ุด การด�ำเนินการทีผ่ ่านมา ความทา้ ทาย น อ ก จ า ก ก า ร ส นั บ ส นุ น ง บ ป ร ะ ม า ณ ด้ า น ก า ร วิ จั ย ยังมีข้อจ�ำกัดในการน�ำงานวิจัยและข้อเสนอแนะมาใช้ เกี่ยวกับเทคโนโลยีทางทะเลแล้ว หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ในทางปฏิบัติให้เกิดผลเป็นรูปธรรม เน่ืองจากปัญหา ไ ด้ ร่ ว ม กั น จั ด ท� ำ ฐ า น ข้ อ มู ล ก ล า ง แ ล ะ ม า ต ร ฐ า น ข้ อ มู ล ส่วนใหญ่มีสาเหตุจากผลกระทบจากสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้น ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล แ ล ะ ช า ย ฝ่ ัง ซ่ึ ง เ ป็ น ส่ ว น ส� ำ คั ญ อย่างต่อเน่ือง ยาวนาน และต้องอาศัยทรัพยากรคนและ ใ น ก า ร ต่ อ ย อ ด ก า ร ศึ ก ษ า วิ จั ย ท า ง ด้ า น ส มุ ท ร ศ า ส ต ร์ งบประมาณจ�ำนวนมากเพื่ อแก้ไข อาทิ การเปลี่ยนแปลง สัตว์ทะเล ปะการัง ปัญหาการกัดเซาะชายฝ่ ัง และน้�ำทะเล สภาพภูมิอากาศ ปัญหาการกัดเซาะชายฝ่ ัง ปะการัง เปล่ียนสี โดยได้เผยแพร่งานศึกษาวิจัยเหล่านี้ทาง ฟอกขาว ขยะทะเล การสญู พันธขุ์ องสตั วน์ �ำ้ และการฟ้นื ฟู เว็บไซต์ นอกจากน้ี สกสว. ได้ด�ำเนินการสนับสนุนงาน มวลปลา ซ่ึงปัญหาเหล่าน้ีจ�ำเป็นต้องได้รับการศึกษา วิ จั ย ที่ เ ก่ี ย ว ข้ อ ง กั บ ท ะ เ ล โ ด ย ก า ร ขั บ เ ค ลื่ อ น ป ร ะ เ ด็ น วิจัยอย่างเร่งด่วน เพ่ื อหาแนวทางการแก้ไขให้เป็น วิจัยเชิงยุทธศาสตร์ในเรื่องของผลประโยชน์แห่งชาติ รูปธรรม นอกจากนี้ การจัดท�ำฐานข้อมูลการวิจัยเกี่ยวกับ และความม่ันคงทางทะเล อาทิ ชุดโครงการยุทธศาสตร์ ท้องทะเลให้เชื่อมโยงกันอย่างมีประสิทธิภาพก็มีความ การจัดการผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล ชุดโครงการ ส�ำคัญเช่นเดียวกัน เพราะจะเป็นประโยชน์ต่อการน�ำข้อมูล แนวทางการพั ฒนาเศรษฐกิจทางทะเลบนฐานทรัพยากร ไปศึกษาวิจัย แลกเปลี่ยนข้อมูลและองค์ความรู้ระหว่างกัน ทางทะเลและชายฝ่ ังอย่างยั่งยืน ชุดโครงการความรู้ ซึ่งจะน�ำไปสู่การเผยแพร่องค์ความรู้ด้านท้องทะเลไป เพ่ื อการขับเคลื่อนนโยบายทางทะเลแห่งชาติสู่เป้าหมาย ยงั หนว่ ยงานตา่ ง ๆ ตลอดจนประเทศอน่ื ๆ อกี ดว้ ย การพั ฒนาท่ียั่งยืน (SDG 14) และการจัดท�ำแผนที่น�ำ ท า ง ก า ร วิ จั ย ป ร ะ เ ด็ น วิ จั ย ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ เ ร่ือ ง ผ ล ป ร ะ โ ย ช น์ ข้อเสนอแนะ แห่งชาติและความมั่นคงทางทะเล ค ว ร ส่ ง ค ว า ม ร่ ว ม มื อ ร ะ ห ว่ า ง ภ า ค รั ฐ ที่ เ ป็ น ห น่ ว ย เ ก็ บ ข้อมูลและหน่วยงานวิจัย ให้สามารถแลกเปล่ียนข้อมูล และสถิติต่าง ๆ ได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ พร้อมทั้งเสริมสร้างความร่วมมือกับสถาบันการศึกษา โดยเฉพาะท่ีมีสถาบันเก่ียวกับทรัพยากรทะเล เพ่ื อให้ เกิดการต่อยอดและประยุกต์ใช้ความรู้และเทคโนโลยี ทางทะเล ตลอดจนสนับสนุนให้ใช้ประโยชน์จากงาน วิจัยในทุกพ้ื นที่ โดยผลท่ีเกิดจากการส่งเสริมการวิจัย จะเป็นประโยชน์ต่อการพั ฒนาความรู้ด้านทรัพยากร ทางทะเลและชายฝ่ ังของประเทศไทย และสามารถถ่ายทอด องค์ความรู้ไปยังประเทศก�ำลังพั ฒนาและประเทศพั ฒนา น้อยที่สุดอื่น ๆ เพื่ อส่งเสริมให้เกิดการพั ฒนาร่วมกัน อย่างย่ังยืน รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 363 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
14 อนรุ ักษ์และใช้ประโยชน์จากมหาสมุทร ทะเล และทรัพยากรทางทะเลอย่างย่งั ยนื SDG เพ่ื อการพั ฒนาทีย่ ่งั ยนื 14.b จดั ให้ชาวประมงพื้นบ้านรายเล็กเขา้ ถึงทรพั ยากรทางทะเลและตลาด ประมงชายฝ่ ัง (inshore fisheries) หรือประมงพ้ื นบ้าน (artisanal fisheries) คือ การประมงเพ่ื อยังชีพ หรือประมงขนาดเล็ก โดยทั่วไปจะใช้เรือขนาดเล็กหรือเรือพื้ นบ้าน ซ่ึงในปัจจุบันส่วนใหญ่จะติดเครื่องยนต์ด้วย โดยใช้เคร่ืองมือประมง เช่น แห หรือเบ็ดแบบง่าย ๆ ซ่ึงพระราชก�ำหนดการประมง พ.ศ. 2558 ได้ก�ำหนดให้ ผู้ท�ำการประมงพ้ื นบ้านต้องได้รับใบอนุญาตท�ำการประมงพ้ื นบ้าน และต้องปฏิบัติตามหลักเกณฑ์และวิธีการ ในการท�ำการประมงที่กรมประมงก�ำหนด อย่างไรก็ดี แม้ว่าการที่ประเทศไทยได้เร่งแก้ไขปัญหาการท�ำประมงผิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และการควบคุม (Illegal, Unreported and Unregulated (IUU) Fishing) เพ่ื อปลดใบเหลือง ท่ีคณะกรรมาธิการยุโรปประเมินว่าประเทศไทยไม่ให้ความร่วมมือตามกฎระเบียบ IUU และจัดให้อยู่ในกลุ่มประเทศ ท่ีถูกเตือน โดยได้มีการปรับปรุงกฎหมาย การขึ้นทะเบียน และนโยบายเร่งด่วนต่าง ๆ จนท�ำให้ประเทศไทยเลื่อนมา อยู่ในกลุ่มประเทศเฝ้าระวัง จะส่งผลดีต่ออุตสาหกรรมประมงไทยในภาพรวม แต่ประมงพ้ืนบ้านที่ไม่สามารถปรับตัวได้ ทันต่อสถานการณ์กลับได้รับผลกระทบเป็นอย่างมาก สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายยอ่ ย จ�ำนวนเรือประมงพื้ นบ้านที่ผ่านการตรวจอัตลักษณ์ (51,490 ล�ำ) ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ ป รั บ ป รุ ง ก ฎ ห ม า ย ที่ เ ก่ี ย ว ข้ อ ง กั บ การท�ำประมง อาทิ พระราชก�ำหนดการประมง พ.ศ. 2558 ที่มา: กรมเจ้าท่า และฉบับแก้ไข พ.ศ. 2560 รวมถึงข้อบังคับกว่า 300 ฉบับ เพ่ื อแก้ไขปัญหา IUU และปลดใบเหลืองด้านการประมง ของประเทศไทย ซึ่งกลับส่งผลกระทบอย่างมากต่อ การท�ำประมงพื้นบ้าน เช่น การห้ามเรื่องเครื่องมือประมง การข้ึนทะเบียนเรือประมงท่ีต้องมีอาชญาบัตรร่วมด้วย แ ล ะ ก า ร ติ ด ต้ั ง ร ะ บ บ ติ ด ต า ม เ รื อ ซ่ึ ง ภ า ค รั ฐ ต ร ะ ห นั ก ถึงปัญหาดังกล่าวและได้ด�ำเนินการส่งเสริมการประมง พื้นบ้านให้เกิดความย่ังยืน โดยได้จัดต้ังคณะอนุกรรมการ พั ฒนาการท�ำประมงพ้ื นบ้านอย่างย่ังยืน ซ่ึงประกอบ ไปด้วยผู้แทนชาวประมงพ้ื นบ้าน ผู้แทนชาวประมง พ า ณิ ช ย์ ภ า ค ป ร ะ ช า สั ง ค ม แ ล ะ ส ถ า บั น ก า ร ศึ ก ษ า เพ่ื อร่วมกันหารือและจัดท�ำข้อเสนอแนะและแนวทาง การพั ฒนาการท�ำประมงพ้ื นบ้านให้สอดคล้องกับบริบท ของพ้ื นท่ีและเกิดประโยชน์อย่างยั่งยืน ในระยะท่ีผ่านมา ภาครัฐได้ก�ำหนดให้มีการข้ึนทะเบียน ประเทศไทย เพ่ื อจัดท�ำเป็นฐานข้อมูลเรือประมงพ้ื นบ้าน และ ผู้ประกอบอาชีพประมงพ้ื นบ้านหรือชาวประมงพ้ื นบ้าน จัดท�ำอัตลักษณ์เรือประมงพ้ื นบ้านทุกล�ำ ซ่ึงในปี 2563 เช่นเดียวกับเกษตรกรสาขาอื่น ๆ เพ่ื อเป็นฐานข้อมูล มีจ�ำนวนเรือประมงพื้ นบ้านที่ผ่านการตรวจอัตลักษณ์ ในการก�ำหนดมาตรการช่วยเหลือต่าง ๆ และให้ชาวประมง ทั้งส้ิน 51,490 ล�ำ โดยเป็นเรือท่ีมีทะเบียน 16,910 ล�ำ พ้ื นบ้านสามารถเข้าถึงการสนับสนุนจากภาครัฐได้มากขึ้น และยังไม่ได้จดทะเบียน 34,580 ล�ำ และได้เปิดให้จดทะเบียนเรือประมงพื้ นบ้านทั้งหมดของ 364 รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนรุ ักษแ์ ละใชป้ ระโยชน์จากมหาสมทุ ร ทะเล 14 และทรพั ยากรทางทะเลอยา่ งยง่ั ยนื เพื่ อการพั ฒนาทีย่ ่งั ยืน SDG จดั ให้ชาวประมงพื้นบ้านรายเล็กเข้าถึงทรัพยากรทางทะเลและตลาด 14.b นอกจากน้ี ได้มีการออกระเบียบกรมประมงว่าด้วย ความท้าทาย ก า ร ข อ แ ล ะ ก า ร อ อ ก ใ บ รั บ ร อ ง ม า ต ร ฐ า น ก า ร ท� ำ การประมงพื้ นบ้านอย่างยั่งยืน และการแปรรูปสินค้า ม า ต ร ก า ร แ ล ะ ก ฎ ร ะ เ บี ย บ ท่ี บั ง คั บ ใ ช้ ไ ม่ ไ ด้ ค� ำ นึ ง ถึ ง ประมงพ้ื นบ้าน พ.ศ. 2563 เพ่ื อส่งเสริมการมีส่วน ค ว า ม แ ต ก ต่ า ง ร ะ ห ว่ า ง ก า ร ป ร ะ ม ง พ า ณิ ช ย์ แ ล ะ ก า ร ร่ ว ม แ ล ะ ส นั บ ส นุ น ชุ ม ช น ป ร ะ ม ง ท้ อ ง ถิ่ น ใ น ก า ร จั ด ก า ร ประมงพื้นบ้าน และผลกระทบของการประมงพาณิชย์ต่อ บ�ำรุงรักษา การอนุรักษ์ การฟ้ นื ฟู และการใช้ประโยชน์ ชาวประมงรายย่อย อาทิ ปัญหาการท�ำลายสัตว์น�้ำ จากทรัพยากรสัตว์น�้ำอย่างยั่งยืน รวมทั้งส่งเสริม วัยอ่อน เช่น ปลาทู ปลาลัง ปลากุเลา ปลาอินทรี และปูม้า การท�ำการประมงพื้ นบ้านอย่างยั่งยืน และการแปรรูป โดยการใช้เคร่ืองมือจับปลาประสิทธิภาพสูง ซ่ึงส่งผล สิน ค้าประ ม งพ้ื นบ้านให้มีคุณภาพและป ลอ ด ภั ยต่ อ กระทบต่อมวลสัตว์น�้ำ และการออกหาปลาของชาวประมง ผู้บริโภค เพื่ อผลักดันผลิตภัณฑ์ท่ีได้จากการท�ำประมง พ้ื นบ้าน นอกจากนี้ ยังมีข้อจ�ำกัดในการออกใบอนุญาต พ้ื นบ้านย่ังยืนสู่ตลาดท้ังในและต่างประเทศ ท�ำการประมงพ้ื นบ้านแก่เรือท่ีมีระวางบรรทุกน้อยกว่า 10 ตันกรอส การดำ� เนินการที่ผ่านมา ข้อเสนอแนะ นอกจากการจัดต้ังกลไกและมาตรการเพ่ื อสนับสนุน การท�ำประมงพ้ื นบ้านอย่างย่ังยืนแล้ว หน่วยงานท่ี ค ว ร เ ร่ ง รั ด ก า ร จ ด ท ะ เ บี ย น เ รื อ ป ร ะ ม ง ข น า ด น้ อ ย ก ว่ า เกี่ยวข้องได้ด�ำเนินการเพื่ อเพิ่ มขีดความสามารถใน 1 0 ตั น ก ร อ ส ใ ห้ ค ร อ บ ค ลุ ม เ พื่ อ ใ ห้ ก า ร ขั บ เ ค ลื่ อ น การท�ำประมงอย่างถูกต้อง ผลักดันให้เข้าถึงแหล่งทุน นโยบายสนับสนุนการท�ำประมงพ้ื นบ้านอย่างย่ังยืน ได้ง่ายขึ้น ส่งเสริมการรวมกลุ่มประมงชายฝ่ ั งและ เ ป็ น ไ ป อ ย่ า ง มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ แ ล ะ ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร เ ข้ า ถึ ง ประมงพื้ นบ้าน ควบคู่ไปกับการอนุรักษ์ และการน�ำ ทรัพยากรทางทะเลและตลาดของชาวประมงพื้ นบ้าน เทคโนโลยีและนวัตกรรมมาใช้ในการแปรรูปและพั ฒนา รวมทั้ง ควรบังคับใช้กฎหมายเพ่ื อหยุดย้ังการประมง ผลิตภัณฑ์และสินค้าประมงพ้ื นบ้าน เพ่ื อเพ่ิ มรายได้ ที่ท�ำลายสัตว์น�้ำวัยอ่อนและการจัดการทรัพยากรทาง แ ล ะ ย ก ร ะ ดั บ คุ ณ ภ า พ ชี วิ ต ข อ ง ช า ว ป ร ะ ม ง พื้ น บ้ า น ทะเลอย่างยั่งยืนและรับผิดชอบอย่างเคร่งครัด โดยเฉพาะ ไทยอาทิการด�ำเนินกิจกรรมการบริหารจัดการทรัพยากร การตรวจสอบแหล่งที่มาของผลผลิต เพื่ อป้องกัน ประมงเชิงระบบนิเวศโดยชุมชนในพ้ื นที่จังหวัดชายฝ่ ัง การท�ำประมง IUU การสวมทะเบียนเรือประมง และการ ทะเล และการฝึกอบรมให้กับชาวประมงในชุมชน ละเมิดสิทธิแรงงาน รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 365 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
14 อนุรกั ษ์และใชป้ ระโยชนจ์ ากมหาสมทุ ร ทะเล และทรพั ยากรทางทะเลอย่างยง่ั ยนื เพ่ื อการพั ฒนาท่ียง่ั ยืน SDG เพ่ิมพู นการอนรุ กั ษ์และการใชม้ หาสมทุ รและทรพั ยากรอย่างยง่ั ยนื โดยการดำ� เนินการ ใหเ้ กดิ ผลตามกฎหมายระหว่างประเทศตามท่สี ะท้อนใน UNCLOS 14.c ซง่ึ เป็นกรอบทางกฎหมายส�ำหรับการอนรุ ักษ์และการใชม้ หาสมทุ รและทรัพยากรเหล่านน้ั อย่างย่ังยนื ตามท่ีระบุในวรรค 158 ของเอกสาร The Future We Want ทะเลและมหาสมุทรเป็นแหล่งทรัพยากรทางทะเลที่มีความส�ำคัญต่อระบบนิเวศ รวมถึงกิจกรรมทางเศรษฐกิจ และสังคมของมนุษย์ท่ีหลากหลาย อาทิ การประมง พาณิชย์นาวี การท่องเท่ียว การผลิตก๊าซธรรมชาติ และปิโตรเลียม อันท�ำให้การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเลมีความซับซ้อนและมีความเกี่ยวเนื่องกันใน หลายมิติ ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อความมั่นคงและอาจท�ำให้เกิดปัญหาและความขัดแย้งระหว่างประเทศ ด้วยเหตุน้ี จึงมี การก�ำหนดกฎเกณฑ์เพื่ อจัดการปัญหาทางทะเล โดยมีอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทางทะเล ค.ศ. 1982 (United Nations Convention on the Law of the Sea 1982) หรือ UNCLOS ซ่ึงครอบคลุมเรื่องต่าง ๆ ได้แก่ สิทธิและหน้าท่ีของรัฐต่าง ๆ ในเขตทางทะเล ท้ังน่านน�้ำภายใน ทะเลอาณาเขต เขตต่อเน่ืองการเดินเรือ เขตเศรษฐกิจ จ�ำเพาะ ไหล่ทวีป ทะเลหลวง การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติทางทะเล การคุ้มครองและรักษาสิ่งแวดล้อม ทางทะเล และการวิจัยวิทยาศาสตร์ทางทะเล โดยประเทศไทยได้เข้าเป็นภาคีและมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 14 มิถุนายน 2555 ซึ่งส่งผลให้พื้ นที่ทางทะเลของไทยได้รับการรับรองตามหลักกฎหมายระหว่างประเทศ ทั้งในเรื่องเขตอ�ำนาจ อธิปไตยและเขตท่ีประเทศไทยมีสิทธิอธิปไตย จึงจ�ำเป็นต้องก�ำหนดเขตจังหวัดทางทะเลและชายฝ่ ังให้ชัดเจน สถานการณก์ ารบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย กั บ ก า ร ดู แ ล ะ รั ก ษ า ผ ล ป ร ะ โ ย ช น์ ข อ ง ช า ติ ท า ง ท ะ เ ล ให้มีความสอดคล้องกับอนุสัญญาฉบับดังกล่าว เช่น ก า ร เ ข้ า เ ป็ น ภ า คี ข อ ง รั ฐ / ป ร ะ เ ท ศ จ ะ ต้ อ ง อ ยู่ ภ า ย ใ ต้ พระราชบัญญัติแร่ พ.ศ. 2560 พระราชบัญญัติการ บทบัญญัติท้ังหมด โดยไม่มีข้อสงวน อย่างไรก็ดี รักษาผลประโยชน์ของชาติทางทะเล พ.ศ. 2562 และ ประเทศไทยยังไม่มีการอนุวัติการกฎหมายภายในตาม การจัดท�ำ (ร่าง) พระราชบัญญัติการเดินเรือในน่านน�้ำไทย UNCLOS อย่างเป็นรูปธรรมเท่าท่ีควร เช่น ในข้อท่ี พ.ศ. .... เกี่ยวข้องกับสิทธิเขตอ�ำนาจและหน้าที่ของรัฐชายฝ่ ัง ในเขตเศรษฐกิจจ�ำเพาะ และสิทธิของชายฝ่ ังเหนือ ไหล่ทวีป โดยท่ีผ่านมาประเทศไทยได้ด�ำเนินการแก้ไข ปรับปรุง หรือเพ่ิ มเติมกฎหมายภายในท่ีเกี่ยวข้อง ภาพตัดขวางแสดงเขตทางทะเลตาม UNCLOS 1982 ที่มา: ฐานข้อมูลความรู้ทางทะเล โครงการจัดการความรู้เพื่ อผลประโยชน์แห่งชาติทางทะเล 366 รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
อนุรกั ษ์และใชป้ ระโยชนจ์ ากมหาสมทุ ร ทะเล 14 และทรัพยากรทางทะเลอย่างย่งั ยืน เพื่ อการพั ฒนาทีย่ ่งั ยืน เพิ่มพู นการอนุรกั ษแ์ ละการใช้มหาสมุทรและทรัพยากรอย่างยง่ั ยืนโดยการดำ� เนนิ การ SDG ให้เกิดผลตามกฎหมายระหว่างประเทศตามทส่ี ะท้อนใน UNCLOS 14.bc ซงึ่ เป็นกรอบทางกฎหมายส�ำหรับการอนุรักษ์และการใช้มหาสมุทรและทรพั ยากรเหล่าน้นั อย่างยง่ั ยืน ตามที่ระบใุ นวรรค 158 ของเอกสาร The Future We Want การด�ำเนนิ การท่ผี า่ นมา ความทา้ ทาย แ ผ น ก า ร ป ฏิ รู ป ป ร ะ เ ท ศ ด้ า น ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ การด�ำเนินการเพ่ือให้เป็นไปตามพันธกรณีของ UNCLOS สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม เ รื่ อ ง ท รั พ ย า ก ร ท า ง ท ะ เ ล แ ล ะ ช า ย ฝ่ ั ง มีความล่าช้า เนื่องจากมีความเกี่ยวข้องกับมาตรการ ก� ำ ห น ด ใ ห้ ป รั บ ป รุ ง แ ก้ ไ ข ก ฎ ห ม า ย ท า ง ท ะ เ ล ใ ห้ ส อ ด และกฎหมายหลายฉบับ และต้องให้ความส�ำคัญกับ คล้องกับอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล การมีส่วนร่วมของภาคประชาชน ส่งผลให้ประเทศไทย ค.ศ. 1982 โดยในระยะท่ีผ่านมาได้ขับเคล่ือนผ่านกลไก ไม่สามารถใช้สิทธิท่ีได้ตามท่ีให้ในสัตยาบันได้อย่างเต็ม คณะอนุกรรมการ 5 คณะ ได้แก่ (1) คณะอนุกรรมการ ประสิทธิภาพและอาจส่งผลกระทบไปยังอนุสัญญาหรือ ป รั บ ป รุ ง แ ก้ ไ ข ก ฎ ห ม า ย ท่ี เ กี่ ย ว ข้ อ ง กั บ ก า ร เ ดิ น เ รื อ ความตกลงระหว่างประเทศอื่น ๆ ได้ ทั้งน้ี การอนุวัติ ( 2 ) ค ณ ะ อ นุ ก ร ร ม ก า ร ป รั บ ป รุ ง แ ก้ ไ ข ก ฎ ห ม า ย ต า ม พั น ธ ก ร ณี ข อ ง อ นุ สั ญ ญ า ดั ง ก ล่ า ว อ า จ ส่ ง ผ ล ท่ีเก่ียวข้องกับทรัพยากรมีชีวิต (3) คณะอนุกรรมการ กระทบทั้งเชิงบวกและลบต่อความมั่นคงเศรษฐกิจและ ป รั บ ป รุ ง แ ก้ ไ ข ก ฎ ห ม า ย ท่ี เ ก่ี ย ว ข้ อ ง กั บ ท รั พ ย า ก ร ปัญหาอาณาเขตทางทะเลของประเทศไทยและประเทศ ไม่มีชีวิต (4) คณะอนุกรรมการปรับปรุงแก้ไขกฎหมาย เพ่ื อนบ้าน ซ่ึงจ�ำเป็นต้องพิ จารณาและเร่งรัดการด�ำเนิน ที่เก่ียวข้องกับมาตรการทางภาษี ศุลกากร การวิจัย การเพื่ อให้ประเทศไทยได้รับประโยชน์ตามสิ ท ธิ ต า ม วิทยาศาสตร์ทางทะเล การถ่ายทอดเทคโนโลยี มลพิ ษ อนุสัญญาฯ ให้เกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม และสิ่งแวดล้อม การตรวจคนเข้าเมือง การสาธารณสุข และโบราณคดี และ (5) คณะอนุกรรมการท่ีเก่ียวกับ ข้อเสนอแนะ การบังคับให้เป็นไปตามกฎหมาย โดยได้เริ่มศึกษา และด�ำเนินการแก้ไขกฎหมายบางฉบับแล้ว ควรส่งเสริมกลไกระดับชาติท่ีมีอยู่เดิม อาทิ ศูนย์ อ�ำนวยการรักษาผลประโยชน์ของชาติทางทะเล (ศรชล.) นอกจากนี้ กรมสนธิสัญญาและกฎหมาย กระทรวง เพื่ อหารือร่วมกับหน่วยงานที่เก่ียวข้อง ในการแก้ไข ก า ร ต่ า ง ป ร ะ เ ท ศ ยั ง มี ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ท บ ท ว น แ ล ะ ปัญหา อุปสรรคของกฎหมายในประเทศ ส่งเสริมการ ป รั บ ป รุ ง แ ก้ ไ ข ก ฎ ห ม า ย ใ ห้ ส อ ด ค ล้ อ ง แ ล ะ ร อ ง รั บ อนุวัติกฎหมายให้เป็นไปตามพั นธกรณีของ UNCLOS พั นธกรณีและพั ฒนาการของกฎหมายระหว่างประเทศ ซ่ึงหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องควรร่วมกันแก้ไขปัญหาอย่าง ท่ี จ ะ มี ก า ร ต ร า ข้ึ น ม า ใ ห ม่ แ ล ะ ท่ี จ ะ ป รั บ เ ป ล่ี ย น ไ ป ใ น บูรณาการโดยมองเป้าหมายและความท้าทายร่วมกันใน อนาคต เช่น ร่างตราสารระหว่างประเทศท่ีมีผลผูกพั น แบบองค์รวม เพ่ื อรักษาสิทธิประโยชน์ของประเทศจาก ทางกฎหมายภายใต้อนุสัญญาฯ เกี่ยวกับการ อนุรักษ์ การเป็นภาคีใน UNCLOS และเพ่ื อให้สอดคล้องกับ และการใช้อย่างย่ังยืนซึ่งความหลากหลายทางชีวภาพ มาตรฐานสากลในการบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเล ท า ง ท ะ เ ล ใ น พ้ื น ที่ น อ ก เ ข ต อ� ำ น า จ รั ฐ ( b i o l o g i ca l ร ว ม ท้ั ง ช่ ว ย ใ ห้ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ส า ม า ร ถ แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ท่ี diversity of areas beyond national jurisdiction) เก่ียวข้องกับความม่ันคงทางทะเล อาทิ การอ้างสิทธ์ิ ซึ่งอยู่ระหว่างการหารือของรัฐสมาชิก ทับซ้อนทางทะเล ความปลอดภัยของเส้นทางเดินเรือ อาชญากรรมข้ามชาติ และปัญหาภัยธรรมชาติทางทะเล รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 367 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
เป้าหมายที่ 15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนนุ การใชร้ ะบบนเิ วศบนบก อยา่ งยงั่ ยนื จัดการป่าไม้อยา่ งยั่งยนื ตอ่ สู้การกลายสภาพ เป็นทะเลทราย หยุดการเส่อื มโทรมของทด่ี ิน และฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ และหยุดการสูญเสีย ความหลากหลายทางชีวภาพ SDG 15: Protect, restore and promote sustainable use of terrestrial ecosystems, sustainably manage forests, combat desertification, and halt and reverse 368 land degradation and halt biodiversity loss รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDG Progress Report 2016-2020
ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนับสนุนการใช้ระบบนิเวศบนบกอยา่ งย่งั ยนื 15 จัดการป่าไมอ้ ยา่ งยั่งยนื ตอ่ ส้กู ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยุดการเสื่อมโทรมของทด่ี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ SDG และหยดุ การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ 15 การพั ฒนาเศรษฐกิจในศตวรรษท่ีผ่านมา ได้ส่งผลกระทบต่อความสมดุลของระบบนิเวศและทรัพยากร ธรรมชาติ อาทิ การใช้สารเคมีเกินขนาดในภาคการเกษตร การผลิตในภาคอุตสาหกรรมที่ก่อให้เกิดมลพิ ษและ ก๊าซเรือนกระจก การขยายตัวของเขตเมืองท่ีรุกล้�ำพ้ื นท่ีป่าไม้ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพ อีกท้ังพฤติกรรม การบริโภคของมนุษย์ที่มีการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างฟุ ่มเฟือย ซึ่งเป็นสาเหตุที่ท�ำให้เกิดความเสื่อมโทรม ของท่ีดินและระบบนิเวศบนบก ส่งผลให้ส่ิงมีชีวิตต้องสูญพั นธุ์ สูญเสียแหล่งท่ีอยู่อาศัย หรืออยู่ในสถานภาพท่ีมี ความเสี่ยงต่อการสูญพั นธุ์ จึงมีความพยายามทั้งในระดับประเทศและระหว่างประเทศเพื่ ออนุรักษ์ ฟ้ นื ฟู ทรัพยากร ป่าไม้และระบบนิเวศบนบก รวมถึงปกป้องคุ้มครองพั นธ์ุพื ชและสัตว์ไม่ให้สูญพั นธุ์จากการถูกคุกคามโดยมนุษย์ และการถูกรุกรานโดยชนิดพั นธุ์ต่างถ่ิน ตลอดจนส่งเสริมให้มีการเข้าถึงและการแบ่งปันผลประโยชน์จากการใช้ ทรัพยากรอย่างย่ังยืน เท่าเทียมและเป็นธรรม สถานการณ์การบรรลเุ ป้าหมาย ปี 2559 มีจ�ำนวนสัตว์มีกระดูกสันหลังสูญพั นธ์ุไปแล้ว 8 ชนิด และมีสถานภาพสูญพั นธ์ุในธรรมชาติอีก 4 ชนิด ในระยะ 5 ปีท่ีผ่านมา พื้ นท่ีป่าไม้ของประเทศมีระดับ นอกจากน้ี การประเมินสถานภาพการอนุรักษ์ของชนิด คงที่อยู่ที่ประมาณร้อยละ 32 ของพื้ นที่ประเทศ โดยใน พั นธ์ุพื ชปี 2558 พบว่ามีจ�ำนวนพั นธ์ุพื ชที่สูญพั นธ์ุใน ปี 2563 มีพื้ นที่ป่าไม้ 102.35 ล้านไร่ ซึ่งภาครัฐได้ ธรรมชาติ 2 ชนิด อยู่ในสถานะมีแนวโน้มใกล้สูญพั นธุ์ ส่งเสริมการจัดการป่าไม้โดยให้ชุมชนมีส่วนร่วมผ่าน 737 ชนิดใกล้สูญพั นธุ์ 207 ชนิด และใกล้สูญพั นธ์ุ การจัดต้ังป่าชุมชนกว่า 7.63 ล้านไร่ มีชุมชนเข้าร่วม อย่างย่ิง 20 ชนิด โครงการ 17,442 หมู่บ้าน ในปี 2562 นอกจากน้ี สถานการณ์ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรดินมีแนวโน้ม การด�ำเนินการท่ผี ่านมา ที่ดีข้ึน โดยปัญหาท่ีเกิดตามสภาพธรรมชาติท่ีเป็น อุปสรรคต่อการใช้ประโยชน์ดินมีขนาดลดลงจาก 66.38 ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ มี ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร พื้ น ที่ อ นุ รั ก ษ์ ล้านไร่ในปี 2550 เป็น 60.03 ล้านไร่ ในปี 2563 สั ต ว์ ป่ า ใ น รู ป แ บ บ ข อ ง เ ข ต รั ก ษ า พั น ธ์ุ สั ต ว์ ป่ า แ ล ะ การลักลอบล่าและค้าสัตว์ป่ามีแนวโน้มลดลง โดยใน เขตห้ามล่าสัตว์ป่า ก�ำหนดให้มีแผนการปล่อยสัตว์ป่า ปี 2563 มีคดีเกี่ยวกับการค้าสัตว์ป่า 29 คดี ตรวจยึด คื น สู่ ธ ร ร ม ช า ติ ร ว ม ท้ั ง น� ำ เ ท ค โ น โ ล ยี เ ข้ า ม า ใ ช้ สัตว์ป่าของกลาง 2,099 ตัวและซากสัตว์ป่าของกลาง ในการบริหารจัดการป่าไม้มากขึ้น อาทิ ระบบส�ำรวจ 60 ซาก ลดลงจาก 627 คดีในปี 2559 ซึ่งตรวจยึด แ ล ะ ติ ด ต า ม ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ส ถ า น ส ภ า พ ท รั พ ย า ก ร สั ต ว์ ป่ า ข อ ง ก ล า ง ไ ด้ 1 3 ,4 2 8 ตั ว แ ล ะ ซ า ก สั ต ว์ ป่ า ป่ า ไ ม้ แ ล ะ ร ะ บ บ ก า ร ต ร ว จ วั ด ติ ด ต า ม แ ล ะ ร า ย ง า น 1,204 ซาก ทรัพยากรป่าไม้แห่งชาติ รวมท้ังจัดท�ำเป้าหมายและ ตั ว ช้ี วั ด ค ว า ม ส ม ดุ ล ข อ ง ก า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร ท่ี ดิ น นอกจากน้ี ประเทศไทยให้ความส�ำคัญด้านระดมและ (Land Degradation Neutrality: LDN) เพื่ อก�ำหนด เพ่ิ มทรัพยากรทางการเงินเพ่ือสนับสนุนการด�ำเนินการ มาตรการการจัดการดินเสื่อมโทรม นอกจากนี้ ยังได้ ด้ า น สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม เ พิ่ ม ข้ึ น โ ด ย ง บ ป ร ะ ม า ณ ด้ า น จัดตั้งธนาคารทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติ (National สิ่งแวดล้อมในปีงบประมาณ 2563 ได้รับการจัดสรร Biobank of Thailand: NBT) เพ่ื อเป็นโครงสร้าง 12,689 ล้านบาท เพิ่ มข้ึนจาก 6,947 ล้านบาทในปี พ้ื นฐานของประเทศในการอนุรักษ์พั นธุ์พื ช พั นธุ์สัตว์ งบประมาณ 2559 อย่างไรก็ดี สถานการณ์ด้านความ และจุลินทรีย์ หลากหลายทางชีวภาพมีแนวโน้มแย่ลง โดยดัชนีบัญชี ชนิดพันธท์ุ ี่ถูกคุกคาม (Red List Index) ของประเทศไทย ในส่วนการด�ำเนินการด้านโยบาย กฎระเบียบ และ ลดลงจาก 0.810 ในปี 2553 เป็น 0.776 ในปี 2563 กฎหมาย ประเทศไทยได้ก�ำหนดแนวทางการพั ฒนา ซง่ึ บง่ ชว้ี า่ ประเทศไทยมคี วามหลากหลายทางชวี ภาพลดลง ท่ีเน้นการอนุรักษ์และฟ้ ืนฟู ระบบนิเวศและแหล่งท่ีอยู่ และมีชนิดพั นธ์ุพื ชและสัตว์ที่ถูกคุกคามมากขึ้น โดยใน รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020 369
15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนุนการใช้ระบบนเิ วศบนบกอยา่ งยง่ั ยนื จดั การป่าไม้อยา่ งยง่ั ยืน ตอ่ สกู้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย SDG หยดุ การเสอ่ื มโทรมของทด่ี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ 15 และหยดุ การสูญเสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ อาศัยตามธรรมชาติท่ีมีความหลากหลายทางชีวภาพ ขอ้ เสนอแนะ สูงไว้ในแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็น การเติบโตอย่างยั่งยืน ร่วมกับการบังคับใช้กฎหมาย ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ ฟ้ ืน ฟู พื้ น ท่ี ป่ า ไ ม้ ค ว ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ใ ห้ อาทิ พระราชบัญญัติคุ้มครองพั นธุ์พื ช พ.ศ. 2542 ป ร ะ ช า ช น ไ ด้ รั บ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ก า ร จั ด ก า ร ป่ า ไ ม้ อ ย่ า ง แ ล ะ พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ ป่ า ส ง ว น แ ห่ ง ช า ติ ( ฉ บั บ ที่ 4 ) ทั่วถึงและเป็นธรรม โดยส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วม พ.ศ. 2559 รวมไปถึงยุทธศาสตร์กระทรวงทรัพยากร อย่างสมดุลและย่ังยืน และควรเร่งรัดปรับปรุงและ ธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560 - บังคับใช้กฎหมาย เพื่ อสนับสนุนการหยุดยั้งการท�ำลาย 2579) ซึ่งเป็นกลไกส�ำคัญในการขับเคลื่อน SDG 15 ทรัพยากรป่าไม้และป้องกันการขยายพ้ื นท่ีปลูกพื ช เศรษฐกิจเข้าไปในพื้ นที่ป่าสงวน ตลอดจนจัดระเบียบ ความท้าทาย และแก้ไขปัญหาความขัดแย้งเก่ียวกับการครอบครอง ห รื อ ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ ท่ี ดิ น ป่ า ไ ม้ มี ม า ต ร ก า ร เ ร่ ง ด่ ว น ใ น ทรัพยากรป่าไม้ที่ลดลง และการสูญเสียความหลาก การยุติการลักลอบค้าสัตว์ป่าและพื ชป่าที่ผิดกฎหมาย ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ จ า ก ก า ร ที่ แ ห ล่ ง ที่ อ ยู่ อ า ศั ย ข อ ง ท้ังในด้านอุปสงค์และอุปทาน และบังคับใช้กฎหมาย พั น ธ์ุ พื ช แ ล ะ สั ต ว์ ถู ก ท� ำ ล า ย เ ป็ น ค ว า ม ท้ า ท า ย ข อ ง ด้านการคุ้มครองสัตว์ป่าและพั นธุ์พื ชอย่างเข้มงวด การบรรลุ SDG 15 ซึ่งมีสาเหตุมาจากการด�ำเนิน ม า ก ข้ึ น อี ก ท้ั ง ยั ง ค ว ร เ ร่ ง พั ฒ น า ฐ า น ข้ อ มู ล ใ ห้ กิจกรรมทางเศรษฐกิจท่ีไม่ย่ังยืน การขยายตัวของ ครอบคลุมและเช่ือมโยง รวมถึงควรจัดท�ำบัญชีบริวาร เมืองและพ้ื นที่เกษตรกรรม การลักลอบล่าและค้าชนิด ด้ า น ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม ใ ห้ ค ร อ บ ค ลุ ม เ พ่ื อ ใ ห้ มี ก า ร จั ด ท� ำ พั นธ์ุพื ชและสัตว์คุ้มครองอย่างผิดกฎหมาย ตลอดจน บัญชีประชาชาติที่ผนวกรวมต้นทุนด้านสิ่งแวดล้อมใน พ ฤ ติ ก ร ร ม ก า ร บ ริ โ ภ ค ข อ ง ม นุ ษ ย์ ท่ี ส่ ง ผ ล เ สี ย ต่ อ ภาพรวมของประเทศต่อไป ส่ิงแวดล้อม นอกจากน้ี ยังมีข้อจ�ำกัดในการจัดการองค์ ความรู้และการพั ฒนาฐานข้อมูลเพ่ื อใช้ในการติดตาม ผลการประเมินสถานะของ SDG 15 สถานการณ์เฝ้าระวังและสนับสนุนการก�ำหนดมาตรการ ในการแก้ไขปัญหาที่แม่นย�ำและทันท่วงที อีกทั้งยังขาด ต�่ำกว่าค่าเป้าหมายระดับเสี่ยง: บรรลุค่าเป้าหมาย: ข้ อ มู ล เ กี่ ย ว กั บ มู ล ค่ า ข อ ง ร ะ บ บ นิ เ ว ศ แ ล ะ ท รั พ ย า ก ร ที่ สถานการณ์อยู่ในช่วง 51-75% ของค่าเป้าหมาย สามารถบรรลุค่าเป้าหมาย 100% ครอบคลุมทุกมิติ ท�ำให้มีข้อจ�ำกัดในการจัดท�ำบัญชี บ ริ ว า ร แ ล ะ บั ญ ชี ป ร ะ ช า ช า ติ ท่ี ผ น ว ก ร ว ม ต้ น ทุ น ด้ า น SDG SDG SDG SDG ส่ิงแวดล้อม ซ่ึงจะช่วยสนับสนุนการจัดท�ำนโยบายและ ยุทธศาสตร์ท่ีบูรณาการคุณค่าของระบบนิเวศและความ 15.5 15.9 15.a 15.b หลากหลายทางชีวภาพ รวมท้ังยังไม่มีการก�ำหนดกรอบ ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ที่ ชั ด เ จ น ใ น ก า ร ร่ ว ม ร ะ ด ม ทุ น ร ะ ห ว่ า ง ต�่ำกว่าค่าเป้าหมาย: SDG SDG ภาครัฐและภาคเอกชน เพื่ อร่วมขับเคลื่อนนโยบายด้าน สถานการณ์อยู่ในช่วง 76-99% ของค่าเป้าหมาย การอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทาง 15.1 15.2 ชวี ภาพ และระบบนิเวศอย่างยั่งยืน SDG SDG SDG 15.3 15.4 15.6 SDG SDG SDG 15.7 15.8 15.c 370 รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนับสนุนการใช้ระบบนิเวศบนบกอย่างย่งั ยนื 15 จัดการป่าไม้อย่างยัง่ ยนื ต่อสกู้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยดุ การเสือ่ มโทรมของท่ดี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ SDG และหยดุ การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ 15 กรณีศึกษา “ปฏิรูปการปกป้องพื้นปา่ ด้วยเทคโนโลยี กบั SMART Patrol System” ปัจจุบันประเทศไทยมีพื้ นท่ีป่าครอบคลุมกว่า 102 ล้านไร่ มีประสิทธิภาพ โดยกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ โดยในปี 2561 มีพื้ นท่ีป่าไม้เพิ่ มข้ึนกว่า 332,000 ไร่ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม โ ด ย ก ร ม อุ ท ย า น แ ห่ ง ช า ติ สั ต ว์ ป่ า แ ล ะ (อ้างอิงข้อมูลสภาพพ้ื นที่ป่าไม้ปี 2560-2561 โดย พั น ธุ์ พื ช ร่ ว ม กั บ ส ม า ค ม อ นุ รั ก ษ์ สั ต ว์ ป่ า ( WC S ) กรมป่าไม้) จะเห็นได้ว่าภารกิจในการปกป้องพ้ื นป่าของ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ใ น ก า ร พั ฒ น า ห ลั ก สู ต ร ก า ร ฝึ ก อ บ ร ม ไทยน้ันครอบคลุมพ้ื นที่กว่าร้อยละ 32 ของประเทศและ ส�ำหรับบุคลากรท่ีมีส่วนเก่ียวข้องกับการลาดตระเวน นับเป็นภารกิจท่ียิ่งใหญ่ส�ำหรับหน่วยงานท่ีเก่ียวข้อง ในระดับต่าง ๆ ภายใต้โครงการเสริมสร้างประสิทธิภาพ ท่ามกลางความท้าทายในการปกป้องพื้ นป่าและสัตว์ป่า และเทคนิคการลาดตระเวน และได้ด�ำเนินการพั ฒนา ดังกล่าว ประเทศไทยได้ด�ำเนินการปฏิรูปการท�ำงานด้าน การท�ำงานท่ีมีการดึงเอาระบบฐานข้อมูล “สมาร์ท” การอนุรักษ์พั นธ์ุพื ชและสัตว์คุ้มครอง โดยใช้เทคโนโลยี (Spatial Monitoring And Reporting Tool: ส มั ย ใ ห ม่ เ ข้ า ม า ช่ ว ย ใ น ก า ร ท� ำ ง า น ข อ ง ทุ ก ภ า ค ส่ ว น SMART) เข้ามาใช้ในการท�ำงานเพื่อให้เกิดความคล่องตัว ภายใต้การพั ฒนาระบบที่ชื่อว่า “การปฏิรูประบบลาด ในการปฏิบัติงานและการเชื่อมโยงข้อมูลและมาตรฐาน ตระเวนพ้ื นท่ีป่าอนุรักษ์ตามมาตรฐานการลาดตระเวน กับสากล และยังเป็นต้นแบบท่ีดีในการพั ฒนาเครือข่าย เ ชิ ง คุ ณ ภ า พ ( S MA RT Pat ro l Syst e m ) ” เ ป็ น การท�ำงานของผู้เชี่ยวชาญข้ามสาขาโดยมีการพั ฒนา การบูรณาการท�ำงานที่ครอบคลุมทุกมิติโดยมีเป้าหมาย ความร่วมมือกับภาคีการพั ฒนาอ่ืน ๆ ในการร่วมกัน เ พื่ อ ใ ห้ บุ ค ล า ก ร ที่ ป ฏิ บั ติ ง า น ด้ า น ก า ร อ นุ รั ก ษ์ ไ ด้ รั บ เสริมประสิทธิภาพการท�ำงานของระบบ ทั้งในระดับ การพั ฒนาศักยภาพและสนับสนุนการปฏิบัติงานอย่าง ฐานข้อมูลการเพิ่ มพู นทักษะการลาดตระเวน การใช้ งานเทคโนโลยีสมัยใหม่ ปัจจุบันประเทศไทยมีการด�ำเนินการโครงการ SMART Patrol System ในพื้ นท่ีน�ำร่อง เช่นเขตรักษาพั นธ์ุ สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง-ทุ่งใหญ่นเรศวร ซ่ึงได้รับการข้ึน ทะเบียนเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติ โดยองค์การยูเนสโก ตั้งแต่ ปี 2534 ซ่ึงผลการด�ำเนินเป็นไปได้อย่างดี แ ล ะ อ ยู่ ร ะ ห ว่ า ง ก า ร ข ย า ย โ ค ร ง ก า ร ล า ด ต ร ะ เ ว น เ ชิ ง คุณภาพฯ ดังกล่าวไปยังพื้ นท่ีอ่ืน ๆ ของประเทศไทย ด้วยเช่นกัน รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 371 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนนุ การใชร้ ะบบนิเวศบนบกอย่างยง่ั ยืน จัดการป่าไม้อย่างย่ังยืน ตอ่ สู้การกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย SDG หยดุ การเสื่อมโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ และหยุดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ 15.1 สร้างหลักประกันวา่ จะมีการอนุรักษ์ การฟ้ นื ฟู และการใชร้ ะบบนเิ วศบนบก และแหล่งน้ำ� ในแผน่ ดินรวมทงั้ บรกิ ารจากระบบนิเวศอยา่ งย่งั ยืน โดยเฉพาะปา่ ไม้ พื้นท่ีชุ่มนำ�้ ภเู ขาและเขตแหง้ แล้ง โดยเป็นไป ตามขอ้ บังคบั ภายใต้ความตกลงระหว่างประเทศ ภายในปี 2563 ประเทศไทยมีทรัพยากรธรรมชาติท่ีอุดมสมบูรณ์ ท้ังป่าไม้ แหล่งน้�ำ ทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง รวมถึง ทรัพยากรธรณี ซ่ึงเป็นฐานการผลิตท่ีส�ำคัญในการขับเคล่ือนการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศในระยะ ที่ผ่านมาแต่ในปัจจุบันประเทศไทยก�ำลังเผชิญกับปัญหาความเส่ือมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ การตัดไม้ท�ำลายป่า การขาดแคลนน�้ำ การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ ความเสี่ยงต่อการกลายสภาพเป็นทะเลทราย ปัญหามลพิ ษทางอากาศและทางน้�ำ ซ่ึงล้วนส่งผลกระทบต่อความม่ันคงทางทรัพยากรธรรมชาติของประเทศ จึงจ�ำเป็นต้องมีการด�ำเนินการอนุรักษ์ ฟ้ นื ฟู และส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติอย่างย่ังยืน โดยเฉพาะระบบนิเวศบนบกและแหล่งน้�ำจืดในแผ่นดิน รวมถึงป่าไม้ พ้ื นท่ีชุ่มน้�ำ ภูเขาและเขตแห้งแล้ง โดยภาคี สมาชิกอนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ (Convention on Biological Diversity: CBD) ท่ีประเทศไทย ร่วมเป็นภาคีสมาชิกต้ังแต่ปี 2546 ได้รับรองแผนกลยุทธ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ค.ศ. 2011 - 2020 และ เป้าหมายไอจิ (Aichi Targets) ซึ่งในเป้าหมายไอจิ C11 ก�ำหนดให้อนุรักษ์แหล่งน�้ำบนบกและในแผ่นดิน อย่างน้อยร้อยละ 17 โดยเฉพาะพ้ื นที่ที่มีความส�ำคัญต่อความหลากหลายทางชีวภาพและบริการจากระบบนิเวศ ภายในปี 2563 สถานการณ์การบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย สัดส่วนพื้ นที่ป่าไม้ของประเทศไทย พ.ศ. 2556 - 2563 ในระยะที่ผ่านมาพื้ นที่ป่าไม้ทั่วประเทศค่อนข้างคงที่อยู่ ที่มา: กรมป่าไม้ ที่ประมาณร้อยละ 32 ของพ้ื นที่ประเทศ โดยในปี 2563 มีพ้ื นท่ีป่าไม้ 102.35 ล้านไร่ คิดเป็นร้อยละ 31.64 ของ นอกจากน้ี ได้ด�ำเนินการอนุรักษ์และฟ้ ืนฟู พื้ นท่ีชุ่มน�้ำ พ้ื นที่ท้ังหมด ลดลงจากปีก่อนหน้า 130,587.95 ไร่ ประกอบด้วย ป่าชายเลน ป่าพรุ หนอง บึง สนุ่น ทะเลสาบ ซึ่งยังต�่ำกว่าค่าเป้าหมายของแผนพั ฒนาเศรษฐกิจและ และแม่น้�ำ คิดเป็นพ้ื นท่ีประมาณ 22.88 ล้านไร่ แบ่งเป็น สังคมแห่งชาติ ฉบับท่ี 12 ( พ.ศ. 2560 – 2565) ท่ีก�ำหนด พ้ืนท่ีชุ่มน้�ำท่ีมีความส�ำคัญระหว่างประเทศ (แรมซาร์ไซต์)1 ให้มีพื้ นที่ป่าไม้ทั่วประเทศอย่างน้อยในอัตราร้อยละ 40 15 แห่ง พื้ นที่ชุ่มน�้ำที่มีความส�ำคัญระดับนานาชาติ (ประมาณ 129.41 ล้านไร่) โดยแบ่งเป็นป่าเพ่ื อการ 69 แห่งและพื้นท่ีชุ่มน�้ำท่ีมีความส�ำคัญระดับชาติ 47 แห่ง อนุรักษ์ร้อยละ 25 (ประมาณ 80.88 ล้านไร่) และป่าเพ่ือ อีกท้ังได้มีการก�ำหนดพื้นที่สงวนชีวมณฑล 4 แห่ง พื้นที่ เศรษฐกิจร้อยละ 15 (ประมาณ 48.53 ล้านไร่) ซึ่งระหว่าง ประมาณ 1.67 ล้านไร่ ปี 2559 - 2563 ได้ขยายพ้ืนท่ีอนุรักษ์ทั้งหมดจาก 66.31 ล้านไร่ในปี 2559 เป็น 73.72 ล้านไร่ในปี 2563 ประกอบ ด้วยพื้ นท่ีอุทยานแห่งชาติ 133 แห่ง เขตรักษาพั นธ์ุ สัตว์ป่า 60 แห่ง เขตห้ามล่าสัตว์ป่า 96 แห่ง พ้ื นที่ เตรียมการอุทยานแห่งชาติ 22 แห่ง พ้ื นที่เตรียมการ เขตห้ามล่าสัตว์ป่า 5 แห่ง วนอุทยาน 91 แห่ง สวนรุกขชาติ 53 แห่งและสวนพฤกษศาสตร์ 18 แห่ง คิดเป็นสัดส่วน ร้อยละ 22.78 ของพื้นท่ีประเทศ 1 พ้ื นท่ีที่ขึ้นทะเบียนเป็นพื้ นท่ีชุ่มน้�ำท่ีมีความส�ำคัญระหว่างประเทศ ภายใต้อนุสัญญาว่าด้วยพ้ื นท่ีชุ่มน�้ำท่ีมีความส�ำคัญในระดับนานาชาติ โดยเฉพาะในการเป็นถิ่นท่ีอยู่ของนกน้�ำ หรืออนุสัญญา แรมซาร์ (Convention on Wetlands of International Importance especially as Waterfowl Habitat: Ramsar Convention) ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่ อการอนุรักษ์และการใช้พ้ื นท่ีชุ่มน�้ำ อย่างย่ังยืน 372 รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนุนการใชร้ ะบบนิเวศบนบกอย่างยง่ั ยืน 15 จัดการป่าไมอ้ ย่างยั่งยนื ตอ่ สกู้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยุดการเสือ่ มโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ SDG และหยดุ การสูญเสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.1 สรา้ งหลักประกันว่าจะมีการอนุรักษ์ การฟ้ นื ฟู และการใช้ระบบนิเวศบนบก และแหลง่ น้�ำในแผ่นดินรวมท้ังบรกิ ารจากระบบนิเวศอยา่ งย่งั ยนื โดยเฉพาะปา่ ไม้ พื้นทช่ี ุ่มน้ำ� ภเู ขาและเขตแหง้ แล้ง โดยเป็นไป ตามข้อบงั คับภายใตค้ วามตกลงระหวา่ งประเทศ ภายในปี 2563 การดำ� เนินการทผี่ า่ นมา ความท้าทาย ภาครัฐให้ความส�ำคัญกับการขับเคล่ือนการพั ฒนา เนื่องจากปัจจุบัน แนวเขตป่าไม้อนุรักษ์และท่ีดินประเภท ที่ ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร อ นุ รั ก ษ์ ก า ร ฟ้ ืน ฟู แ ล ะ ก า ร ใ ช้ ร ะ บ บ อื่น อาทิ พ้ื นท่ีเพ่ื อการเกษตร และพ้ื นที่เพ่ื อการพั ฒนา นิเวศบนบกอย่างต่อเน่ือง โดยได้ด�ำเนินโครงการ เศรษฐกิจ มีความไม่ชัดเจนและทับซ้อนกัน ประกอบ ส� ำ คั ญ อ า ทิ ก า ร จั ด ท� ำ ร า ย ง า น ข้ อ มู ล ส ถ า น ภ า พ กับการจ�ำแนกพ้ื นท่ีที่ดินป่าไม้เพื่ อการบริหารจัดการ พื้ นท่ีชุ่มน้�ำในบริเวณพื้ นที่ชายฝ่ ังทะเลของประเทศ การแบ่งเขตพ้ื นที่ยังไม่มีประสิทธิภาพและไม่สอดคล้อง ไ ท ย ท่ี มี ค ว า ม ส� ำ คั ญ ร ะ ดั บ น า น า ช า ติ แ ล ะ ร ะ ดั บ ช า ติ กับสภาพพ้ื นที่จริง ท�ำให้เกิดความขัดแย้งหรือมีความ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย โ ด ย ใ ช้ เ ค ร่ื อ ง มื อ Ra m s a r s i t e เข้าใจท่ีไม่ตรงกันของผู้ครอบครองพ้ื นท่ี อีกท้ังยังมี M a na g e m e n t Eff e c t i ve n e ss Trac k i n g Too l การขยายการท�ำการเกษตรหรือกิจกรรมทางเศรษฐกิจ (R-METT) และระบบการติดตามสถานการณ์ การเก็บ เข้าไปยังพ้ื นท่ีอนุรักษ์เป็นจ�ำนวนมาก ซ่ึงเป็นสาเหตุ ร ว บ ร ว ม ส่ ง ผ่ า น ข้ อ มู ล ด้ า น พ้ื น ท่ี ชุ่ ม น้� ำ จ า ก ร ะ ดั บ ส�ำคัญของปัญหาการบุกรุกพื้ นท่ีป่าไม้อย่างต่อเนื่อง พ้ื น ท่ี เ ข้ า สู่ ส่ ว น ก ล า ง อ ย่ า ง เ ป็ น ร ะ บ บ ใ น รู ป แ บ บ นอกจากน้ี ความพยายามในการเพ่ิ มพื้ นที่ป่าอนุรักษ์ Mobile S ite และ Mobil e Appl ication เพื่ อ ให้ อาจส่งผลกระทบต่อประชาชนที่ใช้ป ร ะ โ ย ช น์ ห รื อ อ ยู่ ป ร ะ ช า ช น ส า ม า ร ถ เ ข้ า ถึ ง ข้ อ มู ล ส ถ า น ก า ร ณ์ ไ ด้ อ ย่ า ง อาศัยในพื้ นท่ีป่าไม้ได้ ส ะ ด ว ก ร ว ด เ ร็ ว ขอ้ เสนอแนะ นอกจากนี้ ยังได้ด�ำเนินกิจกรรมส่งเสริมและพั ฒนา ก า ร มี ส่ ว น ร่ ว ม ข อ ง ชุ ม ช น ท่ี อ ยู่ อ า ศั ย ห รื อ ท� ำ กิ น ใ น ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ ฟ้ ืน ฟู พื้ น ที่ ป่ า ไ ม้ ค ว ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ใ ห้ แ ล ะ ร อ บ พ้ื น ท่ี ป่ า อ นุ รั ก ษ์ อ ย่ า ง ต่ อ เ น่ื อ ง แ ล ะ ไ ด้ มี ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ บ ริ บ ท ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ แ ล ะ มุ่ ง ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น การประกาศใช้พระราชบัญญัติป่าไม้ชุมชน พ.