Eğitim Bilimleri Çıkmış Sorular

Bilgi İşleme Kuramı 20. Eda’nın İngilizce öğretmeni, öğrencilere sözcükleri öğretirken eş anlamlıları ile 17. Dizisel öğrenme; bir listeyi oluşturan birlikte vermiştir. Belli bir süre sonra Eda, maddeleri, sunulduğu ardışık sıra ile ha- sözcüklerden birini gördüğünde hemen tırlamayı öğrenmektir. eş anlamlısını da hatırladığını fark etmiş- tir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, dizisel öğrenme örneklerinden biri de- Bu durum aşağıdaki öğrenme türlerin- ğildir? den hangisiyle açıklanır? A) Alfabe öğrenme A) Çağrışım yoluyla öğrenme B) Şiir C) Tekerleme B) Anlamlı öğrenme D) İl plakaları E) İsim öğrenme C) Sosyal öğrenme D) Gizil öğrenme E) İçgörüsel öğrenme 18. Ceren Hanım yıllardır görmediği ilkokul arkadaşı ile karşılaşır. Arkadaşını tanı- masına rağmen onun adını hatırlamakta zorluk çekmiştir. Ceren Hanım’ın yaşadığı bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açık- lanır? A) Karışma B) Bozulma C) İleriye ket vurma D) Yanlış kodlama E) Bilgiyi değiştirme 19. Yalçın Bey, sıklıkla İnternet bankacılığı 21. Eğitim amacıyla bir aylığına İngiltere’ye kullanmaktadır ve bankanın isteği üzeri- giden Orhan Bey ne zaman bir taksiye ne her altı ayda bir şifre değiştirmektedir. binmek istese ön sağ koltuğa oturmak Fakat her şifre değişiminden sonraki ilk istemekte ancak orada oturan şoförü günlerde önce eski şifresini sisteme gir- fark ettiğinde de şaşkın bakışlarla diğer mektedir. tarafa geçmektedir. Bunun nedeni de İngiltere’de direksiyonun sağ tarafta yer Yalçın Bey’in bu davranışı aşağıdaki- almasıdır. lerden hangisiyle açıklanır? Orhan Bey’in yaşadığı bu durum aşa- A) Karışma ğıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? B) İleriye ket vurma C) Bozulma A) İleriye ket vurma D) Geriye ket vurma E) Yanlış yerleştirme B) Geriye ket vurma 150 C) Olumlu aktarma D) Olumsuz aktarma E) Yer değiştirme

22. Ayla Öğretmen okullarında yeni göreve Bilgi İşleme Kuramı başlayan Esma Öğretmen’e ilk tanışma- dan sonraki her karşılaşmasında “Sema” 24. Bir öğretmen ders anlatırken öğrenci- diyerek hitap etmiştir. Ayla Öğretmen’i leriyle göz teması kurmakta, bir önceki kırmamak adına durumu çok fazla önem- derste işlenen konuların temel hatlarını semeyen Esma Öğretmen bir gün daya- tekrar vurgulamakta ve yeni bir konuyu namayarak “Ayla Öğretmen’im bana sü- basitten karmaşığa doğru anlatmaktadır. rekli Sema diyorsunuz ama benim adım Esma” diyerek hatırlatmada bulunur. Öğretmenin izlediği bu yol aşağıdaki Kendisinden özür dileyen Ayla Öğretmen öğrenme kuramlarından hangisiyle o günden sonra Esma Öğretmen’e hitap ilişkilidir? ederken daha dikkatli olmaya çalışmıştır. A) Tepkisel koşullanma Ayla Öğretmen’in Esma Öğretmen’in B) Edimsel koşullanma ismini yanlış söylemesi aşağıdaki kav- C) Bilgiyi işleme ramlardan hangisiyle açıklanır? D) Sosyal öğrenme A) Bozulma E) Sosyo-kültürel B) Geriye ket vurma C) Yanlış yerleştirme 25. Aşağıda, onuncu sınıf öğrencisi Ali ve D) Bilgiyi değiştirme edebiyat öğretmeni arasında geçen bir E) Olumsuz transfer diyalog verilmiştir. 23. Beşinci sınıf öğrencisi Umut, yelken spo- Ali: “Öğretmenim bazen okuduğum ki- runa ilgi duyduğu için yaz tatilinde bir taplardaki karakterleri, onların özellikleri- yelken kursuna başlar. Kursta öğretmeni, ni sorduğunuzda karıştırıyorum.” rüzgârın geliş yönüne göre yelkenin dü- menini hangi tarafa çevirmesi gerektiği- Öğretmen: “Hatırlarsın geçen dönem ni uygulamalı olarak gösterir ve Umut’a size ödev verdiğim romandaki karakter- öğrendiklerini pekiştirmesi için bol bol lerin özelliklerini en iyi betimleyen sen- egzersiz yaptırır. din. Hatta bu dönemki dersimizde de o karakterlere gönderme yaparak örnekler Umut bu kursta aşağıdaki bellek türle- verdin.” rinden hangisini en fazla kullanmıştır? A) Semantik bellek Ali: “Evet, o romanı çok iyi hatırlıyorum. B) İşlemsel bellek Çünkü o romandaki olaylar, sanki bizim C) Duyusal kayıt mahallede geçiyordu. Karakterlerin hepsi D) Kısa süreli bellek bizim mahalledeki insanlara benziyordu.” E) Anısal bellek Buna göre Ali’nin, öğretmeninin verdi- ği romandaki karakterleri hatırlaması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A) Uzun süreli belleğe aktarırken bilgiyi anlamlı hâle getirmiştir. B) Kısa süreli bellekte gruplandırma ya- parak daha fazla bilgiyi hatırlamıştır. C) Önermeler kullanarak bilgiyi uzun sü- reli belleğe yerleştirmiştir. D) Kısa süreli bellekte yeterli tekrar ya- parak bilgiyi kodlamıştır. E) Örtük tekrarlar yaparak uzun süreli bellekte bilgiyi anlamlandırmıştır. 151

BİLGİYİ İŞLEME KURAMI (ÇÖZÜM) 1. Sorudaki örnekte, bireyin daha önceki bir 5. Atatürk’ün Gençliğe Hitabesini öğrenmiş bir bilgisi sonradan edindiği bir bilgiyi belleğine kişi, yıllar sonra hitabeyi hatırlamaya çalış- yerleştirmesini engellemektedir. Daha önce- tığında sadece ilk birkaç cümlesini hatırla- ki yıla ait bilgi yeni yılın belleğe yerleştirilme- makta, geri kalan kısmını hatırlayamamak- sini güçleştirmektedir. Bu duruma bilişsel tadır. Sorunun doğru cevabı öncelik etkisi psikolojide “ileriye ket vurma” denilir. olarak verilmiştir. Ancak soru dikkatli bir şe- kilde incelendiğinde, bilgileri hatırlayama- Uyarı mak ket vurmayla ilişkilidir. Hitabeyi öğren- dikten sonra aradan yıllar geçmiş, bu arada Sorudaki şıklarda geçen, sonralık etkisi kişi yeni bilgiler öğrenmiştir. Dolayısıyla yeni (recency effect), öğrenme ortamında bilgilerin eski bilgileri unutturması söz konu- öğrenilen şeylerin hatırlanması istendi- sudur. O nedenle bu sorunun cevabı geriye ğinde son öğrenilenleri daha iyi hatırla- ket vurma olmalıdır. Sorunun doğru yanıtının ma eğilimi olarak tanımlanmaktadır. “D” seçeneği olduğu düşünülmektedir. Cevap E ÖSYM bu sorunun çözümünü E seçene- ği olarak vermiştir. 2. Geriye ket vurma, yeni öğrenilen bilginin daha önce öğrenilen bilgiyle bazı bakım- lardan karıştırılarak eski bilgiyi bozmasıdır. Buna göre katılımcıların en son ezberledik- leri kelime dizinleri, birkaç gün önce öğren- miş oldukları kelimeleri hatırlamalarını güç- leştirdiği için bu durum geriye ket vurmaya örnek oluşturur. Cevap D 3. Ket vurma öğrenmenin hatırlanması üzerin- 6. Soru kökünde Yüksel Bey’in, elbise dola- de karıştırıcı bir etki oluşturmaktadır. İleriye bının kurulum yönergesine bakarak elbise ket vurma, önceden öğrenilen bilginin yeni dolabını kurmayı başardığı ifade edilmiştir. öğrenilen bilgiyi engellemesi ve geri getir- Bilgi işlemleme yaklaşımına göre, bir işin meyi zorlaştırmasıdır. Buna göre öğrencinin yapılış basamakları (bir işin nasıl yapıldığı) en son öğrendiği Latince balık isimlerini uzun süreli bellek içinde işlemsel belleğin söyleyememesi ileriye ket vurmaya örnek özelliğidir. Bu tür bilgiler işlemsel bellekte oluşturur. bulunmaktadır. İşlemsel belleğin İngilizcesi olan prosedur sözcüğü Türkçeye işlemsel Cevap B ya da yöntemsel olarak çevrilmektedir. So- runun doğru yanıtı “C” seçeneği olarak veril- 4. Çağrışım, algıların hafızada bıraktığı izlerden miştir. Ancak “D” seçeneği de doğru yanıttır. biri hatırlanınca diğerlerinin de buna bağlı Sorunun seçeneklerindeki açıklayıcı bilgi olarak bilinç düzeyine çekilmesidir. Benzer- bir olgu ya da kavramın ne olduğu hakkın- lik, ardışıklık, zıtlık, zamanda ve mekânda daki bilgidir. Anlamsal (Semantik) bellek ve yakınlık çağrışımı kolaylaştıran etkenlerdir. anısal bellekteki bilgiler bu tür bilgilerdir. A Buna göre aralarında eşleştirme yapılmış iki seçeneğindeki bildirimsel bilgi, “eğerli, iseli ögeden birisi verildiğinde hemen diğerinin ve koşullu” bilgilerdir. Bu bilgiler daha çok hatırlanması çağrışım yoluyla hatırlamaya anlamsal bellekte bulunurlar. örnek oluşturur. Cevap C Cevap B 152

7. Soru kökünde belirtilen öğretmenin yaptığı Bilgi İşleme Kuramı uygulama, bilgi işlemleme yaklaşımına göre 10. Bilgi işlemleme yaklaşımına göre bireyin, öğrencinin dikkatini çekmeye yöneliktir. Bu yaklaşıma göre dikkat bilgi işlemlemenin ilk bir bilgiyi uzun süreli belleğine yerleştirirken basamağıdır. Hedefler hakkında bilgi vermek bunu nasıl yaptığının farkında olması üst bi- dikkat çekmeye yöneliktir. A seçeneğindeki liş bilgisi olarak geçer. Birey eğer üst biliş algılama, bilgi işlemleme yaklaşımına göre, bilgisine sahip ise yani nasıl düşündüğünün dikkat basamağından sonra, bireyin kısa sü- farkındaysa, bilgiyi öğrenmek için yeni stra- reli belleğinin önceki bilgilerle yeni uyarıcıyı tejiler geliştirebilir. Ayhan’ın ders çalışırken, anlamlandırması yani ilişkilendirmesidir. Al- önemli gördüğü kısımları fosforlu kalemle gılama, ikinci basamaktır. Dolayısıyla doğru çizmesi ve kısa notlar alması üst biliş bilgisi yanıt A seçeneği olamaz. C seçeneğindeki sayesinde strateji geliştirmek yani kendi bili- anlamlandırma, uzun süreli belleğe kodlama şini yönetmedir. A seçeneğindeki planlama, türlerinden biridir. Burada bilgi uzun süreli üst bilişin değil yürütücü bilişin bilgiyi uzun belleğe aktarılmış ya da kodlanmış değildir. süreli belleğe kodlarken tüm bilişsel süreci Dolayısıyla hatırlama da henüz yoktur. nasıl çalıştırdığı ile ilişkilidir. İnsanlar genelde yürütücü bilişlerinin nasıl çalıştığının farkın- Cevap B da değildirler. Eğer bu sürecin farkındaysa zaten üst biliş bilgisi olmaktadır. Cevap C 8. Soru kökü incelendiğinde sunulan bilginin 11. Ayşe Öğretmen’in, konunun önemli noktala- özelliğini belirlemek, sunulan bilgiyle ilişkili rını vurgulamak için sesini yükseltmesi bazı uzun süreli bellekteki mevcut şemayı belir- kelimelerin altını çizmesi, öğrencilerin temel lemek, yeni gelen bilginin uzun süreli bellek- bilgiye odaklanmasına yol açmaktadır. Ayşe te nasıl depolanacağını belirlemek ifadeleri Öğretmen’in uygulaması bilgi işlemleme ku- geçmektedir. Kısa süreli belekteki bilginin, ramındaki dikkat çekmek için yapılan etkin- bu tür işlemlerden geçirilmesi bu yaklaşıma liklere örnek oluşturur. göre kodlamadır. Seçeneklerdeki gruplama Cevap E ve tekrar, bilginin kısa süreli bellekte tutul- ması için yapılan işlemlerdir. C seçeneğin- 12. Ahmet Bey, hastalığı nedeniyle yakın geç- deki otomatikleşme, işlemsel bellekteki mişi hatırlayamamakta, ancak satranç oyu- bilgilerin temel özelliğidir. Bu bilgiler, dü- nundaki kuralları hatırlamakta ve satranç şünmeden (kısa süreli belleğin 5-9 birimlik oynayabilmektedir. Satranç oyunundaki kapasitesi içinde yer kaplamadan yapılma- kuralların tanımı, anlamsal bellekteki bilgidir. sını ifade etmektedir. Örneğin yazı yazmak Satranç oynarken hangi sıralamayla oyna- ve konuşulan dil bu şekilde düşünülmeden) nacağının bilgisi, işlemsel bellekteki bilgidir. yapılır. Hatırlama ise sadece bilgiyi geri ge- Bireyin geçmiş yaşantılarıyla ilgili bilgiler tirmektir. anısal bellekte depolanmaktadır. Soruda yalnızca geçmiş yaşantılarındaki bilgileri ha- Cevap B tırlayamadığı vurgulanmaktadır. Cevap B 9. Selim, arkadaşlarıyla sinemaya gitmek iste- mediği için arkadaşlarına verdiği sözü unut- 13. Sorudaki öğrenci, trigonometri formüllerini muştur. Freud’a göre istenmeyen bir anı öğrenebilmek için formülleri kağıda yazıp veya durum, basit bir şey ise bilinç önce- duvarlara yapıştırmıştır. Sonra formülleri sine atılarak, karmaşık ve kişiyi çok rahatsız hatırlamak için geçtiği güzergahı gözünde edecek bir durum ise bilinç dışına atılarak canlandırmıştır. Nesnelerin üzerine bir şey- unutulmaktadır. Bu her iki unutma türü de ler yerleştirip, bu şekilde hatırlamaya bilgi bastırma savunma mekanizması olarak ifa- işlemleme yaklaşımında yerleştirme denil- de edilmiştir. Diğer seçenekler bilgi işlemle- mektedir. me yaklaşımıyla ilişkilidir. Cevap C 153 Cevap A

Bilgi İşleme Kuramı 17. Sabit bir sıraya göre öğrenilen bilgilerin yine 14. Geçmişte bir arada bulunmuş olan uyarıcı- aynı sıraya göre hatırlanması dizisel öğren- me (sıra ya da dizinle hatırlama) olarak ad- lardan biri ile karşılaşıldığında diğerinin akla landırılır. Şarkı sözleri, şiirler ya da yüz ölçü- gelmesi “çağrışım yoluyla hatırlama” olarak mü genişliğine göre sıralanmış ülke isimleri adlandırılmaktadır. Bu durumda yemek ma- dizisel öğrenmeye örnektir. Ancak ülke adla- sasının yemeği, tren düdüğünün ayrılığı ha- rının (isim öğrenme) herhangi bir sıraya bağlı tırlatması çağrışımsal öğrenmeye örnektir. olmadan öğrenilmesi “serbest hatırlamaya” Cevap B örnektir. Alfabe, şiir, tekerleme ya da il plaka kodları belli bir sıraya göre dizilmiş bir dizi 15. Bilgi işleme kuramı bilginin dış dünyadan uyarıcıdan oluşan öğrenme malzemeleridir. nasıl alınıp bilgi işleme sistemine girdiği, İsimler ise sırasıyla öğrenmeyi gerektirme- burada nasıl işlendiği (anlamlandırıldığı, yen öğrenme malzemeleridir. kodlandığı), nasıl depolandığı ve gerekti- ğinde nasıl geri getirilip kullanıldığı konula- Cevap E rı üzerinde durur. Bu nedenle “öğrencinin, öğrendiklerini anlamlı hale getirmesinde 18. Bozulma, bilginin kullanılmaması nedeniyle yardımcı olacak örnekler vermek”(kodla- bellek izlerinin zayıflaması sonucunda bilgi- ma, anlamlandırma), “öğrendiklerini hatır- yi geri getirmede yaşadığımız güçlüktür. Bu laması için ipuçları vermek” (geri getirme), durumda yıllardır görüşmediğimiz bir arka- “yeni bilgiyi, bilinen bilgilerle ilişkilendirerek daşımızın adını hatırlamamamız bozulma anlatmak” (kodlama, anlamlandırma) ya da kavramına örnektir. “bilgiyi öğrenciye aktarırken ayrıntılara yer vermek” (anlamlandırma, genişletme/elabo- Cevap B ration) bilgiyi işleme kuramını temel alarak ders anlatan bir öğretmenin sergilemesi beklenen davranışlardır. “Öğrencileri derse istekli hale getirmek” bilgiyi işleme kuramı- nı temel alarak ders anlatan bir öğretmenin sergilemeyeceği bir davranış değildir ancak diğer seçeneklerle birlikte düşünüldüğünde böyle bir öğretmenin diğer dört seçenekte belirtilen davranışları sergilemesi ihtimali bundan daha yüksektir. Cevap E 16. Kısa süreli bellek, sınırlı miktardaki bilgiyi 19. Yakın zaman önce uzun süreli belleğe yer- sınırlı bir zaman süresi içinde geçici olarak leştirilen bir bilgi geri getirilmeye (hatırlan- depolar. Kısa süreli belleğin ikinci işlevi ise maya) çalışıldığında uzun süreli belleğe bu zihinsel çalışmaları yapmasıdır. Bir konuş- bilgiden daha önce yerleştirilmiş olan eski mayı sürdürmek, bir problemi çözmek, bil- bilgilerin akla gelmesi nedeniyle yeni bilgi- giyi uzun süreli bellekte aramak vb. Bu iş- lerin geri getirilememesine ileriye ket vurma levinden dolayı, çalışan ya da işleyen bellek denir. Yalçın Bey yeni şifresini hatırlamak olarak adlandırılır. Ancak kısa süreli belleğin istediğinde aklına eski şifresi gelmekte, bu kapasitesi sınırlıdır: Ortalama 7 birimlik bil- durumda eski şifresi yeni şifresini hatırlama- gi depolayabilir (7±2 birim – 5 ila 9 birim). 7 sına engel olmakta yani ket vurmaktadır. En- birimden daha fazla bilgi gelirse daha önce gellenen bilgi yeni, engelleyen eski olduğu buraya kaydedilen bilgiler kısa süreli bellek- için bu duruma ileriye ket vurma adı verilir. ten silinir. Bir kimsenin konuştuğu esnada araya başka birinin girmesi sonucu ne söy- Cevap B lediğini unutması kısa süreli bellekle ilgili bir unutmadır. Cevap C 154