ศ. 2562 ไ ด้ รั บ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ก า ร จั ด ก า ร ป่ า ไ ม้ อ ย่ า ง ท่ั ว ถึ ง แ ล ะ เพื่ อส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ ฟ้ ืนฟู เป็นธรรมโดยส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ จัดการ บ�ำรุงรักษา และใช้ประโยชน์จากทรัพยากร ฟ้ นื ฟู จัดการ บ�ำรุงรักษา และใช้ประโยชน์จากทรัพยากร ป่าไม้ ส่ิงแวดล้อม และความหลากหลายทางชีวภาพ ธรรมชาติ สิ่งแวดล้อมและความหลากหลายทางชีวภาพ อ ย่ า ง ส ม ดุ ล แ ล ะ ยั่ ง ยื น โ ด ย อ นุ ญ า ต ใ ห้ ชุ ม ช น ที่ มี อย่างสมดุลและยั่งยืน นอกจากนี้ ควรก�ำหนดมาตรการ ความพร้อมสามารถขอจัดต้ังป่าชุมชนได้เฉพาะในพ้ื นที่ เยียวยาหรือชดเชยให้กับประชาชนท่ีได้รับผลกระทบจาก ป่าสงวนแห่งชาติและท่ีดินอ่ืนของรัฐ ซ่ึงครอบคลุมถึง การเพ่ิ มพ้ื นท่ีป่าอนุรักษ์อย่างเหมาะสม รวมทั้งจัดท�ำ ก า ร ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ผ ล ผ ลิ ต แ ล ะ บ ริ ก า ร จ า ก ป่ า ชุ ม ช น ฐ า น ข้ อ มู ล แ ป ล ง ท่ี ดิ น ข อ ง ป ร ะ ช า ช น ท่ี อ ยู่ อ า ศั ย ห รื อ ท�ำประโยชน์ในพ้ื นที่ป่าไม้ท้ังหมด เพ่ื อน�ำข้อมูลเหล่าน้ี ไปใช้ในการบริหารจัดการการฟ้ ืนฟู และใช้ประโยชน์ ในพ้ื นที่ป่าไม้และที่ดินของรัฐ ซึ่งจะเป็นการตัดสิทธิ ข อ ง ผู้ ที่ ข า ด คุ ณ ส ม บั ติ แ ล ะ ใ ห้ สิ ท ธิ กั บ ป ร ะ ช า ช น ที่ ยากจนได้มีที่ท�ำกินแทน รวมทั้งพั ฒนาศักยภาพด้าน การท่องเที่ยวให้กับชุมชนที่อยู่โดยรอบพื้ นท่ีป่าอนุรักษ์ เพื่ อส่งเสริมให้ชุมชนได้อยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่าง ม่ันคงและยั่งยืน รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 373 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนับสนุนการใชร้ ะบบนิเวศบนบกอยา่ งยง่ั ยืน จัดการป่าไม้อย่างยงั่ ยนื ต่อส้กู ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย SDG หยดุ การเสื่อมโทรมของทด่ี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ และหยดุ การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ 15.2 ส่งเสริมการดำ� เนนิ การด้านการบริหารจัดการป่าไมท้ ุกประเภทอย่างย่งั ยืน หยดุ ยง้ั การตดั ไม้ทำ� ลายป่า ฟ้ นื ฟูปา่ ทเ่ี ส่ือมโทรม และเพิ่มการปลกู ป่า และฟ้ นื ฟูปา่ ทว่ั โลกอย่างจรงิ จงั ภายในปี 2563 การสูญเสียพ้ื นท่ีป่าไม้ส่งผลกระทบต่อความสมบูรณ์ของระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ โดย เฉพาะสถานภาพของพื ชและสัตว์หลายชนิด โดยบางชนิดได้สูญพั นธ์ุไปแล้ว และบางชนิดเส่ียงต่อการสูญพั นธ์ุ หายาก และถูกคุกคาม นอกจากนี้ ยังมีปัญหาการใช้ประโยชน์ไม่เหมาะสมหรือมีการจัดสรรการใช้ประโยชน์อย่าง ไม่เป็นธรรม การจัดการป่าไม้อย่างย่ังยืนจึงเป็นแนวทางส�ำคัญในการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในการอนุรักษ์ ฟ้ นื ฟู และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรป่าไม้อย่างยั่งยืน ที่ตอบสนองทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม อย่างสมดุลเพ่ื อยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชน รักษาวัฒนธรรมและประเพณีท้องถ่ิน และไม่ส่งผลกระทบ ต่อความยั่งยืนของทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย พ้ื นที่ป่าไม้ของประเทศไทย นโยบายป่าไม้แห่งชาติ ปี 2562 ได้ก�ำหนดแนวทาง การจัดการป่าไม้เชิงบูรณาการ โดยมุ่งเน้นการประสาน ความร่วมมือในทุกระดับ และก�ำหนดให้เพิ่ มและพั ฒนา พ้ื นที่ป่าไม้ ท้ังป่าอนุรักษ์ ป่าเศรษฐกิจ และป่าชุมชน โ ด ย ก� ำ ห น ด ใ ห้ มี พ้ื น ที่ ป่ า ไ ม้ ท่ั ว ป ร ะ เ ท ศ อ ย่ า ง น้ อ ย ร้อยละ 40 ของพ้ืนที่ประเทศ อย่างไรก็ตาม ในปี 2563 มีพ้ื นท่ีป่าไม้ท้ังหมดคิดเป็นร้อยละ 31.64 ของพื้ นที่ ประเทศ ซ่ึงลดลงจากปีก่อนหน้าร้อยละ 0.13 โดยเป็น พื้ นที่อนุรักษ์ร้อยละ 22.78 เพิ่ มขึ้นจากร้อยละ 20.90 ในปี 2562 นอกจากนี้ ได้มีการจัดต้ังป่าชุมชน โดยมีพ้ืนท่ี ป่าชุมชนสะสมท้ังสิ้นกว่า 7.63 ล้านไร่ ณ ส้ินปี 2562 มีชุมชนเข้าร่วมโครงการ 17,442 หมู่บ้าน และมีสวนป่า ที่ มี ก า ร จั ด ก า ร อ ย่ า ง ย่ั ง ยื น ต า ม ม า ต ร ฐ า น ส า ก ล ข อ ง Forest Stewardship Council (FSC) รวม 38 สวนป่า โ ด ย เ ป็ น ข อ ง ภ า ค รั ฐ 2 8 ส ว น ป่ า แ ล ะ ภ า ค เ อ ก ช น 10 สวนป่า เมื่อพิ จารณาข้อมูลมวลชีวภาพเหนือพื้ นดินในพ้ื นท่ี ที่มา: กรมป่าไม้ ป่าไม้ (above-ground biomass stock in forest) จ า ก ผ ล ก า ร ป ร ะ เ มิ น ท รั พ ย า ก ร ป่ า ไ ม้ โ ล ก ปี 2 5 6 3 การด�ำเนินการทผ่ี ่านมา (Global Forest Resources Assessment 2020) ข อ ง อ ง ค์ ก า ร อ า ห า ร แ ล ะ เ ก ษ ต ร แ ห่ ง ส ห ป ร ะ ช า ช า ติ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร เ พ่ื อ รั ก ษ า แ ล ะ ส่ ง เ ส ริ ม (FAO) พบว่าในปี 2563 ประเทศไทยมีมวลชีวภาพเหนือ ค ว า ม ส ม บู ร ณ์ ข อ ง ร ะ บ บ นิ เ ว ศ ป่ า ไ ม้ อ ย่ า ง ต่ อ เ น่ือ ง พื้ นดิน 142.5 ตัน/เฮกแตร์ และมีปริมาณธาตุคาร์บอน อ า ทิ ( 1 ) ก า ร จั ด ตั้ ง ศู น ย์ ป ฏิ บั ติ ก า ร พิ ทั ก ษ์ ป่ า ที่สะสมในมวลชีวภาพ 83.07 ตัน/เฮกแตร์ ซึ่งมวล ( ศ ป ก . พ ป . ) เ พ่ื อ บู ร ณ า ก า ร ก า ร ป ฏิ บั ติ ภ า ร กิ จ ข อ ง ชีวภาพมีบทบาทส�ำคัญในการดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์ เ จ้ า ห น้ า ท่ี ก ร ม ป่ า ไ ม้ ก ร ม อุ ท ย า น แ ห่ ง ช า ติ สั ต ว์ ป่ า จ า ก บ ร ร ย า ก า ศ แ ล ะ กั ก เ ก็ บ ค า ร์ บ อ น ไ ว้ ใ น รู ป ข อ ง ม ว ล และพั นธุ์พื ช และกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ ัง ชีวภาพ แ ล ะ เ พ่ื อ เ ป็ น ศู น ย์ บั ญ ช า ก า ร ห ยุ ด ย้ั ง ก า ร ลั ก ล อ บ 374 รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนับสนนุ การใช้ระบบนิเวศบนบกอย่างยง่ั ยืน 15 จัดการป่าไม้อย่างยั่งยืน ตอ่ สกู้ ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย หยุดการเสื่อมโทรมของทด่ี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ SDG และหยุดการสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ 15.2 ส่งเสรมิ การด�ำเนนิ การดา้ นการบริหารจัดการปา่ ไมท้ ุกประเภทอยา่ งยง่ั ยนื หยดุ ย้งั การตดั ไม้ทำ� ลายปา่ ฟ้ นื ฟูป่าทีเ่ สื่อมโทรม และเพิ่มการปลูกป่า และฟ้ นื ฟูป่าทัว่ โลกอยา่ งจริงจงั ภายในปี 2563 ตั ด ไ ม้ ท� ำ ล า ย ป่ า ร ว ม ไ ป ถึ ง ก า ร ท ว ง คื น ผื น ป่ า จ า ก ความท้าทาย ผู้บุกรุกถือครองพื้ นที่ป่าไม้ โดยมิชอบด้วยกฎหมาย ( 2 ) โ ค ร ง ก า ร ป ร ะ ก ว ด อุ ท ย า น แ ห่ ง ช า ติ สี เ ขี ย ว การพั ฒนาท่ีดินและการขยายตัวของเมืองในระยะ ปี 2563 โดยตรวจประเมินอุทยานแห่งชาติสีเขียว ท่ี ผ่ า น ม า ก่ อ ใ ห้ เ กิ ด ผ ล ก ร ะ ท บ ต่ อ พ้ื น ที่ ป่ า ไ ม้ อ า ทิ 30 แห่ง เพ่ื อยกระดับอุทยานแห่งชาติเข้าสู่มาตรฐาน การขยายพื้ นที่ปลูกพื ชเศรษฐกิจเข้าไปในพื้ นที่ป่าไม้ IUCN GREEN List Standard (3) โครงการปฏิรูป แ ล ะ น� ำ ที่ ดิ น ป่ า ไ ม้ ม า ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ เ พื่ อ ก า ร ท่ อ ง เ ท่ี ย ว ร ะ บ บ ล า ด ต ร ะ เ ว น พ้ื น ท่ี ป่ า อ นุ รั ก ษ์ ต า ม ม า ต ร ฐ า น อย่างไม่ถูกกฎหมาย รวมถึงการพั ฒนาโครงสร้าง ร ะ บ บ ล า ด ต ร ะ เ ว น เ ชิ ง คุ ณ ภ า พ ( S MA RT Pat ro l ) พื้นฐานต่าง ๆ นอกจากน้ี ยังเกิดปัญหาทรัพยากรป่าไม้ เพื่ อประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศภูมิศาสตร์ใน เส่ือมโทรมจากการใช้ประโยชน์จนเกินขีดจ�ำกัด ไฟป่า ก า ร ว า ง แ ผ น แ ล ะ ก า ร เ ก็ บ ข้ อ มู ล ก า ร ล า ด ต ร ะ เ ว น ที่ขาดการควบคุม การลักลอบตัดไม้ ตลอดจนความ เพ่ื อน�ำมาวิเคราะห์สถานการณ์ เพื่ อเพ่ิ มประสิทธิภาพ ขัดแย้งระหว่างภาครัฐและประชาชน ก า ร จั ด ก า ร พ้ื น ที่ ป่ า อ นุ รั ก ษ์ อ ย่ า ง เ ป็ น ร ะ บ บ แ ล ะ ม า ต ร ฐ า น เ ดี ย ว กั น ซึ่ ง ไ ด้ เ ริ่ ม ด� ำ เ นิ น ก า ร ไ ป แ ล้ ว ข้อเสนอแนะ 213 ไร่ ในพ้ื นท่ีป่าอนุรักษ์ และ(4) โครงการปลูกป่า ฟ้ ืนฟู ในพื้ นที่อนุรักษ์ โดยเป็นความร่วมมือระหว่าง ควรเร่งรัดการปรับปรุงหรือพั ฒนากฎหมายตามที่ ภ า ค รั ฐ แ ล ะ ภ า ค ส่ ว น อ่ื น ๆ ซึ่ ง ใ น ปี ง บ ป ร ะ ม า ณ ก�ำหนดไว้ในแผนการปฏิรูปประเทศ รวมทั้งจัดตั้งกลไก พ . ศ . 2 5 6 3 ไ ด้ มี ก า ร ป ลู ก เ ส ริ ม ป่ า ใ น พ้ื น ที่ อ นุ รั ก ษ์ ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ถ่ า ย ท อ ด น โ ย บ า ย ท่ี เ ก่ี ย ว กั บ รวมเน้ือท่ี 47,000 ไร่ การบริหารจัดการทรัพยากรป่าไม้ของชาติสู่การปฏิบัติ อย่างเป็นรูปธรรม นอกจากน้ี ภาครัฐยังมีการน�ำเทคโนโลยีท่ีทันสมัย เ ข้ า ม า ใ ช้ ใ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ด้ า น ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร นอกจากน้ี ยังควรเร่งรัดการพั ฒนาระบบสารสนเทศ ป่ า ไ ม้ ทั้ ง ร ะ บ บ ส� ำ ร ว จ แ ล ะ ติ ด ต า ม ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ท รั พ ย า ก ร ป่ า ไ ม้ ใ น ภ า พ ร ว ม แ ล ะ ใ น ร ะ ดั บ พ้ื น ที่ ใ ห้ มี สถานภาพทรัพยากรป่าไม้ โดยท�ำการติดตั้งแปลง มาตรฐาน และทันต่อสถานการณ์ และเชื่อมโยงกับข้อมูล ตัวอย่างถาวรในพ้ื นท่ีอนุรักษ์ท่ัวประเทศและการจัดท�ำ ด้านเศรษฐกิจ สังคม และทรัพยากรอื่นของประเทศ ร ะ บ บ ก า ร ต ร ว จ วั ด ติ ด ต า ม แ ล ะ ร า ย ง า น ท รั พ ย า ก ร รวมท้ังการจัดท�ำข้อมูลส�ำหรับประเมินการกักเก็บคาร์บอน ป่ า ไ ม้ แ ห่ ง ช า ติ ของป่าไม้แต่ละประเภทอย่างเป็นระบบ เพ่ื อพั ฒนาและ ขยายตลาดการซ้ือขายคาร์บอนเครดิตท่ีได้มาตรฐาน สากล สร้างรายได้ให้กับชุมชน รวมท้งั สนับสนุนการเปล่ยี น ผ่านสู่การพั ฒนาเศรษฐกิจคาร์บอนต�่ำ รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 375 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนับสนนุ การใช้ระบบนเิ วศบนบกอยา่ งย่งั ยนื จัดการป่าไมอ้ ย่างยง่ั ยืน ต่อส้กู ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย SDG หยุดการเสอ่ื มโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ และหยดุ การสูญเสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.3 ต่อต้านการกลายสภาพเป็นทะเลทราย ฟ้ นื ฟูทด่ี ินและดินท่เี สื่อมโทรม รวมถงึ ท่ีดินท่ไี ดร้ บั ผลกระทบจากการกลายสภาพเป็นทะเลทราย ภยั แล้ง และอทุ กภัย และพยายามท่จี ะบรรลคุ วามสมดุลของการจัดการทรัพยากรทด่ี นิ อยา่ งย่งั ยืน ภายในปี 2573 ประสบปัญหาความแห้งแล้งและความเส่ือมโทรมของทรัพยากรดิน มีสาเหตุมาจากการเปล่ียนแปลงของ สภาพภูมิอากาศและภัยพิ บัติทางธรรมชาติที่มีความผันผวนและรุนแรงมากขึ้น ตลอดจนการใช้ประโยชน์ ท่ีดินไม่เหมาะสมกับคุณสมบัติของดิน การตัดไม้แผ้วถางพื้ นที่ป่าไม้ต้นน้�ำล�ำธารท�ำให้เกิดการชะล้างพั งทลาย ของหน้าดินอย่างรุนแรง การพัฒนาแหล่งน�้ำในบริเวณที่มีเกลือสะสมอยู่มากท�ำให้เกิดปัญหาดินเค็ม และการปนเป้ ือน ของสารเคมีในดินจากการท�ำการเกษตร ดังน้ัน ภาครัฐจึงให้ความส�ำคัญกับการบริหารจัดการทรัพยากรดิน อย่างยั่งยืน ซ่ึงครอบคลุมถึงการวางแผนการใช้ท่ีดิน และการอนุรักษ์ดินและน�้ำ สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย การดำ� เนินการทผี่ ่านมา ในปี 2561 ประเทศไทยมีเนื้อที่ของดินปัญหาที่เกิดตาม ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ เ ข้ า ร่ ว ม โ ค ร ง ก า ร จั ด ท� ำ เ ป้ า ห ม า ย แ ล ะ สภาพธรรมชาติที่เป็นอุปสรรคต่อการใช้ประโยชน์ทาง ตั ว ชี้ วั ด ค ว า ม ส ม ดุ ล ข อ ง ก า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร ท่ี ดิ น การเกษตร ประกอบด้วย (1) ดินเปร้ียวจัด 5.42 ล้านไร่ (Land Degradation Neutrality: LDN) ซึ่งเป็น หรือคิดเป็นร้อยละ 1.69 ของเนื้อท่ีประเทศ (2) ดินเค็มจัด โครงการน�ำร่องในการพั ฒนาศักยภาพของประเทศ 4.02 ล้านไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 1.31 ของเน้ือที่ประเทศ ภ า คี ส ม า ชิ ก อ นุ สั ญ ญ า ส ห ป ร ะ ช า ช า ติ ว่ า ด้ ว ย (3) ดินทราย 11.86 ล้านไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 3.70 ก า ร ต่ อ ต้ า น ก า ร แ ป ร ส ภ า พ เ ป็ น ท ะ เ ล ท ร า ย แ ล ะ ค ว า ม ของเนื้อที่ประเทศ (4) ดินอินทรีย์ 0.35 ล้านไร่หรือ แห้งแล้ง (UNCCD ) เพ่ื อก�ำหนดข้อมูลและตัวช้ีวัด คิดเป็นร้อยละ 0.11 ของเนื้อท่ีประเทศ และ(5) ดินตื้น เพื่ อประเมินแนวโน้มความเสื่อมโทรม สภาพแวดล้อม 38.19 ล้านไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 11.91 ของเนื้อท่ีประเทศ ที่เป็นตัวกระตุ้นความเสื่อมโทรมของท่ีดิน และติดตาม จึงมีพื้ นท่ีของดินปัญหาที่เกิดตามสภาพธรรมชาติ สถานะการเปลี่ยนแปลงของความเสื่อมโทรมของดิน รวมกันท้ังส้ินประมาณ 60.03 ล้านไร่ หรือคิดเป็น ตลอดจนก�ำหนดมาตรการในการจัดการที่ดินที่เหมาะสม ร้อยละ 18.72 ของเน้ือท่ีประเทศ ซ่ึงมีขนาดเพ่ิ มข้ึนจาก เพื่ ออนุรักษ์ลดผลกระทบและฟ้ ืนฟู ที่ดิน ซึ่งในปัจจุบัน ปี 2558 ที่มีเน้ือท่ีประมาณ 55.92 ล้านไร่ (ร้อยละ 17.44 กรมพั ฒนาท่ีดินเป็นหน่วยงานผู้ประสานงานระดับชาติ ของเน้ือท่ีประเทศ) ส�ำหรับการด�ำเนินการตามอนุสัญญา UNCCD ได้จัด ท� ำ ตั ว ช้ี วั ด พื้ น ฐ า น ท้ั ง 3 ตั ว ช้ี วั ด ไ ด้ แ ก่ ตั ว ช้ี วั ด สิ่ ง เนื้อที่ของดินปัญหาที่เกิดตามสภาพธรรมชาติ ปกคลุมดิน ตัวชี้วัดผลิตภาพของที่ดินและตัวชี้วัด ของประเทศ พ.