Bilgi İşleme Kuramı 20. Belli bir uyarıcının o uyarıcı ile geçmişte ilişkilendirerek zihinlerinde anlamlı hâle geti- birlikte bulunmuş başka uyarıcıları akla rirler. Öğretmenin bir önceki derste işlenen getirmesi çağrışım yoluyla hatırlama ya da konuların temel hatlarını tekrar vurgulaması- çağrışımsal öğrenme olarak adlandırılır. Bu nın amacı öğrencilerin yeni bilgileri önceki- durumda öğretmenin İngilizce kelimelerin lerle ilişkilendirip öğrenmelerini sağlamaktır. yanına Türkçelerini de yazması iki uyarıcı Bilgi işleme kuramına göre öğrenmeler çoğu arasında çağrışım oluşturmakta ve çağrı- durumda önce ya da sonra gelen öğrenme- şımsal öğrenmenin gerçekleşmesine yol leri destekleyici (kolaylaştırıcı) niteliktedir. açmaktadır. Önceki öğrenmelerin yeni öğrenmeleri des- teklemesine ileriyi destekleme (ileriye etkin Cevap A kolaylaştırma); yeni öğrenmelerin önceki öğrenilmiş bilgileri destekleyerek zengin- 21. Geçmişte gerçekleşmiş bir öğrenmenin yeni leştirmesine geriyi destekleme (geriye etkin öğrenmeyi zorlaştırmasına olumsuz aktar- kolaylaştırma) adı verilir. Öğretmenin yeni ma denir. Orhan Bey Türkiye’de direksiyo- bir konuyu basitten karmaşığa doğru anlat- nun solda olduğu bir trafik sistemine alışmış masının nedeni önce basit bir şema oluştu- olduğu için İngiltere’deki yeni durumu öğ- rup daha sonra detaylandırarak (eklemleme/ renmesi zor olmaktadır. genişletme) öğrencilerinin bilgiyi anlamlı şe- kilde kodlamalarını sağlamaktır. Öğretmenin Cevap D izlediği bu yol, bilgi işleme kuramı ile ilişkili- dir. 22. Uzun süreli bellekten doğru bilginin geri getirilememesinin bir nedeni de yanlış yer- Cevap C leştirmedir. Yanlış yerleştirme ile kastedilen şey bilginin yanlış bir şema içine yerleştiril- 25. Bilgi işleme kuramına göre uzun süreli bel- mesidir. Ayla öğretmenin Esma Hanım’ın is- lekte depolanan bilgilerin kullanılmak üzere mini Sema olarak kodlamış olması da yanlış kısa süreli belleğe getirilmesine geri getirme yerleştirmeye örnektir. denir. Geriye getirme, bilginin USB’den bu- lunarak açığa çıkarılması sürecidir. Ancak Cevap C bazı bilgiler daha kolay getirilirken bazıları- nın hatırlanması daha zor olmaktadır. Bilgi- 23. Herhangi bir işin nasıl yapılacağı ile ilgili bil- nin USB’den kolaylıkla geri getirilebilmesi gilerin depolandığı yerdir. İşlemsel bellekte için anlamlı bir biçimde kodlanarak depo- yer alan bilgilere işlemsel bilgi denir. Umut, lanması gerekir. Anlamlandırma (anlamlı rüzgârın geliş yönüne göre yelkenin düme- kodlama), bilgiyi USB’ye aktarırken işleyen nini hangi tarafa çevirmesi gerektiğini tekrar bellekteki bilginin USB‘de var olan bilgilerle tekrar egzersiz yaparak öğrendiği için en ilişkilendirilmesidir. çok işlemsel belleğini kullanmıştır. Öğrenilecek yeni bilgi ile bireyin önceki Cevap B bilgileri arasında ilişki kurulması, yeni bil- ginin anlamlı hâle gelmesini sağlar. Anlamlı 24. Bilgi işleme kuramına göre duyu organları- kodlama hatırlamayı da kolaylaştırır. Ali’nin mıza ulaşan bilgilerin bilgi işleme sistemine romandaki olayları, kendi mahallesindeki girmesi için bu bilgilere dikkat edilmesi ve olaylarla, karakterleri de kendi mahallesin- algılanması gerekir. Öğretmen’in ders anla- deki insanlarla ilişkilendirmiş olması bu bil- tırken öğrencileriyle göz teması kurmasının gileri uzun süreli belleğe aktarırken bilgiyi amacı öğrencilerinin dikkatini çekmektir. anlamlı hâle getirdiğini göstermektedir. Bilgi işleme kuramına göre ön bilgiler ve bi- lişsel beceriler öğrenmeyi etkiler. Öğrenciler Cevap A verilen yeni bilgiyi daha önce öğrendikleriyle 155

İNSANCIL KURAM (HÜMANİSTİK) 1. İsmet Öğretmen derste su içen bir öğ- 3. Üçüncü sınıfa devam eden Ali, okulun renciyi gördüğünde onu uyarmış ve bu rehber öğretmenine, “Öğretmenimiz davranışı doğru bulmadığını belirtmiştir. sınıfta daha çok belli arkadaşlarımızla Kemal Öğretmen ise aynı durumda öğ- ilgileniyor. Beni görmezden geliyor. Ben rencinin su içmesinin sorun olmadığını de okula gelmek istemiyorum.” diyerek düşünerek hiç tepki vermemiştir. duygularını paylaşmıştır. Bu iki öğretmenin aynı uyarıcıya farklı Ali’nin okula gitmek istememesinin tepkiler vermesi, insancıl eğitim ilkele- nedeni, Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerar- rinden hangisiyle en iyi açıklanabilir? şisi’ne göre aşağıdakilerden hangisiy- le ilişkilidir? A) İnsan davranışlarını, kendi öznel ger- çeği tayin etmektedir. A) Güvende olma B) İnsan hem aktif hem de reaktif bir var- B) Başarılı olma lıktır. C) Kendini gerçekleştirme C) Anlamlı öğrenme, öğrenilen konu öğ- rencilerin amaç ve ihtiyaçlarına uygun D) Fizyolojik olarak algılandığında gerçekleşir. E) Ait olma D) İnsanın tek ve temel güdüsü, kendi- sini gerçekleştirme ihtiyacından kay- 4. Nazan Öğretmen, öğrencileri başarılı-ba- naklanır. şarısız olarak sınıflandırmakta ve başarılı öğrencileri daha çok sevdiğini sürekli E) Davranış bozuklukları, güvensizlik so- belirtmektedir. Bir öğrencisi “Başarılı nucunda ortaya çıkmaktadır. olmalıyım. Eğer başarılı olamazsam öğ- retmenim beni sevmez.” şeklinde düşün- mektedir. Öğrencinin bu düşüncesi ba- zen onun öğrenmesini engellemektedir. İnsancıl kurama göre, Nazan Öğret- men’in bu davranışı aşağıdakilerden hangisine uygun değildir? A) Benlik B) İdeal benlik C) Koşulsuz kabul D) Empati E) Güdülenme 2. İlköğretim öğrencisi Fatma, babasına 5. Aşağıdakilerden hangisi insancıl kura- sınıf öğretmeninin, arkadaşlarının ve ma göre, sınıfta içe kapanık, derslere kendisinin istek, ilgi ve ihtiyaçlarına dik- katılmayan ve arkadaşlarıyla etkile- kat ettiğini ve yardımcı olmaya çalıştığını şimde bulunmakta zorluk yaşayan bir söyler. öğrenciye, öğretmenin göstermesi uy- gun olan bir davranıştır? Buna göre, Fatma’nın sınıf öğretmeni aşağıdaki yaklaşımlardan hangisine A) Söz aldığında ona ilgisini çeken bir daha uygun davranmaktadır? kitap hediye etmek A) Öğrenme temelli B) Kendi hâline bırakmak B) Bilişsel C) Davranışçı C) İletişim becerileri konusunda bilgi D) İnsancıl vermek E) Öğretmen merkezli D) Derse katılan öğrencileri övmek 156 E) Öğrencinin gereksinimlerini ve bek- lentilerini belirlemek

İNSANCIL KURAM (HÜMANİSTİK) (ÇÖZÜM) 1. Fenomonolojik yaklaşıma göre her birey 4. İnsancıl yaklaşıma göre öğretmen-öğrenci biriciktir ve biricik bir varlık olarak değer- arasındaki ilişkide koşulsuz kabul, saydam- lendirilmelidir. İnsanlar dünyayı kendi öznel lık ve empati olmak üzere üç koşul vardır. gerçekliği ve ihtiyaçlarına göre algılayıp de- Koşulsuz kabul (saygı), öğretmenin öğren- ğerlendirme eğilimindedir. Bu nedenle soru- cisini insan olarak değerli görmesi, olumlu da iki öğretmen aynı durumu, öğrencinin su ve olumsuz bütün özelliklerine rağmen ona içmesini, farklı şekilde yani kendi öznel ger- saygı duyması demektir. Öğretmenin öğren- çekliklerine göre algılayıp tepki vermişlerdir. cileri arasında başarılı olanlar ve olmayanlar şeklinde ayrım yapması ve yalnızca başarılı Cevap A olanları sevdiğini belirtmesi insancıl yaklaşı- mın koşulsuz kabul ilkesine uygun değildir. Cevap C 2. Fatma, sınıf öğretmeninin kendisinin istek, ilgi ve ihtiyaçlarına dikkat ettiğini söylemek- tedir. İnsancıl yaklaşıma göre, öğrencinin tüm ihtiyaçları ve varlığı eğitim ortamında bir bütün olarak ele alınıp o şekilde eğitim veril- melidir. Bundan dolayı, Fatma’nın öğretmeni insancıl yaklaşıma uygun davranmaktadır. Cevap D 3. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi kuramına 5. İnsancıl kuramda bireylerin harekete geç- göre fizyolojik ihtiyaçlar ve güvenlik ihtiyacı mesinde içsel denetimi güçlendirme, bireyin gibi daha alt düzeydeki ihtiyaçlar bir ölçü- gereksinimlerini tespit etme, bireye göre de doyurulduğu zaman kişi, insanlarla ilişki hareket etme, bireyi özerk kılma ön plan- kurmak, bir grupta ya da ailede yer edinmek dadır. Bu açıdan seçenekler incelendiğin- isteyecektir. Maslow bu ihtiyacı “ait olma” de A seçeneğinde ödül verme (davranışçı ihtiyacı olarak adlandırmaktadır. Ali’nin öğ- yaklaşıma uygundur), B seçeneğinde bireyi retmeni kendisiyle ilgilenmediği için okula önemsemeyerek kendi hâline bırakma, C gitmek istememesi “ait olma” ihtiyacının seçeneğinde yalnızca bilgi vererek sorunu karşılanmamasıyla ilişkilidir. Maslow’un ku- gidermeye çalışma, D seçeneğinde ise bire- ramı gelişim psikolojisi ve rehberlik dersi ye odaklanmayıp başkaları üzerinden bireyi kapsamında ele alınan bir kuram olduğu için harekete geçirme durumu üzerinde durul- bu sorunun gelişim psikolojisi ya da rehber- muştur. Bu adımlar insancıl kuramın varsa- lik soruları arasında yer alması daha uygun yımlarına uygun düşmez. E seçeneğinde yer olurdu. alan bireyin tanınmasına yönelik ifade, bireyi harekete geçirme ve anlama açısından uy- Cevap E gun bir eylem olup insancıl kuramın varsa- yımlarına uygundur. Cevap E 157



REHBERLİK VE ÖZEL EĞİTİM Rehberliğin İlkeleri Çağdaş Eğitim Anlayışı ve Öğrenci Kişilik Hizmetleri Okullarda Rehberlik Hizmetleri Başlıca Rehberlik Türleri Problem Alanlarına Göre Rehberlik Bireyi Tanıma Teknikleri Test Dışı Teknikler Okul Rehberlik Hizmetlerinin Örgütsel Yapısı ve Görevleri Psikolojik Danışma Kuramları İletişim ve İletişim Engelleri Özel Eğitim Mesleki Gelişim Kuramları Rehberlik Modelleri Test Teknikleri Mesleki Danışma Kuramları Rehberlik Hizmetleri Örgütlenme Rehberlik Problem Alanları Okul Rehberlik Programları Rehberlik Anlayışı İlişkiler



REHBERLİĞİN İLKELERİ 1. Atatürk bir söyleşisinde, eğitime yak- 2. Okul zorbalığı; bir ya da birden çok öğ- laşımını şöyle ortaya koyar: “Çocuklar rencinin kendilerinden daha güçsüz öğ- serbestçe konuşmaya, düşündüklerini rencileri (kurban) kasıtlı ve sürekli olarak ve duygularını olduğu gibi ifade etmeye rahatsız ettiği ve kurbanın kendisini koru- teşvik edilmelidir. Böylece onların hem yamayacak durumda olduğu bir istismar hatalarını düzeltme imkânı bulunur, hem türüdür. de ileride yalancı ve ikiyüzlü olmalarının önüne geçilmiş olur. Aynı zamanda on- Bir öğrencisinin zorbalığa maruz kaldı- ların temiz yüreklerinde yurt, ulus, aile ğını fark eden bir sınıf rehber öğretme- ve yurttaş sevgisiyle beraber doğruya, ninin aşağıda belirtilen davranışlardan iyiye ve güzel şeylere karşı sevgi ve ilgi hangisini yapması, sorunun rehberlik uyandırmaya çalışmalıyız. Bence bunlar anlayışına uygun şekilde çözümüne çocuk terbiyesinde, ana kucağından en yardımcı olur? yüksek eğitim ocaklarına kadar her yer- de, her zaman üzerinde durulacak önemli A) Zorba ve kurban öğrencilerin zorba- noktalardır.” Atatürk’ün vurguladığı eği- lığa ilişkin tutum ve inanışlarının ne timle ilgili temel görüşlerden bazılarıyla olduğunu belirlemek rehberlik ilkeleri arasında benzerlikler vardır. B) Öğrencilerin zorbalık içeren davranış- ları fark etmelerini sağlamak ve zor- Atatürk’ün eğitime yönelik bu görüş- balıkla baş edebilmek için belirlenmiş lerinden hangisi, rehberlik ilkeleri ara- kuralları uygulamak sında bulunmamaktadır? C) Kendini denetleme stratejileri, kişiler A) Rehberlik, demokratik ve insancıl an- arası sorun ve çatışma çözme bece- layışa dayalıdır. rileri gibi konularda öğrencilere verile- cek eğitimleri planlamak B) Rehberlik hizmetleri, hem bireye hem de topluma karşı sorumludur. D) Çeşitli testler ve test dışı teknikler kul- lanarak sorunun kaynağını saptamak C) Rehberliğin amacı, hataların düzeltil- ve çözümünde okul rehber öğretmeni mesiyle sağlıklı kişilik gelişimine yar- (psikolojik danışman) ve velilerden dımcı olmaktır. yardım almak D) Rehberlik hizmetleri, öğrenciyi mer- E) Zorbalığı büyüme çağı davranışı ola- keze alan bir eğitim sistemi gerektirir. rak değerlendirmek ve bir süre sonra kendiliğinden ortadan kalkacağından, E) Rehberlik, öğrencinin her yönüyle ge- pekiştirmemek için zorbalık davranış- lişmesine ve kendini gerçekleştirme- larını görmezlikten gelmek sine yardım eder. 161

Rehberliğin İlkeleri 4. Bir okul rehber öğretmeni (psikolojik danışman), aşağıdaki davranışlardan 3. Zeynep Öğretmen Sevda’nın yüzündeki hangisini gösterirse, psikolojik danış- morlukları fark eder. Ders sonunda, Sev- ma ve rehberliğin temel ilkelerinden da’yı yanına çağırıp, morlukların nedenini olan “gizlilik” ilkesini ihlal etmemiş sorar. Sevda önce yanıt vermek istemez. olur? Öğretmeni nedenini öğrenmek için ısrar ettiğinde ise, arkadaşlarıyla kafeteryada A) Etkili bir öğretim ortamı sağlanması otururken babasının gördüğünü ve er- amacıyla öğrencilerin kişisel gelişim keklerle arkadaşlık ettiği için çok kızıp dosyalarındaki özel bilgileri okuldaki ona vurduğunu anlatır. öğretmenlerle paylaşmak Bu durum karşısında Zeynep Öğret- B) Sınıf rehber öğretmenine, öğrencisini men aşağıdaki çözüm yollarından daha iyi tanıyabilmesi için öğrenciyle hangisini seçerse, rehberlik anlayışına sürdürdüğü psikolojik danışma otu- en uygun davranmış olur? rumlarının içeriğine ilişkin bilgi ver- mek A) Sevda’yı sınıf rehber öğretmeniyle görüşmesi için yönlendirmek C) Uyarıcı madde kullanan öğrencileri önceden bilgilendirerek, durumlarına B) Gizlilik ilkesi nedeniyle hiç kimseye ilişkin ailelerine haber vermek Sevda’nın yaşadıklarıyla ilgili bilgi vermemek D) Şiddete karşı önlem alınması ama- cıyla mağdur öğrencilerin yazdıkları C) Bu sorunla ilgili olarak Sevda’nın aile- otobiyografileri müdüre göstermek sini görüşmek için okula çağırmak E) Güvenlerini zedelememek için hiçbir D) Sevda’ya, okul rehber öğretmeniyle koşulda öğrencilere ait özel bilgileri (psikolojik danışman) bir görüşme başkalarıyla paylaşmamak ayarlamayı önermek E) Sevda için önlem alınması amacıyla durumu okul müdürüne bildirmek 5. Aşağıdaki görüşlerden hangisi rehber- lik ilkelerine uygundur? A) Gönüllü olmalarını beklemek yerine, rehberlik yardımı almaları için çocuk- ları ikna etmek gerekebilir. B) Öğrenciye acımak ya da sempati duymak empati kurulmasını engelle- yebilir. C) Kararsızlık yaşamaları durumunda seçenekleri sınırlayarak öğrencilerin doğru kararlar vermeleri sağlanabilir. D) Bir okulda okul rehber öğretmeni yok- sa deneyimli bir sınıf rehber öğretme- ni rehberlik hizmetlerini yürütebilir. E) Okul rehber öğretmeni bir öğrencinin öğretmeniyle yaşadığı sorunları çöze- bilmesi için öğrencisi adına öğretme- niyle görüşebilir. 162

6. Okul müdürlerinin katıldığı bir toplantıda Rehberliğin İlkeleri şiddete sıfır tolerans görüşü benimsen- miştir. Bu toplantıya katılan Müdür Meh- 7. İlköğretim 6. sınıf öğrencisi Doğan, okula met Bey, rehber öğretmenden okuldaki bu yıl atanan stajyer öğretmen Zehra Ha- şiddet türlerini belirleyip şiddetin yaygın- nım’a âşık olur ve ona bir e-posta gönde- lığını araştırmasını ve alınacak önlemlerle rerek duygularını anlatır. ilgili önerilerde bulunmasını ister. Bunun üzerine, okul rehber öğretmeni zorbalık Böylelikle Doğan’ın ilgisini öğrenen ölçeğini okuldaki öğrencilere uygular ve Zehra Hanım, aşağıdaki tepkilerden ölçek sonuçlarına göre zorba öğrencile- hangisini verirse rehberlik anlayışına ri saptayarak müdahale programına alır. uygun davranmış olur? Ayrıca şiddet davranışlarının bireysel, ai- lesel ve okulla ilgili nedenlerine ilişkin in- A) Doğan’ın ailesini okula çağırıp sorunu celeme sonuçları ile bu konuda alınacak iş birliği yaparak çözmek isterse önlemlere ilişkin görüşlerini içeren kap- samlı bir rapor hazırlayıp müdüre teslim B) Doğan’la bu konuyu konuşup okul eder. rehber öğretmeniyle görüşmesi için ısrar ederse Bu olayda rehberlik ilkelerine uyma- yan davranış aşağıdakilerden hangisi- C) Zehra Hanım bu durumla ilgili öğret- dir? men arkadaşlarından yardım alırsa A) Zorbalık ölçeğini uygulamak için okul D) Doğan’ın yaşı gereği ilgisinin geçici rehber öğretmenin daha önceden bir olduğunu düşünüp durumu görmez- eğitim almamış olması den gelirse B) Müdürün şiddet içeren davranışları E) Kendisinin öğretmen, onun da öğren- öğrenmek istemesi ci olduğunu kesin bir dille anlatırsa C) Hazırlanan raporda şiddete eğilimli 8. Fen lisesini bu yıl kazanıp farklı bir ilde öğrencilerin isimlerine yer verilmeme- öğrenim görmeye başlayan bir öğrenci si sınıf rehber öğretmenine “Okulda yeni- yim, hiç arkadaşım yok. Oysa geldiğim D) Ölçek puanlarına dayanılarak öğren- yerde pek çok arkadaşım vardı. Burada ciler hakkında kesin bir yargıya varıl- herkes yeni ve birbirine yabancı. Halam- ması larda kalıyorum, evde yaşıtım yok. Kendi- mi çok yalnız hissediyorum.” der. E) Raporun şiddet davranışlarına neden olan bireysel ve ailesel özelliklerle ilgili Bu sözleri söyleyen bir öğrenciye ya- açıklamaları içermesi pılabilecek en uygun yardım aşağıda- kilerden hangidir? A) Psikolojik danışma almasını önerme B) Folklor, müzik gibi ders dışı faaliyetle- re yöneltme C) Bir yurda taşınmasını teklif etme D) Sınıfından onun için arkadaş bulmaya çalışma E) Zamanla arkadaş edinebileceğini söyleme 163

Rehberliğin İlkeleri 11. Lise rehber öğretmeni Aysun Hanım son haftalarda öğrenciler arasında sürtüşme- 9. İlköğretim 6. sınıf öğretmeni Rukiye Ha- ler yaşandığını gözler. Bunun üzerine sür- nım, sınıfa bu yıl katılan öğrencisi Küb- tüşme yaşayan öğrencilerle bir çalışma ra’nın ailesinde şiddet gördüğünü fark yapar. Çalışma sırasında öğrencilerine eder. Okul çıkışında, Rukiye Hanım Küb- aşağıdaki şemayı gösterir ve bir çatış- ra ile konuşur ve okul rehber öğretmeniy- ma durumunda, çatışma yaşanan kişiyle le görüşmesini ister. Kübra ise bu konuda ilişki ve çatışma konusunda kişinin kendi konuşmak istemez ve rehberlik servisine düşüncelerine verdiği öneme bağlı olarak gitmek istemediğini söyler. şu beş taktikten birinin kullanıldığını söy- ler: ayıcık, baykuş, kaplumbağa, köpek Rukiye Hanım aşağıdakilerden hangi- balığı ve tilki. sini yaparsa gönüllülük ilkesine aykırı davranmadan Kübra’ya yardım etmiş Çok önemli olur? −+ ++ A) Sıra arkadaşına sorunu anlatır, ondan birlikte Kübra’yı ikna etmek için yar- KARŞISINDAKİYLE İLİŞKİ Ayıcık ++ dım isteyebilir. −− Baykuş B) Rehberlik servisine gitmezse ailesiyle Tilki + − konuşmak zorunda kalacağını söyle- yebilir. Kaplumbağa Köpek balığı C) Rehber öğretmenden öğrenciyle gö- Az önemli KENDİ DÜŞÜNCESİ Çok önemli rüşmesini isteyebilir. Aysun Hanım çatışma taktiklerini anlat- D) Kübra’yı rehberlik servisine götürüp tıktan sonra herkesin kendisini ve sıra rehber öğretmene sorunu anlatabilir. arkadaşını en iyi yansıtan bir taktiği seç- mesini ve seçtikleri taktikleri aralarında E) Kübra’yı zorlamaz, sorununu anlata- paylaşmalarını ister. cağı ve rehber öğretmenle görüşmek isteyeceği güne kadar bekler. Aysun Hanım bu etkinlik sırasında aşağıdakilerden hangisini yaparsa 10. “Rehberliğin temelinde demokratik ve rehberlik ilkelerine aykırı davranmış insancıl anlayış bulunur.” ilkesini aşağı- olur? dakilerden hangisi en doğru açıklar? A) Etkinliğin uygulanmasında yönerge A) Okullarda demokratik ortam sağlan- dışına çıkmazsa malı, yönetimsel kararlara rehber öğ- retmenler de katılmalıdır. B) Etkinliğe katılmak istemeyen öğrenci- lere katılmaları için ısrar ederse B) Demokraside seçimler vardır, rehber- lik bireyin kendisi için en uygun se- C) Etkinliğin uygulanmasında karşılaştığı çimler yapmasına yardımcı olur. zorlukları diğer rehber öğretmenlerle paylaşırsa C) Rehberlik demokrasiye inanan birey- ler yetiştirmeyi hedefler. D) Etkinliğin sonunda bazı öğrencilerle özel görüşürse D) Demokraside herkes farklı düşünce- lere sahiptir, rehberlik bunların için- E) Etkinliği sürtüşme yaşamayan öğren- den en doğrusunu bulmaya yöneltir. cileri de kapsayacak şekilde düzen- lerse E) Demokrasi bireye özgürlükler verir, bunların yanlış kullanılmaması için bi- reyin yönlendirilmesi gerekir. 164

12. Annesiyle yaşadığı sorunu anlatan bir öğ- Rehberliğin İlkeleri renci, sınıf rehber öğretmeninden anne- siyle konuşmasını ve kendisine aşağıla- 14. Okul çağındaki öğrenciler değişme ve yıcı sözler söylememesi için ona uyarıda gelişme içindedir. Sahip oldukları özel- bulunmasını istemektedir. likler o döneme özgüdür ve bu özellikler zamanla değişir. Bu durumda sınıf rehber öğretmeni aşağıdakilerden hangisini yaparsa, Bu bilgiler doğrultusunda, sınıf reh- özerklik ilkesine uygun davranarak ber öğretmeninin aşağıdaki ilkelerden öğrenciye yardım etmiş olur? hangisine uyması gerekir? A) Annesini görüşmeye çağırıp onunla A) Öğrenciyi tanıma hizmeti tüm öğren- konuşursa cilere yöneliktir. B) Rehberlik servisinin hazırladığı etkili B) Öğrencileri bütün yönleriyle tanımak iletişim broşürlerini öğrenciyle eve gerekir. gönderirse C) Öğrenciyi tanıma hizmeti takım çalış- C) Annesinin evdekilerle ilişkilerini araş- ması gerektirir. tırıp onu tanımaya çalışırsa D) Öğrenciyi tanıma hizmeti sürekli ol- D) Öğrenciye bu konuda eğitim verip malıdır. annesiyle kendisinin konuşmasını önerirse E) Öğrenci hakkında elde edilen bilgiler bir bütün hâlinde değerlendirilmelidir. E) Öğrencinin annesini iletişimle ilgili veli eğitimlerine davet ederse 13. Bu yıl sınıf rehber öğretmeni olarak gö- 15. Aşağıdakilerden hangisi psikolojik da- revlendirilen Ayşe Hanım, rehberlik saa- nışma ve rehberliğin ilkelerinden de- tinde öğrencilere “Kimdir bu” formlarını ğildir? dağıtır ve öğrencilerden sıra arkadaşla- rına göstermeden bu formdaki sorulara A) Birey, seçme özgürlüğüne sahiptir. yanıt vermelerini ister ancak bazı öğren- B) Dini, dili ve cinsiyeti ne olursa olsun cilerin uygulamaya katılmadıklarını görür. her insan saygıya değerdir. Bu durumda, Ayşe Hanım gönülsüz C) Rehberlik faaliyetlerinde gönüllülük öğrencilere aşağıdakilerden hangisini yaparsa gönüllülük ilkesine en uygun esastır. davranmış olur? D) Rehberlik faaliyetleri takım çalışması- A) Çalışmanın amacına ulaşmayacağını nı gerektirir. söyleyerek ikna etmeye çalışırsa E) Rehberlik faaliyetleri bütün okullarda B) Uygulama dışında tutup çalışmaya aynı şekilde yürütülür. katılmadıklarını uygulama formunda belirtirse 165 C) Çalışmaya katılmayı isteyinceye ka- dar bir süreliğine etkinliği ertelerse D) Gönülsüz davranmalarının altında ya- tan nedenlerin araştırılması için okul rehberlik servisine sevk ederse E) Bu uygulamaya katılırlarsa bir sonraki derse kadar bahçede vakit geçirebile- ceklerini söylerse

Rehberliğin İlkeleri 16. Gizem, okul başarısı yüksek ve öğret- menleri tarafından beğenilen bir lise öğ- rencisidir. Ancak son zamanlarda sınıf rehber öğretmeni, Gizem’in genelde üz- gün olduğunu ve motivasyonunun düştü- ğünü gözlemlemektedir. Bu durumda sınıf rehber öğretmeninin yapması gereken, rehberlik anlayışına en uygun davranış aşağıdakilerden hangisidir? A) Arkadaşlarına Gizem’in durumuna ilişkin sorular sormak B) Gizem’i okul psikolojik danışmanına yönlendirmek C) Öğretmenlerden Gizem’e karşı daha anlayışlı olmalarını istemek D) Okul idaresine Gizem’in ailesiyle ko- nuşmalarını önermek E) Gizem’i sosyal faaliyetlere yönlendir- mek 17. Merve sınıfta yapacağı çalışmaları plan- lama ve bitirmede yetersizlik göstermek- te, zamanı verimli kullanamamaktadır. Ayrıca ders çalışma ve ödev yapma ko- nusunda dikkat dağınıklığı sorunu ya- şamaktadır. Bu nedenle öğretmeni okul psikolojik danışmanıyla görüşür. Buna göre okul psikolojik danışmanı- nın, Merve’nin öğretmenine aşağıdaki- lerden hangisini önermesi uygundur? A) Merve’yi sınıfta kapıya veya pencere- ye yakın yerlere oturtmasını B) Merve’yi sık sık uyarmasını C) Merve’yi kendisiyle aynı problemi ya- şayan öğrencilerin yanına oturtmasını D) Merve’ye kısa süreli hedefler belirle- mesini E) Merve’ye bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlamasını 166

REHBERLİĞİN İLKELERİ (ÇÖZÜM) 1. Soruda Atatürk’ün eğitime yönelik görüşle- 4. Rehberlik hizmetlerinde kaydedilen bilgilerin rinden hangisinin rehberlik ilkeleri arasında açığa çıkarılması/paylaşılmasının tek özel bulunmadığı ya da daha anlaşılır bir ifade bir durumu vardır. Eğer danışanın/öğrenci- ile Atatürk’ün hangi görüşünün rehberlik il- nin ya da başka birisinin hayati tehlikesi söz kelerine uymadığı sorulmaktadır. Bu açıdan konusu ise bu durumda bilgiler saklanmaz, bakıldığında C seçeneğindeki görüşün reh- ilgili kişilerle paylaşılır. Örneğin, intihar, ölüm berlik ilkelerine uymadığı görülür. Rehber- tehdidi, darp ve zararlı madde kullanımı gibi likte bireyin hatalarının başkaları tarafından durumlarda bu bilgilerin sadece psikolojik düzeltilmesinin bireyin özerkliğini olumsuz danışmanda kalması vicdan, meslek etiği etkileyeceği görüşü vardır. Yani C seçeneği ve hukuk açısından sakıncalıdır. Sorunun özerklik ilkesine aykırı bir ifade barındırdı- doğru cevabı C seçeneğidir. Buna karşın D ğından bu görüş rehberlik ilkeleri arasında seçeneği de ilk akla gelen seçeneklerden bulunmaz. Ancak diğer seçeneklerde yer biridir ve güçlü bir çeldiricidir. Bu şıkkın alan ifadeler hem birer rehberlik ilkesidir doğru olmamasının nedeni “otobiyografileri hem de soru metninden dolaylı da olsa çı- müdüre göstermek” ifadesinde saklıdır. Şid- kartılabilir. deti önlemek amacıyla bazen bilgiler payla- şılabilir; fakat bu bilgileri doğrudan müdüre Cevap C göstermek her zaman doğru bir seçenek olmayabilir. Bezen rehberlik servisine olan 2. Zorbalık davranışını önlemek için sınıf reh- güveni zedeleyebilir. ber öğretmeni kendi görev sınırları içerisin- de davranmalıdır. A, C ve D seçeneği okul Cevap C rehber öğretmeninin (psikolojik danışmanın) görev alanına girmektedir. E seçeneği ise 5. “Öğrenciye acımak ya da sempati duymak etkili bir yöntem değildir. Bu yöntem sade- empati kurulmasını engelleyebilir” ifadesi ce dikkat çekme davranışlarında kullanılan rehberlik ilkelerine uygun bir ifadedir. Çünkü Davranışçı bir yöntemdir. B seçeneği ise sı- empati, bireyin bir başka bireyin söyledik- nıf rehber öğretmenin yapması gerekenleri lerini onun bakış açısıyla anlaması ve ona de ifade etmektedir. bunu iletmesi olarak tanımlanır. Bu anlamda öğrenciye acıma ya da sempati duygula- Cevap B rı psikolojik danışmanın ya da öğretmenin doğru empati kurmasını engelleyebilir. Diğer 3. Eğitim öğretimle ilgili yaşanan problemlerin seçeneklere bakılırsa; “Gönüllü olmalarını çözümde takip edilen bir hiyerarşi vardır. beklemek yerine, rehberlik yardımı almaları Eğer bir branş öğretmeni bir sorun yaşamış- için çocukları ikna etmek gerekebilir” ifade- sa bu konuda sınıf öğretmeniyle işbirliğine si rehberliğin gönüllük ilkesine, “Kararsızlık gitmelidir. Ancak bu sorun özellikle psiko- yaşamaları durumunda seçenekleri sınırla- lojik danışma eğitimi alan kişilerin uzman- yarak öğrencilerin doğru kararlar vermeleri lık alanına giriyorsa öncelikle başvurulması sağlanabilir” ifadesi rehberliğin bireyin öz- gereken kişi okul rehber öğretmeni (psiko- gür seçimler yapabilmesi ilkesine, “Bir okul- lojik danışman)’dir. Soru metninde yer alan da okul rehber öğretmeni yoksa deneyimli problem bir şiddet konusudur ve doğrudan bir sınıf rehber öğretmeni rehberlik hizmetle- kişisel alanla ilgilidir. Kişisel alanla ilgili so- rini yürütebilir” ifadesi rehberliğin profesyo- runların ilk çözüm yeri de rehberlik servisle- nel düzeyde sunulan bir hizmet olduğu ilke- ridir. sine, “Okul rehber öğretmeni bir öğrencinin öğretmeniyle yaşadığı sorunları çözebilmesi Cevap D için öğrencisi adına öğretmeniyle görüşebi- lir” ifadesi ise rehberliğin gizlilik ve bireyin sorun çözme kapasitesine güvenme ilkesi- ne ters düşmektedir. Cevap B 167

Rehberliğin İlkeleri 9. Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi gö- nüllülük esasına dayanır. Hiç kimseye, bu 6. “Ölçek puanlarına dayanılarak öğrenciler hizmetlerden yararlanması için baskı yapıla- hakkında kesin bir yargıya varılması” se- maz. Kendisini yardıma kapatan bir bireye çeneği rehberlik ilkelerine uygun değildir. yardım edebilmek pek de mümkün değildir. Çünkü rehber öğretmenin zorbalık ölçeğini Bu durumda rehberlik servisine gitmek is- okuldaki tüm öğrencilere uygulayarak elde temeyen öğrenci için rehber öğretmenden ettiği sonuçlardan zorba olan öğrencileri öğrenciyle görüşmesini istemek gönüllülük belirlemesi, bireyi tanıma tekniklerinin kul- ilkesine ters bir davranış olmayacaktır. lanılmasına ilişkin ilkeleri zedeler niteliktedir. Bireyi tanıma amaçlı kullanılan test ya da Cevap C test dışı tekniklerin asla tek başına geçer- li ve güvenilir sonuçlar vermediği, öğrenci 10. Rehberliğin temelinde insan hak ve sorum- hakkında karara varırken tüm bireyi tanıma lulukları ile yakından ilişkili demokratik ve in- tekniklerinden elde edilen bilgilerin toplu sancıl bir anlayış vardır: Rehberlik, demok- olarak göz önünde bulundurulması gerektiği ratik toplumun değerlerinden ve bireylerin ve bireyin bir bütün olarak tanınması ilkeleri gereksinimlerinden doğmaktadır, bu neden- bu örnek durumda göz ardı edilmiştir. le kendi kendini yönetme hak ve sorumlu- luğu, bireylere bırakılmalıdır. Öte yandan Cevap D rehberliğin temelinde kendisi için seçimler yapma ve kararlar alma hakkına sahip olan 7. İlköğretim ikinci kademe gelişimsel olarak bir insan anlayışı vardır. ergenlik döneminin başlangıcıdır ve bu dö- nemde ergenin duygularının yoğunluğunda Cevap B artma olur. Üzüntü, sevinç, öfke, korku gibi duygularını ifade ederken bu yoğunluk göze 11. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetle- çarpar. Artan duygululuk ve coşku hali er- rinde gönüllük esastır. Bu bağlamda öğret- gende duygularını dışa vurma ve ifade etme menin etkinliğe katılmak isteyen öğrenciler ihtiyacını doğurur. Bununla birlikte ergenlik üzerinde ısrarcı olması rehberlik ilkelerine döneminde öğretmenin beğenisi kazanmak, ters düşmektedir. onun ilgisini çekebilmek, onayını almak çok önemlidir. Aslında bu değerli olmak, herke- Cevap B sin ilgisinin üzerinde olduğu biri tarafından fark edilmek beklentisidir. Bu nedenle Zehra 12. Özerklik insan gelişimine ve mutluluğu- öğretmenin Doğan’ın yaşı gereği ilgisinin na en uygun düşen    bir yaşama ilkesidir. geçici olduğunu düşünüp durumu görmez- Özerklik, bireyin şu anda karar alması ve den gelmesi uygun bir davranıştır. aldığı kararların sorumluluğunu üstlenme- sidir. Bu ilke daha geniş ele alındığında bir Cevap D anlamda bireyin kendine güven duygusunu kazanmasını sağlayarak sahip olduğu bilgi 8. Örnek durumda bahsedilen öğrenci okula ve becerilerle kendi sorunlarını çözer hale uyum problemi yaşamaktadır ve bu durum- gelmesini sağlamaktır. Buna göre özerklik da sınıf rehber öğretmeninin yalnızlıktan ve ilkesi kapsamında çocuğa yapılabilecek en hiç arkadaşı olmadığından yakınan öğrenci doğru yardım ona bu konuda eğitim vererek için yapabileceği en uygun yardım, öğren- annesiyle çocuğun kendisinin konuşmasını ciyi yeni arkadaşlar edinebileceği folklor, sağlamaktır. müzik gibi sosyal ortamlara yönlendirmek olacaktır. Cevap D Cevap B 168

13. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetle- Rehberliğin İlkeleri rinde yardımı veren ve yardımı alan kişilerin gönüllü olması hizmetin amacına ulaşması 16. Gizem’in son zamanlarda alışılmışın dışında açısından son derece önemlidir. Bu durum- üzgün olması ve motivasyonunun düşmesi da Ayşe Hanım’ın uygulamaya katılmak anlaşılması gereken bir durumdur. Bu du- istemeyen öğrencileri uygulama dışında rum karşısında sınıf rehber öğretmeninin tutup çalışmaya katılmadıklarını uygulama öğrenciyi okul psikolojik danışmanına yön- formlarına belirtmelerini istemesi gönüllülük lendirmesi ve yaşadıklarına ilişkin yardım ilkesine uygun bir davranıştır. alması konusunda çalışma yapması gerekir. Bu adım dışında aileyle görüşme, sorgula- Cevap B ma yapma, sorunun ne olduğunu bilmeden diğer öğretmenlerden anlayış bekleme, sos- yal faaliyetlere yönlendirme anlamlı olmaz. Cevap B 14. Soru kökü incelendiğinde, okul çağındaki çocukların gelişip değiştiklerinden ve özel- liklerinin zamanla farklılaştığından söz edil- mektedir. Dolayısı ile soru kökünde bir za- man vurgusu olduğundan söz edilebilir. Bu bilgiler rehberlik anlayışı ile birleştirildiğinde, birey zaman içinde gelişip değişiyorsa reh- berlik hizmetlerinin de süreklilik arz etmesi, yerinde saymaması gerekir. Çünkü bir anda elde edilen veriler, o ana özgüdür ve zaman değiştikçe bu verilerin de değişmesi müm- kündür. Bu bilgilerden hareketle “Öğrenciyi tanıma hizmeti sürekli olmalıdır.” ifadesinin soru köküne uygun olduğu görülmektedir. Cevap D 15. Rehberlik anlayışını oluşturan temel ilkeler 17. Soruda Merve’nin dikkat dağınıklığı prob- içerisinde; rehberliğin bireye seçme öz- lemi yaşadığından söz edilmiş; ancak bu gürlüğü sunması, herkese açık olması ve yönde tanılanmış bir durumdan söz edil- koşulsuz kabulü içermesi, gönüllülük gerek- memiştir. Tanılanmamış bir durum için BEP tirmesi ve takım çalışması içerisinde yürü- hazırlamak anlamlı olmaz. Öğrenciyi sık sık tülmesi gibi durumlar yer almaktadır. Ancak uyarmak, rencide olmasına sebep olur. Onu rehberlik ilkeleri içerisinde rehberliğin bütün kendisiyle aynı durumda olan öğrencilerle okullarda aynı şekilde yürütülmesi gibi bir birlikte veya kapı – pencere kenarında oturt- durum yer almamaktadır. Çünkü rehberlik mak bu sorunun devamına ve artmasına uygulamaları okulların amaçlarına, ihtiyaç- sebep olur. Bu durumda yapılabilecek en larına, problemlerine göre farklılık gösterir. uygun eylem, dikkat dağınıklığı problemi ya- Rehberliğin bütün okullarda aynı şekilde şadığı için kısa süreli hedef davranışlar oluş- yürütülmesi rehberlik ilkelerine aykırıdır. turmaktır. Bu sayede öğrenci hem dikkatini verebilecek hem de başarma duygusunu Cevap E tadacaktır. Cevap D 169

ÇAĞDAŞ EĞİTİM ANLAYIŞI VE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ 1. Aşağıdaki öğrenci kişilik hizmetlerin- 1. Öğrencilerin beslenme, barınma gibi ihtiyaç- den hangisi barınma ve beslenme hiz- larını karşılamasına yardımcı olmak amaçlı metlerini kapsamaktadır? düzenlenen yardımlar öğrenci kişilik hizmet- lerinden sosyal yardım hizmeti kapsamında A) Sağlık değerlendirilmektedir. Çünkü bu hizmetle B) Sosyal yardım öğrencilerin çeşitli ihtiyaçları karşılanmakta C) Rehberlik ve psikolojik danışmanlık ve öğrencinin eğitim – öğretimden en iyi şe- D) Özel eğitim ve özel yetiştirme kilde yararlanması amaçlanmaktadır. Burs E) Sosyal ve kültürel ve kredi desteği, beslenme, barınma ve ulaşım konusunda yardım, yarı zamanlı ça- lışma imkânı sağlama gibi uygulamalar sos- yal yardım hizmeti ile ilgilidir. Öğrencilerin sağlık problemlerine odaklanma, kendilerini gerçekleştirmeleri için yardımcı olma, özel gereksinimi konusunda çalışmalar düzenle- me, sosyalleşmesine ve becerilerini geliştir- mesine katkı sağlama gibi durumlardan söz edilmediği için doğru cevap B seçeneğidir. Cevap B 170

OKULLARDA REHBERLİK HİZMETLERİ 1. Mehmet lise son sınıf öğrencisidir. Ai- 2. Okul rehber öğretmeni (psikolojik danış- lesi çocukluğundan bu yana onun dok- man), eski mezunlardan bazılarını arayıp, tor olmasını istemektedir. Mehmet de, okulun açıldığı ilk hafta yapılacak etkin- öğretmenleri ileride ne olmak istediğini liğe davet etmiştir. Bu etkinlik eski me- sorduklarında “doktor” yanıtını vermek- zunların okula yeni kaydolan öğrencilerle tedir. Okul rehber öğretmeni (psikolojik tanışmaları ve konuşmaları için fırsat danışman) Mehmet’le konuşurken; “İlgi oluşturmuştur. Mezunlardan şimdi avu- ve yetenek testlerinden aldığın puanlar, kat olan Yeşim Hanım ve öğretmen Ne- öğretmenlik mesleğinin sana daha uygun dim Bey, etkinlik sırasında birer konuşma olduğunu gösteriyor.” demiş ve Meh- yaparak okuldaki ilk günlerinde yaşadık- met’in ne düşündüğünü sormuştur. Meh- larını anlatmışlardır. met “Öğretmenim ben doktor olacağım, aileme söz verdim.” diyerek yanıtlamıştır. Yukarıda anlatılan etkinlik hangi reh- berlik hizmeti kapsamındadır? Bu durumda Mehmet’e ve ailesine yardım ederken, okul rehber öğretme- A) Çevre ve velilerle ilişkiler ninin ne tür rehberlik hizmeti vermesi uygundur? B) Duruma alıştırma (oryantasyon) Mehmet’e Ailesine C) Müşavirlik (konsültasyon) D) İzleme E) Yöneltme – yerleştirme A) Yöneltme - İzleme yerleştirme B) Mesleki reh- Grup rehberliği berlik C) Duruma alıştır- Çevre ve velilerle ma (oryantas- ilişkiler yon) D) Psikolojik Müşavirlik danışma (konsültasyon) E) Öğrenciyi Bilgi toplama ve tanıma yayma 3. Bu durumla ilgili olarak rehber öğret- menin anneyle görüşmesi hangi reh- berlik hizmeti ve ona öneriler sunması hangi rehberlik işlevi kapsamındadır? Hizmet İşlev –––––––––––––––– –––––––––––––– A) Aileyle ilişkiler Ayarlayıcı B) Duruma alışma Krize müdahale C) Psikolojik danışma Geliştirici D) Veli konferansı Önleyici E) Müşavirlik Çare bulucu 171

Okullarda Rehberlik Hizmetleri 4. Lise II. sınıf Rehber Öğretmeni Ali Bey, 5. Rehberlik çalışmaları kapsamında ilköğ- sınıfına bu yıl kaydolan öğrencisi Deniz’in retim 7. sınıf öğrencilerine arzu listesi derslere aktif bir şekilde katılmadığını ve uygulanır. Uygulama öncesinde öğren- arkadaşlarıyla iletişiminin çok zayıf oldu- cilere en çok neyi istediklerini düşünme- ğunu fark eder. Ali Bey bir ders çıkışın- leri, sonra da bu isteklerini arzu listesine da Deniz’le görüşür. Görüşme sırasında yazmaları söylenir. Öğrencilerden Okan, Deniz, geçen yıla kadar Almanya’da ya- listesine “En büyük arzum polis olmak ve şadığını, anne ve babasının boşandığını, başta babam olmak üzere karısını döven bu yüzden annesiyle birlikte Türkiye’ye tüm erkekleri cezalandırmak.” yazar. döndüğünü, ayrıca okula da henüz alışa- madığını anlatır. Bu durumda, okul rehber öğretmeni- nin Okan’a yardım etmek için öncelik- Bu durumda Ali Bey’in aşağıdaki dav- le başvurması gereken rehberlik hiz- ranışlardan ve hizmet türlerinden han- met türü ve kullanması gereken test gisini öncelikle seçmesi en uygundur? dışı teknik aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? Davranış Hizmet türü A) Okulu tanırsa ya- Oryantasyon Hizmet türü Test dışı teknik şadığı uyumsuzluk (duruma ortadan kalkacağın- alıştırma) A) Bireyi tanıma Görüşme dan devam, disiplin ve ders geçme B) Bilgi toplama Otobiyogrofi konularında bilgiler vermek. C) Müşavirlik Ev ziyareti B) Deniz’in sınıftaki İzleme ve de- D) Psikolojik Anekdot durumunu bir süre ğerlendirme danışma gözlemek, daha sonra okul rehber E) İzleme ve de- Problem tara- öğretmeniyle birlikte ğerlendirme ma listesi değerlendirmek. C) Deniz’in de onayını Yöneltme 6. Okul rehber öğretmeni öğrencilerle bir alarak rehberlik oryantasyon çalışması yapmış ve yaptığı servisiyle bağlantı Müşavirlik uygulamaların ne derece etkili olduğunu kurmasını sağlamak. (konsültas- araştırmak istemiştir. Bu konuda bilgi yon) toplamak amacıyla öğrencilerin ve öğret- D) Denizin dersine gi- Psikolojik da- menlerin gözlem, görüş ve önerilerinden ren diğer öğretmen- nışma (akran yararlanmıştır. lerle görüşmek. danışmanlığı) Okul rehber öğretmeninin yaptığı bu E) Deniz’e yardım çalışma, rehberlikte hangi hizmet kap- etmeleri için samında yer alır? önceden eğitim almış iki öğrencisini A) Bilgi verme görevlendirmek. B) Bilgi toplama C) Yöneltme ve yerleştirme D) İzleme E) Müşavirlik (Konsültasyon) 172

7. Aşağıdakilerden hangisi, bireyi tanıma Okullarda Rehberlik Hizmetleri faaliyetleri içinde yer alır? A) Öğrencilerin, kendilerini keşfetmeleri- 9. Okul oryantasyon programlarıyla ilgili ne yardımcı olacak sosyal etkinlikler olarak aşağıdakilerden hangisi yanlış- düzenlemek tır? B) Olumsuz öğretmen davranışlarını de- A) Tüm öğrencilere ulaşabilmelidir. ğiştirmek amacıyla öğretmenlere yö- B) Okulun sürekli bir faaliyeti olmalıdır. nelik seminerler düzenlemek C) Uygulanmasında, okuldaki tüm gö- C) Psikolojik danışma süreci tamamlan- revliler iş birliği içinde olmalıdır. dıktan sonra öğrencinin yaşantısında- D) Velileri de kapsamalıdır. ki değişikliklerin bilinmesine yönelik E) Birincil amacı, akademik başarıyı ar- çalışmalar yapmak tırmaktır. D) Öğrencilerin ilgi, yetenek ve diğer özellikleri doğrultusunda bir eğitim 10. Okul rehber öğretmeni Akın Bey, kendi- programını seçmelerini sağlamak sine başvuran Metin’in mekanik aletler E) Evde öğrenciyi olumsuz olarak etkile- konusunda yetenekli olduğunu fark eder. yen şartları olumluya çevirmek ama- Metin’in de isteği doğrultusunda, en- cıyla veliyle görüşmek düstri meslek lisesine devam etmesi için ailesiyle görüşür. Ailesinin destekleme- 8. Umut, derslerinde yeterince başarılı ola- siyle Metin, öğrenimine endüstri meslek mayan bir öğrencidir. Ailesi bu durumu lisesinde devam eder. İlerleyen aylarda öğretmenin, bireysel farklılıkları gözet- Metin’i okulunda ziyaret eden Akın Bey, meksizin sınıftaki öğrencilere aynı şekilde onun oldukça mutlu olduğunu görür ve davranmasına ve Umut’la yeterince ilgi- öğretmenlerinden de başarılı ve uyumlu lenmemesine bağlamaktadır. Öğretmen bir öğrenci olduğunu öğrenir. ise Umut’ta dikkat eksikliği olduğunu Akın Bey’in izlediği rehberlik hizmet- düşünmektedir. leri aşağıdakilerin hangisinde doğru Umut’un ailesi ve öğretmeni arasın- sıralanmıştır? da ortak bir anlayış, aşağıdaki hizmet A) Bireyi tanıma – Müşavirlik – Yöneltme alanlarından hangisiyle sağlanabilir? / Yerleştirme – İzleme / Değerlendir- A) Oryantasyon me B) Bilgi toplama B) Bireyi tanıma – Çevre / Veli ilişkileri – C) Grup rehberliği Yöneltme / Yerleştirme – Müşavirlik D) Konsültasyon (Müşavirlik) C) Araştırma / Geliştirme – Bireyi tanıma E) Yöneltme ve yerleştirme – Müşavirlik – Yöneltme / Yerleştirme D) Araştırma / Geliştirme – Müşavirlik – Bireyi tanıma – İzleme / Değerlendir- me E) Bireyi tanıma – Yöneltme / Yerleştir- me – Müşavirlik – Araştırma / Geliştir- me 173

Okullarda Rehberlik Hizmetleri 14. Başka bir okuldan nakil yoluyla gelen 11. sınıf öğrencisi Başar, okulun ilk günü okul 11. Okulda daha etkili bir öğrenme ortamı psikolojik danışmanı Nihal Hanım tarafın- oluşturma, olumsuz öğretmen davra- dan karşılanmıştır. Nihal Hanım, Başar’a nışlarını değiştirme ve evde öğrenciyi okulun binaları, okul personeli ve okulda- olumsuz etkileyen koşulları olumlu- ki etkinlikler hakkında bilgi vermiştir. İler- ya dönüştürme çalışmaları aşağıdaki leyen günlerde rehberlik servisine gelen rehberlik hizmetlerinden hangisinin Başar, sayısal alanda olduğunu ancak kapsamında yer alır? hangi mesleği seçeceğini bilemediğini A) Oryantasyon (Duruma alıştırma) ifade etmiştir. Bunun üzerine Nihal Ha- B) Bireyi tanıma nım Başar’a ilgi ve yetenek testleri uygu- C) İzleme lamıştır. Güzel sanatlara da ilgisinin oldu- D) Yöneltme ve yerleştirme ğunu söyleyen Başar’ı, resim yeteneğini E) Konsültasyon (Müşavirlik) sayısal alanda kullanabileceği mesleklere ilişkin bir araştırma yapmaya yöneltmiş- 12. İlkokula başlayan Mehmet, sınıf arka- tir. Ayrıca Başar’ın yeni bir şehre ve oku- daşlarının aksine yazı yazarken sol elini la uyumu konusunda yaşadığı sıkıntılar kullanmaktadır. Anne babası onu sağ eli- üzerine bireysel görüşmelere başlamıştır. ni kullanmaya zorlamaktadır. Ailesinin bu tutumu Mehmet’te gerginliğe ve kekeme- Aşağıdakilerden hangisi okul psikolo- liğe neden olmuştur. jik danışmanının Başar’a verdiği reh- Bu durumda aileye öncelikle verilmesi berlik hizmetlerinden biri değildir? gereken rehberlik yardımı aşağıdaki- lerden hangisi olmalıdır? A) Oryantasyon A) Veli konferansı B) Grup rehberliği B) Bireyi tanıma C) Konsültasyon (Müşavirlik) D) Önleyici rehberlik C) Bilgi toplama ve yayma E) Kişisel-sosyal rehberlik D) İzleme ve değerlendirme E) Psikolojik danışma 13. Aşağıdakilerden hangisi kapsamlı ge- lişimsel rehberlik programının özellik- lerinden biri değildir? A) Problemli öğrencilere yöneliktir. B) Öğrencilerin özelliklerine ve gereksi- nimlerine uygundur. C) Programın uygulanmasında iş birliği esastır. D) Ardışık ve esnektir. E) Öğretim programlarının bütünleyici bir parçasıdır. 174

OKULLARDA REHBERLİK HİZMETLERİ (ÇÖZÜM) 1. Soruda anlatılan olay incelendiğinde Meh- 3. Psikolojik danışmanın öğrenciler hakkın- met’in meslek seçimiyle ilgili kararlarda ai- daki gözlemleri, uyguladığı test ya da test lesinin etkili olduğu açıkça görülmektedir. dışı teknikler aracılığıyla öğrencilerden Bu durumda Mehmet’e mesleki rehberlik, elde ettiği bilgileri öğrenciye yardımcı ol- öğrenciyi tanıma ve psikolojik danışma hiz- mak amacıyla öğretmen, yönetici ve veli ile metlerinden biri veya hepsi verilebilir. Ailesi- paylaşması, onların öğrenci ile ilişkilerinde ne de verilebilecek en uygun hizmet müşa- karşılaştıkları sorunları çözmelerine yardım- virlik olacaktır. Şıklar içerisinde Mehmet’e ve cı olması “müşavirlik hizmeti” kapsamında ailesine verilecek en uygun rehberlik hizmeti ele alınır. Bu anlamda rehber öğretmenin sadece D seçeneğinde yer almaktadır. Di- Azra’nın annesiyle görüşmesi müşavirlik ğer şıklarda böyle bir uyum görünmemekte- hizmeti kapsamında; görüşme sırasında dir. Yalnız burada bir noktayı aydınlatmakta Azra ile ilgili yaşadığı sorunların çözümüne fayda görülmektedir. Her ne kadar “D” se- yardımcı olma ise “çarebulucu” rehberlik çeneği tam bir doğru cevap olarak kabul hizmeti ile açıklanmaktadır. edilemese de şıklar içerisinde en doğru seçenek olarak görme zorunluluğu vardır. Cevap E Çünkü sorunun cevabına aile açısından baktığımızda verilebilecek en uygun hizmet 4. Deniz’in, anne ve babasının boşanması, bu “müşavirlik”tir. Mehmet’e ise verilebilecek yüzden annesiyle birlikte Türkiye’ye dönme- en uygun hizmet “mesleki rehberlik”tir. B si ve okula henüz alışamaması nedeniyle seçeneğinde Mehmet’te verilebilecek doğru yaşadığı sorunlar rehberliğin kişisel/sosyal hizmet yer olsa da aileye “grup rehberliği” rehberlik alanı ile ilgilidir. Bu nedenle De- hizmeti verilmez. Bu hizmet öğrencilere niz’in öncelikle psikolojik danışma hizmetine doğrudan verilen bir hizmettir. D seçeneği- ihtiyacı olduğu görülmektedir. Kişisel/sosyal ne baktığımızda pskolojik danışma hizmeti rehberlik ve içerisinde yer alan psikolojik da- Mehmet açısından mesleki rehberliğe göre nışma hizmeti bu alanda yetişmiş uzmanlar alabileceği 2. dereceden bir hizmet de olsa, yani psikolojik danışmanlar tarafından veril- meslek seçiminde yaşadığı kararsızlığın psi- melidir. Bu anlamda sınıf rehber öğretmeni kolojik sağlığı üzerinde olumsuz etkileri ola- psikolojik danışma hizmetini veremeyeceği- bileceği dikkate alındığında D seçeneği pek ne göre Deniz’i okul rehberlik servisine yön- de akıldan uzak görünmemektedir. lendirmesi doğru bir davranış olacaktır. Cevap D Cevap C 2. Soruda, okula yeni kaydolan öğrencilere 5. Daha çok okul öncesi eğitim düzeyinde ve yönelik bir etkinlikten söz edilmekte ve bu ilköğretimde kullanılan arzu listeleri aracılı- hizmetin adı sorulmaktadır. Sorunun ceva- ğıyla çocuk, doyurulmamış gereksinimlerini, bı “Bu etkinlik eski mezunların okula yeni arzularını gerginlik, sıkıntı ve sorunlarını, ifa- kaydolan öğrencilerle tanışmaları ve konuş- de edemediği duygularını, güdü ve umutla- maları için fırsat oluşturmuştur.” ifadesinden rını ifade etme olanağı bulmaktadır. Soruda kolaylıkla anlaşılmaktadır. Bireyin yeni ka- Okan’ın en büyük arzusunun polis olmak ve tıldığı ortama uyumunu kolaylaştırmak için babası gibi eşine şiddet uygulayan erkekle- yapılan bu türden etkinlikler oryantasyon ri cezalandırmak olduğu belirtilmiştir. Buna hizmeti olarak isimlendirilir. göre, psikolojik danışmanın Okan’ın içinde bulunduğu şartları, duygu ve düşüncelerini Cevap B rahat bir şekilde ifade etmesine fırsat sağ- lamak için görüşme tekniğini kullanarak onu daha iyi tanımaya çalışmalıdır. Bu çalışma da bireyi tanıma hizmeti içinde değerlendi- rilir. Cevap A 175