ศ. 2550, 2557, 2558 และ 2561 คาร์บอนในดินเพ่ื อติดตามความเปล่ียนแปลงของ การด�ำเนินงานอย่างต่อเนื่องจากปี 2558 ถึง 2573 ที่มา: กรมพั ฒนาท่ีดิน น อ ก จ า ก นี้ โ ด ย ก ร ม พั ฒ น า ที่ ดิ น ยั ง ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร จั ด ท� ำ แ ผ น ป ฏิ บั ติ ก า ร แ ห่ ง ช า ติ อ นุ สั ญ ญ า U N CC D ปี 2 5 6 2 - 2 5 6 4 ซ่ึ ง มี วั ต ถุ ป ร ะ ส ง ค์ เ พ่ื อ ใ ห้ เ ป็ น กรอบทิศทางการด�ำเนินงานตามอนุสัญญาฯ ของ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย โ ด ย ทุ ก ห น่ ว ย ง า น แ ล ะ ทุ ก ภ า ค ส่ ว น ท่ี เ ก่ี ย ว ข้ อ ง ไ ด้ มี ส่ ว น ร่ ว ม ใ น ก า ร จั ด ท� ำ แ ผ น ป ฏิ บั ติ ก า ร ฯ แ ล ะ น� ำ แ ผ น ไ ป ป ฏิ บั ติ ใ ห้ ส อ ด ค ล้ อ ง ต า ม แ น ว คิ ด ความสมดุลของการจัดการทรัพยากรท่ีดิน เพ่ื อให้ การพั ฒนาประเทศเป็นไปตามเป้าหมายของการพั ฒนา อย่างยั่งยืน 376 รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนุนการใชร้ ะบบนิเวศบนบกอย่างย่งั ยืน 15 จดั การป่าไมอ้ ยา่ งยัง่ ยนื ต่อสกู้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยดุ การเสื่อมโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ SDG และหยุดการสญู เสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.3 ต่อต้านการกลายสภาพเป็นทะเลทราย ฟ้ นื ฟูที่ดินและดนิ ท่เี ส่ือมโทรม รวมถงึ ทด่ี นิ ทไี่ ดร้ ับผลกระทบจากการกลายสภาพเป็นทะเลทราย ภัยแลง้ และอทุ กภัย และพยายามที่จะบรรลคุ วามสมดลุ ของการจัดการทรพั ยากรทด่ี นิ อยา่ งยง่ั ยืน ภายในปี 2573 ความทา้ ทาย ขอ้ เสนอแนะ แ ม้ ว่ า ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย จ ะ ไ ด้ ก� ำ ห น ด ตั ว ชี้ วั ด พื้ น ฐ า น ทั้ ง ค ว ร เ ร่ ง จั ด ท� ำ ข้ อ มู ล ใ น ร ะ ดั บ ป ร ะ เ ท ศ ข อ ง ผ ลิ ต ภ า พ 3 ตัวช้ีวัด แต่เนื่องจากข้อมูลที่ใช้ในการจัดท�ำตัวชี้วัด ของท่ีดินและคาร์บอนในดิน เพ่ื อจะได้มีฐานข้อมูล มาจากแหล่งที่มาที่แตกต่างกัน กล่าวคือ ฐานข้อมูล ตัวชี้วัดในความละเอียดระดับเดียวกัน เพื่ อมาวิเคราะห์ ของส่ิงปกคลุมดินเป็นข้อมูลในระดับประเทศ ในขณะที่ ร่วมกันท้ัง 3 ตัวช้ีวัด และลดความคลาดเคล่ือนของผล ข้ อ มู ล ข อ ง ผ ลิ ต ภ า พ ข อ ง ที่ ดิ น แ ล ะ ค า ร์ บ อ น ใ น ดิ น การวิเคราะห์ข้อมูลดังกล่าว นอกจากนี้ ควรเร่งแก้ไข น�ำมาจากฐานข้อมูลระดับโลกโดย Trends.Earth ซ่ึงมี ปัญหาท่ีดินเสื่อมโทรมอย่างจริงจัง โดยการสร้าง ค ว า ม ล ะ เ อี ย ด ข อ ง ข้ อ มู ล ที่ ต่� ำ ก ว่ า ฐ า น ข้ อ มู ล ร ะ ดั บ ค ว า ม รู้ ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ใ น เ ร่ื อ ง ดิ น แ ล ะ ก า ร จั ด ก า ร ที่ ดิ น ประเทศจึงอาจท�ำให้ผลการประเมินความเสื่อมโทรมของ ส�ำหรับการท�ำเกษตรอย่างย่ังยืนเพ่ื อสร้างผลประโยชน์ ประเทศมีความคลาดเคลื่อน ซ่ึงจะส่งผลกระทบต่อ ทางเศรษฐกิจควบคู่ไปกับการอนุรักษ์และฟ้ ืนฟู แร่ธาตุ การก�ำหนดเป้าหมายการจัดการทรัพยากรดิน และ ในดิน ตลอดจนควรส่งเสริมความร่วมมือระหว่าง การติดตามผลสถานะความเส่ือมโทรมของท่ีดิน อีกทั้ง ภาครัฐ ภาคเอกชน และเกษตรกรผู้ใช้ท่ีดินในการดูแล ยังไม่สามารถน�ำตัวชี้วัดทั้ง 3 ตัวชี้วัดมาวิเคราะห์ร่วมกัน ทรัพยากรดินเพื่ อลดการพึ่ งพาสารเคมีหรือโลหะหนัก ได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ ทรัพยากรดินและ ที่จะปนเป้ ือนและสะสมในดินได้ รวมทั้งควรส่งเสริมให้ ที่ดินของประเทศไทยเสื่อมโทรมอย่างรวดเร็ว เน่ืองจาก หน่วยงานท้องถ่ินท�ำการส�ำรวจมาตรฐานคุณภาพดิน ข้อจ�ำกัดด้านความรู้เรื่องดินและการจัดการที่ดินของ อยา่ งสมำ�่ เสมอเพ่ือตรวจสอบการปนเป้ อื นของดนิ เ ก ษ ต ร ก ร อ า ทิ ก า ร ท� ำ ก า ร เ ก ษ ต ร ข้ึ น ล ง ต า ม แ น ว ความลาดชันในพื้ นที่สูงและพื้ นที่ดอนท�ำให้เพิ่ มอัตรา การชะล้างพั งทลายหน้าดินและธาตุอาหารในดินไปจาก พื้ นท่ี รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 377 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนุนการใชร้ ะบบนิเวศบนบกอยา่ งยง่ั ยืน จัดการป่าไม้อย่างยัง่ ยนื ต่อส้กู ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย SDG หยดุ การเสือ่ มโทรมของทด่ี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ และหยุดการสญู เสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.4 สร้างหลกั ประกันว่าจะมกี ารอนุรกั ษ์ระบบนิเวศภเู ขา และความหลากหลาย ทางชวี ภาพของระบบนิเวศเหล่านั้น เพื่อเพ่ิมพู นขดี ความสามารถของระบบนเิ วศ ในการสรา้ งผลประโยชนอ์ ันส�ำคัญตอ่ การพัฒนาทีย่ ั่งยืน ภายในปี 2573 ระบบนิเวศภูเขาเป็นระบบนิเวศท่ีมีปัจจัยแวดล้อมต่างจากระบบนิเวศอ่ืน ๆ อาทิ ลักษณะภูมิอากาศท่ีแปรผันตาม ระดับความสูงของพื้นท่ี และเป็นแหล่งรวมความหลากหลายทางชีวภาพ โดยเฉพาะพื ชและสัตว์เฉพาะถ่ิน อีกทั้งยังเป็น แหล่งต้นน้�ำท่ีส�ำคัญและหล่อเล้ียงระบบนิเวศอ่ืน ๆ เป็นแหล่งผลิตอาหาร และยังเป็นท่ีตั้งถิ่นฐานของประชากร หลากหลายชาติพันธุ์ โดยในช่วงท่ีผ่านมา การเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ การขยายพ้ืนที่เกษตรกรรม และการตัดไม้ ท�ำลายป่า ได้ส่งผลต่อระบบนิเวศภูเขาท่ัวโลก และน�ำมาสู่ปัญหาต่าง ๆ อาทิ ดินถล่ม อุทกภัย จึงควรให้ความส�ำคัญ กับการอนุรักษ์ระบบนิเวศภูเขาและคงความหลากหลายทางชีวภาพ เพ่ือเสริมสร้างความมั่นคงทางอาหารและรักษาวิถี ชีวิตของชุมชน สถานการณก์ ารบรรลเุ ป้าหมายย่อย การด�ำเนนิ การที่ผ่านมา ประเทศไทยยังไม่มีการก�ำหนดเขตพื้ นที่คุ้มครองที่มี ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ด้ า น ก า ร อ นุ รั ก ษ์ ร ะ บ บ นิ เ ว ศ แ ล ะ ค ว า ม ความส�ำคัญต่อความหลากหลายทางชีวภาพบนภูเขา หลากหลายทางชีวภาพมุ่งเน้นไปท่ีการจัดการพ้ื นที่ แยกออกจากพ้ื นที่ป่าไม้อนุรักษ์อื่น ๆ โดยระหว่าง ป่ า ไ ม้ แ ล ะ ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ โ ด ย ร ว ม โ ด ย เ ฉ พ า ะ ใ น ปี 2559 - 2563 ได้ขยายพื้ นท่ีอนุรักษ์ท้ังหมดจาก เขตป่าอนุรักษ์ ซ่ึงบางส่วนเป็นเขตภูเขา อาทิ อุทยาน 66.31 ล้านไร่ในปี 2559 เป็น 73.72 ล้านไร่ในปี 2563 แห่งชาติ วนอุทยาน และเขตรักษาพั นธ์ุสัตว์ป่า โดยได้ หรือคิดเป็นร้อยละ 22.78 เพ่ิ มข้ึนจากร้อยละ 20.49 กฏหมายที่เก่ียวกับการปกป้องทรัพยากรป่าไม้พั นธุ์ ในปี 2559 เม่ือพิ จารณาข้อมูลจาก UN Global SDG พื ชและสัตว์ในพ้ื นที่ดังกล่าว อาทิ พระราชบัญญัติ Database พบว่าสัดส่วนโดยเฉลี่ยของพื้ นที่ส�ำคัญด้าน ส่ ง เ ส ริ ม แ ล ะ รั ก ษ า คุ ณ ภ า พ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม แ ห่ ง ช า ติ ความหลากหลายทางชีวภาพ (Key Biodivesity Areas: พ . ศ . 2 5 3 5 ท่ี ก� ำ ห น ด ใ ห้ มี ก า ร คุ้ ม ค ร อ ง พื้ น ที่ ที่ มี KBA) ของภูเขา1 ที่อยู่ในเขตอนุรักษ์ของประเทศไทย ลักษณะเป็นต้นน�้ำล�ำธาร ซึ่งส่วนใหญ่จะอยู่ในพ้ื นท่ี มีแนวโน้มดีขึ้นจากร้อยละ 83.34 ในปี 2543 เป็นร้อยละ ภูเขาหรือเนินสูง มีความลาดชันค่อนข้างมาก ไม่ให้ 88.43 ในปี 2562 โดยพื้ นท่ีเขตภูเขาที่ถูกก�ำหนดให้เป็น ถูกท�ำลายหรือได้รับผลกระทบกระเทือนจากกิจกรรม พ้ื นท่ี KBA ของประเทศไทย ประกอบด้วยเขตรักษา ของมนุษย์ นอกจากนี้ สถาบันวิจัยและพั ฒนาพื้ นท่ีสูง พั นธุ์สัตว์ป่าภูเขียว เขตรักษาพั นธ์ุสัตว์ป่าภูหลวง ( อ ง ค์ ก า ร ม ห า ช น ) ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร เ พ่ื อ ส นั บ ส นุ น ก า ร แ ล ะ อุ ท ย า น แ ห่ ง ช า ติ ด อ ย อิ น ท น น ท์ ซ่ึ ง ใ น ก า ร ก� ำ ห น ด พั ฒนาพื้ นท่ีสูงโดยรักษาภูมิปัญญาท้องถิ่นควบคู่ KBA จะประเมินความเสี่ยงต่อการสูญพั นธุ์ของพื ช ไ ป กั บ ก า ร อ นุ รั ก ษ์ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ แ ล ะ และสัตว์ รวมถึงความเสี่ยงจากการถูกคุกคามใน ส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการฟ้ ืนฟู ป่าต้นน�้ำ ด้านต่าง ๆ อาทิ การเกษตรท่ีอยู่อาศัยการคมนาคม พั น ธุ์ ต่ า ง ถ่ิ น ม ล พิ ษ แ ล ะ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง ส ภ า พ ภู มิอา กาศน อกจากน้ี ข้อมูลดัชนีพ้ื นที่ ภูเขา สีเขียว (Mountain Green Cover Index) ของประเทศไทย ในทุกช่วงระดับความสูงตั้งแต่ 300 – 3,500 เมตรจาก ระดับน้�ำทะเลปานกลางในปี 2561 อยู่ท่ี 99.85 ลดลง จาก 99.87 ในปี 2543 โดยดัชนีพ้ื นท่ีภูเขาสีเขียวใช้ วัดการเปลี่ยนแปลงของพื้ นท่ีสีเขียวเช่น ป่าไม้ ทุ่งหญ้า และพุ่มไม้ในเขตภเู ขาซง่ึ จะชว่ ยบง่ ช้ีสถานะของการอนรุ กั ษ์ สภาพแวดล้อมในเขตภูเขา 378 1 Key Biodiversity Areas (KBA) เป็นการระบุพื้ นท่ีที่มีความส�ำคัญในระดับนานาชาติตามมาตรฐานสากล เพ่ื อสนับสนุนให้มีการอนุรักษ์และป้องกันการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ ซ่ึงครอบคลุมพื้ นท่ีระบบนิเวศที่หลากหลาย ท้ังมหาสมุทร ภูเขา และทะเลทราย รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนุนการใช้ระบบนเิ วศบนบกอยา่ งย่งั ยนื 15 จดั การป่าไม้อยา่ งยัง่ ยนื ตอ่ สกู้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยดุ การเสือ่ มโทรมของทด่ี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ SDG และหยดุ การสญู เสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ 15.4 สร้างหลักประกันวา่ จะมกี ารอนรุ กั ษ์ระบบนิเวศภเู ขา และความหลากหลาย ทางชวี ภาพของระบบนเิ วศเหลา่ นั้น เพ่ือเพิ่มพู นขีดความสามารถของระบบนิเวศ ในการสรา้ งผลประโยชน์อันส�ำคัญต่อการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ภายในปี 2573 ความทา้ ทาย ขอ้ เสนอแนะ ประเทศไทยยังมีข้อจ�ำกัดข้อมูลที่จ�ำแนกเฉพาะด้านความ ประเทศไทยควรพั ฒนาฐานข้อมูลความหลากหลาย หลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศภูเขา ซึ่งอาจส่ง ทางชีวภาพในระบบนิเวศภูเขาที่ครอบคลุม และทัน ผลให้การติดตามสถานการณ์และเฝ้าระวังความเส่ียง ต่ อ ส ถ า น ก า ร ณ์ เ พ่ื อ น� ำ ม า ใ ช้ ติ ด ต า ม แ ล ะ เ ฝ้ า ร ะ วั ง ต่อการสูญพั นธ์ุของพื ชและสัตว์ยังไม่มีประสิทธิภาพ การเปล่ียนแปลงท่ีอาจส่งผลกระทบต่อความหลากหลาย เท่าที่ควร และยังไม่มีหน่วยงานหลักที่รับผิดชอบดูแล ทางชีวภาพในแต่ละพื้ นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ด้านการอนุรักษ์และคุ้มครองพื้นที่ภูเขาโดยตรง แต่อยู่ใน ร ว ม ทั้ ง ค ว ร มี ก า ร ห า รื อ ข อ ง ห น่ ว ย ง า น ที่ เ ก่ี ย ว ข้ อ ง ใ น ความดูแลร่วมกันของหลายหน่วยงาน อาทิ กรมป่าไม้ ก า ร ก� ำ ห น ด แ น ว ท า ง ใ น ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ร ะ บ บ นิ เ ว ศ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพั นธุ์พื ช ส่งผลให้ และความหลากหลายทางชีวภาพของภูเขาที่ชัดเจน โดย ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร พ้ื น ท่ี ภู เ ข า อ า จ ข า ด เ อ ก ภ า พ ใ น อาจใช้เครือข่ายอาสาสมัครพิ ทักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ก า ร ก� ำ ห น ด แ น ว ท า ง ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ ก า ร ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ แ ล ะ ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม ห มู่ บ้ า น แ ล ะ ป ร ะ ส า น ค ว า ม ร่ ว ม มื อ กั บ จากทรัพยากรธรรมชาติในระบบนิเวศภูเขา นอกจากนี้ หน่วยงานภาคเอกชนและประชาสังคมที่มีการด�ำเนินการ ยังพบการรุกล้�ำของประชาชนเข้าไปในพ้ื นท่ีป่าตาม ในพื้ นที่ แนวเขา ทง้ั จากการตงั้ ถน่ิ ฐานเพื่ออยู่อาศัย และการบุกรุก ที่ ดิ น เ พื่ อ พั ฒ น า เ ป็ น แ ห ล่ ง ท่ อ ง เ ที่ ย ว ที่ ส ร้ า ง ค ว า ม เสื่อมโทรมแก่ระบบนิเวศภูเขา รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 379 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนนุ การใช้ระบบนิเวศบนบกอยา่ งยง่ั ยืน จดั การป่าไมอ้ ย่างย่งั ยนื ต่อส้กู ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย SDG หยดุ การเส่อื มโทรมของทด่ี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ และหยุดการสญู เสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.5 ปฏิบัติการท่จี �ำเป็นและเรง่ ดว่ นเพื่อลดการเส่ือมโทรมของถน่ิ ทีอ่ ยตู่ ามธรรมชาติ หยดุ ยั้งการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ ภายในปี 2563 ปกป้อง และป้องกนั การสูญพันธ์ขุ องชนดิ พันธท์ุ ี่ถกู คกุ คาม ด้วยท่ีต้ังทางภูมิศาสตร์ในเขตร้อนช้ืนแถบศูนย์สูตร ท�ำให้พ้ื นที่ป่าตามธรรมชาติในประเทศไทยเป็นแหล่งอาศัย ของสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพของพั นธุ์พื ชและสัตว์ป่า อย่างไรก็ตามความหลากหลาย ทางชีวภาพน้ีก�ำลังถูกคุกคามโดยการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติท่ีไม่ค�ำนึงถึงความย่ังยืน นอกจากน้ี ประเทศไทยได้เข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ (Convention on Biological Diversity) ซ่ึงก�ำหนดให้ภาคีจ�ำแนกและวินิจฉัยองค์ประกอบของความหลากหลายทางชีวภาพที่ส�ำคัญส�ำหรับการอนุรักษ์ และการใช้ประโยชน์อย่างย่ังยืน โดยระบุตามประเภทชนิดพั นธ์ุท่ีใกล้จะสูญพั นธุ์ ชนิดพั นธุ์หายาก และชนิดพั นธ์ุ เฉพาะถ่ินหรือชนิดพั นธ์ุท่ีถูกคุกคาม อีกท้ังยังก�ำหนดให้ภาคีจัดท�ำหรือธ�ำรงรักษากฎข้อบังคับท่ีจ�ำเป็นและ/ หรือข้อก�ำหนดระเบียบบังคับต่าง ๆ เพ่ือการคุ้มครองชนิดพั นธ์ุและประชากรที่ถูกคุกคาม สถานการณก์ ารบรรลเุ ป้าหมายยอ่ ย ดัชนีบัญชีชนิดพั นธ์ุที่ถูกคุกคาม (Red List Index) ของประเทศไทย ระหว่างปี 2553-2563 เม่ือพิ จารณาข้อมูลจากดัชนีบัญชีชนิดพั นธ์ุที่ถูกคุกคาม (Red List Index) ที่วัดการเปลี่ยนแปลงในภาพรวม ท่ีมา: UN Global SDG Database ของความเสี่ยงต่อการสูญพั นธ์ุตามที่จ�ำแนกโดยบัญชี ชนิดพันธุ์ที่ถูกคุกคาม (IUCN Red List of Threatened Species) โดยค่าของ Red List Index ของประเทศไทย ระหว่างปี 2553 – 2563 มีแนวโน้มลดลงจาก 0.810 ในปี 2553 เหลือ 0.776 ในปี 2563 ซ่ึงสะท้อนว่า ประเทศไทยมีความหลากหลายทางชีวภาพลดลง และมี ชนิดพั นธุ์พื ชและสัตว์ที่ถูกคุกคามมากขึ้น สอดคล้องกับข้อมูลสถานภาพชนิดพั นธ์ุสัตว์มีกระดูก สัตว์มีกระดูกสันหลังที่ได้ประเมินสถานการณ์ชนิดพั นธ์ุ สันหลังที่ถูกคุกคามของประเทศไทย โดยในปี 2559 ที่ถูกคุกคามของประเทศไทย ปี 2559 มีจ�ำนวนสัตว์มีกระดูกสันหลังสูญพั นธ์ุไปแล้ว 8 ชนิด ได้แก่ สมัน กูปรีกระซู่ แรด นกพงหญ้า นกช้อน ที่มา: ส�ำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม หอยใหญ่ นกหัวขวานด่างหน้าผากเหลือง และปลา หวีเกศ และมีสถานภาพสูญพันธ์ุในธรรมชาติอีก 4 ชนิด ใกล้สูญพั นธุ์ 207 ชนิด และใกล้สูญพั นธ์ุอย่างย่ิง ได้แก่นกกระสาคอด�ำ นกช้อนหอยด�ำ ตะโขง และปลา 20 ชนิดโดยมีชนิดพั นธ์ุท่ีสูญพั นธุ์ในธรรมชาติ 2 ชนิด เสือตอ อีกท้ังมีชนิดพั นธุ์ท่ีอยู่ในสถานภาพท่ีถูกคุกคาม ได้แก่ ฟา้ มุ่ยน้อย และโสกระย้า 569 ชนิด จ�ำแนกเป็น มีแนวโน้มใกล้สูญพั นธุ์ (VU) 282 ชนิดใกล้สูญพันธ์ุ (EN) 185 ชนิด และใกล้สูญพั นธ์ุ อย่างย่ิง (CR) 102 ชนิด นอกจากน้ี การประเมิน สถานภาพการอนุรักษ์ของชนิดพั นธุ์พื ชในประเทศไทย ในปี 2558 ซ่ึงประกอบด้วยเฟิร์นพื ชเมล็ดเปลือย พื ชใบเล้ียงเด่ียว และพื ชใบเล้ียงคู่ พบว่ามีพั นธุ์พื ช ท่ี อ ยู่ ใ น ส ถ า น ะ มี แ น ว โ น้ ม ใ ก ล้ สู ญ พั น ธ์ุ 7 3 7 ช นิ ด 380 รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนับสนนุ การใช้ระบบนิเวศบนบกอย่างยง่ั ยืน 15 จัดการป่าไม้อยา่ งยัง่ ยนื ต่อสูก้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยดุ การเสื่อมโทรมของทด่ี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ SDG และหยดุ การสูญเสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ 15.5 ปฏบิ ตั กิ ารทจ่ี �ำเป็นและเร่งดว่ นเพื่อลดการเสื่อมโทรมของถน่ิ ที่อยตู่ ามธรรมชาติ หยดุ ย้ังการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ ภายในปี 2563 ปกป้อง และป้องกันการสูญพันธขุ์ องชนดิ พันธ์ุที่ถกู คกุ คาม การด�ำเนนิ การทผี่ ่านมา ความท้าทาย ห น่ ว ย ง า น ที่ เ กี่ ย ว ข้ อ ง ไ ด้ ติ ด ต า ม ส ถ า น ก า ร ณ์ ด้ า น ส า เ ห ตุ ส� ำ คั ญ ข อ ง ก า ร สู ญ เ สี ย ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ก า ร สู ญ เ สี ย ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ม า อ ย่ า ง ทางชีวภาพในประเทศไทยเกิดจากความเสื่อมโทรมของ ต่อเน่ือง โดยได้ด�ำเนินการวิจัยเพื่ อประเมินสถานภาพ ถิ่นที่อยู่ตามธรรมชาติ อันเน่ืองมาจากการขยายตัวของ พรรณพื ชในโครงการพรรณพฤกษชาติของประเทศ เ ข ต เ มื อ ง แ ล ะ ก า ร ด� ำ เ นิ น กิ จ ก ร ร ม ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ท่ี ไ ท ย เ พื่ อ จั ด ล� ำ ดั บ ค ว า ม ส� ำ คั ญ ใ ห้ แ ก่ พ ร ร ณ พื ช ที่ ไม่ยั่งยืนตลอดจนพฤติกรรมการบริโภคของมนุษย์ท่ี เ ส่ี ย ง ต่ อ ก า ร ถู ก คุ ก ค า ม แ ล ะ สู ญ พั น ธ์ุ โ ด ย ใ ช้ ห ลั ก ส่งผลเสียต่อส่ิงแวดล้อม นอกจากน้ี การพั ฒนาและ เกณฑ์ตาม IUCN Red List Categories ให้แก่พื ช ป รั บ ป รุ ง พั น ธ์ุ พื ช แ ล ะ สั ต ว์ เ พ่ื อ ผ ลิ ต เ ป็ น อ า ห า ร แ ล ะ ที่ถูกคุกคามในประเทศไทย 940 ชนิด รวมทั้งวิจัย การค้าโดยให้ความส�ำคัญกับพั นธุ์พื ชและสัตว์เพี ยง ด้ า น ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย แ ล ะ ก า ร ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ไ ม่ กี่ ช นิ ด อ า จ ส่ ง ผ ล ใ ห้ ช นิ ด พั น ธ์ุ ท้ อ ง ถิ่ น ดั้ ง เ ดิ ม พ ร ร ณ พื ช ร ะ บ บ นิ เ ว ศ ป่ า บุ่ ง ป่ า ท า ม เ พื่ อ ร ว บ ร ว ม สูญหายไป องค์ความรู้ด้านพรรณพื ชที่มีความเป็นเอกลักษณ์ ของระบบนิเวศ และองค์ความรู้พื้ นบ้านที่ใกล้สูญหาย ข้อเสนอแนะ ไ ป ต ล อ ด จ น ช่ ว ย ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น ทั่ ว ไ ป มี ค ว า ม เ ข้ า ใ จ และตระหนักถึงความส�ำคัญของระบบนิเวศ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย เ ร่ ง รั ด ก า ร ส นั บ ส นุ น ใ ห้ เ ก ษ ต ร ก ร ป รั บ รู ป แ บ บ ก า ร ผ ลิ ต สู่ เ ก ษ ต ร ก ร ร ม ยั่ ง ยื น แ ล ะ เ ก ษ ต ร ในด้านการอนุรักษ์สัตว์ป่า ได้มีการจัดท�ำฐานข้อมูล ชีวภาพ เนื่องจากเป็นแนวทางการผลิตอาหารที่ลดการใช้ ช นิ ด พั น ธ์ุ สั ต ว์ ใ น แ ต่ ล ะ ก ลุ่ ม ที่ ไ ด้ รั บ คั ด เ ลื อ ก ใ ห้ เ ป็ น สารเคมี ซ่ึงจะช่วยลดการสะสมของมลพิ ษในระบบนิเวศ ตัวแทนส�ำหรับจัดท�ำดัชนี Red List และสรุปจ�ำนวน รวมทั้ง ควรสร้างความตระหนักรู้ให้กับคนในชุมชนถึง ช นิ ด พั น ธ์ุ ข อ ง แ ต่ ล ะ ก ลุ่ ม ส ถ า น ภ า พ ที่ ถู ก คุ ก ค า ม ค ว า ม ส� ำ คั ญ ข อ ง ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ต่ อ และค�ำนวณค่าดัชนี Red List รวมของประเทศไทย วิถีชีวิตและความม่ันคงทางอาหาร เพ่ื อกระตุ้นความ และส�ำหรับสัตว์มีกระดูกสันหลัง และสัตว์ไม่มีกระดูก รับผิดชอบและความเป็นเจ้าของ รวมทั้งส่งเสริมให้ สั น ห ลั ง น อ ก จ า ก น้ี ยั ง ไ ด้ ด� ำ เ นิ น โ ค ร ง ก า ร ส� ำ ร ว จ ชุมชนมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ ฟ้ ืนฟู และใช้ประโยชน์ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ใ น พ้ื น ที่ ป่ า อ นุ รั ก ษ์ จากทรัพยากรอย่างยั่งยืน และร่วมป้องกันการลักลอบ 4 ก ลุ่ ม ไ ด้ แ ก่ สั ต ว์ เ ลี้ ย ง ลู ก ด้ ว ย น ม น ก สั ต ว์ ค้าพั นธ์ุพื ชและสัตว์ป่าโดยผิดกฎหมาย เลื้ อยคล าน และสัตว์สะเทือนน้�ำสะเทินบก เพ่ื อเป็ น ข้ อ มู ล พื้ น ฐ า น ใ น ก า ร ว า ง แ ผ น ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ การจัดการพื้ นที่ได้อย่างเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ 1 5 แ ห่ ง แ ล ะ จั ด ท� ำ แ ผ น ป ฏิ บั ติ ก า ร คุ้ ม ค ร อ ง ดู แ ล ชนิดสัตวป่าสงวนและสัตว์ป่าคุ้มครองที่ใกล้สูญพั นธุ์ 13 ชนิด ได้แก่ กวางผา นกแต้วแล้วท้องด�ำ ควายป่า สมเสร็จ เก้งหม้อ พะยูน เสือโคร่ง วัวแดง จระเข้ น้�ำจืด ไก่ฟ้าหางลายขวาง เน้ือทราย ละอง-ละม่ัง นกยูงไทย รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 381 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนุนการใชร้ ะบบนิเวศบนบกอย่างยง่ั ยืน จดั การป่าไมอ้ ย่างย่งั ยนื ต่อสูก้ ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย SDG หยุดการเสอื่ มโทรมของท่ดี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ และหยุดการสญู เสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ 15.6 ส่งเสริมการแบง่ ปันผลประโยชนท์ ีเ่ กิดจากการใช้ประโยชนท์ รัพยากรพันธุกรรม อยา่ งเท่าเทยี มและเป็นธรรม และส่งเสริมการเข้าถงึ ทรัพยากรเหล่านั้น อยา่ งเหมาะสม ตามความตกลงระหว่างประเทศ ความหลากหลายทางชีวภาพที่อุดมสมบูรณ์เป็นปัจจัยพื้ นฐานในการด�ำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิต รวมถึงการด�ำรงชีพ ของมนุษย์ ซ่ึงทรัพยากรพั นธุกรรมสามารถน�ำไปใช้ประโยชน์ในการศึกษา วิจัย พั ฒนา สร้างนวัตกรรม ผลิตสินค้า และบริการ อันจะน�ำไปสู่การพั ฒนาเศรษฐกิจอย่างย่ังยืนท้ังในระดับชุมชนและระดับประเทศคุณค่าของความ หลากหลายทางชีวภาพจึงเป็นท่ีประจักษ์โดยท่ัวไป ด้วยเหตุน้ี การส่งเสริมให้ทุกคนสามารถเข้าถึงและใช้ประโยชน์ จากทรัพยากรพั นธุกรรมได้อย่างเท่าเทียมและเป็นธรรม จึงเป็นพ้ื นฐานส�ำคัญท่ีจะน�ำไปสู่การพั ฒนาท่ียั่งยืน โดยไม่ท้ิงใครไว้ข้างหลัง นอกจากน้ี ประเทศไทยได้เข้าร่วมเป็นภาคีสมาชิกอนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลาย ทางชีวภาพ (Convention on Biological Diversity: CBD) ต้ังแต่ปี 2546 และได้รับรองแผนกลยุทธ์ความ หลากหลายทางชีวภาพ ค.