Okullarda Rehberlik Hizmetleri 10. Soruda okul rehber öğretmeninin öğrencinin 6. Yapılan bir çalışmanın, uygulanan bir hizme- mekanik aletler konusunda yetenekli oldu- ğunu fark etmesi bireyi tanıma, öğrencinin tin sonrasında, hizmetin etki düzeyini gör- isteğini göz önünde bulundurup endüstri mek, hizmete dair geri bildirim almak ama- meslek lisesine devam etmesi için ailesiyle cıyla yapılan çalışmalar, rehberlik hizmet görüşmesi müşavirlik ve beraberinde yö- alanlarından izleme hizmeti kapsamında de- neltme, ilerleyen aylarda öğrencinin duru- ğerlendirilmektedir. Soruda, “Oryantasyon munu takip etmesi izleme ve değerlendirme çalışması yapmış ve yaptığı uygulamaların hizmeti ile ilgilidir. Sırasıyla bu hizmetler A ne derecede etkili olduğunu araştırmak iste- seçeneğinde verilmiş olduğundan doğru ce- miştir.” ifadesine yer verilmiş olup bir hizme- vap A seçeneğidir. tin sonucunu görmekten, hizmetin amacına Cevap A ulaşma düzeyini izlemekten söz edilmekte- dir. 11. Öğrenciyle yakından ilgili bireylerle ortak bir Cevap D yaklaşım oluşturma adına görüşmeler ger- çekleştirmek, rehberlik hizmetlerinden mü- 7. Rehberlik hizmetleri çerçevesinde seçe- şavirlik (konsültasyon) hizmetine yöneliktir. nekler incelendiğinde; B seçeneğinde yer Soruda da öğretmen davranışlarını değiş- alan durum müşavirlik hizmetine, C seçe- tirme ve evde öğrenciyi olumsuz etkileyen neğinde yer alan durum izleme hizmetine, koşullarla yönelik çalışma yapma üzerinde D seçeneğinde yer alan durum yöneltme durulduğundan müşavirlik hizmeti doğru hizmetine, E seçeneğinde yer alan durum cevap olacaktır. ise veli ile ilişkiler hizmetine örnek teşkil Cevap E etmektedir. Soruda bireyi tanıma hizmeti sorulmuş olup, A seçeneğinde bireyin ken- 12. Öğretmenlere, ailelere, öğrenci ile yakından disini keşfetmesine yönelik etkinliklerden ilgili bireylere ortak bir rehberlik anlayışı söz edilmiştir. Bu nedenle bu seçenek bireyi kazandırmak maksatlı bilgiler vermek, bu tanıma hizmetine uygundur. noktada birlikteliği sağlamak, rehberlik hiz- Cevap A metlerinden müşavirlik (konsültasyon) hiz- meti ile ilgilidir. Soruda da olumsuz bir aile 8. Metinde öğrenci başarısızlığına ilişkin aile ile yaklaşımından söz edilmiş, aileye bu konu- öğretmen arasında anlayış farklılığı olduğu da destek olunması üzerinde durulmuştur. belirtilmiş ve ortak bir anlayış oluşturmak Cevap C adına yapılabilecek çalışmaların rehberlik hizmetlerinden hangisine yönelik olduğu so- 13. Kapsamlı rehberlik programı öğrencilerin rulmuştur. Okulda öğrenci ile yakından ilgili gelişimsel özelliklerine ve gereksinimlerine bireylerin ortak bir anlayış oluşturmak adına uygundur, uygulama sürecinde işbirliği ge- bir araya gelmeleri ve bilgi paylaşımında bu- rektirir, ardışık ve esnek uygulamalar içerir, lunmaları, rehberlik hizmetlerinden müşavir- eğitim – öğretim programlarıyla uyumlu ve lik (konsültasyon) hizmeti ile ilgilidir. onları tamamlar niteliktedir, yalnızca prob- Cevap D lemli öğrencilerle ilgilenmez, tüm öğrencile- re yardımcı olmayı amaçlar. 9. Oryantasyon; eğitsel yaşantı içerisinde Cevap A öğrencilerin karşılaştıkları yeni ve farklı du- rumlara alışabilmeleri amacıyla sunulan reh- 14. Nihal Hanım’ın Başar’a okul hakkında bilgiler berlik hizmetidir. Bu hizmetin yürütülmesi vermesi oryantasyon, ilgi ve yetenek testleri esnasında sürekliliği sağlamak, tüm öğren- uygulaması bireyi tanıma, onu niteliklerine cileri hizmet kapsamında ele almak, okulda uygun meslekleri araştırma konusunda des- ilgili kişilerin de hizmet ile ilgili görev alma- teklemesi bilgi toplama ve yayma, onunla larına yardımcı olmak ve öğrencinin ailesini uyum konusunda yaşadığı sıkıntılara yönelik de bu hizmetin kapsamında değerlendir- bireysel görüşmelere başlaması psikolojik mek, oryantasyon çalışmaları ile ilgili doğru danışma hizmetine yöneliktir. Soruda yapı- bilgilerdir. Ancak bu hizmetin birincil amacı lan çalışmaların takip edilmesi ve değerlen- olarak eğitsel başarıyı göstermek yanlış olur. dirilmesi üzerinde durulmadığından izleme Bu hizmet içerisinde birincil amaç; öğrenci- ve değerlendirme hizmetine gidilemez. lerin karşılaştıkları yeni durumlara adaptas- Cevap D yonunu sağlamaktır. Cevap E 176

BAŞLICA REHBERLİK TÜRLERİ 1. İkinci sınıf öğretmeni Damla Hanım’ın 2. ve 3. soruları aşağıdaki parçaya göre Ali isminde aşırı hareketli, dikkatini uzun cevaplayınız. süre yoğunlaştıramayan bir öğrencisi bu- lunmaktadır. Damla Hanım okul rehber Devletin verdiği yardımlarla kız çocuklarının öğretmeninden (psikolojik danışman) okula devamlarının sağlanabildiği bir bölgede yardım ister. Rehber öğretmen, Ali’de yaşayan İlköğretim 6. sınıf öğrencisi Hülya, “dikkat eksikliği – hiperaktivite” davra- okul rehber öğretmenine, müdür yardımcısı- nış problemi olabileceğinden kuşkulanır. nın kendisine cinsel tacizde bulunduğunu an- Damla Öğretmen’den, Ali’yi sınıfta, pen- latır. Rehber öğretmen sayesinde olay yargıya cereden uzak ve tahtaya yakın bir yerde taşınır ve aynı okulda başka öğrencilerin de oturtmasını, ödevlerini yaptırırken sıklık- tacize uğradıkları saptanır. Bunun sonucun- la ara vermesini ister. Bu önerilere uyan da Hülya ile aynı sınıfta öğrenim gören bazı Damla Öğretmen bir süre sonra Ali’nin kız öğrencileri, aileleri okula göndermez. Bu daha iyi öğrendiğini ve dikkatinin de daha durumu fark eden rehber öğretmen, diğer az dağıldığını fark eder. velilerde ve öğrencilerde aynı endişelerin oluşmasını istemez. Bu amaçla da veliler ve Damla Öğretmen’in sınıfında gerçek- öğrencilerle yapacağı toplantılara ilişkin plan- leştirdiği çalışmalar rehberliğin hangi lar yapar. işleviyle ilgilidir? 2. Rehber öğretmenin velilerle yapacağı A) Duruma alışma görüşmeler rehberliğin öncelikle han- gi işlevine yöneliktir? B) Krize müdahale A) Önleyici B) Geliştirici C) Tamamlayıcı C) Ayarlayıcı D) Tamamlayıcı D) Önleyici E) Uyum sağlayıcı E) Ayarlayıcı 3. Rehber öğretmenin öğrenciler için planladığı toplantılar aşağıdaki reh- berlik çalışmalarından hangisiyle açık- lanabilir? A) Duruma alıştırma B) Vaka incelemesi C) Vaka konferansı D) İzleme hizmeti E) Grup rehberliği 177

Başlıca Rehberlik Türleri 4. Bir lisede müdür yardımcısı olarak çalı- 2. ve 3. soruları aşağıdaki parçaya göre şan Gülay Hanım, akşam dersler bittikten cevaplayınız. sonra sınıfları gezerken yerde bir kitap bulur. Kitabın kime ait olduğunu anlama- Lise rehber öğretmeni Aysun Hanım son ya çalışırken, içinde kitabın sahibi olan haftalarda öğrenciler arasında sürtüşmeler kız öğrenci tarafından fizik öğretmeni yaşandığını gözler. Bunun üzerine sürtüşme Can Bey’e yazılmış bir aşk mektubu bu- yaşayan öğrencilerle bir çalışma yapar. Çalış- lur. Gülay Hanım ertesi gün okul rehber ma sırasında öğrencilerine aşağıdaki şemayı öğretmeniyle görüşür ve bu olayı kimse- gösterir ve bir çatışma durumunda, çatışma ye fark ettirmeden halletmesini ister. yaşanan kişiyle ilişki ve çatışma konusunda kişinin kendi düşüncelerine verdiği öneme Bu durumda okul rehber öğretmeninin bağlı olarak şu beş taktikten birinin kullanıl- yapması gereken en uygun davranış dığını söyler: ayıcık, baykuş, kaplumbağa, ve bu davranışın karşılığı olan rehber- köpek balığı ve tilki. lik hizmet türü aşağıdakilerin hangi- sinde doğru olarak verilmiştir? Çok önemli −+ ++ Davranış Hizmet türü KARŞISINDAKİYLE İLİŞKİ A) Aileyi sorundan Çevre ve ve- Ayıcık ++ haberdar edip bu liyle ilişkiler −− Baykuş konuda birlikte ça- lışmayı önermek Tilki + − B) Öğrenciyle, Bireysel Kaplumbağa Köpek balığı öğretmenine karşı psikolojik yaşadığı duyguların danışma Az önemli KENDİ DÜŞÜNCESİ Çok önemli ne kadar uygun Müşavirlik olduğunu tartışmak Aysun Hanım çatışma taktiklerini anlattıktan İzleme sonra herkesin kendisini ve sıra arkadaşını en C) Fizik öğretmeniyle Grupla iyi yansıtan bir taktiği seçmesini ve seçtikleri görüşerek sınıfta rehberlik taktikleri aralarında paylaşmalarını ister. nasıl davranması gerektiği hakkında 5. Aysun Hanım çatışma taktiklerini anlat- uyarıda bulunmak tıktan sonra çalışmaya katılan öğrenciler- den Can, Aysun Hanım’ın yanına gelerek D) Olayı bir süre gör- “Ben kaplumbağa gibi davranıyormuşum mezden gelmek ama baykuş olmak istiyorum.” der ve Ay- sun Hanım, Can ile bireysel görüşmelere E) Bu tür duygular başlar. ergenlikte yaşa- nabileceğinden, Aysun Hanım’ın Can ile yaptığı görüş- öğrencilerle ergen- meler rehberliğin işlevlerinden en çok likteki duygusal de- hangisi içinde kabul edilebilir? ğişmeler konusunda görüşmeler yapmak A) Yöneltici B) Önleyici C) Ayarlayıcı D) Uyum sağlayıcı E) Geliştirici 178

6. Aysun Hanım’ın, öğrencilerin kendile- Başlıca Rehberlik Türleri rini daha iyi tanımaları için yaptığı bu etkinlik aşağıdakilerden hangisinin 9. Bireyin mesleki gelişim süreci aşağı- kapsamına girer? daki eğitim kademelerinin hangisinde başlar? A) Grup rehberliği A) Okul öncesi B) Vaka konferansı B) İlkokul C) Ortaokul C) Kimdir bu D) Lise E) Yükseköğretim D) Yapılandırılmış görüşme E) Sosyodrama 7. Aşağıdakilerden hangisi grup reh- 10. Aşağıdakilerden hangisi ilkokula yeni berlik etkinliklerinin uygulanmasının başlayan çocuğun öncelikli temel ge- amaçlarından biri değildir? reksinimlerinden biri değildir? A) Öğrencilerin iletişim becerilerini geliş- A) Sevilme ve koşulsuz kabul tirmek B) Güvende hissetme C) Ait olma B) Okul içi ve dışındaki yaşam, kurallar, D) Kabul görme ve beğenilme sorunlar vb. konularda bilgi vermek E) Kimlik bilinci kazanma C) Öğrencilerin akranlarından geri bildi- rim almalarını sağlamak D) Öğrencilerin bireysel sorunlarına gru- bun çözüm bulmasını sağlamak E) Öğrencilerin grup etkileşimi içinde bulunmalarını sağlamak 8. Bir ilköğretim okulunun bahçesinde, bir 11. Bir sınıf öğretmeni öğrencilerinin ödev öğrenci teneffüs sırasında silahlı saldırıya teslimi ve proje hazırlama görevlerini uğrar. Bu sırada bahçede bulunan diğer zamanında tamamlamadıklarını gözlem- öğrenciler olaydan psikolojik olarak etki- leyerek bu konu hakkında okul rehber lenir. öğretmeninden yardım ister. Yaşanan bu psikolojik sorunu gider- Zaman kullanımı hakkında öğrencilere mede okul rehber öğretmeninin ver- bilgi vermek isteyen okul rehber öğ- mesi gereken en uygun hizmet aşağı- retmeninin aşağıdakilerden hangisini dakilerden hangisidir? yapması beklenir? A) İyileştirme A) Konsültasyon (Müşavirlik) B) Krize müdahale B) Grupla psikolojik danışma C) Geliştirme C) Eğitsel rehberlik D) Ayarlama D) Anne babaya rehberlik E) Koruma E) İzleme − değerlendirme 179

BAŞLICA REHBERLİK TÜRLERİ (ÇÖZÜM) 1. Soru metninde yer alan problem durumu 4. Ergenlik döneminde bireyin duygularının incelendiğinde, rehberlik hizmetlerinin eğiti- yoğunluğunda artma olur; üzüntü, sevinç, min sağlıklı ve verimli bir şekilde yürütülme- öfke, korku gibi duygularını ifade ederken sine yardımcı olan bir işlevi ortaya çıkmak- bu yoğunluk göze çarpar. Artan duygululuk tadır. Bu işlevin adı TAMAMLAYICILIK’tır. Bu ve coşku hali ergende duygularını dışa vur- işlev, okulda yürütülen eğitim öğretim etkin- ma ve ifade etme ihtiyacını doğurur. Soruda liklerini yeterli düzeyde verimli olabilmesi belirtildiği gibi ergenin öğretmenine yönelik konusunda destek sağlamakta ve eğitimle duygularını ifade ettiği yazılar yazması bu ilgili yaşanan sorunların çözümünde işbirliği dönemin gelimsel doğası ile açıklanır. Bu sunmaktadır. durumda okul rehber öğretmeninin, ergen- likte yaşanabilecek bu tür duygularla ve Cevap C duygusal değişimlerle ilgili olarak öğrenci- lerle grup rehberliği kapsamında görüşmeler yapması uygun bir davranış olacaktır. Cevap E 2. Önleyici rehberlik bireylerin ilerde karşıla- 5. Bir tarafın davranışları diğerinin gereksinim- şabilecekleri problemlerin önceden tahmin lerine ters düşüyor, engelliyor ya da değer- edilerek, problemin önlemlerinin alınması leri birbirine uyumuyorsa bu kişiler arasında amacı ile yapılan yardımları kapsar. Bu yak- ortaya çıkan sürtüşmeye çatışma denir. Ça- laşımda bireyler kendileri için zararlı olabile- tışma durumunda bireyin kullandığı taktikler cek kimi tehlikeli durumlar konusunda ön- vardır. ceden eğitilerek, bu durumların kendilerine verebileceği zararlar hakkında bilinçlendiri- Kaplumbağa taktiği (geri çekilme): istekle- lirler. Bu durumda rehber öğretmenin veli- rimizden ve ilişkilerimizden vazgeçme, geri lerde okula ilişkin bir endişe oluşmaması ve çekilme taktiğidir. çocuklarını güvenle okula gönderebilmeleri- ni sağlamak amacıyla yapacağı toplantılar Köpek balığı taktiği (zorlama): Asıl olan ka- önleyici rehberlik kapsamında düşünülür. zanmaktır, ilişki feda edilebilir. Gücü elinde bulunduranların kullandığı taktiktir. Cevap A Ayıcık taktiği (alttan alma): Kendi gereksi- 3. Grup rehberliği hizmetleri kalabalık gruplarla nimlerinden vazgeçerek karşı tarafın gerek- yürütülen hizmetlerdir. Bu tür çalışmalarda sinimlerini karşılamasına izin vermektir. İlişki daha çok öğrencilerin kendileriyle ilgili veya korunmaya çalışılır. olgusal konularda bilgilenmelerini sağlaya- rak gelişimlerine yardımcı olmak hedeflenir. Tilki taktiği (uzlaşma): Ortak bir paydada bu- Daha çok öğrencilerin katılımı sağlanarak, luşmayı sağlar. onların yaşantılarını, duygularını ve düşün- celerini ifade etmesine dayalı etkileşimli bir Baykuş taktiği (yüzleşme): Her iki tarafın ge- ortam içinde grup rehberliği çalışmaları yü- reksinimlerinin tümden karşılandığı taktiktir. rütülür. Buna göre soruda öğrencinin kaplumba- Cevap E ğa taktiğini kullandığı ve bunu değiştirerek baykuş taktiğini kullanmak istediğinden söz 180 edilmektedir. Okul rehber öğretmeninin bu amaçla öğrenciyle yapacağı bireysel görüş- meler uyum sağlayıcı rehberlik ile açıklana- bilir. Çünkü birey ya kendi özelliklerinden ya da çevresel nedenlerle değişik düzeylerde uyum sorunları yaşamaktadır. Cevap D