ศ. 2011 – 2020 และเป้าหมายไอจิ (Aichi Targets) ซ่ึงในเป้าหมายไอจิ D16 ก�ำหนดให้ บังคับใช้และปฏิบัติตามพิ ธีสารนาโงยาว่าด้วยการเข้าถึงทรัพยากรพั นธุกรรมและการแบ่งปันผลประโยชน์จากการ ใช้ทรัพยากรพั นธุกรรมอย่างเท่าเทียมและยุติธรรม โดยสอดคล้องกับกฎระเบียบระดับชาติ ภายในปี 2558 ซ่ึงพิ ธีสารนาโงยาฯ มีวัตถุประสงค์ให้เป็นแนวทางในการจัดท�ำกฎหมายภายในประเทศของประเทศสมาชิกเพ่ื อ (1) แบ่งปันผลประโยชน์ท่ีได้จากการใช้ทรัพยากรพั นธุกรรมอย่างเท่าเทียมและยุติธรรม (2) ส่งเสริมการเข้าถึง และถ่ายทอดเทคโนโลยีอย่างเหมาะสม และ (3) สนับสนุนการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์ความหลากหลายทางชีวภาพ อยา่ งยงั่ ยนื สถานการณ์การบรรลเุ ป้าหมายย่อย พ.ศ. 2562 เพื่ อจัดให้มีมาตรการในการควบคุมการครอบ ครองการค้า การน�ำเข้า ส่งออก หรือน�ำผ่าน ซ่ึงสัตว์ป่า ในปัจจุบัน ประเทศไทยยังไม่ได้ให้สัตยาบันในพิ ธีสาร ซากสัตว์ป่า และผลิตภัณฑ์จากซากสัตว์ป่าตลอดจน นาโงยาฯ แต่ได้ด�ำเนินการเตรียมความพร้อม โดย ก า ร เ ข้ า ถึ ง แ ล ะ ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ทบทวนกฎหมายที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ พระราชบัญญัติ ชีวภาพ คุ้มครองพันธุ์พื ช พ.ศ. 2542 พระราชบัญญัติคุ้มครอง และส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย พ.ศ. 2542 การดำ� เนนิ การทผี่ ่านมา และการใช้ระเบียบคณะกรรมการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์ ความหลากหลายทางชีวภาพแห่งชาติ (กอช.) ว่าด้วย ต้ังแต่ปี 2554 จนถึงปัจจุบัน ประเทศไทยใช้ระเบียบ การเข้าถึงและการแบ่งปันผลประโยชน์ พ.ศ. 2554 คณะกรรมการว่าด้วยการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์ความ ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ แ ห่ ง ช า ติ ว่ า ด้ ว ย ห ลั ก เ ก ณ ฑ์ นอกจากนี้ ยังมีกฎหมายที่เก่ียวข้องกับการเข้าถึง และวิธีการในการเข้าถึงทรัพยากรชีวภาพและการได้รับ แ ล ะ ก า ร ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ท รั พ ย า ก ร ชี ว ภ า พ ที่ มี ส ภ า พ ผลประโยชน์ตอบแทนจากทรัพยากรชีวภาพ พ.ศ.2554 บังคับใช้แล้วหลายฉบับ อาทิ (1) พระราชบัญญัติ เป็นกรอบในการบริหารจัดการการเข้าถึงและแบ่งปัน สวนป่า พ.ศ. 2535 ท่ีส่งเสริมการปลูกสร้างสวนป่าใน ผลประโยชน์จากทรัพยากรพั นธุกรรมของประเทศ ท่ีดินของรัฐและเอกชนและให้การรองรับและคุ้มครอง แ ล ะ ใ น ปั จ จุ บั น อ ยู่ ร ะ ห ว่ า ง ด� ำ เ นิ น ก า ร จั ด ท� ำ ( ร่ า ง ) สิทธิการท�ำไม้หวงห้ามในส่วนป่า เพื่ อการใช้ประโยชน์ พระราชบัญญัติความหลากหลายทางชีวภาพ พ.ศ. ... จ า ก ไ ม้ แ ล ะ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ใ น ส ว น ป่ า ซึ่ ง มี ก า ร ก� ำ ห น ด ก ล ไ ก ใ น ก า ร เ ข้ า ถึ ง แ ล ะ ก า ร แ บ่ ง ปั น (2) พระราชบัญญัติป่าสงวนแห่งชาติ (ฉบับท่ี 4) ผ ล ปร ะ โ ย ช น์ จา ก ก า ร ใ ช้ ท รั พ ย าก ร ชี ว ภ า พ ต า ม ห ลัก ก า ร พ.ศ. 2559 ท่ีปรับปรุงบัญชี อัตราค่าธรรมเนียม ที่ก�ำหนดไว้ในพิ ธีสารนาโงยาฯ และส่งเสริมการเข้าถึง ค่าภาคหลวง และค่าบํารุงป่า รวมไปถึงใบอนุญาต ทรัพยากรเหล่านั้นอย่างเหมาะสม โดย (ร่าง) พ.ร.บ. ฯ ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ แ ล ะ อ ยู่ อ า ศั ย ใ ห้ ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ ส ภ า พ ใ น ดังกล่าว ได้ผ่านกระบวนการขอรับฟังความคิดเห็น ปัจจุบันและพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า 382 รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนนุ การใช้ระบบนิเวศบนบกอย่างยง่ั ยนื 15 จดั การป่าไม้อยา่ งยัง่ ยืน ต่อสู้การกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยดุ การเสื่อมโทรมของทด่ี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ SDG และหยุดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ 15.6 ส่งเสริมการแบง่ ปันผลประโยชนท์ ี่เกดิ จากการใชป้ ระโยชน์ทรพั ยากรพันธุกรรม อยา่ งเทา่ เทยี มและเป็นธรรม และส่งเสรมิ การเข้าถงึ ทรัพยากรเหลา่ นั้น อยา่ งเหมาะสม ตามความตกลงระหวา่ งประเทศ จ า ก ส า ธ า ร ณ ะ แ ล้ ว แ ล ะ อ ยู่ ร ะ ห ว่ า ง ก า ร บั ง คั บ เ ป็ น ความทา้ ทาย ก ฏ ห ม า ย ต่ อ ไ ป ร ว ม ทั้ ง ยั ง ไ ด้ มี ก า ร จั ด ท� ำ แ น ว ท า ง ปฏิบัติในการด�ำเนินการตาม (ร่าง) พ.ร.บ.ความหลาก แ ม้ ว่ า ท่ี ผ่ า น ม า ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย มี ก ฎ ห ม า ย ห ล า ย ฉ บั บ ท่ี หลายทาง ชีวภาพ พ.ศ. .... เพ่ื อเตรียมความพร้อม เกี่ยวข้องกับการเข้าถึงและการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร ในการด�ำเนินการตาม (ร่าง) พ.ร.บ. ฯ ดังกล่าวกับ ชี ว ภ า พ แ ต่ ยั ง มี ข้ อ จ� ำ กั ด ท า ง ก ฎ ห ม า ย ท่ี เ ก่ี ย ว กั บ ก า ร ก า ร เ ข้ า ถึ ง แ ล ะ แ บ่ ง ปั น ผ ล ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ท รั พ ย า ก ร เ ข้ า ถึ ง แ ล ะ ก า ร แ บ่ ง ปั น ผ ล ป ร ะ โ ย ช น์ ดู แ ล ใ น ท รั พ ย า ก ร พั น ธุ ก ร ร ม แ ล ะ ภู มิ ปั ญ ญ า ท้ อ ง ถ่ิ น ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย ชีวภาพบางประเภท อาทิ พั นธุกรรมสัตว์ และจุลินทรีย์ การยินยอมโดยการแจ้งล่วงหน้า (Prior Informed ซ่ึงนับเป็นทรัพยากรชีวภาพท่ีส�ำคัญและมีบทบาทสูง Consent: PIC) การจัดท�ำข้อตกลงร่วมกัน (Mutually ในปัจจุบันรวมท้ังไม่มีการบังคับใช้กฎหมายท่ีก�ำหนด Agreed Terms: MAT) และการแบ่งปันผลประโยชน์ กลไกให้สอดคล้องกับพั นธกรณีตามพิ ธีสารนาโงยาฯ อ ย่ า ง ยุ ติ ธ ร ร ม แ ล ะ เ ท่ า เ ที ย ม นอกจากนี้ ยงั ขาดความเชย่ี วชาญเฉพาะดา้ นทจี่ ะสนบั สนนุ ให้มีการศึกษาและวิจัยข้อมูลของสิ่งมีชีวิตที่หลากหลาย น อ ก จ า ก น้ี ส� ำ นั ก ง า น พั ฒ น า วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ แ ล ะ ได้อย่างต่อเนื่อง ประกอบกับยังมีความทับซ้อนใน เทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ได้ด�ำเนินโครงการจัด การด�ำเนินงานของหน่วยงานที่เก่ียวข้องกับการอนุรักษ์ ต้ังธนาคารทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติ (National และความหลากหลายทางชีวภาพท้ังชนิดพั นธุ์พื ชและ B i o b a n k of T h a i l a n d : N B T ) ซ่ึ ง ผ่ า น ม ติ ค ณ ะ สัตว์ซ่ึงอาจก่อให้เกิดความท้าทายในการประสานงาน รัฐมนตรีในการจัดตั้งเม่ือวันที่ 21 กุมภาพั นธ์ 2561 และการขับเคล่ือนนโยบายที่ไม่เป็นเอกภาพเท่าท่ีควร เพื่ อเป็นโครงสร้างพ้ื นฐานของประเทศในการสนับสนุน กิ จ ก ร ร ม ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ ก า ร ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ ท รั พ ย า ก ร ข้อเสนอแนะ ชีวภาพอย่างย่ังยืน โดยท�ำการจัดเก็บครอบคลุม ทั้ ง พื ช สั ต ว์ แ ล ะ จุ ลิ น ท รี ย์ บ� ำ รุ ง รั ก ษ า ตั ว อ ย่ า ง ภาครัฐควรเร่งรัดการประกาศและบังคับใช้ (ร่าง) พ.ร.บ. เ ห ล่ า นี้ ใ ห้ ค ง ส ภ า พ มี ชี วิ ต แ บ บ ร ะ ย ะ ย า ว เ พ่ื อ น� ำ ไ ป ความหลากหลายทางชีวภาพ พ.ศ. .... และเตรียมความ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึกหลายด้าน อาทิ การวิเคราะห์ พร้อมเก่ียวกับระบบกฏหมายและกลไกภาครัฐอ่ืน ๆ ระดับโมเลกุลเพื่ อการปรับปรุงพั นธุ์พื ช การวิเคราะห์ ท่ีเกี่ยวข้องเพื่ อร่วมให้สัตยาบันในพิ ธีสารนาโงยาฯ ร ะ ดั บ โ ม เ ล กุ ล เ พื่ อ ก า ร ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ ส า ร มู ล ค่ า สู ง ในอนาคตรวมท้ังเพ่ิ มพู นการสนับสนุนการวิจัยและ ซึ่งเป็นส่ิงที่ส�ำคัญในห่วงโซ่การพั ฒนาเศรษฐกิจ พั ฒนาด้านความหลากหลายทางชีวภาพและพั นธุกรรม ตลอดจนเร่งพั ฒนาบุคลากรผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน เพ่ื อรองรับการด�ำเนินงานของประเทศในระยะต่อไป นอกจากน้ี ยังควรบูรณาการการด�ำเนินงานระหว่าง หน่วยงานที่เก่ียวข้อง เพื่ อให้เกิดเอกภาพในการด�ำเนิน งานตามข้อผูกพั นของพิ ธีสารนาโงยาฯ และเสริมสร้าง ความรู้ความเข้าใจแก่ประชาชนเพ่ื อให้สามารถเข้าถึง และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรได้อย่างเท่าเทียมกัน รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 383 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนนุ การใช้ระบบนิเวศบนบกอยา่ งยง่ั ยืน จัดการป่าไม้อยา่ งยง่ั ยนื ตอ่ ส้กู ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย SDG หยุดการเสอื่ มโทรมของทด่ี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ และหยดุ การสูญเสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.7 ปฏบิ ัตกิ ารอย่างเร่งด่วนเพื่อจะยตุ ิการลักลอบลา่ และค้าชนดิ พันธุ์พืช และสัตว์คมุ้ ครองและแกป้ ัญหาทัง้ อุปสงคแ์ ละอปุ ทาน ของผลติ ภัณฑส์ ัตว์ป่าทีผ่ ดิ กฎหมาย ทรัพยากรสัตว์ป่าและพั นธ์ุพื ชมีความส�ำคัญต่อความสมดุลของระบบนิเวศ รวมทั้งมีประโยชน์ทั้งด้านเศรษฐกิจ การศึกษา วิทยาศาสตร์ และการแพทย์ แต่ในปัจจุบัน ประเทศไทยก�ำลังเผชิญกับปัญหาการสูญพั นธุ์และ การลดจ�ำนวนลงของสัตว์ป่าและพั นธุ์พื ชอย่างรวดเร็ว โดยสาเหตุส�ำคัญส่วนหนึ่งมาจากการลักลอบค้าสัตว์ป่า และพื ชป่า รวมทั้งการน�ำเข้า ส่งออก และน�ำผ่านสัตว์ป่าและพื ชป่าอย่างผิดกฎหมาย ประเทศไทยจึงได้เร่งด�ำเนินการ ในการสงวน คุ้มครอง และอนุรักษ์สัตว์ป่าและพื ชป่าของไทย รวมถึงสนับสนุนให้มีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร สัตว์ป่าและพื ชป่าอย่างถูกกฎหมายและย่ังยืน ตลอดจนด�ำเนินการป้องกันและปราบปรามการลักลอบค้าสัตว์ป่า และพื ชป่าที่ผิดกฎหมายอย่างจริงจัง นอกจากน้ี ประเทศไทยได้เข้าร่วมเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่าง ประเทศซ่ึงชนิดสัตว์ป่าและพื ชป่าท่ีใกล้สูญพั นธ์ุ (The Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) หรือ ไซเตส (CITES) โดยให้สัตยาบันเมื่อวันที่ 21 มกราคม 2526 ซึ่งไซเตสมีเป้าหมายเพ่ื อควบคุมไม่ให้การค้าสัตว์ป่าและพื ชป่าระหว่างประเทศเป็นภัยคุกคามต่อความอยู่รอด ของชนิดพั นธุ์ในธรรมชาติ โดยเฉพาะสัตว์ป่าและพื ชป่าท่ีมีสถานภาพใกล้สูญพั นธ์ุหรือถูกคุกคามท่ีระบุไว้ ในบัญชีแนบท้ายของอนุสัญญาไซเตส ซึ่งประเทศไทยได้มีความพยายามในการปฏิบัติตามอนุสัญญาฯ มาอย่าง ต่อเนื่องโดยได้ออกพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535 ซึ่งมีบทบัญญัติเกี่ยวกับการน�ำเข้า ส่งออก และน�ำผ่านซึ่งชนิดสัตว์ป่าที่อนุสัญญาไซเตสควบคุม สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายยอ่ ย สถิติคดีเก่ียวกับการค้าสัตว์ป่า พ.ศ. 2559 - 2563 ในระยะ 5 ปีที่ผ่านมา หน่วยงานท่ีเก่ียวข้องได้ด�ำเนินงาน สืบสวน จับกุม และด�ำเนินคดีอาญาเก่ียวกับการกระท�ำ ผิดด้านสัตว์ป่าและพื ชป่า การสืบติดตามการค้าสัตว์ป่า แ ล ะ พื ช ป่ า ท า ง อิ น เ ต อ ร์ เ น็ ต ร ว ม ถึ ง ก า ร ลั ก ล อ บ น�ำเข้า-ส่งออกสัตว์ป่าและพื ชป่าตามด่านสัตว์ป่าระหว่าง ป ร ะ เ ท ศ จุ ด ผ่ อ น ป ร น ห รื อ จุ ด ข้ า ม พ ร ม แ ด น อ ย่ า ง เ ข้ ม ง ว ด ม า ก ข้ึน ส่ ง ผ ล ใ ห้ จ� ำน ว น ค ดี ท่ี เ กี่ ย ว ข้ อ ง กั บ การลักลอบค้าสัตว์ป่าลดลงจาก 627 คดี และตรวจยึด สัตว์ป่าของกลางได้ 12,428 ตัว และซากสัตว์ป่า ท่ีมา: กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพั นธ์ุพื ช ของกลาง 1,204 ซาก ในปี 2559 เหลือเพี ยง 29 คดี พร้อมสัตว์ป่าของกลาง 2,099 ตัว และซากสัตว์ป่า การด�ำเนินการท่ผี า่ นมา ของกลาง 60 ซาก ในปี 2563 อย่างไรก็ดี แม้ว่าจ�ำนวน ค ดี เ กี่ ย ว กั บ ก า ร ลั ก ล อ บ ล่ า แ ล ะ ค้ า สั ต ว์ ป่ า จ ะ ล ด ล ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ ป รั บ ป รุ ง ก ฎ ห ม า ย ใ ห้ ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ อย่างมาก แต่สัดส่วนของกลางท่ีตรวจยึดได้ต่อคดี ส ถ า น ก า ร ณ์ ปั จ จุ บั น ม า ก ขึ้ น โ ด ย ไ ด้ ป ร ะ ก า ศ ใ ช้ กลับเพ่ิ มสูงขึ้นนอกจากน้ี สถิติคดีการลักลอบน�ำเข้า พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2562 ส่งออก น�ำผ่าน ซึ่งชนิดสัตว์ป่าตามบัญชีไซเตส ระหว่าง เพื่ อให้การสงวน อนุรักษ์ คุ้มครอง และบ�ำรุงรักษา ปีงบประมาณพ.ศ. 2561 – พ.ศ. 2563 มีจ�ำนวนรวม เ ข ต รั ก ษ า พั น ธ์ุ สั ต ว์ ป่ า แ ล ะ เ ข ต ห้ า ม ล่ า สั ต ว์ ป่ า แ ล ะ ทั้งส้ิน 181 คดีโดยส่วนมากเป็นการจับกุมในพื้ นท่ีภาค ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร สั ต ว์ ป่ า ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ ตะวันออกเฉียงเหนือ (69 คดี) และพ้ื นท่ีท่าอากาศยาน ระบบนิเวศ และความหลากหลายทางชีวภาพให้เกิด (61 คดี) โดยเฉพาะการตรวจยึดตัวลิ่น/เกล็ดล่ิน แสดงให้ ประโยชน์อย่างสมดุลและยั่งยืน โดยมีการก�ำหนด เห็นถึงสถานการณ์ที่ประเทศไทยยังคงมีความเสี่ยงใน ช นิ ด พั น ธุ์ ท่ี ไ ด้ รั บ ค ว า ม คุ้ ม ค ร อ ง ท่ี ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ 384 การเป็นประเทศทางผ่านของการลักลอบค้าสัตว์ป่า อนุสัญญาไซเตสและเพิ่ มบทลงโทษให้รุนแรงมากข้ึน รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนนุ การใช้ระบบนเิ วศบนบกอยา่ งยง่ั ยืน 15 จดั การป่าไม้อยา่ งยัง่ ยนื ต่อส้กู ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย หยดุ การเสือ่ มโทรมของท่ดี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ SDG และหยุดการสญู เสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.7 ปฏิบัติการอย่างเรง่ ด่วนเพื่อจะยตุ ิการลักลอบลา่ และค้าชนิดพันธ์พุ ืช และสัตว์คุ้มครองและแก้ปัญหาทัง้ อปุ สงคแ์ ละอุปทาน ของผลติ ภัณฑส์ ัตว์ป่าทีผ่ ดิ กฎหมาย เพื่ อใช้เป็นเคร่ืองมือในการสงวน อนุรักษ์ คุ้มครอง ความทา้ ทาย ดูแลและฟ้ ืนฟู สัตว์ป่า แหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า ร ว ม ถึ ง รั ก ษ า ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ อื่ น ไ ด้ อ ย่ า ง มี แ ม้ ว่ า ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย จ ะ ป ฏิ บั ติ ต า ม อ นุ สั ญ ญ า ไ ซ เ ต ส ประสิทธิภาพยิ่งข้ึน ในการควบคุมการค้าสัตว์ป่าและพื ชป่า และด�ำเนินการ ป้องกันปราบปรามการลักลอบค้าสัตว์ป่าและพื ชป่า น อ ก จ า ก นี้ ยั ง ไ ด้ ด� ำ เ นิ น ก า ร เ พื่ อ ยุ ติ ก า ร ล่ า แ ล ะ ท่ีผิดกฎหมายอย่างต่อเนื่อง แต่ปัจจุบันยังพบว่ามี ก า ร ข น ย้ า ย ช นิ ด พั น ธ์ุ พื ช แ ล ะ สั ต ว์ คุ้ ม ค ร อ ง ต า ม การลักลอบซื้อขายสัตว์ป่าและพื ชป่าอย่างผิดกฎหมาย ม า ต ร ฐ า น ส า ก ล อ ย่ า ง ต่ อ เ นื่ อ ง โ ด ย มี ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ผ่ า น สื่ อ สั ง ค ม อ อ น ไ ล น์ ที่ เ ติ บ โ ต แ ล ะ ข ย า ย ตั ว ขึ้ น อ ย่ า ง ท่ีส�ำคัญ อาทิ (1) โครงการปฏิรูประบบลาดตระเวน ร ว ด เ ร็ ว แ ล ะ ก� ำ ลั ง เ ป็ น ปั ญ ห า ที่ ส� ำ คั ญ ใ น ปั จ จุ บั น พ้ื นที่ป่าอนุรักษ์ ตามมาตรฐานการลาดตระเวนเชิง เน่ืองจากกระท�ำได้ง่าย รวดเร็ว และติดตามจับกุมได้ยาก คุณภาพ (SMART Patrol System) โดยประยุกต์ใช้ นอกจากน้ี การรายงานเรื่องการจับกุมชิ้นส่วนของสัตว์ เ ท ค โ น โ ล ยี ส า ร ส น เ ท ศ ภู มิ ศ า ส ต ร์ ใ น ก า ร ว า ง แ ผ น แ ล ะ ท่ีอยู่ในรายการบัญชีไซเตส พบว่า ประเทศไทยเป็น ก า ร เ ก็ บ ข้ อ มู ล ก า ร ล า ด ต ร ะ เ ว น เ พื่ อ น� ำ ม า วิ เ ค ร า ะ ห์ ทางผ่านในการน�ำเข้าและส่งออกช้ินส่วนสัตว์ในบัญชี ส ถ า น ก า ร ณ์ แ ล ะ ด� ำ เ นิ น ก า ร ป ร า บ ป ร า ม แ ล ะ จั บ กุ ม ไซเตสท่ีส�ำคัญแห่งหน่ึงในภูมิภาค สะท้อนให้เห็นว่า การลักลอบค้าน�ำเข้า-ส่งออกสัตว์ป่า (2) โครงการ กลไกทางกฎหมาย และการปฏิบัติของประเทศไทยยัง ชุ ด ป ฏิ บั ติ ก า ร ป ร า บ ป ร า ม ก า ร ก ร ะ ท� ำ ผิ ด ด้ า น สั ต ว์ ป่ า อาจมีข้อจ�ำกัดอยู่ โดยเฉพาะการควบคุมการเคล่ีอนย้าย ได้ด�ำเนินการตรวจปราบปราม จับกุม และยึดของ สัตว์ป่าข้ามพรมแดนจากประเทศเพ่ื อนบ้าน กลาง ในการกระท�ำความผิดตาม พ.ร.บ. สงวนและ คุ้ ม ค ร อ ง สั ต ว์ ป่ า พ . ศ . 2 5 6 2 แ ล ะ พ . ร . บ . ง า ช้ า ง ขอ้ เสนอแนะ พ . ศ . 2 5 5 8 โ ด ย มุ่ ง เ น้ น ก า ร ป้ อ ง กั น ก า ร ลั ก ล อ บ ค้ า สั ต ว์ ป่ า ท า ง อิ น เ ต อ ร์ เ น็ ต ห รื อ ท า ง ส่ื อ อ อ น ไ ล น์ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ค ว ร มี ม า ต ร ก า ร เ ร่ ง ด่ ว น ใ น ก า ร ยุ ติ ก า ร น อ ก จ า ก นี้ ยั ง ไ ด้ เ ข้ ม ง ว ด ก า ร ต ร ว จ ส อ บ สิ น ค้ า ที่ ลักลอบค้าสัตว์ป่าและพื ชป่าท่ีผิดกฎหมาย ท้ังในด้าน น�ำเข้า-ส่งออก และน�ำผ่านรวมถึงตรวจสอบการลักลอบ อุปสงค์และอุปทาน และบังคับใช้กฎหมายด้านการ น� ำ เ ข้ า - ส่ ง อ อ ก ข อ ง นั ก ท่ อ ง เ ท่ี ย ว บ ริ เ ว ณ ด่ า น ต ร ว จ คุ้มครองสัตว์ป่าและพั นธุ์พื ชอย่างเข้มงวดมากขึ้น สัตว์ป่าทุกแห่ง นอกจากนี้ ในปี 2562 ประเทศไทย รวมท้ังส่งเสริมการท�ำงานร่วมกันระหว่างหน่วยงาน มี ค ว า ม ก้ า ว ห น้ า ใ น ก า ร ค ว บ คุ ม แ ล ะ ป ร า บ ป ร า ม ก า ร ค้ า ภาครัฐกับภาคส่วนท่ีเกี่ยวข้อง โดยเฉพาะการเฝ้าระวัง งาช้างผิดกฎหมาย และได้หลุดพ้ นจากกลุ่มประเทศ ทางส่ือสังคมออนไลน์อาทิ เฟซบุ๊ก และทวิตเตอร์ เ ฝ้ า ร ะ วั ง ( P r i m a r y Co n c e r n ) ที่ ต้ อ ง จั ด ท� ำ แ ล ะ เพื่ อแก้ไขปัญหาการลักลอบการค้าสัตว์ป่าและพื ชป่า ด�ำเนินการตามแผนปฏิบัติการงาช้างแห่งชาติ อันเป็น ผ่านช่องทางออนไลน์ และใช้สื่อดังกล่าวในการสื่อสาร ผ ล จ า ก ก า ร ป รั บ ป รุ ง ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ บั ง คั บ ใ ช้ ก ฎ ห ม า ย และประชาสัมพั นธ์ เพื่ อสร้างความตระหนักถึงคุณค่า อย่างเข้มงวดและมีประสิทธิภาพ ข อ ง สั ต ว์ ป่ า แ ล ะ พื ช ป่ า ต ล อ ด จ น ก ร ะ ตุ้ น เ ตื อ น ใ ห้ ประชาชนไม่ซื้อสัตว์ป่าที่ถูกน�ำมาขายในประเทศอย่าง ผิดกฎหมาย รวมถึงรายงานการกระท�ำผิดของกลุ่ม ค้ า สั ต ว์ ป่ า ผิ ด ก ฎ ห ม า ย แ ก่ ภ า ค รั ฐ ด้ ว ย น อ ก จ า ก นี้ ควรเพิ่ มพู นความร่วมมือและประสานการท�ำงานร่วมกัน กั บ ป ร ะ เ ท ศ เ พ่ื อ น บ้ า น เ พ่ื อ ก ว ด ขั น ก า ร ป ร า บ ป ร า ม การกระท�ำความผิดเกี่ยวกับสัตว์ป่าและพั นธุ์พื ชให้มี ประสิทธิภาพย่ิงขึ้น รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 385 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนุนการใช้ระบบนิเวศบนบกอยา่ งย่งั ยืน จดั การป่าไมอ้ ย่างย่งั ยืน ตอ่ สู้การกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย SDG หยดุ การเสอื่ มโทรมของทด่ี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ และหยดุ การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ 15.8 นำ� ใชม้ าตรการเพื่อป้องกันการนำ� เข้าและลดผลกระทบของชนดิ พันธุ์ต่างถิ่น ทร่ี ุกรานในระบบนิเวศบกและน้ำ� และควบคุมหรือกำ� จัดชนดิ พันธตุ์ า่ งถ่นิ ทีม่ ลี �ำดบั ความส�ำคญั สูง (priority species) ภายในปี 2563 การรุกรานของชนิดพั นธุ์ต่างถิ่นเป็นภัยคุกคามที่ร้ายแรงต่อความหลากหลายทางชีวภาพและส่งผลกระทบ โดยตรงต่อระบบนิเวศและเศรษฐกิจ อาทิ ปริมาณและคุณภาพของผลผลิตทางการเกษตร โดยหลายประเทศ ประสบปัญหาการรุกรานของชนิดพันธ์ุต่างถิ่นท่ีไม่สามารถควบคุมได้ ประเทศไทยจึงต้องให้ความส�ำคัญในการจัดการ และควบคุมปัญหานี้ เน่ืองจากพ้ื นท่ีตั้งของประเทศอยู่ในภูมิภาคเขตร้อนใกล้เส้นศูนย์สูตร ซึ่งเป็นเขตที่มีความหลาก หลายทางชีวภาพสูงและมีระบบนิเวศท่ีซับซ้อน ท�ำให้มีความเส่ียงสูงต่อการถูกคุกคามจากชนิดพั นธ์ุต่างถ่ิน อีกท้ังยังมีความพร้อมและศักยภาพในการรับมือค่อนข้างต่�ำ โดยในระยะท่ีผ่านมา ประเทศไทยประสบปัญหา จากการรุกรานของชนิดพั นธุ์ต่างถ่ินหลายชนิด อาทิ ไมยราบยักษ์ ผักตบชวา ปลาซัคเกอร์ และหอยเชอรี่ สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายย่อย ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ มี ก า ร บั ง คั บ ใ ช้ ก ฎ ห ม า ย ที่ เ กี่ ย ว กั บ จ�ำนวน 58 ชนิด โดยเป็นชนิดพั นธ์ุท่ีต้องมีมาตรการ การควบคุมป้องกันชนิดพั นธุ์ต่างถ่ิน ได้แก่ พระราช ป้ อ ง กั น เฉ พาะ 1 5 ช นิ ด ( 3 ) ช นิ ด พั น ธุ์ ต่ าง ถ่ินที่ มี บัญญัติก�ำจัดผักตบชวา พ.ศ. 2456 พระราชบัญญัติ ประวัติว่ารุกรานแล้วในประเทศอ่ืน แต่ยังไม่รุกรานใน กักพื ชพ.ศ. 2507 และที่แก้ไขเพิ่ มเติม พ.ศ. 2542 และ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย 4 5 ช นิ ด โ ด ย เ ป็ น ช นิ ด พั น ธุ์ ที่ ต้ อ ง มี พ.ศ. 2551 พระราชบัญญัติประมง พ.ศ. 2558 พระราช มาตรการป้องกันเฉพาะ 4 ชนิด และ (4) ชนิดพั นธุ์ต่างถ่ิน บั ญ ญั ติ ส ง ว น แ ล ะ คุ้ ม ค ร อ ง สั ต ว์ ป่ า พ . ศ . 2 5 6 2 ที่รุกรานที่ยังไม่เข้ามาในประเทศไทย 82 ชนิด พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ ก า ร ส่ ง อ อ ก ไ ป น อ ก แ ล ะ ก า ร น� ำ เ ข้ า ม า ในราชอาณาจักรซ่ึงสินค้า พ.ศ. 2522 พระราชบัญญัติ นอกจากน้ี ในการควบคุมหรือก�ำจัดชนิดพั นธุ์ต่างถิ่น โรคระบาดสัตว์ พ.ศ. 2558 ที่ก�ำหนดมาตรการป้องกัน ท่ี มี ล� ำ ดั บ ค ว า ม ส� ำ คั ญ สู ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ด้ จั ด ล� ำ ดั บ ควบคุม หรือก�ำจัดชนิดพั นธ์ุต่างถิ่นชนิดต่าง ๆ ความส�ำคัญของชนิดพั นธ์ุต่างถิ่นท่ีรุกรานและเส้นทาง แพร่ระบาด รวมท้ังก�ำหนดแนวทางการควบคุมหรือ อ ย่ า ง ไ ร ก็ ต า ม แ ม้ ว่ า ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย จ ะ มี ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ ก�ำจัดชนิดพั นธ์ุดังกล่าว รวม 23 ชนิด แยกเป็นพั นธ์ุ ระเบียบต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการชนิดพั นธุ์ สัตว์ต่างถ่ิน 12 ชนิด อาทิ ปลาหมอสีคางด�ำ เต่าแก้มแดง ต่างถ่ินอยู่หลายฉบับ แต่ก็ยังประสบปัญหาการแพร่ และหอยทากยักษ์แอฟริกา และพั นธ์ุพื ชต่างถิ่น 11 ชนิด ระบาดของชนิดพั นธุ์ต่างถิ่นอย่างมาก และยังมีผู้น�ำเข้า อาทิ จอกหูหนูยักษ์ ธูปฤาษี และผักตบชวา ชนิดพั นธุ์ต่างถิ่นใหม่ ๆ อยู่อย่างต่อเน่ือง ซ่ึงบางชนิด ส า ม า ร ถ ด� ำ ร ง ชี วิ ต ไ ด้ ดี ใ น ส ภ า พ ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ก ล า ย เ ป็ น พื ช แ ล ะ สั ต ว์ ท่ี มี ค ว า ม ส� ำ คั ญ ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ บางชนิดมีการแพร่กระจายจนกลายเป็ นชนิดพั นธุ์ ต่ า ง ถิ่ น ที่ รุ ก ร า น ส่ ง ผ ล คุ ก ค า ม ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชีวภาพ และก่อให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจหาก ไม่สามารถควบคุมได้อย่างทันท่วงที โดยในปี 2561 ได้มี การปรับปรุงทะเบียนรายการชนิดพั นธุ์ต่างถ่ินที่ควร ป้องกันควบคุม ก�ำจัดของประเทศไทย จ�ำนวน 323 ชนิด เพ่ิ มข้ึนจากจ�ำนวน 273 ชนิดในปี 2552 ซ่ึงแบ่งตาม สถานภาพได้ดังน้ี (1) ชนิดพั นธ์ุต่างถ่ินท่ีรุกรานแล้ว 138 ชนิดโดยเป็นชนิดพั นธ์ุที่ต้องมีมาตรการป้องกัน เฉพาะ 16 ชนิด (2) ชนิดพั นธ์ุต่างถิ่นที่มีแนวโน้มรุกราน 386 รายงานความกา้ วหนา้ เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนุนการใชร้ ะบบนิเวศบนบกอยา่ งย่งั ยืน 15 จัดการป่าไม้อยา่ งยัง่ ยนื ตอ่ สูก้ ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย หยุดการเสือ่ มโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ SDG และหยดุ การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ 15.8 น�ำใชม้ าตรการเพื่อป้องกนั การน�ำเข้าและลดผลกระทบของชนดิ พันธุต์ า่ งถิ่น ท่รี กุ รานในระบบนเิ วศบกและน�้ำ และควบคุมหรือกำ� จดั ชนดิ พันธุ์ต่างถ่นิ ทีม่ ีล�ำดบั ความส�ำคญั สูง (priority species) ภายในปี 2563 การด�ำเนนิ การทผ่ี ่านมา ความท้าทาย ส� ำ นั ก ง า น น โ ย บ า ย แ ล ะ แ ผ น ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ การบังคับใช้กฎหมายและมาตรการต่าง ๆ ในการป้องกัน ส่ิงแวดล้อมได้จัดท�ำหนังสือเผยแพร่เรื่อง “พื ชต่างถ่ิน ควบคุม และก�ำจัดชนิดพั นธ์ุต่างถิ่น จ�ำเป็นต้องมีฐาน รุกรานในพ้ื นท่ีป่าอนุรักษ์” เพ่ื อให้หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้อง ข้อมูลการน�ำเข้าของชนิดพั นธุ์ต่างถ่ิน เพ่ื อน�ำไปใช้ และทุกภาคส่วนน�ำไปประยุกต์ใช้ในการจัดการชนิดพั นธุ์ ในการตรวจสอบการอนุญาตการน�ำเข้า และควบคุม ต่างถ่ินที่รุกรานในพ้ื นท่ีท่ีตนเองดูแล และได้ปรับปรุง ชนิดพั นธุ์ต่างถิ่นไม่ให้มีการแพร่กระจายได้อย่างมี แ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ แ ล ะ ห น่ ว ย ง า น ที่ รั บ ผิ ด ช อ บ เ พื่ อ ใ ห้ ประสิทธิภาพ ซึ่งปัจจุบันพบว่าประเทศไทยมีข้อมูล ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ ส ถ า น ก า ร ณ์ แ ล ะ เ พ่ิ ม ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ดังกล่าวน้อยมาก และขาดความต่อเน่ืองของข้อมูลสถิติ การบริหารจัดการ และได้ปรับปรุงทะเบียนชนิดพั นธ์ุ เกี่ยวกับจ�ำนวนชนิดพั นธ์ุพื ชต่างถ่ินท่ีพบในประเทศไทย ต่ า ง ถิ่ น ท่ี ค ว ร ป้ อ ง กั น ค ว บ คุ ม แ ล ะ ก� ำ จั ด ข อ ง และจ�ำนวนชนิดพั นธุ์พื ชต่างถ่ินที่ควรป้องกัน ควบคุม ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ใ ห้ มี ค ว า ม ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ ส ถ า น ก า ร ณ์ และก�ำจัดของประเทศไทย ท�ำให้ยากต่อการติดตาม ปัจจุบันและมาตรฐานโลก รวมทั้งเพิ่ มกลุ่มของชนิด สถานการณ์และการจัดการการรุกรานของชนิดพั นธุ์ พั น ธุ์ ต่ า ง ถ่ิ น ที่ มี ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ ท า ง ต่างถิ่นได้อย่างทันท่วงที เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ค ว บ คู่ กั บ ก า ร ก� ำ ห น ด ม า ต ร ก า ร ป้ อ ง กั น เ ฉ พ า ะ ที่ รั ด กุ ม เ พ่ื อ ป้ อ ง กั น ไ ม่ ใ ห้ ช นิ ด พั น ธุ์ ต่ า ง ถ่ิ น ขอ้ เสนอแนะ ขยายพั นธุ์และแพร่กระจายเข้าไปในพื้ นที่อนุรักษ์ ควรจัดท�ำฐานข้อมูลชนิดพั นธุ์ต่างถิ่นในระดับประเทศ น อ ก จ า ก นี้ ยั ง ไ ด้ จั ด ท� ำ ( ร่ า ง ) พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ เพื่ อใช้ในการตรวจสอบการอนุญาตการน�ำเข้า ควบคุม ความหลากหลายทางชีวภาพ พ.ศ. .... โดยในหมวด ชนิดพั นธุ์ต่างถ่ินไม่ให้มีการแพร่กระจาย และมีระบบ ว่ า ด้ ว ย ก า ร ค ว บ คุ ม ผ ล ก ร ะ ท บ ต่ อ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ต ร ว จ ส อ บ แ ล ะ ติ ด ต า ม ก า ร น� ำ เ ข้ า ช นิ ด พั น ธุ์ ต่ า ง ถิ่ น ท า ง ชี ว ภ า พ ก� ำ ห น ด ใ ห้ มี ก า ร ค ว บ คุ ม กิ จ ก ร ร ม ท่ี โดยให้มีการติดตามตั้งแต่เริ่มแรกที่มีการน�ำเข้าเพื่ อท่ี เก่ียวกับทรัพยากรชีวภาพประเภทชนิดพั นธุ์ต่างถิ่น จะสามารถควบคุมและก�ำจัดชนิดพั นธ์ุต่างถ่ินน้ันได้ และการจัดท�ำบัญชีชนิดพั นธุ์ต่างถิ่นท่ีรุกราน ควบคู่ อย่างทันท่วงทีและช่วยลดผลกระทบและความเสียหาย ไปกับมาตรการป้องกัน ควบคุม หรือก�ำจัดชนิดพั นธ์ุ ที่ จ ะ เ กิ ด ข้ึ น ต่ อ ร ะ บ บ นิ เ ว ศ แ ล ะ ค ว า ม ห ล า ย ห ล า ย ท า ง ต่างถิ่นน้ัน โดยสนับสนุนการมีส่วนร่วมของประชาชน ชีวภาพของประเทศ ตลอดจนการจัดต้ังช่องทางส่ือสาร แ ล ะ ห น่ ว ย ง า น ท่ี เ กี่ ย ว ข้ อ ง ใ ห้ ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ แ ผ น ระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชนในพื้ นที่ อาทิ จั ด ก า ร ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ เ พ่ื อ ค ว บ คุ ม แอปพลิเคชันส�ำหรับการแจ้งเตือนและการระบุจุดที่พบ ป้องกันภัยคุกคามและผลกระทบต่อความหลากหลาย การรุกรานของพั นธุ์ต่างถิ่น ทางชีวภาพ รายงานความก้าวหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 387 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนุนการใช้ระบบนิเวศบนบกอย่างย่งั ยืน จัดการป่าไม้อยา่ งยงั่ ยืน ตอ่ สูก้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย SDG หยดุ การเสื่อมโทรมของทด่ี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ และหยดุ การสญู เสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.9 บูรณาการคณุ คา่ ของระบบนเิ วศและความหลากหลายทางชีวภาพเข้าสู่ การจดั ท�ำแผนทั้งในระดบั ทอ้ งถน่ิ และระดบั ประเทศ กระบวนการพัฒนา ยทุ ธศาสตร์การขจัดความยากจน และการจดั ทำ� บัญชปี ระชาชาติ ภายในปี 2563 มูลค่าทางเศรษฐกิจของระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพยังไม่ถูกบูรณาการสู่กระบวนการก�ำหนดนโยบาย และจัดท�ำยุทธศาสตร์อย่างแพร่หลายนัก โดยเฉพาะในการก�ำหนดยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาและการขจัดความยากจน ซ่ึงการบูรณาการคุณค่าของบริการจากระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพในกระบวนการจัดท�ำแผน แ ล ะ ก� ำ ห น ด น โ ย บ า ย จ ะ ช่ ว ย ส ร้ า ง ค ว า ม ต ร ะ ห นั ก ถึ ง คุ ณ ค่ า ข อ ง ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ร ะ บ บ นิ เ ว ศ และความหลากหลายทางชีวภาพอย่างย่ังยืนต่อการพั ฒนาเศรษฐกิจ ซ่ึงจ�ำเป็นต้องมีแนวทางการประเมินมูลค่า ของความหลากหลายทางชีวภาพท่ีเหมาะสม ซ่ึงที่ผ่านมา การประเมินมูลค่าระบบนิเวศของประเทศไทยเป็นการประเมิน เฉพาะส่วน เช่น การประเมินมูลค่าชนิดพันธุ์ที่หายากและใกล้จะสูญพั นธุ์ในระบบนิเวศ สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมายยอ่ ย ประเทศไทยมีกลไกการรายงานความก้าวหน้าการด�ำเนิน Accounting: TSA-SEEA) รวมถึงการศึกษาแนวทาง ง า น ต า ม แ ผ น ก ล ยุ ท ธ์ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ จัดท�ำบัญชีบริวาร(satellite account) ในด้านต่าง ๆ ค.ศ. 2011 - 2020 และเป้าหมายไอจิ (Aichi Targets) เช่น บัญชีบริวารด้านสิ่งแวดล้อมทางทะเล ซ่ึงในปี 2562 ได้จัดท�ำรายงานแห่งชาติว่าด้วยความ หลากหลายทางชีวภาพ ฉบับที่ 6 เพ่ื อสื่อสารความ การด�ำเนนิ การท่ผี า่ นมา ก้าวหน้าในการด�ำเนินงานของประเทศในการอนุรักษ์ ความหลากหลายทางชีวภาพ และการใช้ประโยชน์จาก ส� ำ นั ก ง า น น โ ย บ า ย แ ล ะ แ ผ น ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ระบบนิเวศชนิดพั นธุ์ และพั นธุกรรมอย่างย่ังยืนและ ส่ิงแวดล้อมอยู่ระหว่างด�ำเนินโครงการ Integration เผยแพร่ข้อมูลแก่สาธารณะอย่างไรก็ดี มูลค่าของระบบ of Natural Capital Accounting in Public and นิ เ ว ศ แ ล ะ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ยั ง ไ ม่ ค่ อ ย ถู ก Private Sector Policy and Decision-Making น� ำ ไ ป ใ ช้ ป ร ะ ก อ บ ก า ร จั ด ท� ำ แ ผ น แ ล ะ ก� ำ ห น ด น โ ย บ า ย f o r S u s t a i n a b l e L a n d s c a p e s ซ่ึ ง ไ ด้ รั บ ก า ร อย่างแพร่หลายนักท้ังในระดับประเทศและระดับพ้ื นที่ สนับสนุนจากกองทุนสิ่งแวดล้อมโลก เพื่ อบูรณาการ เน่ืองจากยังขาดข้อมูลและความเชี่ยวชาญในการประเมิน ต้นทุนธรรมชาติไว้ในการจัดท�ำแผนและนโยบายของ มูลค่าของระบบนิเวศ ซึ่งที่ผ่านมาเป็นการประเมิน ภาครัฐและภาคเอกชน โดยด�ำเนินการในพื้ นที่น�ำร่อง เฉพาะส่วน อาทิ การประเมินมูลค่าระบบนิเวศทะเลและ ในภาคเศรษฐกิจที่เป็นพื้ นที่ภาคการผลิต ซึ่งคาดว่า ชายฝ่ ัง การประเมินมูลค่าระบบนิเวศป่าไม้ และการประเมิน จ ะ แ ล้ ว เ ส ร็ จ ภ า ย ใ น ปี 2 5 6 5 น อ ก จ า ก น้ี ก ร ะ ท ร ว ง มูลค่าชนิดพั นธุ์ที่หายากและใกล้จะสูญพั นธ์ุในระบบนิเวศ ก า ร ท่ อ ง เ ที่ ย ว แ ล ะ กี ฬ า ร่ ว ม กั บ ส� ำ นั ก ง า น พั ฒ น า วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ด�ำเนินการ นอกจากน้ี ยังไม่มีการผนวกประเด็นความหลากหลาย จั ด ท� ำ บั ญ ชี ป ร ะ ช า ช า ติ ด้ า น ก า ร ท่ อ ง เ ท่ี ย ว ท่ี ร ว ม ทางชีวภาพเข้าสู่ระบบการรายงานและด�ำเนินการจัดท�ำ ต้ น ทุ น ด้ า น ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม ( To u r i s m S a t e l l i t e บั ญ ชี ป ร ะ ช า ช า ติ ที่ ผ น ว ก ร ว ม ต้ น ทุ น ด้ า น สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม Account System of Environmental Economic (System of Environmental-Economic Accounting: Accounting: TSA-SEEA) ในเขตพั ฒนาการท่องเท่ียว SEEA) อย่างเป็นรูปธรรม ท้ังนี้ หน่วยงานท่ีเก่ียวข้องได้ ที่ส�ำคัญ โดยครอบคลุมแหล่งท่องเท่ียว 3 รูปแบบ เร่ิมด�ำเนินการศึกษาแนวทางการจัดท�ำ SEEA อาทิ ไ ด้ แ ก่ ภู เ ข า ท ะ เ ล แ ล ะ วั ฒ น ธ ร ร ม อ า ทิ ก า ร จั ด ท� ำ การบูรณาการต้นทุนทางธรรมชาติไว้ในแผนด้านการ TSA - S E E A ใ น เ ข ต พั ฒ น า ก า ร ท่ อ ง เ ท่ี ย ว อั น ด า มั น พั ฒนา และการจัดท�ำบัญชีประชาชาติด้านการท่องเที่ยว เ ข ต พั ฒ น า ก า ร ท่ อ ง เ ท่ี ย ว วิ ถี ชี วิ ต ลุ่ ม แ ม่ น้� ำ โ ข ง แ ล ะ ที่รวมต้นทุนด้านสิ่งแวดล้อม (Tourism Satellite มรดกโลกด้านวัฒนธรรม Account-System of Environmental Economic 388 รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนุนการใช้ระบบนเิ วศบนบกอย่างยง่ั ยืน 15 จัดการป่าไม้อย่างยั่งยืน ตอ่ สู้การกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย หยุดการเสือ่ มโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ SDG และหยดุ การสญู เสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ 15.9 บรู ณาการคุณคา่ ของระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพเข้าสู่ การจัดทำ� แผนท้งั ในระดบั ท้องถ่ินและระดับประเทศ กระบวนการพัฒนา ยทุ ธศาสตร์การขจดั ความยากจน และการจดั ทำ� บัญชีประชาชาติ ภายในปี 2563 ในระดับนโยบาย ได้มีการผนวกประเด็นความหลาก ความทา้ ทาย ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ใ น ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ แ ผ น ร ะ ดั บ ช า ติ ท่ี ส� ำ คั ญ ไ ด้ แ ก่ รั ฐ ธ ร ร ม นู ญ แ ห่ ง ร า ช อ า ณ า จั ก ร ไ ท ย ข้ อ มู ล ด้ า น ก า ร ป ร ะ เ มิ น มู ล ค่ า ข อ ง ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม แ ล ะ พุ ท ธ ศั ก ร า ช 2 5 6 0 พ ร ะ ร า ช ก� ำ ห น ด ก า ร ป ร ะ ม ง ระบบนิเวศยังไม่ครอบคลุมทุกมิติ ท�ำให้มีข้อจ�ำกัด (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2560 แผนการปฏิรูปประเทศด้าน ในการจัดท�ำบัญชีบริวาร และบัญชีประชาชาติที่ผนวกรวม ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ต้นทุนด้านสิ่งแวดล้อม ซึ่งจะช่วยสนับสนุนการจัดท�ำ ก ร ะ ท ร ว ง ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม แ ผ น พั ฒ น า แ ล ะ ก� ำ ห น ด น โ ย บ า ย แ ล ะ ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ท่ี ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560 – 2579) แผนจัดการคุณภาพ บูรณาการคุณค่าของระบบนิเวศและความหลากหลาย สิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2560 - 2564 และแผนส่งเสริม ทางชีวภาพ นอกจากนี้ หน่วยงานยังขาดข้อมูลและ ก า ร จั ด ซ้ื อ จั ด จ้ า ง สิ น ค้ า แ ล ะ บ ริ ก า ร ท่ี เ ป็ น มิ ต ร กั บ ความเชี่ยวชาญในการจัดท�ำนโยบายและแผนท่ีผนวก สิ่งแวดล้อม ระยะท่ี 3 (พ.ศ. 2560-2564) เป็นต้น มิติความหลากหลายทางชีวภาพ โดยเฉพาะในการจัดท�ำ โ ด ย ใ น ก า ร ขั บ เ ค ลื่ อ น ร ะ ดั บ พื้ น ท่ี ไ ด้ มี ก า ร ผ น ว ก แ ผ น พั ฒ น า จั ง ห วั ด แ ผ น พั ฒ น า ท้ อ ง ถิ่ น แ ล ะ แ ผ น ป ร ะ เ ด็ น ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ปฏิบัติการ เพื่ อการจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อมใน ชี ว ภ า พ ไ ว้ ใ น แ ผ น พั ฒ น า ก ลุ่ ม จั ง ห วั ด 2 ก ลุ่ ม ระดับจังหวัด ซึ่งเป็นกลไกส�ำคัญในการบริหารจัดการ (ภาคตะวันออกและภาคเหนือตอนบน) และแผนพั ฒนา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมให้เกิดความยั่งยืน จังหวัด 9 จังหวัด (เชียงใหม่ เชียงราย น่าน ล�ำปาง อีกทั้งความรู้ความเข้าใจของประชาชนเกี่ยวกับคุณค่า แม่ฮ่องสอน ชัยนาท ชัยภูมิ ฉะเชิงเทรา และจันทบุรี) ของความหลากหลายทางชีวภาพและความเช่ือมโยง และในระดับท้องถิ่น ได้แก่ ข้อบัญญัติองค์การบริหาร กบั การอนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติยังอยู่ในวงจ�ำกัด ส่วนต�ำบลพรหมสวัสดิ์ เรื่อง การจัดการทรัพยากร ธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม พ.