6. Grup rehberliği bireyin içinde bulunduğu Başlıca Rehberlik Türleri gelişim dönemini sağlıklı geçirmesine, bire- yin kendisini tanıyıp kendisiyle ilgili gerçekçi 9. Mesleki gelişim süreci okul öncesinden uygun seçimler yaparak, kendini yönlendi- başlamakta olup okul öncesi öğretim kade- rebilmesi için sunulan ve bilgi verme ağırlıklı mesinden itibaren her kademede mesleki olan rehberlik faaliyetidir. Bu durumda Ay- rehberlik kapsamında çeşitli uygulamalar sun Hanım’ın öğrencilerin kendilerini daha yürütülmektedir. Mesleki gelişim süreci, iyi tanımaları için yaptığı etkinlik grup reh- meslek tercih süreci olarak değerlendiril- berliği etkinliğidir. memelidir. Basit düzeyde meslekleri tanıma, özelliklerine ilişkin bilgiler edinme gibi uygu- Cevap A lamalar okul öncesinde yapılmaktadır. Cevap A 7. Grup rehberliği öğrencilerin kişisel/sosyal, 10. Sevilme ve koşulsuz kabul, güvende his- eğitsel ve mesleki alanlarda ihtiyaç duyduk- setme, ait olma, kabul görme ve beğenilme ları bilgileri sağlamaya yönelik hizmetlerdir. gibi gereksinimler ilkokul öğrencisinin temel Bu açıdan değerlendirildiğinde “öğrencilerin gereksinimleri arasında gösterilebilir. Ancak bireysel sorunlarına grubun çözüm bulması- kimlik bilinci kazanma ortaöğretim kademe- nı sağlamak” grup rehberliğinin değil grupla sinin gelişimsel görevi olup ilkokul kademe- psikolojik danışmanın amaçlarından biridir. sindeki bir öğrencinin bu yönde bir temel gereksinimi olması beklenmez. Çünkü bu Cevap D gereksinim için ergenlik dönemine girmek, bilişsel ve duyuşsal açıdan belirli bir olgun- luğa erişmek gerekir. Cevap E 8. Soruda bir öğrencinin okul bahçesinde si- 11. Soruda öğrencilerin ödevlerini zamanında lahlı saldırıya uğradığından ve bu sırada okul tamamlayamadıklarından söz edilmiş, soru bahçesinde bulunan öğrencilerin bu duru- kökünde zaman yönetimi konusunda bilgi- mu görüp durumdan etkilendiğinden söz lendirme üzerinde durulmuştur. Zaman yö- edilmektedir. Bahsi geçen olay, travmatik netimi, serbest zamanı verimli değerlendir- bir yaşantı olup anlık müdahale gerektiren me, akademik çalışmaları zamanında yerine bir durumdur. Bu gibi durumlarda öğrenciye getirme, çalışmayı planlama gibi konular ve bu olayın tanıklarına bir an önce yardım eğitsel rehberlik problem alanı kapsamın- sunulması gerekmektedir. Çünkü bu nokta- da değerlendirilir. Öğrenci ile yakından ilgili da gecikecek yardımlar, insanların olaydan bireylerle ortak bir anlayış geliştirme, bir etkilenme derecesini önemli ölçüde etkile- gruba duyuşsal bir soruna yönelik destek yecek ve birtakım psikolojik problemlerin verme, ailelere yönelik rehberlik çalışmaları ortaya çıkmasına neden olacaktır. Rehberlik düzenleme, yapılan çalışmaların takibini ve işlevleri içerisinde, travmatik durumlara dair değerlendirmesini yapma üzerinde durul- sunulan yardımlar, kriz yönelimli rehberlik madığından doğru cevap C seçeneğidir. işlevi içerisinde değerlendirilmektedir. Cevap C Cevap B 181

PROBLEM ALANLARINA GÖRE REHBERLİK 1. Kadınlara özgü cinsiyet rolüyle ilgi- 1. Cinsiyet Rolü kuramında kadınsı özellikler li kalıp yargılara sahip bir genç kızın tanımlanırken, yardımsever, fedakar, şef- meslek seçiminde, aşağıdaki etken- katli, duygulu gibi ifadeler yer almaktadır. lerden hangisinin, diğerlerinden daha Bu özelliklere sahip olan bireyler daha çok fazla rol oynaması beklenir? yardım mesleklerini (Sosyal hizmet uzman- lığı, hemşirelik, psikoloji vb.) seçme eğilimi A) İşinden çok para kazanmak gösterirler. Bu soruda da kadınsı cinsiyet rolüne sahip bir genç kızın meslek seçimin- B) Üst düzey yönetici olmak deki rolü sorulmaktadır. D seçeneğinde yer alan “insanlara yardımcı olmak” rolü kadınsı C) İnsanlarla rekabet etmek kişilerde meslek seçiminde diğer faktörlere göre daha baskındır. D) İnsanlara yardımcı olmak Cevap D E) Toplumda statü kazanmak 2. Aşağıdaki mesleki gelişim görevlerin- 2. Kendini kabul, bireyin olumlu olumsuz ve den hangisi bir kimsenin kendini kabu- güçlü zayıf yönlerinin farkına varmasıdır. Bu lüyle yakından ilgilidir? farkında oluş onun ideal benliğinin, gerçek benliğine doğru yaklaşmasını sağlar. Ken- A) Üst okullara giriş koşullarını inceleme dini kabul sağlıklı ve uyumlu bir kişiliğin en önemli ölçütüdür. “Kendini kabul” değiş- B) İlgi duyulan meslekleri inceleme keni mesleki kararı etkiler. Mesleki gelişim görevleri ile ilişkili olarak da bireyin kendini C) Meslek değerleri geliştirme kabulü, bireyin kendisini doğru bir biçimde anlamasına ve kendini uygun biçimde de- D) Erişilebilir meslek hedefleri belirleme ğerlendirmesine dayanmaktadır. Bu neden- le bireyin erişilebilir hedefler belirlemesi ger- E) Meslek hedefleriyle ilgili faaliyetlere çekçi bir benlik algısına sahip olduğunun ve yönelme kendini gerçekçi biçimde değerlendirdiğinin bir kanıtıdır. Cevap D 182

BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik 3. Lise I. sınıftaki bir öğrencinin yetenek tekniklerinin uygulanmasında, dikkat testi ve ilgi envanterinden aldığı yüzdelik edilmesi gereken ilkeler arasında yer puanlar aşağıda verilmiştir: almaz? Yetenek testi Puan İlgi Puan A) Öğrenci hakkında bilgi toplamak için (%) envanteri (%) birden fazla teknik uygulamak 55 Sözel 62 Fen B) Elde edilen genel sonuçları, öğrenci- bilimleri 53 lerin isimleri saklı tutularak okul yöne- Sayısal 53 timiyle paylaşmak Mekanik 58 Sosyal bilimler C) Test sonuçlarını öğrencilere hemen iletmek yerine hazır olmalarını bekle- Edebiyat 70 mek Göz-el 60 İş ayrıntısı 45 D) Sonuçları kullanılmayacak testleri uy- koordinasyonu gulamaktan kaçınmak Bellek 65 Güzel 50 E) Öğrenci ve okulun ihtiyaçlarına uygun sanatlar olarak psikolojik testler üzerinde de- ğişiklikler yapmak Bu öğrenciye lise II. sınıfta aşağıdaki alanlardan hangisinin önerilmesi en uygundur? A) Yabancı dil B) Sosyal bilimler C) Türkçe – Matematik D) Güzel sanatlar E) Fen bilimleri 2. Yapılan bir araştırmada, ÖSS’ye giren 4. Psikolojik testlerin kullanılmasına iliş- öğrencilerin tercih listeleri incelenmiş- kin aşağıdaki yargılardan hangisi doğ- tir. İnceleme sonucunda, öğrencilerin rudur? %75’inin ilk sıralarda tıp fakültelerini seç- A) Ders, alan ve meslek seçiminde ye- tikleri saptanmıştır. tenek testlerine; ders dışı etkinliklerde ise ilgi envanterlerine göre yöneltme Birçok lise mezunu için gerçekçi ol- yapılmalıdır. mayacak bu hedefin belirlenmesinde B) Testleri sınıf rehber öğretmenleri uy- en çok etkili olan aşağıdakilerden han- gulamalı; okul rehber öğretmenleri gisidir? yorumlamalıdır. C) Çocuklukta kişilik çok sık değiştiğin- A) İlgi den, psikolojik testler lise ve sonra- sında uygulanmalıdır. B) Değer D) Yetenek testleri ve ilgi envanterlerini sınıf rehber öğretmenleri; kişilik test- C) Yetenek lerini ise okul rehber öğretmenleri kul- lanmalıdır. D) Akademik başarı E) Gelecekteki başarı yordanırken yete- nek testleri; öğrenme eksikliklerinin E) Benlik algısı saptanmasında ise başarı testleri kul- lanılmalıdır. 183

Bireyi Tanıma Teknikleri 7. Bir araştırmada, ilköğretim 7. sınıf öğ- rencilerinin sayısal ve sözel yeteneklerini 5. Okul rehber öğretmeni Fulya Hanım öğ- ölçen testlerden aldıkları puanlar ara- rencilerine yetenek testi uygular ve yete- sındaki korelasyon kat sayısı 0,58, lise nek puanlarını öğrencilerin genel başarı II. sınıf öğrencilerinde ise 0,32 civarında ortalamalarıyla karşılaştırır. Çalışmanın hesaplanmıştır. sonunda, öğrencilerden bir kısmının ye- teneklerine göre beklenenden daha yük- Yetenek gelişimi dikkate alındığında, sek başarı gösterdiklerini fark eder. gözlenen bu farklılığın sebebi aşağı- dakilerden hangisidir? Yeteneğinin üstünde başarı gösteren öğrencilerle ilgili olarak Fulya Hanım, A) Yaş arttıkça sözel yeteneğe oranla aşağıdakilerden hangisini yaparsa sayısal yetenek daha hızlı artmakta- rehberlik anlayışına uygun davranmış dır. olur? B) Sayısal ve sözel yetenek arasında, A) Bu öğrencileri üstün çabalarından do- yaşa bağlı olarak ters yönde bir ilişki layı sınıf içinde ödüllendirip başarıları- bulunmaktadır. nın devamını beklediğini belirtirse C) Yaş arttıkça yetenekler bağımsızlaş- B) Bu öğrencilerin aileleriyle görüşerek maktadır. başarılarını daha da artıracak yollar üzerinde düşünürse D) Eğitim düzeyi arttıkça öğrencilerin ye- tenekleri arasındaki farklar azalmak- C) Baskı veya zorlanma altında bu başa- tadır. rıya ulaşmış olabileceklerini düşüne- rek bu öğrencilerle görüşürse E) Yaş arttıkça ilgilerin değişmesi yete- neklerin farklılaşmasına yol açmakta- D) Bu öğrencileri yeteneğinin altında ba- dır. şarı gösterenlere ders çalıştırmak için görevlendirirse (akran eğitimi) E) Bu öğrencileri model almaları için ye- teneğinin altında başarı gösteren öğ- rencileri teşvik ederse 6. Öğrencilerin sokak çocuklarına ilişkin 8. “İlgi” kavramına ilişkin aşağıdaki ifade- duygu, düşünce ve davranış eğilimleri- lerden hangisi yanlıştır? ni araştıran bir sınıf rehber öğretmeni, aşağıdaki bireyi tanıma tekniklerinden A) Ergenlikten sonra daha kararlı ve tu- hangisini kullanmalıdır? tarlı hâle gelir. A) Tutum ölçeği B) Bir alandaki başarının temel belirleyi- cisidir. B) Görüşme C) Çevre koşullarına göre ortaya çıkabi- C) Gözlem len bir özelliktir. D) İlgi envanteri D) Öğrencilerin yönlendirilmesinde dik- kate alınmalıdır. E) Anket E) Bireyin yaşantı ve deneyimlerine bağlı olarak değişebilir. 184

Bireyi Tanıma Teknikleri 9. Psikolojik danışma ve rehberlik ala- 11. Okul psikolojik danışmanı öğrencilerin nında testlerin kullanımına ilişkin aşa- genel yeteneği oranında akademik başarı ğıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? gösterip göstermediklerini araştırmak- tadır. Bunun için öğrencilerin öğrenme A) Testler, danışma sürecinin vazgeçil- yetenekleri ile derslerdeki başarı seviye- mez bir parçasıdır. lerini karşılaştırmak amacıyla aşağıdaki tabloyu hazırlamıştır. Tabloda “1” en dü- B) Bazı testlerin kullanılması için eğitim şük, “5” en yüksek değeri göstermekte- alınması gerekmektedir. dir. C) Testler uygulanacak bireylerin kültü- Başarı rüne uygun olmalıdır. 12345 D) Testin geliştirildiği yaş aralığı dikkate alınmalıdır. 5C A E) Sonuçlar bireyin anlayacağı şekilde Yetenek E açıklanmalıdır. F 4 3D MN 2 L OG 1K B Buna göre aşağıdaki ifadelerden han- gisi yanlıştır? A) Öğrenme yeteneği iyi olan E, başarı- da da iyidir. B) C, çok yetenekli olduğu hâlde sınıfın en başarısız öğrencisidir. C) B, az yeteneğine rağmen üstün başarı sağlamaktadır. D) L, düşük yetenekli ve başarısız bir öğ- rencidir. E) G’nin yetenek ve başarısı uyumludur. 10. Bir öğrencinin severek yaptığı faali- yetleri içeren ve severek çalışacağını düşündüğü bir mesleğe karar kılması, meslek seçiminde belirleyici olarak aşağıdaki etkenlerden öncelikle han- gisini dikkate aldığını gösterir? A) İlgilerini B) İhtiyaçlarını C) Yeteneklerini D) Başarı düzeyini E) Kişilik özelliklerini 185

BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ (ÇÖZÜM) 1. Öğrenci kişilik hizmetlerinde kullanılan tek- ve güzel sanatlar bu öğrencinin yeteneğine nikler öncelikle bir araçtır. O yüzden amaç uygun değildir. Öğrencinin sosyal bilimle- bireyi tanımaktır ve bunun için de birçok re ilişkin ilgi puanın düşük ama edebiyata enstrümanı kullanmak daha sağlıklı sonuç- ilişkin ilgisinin yüksek olması da öğrenci lara ulaşmamıza yardımcı olabilir. Buna kar- açısından en iyi yönlendirmenin yabancı dil şın kullanılan bireyi tanıma araçları geliştirir- alanında olduğu açıkça görülmektedir. ken birçok psikometrik aşamadan geçerler ve geçerlik/güvenirlik kriterlerini karşıladık- Cevap A larında kullanılabilirler. Bu yüzden her okul kendi ihtiyaçlarına göre istediği testi seçebi- 4. Yetenek testleri, bireylerin zihinsel ya da lir; fakat onlar üzerinde değişiklik yapamaz. akademik yetenekleri hakkında bilgi topla- Özellikle psikolojik testlerde durum daha mak amacıyla hazırlanmış testlerdir. Yetenek da hassastır. Örneğin bir sınav kaygısı testi testleri sonuçları özellikle öğrencilerin alan, üzerinde değişiklik yapıldığında kaygılı öğ- ders, bölüm, okul, mesleki yöneltme ve özel renciler kaygısız, kaygısı düşük öğrencilerde eğitim kararları verme amaçlı kullanılır. Bu kaygılı çıkabilir. açıdan yetenek testleri öğrencinin ne oran- da başarılı olabileceğinin tahminini içerir. Cevap E Başarı testleri ise öğrencilerin okulda öğ- rendiklerinin ölçülmesi amacıyla hazırlanmış 2. Bireylerin mesleki karar verme süreçlerini testlerdir. Bu anlamda öğrencinin gelecek- yetenekleri, ilgileri, kişilik özellikleri, değerle- teki başarı yordanırken yetenek testlerinin; ri gibi pek çok faktör etkilemektedir. Mesleki öğrenme eksikliklerinin saptanmasında ise tercih aşamasında ise özellikle toplum için- başarı testleri kullanılması gerekir. de saygınlığı, popülaritesi yüksek olan mes- lekler aileler tarafından çocuklarına önerilir. Sadece yetenek testleri ya da sadece ilgi Toplumumuzda da doktorluk değerli ve is- envanteri sonuçlarıyla yönlendirme yapıla- tenen bir meslektir. Bu anlamda ÖSS’ye mayacağından A, giren öğrencilerin tercih listeleri incelendi- ğinde öğrencilerin % 75’inin ilk sıralarda tıp Yetenek testi ve ilgi venvanterlerinin uygula- fakültelerini seçmeleri doktorluk mesleğine ma ve değerlendirmesinin uzmanlık gerek- verilen değerle ilişkilidir. tirmesi nedeniyle B ve D, Cevap B Bireyi tanıma hizmetinin süreklilik ilkesi ne- deniyle C seçeneği elenir. 3. Soruda verilen yetenek testi ve ilgi envanteri puanları incelendiğinde; öğrencinin yetenek Cevap E testinde en yüksek puana “bellek” beceri- sinde (yaşananları, öğrenilen konuları, bun- 5. Okullarda öğrencilerin yetenekleri ölçüsün- ların geçmişle ilişkisini bilinçli olarak zihinde de başarılı olup olmadıklarının incelenmesi saklama gücü) olduğu görülmektedir. Bu- psikolojik danışma ve rehberlik uygulama- nunla birlikte öğrencinin sözel yeteneği de larının daha gerçekçi olmasında önemli diğer yetenek türlerine göre iyi düzeydedir. katkılar sağlar. Öğrencilerin sahip oldukları Bu doğrultuda öğrencinin sözel becerilerini akademik yetenek düzeyleri esas alındı- kullanmasını gerektirecek bir alana yönlen- ğında onların akademik başarı durumları dirilmesi uygundur. Ayrıca öğrencinin bellek üç şekilde ortaya çıkabilir: (a) Başarısı ye- becerisinde yüksek puana sahip olması da teneklerine uygun olanlar, (b)Yeteneklerinin yabancı dil bölümünde sözcükleri ve anlam- altında başarı gösterenler, (c) Yeteneklerinin larını akılda tutabilme açısından önemlidir. üstünde başarı gösterenler. Yetenek düze- Bu nedenle fen bilimleri, Türkçe, matematik yinin altındaki başarı beraberinde uyumsuz- lukları getirir, benzer şekilde yeteneğin çok 186 üzerindeki başarı durumunda ise bireyin bu