ศ. 2560 ข้อบัญญัติ ขอ้ เสนอแนะ องค์การบริหารส่วนต�ำบลโนนสัง เรื่อง การอนุรักษ์ พั น ธ์ุ สั ต ว์ ป่ า แ ล ะ ป่ า ไ ม้ ใ น เ ข ต ป่ า ส า ธ า ร ณ ป ร ะ โ ย ช น์ ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ค ว ร เ ร่ ง ด� ำ เ นิ น ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม รู้ ค ว า ม ต� ำ บ ล โ น น สั ง พ . ศ . 2 5 5 9 แ ล ะ ข้ อ บั ญ ญั ติ อ ง ค์ ก า ร บ ริ ห า ร เ ข้ า ใ จ แ ก่ ทุ ก ภ า ค ส่ ว น ถึ ง ค ว า ม ส� ำ คั ญ ข อ ง ร ะ บ บ นิ เ ว ศ สวนต�ำบลท่าเคย เร่ือง การคุ้มครองดูแลบ�ำรุงรักษา แ ล ะ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ต่ อ ก า ร ด� ำ ร ง ชี วิ ต ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2560 และการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างยั่งยืน ท�ำงานร่วมกับ ภาคีเครือข่ายในการน�ำนโยบายไปสู่การปฏิบัติ รวมถึง การขยายผลการด�ำเนินการสู่ระดับพ้ืนที่ ตลอดจนพั ฒนา ฐ า น ข้ อ มู ล ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ท่ี ค ร อ บ ค ลุ ม และเช่ือมโยงระหว่างหน่วยงาน เพ่ื อน�ำไปสู่การเรียนรู้ ประยุกต์ใช้และพั ฒนาต่อยอดให้เกิดประโยชน์ต่อการ บริหารจัดการทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพ ของประเทศ นอกจากนี้ ควรเร่งรัดการจัดท�ำบัญชี บริวารด้านสิ่งแวดล้อมให้ครอบคลุมเพื่ อสนับสนุนการ จัดท�ำบัญชี SEEA ในภาพรวมของประเทศต่อไป รายงานความก้าวหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 389 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกป้อง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนนุ การใชร้ ะบบนิเวศบนบกอยา่ งยง่ั ยนื จดั การป่าไมอ้ ย่างยงั่ ยนื ตอ่ สู้การกลายสภาพเป็นทะเลทราย SDG หยดุ การเสื่อมโทรมของทด่ี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ และหยุดการสูญเสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ 15.a ระดมและเพิ่มทรัพยากรทางการเงินจากทุกแหลง่ เพื่ออนุรกั ษ์ และใช้ความหลากหลายทางชวี ภาพและระบบนิเวศอยา่ งยั่งยืน ประเทศไทยท่ีมีความหลากหลายทางชีวภาพสูง แต่ทรัพยากรทางชีวภาพของประเทศก�ำลังถูกคุกคามจากปัจจัย หลายด้าน เช่น การตัดไม้ท�ำลายป่า การลักลอบล่าสัตว์ป่าและพื ชป่าเพื่ อการค้าอย่างผิดกฎหมาย รวมถึง การเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ ดังน้ัน การสนับสนุนด้านงบประมาณและการบริหารจัดการท่ีเหมาะสมจึงมี ความส�ำคัญในการสนับสนุนการด�ำเนินการเพ่ือปกป้องคุ้มครอง อนุรักษ์ ฟ้ นื ฟู และใช้ประโยชน์จากความหลากหลาย ทางชีวภาพอย่างย่ังยืน ซ่ึงสอดคล้องกับแนวทางการพั ฒนาประเทศเพ่ื อสร้างการเติบโตสีเขียว และการสนับสนุน กลไกรองรับการใช้ประโยชน์และอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพอย่างย่ังยืนเพื่ อสร้างเศรษฐกิจชีวภาพ ให้เป็นหน่ึงในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายยอ่ ย งบประมาณด้านสิ่งแวดล้อม ปีงบประมาณ พ.ศ. 2559 - 2563 ระหว่างปี 2559 – 2563 งบประมาณด้านส่ิงแวดล้อมปรับ ตัวเพิ่ มขึ้น โดยในปีงบประมาณ 2563 ได้รับการจัดสรร ท่ีมา: ส�ำนักงานพั ฒนารัฐบาลดิจิทัล (องค์การมหาชน) งบประมาณ 12,689 ล้านบาท เพ่ิมข้ึนจาก 6,947 ล้านบาท ในปี 2559 โดยงบประมาณท่ีจัดสรรด้านการรักษาระบบ นิเวศวิทยาและภูมิทัศน์คิดเป็นร้อยละ 15.77 ของงบ ประมาณด้านส่ิงแวดล้อมท้ังหมดในปี 2563 ซ่ึงลดลง จากร้อยละ 22.02 ในปี 2560 นอกจากน้ี ข้อมูลจาก UN Global SDG Database ระบุว่า ประเทศไทยได้รับความช่วยเหลือเพื่ อการพั ฒนา อย่างเป็นทางการ (ODA) ในด้านความหลากหลาย ทางชีวภาพ ระหว่างปี 2559 – 2561 คิดเป็นมูลค่า 33.51 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือประมาณ 1.05 พันล้านบาท 390 รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนนุ การใชร้ ะบบนเิ วศบนบกอยา่ งย่งั ยืน 15 จัดการป่าไมอ้ ย่างยั่งยนื ต่อสู้การกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยดุ การเสือ่ มโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ SDG และหยุดการสูญเสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ 15.a ระดมและเพิ่มทรพั ยากรทางการเงินจากทุกแหลง่ เพื่ออนุรักษ์ และใช้ความหลากหลายทางชวี ภาพและระบบนิเวศอยา่ งยั่งยืน การดำ� เนนิ การท่ีผา่ นมา ความทา้ ทาย ประเทศไทยร่วมด�ำเนินโครงการริเร่ิมการลงทุนเพ่ื อ ในปัจจุบัน ยังไม่มีการก�ำหนดกรอบการด�ำเนินงาน ความหลากหลายทางชีวภาพ (Biodiversity Finance ที่ ชั ด เ จ น ใ น ก า ร ร่ ว ม ร ะ ด ม ทุ น ร ะ ห ว่ า ง ภ า ค รั ฐ แ ล ะ ภ า ค I n i t i a t i ve : B I O F I N ) ข อ ง โ ค ร ง ก า ร พั ฒ น า แ ห่ ง เอกชน เพ่ื อร่วมขับเคล่ือนนโยบายด้านการอนุรักษ์และ สหประชาชาติ (UNDP) ซ่ึงเป็นการใช้กรอบการพั ฒนา ใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งส่งผล แผนการระดมทุนเพ่ื ออนุรักษ์และฟ้ ืนฟู ความหลาก ต่อการจัดล�ำดับความส�ำคัญ ความเป็นเอกภาพ และ ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ทั้ ง จ า ก ภ า ค รั ฐ แ ล ะ เ อ ก ช น เ พื่ อ ความต่อเน่ืองของโครงการอนุรักษ์ความหลากหลาย ส ร้ า ง ร า ย ไ ด้ แ ล ะ ว า ง ก ร อ บ ง บ ป ร ะ ม า ณ ท่ี เ ห ม า ะ ส ม ทางชีวภาพและระบบนิเวศอย่างย่ังยืน นอกจากน้ี โดยหลีกเลี่ยงค่าใช้จ่ายในการฟ้ ืนฟู ความหลากหลาย สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิค-19 ยังเป็น ทางชีวภาพในอนาคต และสนับสนุนให้เกิดการลงทุน ความท้าทายของทุกภาคส่วนในการจัดสรรงบประมาณ ด้ า น ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ ท่ี มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ เพื่ อน�ำไปใช้ในการด�ำเนินการด้านการอนุรักษ์ทรัพยากร ม า ก ขึ้ น โ ด ย ก ล ไ ก ก า ร เ งิ น เ พื่ อ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพ ทางชีวภาพ เช่น การอนุรักษ์ทรัพยากรความหลาก ห ล า ย ข อ ง พื้ น ท่ี น อ ก บ ริ เ ว ณ พื้ น ท่ี คุ้ ม ค ร อ ง โ ด ย ขอ้ เสนอแนะ นวัตกรรมการเงิน ณ เกาะเต่า จังหวัดสุราษฎร์ธานี แ ล ะ ก า ร อ นุ รั ก ษ์ ผื น ป่ า ต ะ วั น ต ก อ ย่ า ง ย่ั ง ยื น โ ด ย ภ า ค รั ฐ ค ว ร มี บ ท บ า ท ใ น ก า ร ผ ส า น ค ว า ม ร่ ว ม มื อ นวัตกรรมการเงินเพ่ื อความหลากหลายทางชีวภาพ ระหว่างทุกภาคส่วนเพื่ อเสริมประสิทธิภาพการอนุรักษ์ ผ่ า น ก า ร จั ด ท� ำ แ ผ่ น ป้ า ย ท ะ เ บี ย น รู ป สั ต ว์ อ นุ รั ก ษ์ ใ น ความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศอย่างย่ังยืน บริเวณห้วยขาแข้งและทุ่งใหญ่นเรศวร นอกจากน้ี และสร้างความรู้และความเข้าใจให้แก่ภาคเอกชนและ ได้มีการระดมทุนเพื่ อด�ำเนินกิจกรรมด้านการอนุรักษ์ ป ร ะ ช า ช น ใ ห้ เ ห็ น ถึ ง ค ว า ม ส� ำ คั ญ ข อ ง ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ และใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพและ การใช้ประโยชน์จากความสมบูรณ์ของระบบนิเวศเพื่ อ ร ะ บ บ นิ เ ว ศ อ ย่ า ง ยั่ ง ยื น ข อ ง ภ า ค ส่ ว น อื่ น ๆ อ า ทิ ใ ห้ เ กิ ด ก า ร ร ะ ด ม ท รั พ ย า ก ร จ า ก แ ห ล่ ง ทุ น ที่ น อ ก เ ห นื อ ในปี 2561 ธนาคารทหารไทย จ�ำกัด (มหาชน) ได้ออก จากภาครัฐ นอกจากน้ี ในการฟ้ นื ฟู เศรษฐกิจและสังคม พั นธบัตรสีเขียว (Green Bond) มูลค่า 60 ล้านเหรียญ ภายหลังการแพร่ระบาดของโรคโควิค-19 ภาครัฐ สหรัฐ หรือประมาณ 1,850 ล้านบาท อายุ 7 ปี โดยมี ควรน�ำกรอบแนวคิดการฟ้ ืนฟู เศรษฐกิจโดยค�ำนึงถึง วัตถุประสงค์เพื่ อน�ำเงินไปสนับสนุนการลงทุนของ สิ่งแวดล้อม (Green Recovery) มาใช้ในการระดม ภ า ค เ อ ก ช น ใ น โ ค ร ง ก า ร ที่ เ ท่ า ทั น ต่ อ ส ภ า พ ภู มิ อ า ก า ศ ทุนและจัดสรรงบประมาณเพื่ อการพั ฒนาที่เป็นมิตรต่อ (climate-smart project) สิ่งแวดล้อมมากขึ้น อาทิ การท่องเที่ยวสีเขียว (Green Tourism) เพื่ อให้ส่ิงแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ ในด้านการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ประเทศ ภายหลังสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ไ ท ย ไ ด้ รั บ ก า ร ส นั บ ส นุ น จ า ก ส ว น พ ฤ ก ษ ศ า ส ต ร์ ห ล ว ง สิ้นสุดลงท่ีดีข้ึนกว่าก่อนช่วงการแพร่ระบาดและเพ่ื อให้ เมืองคิว สหราชอาณาจักร ในปี 2560 ในการด�ำเนิน ระบบนิเวศมีความยั่งยืนและมีภูมิคุ้มกันในการรับมือกับ โครงการThe Millennium Seed Bank Project ภยั คกุ คามทอี่ าจเกดิ ขน้ึ ในอนาคต เพื่ อท�ำการเก็บรวบรวมเมล็ดพั นธุ์พื ชท่ีมีประโยชน์ พื ชถ่ินเดียวของไทย และพื ชท่ีเสี่ยงต่อการสูญพั นธุ์ เพื่ อการอนุรักษ์พั นธุกรรมพื ชของประเทศไทย โดยได้ รวบรวมพั นธ์ุพื ชที่เป็นไม้ต้นได้ 81 ชนิด น�ำไปฝาก เก็บรักษาไว้ที่ Millennium Seed Bank รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 391 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนบั สนนุ การใช้ระบบนิเวศบนบกอยา่ งยง่ั ยนื จดั การป่าไม้อยา่ งยง่ั ยืน ต่อสูก้ ารกลายสภาพเปน็ ทะเลทราย หยดุ การเสอ่ื มโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ และหยดุ การสูญเสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ SDG 15.b ระดมทรัพยากรจากทุกแหลง่ และทกุ ระดับเพื่อสนับสนุนการบริหารจัดการป่าไม้ อยา่ งยง่ั ยนื และสรา้ งแรงจูงใจท่เี หมาะสมแก่ประเทศกำ� ลังพัฒนา เพื่อให้เกิดความกา้ วหน้าในการบริหารจดั การ ซึ่งรวมถึงการอนุรกั ษ์และการปลกู ป่า การสูญเสียทรัพยากรป่าไม้ส่งผลกระทบต่อทรัพยากรอ่ืน ๆ อีกหลายด้าน รวมถึงการด�ำรงชีวิตของมนุษย์ ไม่ว่าจะ เป็นการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพและความอุดมสมบูรณ์ของแหล่งน�้ำ รวมถึงความสามารถของป่าไม้ ในการดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากบรรยากาศและการป้องกันการพั งทลายของหน้าดิน ดังน้ัน ภาครัฐ จึงควรให้ความส�ำคัญกับการบริหารจัดการป่าไม้อย่างยั่งยืน โดยการสนับสนุนงบประมาณท่ีเพี ยงพอต่อการด�ำเนิน การอนุรักษ์ ฟ้ นื ฟู และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรป่าไม้อย่างย่ังยืน สถานการณก์ ารบรรลเุ ป้าหมายย่อย การดำ� เนินการทผี่ ่านมา การระดมทรัพยากรทางการเงินเพื่ อสิ่งแวดล้อมมี ภ า ค รั ฐ ยั ง ไ ด้ ด� ำ เ นิ น กิ จ ก ร ร ม ส่ ง เ ส ริ ม แ ล ะ พั ฒ น า แนวโน้มมากขึ้น พิ จารณาจากวงเงินงบประมาณ ก า ร มี ส่ ว น ร่ ว ม ข อ ง ชุ ม ช น ท่ี อ ยู่ อ า ศั ย ห รื อ ท� ำ กิ น ใ น แผ่นดินจากภาครัฐในช่วงปี 2559 - 2563 และความ แ ล ะ ร อ บ พ้ื น ท่ี ป่ า อ นุ รั ก ษ์ อ ย่ า ง ต่ อ เ น่ื อ ง แ ล ะ ไ ด้ มี ช่ ว ย เ ห ลื อ ท า ง ก า ร เ งิ น แ ล ะ ท า ง วิ ช า ก า ร จ า ก อ ง ค์ ก ร การประกาศใช้พระราชบัญญัติป่าไม้ชุมชน พ.ศ. 2562 ร ะ ห ว่ า ง ป ร ะ เ ท ศ ท่ี ส นั บ ส นุ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ด้ า น เพ่ื อส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วมกับภาครัฐในการอนุรักษ์ ส่ิงแวดล้อมอย่างต่อเน่ือง โดยในภาคประชาชนและ ฟ้ นื ฟู จัดการ บ�ำรุงรักษา และใช้ประโยชน์จากทรัพยากร ภาคเอกชน พบว่ามีการด�ำเนินโครงการที่เป็นประโยชน์ ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม และความหลากหลายทางชีวภาพ ต่อการบริหารจัดการป่าไม้อย่างย่ังยืน การอนุรักษ์ อย่างสมดุลและยั่งยืน โดยอนุญาตให้ชุมชนที่มีความ และการปลูกป่า อาทิ การออกพั นธบัตรเพ่ื ออนุรักษ์ พร้อมสามารถ ขอจัดตั้งป่าชุมชนได้เฉพาะในพื้ นที่ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม ( G r e e n B o n d ) ข อ ง ธ น า ค า ร เ พื่ อ ป่าสงวนแห่งชาติและที่ดินอ่ืนของรัฐ ซ่ึงครอบคลุม การเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส) วงเงิน ถึงการใช้ประโยชน์จากผลผลิตและบริการจากป่าชุมชน 20,000 ล้านบาท โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ื อการระดม อาทิ การเก็บหาของป่า การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์โดย ทุนในโครงการต่าง ๆ ของเอกชนที่ส่งเสริมการปลูก ชุมชน และการใช้ประโยชน์จากไม้ตามความจ�ำเป็นเพ่ื อ ป่าสร้างอาชีพ สร้างรายได้ และในส่วนของโครงการ ใช้สอยในครัวเรือนของสมาชิกป่าชุมชน โดยมีพื้ นที่ ที่ ธ.ก.ส. ด�ำเนินการเองจะมุ่งเน้นการส่งเสริมการปลูก ป่าชุมชนสะสมทั้งส้ินกว่า 7.63 ล้านไร่ณ สิ้นปี 2562 ต้นไม้และการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมใน 4 รูปแบบ ประกอบ และมีชุมชนเข้าร่วมโครงการจ�ำนวน 17,442 หมู่บ้าน ด้วยการปลูกไม้เพ่ื อการออม รูปแบบวนผลิตภัณฑ์ รูปแบบวนเกษตร และการปลูกไม้เศรษฐกิจ โดยตั้ง เป้าที่จะเพ่ิ มพื้ นที่ป่าในประเทศไทย 500,000 ไร่ สร้าง มูลค่าทางเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม และเพิ่ ม มู ล ค่ า ร ะ บ บ นิ เ ว ศ บ ริ ก า ร ที่ ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ เ ก ษ ต ร ก ร จ ะ ไ ด้ รับประโยชน์อย่างย่ังยืน 392 รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนุนการใช้ระบบนเิ วศบนบกอย่างย่งั ยืน 15 จัดการป่าไม้อยา่ งยั่งยืน ตอ่ ส้กู ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยดุ การเสื่อมโทรมของท่ดี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลับมาใหม่ และหยุดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ SDG ระดมทรัพยากรจากทุกแหลง่ และทกุ ระดบั เพื่อสนับสนนุ การบรหิ ารจดั การป่าไม้ 15.bอย่างย่ังยนื และสร้างแรงจงู ใจที่เหมาะสมแก่ประเทศกำ� ลงั พัฒนา เพื่อให้เกดิ ความกา้ วหนา้ ในการบริหารจัดการ ซึง่ รวมถงึ การอนรุ กั ษ์และการปลกู ป่า ความทา้ ทาย ขอ้ เสนอแนะ แ น ว เ ข ต ป่ า ไ ม้ อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ ที่ ดิ น ป ร ะ เ ภ ท อื่ น ใ น ปั จ จุ บั น การอนุรักษ์และฟ้ ืนฟู ทรัพยากรป่าไม้ควรด�ำเนินการ อาทิ พ้ื นท่ีเพื่ อการเกษตร และพื้ นท่ีเพ่ื อการพั ฒนา ให้สอดคล้องกับบริบทของประเทศและมุ่งให้ประชาชน เศรษฐกิจยังมีความไม่ชัดเจนและทับซ้อนกัน ประกอบ ไ ด้ รั บ ป ร ะ โ ย ช น์ จ า ก ก า ร จั ด ก า ร ป่ า ไ ม้ อ ย่ า ง ท่ั ว ถึ ง กับการจ�ำแนกพ้ื นท่ีท่ีดินป่าไม้เพื่ อการบริหารจัดการ แ ล ะ เ ป็ น ธ ร ร ม โ ด ย ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ ชุ ม ช น มี ส่ ว น ร่ ว ม ใ น การแบ่งเขตพ้ื นท่ียังไม่มีประสิทธิภาพ และไม่สอดคล้อง การอนุรักษ์ ฟ้ นื ฟู จัดการ บ�ำรุงรักษาและใช้ประโยชน์ กับสภาพพ้ื นที่จริงในปัจจุบัน ท�ำให้เกิดความขัดแย้ง จากทรัพยากรธรรมชาติ ส่ิงแวดล้อมและความหลาก หรือมีความเข้าใจที่ไม่ตรงกันของผู้ครอบครองพื้ นที่ ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ อ ย่ า ง ส ม ดุ ล แ ล ะ ยั่ ง ยื น ร ว ม ทั้ ง อี ก ทั้ ง ยั ง มี ก า ร ข ย า ย ก า ร ท� ำ ก า ร เ ก ษ ต ร ห รื อ กิ จ ก ร ร ม พั ฒนาศักยภาพด้านการท่องเที่ยวให้กับชุมชนที่อยู่ ทางเศรษฐกิจเข้าไปยังพ้ื นท่ีอนุรักษ์เป็นจ�ำนวนมาก โดยรอบพ้ื นท่ีป่าอนุรักษ์เช่น อุทยานแห่งชาติ เพ่ื อ ซ่ึงเป็นสาเหตุส�ำคัญของปัญหาการบุกรุกพ้ื นท่ีป่าไม้ ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ ชุ ม ช น ไ ด้ อ ยู่ ร่ ว ม กั บ ธ ร ร ม ช า ติ ไ ด้ อ ย่ า ง อย่างต่อเนื่อง มั่นคงและยั่งยืน โดยภาครัฐควรมีบทบาทในการประสาน ความร่วมมือระหว่างทุกภาคส่วนเพ่ื อเสริมประสิทธิภาพ ก า ร อ นุ รั ก ษ์ ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย ท า ง ชี ว ภ า พ แ ล ะ ร ะ บ บ นิเวศอย่างยั่งยืน และสร้างความรู้และความเข้าใจให้ แก่ภาคเอกชนและประชาชนให้เห็นถึงความส�ำคัญของ การอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์จากความสมบูรณ์ของ ระบบนิเวศ เพ่ื อให้เกิดการระดมทรัพยากรจากแหล่งทุน ท่ี น อ ก เ ห นื อ จ า ก ภ า ค รั ฐ ใ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ด้ า น ค ว า ม หลากหลายทางชีวภาพ รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 393 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