başarı durumunu yakalamak için aşırı dere- Bireyi Tanıma Teknikleri cede zorlandığı düşünülebilir. Bu durumda beklenenden daha yüksek başarı sergileyen 9. Rehberlik ve psikolojik danışmada kullanı- öğrencilerin “Baskı veya zorlanma altında lan testlerde eğitim almış olmak, testlerin bu başarıya ulaşmış olabileceklerini düşü- uygulama, değerlendirme ve yorumlama nerek bu öğrencilerle görüşürse” seçeneği kısmında bilgi sahibi olmak gerekir. Testler, doğru cevap olacaktır. kültüre ve dile uyarlanmış olmalı, bu nok- tada uygulandığı kitleye uygun hale getiril- Cevap C melidir. Ancak unutulmamalıdır ki bu işlem her uygulayıcı tarafından yapılmaz. Çeşitli 6. Tutum, bireylerin belirli bir objeyi, kişiyi, gru- akademisyenlerce bu uyarlama yapılır ve bu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da akabinde testler tüm uygulayıcılarca aynı redetme yönünde davranmaya dönük duy- şekilde kullanılır. Testler, uygulanacağı kitle- gusal bir hazıroluş hali veya eğilimidir. Do- nin yaşına ve gelişim özelliklerine uygunluk layısıyla tutum ölçekleri, bireyin davranışsal, göstermeli, sonuçları bireyin anlayabileceği duyuşsal ve düşünsel eğilimlerini ölçmek dilde açıklanmalıdır. Bu bağlamda B, C, D amacıyla hazırlanmış testlerdir. Bu nedenle ve E seçeneklerine gidilebilir. Testler, psiko- öğrencilerinin sokak çocuklarına ilişkin duy- lojik danışma sürecinde kullanılabilir; ancak gu, düşünce ve davranış eğilimlerini araş- sürecin vazgeçilmez bir parçası değildir. tırmak isteyen sınıf rehber öğretmeni tutum Çünkü danışma sürecinde testlerin dışında ölçeğinden yararlanmalıdır. çok farklı tanıma teknikleri kullanılabilmek- tedir. Böyle bir ifade, her danışmada test Cevap A kullanılması gerektiği sonucunu doğurur. Cevap A 7. Araştırma sonucuna göre 7. sınıf öğrencile- 10. Sevme, beğenme, hoşlanma, keyif alma gibi rinin sözel ve sayısal yetenekleri arasında- ifadeler ilgi ile ilişkilendirilmektedir. Çünkü ki ilişki lise 2. sınıf öğrencilerine göre daha ilgi, bireyin severek, keyif alarak yaptığı et- yüksektir. Bu da şunu gösterir ki; yaş ilerle- kinlikleri anlatmak için kullanılmaktadır. Bi- dikçe sözel ve sayısal yetenekler arasındaki reyin gereksinimleri, ne yaptığı, ne yapabile- ilişki miktarı azalmış; yani sözel ve sayısal ceği, sahip olduğu kişilik özellikleri üzerinde yetenekler farklılaşmaya başlamıştır. durulmadığından doğru cevap A seçeneği- dir. Cevap C Cevap A 8. İlgi, yönlendirme sürecinde önemli bir nite- liktir. Çünkü bireyin doyumunu ve mutlulu- 11. A seçeneği doğrudur; çünkü E’nin yetenek ğunu etkilemektedir. İlgiler, 11 – 12 yaşlarda ve başarı düzeyi 4 olarak gösterilmiştir. B kendini göstermeye başlamakta, ergenliğin seçeneği doğrudur; çünkü yetenek düzeyi sonlarına doğru da kararlılık kazanmaktadır. 5, başarı düzeyi 1’dir. C seçeneği doğrudur; İlgi, doğuştan gelmeyen bir nitelik olduğu çünkü B’nin yetenek düzeyi 1, başarı düzeyi için çevresel koşullardan ve yaşantılardan 5’dir. D seçeneği doğrudur; çünkü L yetenek etkilenmektedir. Bu doğrultuda A, C, D ve E ve başarı düzeyi açısından 2 olarak göste- seçeneklerine gidilebilir. Ancak ilgi için ba- rilmiştir. E seçeneği yanlıştır; çünkü G’nin şarının temel belirleyicisi denilemez. Çünkü yetenek düzeyi 2, başarı düzeyi ise 4 olarak başarı için yetenek, tutum gibi özellikler de verilmiş, yetenek ve başarı arasında anlamlı önemlidir. Yeteneğin sınırlı olduğu durumlar- farklılık ortaya çıkmıştır. da ilginin yüksek olması tek başına anlam ifade etmez. Cevap E Cevap B 187

TEST DIŞI TEKNİKLER 1. Gözlemlerin kayıt edilmesi için kullanılan 2. Sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasın- araçlardan biri derecelendirme ölçekleri- daki sosyal uzaklıkları saptamak ama- dir. Gözlemciler derecelendirme ölçekle- cıyla, sınıfına sosyometri tekniği uygula- riyle gözledikleri kişinin, ölçekte bulunan mıştır ve sonuçlarını sosyogram üzerinde davranışları gösterme sıklığını kayıt eder- göstermiştir. Sosyogram da kızları “dai- ler. re”, erkekleri “üçgen” kullanarak ifade et- miş ve şekillerin içine öğrenci isimlerinin Gözlem amacıyla derecelendirme öl- baş harflerini yazmıştır. Ayrıca en çok bir- çeklerinin hazırlanıp kullanılmasında, birini seçen öğrencilerini “düz”, 2. ve 3. düzey ilişkileri “kesikli çizgiler” kullanarak I. Gözlenen özelliklerin sayısı sınırlı tu- göstermiş, öğrencilerin seçimlerini belirt- tulmalıdır. mek için “okların yönlerinden” yararlan- mıştır. II. Gözlemci gözlem sonuçlarını kimsey- le paylaşmayacağı konusunda önce- C den gözlenene güvence vermelidir. EH III. Aynı davranış birden çok kişi tarafın- dan gözlenmelidir. A DF IV. Gözlenen davranışlar açığa vurulma- K yan duyguları ortaya çıkarmaya yöne- M lik olmalıdır. B V. Aynı davranış birden fazla gözlenme- lidir. Bu sosyograma ilişkin, ifadelerinden hangileri dikkate alınma- I. Sınıfta ikili ilişkiler bulunmaktadır. lıdır? II. Sınıftaki en iyi arkadaşlık C ve H öğ- A) I, II, IV B) I, II, V C) I, III, V rencileri arasındadır. III. Sınıfta klikler yoktur. D) II, III, IV E) III, IV, V IV. D, lider bir öğrencidir. V. Cinsiyete bağlı gruplaşmalar gözlen- mektedir. yorumlarından hangilerini yapması durumunda, sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasındaki ilişkileri doğru tanımlamış olur? A) I, III, IV B) I, IV, V C) II, III, IV D) II, III, V E) III, IV, V 188

Test Dışı Teknikler 3. Özel bir okul yöneticisi Ahmet Bey, iş 4. Bir sınıfa uygulanan “Kimdir Bu?” tek- başvurusunda bulunan birkaç aday öğ- niğinin sonuçları aşağıdaki tabloda ve- retmenle görüşmüş ve görüşme sırasın- rilmiştir. Tabloda öğrenci kendisini seç- daki izlenimlerini önceden hazırladığı bir mişse (+), başkası tarafından seçilmişse derecelendirme ölçeğine kaydetmiştir. (/) ile gösterilmiştir. İncelenen nitelikler Bununla birlikte, ölçekte yer alan bazı bakımından öğrencinin kendisi ve diğer özellikleri adaylarda tam olarak göreme- öğrencilerin değerlendirmeleri arasında- miş, bu özellikleri adayların diğer özel- ki tutarlılık (/+) ise bireyin bağdaşım hâli liklerinden yordamak zorunda kalmıştır. hakkında bilgi vermektedir. Ahmet Bey, görüşme sonunda bir adayı işe almasına karşın, seçtiği öğretmenin Sorular K Öğrenciler R aradığı niteliklere tam olarak sahip oldu- Sınıfta herkesle LMN T ğundan emin olamamıştır. şakalaşmaktan hoşlanan + ///+ + Buna göre, Ahmet Bey’in uygun adayı seçmekte zorlanması, dereceleme öl- Arkadaşları- ///+ + + /// + çeklerinin kullanılmasında karşılaşılan na karşı her //+ + / //+ + hata türlerinden hangisiyle açıklanabi- zaman saygılı ///+ + lir? olan Sınıftaki en A) Genelleme başarılı kişi B) Mantık Sessizce otu- C) Sosyal kabul ran, kimseyle D) Gözlem yetersizliği konuşmayan E) Kişisel yanlılık Sınıfta arka- // /// daşlarına zarar // /// /+ veren Çabuk heye- canlanan ve telaşlı Tabloya göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) N, kendisini şakacı olarak algılasa da, arkadaşları şakalarını zarar verici bul- maktadır. B) Bağdaşım düzeyi en yüksek olan öğ- renci R’dir. C) Sınıfın en içe kapanık öğrencisi K’dir. D) En popüler öğrenci T’dir. E) Arkadaşları L’yi, kendini gördüğün- den farklı değerlendirmektedir. 189

Test Dışı Teknikler 7. Bir sınıf öğretmeni sosyometri sonuçları- na göre birlikte oturmak istemeyi 1, bir- 5. Okul rehber öğretmeni Safiye Hanım lise likte oturmak istememeyi -1 ile gösterdiği 2. sınıftaki 28 öğrencisinin arkadaşlık aşağıdaki tabloyu hazırlar. ilişkilerini incelemek amacıyla birinci dö- nemin başında sınıfa sosyometri uygu- Öğrenciler Seçen lar. Bu uygulamanın sonunda arkadaşlık Ayşe Can Ali Fatma Engin ilişkilerinde sorunlar yaşayan (yalnızlar) öğrencileri belirler. İkinci dönemin sonu- Seçilen Ayşe -1 1 -1 1 -1 na doğru bu öğrencilerle özel görüşür ve Can 1 -1 1 -1 onları yapacağı beş haftalık sosyal be- Ali 1 1 -1 ceri eğitimi grup çalışmasına davet eder. Fatma -1 1 1 Çalışmaya katılmayı kabul eden öğren- Engin -1 1 cilerden bir kısmı bu eğitime ihtiyaçları 1 -1 kalmadığını belirterek üçüncü haftadan sonra grup çalışmasına katılmazlar. Bu tabloya bağlı olarak oluşturduğu aşa- ğıdaki sosyogramda “birlikte oturma” Safiye Hanım sosyometri tekniğinin isteğini düz, bunu reddetmeyi kesikli çiz- uygulanmasına ilişkin aşağıdaki kural- gilerle gösterir. Ayrıca çift yönlü istekleri lardan hangisine dikkat etmediği için öğrencilerin sosyal beceri eğitimine ┼ ile tek yönlü istekleri ise → ile belirtir. katılmak istemedikleri söylenebilir? A) Sosyometriden elde edilen veriler KM bireylerin tüm özelliklerine genellene- mez. NS B) Üyeler birbirlerini yeterince tanıdıktan sonra sosyometri uygulanmalıdır. Z C) Sosyometrik veriler uygulanan zaman için geçerlidir. Buna göre, Engin’in grup içindeki ye- D) Sosyometri 25-30 kişiden daha kala- rini sosyo-gramdaki hangi harf doğru balık gruplara uygulanmamalıdır. olarak tanımlar? E) Sosyometri sonuçları gizli tutulmalı ve A) K B) M C) N D) S E) Z özenle kullanılmalıdır. 6. Okul rehberlik servislerinde, aşağıda- ki durumlardan hangisinde problem tarama listesinin uygulanması en uy- gundur? A) Öğrencilere farklı zamanlarda uygula- nan tekniklerden elde edilen sonuçla- rın kaydedilmesinde B) Öğrencilerin kullandıkları savunma mekanizmalarının yaşlarına bağlı ola- rak nasıl değiştiğinin belirlenmesinde C) Öğrenciler hakkındaki sınıf içi göz- lemlerin kaydedilmesinde D) Rehberlik servislerinde öğrencilerin davranış bozukluklarının teşhis edil- mesinde E) Rehberlik hizmetlerinin planlanmasın- da 190

8. Özel bir okul yöneticisi, iş başvurusun- Test Dışı Teknikler da bulunan birkaç aday öğretmenle gö- rüşmüş ve bu görüşmede izlenimlerini 10. Aşağıdakilerden hangisi, görüşme önceden hazırladığı bir derecelendirme tekniğinin özelliklerinden değildir? ölçeğine kaydetmiştir. Daha sonra dere- A) Geçerlik ve güvenirliğinin yüksek ol- celendirme ölçeklerini gözden geçirdi- ması ğinde adaylara çoğunlukla düşük puanlar B) Bireyin beden dili hakkında bilgi ver- verdiğini fark etmiştir. mesi C) Kullanım alanının çok geniş olması Buna göre, okul yöneticisinin adaylara D) Duruma göre, kapsamda değişiklik düşük puanlar vermesi, derecelendir- yapma olanağı vermesi me ölçeklerinin kullanılmasında kar- E) Okuma yazma bilmeyenlere de uygu- şılaşılan hata türlerinden hangisiyle lanabilmesi açıklanabilir? 11. Sosyometri tekniğiyle ilgili olarak aşa- A) Genelleme ğıdakilerden hangisi yanlıştır? B) Mantık A) Gruptaki sosyal ilişki örüntüsünü be- C) Anlam lirleme olanağı sağlar. D) Yetersiz gözlem B) Uygulanacak grup üyelerinin birbirle- E) Kişisel yanlılık rini yeterince tanıması gerekir. C) Sonuçları, birey ve grup hakkında ge- 9. Zeynep Öğretmen, öğrencilerini bazı ni- nelleme yapma olanağı sağlar. teliklerine göre gözlemleyip derecelen- D) Sonuçları, grafiğe dönüştürülebilir. dirme ölçeğine kayıt etmektedir. E) Uygulama, öğrencilerin sosyalleşme- lerine katkıda bulunabilir. Aşağıdaki durumlardan hangisinde, Zeynep Öğretmen mantık hatası yap- 12. Bireyin kendisini nasıl algıladığı ile maktadır? başkaları tarafından nasıl algılandığı hakkında ipucu veren teknik aşağıda- A) Sınıfa yeni gelen Sibel’in teneffüste kilerden hangisidir? tek başına oturduğunu görmesi üze- A) Kimdir bu rine onun arkadaşlık ilişkilerinin iyi B) Sosyometri olmadığı yargısına varması C) Sosyal uzaklık ölçeği D) Anekdot B) Derslerinde başarılı olan Aysel’i, li- E) Vaka incelemesi derlik özelliği olan bir öğrenci olarak değerlendirmesi 191 C) Gözlediği nitelikler yönünden öğren- cilerini genellikle orta düzeylerde de- recelendirmesi D) Derslerinde yüksek notlar alan öğren- cileri zeki olarak nitelendirmesi E) Derslerinde başarısız olan Ekin’i, ar- kadaşlarıyla ilişkilerinde sorunlu ola- rak değerlendirmesi

Test Dışı Teknikler 16. 13. Sosyometri ile ilgili olarak aşağıdaki Y ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Sınıftaki sosyal yapı rahatlıkla görüle- F N bilir ancak nedenleri ortaya konamaz. M O B) Uygulamayı yapacak olan öğretme- nin, sınıfta belli bir kabul görmesi ge- E rekir. GA C) Uygulama yapılmadan önce amaç C belirlenmelidir. D) Öğrencilere verilecek sosyometri yö- K BD nergesi açık ve net olmalıdır. E) Sonuçlar sınıfta öğrencilerle paylaşıl- Tek yönlü L malıdır. Çift yönlü 14. Mualla Öğretmen, ilkokul 4. sınıftaki öğ- Yeliz Öğretmen sınıfındaki öğrencilerin rencileri hakkında farklı yöntemlerle elde sosyal ilişkilerini anlamak amacıyla sos- ettiği bilgileri sistemli olarak toplu dosya- yometri tekniği uygulamış ve yukarıdaki lara kaydetmektedir. sosyogramı oluşturmuştur. Mualla Öğretmen’in oluşturduğu toplu Bu sosyograma göre aşağıdakilerden dosyalarda aşağıdaki bilgilerden han- hangisi söylenemez? gisinin yer alması uygun değildir? A) Kimlik bilgilerinin A) K ve L karşılıklı çeken öğrencilerdir. B) Aileyle ilgili bilgilerin C) İlgi ve başarılarına ilişkin bilgilerin B) O, A tarafından seçilmiştir. D) Vaka kayıtlarının E) Psikiyatri raporlarının C) E-F-G sınıfta klik oluşturan gruptur. D) Y, sınıftan soyutlanmış öğrencidir. E) C, sınıfın ikinci düzeyde popüler öğ- rencisidir. 15. Sınıfındaki öğrenciler arasındaki ilişki- lerin yapısını, lider öğrencileri ve dış- lanmış öğrencileri belirlemek isteyen bir öğretmen aşağıdaki bireyi tanıma tekniklerinden hangisini uygulamalı- dır? A) Problem tarama B) Anket C) Kimdir bu? D) Sosyometri E) Sosyodrama 192

TEST DIŞI TEKNİKLER (ÇÖZÜM) 1. Gözlem sonuçlarının güvenilir ve geçerli 3. Ahmet Bey iş başvurusunda bulunan aday- olması için birden fazla kişi tarafından ve/ larla görüşürken gözlem tekniğinden yarar- veya birkaç kere tekrarlanması gerekir. Yine lanmış ve gözlemlerini kaydetmek için de gözlenen kişi sayısı ne kadar fazla olursa ya- derecelendirme ölçeği kullanmıştır. Ancak pılan işlem ve sonuçların değerlendirilmesi o ölçekte yer alan bazı özellikleri adaylar- kadar zor olur. Buna karşın gözlem sadece da tam olarak görememesi, bu özellikleri duyguları değil, davranışları da ortaya çıkar- adayların diğer özelliklerinden yordamak maya yarar. Son olarak gözlem yaparken zorunda kalışı gözlemin yetersiz olduğuna sonuçların her zaman gizli tutulacağı gibi bir işaret etmektedir. Bu anlamda dereceleme kural yoktur. Örneğin 3-6 yaş çocuklarının ölçeğinde Ahmet Bey’in karşılaştığı hata, oyun davranışlarını gözlemleyen bir gözlem- gözlemin yetersiz olmasından dolayı tüm cinin bu sonuçları gizli tutmasının bir anlamı özelliklerin tespit edilememesidir. yoktur. Sonuç olarak derecelendirme ölçek- Cevap D lerini kullanırken I, III ve V. kurallar uygulan- malıdır. 4. Bu soru basit bir tablo okuma sorusudur. Tablodan görüldüğü üzere bağdaşım düzeyi Cevap C en yüksek olan öğrenci R değil K’dır. Bun- dan dolayı doğru cevap B seçeneğidir. Cevap B 2. Soruda verilen sosyogramı incelediğimizde; 5. Sınıfın toplumsal yapısını tespit etmek ama- İki yönlü oklar sınıf içerisinde ikili iliskilerin cıyla kullanılan sosyometri tekniği, hem öğ- bulunduğunu, C ve H’nin okları (düz çizilmis rencilerin algılarına dayandığı için subjektiftir ve iki yönlü- en çok birbirlerini seçmisler) hem de uygulandığı zaman aralığı için ge- sadece birbirlerini gösterdiği için ve diğer çerlidir. Yani soruya bakıldığında I. Dönem öğrencilerle iliskiyi gösteren oklar bulunma- uygulanan sosyometri sonuçları dikkate alı- dığı için bu ikilinin birbirlerinin en iyi arkadası narak uygulamalar II. Dönem yapılmaktadır. olduğunu ancak M ile F’nin ve bir de E ile Bu nedenle öğrenciler rehber öğretmenin II. D’nin de birbirlerinin en iyi arkadası olduk- Dönemde yatığı çalışmaya ihtiyaç duyma- larını (bu yüzden en iyi arkadaslık sadece dıkları için katılmamış olabilirler. C ve H arasındadır, denemez) anlıyoruz. Sınıfta kliklerin (büyük grupların içerisindeki Cevap C küçük gruplasmalar, hizipler, sadece birbir- lerini seçenlerden olusmus olan 3-4 kisilik 6. Problem tarama listeleri, bireyin gereksi- kapalı arkadaslık grupları) olmadığını, sınıfın nimleri, kişisel sorunları, sağlık, bedensel büyük çoğunluğunun D ile iliskisi olduğu için gelişim, benlik algısı, sosyal destek sistemi, D’nin sınıfta lider pozisyonda bulunduğunu, okul, öğretmenler , aile, gelecek, meslek kız ve erkek öğrencilerin büyük çoğunluğu- seçme, insan ilişkileri gibi konularda bireyin nun birbirleriyle iliskide olduğunu bu yüzden yaşamakta olduğu sorunlar hakkında bilgi sınıf içerisinde cinsiyete bağlı gruplasmala- toplama araçlarıdır. Bu nedenle sene baş- rın olmadığını söyleyebiliriz. Sonuçta, II ve larında rehberlik ve psikolojik danışma hiz- V. öncüller sosyograma göre hatalı bilgiler metlerinin planlamasının yapılması amacıyla içerirken I, III ve IV. öncüller doğrudur. öğrencilerin ihtiyaçlarını tespit etmek için kullanılır. Cevap A Cevap E 193

Test Dışı Teknikler 9. Mantık hatası; birbirine benzeyen ancak bir- birinden farklı olan nitelikleri birbirinin yerine 7. Bu soruda bir grafik okuma-değerlendirme kullanmak, birbirine karıştırmak olarak ifade sorusudur. edilebilir. Örneğin; yetenek ile ilgiyi, zekâ ile başarıyı, kişilik ile benliği, tutum ile değeri Tablo incelendiğinde aslında her bir bireyin- birbirine karıştırmak, birbirinin yerine kul- de benzersiz bir iliski sekline sahip olduğu lanmak mantık hatasıdır. Seçenekler ince- görülür. Bu ayrıntı fark edildiğinde ise soru- lendiğinde D seçeneğinde yukarıda yapılan nun çözümü için harflerin yerlerine konması açıklamalara benzer bir örnek verilmiş ve kalır. Sosyometri sonuçlarının sosyograma zekâ ile başarının birbirinin yerine kullanıl- aktarılması ile ilgili bu soruda sosyometri dığından söz edilmiştir. Bu nedenle doğru tablosunda yer alan durumlar tek tek ele cevap D seçeneğidir. B ve E seçeneklerinde alındığında sosyogramda yer alan harflere ifade edilenler de mantık hatasını akla geti- karsılık gelen isimlerin su sekilde olduğu gö- rebilir. Ancak bireye ilişkin bir özellikten ötü- rülür: rü o özellikle ilgisi olmayan başka özellikleri de bireye yüklemek, mantık hatası olarak Fatma – Z – tabloda sadece 3 kisiyi tercih değil, genelleme hatası olarak açıklanmak- eden tek kisi olduğu için bulunan isimdir. tadır. Diğer seçenekler de incelendiğinde; A seçeneğinde gözlem yetersizliği hatasına, C Ayse – K – Can ve Fatma’dan olumlu, ali seçeneğinde de kişisel yanlılık hatasına yer ve enginden ret almıs. Tabloda 2 olumlu 2 verilmiştir. olumsuz isteği olan tek isim K dır. Cevap D Can – S – Fatma’yı reddeden ve 3 tane ret alan tek isim olduğu için kolayca bulabiliyo- ruz. Ali – N – 3 kisiden birlikte oturma isteği alan tek kisi olduğundan bulabiliyoruz. Engin – M – 2 ret 1 de olumlu talep almıs olan tek kisidir. Cevap B 8. Gözlemcinin derecelendirme ölçeğini dol- 10. Görüşme tekniği; en az iki kişinin bir araya dururken, bireyin özelliklerini genel olarak gelmesi ve yüz yüze bir etkileşimle birey olumlu, olumsuz veya ortalama yönde be- hakkında bilgiler elde edilmesine yöneliktir. lirtmesi, derecelendirme ölçeklerine karışan Görüşme tekniği çok çeşitli amaçlara yö- hata türlerinden kişisel yanlılık hatası ile il- nelik yapılabildiği gibi bu tekniğin kullanımı gilidir. Soruda söz edilen durum genelleme esnasında bireyin beden dili aracılığıyla ver- hatasını da düşündürmektedir. Ancak ge- diği mesajları fark etmek mümkündür. Ayrı- nelleme hatası, bir özelliği bir süre gözleyip ca görüşme sürecinde kapsamda değişiklik elde edilen verileri o özellikle ilgili bütüne yapmak mümkündür ve sözelliği içermesi aktarmadır. Soruda birden fazla birey ve ya- nedeniyle okuma yazma bilmeyenlere de pılan değerlendirmelerin genelde olumsuz uygulanabilir. Bu bilgiler görüşme tekniğinin olduğu bilgisi verilmiştir. Birden fazla bireye avantajlı yanlarıdır. Ancak bu teknik için gü- ilişkin olumsuz bir değerlendirme yapmak, venirliği ve geçerliği yüksektir demek doğru gözlemcinin kriterlerinin, duygu ve düşün- olmaz. Çünkü etkileşim ve sözellik içermesi, celerinin gözlem sürecine etki ettiğini göste- yanlılığın sürece etki etmesine neden ol- rir ve kişisel yanlılık hatası içerisinde cimrilik makta, bu durum da güvenirlik ve geçerliği hatası olarak bilinir. düşürmektedir. Cevap E Cevap A 194

11. Sosyometri tekniği; bir grubun iletişim ve Test Dışı Teknikler etkileşim örüntüsü hakkında bilgiler elde etmek amacıyla kullanılan bir tekniktir. Bu 14. Öğrencinin kimlik bilgileri, ailevi bilgileri, tekniğin uygulanabilmesi için grup üyeleri- ilgi – yetenek – başarı durumuna ait bilgi- nin birbirlerini tanıması gerekmekte, bireyle- ler, gözlem sonuçlarını içeren vaka kayıtları rin kendilerini yakın gördüğü bireyleri tercih toplu dosyalarda yer alabilecek bilgilerdir. etmesi nedeniyle de bireylerin sosyalleşme- Ancak psikiyatrik inceleme sonuçları, adli sine dolaylı yoldan katkı sağlayabilmektedir. ve yasal inceleme sonuçları, psikolojik da- Sosyometri sonuçları tablo veya sosyogram nışma sonuçları, psikolojik test sonuçları, olarak gösterildiğinden sonuçları grafiğe sosyal hizmet raporları gibi gizlilik düzeyi dönüştürülebilir. Bu bilgiler sosyometri ile yüksek bilgilerin toplu dosyalarda yer alma- ilgili doğru bilgilerdir. Ancak bu teknik için ması daha uygundur. Çünkü bu bilgilerin il- birey veya grup hakkında genelleme yapma gisi olmayan kişilerce görülmesi öğrenci için imkânı verir denilemez. Çünkü genelleme zor durumlara neden olabilir. durumu olumlu bir durum olmayıp bu teknik yardımı ile bu tarz bir işlem yapmak, bireyi Cevap E tanıma tekniğini kullanma ilkelerine ve reh- berlik ilkelerine uygun düşmez. 15. Sınıftaki ilişkileri, sosyal yapıyı, lider ve yal- nız öğrencileri, gruplaşma olup olmadığını Cevap C belirlemek için kullanılabilecek en uygun teknikler sosyometri ve sosyal uzaklık ölçe- 12. “Kimdir bu?” tekniği; bir grupta yer alan ğidir. Problem tarama envanteri, anket, sos- bireylerin birbirlerini ve kendilerini nasıl algı- yodrama ve “kimdir bu?” bu yönde bilgiler ladığını gösteren bir tekniktir. Tekniğin kul- sunmaz. lanımı esnasında bireylere bir takım sıfatlar verilmekte ve bireylerden bu sıfatlara uygun Cevap D düşen kişilerin adlarını yazmaları istenmek- tedir. Ayrıca bireylere, bu sıfatlara uygun 16. Gruptan kopan ve aralarında karşılıklılık düşen kişilerin kendileri olduğu düşünülü- bulunan iki öğrenci karşılıklı çeken olarak yorsa, kendilerini de yazabilecekleri söylen- adlandırılmakta olup K ve L bu duruma mektedir. Bu şekilde yapılan bir uygulama uygundurlar. Gruptan kopan ve aralarında sonucunda bireylerin kendilerini nasıl algıla- bağlantı olan, en az üç kişiden oluşan küçük dığı ve bireylerin başkaları tarafından nasıl gruplar klik olarak adlandırılmakta olup E, algılandığı tespit edilebilmektedir. F ve G bu duruma uygundurlar. Y, gruptan yalnızca M’yi seçmiş; ancak M’den karşılık Cevap A görememiştir. Y’nin ayrıca kimseyle karşılıklı ilişkisi bulunmamaktadır. Bu nedenle Y için 13. A, B, C ve D seçeneklerinde vurgulanan gruptan soyutlanmış denilebilir. C merkezde bilgiler sosyometri tekniğine ilişkin doğ- yer alan ve A’dan sonra en çok tercih edilen ru bilgilerdir. Ancak sosyometri tekniğinin öğrencidir. Bu bilgiler doğrultusunda A, C, sonuçlarının bireylerle paylaşılması doğru D ve E seçenekleri doğrudur. Ancak B se- kabul edilemez. Çünkü sosyometri grubun çeneğinde O, A tarafından tercih edilmiştir sosyal yapısına ilişkin bilgiler sunmakta olup denmekte; fakat A’dan O’ya yönelik değil, sosyometri sonucunda bazı olumsuz ilişki O’dan A’ya yönelik bir tercih sosyogramda tiplerine dair bilgiler edinilmektedir. Bu so- yer almaktadır. Bu nedenle B seçeneğinde nuçların grupla paylaşılması ilişkilere zarar yer alan bilgi doğru değildir. verebilir, bazı olumsuz durumların devam etmesi ve yerleşmesi sonucunu doğurabilir. Cevap B Cevap E 195

OKUL REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA PROGRAMLARI 1. Kapsamlı gelişimsel rehberlik prog- 1. Kapsamlı gelişimsel rehberlik programları- ramlarını geliştirmede izlenecek; nın geliştirilebilmesi için öncelikle işlevselliği sağlamak adına öğrenci ihtiyaçlarını bilmek I. amaç ve hedefler belirleme, gerekir. Ardından amaç ve hedeflerin belir- II. amaçlara ulaşmayı sağlayacak yön- lenmesi, amaçlara erişmek için kullanılacak yöntemlerin belirlenmesi, çalışmaların nasıl temleri seçme, yürütüleceğinin kararlaştırılması, uygulama III. öğrenci ihtiyaçlarını belirleme, ve değerlendirme ölçütlerinin geliştirilmesi IV. yürütmeye ilişkin kararları verme, gerekir. V. uygulama ve değerlendirme ölçütleri- Cevap D ni geliştirme adımları aşağıdakilerin hangisinde sı- rasıyla verilmiştir? A) I, II, III, IV, V B) I, III, II, IV, V C) II, I, III, IV, V D) III, I, II, IV, V E) III, II, IV, I, V 196

EĞİTİMDE REHBERLİK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTSEL YAPISI VE GÖREVLERİ 1. “Okulun psikolojik danışman ihtiyacını, 3. Okullarda Rehberlik ve Psikolojik Da- öğrenci sayısını ve bu sayıdaki artışı dik- nışma Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre, kate alarak belirlemek; durumu, bulundu- ğu il veya ilçe millî eğitim müdürlüğünün • Rehberlik ve psikolojik danışma hiz- ilgili birimine bildirmek” aşağıdakilerden metleri yürütme komisyonunu kurma hangisinin görevidir? ve bu komisyona başkanlık etmek A) Okul psikolojik danışmanı • Okuldaki öğretmenleri sınıf rehber öğ- retmeni olarak görevlendirmek B) Sınıf rehber öğretmeni • Okulun rehberlik ve psikolojik danışma C) Okul müdürü hizmetlerinin yürütülmesiyle ilgili yıllık program ve yürütme planının hazırlan- D) Koordinatör psikolojik danışman masını sağlamak ve uygulamasını izle- mek E) Rehberlik araştırma merkezi müdürü aşağıdakilerden hangisinin görevidir? A) Psikolojik danışman B) Sınıf rehber öğretmeni C) Rehberlik ve Araştırma Merkezi mü- dürü D) Koordinatör psikolojik danışman E) Okul müdürü 2. Aşağıdakilerden hangisi sınıf rehber 4. Aşağıdakilerden hangisi Okul Reh- öğretmeninin görevlerinden biri değil- berlik ve Psikolojik Danışma Hizmet- dir? leri Yürütme Komisyonu’nun görevleri arasında değildir? A) Okulun rehberlik ve psikolojik danış- ma programı çerçevesinde sınıfın yıl- A) Çalışmalar sırasında ortaya çıkabi- lık rehberlik çalışmalarını planlamak lecek sorunları incelemek ve çözüm üretmek B) Rehberlik için ayrılan sürede sınıfta eğitsel ve mesleki rehberlik etkinlikle- B) Rehberlik ve psikolojik danışma hiz- rini yürütmek metleri için gerekli araç ve gereci sağ- lamak C) Öğrencilerin eğitsel kollara yöneltil- mesinde psikolojik danışmanla iş bir- C) Rehberlik ve psikolojik danışma servi- liği yapmak sinde hazırlanan yıllık planı incelemek D) Öğrenci kayıtlarının, ilgili yönetmelik- D) Rehberlik çalışmalarında işbirliğini lere uygun olarak tutulup tutulmadığı- sağlamak için önlemler almak nı denetlemek E) Yönlendirme çalışmalarına ilişkin ge- E) Sınıfındaki öğrencilerin, öğrenci geli- rekli önlemleri belirlemek şim dosyalarını psikolojik danışmanla birlikte değerlendirmek 197

EĞİTİMDE REHBERLİK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTSEL YAPISI VE GÖREVLERİ (ÇÖZÜM) 1. “Okulun psikolojik danışman ihtiyacını, öğ- 4. Okul rehberlik ve psikolojik danışma hizmet- renci sayısını ve bu sayıdaki artışı dikkate leri yürütme komisyonu A, C, D ve E seçe- alarak belirlemek; durumu, bulunduğu il neklerinde belirtilen görevleri yürütür. Ancak veya ilçe millî eğitim müdürlüğünün ilgili Bu komisyonun rehberlik ve psikolojik da- birimine bildirmek” görevi, okul örgütlen- nışma için gerekli araç ve gereci sağlamak me sistemi içerisinde okul müdürüne ait bir gibi bir görevi bulunmamaktadır. Bu görev görevdir. Çünkü okul müdürü kurum amiri okul müdürüne aittir; çünkü okulda yapılan olması sebebiyle kurumun personel ihtiyacı çalışmalardan öncelikle sorumlu okul mü- ile ilgili il veya ilçe milli eğitim müdürlükleri dürüdür. ile irtibata geçecek kişidir. Okuldaki diğer ilgililer bu yönde bir görev yürütemeyeceği Cevap B gibi RAM müdürünün okul işleyişi ile ilgili bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Cevap C 2. Sınıf rehber öğretmenleri; sınıfının rehber- lik çalışmalarını planlama, sınıfta rehberlik etkinliklerini yürütme, eğitsel kulüplere öğ- renci yönlendirmede psikolojik danışmanla işbirliği yapma, sınıfındaki öğrencilerin ge- lişim dosyasını inceleme ve kendisiyle ilgili bölümleri doldurma gibi görevleri yürütürler. Ancak sınıf rehber öğretmenlerinin öğrenci kayıtlarını denetlemek gibi bir görevi yoktur. Öğrenci kayıtlarının ilgili yönetmeliklere uy- gun yapılması okul yönetiminin görevi olup bunu denetmek müfettişler ile il – ilçe milli eğitim müdürlüklerinin görevidir. Cevap D 3. Rehberlik yürütme komisyonunu kurma ve komisyona başkanlık etme, sınıf rehber öğretmenlerinin görevlendirmelerini yapma, okulun rehberlik programının hazırlanma- sını sağlama gibi görevler okul örgütlenme sistemi içerisinde okul müdürüne ait görev- lerdir. Okuldaki ilgili diğer kişilerin böyle bir görevi bulunmadığı gibi RAM müdürünün de okulun işleyişine ait bir sorumluluğu yoktur. Cevap E 198

PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI 1. Aşağıdakilerden hangisi kendini ger- 4. Öğrencilerin kimi davranışları, hem on- çekleştirme sürecinde olan bir bireyin ların gelişimlerini olumsuz etkileyebilir sahip olması gereken özellikler arasın- hem de öğretmeni rahatsız edebilir. Öğ- da yer almaz? retmen, bu davranışlara ilişkin duygu ve düşüncelerini öğrencilerine iletebilir. An- A) Ceyhun’un güçlü olduğu yönleri ka- cak bunu yaparken, öğrencilerin hazırbu- dar zayıf olduğu yönlerini de kabul lunuşluğuna dikkat etmeli ve incitici bir etmesi dil kullanmaktan kaçınmalıdır. B) Barış’ın olayları değerlendirirken ken- Öğretmenin bu tutumu, danışandan di deneyimlerini ön plana alması hız alan yaklaşımın hangi kavramıyla ilişkilendirilebilir? C) Deniz’in kendisi ve başkaları hakkın- da olumlu düşüncelerinin olması A) Saydamlık D) Zehra’nın kendisini gerçekçi bir gözle B) Empati anlamaya çalışması C) Koşulsuz kabul E) Meriç’in kendine ve çevresindekilere karşı bir mizah anlayışına sahip olma- D) Saygı sı E) Özerklik 2. Bir şarkı sözünde geçen “Hatasız kul 5. Fakir bir ailede dünyaya gelen Cahit Bey, olmaz, hatamla sev beni.” sözleri insan- ekonomik sıkıntılar yüzünden çocuk yaş- cıl (hümanistik) kuramın hangi kavra- ta çalışmaya başlar. Bugün büyük bir mıyla ilişkilendirilebilir? servete sahip olmasına karşın Cahit Bey çocukluğundaki yoksul günlere dönmek- A) Saydamlık ten korkar. Bu yüzden ilerleyen yaşına B) Özerklik rağmen işiyle ilgili ekonomik gelişmeleri C) Psikolojik sağlamlık anlamaya ve mesleki bilgilerini artırmaya D) Empati çalışır. E) Koşulsuz kabul Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisine 3. Biyoloji uzmanı Pınar Hanım 38 yaşında- göre, Cahit Bey’in yaşam biçimi önce- dır. Bulunduğu tıp fakültesinde oldukça likle hangi ihtiyacını doyurmaya yöne- üretken bir öğretim elemanı olarak bilinen liktir? Pınar Hanım, “Emekli olduğumda alanı- ma önemli katkılar yapmış biri olarak ha- A) Fizyolojik ihtiyaçlar tırlanmak istiyorum.” demektedir. B) Güvenlik Pınar Hanım, bu ifadesiyle aşağıdaki ihtiyaçlardan hangisine öncelik ver- C) Bilme - anlama mektedir? D) Saygı - saygınlık A) Saygı - saygınlık B) Kendini gerçekleştirme E) Kendini gerçekleştirme C) Güvenlik D) Bilme - anlama 199 E) Ait olma - sevgi