15 ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนนุ การใชร้ ะบบนิเวศบนบกอย่างย่งั ยนื จดั การป่าไม้อยา่ งยง่ั ยืน ต่อสกู้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย SDG หยดุ การเสือ่ มโทรมของท่ดี นิ และฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ และหยุดการสญู เสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ 15.c เพ่ิมพู นการสนบั สนนุ ในระดบั โลกด้านการต่อสู้กบั การลกั ลอบล่าและคา้ ชนดิ พันธุ์ ทีไ่ ดร้ ับการคุ้มครอง รวมถึงโดยการเพิ่มขดี ความสามารถของชุมชนท้องถนิ่ ในการแสวงหาโอกาสในการดำ� รงชพี อยา่ งย่งั ยืน ปัญหาการค้าสัตว์ป่าและพื ชป่าอย่างผิดกฎหมายส่งผลกระทบต่อการสูญเสียทรัพยากรธรรมชาติและความหลาก หลายทางชีวภาพ และส่งผลต่อวิถีชีวิตของชุมชนท้องถ่ินท่ีอาศัยอยู่บริเวณรอบพ้ื นท่ีป่าซ่ึงต้องพ่ึ งพาอาศัย ทรัพยากรป่าไม้ สัตว์ป่า และพื ชป่า เพ่ื อตอบสนองความต้องการจ�ำเป็นพื้ นฐาน เช่น เป็นแหล่งต้นน้�ำล�ำธาร แหล่งอาหาร และยาสมุนไพร ดังน้ัน ในการบริหารจัดการเพ่ื อป้องกันการลักลอบค้า น�ำเข้า ส่งออก สัตว์ป่า อย่างผิดกฎหมาย จึงควรค�ำนึงถึงการมีส่วนร่วมของประชาชนและชุมชนท้องถ่ิน เพื่ อให้เกิดการอนุรักษ์ และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรสัตว์ป่าและพั นธ์ุพื ชได้อย่างย่ังยืน นอกจากน้ี ประเทศไทยได้เป็นภาคีอนุสัญญา ว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศซ่ึงชนิดสัตว์ป่าและพื ชป่าท่ีใกล้สูญพั นธ์ุ (The Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) หรือ ไซเตส (CITES) โดยให้สัตยาบันเมื่อวันที่ 21 มกราคม 2526 ซึ่งอนุสัญญาไซเตสมีเป้าหมายเพื่ อควบคุมไม่ให้การค้าสัตว์ป่าและพื ชป่าระหว่างประเทศเป็น ภัยคุกคามต่อความอยู่รอดของชนิดพั นธ์ุในธรรมชาติ โดยเฉพาะสัตว์ป่าและพื ชป่าท่ีมีสถานภาพใกล้สูญพั นธ์ุหรือ ถูกคุกคามที่ระบุไว้ในบัญชีแนบท้ายของอนุสัญญาไซเตส และที่ผ่านมาประเทศไทยได้มีความพยายามในการปฏิบัติ ตามอนุสัญญาฯ มาอย่างต่อเนื่องโดยได้ออกพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535 ซ่ึงมีบทบัญญัติ เกี่ยวกับการน�ำเข้า ส่งออกและน�ำผ่านซึ่งชนิดสัตว์ป่าที่อนุสัญญาไซเตสควบคุม สถานการณ์การบรรลุเป้าหมายยอ่ ย การด�ำเนนิ การทผ่ี า่ นมา ใ น ช่ ว ง เ ว ล า ที่ ผ่ า น ม า ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ด� ำ เ นิ น ก า ร ไ ด้ ในปัจจุบัน ภาครัฐได้วางแผนและปรับปรุงระเบียบ มีการส่งเสริมเครือข่ายทั้งภาครัฐและภาคประชาชนใน ก ฎ ห ม า ย เ พื่ อ ร อ ง รั บ กิ จ ก า ร เ พ า ะ พั น ธุ์ สั ต ว์ ป่ า ใ ห้ การมีส่วนร่วมป้องกันการลักลอบค้า น�ำเข้า ส่งออก สอดคล้องกับพระราชบัญญัติ สงวนและคุ้มครอง สัตว์ป่าอย่างผิดกฎหมาย อาทิ (1) ความร่วมมือใน สั ต ว์ ป่ า พ . ศ . 2 5 6 2 โ ด ย ก� ำ ห น ด ใ ห้ ผู้ ท่ี จ ะ ด� ำ เ นิ น ร ะ ดั บ ท้ อ ง ถิ่ น กั บ ห น่ ว ย ง า น ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ เ พื่ อ น บ้ า น กิจการเพาะพั นธ์ุสัตว์ป่าต้องขอรับใบอนุญาตด�ำเนิน เพ่ื อแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสาร ป้องกันการลักลอบค้า กิจการเพาะพั นธุ์สัตว์ป่า เพ่ื อให้มีมาตรการควบคุม น�ำเข้า ส่งออก สัตว์ป่าข้ามชาติ (2) การร่วมมือกับ ดูแลให้เหมาะสม และลดภาระซ�้ำซ้อนให้ผู้ประกอบกิจการ องค์กรพั ฒนาเอกชนและองค์กรระหว่างประเทศ เช่น ที่ด�ำเนินการถูกต้องตามกฎหมาย กองทุนสัตว์ป่าโลกสากล (World Wild Fund for Nature:WWF) สมาคมอนุรักษ์สัตว์ป่า (Wildlife Conservation Society: WCS) และโครงการพั ฒนา แห่งสหประชาชาติ (United Nations Development Programme: UNDP) เพ่ื อก�ำหนดแผนงานป้องกัน ก า ร ลั ก ล อ บ ค้ า น� ำ เ ข้ า ส่ ง อ อ ก สั ต ว์ ป่ า ใ น พื้ น ที่ ท่ี มี ความเส่ียงในการกระท�ำความผิดสูง และ (3) การจัด ฝึ ก อ บ ร ม เ จ้ า ห น้ า ที่ ที่ เ ก่ี ย ว ข้ อ ง กั บ ก า ร บั ง คั บ ใ ช้ กฎหม ายว่าด้วยการป่ าไ ม้เพ่ื อ เพ่ิ มประสิทธิภาพใน การปฏิบัติงาน 394 รายงานความกา้ วหน้าเป้าหมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
ปกปอ้ ง ฟ้ นื ฟู และสนับสนนุ การใช้ระบบนเิ วศบนบกอย่างย่งั ยนื 15 จดั การป่าไม้อย่างยั่งยนื ตอ่ สกู้ ารกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยุดการเสื่อมโทรมของทด่ี ินและฟ้ นื ฟูสภาพกลบั มาใหม่ SDG และหยดุ การสูญเสียความหลากหลายทางชวี ภาพ 15.c เพิ่มพู นการสนบั สนนุ ในระดบั โลกดา้ นการตอ่ สู้กับการลกั ลอบลา่ และคา้ ชนิดพันธ์ุ ทีไ่ ดร้ บั การคุ้มครอง รวมถึงโดยการเพิ่มขีดความสามารถของชมุ ชนทอ้ งถ่นิ ในการแสวงหาโอกาสในการดำ� รงชีพอย่างยง่ั ยนื ความท้าทาย ข้อเสนอแนะ แม้ว่าประเทศไทยได้ประกาศใช้ พ.ร.บ. สงวนและ ค ว ร มี ม า ต ร ก า ร เ ร่ ง ด่ ว น ใ น ก า ร ยุ ติ ก า ร ลั ก ล อ บ ค้ า คุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562 เพื่ อให้การสงวน อนุรักษ์ สัตว์ป่าและพื ชป่าที่ผิดกฎหมาย และบังคับใช้กฎหมาย คุ้มครองและบ�ำรุงรักษาเขตรักษาพั นธ์ุสัตว์ป่าและเขต คุ้มครองสัตว์ป่าและพั นธ์ุพื ชอย่างเข้มงวดมากขึ้น ห้ามล่าสัตว์ป่าให้เกิดประโยชน์อย่างสมดุลและยั่งยืน รวมท้ังด�ำเนินการเชิงรุกร่วมกับชุมชนและภาคประชาชน แ ต่ ยั ง พ บ ก า ร ลั ก ล อ บ ค้ า สั ต ว์ ป่ า แ ล ะ ซ า ก สั ต ว์ อ ย่ า ง โดยเฉพาะในการเฝ้าระวังทางส่ือสังคมออนไลน์เพ่ื อ ต่อเน่ือง รวมไปถึงการใช้ประเทศไทยเป็นทางผ่านไป แก้ไขปัญหาการลักลอบการค้าสัตว์ป่าและพื ชป่าผ่าน ยังประเทศปลายทางท่ีนิยมบริโภคสัตว์ป่า นอกจากน้ี ช่องทางออนไลน์ได้อย่างทันท่วงที และยังควรเร่ง ก า ร เ ข้ า ถึ ง สิ ท ธิ ใ น ก า ร ใ ช้ ป ร ะ โ ย ช น์ ข อ ง ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ สร้างความตระหนักถึงคุณค่าของสัตว์ป่าและพื ชป่า ชุ ม ช น ท้ อ ง ถิ่ น ยั ง มี ข้ อ จ� ำ กั ด แ ล ะ ไ ม่ ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ ต ล อ ด จ น ก ร ะ ตุ้ น เ ตื อ น ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น ไ ม่ ซ้ื อ สั ต ว์ ป่ า ที่ ถู ก สภาพความเป็นจริงของพื้ นท่ี และอาจท�ำให้เกิดปัญหา น�ำมาขายในประเทศอย่างผิดกฎหมาย รวมท้ังควร การละเมิดกฎหมายคุ้มครองสัตว์ป่าและพั นธุ์พื ชของ เพ่ิ มพู นความร่วมมือและประสานการท�ำงานร่วมกัน ชุมชนท่ีอาศัยอยู่บริเวณพื้ นท่ีป่าตามมาได้ กับนานาประเทศ เพ่ื อร่วมมือกับปราบปรามการกระท�ำ ความผิดเกี่ยวกับสัตว์ป่าและพั นธุ์พื ชให้มีประสิทธิภาพ ย่ิงขึ้น รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 395 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
เป้าหมายท่ี 16 สง่ เสรมิ สังคมท่สี งบสขุ และครอบคลมุ เพื่ อการพั ฒนาทย่ี ั่งยนื ใหท้ ุกคนเข้าถงึ ความยุติธรรม และสรา้ งสถาบนั ทม่ี ปี ระสิทธผิ ล รบั ผดิ ชอบ และครอบคลมุ ในทุกระดับ SDG 16: Promote peaceful and inclusive societies for sustainable development, provide access to justice for all and build effective, accountable and inclusive institutions at all levels 396 รายงานความก้าวหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDG Progress Report 2016-2020
ส่งเสริมสังคมทส่ี งบสขุ และครอบคลมุ เพื่ อการพั ฒนา 16 ทีย่ ัง่ ยนื ให้ทกุ คนเข้าถงึ ความยุติธรรม และสรา้ งสถาบัน SDG ทีม่ ปี ระสิทธผิ ล รับผิดชอบ และครอบคลุมในทุกระดับ 16 สังคมท่ีสงบสุขจะต้องมีความม่ันคง มีสันติภาพ ประชาชนได้รับการปฏิบัติอย่างเท่าเทียมกันภายใต้หลัก สิทธิมนุษยชน และมีระบบการปกครองบนพ้ื นฐานของหลักนิติธรรมและธรรมาภิบาล เป้าหมายการพั ฒนาท่ียั่งยืน เป้าหมายที่ 16 มุ่งเน้นการตัดวงจรความขัดแย้ง การข่มเหง การแสวงหาประโยชน์อย่างไม่ถูกต้อง การค้ามนุษย์ การใช้ความรุนแรง และการทรมานทุกรูปแบบ เพื่ อสร้างความมั่นคงและปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินให้กับ ประชาชน และสร้างหลักประกันว่าทุกคนสามารถเข้าถึงความยุติธรรมได้อย่างเท่าเทียม มีกระบวนการตัดสินใจ ที่มีความรับผิดชอบ ครอบคลุม และมีส่วนร่วมในทุกระดับ รวมทั้งส่งเสริมการพั ฒนาเชิงสถาบันให้มีประสิทธิภาพ ตลอดจนมีการบังคับใช้กฎหมายและนโยบายที่ไม่เลือกปฏิบัติเพื่ อการพั ฒนาที่ยั่งยืน สถานการณก์ ารบรรลุเป้าหมาย ในส่วนของการส่งเสริมและบังคับใช้กฎหมายและนโยบาย ที่ไม่เลือกปฏิบัติ ประเทศไทยได้เข้าร่วมเป็นภาคีใน ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ใ น ก า ร มี ส่ ว น ร่ ว ม สนธิสั ญญาระหว่างประเทศท่ีเกี่ยวกับการไม่เลือก ใ น ส ถ า บั น ท่ี เ กี่ ย ว ข้ อ ง กั บ ธ ร ร ม า ภิ บ า ล โ ล ก อ ยู่ ใ น ปฏิบัติและความเท่าเทียม ร ว ม ท้ั ง ยังได้ระบุเร่ือง ร ะ ดั บ ดี โ ด ย ไ ด้ รั บ เ ลื อ ก ใ ห้ ด� ำ ร ง ต� ำ แ ห น่ ง ส ม า ชิ ก ความเสมอภาคและการไม่เลือกปฏิบัติไว้ในรัฐธรรมนูญ ค ณ ะ ม น ต รี เ ศ ร ษ ฐ กิ จ แ ล ะ สั ง ค ม แ ห่ ง ส ห ป ร ะ ช า ช า ติ แห่งราชอาณาจักรไทย พุ ทธศักราช 2560 ที่ก�ำหนด (ECOSOC) วาระปี 2563-2565 และได้รับเลือกตั้ง ให้บุคคลย่อมเสมอภาคกันตามกฎหมาย มีสิทธิและ เ ป็ น ส ม า ชิ ก ค ณ ะ ก ร ร ม า ธิ ก า ร ส ห ป ร ะ ช า ช า ติ ว่ า ด้ ว ย เสรีภาพและได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายเท่าเทียม การป้องกันอาชญากรรมและความยุติธรรมทางอาญา กัน นอกจากนี้ ยังมีความก้าวหน้าในการจัดการปัญหา (CCPCJ) วาระปี 2561-2564 นอกจากนี้ ในปี 2563 การค้ามนุษย์อย่างมีนัยส�ำคัญ สะท้อนให้เห็นจากสถานะ ยังได้รับการจัดอันดับจากดัชนีนิติธรรม (Rule of ของประเทศไทยในปี 2563 ท่ีรายงานสถานการณ์การ Law Index) ให้อยู่ในอันดับท่ี 71 จาก 128 ประเทศ ค้ามนุษย์ของสหรัฐอเมริกา (The Trafficking in ท่ัวโลก ขยับสูงขึ้น 5 อันดับจากปี 2562 และยังมี Persons:TIP Report 2020) จัดให้อยู่ในระดับ 2 ความก้าวหน้าในการพั ฒนาเชิงสถาบัน โดยเฉพาะ (Tier 2) ซ่ึงเป็นระดับท่ีต่อเน่ืองมาต้ังแต่ปี 2561 การปรับปรุงการให้บริการประชาชนและประสิทธิภาพ พั ฒนาข้ึนจากปีก่อนหน้าท่ีเคยถูกจัดให้อยู่ในระดับ 2 ภาครัฐ โดยในปี 2561 ประชาชนมีความพึ งพอใจต่อ ที่ต้องจับตามอง (Tier 2 Watch List) และระดับ 3 การให้บริการของหน่วยงานของรัฐในภาพรวม ร้อยละ (Tier 3) 84.50 ซ่ึงใกล้เคียงกับค่าเป้าหมายของแผนแม่บท ภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็นการบริการประชาชนและ การดำ� เนินการทผ่ี ่านมา ประสิทธิภาพภาครัฐ ท่ีก�ำหนดไว้ท่ีร้อยละ 85 ภายใน ปี 2565 นอกจากนี้ ในปี 2563 ประเทศไทยได้คะแนน ในช่วงที่ผ่านมา ภาครัฐได้ส่งเสริมการเข้าถึงกระบวนการ Corruption Perceptions Index (CPI) ท่ี 36 คะแนน ยุติธรรม การมีส่วนร่วมของประชาชน และการเสริมสร้าง เท่ากับปี 2562 และอยู่ในอันดับท่ี 104 ลดลง 3 อันดับ ความเข้มแข็งของชุมชนในการป้องกันและแก้ปัญหา จากปี 2562 อาชญากรรมมาอย่างต่อเนื่อง โดยได้พั ฒนาช่องทาง การให้บริการในรูปแบบที่หลากหลาย และครอบคลุม ในด้านการจัดให้มีอัตลักษณ์ทางกฎหมายส�ำหรับทุกคน เพ่ื อให้บริการกับประชาชนได้อย่างสะดวกรวดเร็ว ประเทศไทยมีแนวโน้มการจดทะเบียนเกิดเพิ่ มขึ้นอย่าง และเข้าถึงได้ง่าย นอกจากนี้ พระราชบัญญัติหลักเกณฑ์ ต่อเนื่อง สะท้อนให้เห็นถึงศักยภาพในการควบคุมให้มี ก า ร จั ด ท� ำ ร่ า ง ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ ก า ร ป ร ะ เ มิ น ผ ล สั ม ฤ ท ธ์ิ การจดทะเบียนเกิดที่ถูกต้องตามกฎหมาย อย่างไรก็ตาม ของกฎหมาย พ.ศ. 2562 ยังได้ก�ำหนดให้มีการพั ฒนา ยังมีกลุ่มท่ีตกหล่นจากทะเบียนราษฎร์โดยเฉพาะผู้ท่ีเกิด ร ะ บ บ ก ล า ง เ พ่ื อ เ ผ ย แ พ ร่ ข้ อ มู ล เ ก่ี ย ว กั บ ก า ร จั ด ท� ำ ในพื้ นท่ีห่างไกลและบุคคลไร้รัฐ เนื่องจากมีข้อจ�ำกัด ร่ า ง ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ ก า ร ป ร ะ เ มิ น ผ ล สั ม ฤ ท ธิ์ แ ล ะ ก� ำ ห น ด ด้านการเข้าถึงบริการของรัฐ ภาษา และการเดินทาง รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาทีย่ ั่งยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020 397
16 สง่ เสรมิ สงั คมท่สี งบสขุ และครอบคลุมเพื่ อการพั ฒนา ทย่ี ัง่ ยนื ใหท้ ุกคนเข้าถึงความยตุ ธิ รรม และสร้างสถาบนั SDG ทมี่ ีประสทิ ธิผล รบั ผดิ ชอบ และครอบคลมุ ในทุกระดับ 16 ใ ห้ ห น่ ว ย ง า น ข อ ง รั ฐ จั ด ท� ำ แ น ว ท า ง ป ฏิ บั ติ ใ น ก า ร ใ ช้ ความทา้ ทาย ดุลพิ นิจของเจ้าหน้าท่ีรัฐในการบังคับใช้กฎหมายให้ มีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ และเผยแพร่ให้ประชาชน ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ยั ง มี ค ว า ม ท้ า ท า ย ใ น ก า ร พั ฒ น า ร ะ บ บ ทราบเป็นการทั่วไป ก า ร บ ริ ห า ร ง า น ด้ า น ก า ร ยุ ติ ธ ร ร ม ท่ี ยั ง ต้ อ ง เ ร่ ง ส ร้ า ง ความเช่ือมโยงกันท้ังกระบวนการตามหลักสากล ท�ำให้ ภ า ค รั ฐ ยั ง ไ ด้ มี ก า ร น� ำ เ ท ค โ น โ ล ยี ม า ใ ช้ ใ น ข้ั น ต อ น การมองเป้าหมายในการพั ฒนาระบบยุติธรรมและ การพิ จารณาคดี โดยศาลปกครองได้มีการพั ฒนา การก�ำหนดนโยบายเพ่ื อน�ำไปสู่การปฏิบัติเป็นไปได้ ระบบบริหารจัดการคดีและสถิติคดี เพื่ อให้ประชาชน อย่างจ�ำกัด รวมทั้งยังมีขอบเขตการท�ำงานที่ไม่เอื้อ ส า ม า ร ถ ติ ด ต า ม ส ถ า น ะ ข อ ง แ ต่ ล ะ ค ดี ร ว ม ทั้ ง ต่ อ ก า ร ส นั บ ส นุ น ใ ห้ ป ร ะ ช า ช น เ ข้ า ม า มี บ ท บ า ท ใ น การปรับปรุงห้องพิ จารณาคดีห้องไต่สวนอิเล็กทรอนิกส์ ก า ร อ อ ก ก ฎ ห ม า ย ห รื อ ก า ร ร่ ว ม ก� ำ ห น ด แ น ว น โ ย บ า ย (e-Courtrooms) เพื่ อลดระยะเวลาในการด�ำเนิน เพ่ื อพั ฒนากระบวนการยุติธรรมในด้านต่าง ๆ ท�ำให้ กระบวนการยุติธรรมบางขั้นตอน นอกจากนั้น ยังได้มี ไม่เกิดกระบวนการมีส่วนร่วมของสังคมในวงกว้าง การด�ำเนินงานเพื่ อยุติการข่มเหง การใช้หาประโยชน์ อย่างไม่ถูกต้อง การค้ามนุษย์ การใช้ความรุนแรง ขอ้ เสนอแนะ และการทรมานทุกรูปแบบท่ีมีต่อเด็ก โดยการปรับปรุง และปฏิบัติตามกฎหมาย/ระเบียบที่เกี่ยวข้อง อาทิ ควรให้ความส�ำคัญกับการก�ำหนดนโยบายและส่งเสริม พระราชกฤษฎีกาแก้ไขเพิ่ มเติมพระราชบัญญัติป้องกัน ให้มีการป้องกันอาชญากรรมมากข้ึน โดยด�ำเนินการ และปราบปรามการค้ามนุษย์ พ.ศ. 2551 พ.ศ. 2562 ค ว บ คู่ ไ ป กั บ ม า ต ร ก า ร ป ร า บ ป ร า ม อ า ช ญ า ก ร ร ม ซึ่งมีบทบัญญัติใหม่เพื่ อก�ำหนดลักษณะการกระท�ำ รวมท้ังควรเร่งพั ฒนาขีดความสามารถของเจ้าหน้าท่ี ที่เป็นความผิดฐานบังคับใช้แรงงานหรือบริการ และ ในการบังคับใช้กฎหมายให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ก�ำหนดโทษให้เหมาะสมมากขึ้น นอกจากน้ี ยังควรให้ความส�ำคัญในการด�ำเนินการ เ ชิ ง รุ ก เ พื่ อ ป้ อ ง กั น แ ล ะ แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ก า ร ค้ า ม นุ ษ ย์ ก ร ะ ท ร ว ง ก า ร ยุ ติ ธ ร ร ม ไ ด้ จั ด ท� ำ แ ผ น สิ ท ธิ ม นุ ษ ย ช น โดยเฉพาะด้านแรงงานผิดกฎหมาย ตลอดจนควรด�ำเนิน แห่งชาติ ฉบับท่ี 4 (พ.ศ. 2562 - 2565) เพื่ อส่งเสริม มาตรการเพ่ื อป้องกันและปราบปรามการทุจริตของ คุ้มครองสิทธิมนุษยชนให้แก่ประชาชนได้เข้าถึงสิทธิท่ี เจ้าหน้าที่รัฐที่เข้าไปมีส่วนเกี่ยวข้อง และเร่งน�ำเทคโนโลยี พึ งจะได้รับอย่างทั่วถึง เสมอภาค และเท่าเทียม รวมถึง มาช่วยในการบังคับใช้กฎหมาย สนับสนุนการปฏิบัติงาน ยกระดับการด�ำเนินงานด้านสิทธิมนุษยชนของไทยให้ และสร้างความเท่าเทียมกันทางโอกาสและสังคม และ ทัดเทียมมาตรฐานสากล ตลอดจนเพิ่ มประสิทธิภาพ ควรสร้างความตระหนักรู้ให้ทุกภาคส่วนได้เล็งเห็นถึง ด้ า น ก า ร ป้ อ ง กั น แ ล ะ ป ร า บ ป ร า ม แ ร ง ง า น ต่ า ง ด้ า ว ความส�ำคัญของหลักนิติธรรม ซึ่งเป็นพื้ นฐานที่จะน�ำไปสู่ ผิดกฎหมาย และการค้ามนุษย์ในพื้ นท่ีชายแดน โดย สังคมที่ยุติธรรม ด้วยการส่งเสริมการสร้างวัฒนธรรม ค� ำ นึ ง ถึ ง ห ลั ก สิ ท ธิ ม นุ ษ ย ช น แ ล ะ ค ว า ม คุ้ ม ค ร อ ง ต า ม แห่งการเคารพกติกา มาตรฐานสากลเป็นส�ำคัญ นอกจากน้ี ภาครัฐยังได้ ด� ำ เ นิ น ก า ร ร่ ว ม กั บ ภ า ค ส่ ว น ต่ า ง ๆ ป ร ะ ช า สั ม พั น ธ์ ผลการประเมินสถานะของ SDG 16 และแลกเปล่ียนองค์ความรู้ทางวัฒนธรรมและวิชาการ ซ่ึ ง จ ะ เ ป็ น ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร ใ ช้ อ� ำ น า จ แ บ บ นุ่ ม น ว ล ข อ ง ต�่ำกว่าค่าเป้าหมายระดับเส่ียง: บรรลุค่าเป้าหมาย: ประเทศไทยในการแสดงศักยภาพ การสร้างความเข้าใจ สถานการณ์อยู่ในช่วง 51-75% ของค่าเป้าหมาย สามารถบรรลุค่าเป้าหมาย 100% การยอมรับภาพลักษณ์ และความนิยมไทยในเวทีโลก SDG SDG SDG SDG 16.1 16.2 16.4 16.8 SDG SDG SDG 16.5 16.7 16.10 SDG SDG SDG 16.3 16.6 16.9 SDG SDG 16.a 16.b 398 ต�่ำกว่าค่าเป้าหมาย: สถานการณ์อยู่ในช่วง 76-99% ของค่าเป้าหมาย รายงานความกา้ วหนา้ เปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยืนของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
สง่ เสริมสงั คมท่สี งบสขุ และครอบคลมุ เพื่ อการพั ฒนา 16 ทยี่ ั่งยนื ให้ทกุ คนเข้าถงึ ความยุตธิ รรม และสรา้ งสถาบนั SDG ทม่ี ีประสิทธิผล รับผดิ ชอบ และครอบคลมุ ในทุกระดับ 16 กรณีศึกษา Leaving No One Behind ด้วยกองทุนยุติธรรม ในปี 2549 กระทรวงยุติธรรมได้ด�ำเนินการจัดต้ัง นอกจากน้ี บทบาทท่ีส�ำคัญย่ิงอีกส่วนหน่ึงของกองทุน “ ก อ ง ทุ น ยุ ติ ธ ร ร ม ” ขึ้ น โ ด ย มี เ ป้ า ห ม า ย เ พื่ อ ส ร้ า ง ยุ ติ ธ ร ร ม คื อ ก า ร ใ ห้ ค ว า ม รู้ ท า ง ก ฎ ห ม า ย แ ก่ ป ร ะ ช า ช น หลักประกันในการช่วยเหลือประชาชนให้เข้าถึงกฎหมาย โ ด ย มุ่ ง เ ป้ า ห ม า ย ใ น ก า ร ส ร้ า ง ค ว า ม ต ร ะ ห นั ก รู้ ถึ ง สิ ท ธิ และกระบวนการยุติธรรมอย่างมีประสิทธิภาพเพื่ อลด และข้อกฎหมายต่าง ๆ แก่กลุ่มประชาชนที่ไม่ได้รับ ความเหลื่อมล�้ำในสังคม รวมทั้งเน้นการด�ำเนินการ ค ว า ม เ ป็ น ธ ร ร ม ใ ห้ ส า ม า ร ถ เ ข้ า ถึ ง ค ว า ม ยุ ติ ธ ร ร ม ต า ม ท่ี เ ช่ื อ ม โ ย ง แ น ว คิ ด ต า ม ห ลั ก ส า ก ล สู่ ก า ร ป ฏิ บั ติ ใ น กฎหมาย กระทรวงยุติธรรมได้พั ฒนาระบบการให้บริการ ระดับประเทศ การจัดตั้งกองทุนยุติธรรมนั้นได้รับ ท่ี ทั น ส มั ย โ ด ย ก า ร น� ำ เ ท ค โ น โ ล ยี เ ข้ า ม า ช่ ว ย ใ น ก า ร ใ ห้ การยกระดับทางกฎหมายข้ึนด้วยการตราพระราชบัญญัติ บริการและการเผยแพร่องค์ความรู้ อาทิ การพั ฒนา กองทุนยุติธรรม พ.ศ. 2558 ข้ึนมารองรับการด�ำเนินงาน แอปพลิเคช่ันในช่ือ Justice Care ยุติธรรมใส่ใจ ของกองทุนฯ ซ่ึงพระราชบัญญัติดังกล่าวมีผลบังคับ เพื่ อให้ความรู้ทางกฎหมายแก่ประชาชน นอกจากนี้ ยังมี ใช้วันท่ี 24 เมษายน 2559 การพั ฒนาความร่วมมือกับภาคีต่าง ๆ ในการส่งเสริม การเผยแพร่องค์ความรู้ทางกฎหมายและหลักนิติธรรม ต่ า ง ๆ แ ก่ สั ง ค ม อ า ทิ ค ว า ม ร่ ว ม มื อ กั บ ส ถ า บั น เพื่ อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน) ในการพั ฒนาหลักสูตรการส่งเสริมหลักนิติธรรมและ การพั ฒนาสังคม เป็นต้น ในภาพรวมการด�ำเนินการในปัจจุบัน พบว่า การมีอยู่ของ กองทุนยุติธรรมได้ช่วยให้ประชาชนที่เดือดร้อนสามารถ เข้าถึงกระบวนการทางกฎหมายมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยระหว่างปี 2560-2563 มีการให้ความช่วยเหลือ ป ร ะ ช า ช น ใ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ค ดี แ ล ะ ช่ ว ย เ ห ลื อ ผู้ ถู ก ล ะ เ มิ ด สิทธิมนุษยชนหรือผู้ได้รับผลกระทบจากการถูกละเมิด สิทธิมนุษยชนไปแล้วจ�ำนวนรวมกว่า 23,733 ราย รายงานความกา้ วหน้าเปา้ หมายการพัฒนาที่ยัง่ ยนื ของประเทศไทย พ.ศ. 2559-2563 399 Thailand’s SDGs Report 2016-2020
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 1 - 50
- 51 - 100
- 101 - 150
- 151 - 200
- 201 - 250
- 251 - 300
- 301 - 350
- 351 - 400
- 401 - 450
- 451 - 482
Pages:
