Eğitim Bilimleri Çıkmış Sorular

DÜŞÜNME BİÇİMLERİ 1. Bir öğretmen mesleki deneyimleri üze- 4. Eleştirel düşünmenin temelini, bilinen- rinde düşünüp seçimler yapmakta ve lerin doğruluğunu belirleme, olgular ve bunlardan ders çıkarmaktadır. Yaptığı düşünceler arasındaki ilişkileri kavrama, seçimlerin sorumluluğunu üstlenmekte beklenmeyen durumlara açık olma ve daha sonra ise bu edinimlerini yeni plan- mantıklı sonuçlara ulaşma oluşturmakta- lamalarında kullanmaktadır. dır. Öğretmenin bu özellikleri, aşağıdaki Buna göre, öğrencilerine eleştirel dü- üst düzey becerilerden hangisine sa- şünme becerisi kazandırmayı hedefle- hip olduğunun göstergesidir? yen öğretmenin aşağıdakilerden han- A) Yansıtmacı gisinden kaçınması gerekir? B) Analitik A) Kanıtlara dayanmaktan C) Eleştirel B) Ölçütler geliştirmekten D) Problem çözen C) Belirsizlikleri belli ölçülere kadar hoş E) Bilimsel görmekten D) Fikrinde kararlı olmaktan 2. Aşağıda verilen öğretmen davranışla- E) Gerçeklerle tahminler arasındaki farkı rından hangisi, öğrencilerin yaratıcılık- belirlemekten larının gelişmesine katkı sağlayabilir? A) Öğrencilere akademik sorumluluk 5. İlköğretim 3. sınıf matematik dersinde vermekten kaçınma öğretmen öğrencilerden, sınıf arkadaş- B) Öğrencilerin bütün öğrenmelerini de- larının hangi aralıklarla ve ne miktarda netim altına alma harçlık aldıklarını öğrenmelerini ve çetele C) Öğrencilerin yaptıkları her şeyi övme tutmalarını istiyor. Daha sonra bu bilgile- D) Öğrencileri birbirleriyle karşılaştırarak ri kendi belirledikleri alt başlıklar altında rekabet oluşturma tablo hâline getirmelerini söylüyor. E) Planlamalarında deneme – yanılma etkinliklerine yer verme Öğretmen bu etkinlikte, öğrencilerin hangi becerilerini geliştirmeyi amaçla- 3. Birey, öğrenme hedeflerini kendisi be- mış olabilir? lirleyip kendi öğrenmelerinin sorumlu- A) Sınıflama luğunu aldığında, bu süreçte ne kadar B) Düzenli gözlem başarılı olduğunu ve ne kadar ilerleme C) Eşleştirme gösterdiğini kendisi gözlemlediğinde D) Çıkarsama aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini iz- E) Eleştirel düşünme lemiş olur? A) Araştırmaya dayalı B) Tümevarım C) Tümdengelim D) Metabilişsel (üstbilişsel) E) Davranışçı 402

6. Eğitimin amacı, okulda öğrenilenlerin Düşünme Biçimleri günlük yaşama aktarılmasıdır. Öğrenci aktif olarak katıldığı eğitim ortamından 8. Ömer Öğretmen, teknoloji ve tasarım kendi deneyimleriyle bilgiler edinmeli, bu dersinde öğrencilerinden kendilerine bilgileri paylaşmalı ve yeni etkileşimlerine özgü ürünler tasarlamalarını ister. Öğren- aktarmalıdır. cilerden Mert yeni doğan kardeşinden esinlenerek, bebekler her ağladığında Bu fikri savunan bir öğretmen aşağı- kendiliğinden sallanan bir beşik tasarlar. daki yaklaşımlardan hangisine vurgu Tasarımının reklamını yapmak için bir afiş yapmaktadır? hazırlar ve ürününü sınıfta arkadaşlarına tanıtır. A) Yansıtıcı düşünme Bu uygulamayla Ömer Öğretmen, öğ- B) Eleştirel düşünme rencilerin öncelikle hangi bilişsel ye- terliklerini etkili biçimde kullanmaları- C) Yaşamsal düşünme nı amaçlamıştır? D) Yaratıcı düşünme A) Problem çözme E) Analitik düşünme B) Analitik düşünme C) Yaratıcı düşünme D) Eleştirel düşünme E) Argümantasyon (dayanaklandırma) 7. İyi bir öğretmende bulunması gereken 9. Aşağıdakilerden hangisi sözel akıl yü- özelliklerden biri de yansıtıcı düşünme rütme tekniğiyle doğrudan ilgili bece- becerisini işe koşmasıdır. Yansıtıcı dü- rilerden biri değildir? şünme becerisine sahip olan öğretmen- lerden beklenen özellikler sıralandığında; A) Okunuşu aynı olan kelimeler arasın- öz saygı, içe dönük gözlem, açık fikirlilik, daki anlam farkını görebilme öğretime ilişkin karar ve eylemlerinde so- rumluluk almak başta gelir. B) Okunan parçanın ana fikrini bulabilme C) Bir kez söylenen bir cümleyi ezber- Buna göre, yansıtıcı düşünme becerisi gelişmiş bir öğretmenin, aşağıdakiler- den tekrarlayabilme den hangisini yapması öncelikle bek- D) Bir düşünceyi açıklayan karışık cüm- lenir? leleri sıraya koyabilme A) Okul yönetimine sürekli bilgi aktarma- E) Bir cümlede yanlış kullanılmış bir keli- sı meyi bulabilme B) Yapacağı özel etkinlikler için okul yö- netiminin kararlarını beklemesi 403 C) Zümre öğretmenlerinin uyguladığı yöntemleri sınıfında kullanması D) Dersinde hangi yöntemleri uygulaya- cağına kendisinin karar vermesi E) Programın öngördüğü becerileri öğ- retmen kılavuzuna uyarak adım adım işlemesi

Düşünme Biçimleri 12. Beril Öğretmen, Türkçe dersinde öğ- rencilerin “Metnin türünü dikkate alarak 10. Erkan Öğretmen, gün içinde sınıfta ya- okur.” ve “Gazete ve dergi okur.” kaza- şadıklarını nasıl algıladığını ve başkaları- nımlarını edinmelerini sağlamak için “rol nın düşüncelerinden çıkardığı sevinçleri, oynama” ve “eğitsel oyun” öğretim yön- düşünceleri, üzüntüleri ve kaygıları kay- tem ya da tekniklerini kullanır. detmek için düzenli günlük tutmaktadır. Bir süre sonra Erkan Öğretmen, günlükte Beril Öğretmen, bu öğretim yöntem yazdıklarının kendi gelişimini ve sınıf-içi ya da tekniklerini kullanarak öğrenci- uygulamaların nasıl değiştiğine, geliştiği- lerinde öncelikle hangi özelliğin geliş- ne ilişkin kendinde bir farkındalık yarat- mesine yardımcı olur? tığını hissetmiş ve bunu arkadaşlarıyla paylaşmıştır. A) Argümantasyon Bu örnekte, Erkan Öğretmen’in hangi B) Sentezleme düşünme becerisini kullandığı söyle- nebilir? C) Yansıtıcı düşünme A) Eleştirel düşünme D) Somut yaşantı kazanma B) Somut düşünme E) Akademik benlik geliştirme C) Yansıtıcı düşünme D) Problem çözme E) Argümantasyon 11. Öğrencilere eleştirel okuma becerileri- 13. Bir öğretmen, öğretim programında yer ni öğretmede, alan “Çocuklara yönelik reklamların işle- vini sorgular.” kazanımına yönelik etkin- I. farklı gazetelerde belli bir konuda ya- likler planlamak istemektedir. zılanları yorumlama, Öğretmenin, bu kazanımı aşağıdaki II. bir romana ilişkin üç farklı incelemeyi becerilerden hangisi kapsamında ele değerlendirme, alması daha uygundur? III. farklı tanıtım tekniklerini listeleme, A) Yaratıcı düşünme IV. kurgusal öğretim materyallerini kur- B) Eleştirel düşünme gusal olmayanlardan ayırt etme, V. iki ülkenin okul öncesinden üniver- C) Karar verme siteye kadar olan eğitim sistemlerini D) Yansıtıcı düşünme karşılaştırma uygulamalarından hangisi etkili değil- E) Problem çözme dir? A) I B) II C) III D) IV E) V 404

14. Aşağıdaki kazanımlardan hangisi, Düşünme Biçimleri eleştirel düşünme becerisinin gelişti- rilmesinde etkili değildir? 16. Ahmet Öğretmen, öğrencilerinin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmek ama- A) Doğadaki su döngüsünün nasıl ger- cıyla çözüm üretilmesi istenilen problem çekleştiği hakkında sorular sorarak veya gereksinimi öğrencilerle birlikte be- çıkarımlarda bulunur. lirler ve öğrencilerin problem durumuyla ilgili çalışmalarını bırakıp bir süre sosyal B) Dünya’nın hem kendi çevresinde hem bir etkinliğe katılarak rahatlamalarını ister. de Güneş’in çevresinde dönmesi so- nucunda meydana gelen olguları de- Buna göre Ahmet Öğretmen yaratıcı ğerlendirir. düşünme becerisi geliştirmede aşa- ğıdaki aşamalardan hangisini uygula- C) İnsanların, hayatlarını sürdürebilmele- mıştır? ri için nelere ihtiyaç duyduklarını sıra- lar. A) Kuluçka B) Hazırlık D) Mevsim şartlarına bağlı olarak canlı- C) Aydınlanma lardaki değişiklikler hakkında sonuç D) Dönüşüm çıkarır. E) Uygulama-değerlendirme E) Amacını gerçekleştirmeye çalışırken karşılaşabileceği sorgulamalara açık olur. 15. Elif Öğretmen öğrencilerinin hazırladığı proje sunumundan sonra öğrencilerine: • Proje sürecinde ne gibi güçlükler ya- şadınız? • Proje sunumunuzda yaptığınız hataları bir sonraki sunumda nasıl düzeltecek- siniz? • Proje sonunda elde ettiğiniz ürün sizce daha fazla geliştirilebilir mi? gibi sorular yöneltir. Buna göre Elif Öğretmen öğrencile- rinde aşağıdaki becerilerden öncelikle hangisini geliştirmeyi amaçlamakta- dır? A) Yaratıcı düşünme B) Yansıtıcı düşünme C) Girişimcilik D) Betimleme E) Karar verme 405

DÜŞÜNME BİÇİMLERİ (ÇÖZÜM) 1. Öğretmenler üst düzey düşünme becerile- 3. Çağdaş eğitim ve program geliştirme anla- rine sahip olmalıdır. Bir öğretmenin mesle- yışında, öğrenciye verilen sorumluluk gereği ki deneyimleri üzerinde düşünüp seçimler öğrenci; bilgiyi ezberleyen değil, bilgiyi ya- yapması ve bunlardan ders çıkararak edi- pılandıran ve üretendir. Çağdaş eğitim ve nimlerini yeni planlarla kullanması yansı- program geliştirme anlayışının öğrencilerde tıcı düşünme becerisine sahip olduğunu geliştirmeyi hedeflediği özelliklerden biri de gösterir. Yansıtıcı düşünmede deneyimleri metabilişsel düşünce yapısıdır. Bu yapı öğ- incelemek ve onlardan dersler çıkararak rencilerin öğrenme hedeflerini kendinin be- davranışlara aktarmak esastir. Eleştiriye lirlemesi, kendi öğrenmelerinin sorumlulu- açık, sorgulayan ve irdeyen bir kişiliğe sahip ğunu aldığında bu süreçte ne kadar başarılı olma eleştirel düşünme becerisinin; bağlan- olduğuna ve ne kadar ilerleme gösterdiğine tılı, sistematik ve çıkarımcı düşünme analitik kendinin karar verebilmesi gibi becerileri düşünmenin ve bir sorunla karşılaştığında kapsar. Planlama yapmak,bildiklerimiz ve bilimsel adımları uygulayabilme de bilimsel bilmek istediklerimiz paralelinde hedef be- düşünme becerisinin varlığını gösterir. lirlemek, öğrenmek istediklerimizle ilgili so- rular sormak, düşünme sürecine yönelik dö- Cevap A nüt ve düzeltmeler kullanmak,öz düzenleme ve öz değerlendirme yapmak, düşünme ve problem çözme becerilerini geliştirmeye yö- nelik tekniklerden faydalanmak metabilişsel düşünmeyi geliştirmeye yönelik stratejiler- dir. Cevap D 2. Öğrencilerin yaratıcılıklarının geliştirilmesi 4. Eleştirel düşünme, temelde bilgiyi etkili bir öğretim süreçlerinin temel hedeflerinden biçimde elde etme, değerlendirme ve kul- biridir. Yaratıcılık yeni, farklı, özgün ve al- lanma yeteneği ve eğilimine dayanır. Eleş- ternatifli düşünmeyi gerektirir. Bu özelliğin tirel düşünmenin temelini, bilinenlerin doğ- geliştirilmesi için bağımsız ve serbest öğ- ruluğunu belirleme, olgular ve düşünceler renme ortamları düzenlenmeli, uygun yön- arasındaki ilişkileri kavrama, beklenmeyen tem teknikler kullanılmalıdır. Bazı öğrenme durumlara açık olma ve mantıklı sonuçlara ortamı özellikleri ve öğretmen davranışları ulaşma oluşturmaktadır. Öğrencilerine eleş- bu hedefe ulaşmaya katkı sağlamakta ba- tirel düşünme becerisi kazandırmayı hedef- zıları da bu hedefin gerçekleştirilmesini zor- leyen öğretmen; demokratik bir öğrenme laştırmaktadır. Örneğin öğretim sürecinde ortamı düzenlemeli, öğrencilerin düşünce- deneme-yanılma etkinliklerine yer veren lerini rahatça ifade edebilecekleri öğretim bir öğretmen, öğrencilerin yaratıcılıklarının yöntem ve tekniklerini kullanmalıdır. Bunun gelişmesine katkı sağlayabilir. Öte yandan yanında öğretmen kendi görüşlerinde kanıt- öğrencilerine akademik sorumluluklar ver- lara dayalı ölçütler geliştirmeli, belirsizlikleri meyen, öğrencilerini denetim altına alan, belli ölçülerde hoş görmelidir. Fikirlerinde öğrencilerin yaptıkları her şeyi öven ve öğ- kararlı olma, sabit fikirli olma, olayları tek rencilerini birbirleri ile karşılaştırarak rekabet yönlü bakış açısıyla değerlendirme gibi oluşturan öğretmenin öğrencilerin yaratıcı- özellikler eleştirel düşünme becerisini ka- lıklarını geliştirmesi beklenemez. zandırmayı hedefleyen bir öğretmenin sahip olması gereken özelliklerden değildir. Cevap E Cevap D 406

5. Öğretim programında yer alan hedefler bas- Düşünme Biçimleri kın olduğu özelliğe göre; bilişsel, duyuşsal ve devinişsel alanlardan birinde gruplanır. 7. İyi bir öğretmende bulunması gereken özel- Bilişsel alan; zihinsel öğrenmelerin çoğun- liklerden biri üst düzey düşünme becerile- lukta olduğu ve öğrenme sürecinde zihinsel rine sahip olmaktır. Bu üst düzey düşünme yetilerin kullanıldığı alandır. Bilişsel alan alt becerilerinden biri de yansıtıcı düşünme basamakları ise; bilgi, kavrama, uygulama, becerisidir. Yansıtıcı düşünme becerisine analiz, sentez ve değerlendirmedir. “Bilgi” sahip olan öğretmenlerden beklenen özel- basamağı; hatırlama, tanıma, tekrara etme, likler sıralandığında; öz saygı, içe dönük ezberden söyleme, sıralama, sınıflama, lis- gözlem, açık fikirlilik, öğretime ilişkin karar teleme ve eşleştirme düzeyindeki öğren- ve eylemlerinde sorumluluk almak başta meleri kapsar. Soru kökündeki açıklama gelir. Yansıtıcı düşünme becerilerine sahip incelendiğinde öğretmenin öğrencilerin sı- olan bir öğretmenin öncelikle, dersinde han- nıflama becerilerini geliştirmeyi amaçladığı gi yöntemleri uygulayacağına kendinin karar görülmektedir. Çünkü öğretmen, öğrencile- vermesi beklenir. Bunun yanında öğretmen, rinden birtakım bilgilere göre çetele tutma- öğrencilerin yansıtıcı düşünme becerilerini sını ve bu bilgileri alt başlıklar altında tablo geliştirmek için gerekli ortamları düzenle- haline getirmesini istiyor. Bu etkinlik öğren- meli ve buna uygun öğretim etkinlikleri plan- cilerde, sınıflama becerisinin geliştirilmesine lamalıdır. yöneliktir. Cevap D Cevap A 6. Öğretimin hedeflerinden bazıları da; düşü- 8. Yaratıcı düşünmede en önemli özellik öz- nen, eleştiren, yaratıcı ve sorgulayıcı birey- günlük ve yeniliktir. Buradan hareketle ya- ler yetiştirmektir. Yaratıcı düşünme, eleştirel ratıcı düşünme yeni ve özgün çözümler düşünme ve yansıtıcı düşünme becerileri üretme sürecindeki baskın düşünme biçimi öğretim süreçleriyle bireylere kazandırması olarak tanımlanabilir. Bu nedenle teknoloji hedeflenen düşünme becerileridir. Yaratıcı ve tasarım dersinde öğrencilerinden kendi- düşünme; yeni ve özgün ürünler ortaya koy- lerine özgü ürünler tasarlamalarını isteyen ma becerilerini kapsar. Eleştirel düşünme, Ömer Öğretmen öğrencilerinin yaratıcı dü- bilgi üretme, sonuçlara ulaşma ve değerlen- şünme becerilerini geliştirmeyi amaçlamış- dirme etkenliklerini kapsar. Yansıtıcı düşün- tır. me ise etkin, tutarlı ve deneyimleriyle bilgiler edinmesini bu bilgileri paylaşmasını içerir. Cevap C Bu nedenle, okulda öğrenilenlerin günlük yaşama aktarılmasını, öğrencilerin kendi 9. Sözel akıl yürütme; kelimeleri anlamlandır- deneyimleriyle bilgiler edinmesini ve bunları ma, ifadeleri yorumlama, ifadeleri veya ke- yeni etkileşimlerine aktarmalarını savunan limeleri ilişkilendirme, parçanın ana fikrini öğretmenin vurgu yaptığı düşünme becerisi, bulma gibi becerileri içerir. Bir kez söylenen yansıtıcı düşünme becerisidir. bir cümleyi ezberden tekrarlayabilme ise sö- zel akıl yürütme değil ezber becerisini yansı- Cevap A tır. Cevap C 407

Düşünme Biçimleri 13. Soru öncülünde önemli bir anahtar kavram 10. Öğretim süreçleriyle belirlenen öğrenme he- verilmiştir. “Reklamların işlevini sorgulama” şeklinde verilen ifade, verilenler içerisinde deflerinin yanında birtakım düşünme bece- doğrudan eleştirel düşünmeye götürmek- rilerinin kazandırılması da planlanmaktadır. tedir. Eleştirel düşünmenin temelinde se- Çünkü öğretim süreçleriyle hedeflenen bil- bep-sonuç ilişkisi kurma, mantıklı olanla ol- gilerin öğrenilmesinin yanında, geniş hayal mayanı ayırt etme ve özellikle “sorgulama” gücüne sahip, öz eleştiri yapan, sorgulayan yapma vardır. ve irdeleyen bireylerin yetiştirilmesi de he- deflenmektedir. Sorudaki ifadede öğretme- Cevap B nin düzenli günlük tutması ve bir süre sonra günlükte yazdıklarının kendi gelişimini ve 14. Eleştirel düşünme, sorgulama ve kanıta da- sınıf-içi uygulamaların nasıl değiştiğine, ge- yalı değerlendirme gerektirir. Yani üst düzey liştiğine ilişkin kendinde bir farkındalık yarat- düşünme becerisidir. Oysa C seçeneğinde tığını hissetmesi yansıtıcı düşünme beceri- verilen sıralama işlemi bilgi düzeyinde bir sinin kullanıldığına örnek oluşturur. Yansıtıcı çalışmadır. Eleştirel düşünmenin geliştiril- düşünme bireyin kendisi ile düşüncelerini ve mesine katkı sağlamaz. kendini algılayışını kapsar. Bu düşünme be- cerisi bireyin kendisinde olan eksikliklerin ve Cevap C artıların farkında olması, eksikliklerinin nasıl giderilebileceği konusunda kendi adına çı- 15. Yansıtıcı düşünmede birey, uygulama ön- karımlar yapabilmesi becerilerini içerir. cesi plan yapar. Yaptığı planı zamanında Cevap C uygulamaya geçirir. Uygulamayla ilgili dö- nütler alır. Aldığı dönütler sayesinde uygu- 11. Eleştirel düşünme özel bir düşünme alanına lamayı nasıl geliştireceğine karar verir ve bu ya da biçimine ilişkin kusursuz düşünceyi kararlar doğrultusunda uygulamayı yeniden ortaya çıkaran disiplinli ve özdenetimli dü- yapar. Soru öncülünde görüldüğü gibi öğ- şünme biçimidir. Eleştirel düşünme temelde retmen, öğrencilerine ürettikleri projeler bilgiyi etkili bir biçimde elde etme, değer- üzerinde dönüt ve düzeltmeler yapmaları- lendirme ve kullanma yeteneği ve eğilimine nı sağlayacak sorular sorarak öğrencilerin dayanır. Eleştirel okuma becerileri temelde yansıtıcı düşünmelerini sağlamaya çabala- bu düşünme becerisinin alt boyutudur. Bu maktadır. becerinin geliştirilmesi amacıyla yukarıda sıralanan etkinlikler incelendiğinde yorumla- Cevap B ma, değerlendirme, ayırt etme ve karşılaştır- ma etkinliklerinin eleştirel okuma becerilerini 16. Yaratıcı düşünme evrelerinden birisi “ku- desteklediği, listeleme faaliyeti bu becerisi luçka” evresidir. Kuluçka evresi “bilinçli desteklemediği görülmektedir. düşünceye ara verilen” evre olarak bilinir. Cevap C Bununla birlikte amaç düşünmeye ara ver- mekten çok bilinç üstünün yapamayacağı 12. Öğretim süreçlerinde öğrencilerin süreçle bağlantıları yapabilmesi için bilinç dışına etkileşerek somut yaşantılar geçirmeleri fırsat tanınmasıdır. Bu aşamada öğrencilerin önemlidir. Bu ölçüde öğrendiklerinin kalı- rahatlamalarını sağlamak için çeşitli sosyal cılığından ve anlamlılığından söz edilebilir. etkinliklere veya oyun oynamaya sevk edil- Soru kökündeki örnek durum incelendiğin- mesi doğru uygulamalardır. Soru öncülünde de öğretmenin önce metni okuması, sonra görüldüğü gibi öğretmen, öğrencilerin prob- gazete ve dergi okuması, daha sonra ise rol lem durumuyla ilgili çalışmaları bırakıp bir oynama ve eğitsel oyun tekniklerini kullan- süre sosyal etkinliklere katılmalarını istediği masının öncelikli amacı öğrencilere somut için kuluçka evresine uygun çalışmalar yap- yaşantı kazandırmadır. Çünkü öğrenciler mıştır. süreci ne kadar çok yaşarsa, diğer anlatımla süreçle ne kadar çok etkileşirlerse öğren- Cevap A melerinin düzeyleri ve kalıcılıkları da o denli yüksek olacaktır. Cevap D 408

BELİRTKE TABLOSU 1. Hazırlanan bir öğretim programında öğ- 1. Soru öncülü içerisinde sırasıyla yer alan renciye kazandırılacak nitelikler; kazanım, “kazanım, beceri ve değer” kavramları B beceri ve değerler olarak ifade edilmiştir. seçeneğinde aynı sırada ve şekilde yer ala- Öğretmen, dersini işleme ve öğretimi de- rak sorunun cevabına doğrudan ipucu verici ğerlendirmede kullanmak üzere belirtke nitelik taşımaktadır. tablosu hazırlamak istemektedir. Cevap B Buna göre, öğretmenin hazırlayacağı belirtke tablosu hangi ögelerden oluş- malıdır? A) Konu, içerik ve kazanım B) Kazanım, beceri ve değer C) İçerik, hedef ve davranış düzeyleri D) Konu, amaç ve davranış düzeyleri E) İçerik, davranış alanları ve ünite 409

ÇOKLU ZEKÂ 1. Politikacıların, öğretmenlerin, liderle- 1. Çoklu zekâya göre düzenlenen bir öğretim rin ve psikologların ihtiyaç duyduğu sürecinde, zekânın sekiz boyutu da aynı tartışma, görüşme yapma, öğretme ve önemde ele alınmalıdır. Bu sekiz boyut; toplantı düzenleme gibi etkinliklerde, sözel, mantıksal, bedensel, görsel, sosyal, bireyi başarılı kılmada öncelikli rol oy- müzikal, öze dönük ve doğa zekâsıdır. Po- nayan zekâ alanı aşağıdakilerden han- litikacıların, öğretmenlerin, liderlerin ve psi- gisidir? kologların ihtiyaç duyduğu tartışma, görüş- me yapma, öğretme ve toplantı düzenleme A) Sosyal gibi etkinliklerde öncelikli rol oynayan zekâ alanı, sosyal zekâdır. Dilsel zekâ, dili kullan- B) Dilsel ma yeteneğini; mantıksal zekâ, daha çok bi- lişsel yetenekleri; bedensel zekâ, zihin-kas C) Öze dönük koordinasyonunu içeren becerileri; görsel zekâ, görsel düşünme ve şekil-uzay özellik- D) Görsel lerini; müzikal zekâ, duyguların aktarımında ritim becerisini kullanabilmeyi; öze dönük E) Mantıksal zekâ, bireyin kendini algılama yeteneğini; doğa zekâsı ise doğayı tanıma ve sınıflan- dırma yeteneğini içerir. Cevap A 2. Hasan ile Hüseyin saklambaç oynarken 2. Çoklu zekâ kuramı her bireyin bir veya bir- okula yurt dışından yeni gelmiş, Türkçe kaç alanda zekâ potansiyeline sahip oldu- konuşmakta güçlük çeken, saklambaç ğunu ve öğretim süreçlerini düzenlerken oynamak isteyen fakat çekindiği için bir ve uygularken bu zekâ boyutlarının temele köşede sessizce oturan Sibel’in onlara alınması görüşünü benimser. Kurama göre baktığını görürler. Hasan utangaç bir ya- zekânın sekiz boyutu sözel, mantıksal, be- pıda olduğu için, Hüseyin Sibel’in yanına densel, görsel, sosyal, müzikal, öze dönük gider ve onu oyuna katılmaya davet eder. ve doğa zekâsıdır. Bu alanlardan sosyal zekâ, insanlarla iletişim kurma, onları anla- Bu örnekte, çoklu zekâ kuramına göre ma ve davranışlarını yorumlama yetenekle- Hüseyin’in hangi zekâ alanı diğer alan- rini kapsar. lara göre daha gelişmiştir? Cevap C A) Sözel B) Görsel C) Sosyal D) Bedensel E) Öze dönük 410

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Temel Kavramlar Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler Sınav Türleri Ölçme Sonuçları Üzerinde İstatistiksel İşlemler



TEMEL KAVRAMLAR 1. Durum değerlendirme ya da düzey 4. Arif Öğretmen, öğretim yılının başında, belirleme denen ölçme ve buna bağlı öğrencilerinin matematik dersine karşı değerlendirme sürecinde temel amaç tutumlarının nasıl olduğunu belirlemek ve aşağıdakilerden hangisidir? elde edilen sonuçlardan hareketle öğre- tim uygulamalarına yön vermek istemek- A) Öğretim programında belirtilen kaza- tedir. Bu amaçla 10 maddeden oluşan bir nımların gerçekleşme derecesini be- tutum ölçeğini öğrencilerine uygulamış lirlemek ve onların matematik dersine karşı tu- tumlarını ölçmüştür. B) Öğrencilerin yaşadıkları öğrenme güçlüklerini ortaya çıkarmak Arif Öğretmen bu uygulamasında han- gi ölçme ve değerlendirme türlerini C) Öğrencilerin sosyal, psikolojik ve kullanmaktadır? ekonomik durumlarını belirlemek Ölçme Değerlendirme D) Öğrencileri belli özelliklere göre sıra- A) Dolaylı Tanılayıcı layıp ilgili programlara yerleştirmek B) Doğrudan Biçimlendirici C) Türetilmiş Tanılayıcı E) Öğrencilerin kavramsal gelişim dü- D) Dolaylı Düzey belirleyici zeylerini ve kavram yanılgılarını tespit E) Doğrudan Düzey belirleyici etmek 2. Aşağıdakilerden hangisi ölçülürken dolaylı ölçme yapılır? A) Park yerindeki araçların sayısı B) Bilgisayar masasının yüksekliği C) Bir sepet elmanın kütlesi D) Öğrencilerin dört işlem becerileri E) Koridorun uzunluğu 3. Değerlendirme, ölçme sonuçlarının bir 5. Aşağıdaki değerlendirme süreçlerinin ölçütle karşılaştırılarak bir yargıya varıl- hangisinde bağıl ölçüt kullanılmıştır? ması işidir. A) Mezun olmak için diploma notunun 4 Aşağıdakilerden hangisi “mutlak öl- üzerinden en az 2 olması çüt”ün kullanıldığı değerlendirmeye örnektir? B) Ortalamanın 10 puan üzerinde alanla- rın sınıfı geçmesi A) Bilgi yarışmasında en az puanla ele- nen kişi olma C) Askere ağırlığı 150 kg’nin altındaki er- keklerin alınması B) Yüksek atlamada en iyi dereceyi yap- ma D) Soruların % 80’ini doğru cevaplayan- ların bilgi yarışması elemelerine katıl- C) Sınıfta başarı açısından ilk yüzde yir- ması milik grupta olma E) Yüksek lisansa girebilmek için yaban- D) 100 sorudan 50’sini doğru cevaplama cı dil sınavından en az 70 puan alın- ması E) Grup ortalamasının üzerinde perfor- mans gösterme 413

Temel Kavramlar 6. Bu yıl yükseköğretim programına alınan 8. Bir öğretim programına öğrenci seçmek 120 öğrenci, çoktan seçmeli bir yabancı için mülakat yapılacaktır. Bu mülakata bir dil testine alınacaktır. Bu testten en yük- genel yetenek testinden 50 ve daha üstü sek puanı alan 40 öğrenci öğrenimlerine standart T puanı alanlar başvurabilecek- birinci sınıftan başlayacak; diğer 80 öğ- tir. Yetenek testinden elde edilen puanlar renci ise hazırlık sınıflarında bir yıl yaban- normal dağılım göstermektedir. cı dil eğitimi alacaklardır. Bu ön koşul işlemiyle ilgili olarak, Bu süreçte, ölçme değerlendirme ilke- lerine aykırı olan durum aşağıdakiler- I. Bağıl ölçüt kullanılmıştır. den hangisidir? II. Adayların % 50’si ön koşulu sağla- A) Puanlamada objektifliğin sağlanama- maktadır. ması III. Soruların en az yarısını doğru cevap- B) Ölçme aracı olarak çoktan seçmeli layanlar ön koşulu sağlamaktadır. testin kullanılması ifadelerinden hangileri doğrudur? C) Testin puanlanmasında şans başarı- sından arıtma yöntemi uygulanma- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ması D) II ve III E) I, II ve III D) Birinci sınıfa seçilen öğrenci sayısının az olması E) Ölçüt dayanaklı ölçme yapılması ge- rekirken norm dayanaklı ölçme yapıl- ması 7. Sınıf içi testlerin kullanım amacı, temelde 9. Aşağıdaki işlemlerin hangisi ölçme so- eğitim öğretim etkinliklerinin niteliğini ar- nuçlarının bir ölçütle karşılaştırılarak tırmaktır. Test sonuçları öğretmene, sınıf bir yargıya varma sürecine örnektir? içerisinde yapmış olduğu etkinliklerin ne ölçüde başarılı olduğuna dair geri bildi- A) Bilim şenliği jüri üyelerinin seçimi için rimde bulunmakta, aynı şekilde öğrenci- kullanılacak özelliklerin belirlenmesi lere de sınıf içi etkinlikler sonucunda neyi ne kadar öğrendikleri konusunda bilgi B) Performans görevlerinin puanlarına vermektedir. göre sıralanması Test sonuçlarına göre böyle bir geri C) Bilgi yarışmasında okulu temsil ede- bildirim alan öğretmenden beklenen cek öğrencilerin seçilmesi aşağıdakilerden hangisi olamaz? D) Komposizyon sınavı için dereceli pu- A) Eksik öğrenmeler varsa bunları ta- anlama anahtarı oluşturulması mamlaması E) Sözlü sınavların genel ortalamadaki B) Kullandığı öğretim yöntem, teknik ve ağırlığının belirlenmesi materyallerinin etkililiğini gözden ge- çirmesi C) Öğretim etkinlikleri boyunca öğrenci- lerin gelişimlerini izlemesi D) Öğrenciler arasındaki öğrenme güç- lüklerini belirlemesi E) Öğrencileri yetenek düzeylerine göre gruplaması 414

Temel Kavramlar 10. Bingöl’de bir kış günü saat 12.00’de 12. Bir Kuzey Avrupa ülkesinde hemşirelik hava sıcaklığı -15°C ölçülürken aynı gün lisans programı mezunlarının çalışmaya ve saatte Eskişehir’de sıcaklık -5°C ola- başlayabilmeleri için yeterli düzeyde bilgi rak ölçülmüştür. Son nüfus sayımlarında ve beceri sahibi olduklarını çoktan seç- Bingöl’ün nüfusu yaklaşık 250  000, Es- meli bir testle göstermeleri gerekmekte- kişehir’in nüfusu yaklaşık 750 000 olarak dir. Bu testte adayların başarılı sayılmaları tespit edilmiştir. Bingöl’ün yüz ölçümü için doğru cevaplamaları gereken soru 8277  km2, Eskişehir’in yüz ölçümü ise sayıları meslek standartları doğrultusun- 13 925 km2 olarak ölçülmüştür. da belirlenir ve yeterlik düzeyi için bir kesme puanı oluşturulur. Testten başarılı Bu ölçümler ve kullanılan ölçekler dü- olan adaylar, çalışmaya başlamak için şünüldüğünde, aşağıdaki ifadelerden gerekli olan sertifikalarını almaya hak ka- hangisi yanlıştır? zanırlar. A) Bingöl’de hava Eskişehir’in üç katı Yapılan değerlendirmenin amacına ve soğuktur. ölçütüne göre türü aşağıdakilerin han- gisinde doğru olarak verilmiştir? B) Eskişehir’de sıcaklık Bingöl’den 10°C daha yüksektir. Amacına göre Ölçütüne göre ––––––––––––– ––––––––––––– C) Eskişehir’in nüfusu Bingöl’ün nüfusu- nun yaklaşık üç katıdır. A) Biçimlendirme Mutlak ve yetiştirme D) Bingöl’ün nüfusu Eskişehir’in nüfu- B) Tanıma ve Bağıl sundan 500 000 daha azdır. yerleştirme C) Değer biçme Bağıl E) Eskişehir’de birim alana düşen kişi D) Tanıma ve Mutlak sayısı Bingöl’den daha fazladır. yerleştirme E) Değer biçme Mutlak 11. Bir araştırmacı özel öğretim yöntemle- ri dersinde bir sınıfta öğrenci merkezli yöntem ve teknikleri, diğer sınıfta ise öğretmen merkezli yöntem ve teknikleri uygulamış ve her iki sınıftaki öğrencilerin uygulama öncesi ve sonrasındaki başarı ve tutum puanları arasındaki farkları ince- lemiştir. Bu araştırmadaki bağımsız değişken aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzey- leri B) Başlangıçtaki başarı ve tutum puan- ları C) Başarı ve tutum puanları arasındaki farklar D) Uygulanan öğretim yöntem ve teknik- leri E) Öğrencilerin sosyo-ekonomik düzey- leri 415

Temel Kavramlar 14. “Yedi adım testi”nin uygulanması sonu- cunda sürücü için işaretlenen toplam 13. – 14. soruları aşağıdaki bilgilere göre “Evet” sayısı, kandaki alkol düzeyinin bir cevaplayınız. ölçümü olarak kabul edilmektedir. İnsan nefesinden, kandaki alkol düzeyini öl- Buna göre, “yedi adım testi”nden elde çen alkolmetrelerin kullanılmadığı bir ülkede, edilen alkol düzeyi ölçümleri hangi öl- trafik polisleri alkol kontrolünü “yedi adım çek türündedir? testi” ile yapmaktadır. Bu testte, kontrolü ya- pılacak sürücüden düz bir çizgi üzerinde yedi A) Sınıflama adım atması istenir. İlgili trafik polisi ise sürü- cünün yürüyüşünü gözlemleyerek aşağıdaki B) Sıralama formu doldurur. C) Eşit dereceli Evet Hayır [] [] D) Eşit aralıklı [] [] E) Eşit oranlı [] [] Sürücü açıklamalarımın [] [] bitmesini beklemeden çizgi üzerinde yürümeye başladı. Sürücü dengesini sağlayabilmek için kollarını yana açarak yürüdü. Sürücü yedi adımdan daha az veya daha fazla adım attı. Sürücü düz çizgiden saparak yürüdü. Sürücünün gözlenmesi sonucunda, formda- 15. (I) Eda Öğretmen, dersini işledikten sonra ki maddelerden iki veya daha fazlası “Evet” öğrencilerine bir sınav uygular. (II) Sınavı olarak işaretlenmiş ise sürücü, alkollü olarak hazırlarken ilgili kazanımları ve kazanım- değerlendirilip kendisine ceza kesilmektedir. ların ağırlıklarını göz önüne alarak bir belirtke tablosu hazırlar. (III) Hazırladığı 13. Sürücülerin alkol düzeylerinin ölçül- tabloya uygun olarak sınavında 10 tane mesinin ve değerlendirilmesinin türle- açık uçlu maddeye yer verir. (IV) Her bir ri, aşağıdakilerden hangisinde doğru maddenin değerini 10 puan olarak belir- olarak verilmiştir? ler. (V) Uygulama sonunda sınavdan en az 50 puan alan öğrencileri başarılı saya- Ölçme Değerlendirme cağını açıklar. (VI) Sınava giren Ayşe, 80 ––––––––– ––––––––––––– puan alarak sınavda başarılı olur. A) Doğrudan Mutlak Buna göre, ölçüt kaç numaralı cümle- B) Dolaylı Bağıl de belirtilmiştir? C) Doğrudan Bağıl D) Dolaylı Mutlak A) I B) III C) IV D) V E) VI E) Türetilmiş Mutlak 416

Temel Kavramlar 16.–17. soruları aşağıdaki bilgilere göre 18. Bir Avrupa ülkesinde motosikletli polisle- cevaplayınız. rin hizmet içi eğitim programları dâhilinde ileri sürüş testleri ve eğitimleri yapılmak- Bir Türkçe öğretmeni, 8A sınıfındaki öğren- tadır. Motosikletli polisler, öncelikle yol cilerden kendilerine verilen konuyla ilgili bir sürüşü sınavına alınmaktadır. Bu sınav- kompozisyon yazmalarını; 8B sınıfındaki öğ- da, sınavı yapan gözlemci ayrı bir moto- rencilerden ise kendilerine verilen iki konudan siklet ile adayı hemen arkasından takip birini seçip seçtikleri konuyla ilgili bir kom- eder. Gözlemci, sürüş bitiminde aşağıda- pozisyon yazmalarını istemiştir. Öğretmen; ki forma 0 - 4 puan arasında uygun gör- öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap düğü puanları vererek gözlem sonuçlarını sayısı, kompozisyonu yazma süresi, konu aktarır. 0 puan en düşük, 4 puan ise en seçme imkânı ve cinsiyet değişkenlerinin ya- yüksek beceri düzeyini göstermektedir. zılı anlatım beceri düzeyini yordama gücünü incelemiştir. Ölçütler Puan 16. Bu araştırmadaki bağımlı değişken Motosikleti bakımları yapılmış aşağıdakilerden hangisidir? ve yola çıkmaya uygun vaziyette A) Dönem boyunca okudukları kitap sa- hazır bulundurma yısı B) Cinsiyet Motosikletinin yönlendirmesini C) Kompozisyonu yazma süresi yumuşak ve çabuk hareketlerle D) Konu seçme imkânı yapabilme E) Yazılı anlatım beceri düzeyi Trafikte uygun konumlanma 17. Bu araştırmadaki değişkenlerden han- noktaları seçme gisi dolaylı olarak ölçülür? A) Dönem boyunca okudukları kitap sa- Debriyajı yumuşak, nazik ve yısı vitesle uyumlu zamanlamayla B) Kayıtlı oldukları şube kullanabilme C) Kompozisyonu yazma süresi D) Konu seçme imkânı Frenleri, tekerlerin kilitlenmesine E) Yazılı anlatım beceri düzeyi izin vermeden etkili kullanabilme Virajlarda uygun viraj çizgilerini tayin ve takip edebilme Her bir maddeden adayın almış olduğu puanlar toplanarak bir toplam puan be- lirlenir. Gözlem sonucunda yeterli puanı alan motosikletli polisler görevine devam ederler. Yeterli puanı alamamış olan mo- tosikletli polisler ise hizmet içi ileri sürüş eğitimine alınır. Buna göre, motosikletli polislerin ileri sürüş becerilerinin değerlendirilmesi- nin amacına ve ölçütüne göre türleri aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir? Ölçütüne Amacına göre göre ––––––––– –––––––––––––––––––– Mutlak A) Tanıma ve yerleştirme B) Tanıma ve yerleştirme Bağıl C) Değer biçme Mutlak D) Değer biçme Bağıl E) Süreç izleme Bağıl 417

Temel Kavramlar 21. Aşağıdaki puanlama ve ölçüt türlerin- den hangisi, dönem sonunda öğrenci- 19. Aşağıdakilerden hangisi dolaylı ölç- lerin eriştiği düzeyi belirleme amacına medir? daha uygundur? A) Bir arabanın bir yolculuktaki ortalama Puanlama Ölçüt hızının belirlenmesi A) Doğru cevap yüzdesi Mutlak B) Doğru cevap yüzdesi Bağıl B) Bir öğrencinin bir dakikada okuduğu C) T puanı Mutlak kelime sayısının belirlenmesi D) T puanı Bağıl E) Yüzdelik dilim Bağıl C) Bir öğrencinin, zekâ düzeyinin belir- lenmesi D) Bir ülkenin, nüfus yoğunluğunun he- saplanması E) Bir öğrencinin yazdığı metinde kaç yazım hatası yaptığının belirlenmesi 20. Bir üniversitenin yabancı diller yükse- 22. - 23. soruları aşağıdaki bilgilere göre kokulunda İngilizce hazırlık eğitimi veril- cevaplayınız. mektedir. Hazırlık sınıfına kayıt yaptıran 80 öğrenci vardır. Hazırlık sınıfının yirmi- Bir metnin okunabilirlik puanı, sözcük ve şer kişilik üç şubesi bulunmaktadır. Uy- cümle uzunluğu ile belirlenebilir. Türkçe ya- gulanacak olan İngilizce seviye belirleme zılmış bir metnin okunabilirlik puanını belirle- sınavına giren öğrenciler, puan sırasına mek için, Ateşman tarafından aşağıdaki for- göre dizilecek ve en yüksek puanı alan mülün kullanılması önerilmiştir. 20 öğrenci hazırlık eğitimini atlayarak doğrudan birinci sınıfa başlayacaktır. Okunabilirlik puanı = 199 – 40x – 3y Sonraki en yüksek puanları alan 20 öğ- renci ileri düzey, daha sonraki 20 öğrenci x = Hece olarak ortalama sözcük uzunluğu orta düzey, son sıradaki 20 öğrenci ise başlangıç düzeyi İngilizce eğitim progra- y = Kelime olarak ortalama cümle uzunluğu mına katılacaktır. Bu formül bir metnin 100 sözcükten oluşan Yabancı diller yüksekokulunda ger- bir bölümüne uygulanarak metnin okunabilir- çekleştirilen bu değerlendirmenin, lik puanı elde edilir. Bu puan, aşağıdaki tablo- amacına ve ölçütüne göre türleri aşa- ya göre değerlendirilir. ğıdakilerden hangisinde birlikte veril- miştir? A––m––a–c–ın–a––g–ö–r–e– –Ö–lç––ü–tü–n––e–g–ö–r–e– A) Tanıma Mutlak ve yerleştirme B) Biçimlendirme Bağıl Okunabilirlik puanı Zorluk düzeyi ve yetiştirme 90 - 100 Çok kolay 70 - 89 Kolay C) Değer biçme Bağıl 50 - 69 Orta güçlükte 30 - 49 Zor D) Tanıma ve Bağıl 1 - 29 Çok zor yerleştirme E) Biçimlendirme Mutlak ve yetiştirme 418

22. Buna göre, bir metnin okunabilirlik Temel Kavramlar puanının ölçme türü ve bunun değer- lendirilmesinde kullanılan ölçüt türü 25. Aşağıdaki değişkenlerden hangisi aşağıdakilerin hangisinde birlikte ve- oran ölçeği düzeyinde ölçülebilir? rilmiştir? A) Problem çözme becerisi B) Eleştirel düşünme gücü Ölçme Ölçüt C) Derse yönelik motivasyon A) Doğrudan Mutlak D) İnternet kullanım süresi B) Türetilmiş Bağıl E) Hazırbulunuşluk düzeyi C) Doğrudan Bağıl D) Dolaylı Mutlak E) Türetilmiş Mutlak 23. Ateşman’ın geliştirdiği bu yöntemle 26. Aşağıdaki özelliklerden hangisi doğru- belirlenen zorluk düzeyinin ölçek türü dan ölçülebilir? aşağıdakilerden hangisidir? A) Yanlış cevap sayısı B) Matematiksel ilişkilerden yararlanma A) Sınıflama B) Sıralama C) Eşit aralık gücü D) Eşit oran E) Eşit derece C) İngilizce okuduğunu anlama becerile- ri 24. Nesrin Öğretmen sosyal bilgiler dersin- D) Eleştirel düşünme becerileri de “Ülkemizin Yönetim Yapısı” konusu- E) Derse yönelik ilgi nu işlerken öğrencileri cumhurbaşkanı, başbakan ve bakanlar kurulu ve bunların 27. Resim dersine ait aşağıdaki kazanım- görevleriyle ilgili olarak bilgilendirmiş- lardan hangisinin ölçülmesinde diğer- tir. Sınıf içinde öğrencilerinden gruplar lerinden farklı bir ölçme yönteminin oluşturarak her bir grubun kendi içinde kullanılması gereklidir? cumhurbaşkanı, başbakan ve bakanlar A) Görsel kompozisyona dair sürrealizm kurulu üyelerini belirlemelerini ve üstlen- akımından gelen özellikleri sıralar. dikleri rolleri canlandırmalarını istemiştir. B) Görsel kompozisyonda derinlik algısı Grup çalışmalarını izlerken öğrencilerin vermek için perspektif kullanır. anladıkları ve güçlük çektikleri noktaları C) Görsel kompozisyonda çizgilere yer belirleyerek dersin devamında bu nokta- verir. ları ele almıştır. D) Görsel kompozisyon geliştirmek için renk kullanır. Nesrin Öğretmen’in bu uygulamaları E) Görsel kompozisyonu dengelemek aşağıdakilerden hangisine örnektir? için simetri ve asimetriden faydalanır. A) Biçimlendirici değerlendirme 419 B) Tanıma ve yerleştirmeye yönelik de- ğerlendirme C) Değer biçmeye yönelik değerlendir- me D) Portfolyo değerlendirme E) Bağıl değerlendirme

TEMEL KAVRAMLAR (ÇÖZÜM) 1. Düzey belirleme amaçlı değerlendirme, 5. ✔ B seçeneğindeki ortalamanın 10 puan öğretim programı sonunda hedeflenen ka- üzeri ölçütü gruptan gruba değişeceği zanımlara ulaşılma derecesini belirlemek için bağıl ölçüt olacaktır. amacıyla yapılır. Diğer seçeneklerde verilen ifadeler tanıma ve yerleştirme amaçlı değer- ✔ Seçeneklere bakıldığında A , C, D ve E lendirmelerin amaçlarıdır. seçeneklerindeki ölçütlerin gruptan ba- ğımsız olarak belirlendiği görülmektedir. Cevap A Bağıl ölçüt ölçme yapılan gruba ilişkin ölçme so- nuçlarına bağlı olarak sonradan elde edilen ölçütler- dir. Bu tür ölçütler gruptan ya da sınıftan elde edilir ve bireylerin birbirine göre konumuna dikkat edilir. 2. Dört işlem becerileri gibi bilişsel yetenekler Cevap B dolaylı olarak ölçülebilirler. Diğer seçenek- lerde verilen kavramlar ise dolaylı ölçme 6. Paragrafta A, B, C ve D seçeneklerindeki yapmaya gerek duyulmadan, doğrudan öl- durumlara ilişkin bilgi bulunmamaktadır. Bu çülür. yüzden cevap olamazlar. Bu seçeneklerdeki işlemleri yapmak gereksiz görünmektedir Cevap D çünkü çoktan seçmeli testler objektiftir, ka- labalık gruplara uygulanabilir ve şans başa- 3. Mutlak ölçüt kullanılan değerlendirme tü- rısından arıtmanın her durumda uygulanma- ründe, adaylar arasındaki sıralama önemsiz sı doğru değildir. iken sadece hakkında değerlendirme yapı- lacak adayın kendi performansı önemlidir. D seçeneği ise azlığa vurgu yapmaktadır 100 sorudan 50’sini cevaplamak gibi bir ama alınacak öğrenci kapasite ile sınırlı ol- ölçütün bulunduğu değerlendirme duru- duğundan ve az olmasını söyleyecek ölçüt munda adayın grup içindeki sıralamasının bulunmadığından doğru cevap olamaz. bir önemi yoktur. Bu tür bir ölçüt için sade- ce adayın kendi performansı esastır. Ancak Diğer yandan sınavın amacı yabancı “dil diğer seçeneklerde verilen ölçütler adayın yeterlik düzeyini ölçmek” olduğuna göre ye- grup içinde önde ya da geride yer aldığını terlik için mutlak bir sınır değerin, “ölçütün” esas almaktadır. önceden belirlenmesi daha isabetli olacaktır. Cevap D Cevap E 4. ✔ A rif öğretmenin tutum gibi doğrudan 7. E seçeneğindeki yetenek belirleme işi yete- ölçülemeyen bir değişkeni ölçtüğü söy- nek testleriyle; yani sınıf içi testlerle değil lenebilir. Bu nedenle ölçme işlemi “do- ✔ Geçerlik güvenirlik çalışması yapılmış, laylı”dır. ✔ Normları çıkarılmış ✔ Arif öğretmenin değerlendirme yaparken ✔ Yaygın kabul görmüş yetenek testleri ile amacı öğrencilerin tutum düzeyini be- olmalıdır. lirlemek ve buna göre eğitime yön ver- mektir. Yani “tanılayıcı” değerlendirme Öğretmenlerin test geliştirme ve öğrencilere söz konusudur. uygulamasının değişik amaçları vardır. Bun- lar, Cevap A ✔ Öğrenme eksiklerini belirlemek, ✔ Dersin kalitesini kontrol etmek, 420 ✔ Kullanılan öğretim yöntem ve ✔ Tekniklerinin yeterliğini test etmek, ✔ Öğrencilerin gelişimlerini görmek, ✔ Ö ğrenme zorluklarını ortaya çıkarmak vb. olabilir. Cevap E

8. Mülakata başvuru için getirilen “...testinden Temel Kavramlar 50 ve daha üstü puan almak” ölçütü, gru- bun test puanlarına dayalı bir referans nok- 10. Verilen soruda, tasını tanımlar. Bağıl ölçütte en sık kullanılan referans noktası bu soruda olduğu gibi grup ✔ H ava sıcaklığı eşit aralıklı ölçekle elde ortalamasıdır. edilen ölçme sonucu, I. S oruda bağıl ölçüt ile öğrenci alınacağı- ✔ N üfus eşit oranlı ölçekle elde edilen ölç- na işaret edildiğinden doğrudur. me sonucu, II. T puanları normal dağılır ve T=50 puanı ✔ Yüzölçümü ise türetilmiş ölçme ile elde grubu iki yarıya ayırır. Buna göre “aday- edilen ölçme sonucudur. ların % 50’si ön koşulu sağlamaktadır” ifadesi (II) de doğrudur. ✔ B u ölçekler düşünüldüğünde A seçe- neğindeki ifade yanlış olur, çünkü eşit III. “soruların en az yarısını doğru yanıtla- aralıklı ölçekler çarpma ve bölme işlemi- yanlar” ifadesinde, ölçüt, grubun başa- nin yapılamadığı ölçek türleridir. Ayrıca rısı ne olursa olsun değişmemektedir, oranlama işlemi yapılmaz. hedefe dayalıdır, grup normundan ba- ğımsızdır, diğer bir ifadeyle ölçüt mut- ✔ B , C, D, E seçeneklerinde verilen ifade- laktır. İfade yanlıştır. ler doğrudur. T puanı: Cevap A Z puanları (-) negatif değer alabilmektedir. Bu 11. Bir deneyde bağımsız değişken, deney son- değerlerin eğitimde kullanışlı olmamasından rasında ortaya çıkan sonucun nedeni olarak dolayı puanlar bir başka standart puan olan kabul edilir. Öğrencilerin başarı ve tutum T’ye dönüştürülürler. puanlarının farklılaşma nedeni, uygulanan yöntem ve tekniklerin farklı olmasıdır yani T = 50 + (10 x Z Puanı) uygulanan öğretim yöntem ve teknikleri bu deneydeki bağımsız değişkendir. T puanı tıpkı Z puanı gibi ham puanların, standart puanlara dönüştürülmüş halidir ve ÖĞRETİM YÖNTEM grup ortalaması T puanında 50’ye (Z puanın- da 0’a) denk gelir. VE TEKNİKLERİ (BAĞIMSIZ) Cevap B ÖĞRENCİLERİN BAŞARI VE TUTUM PUANLARI (BAĞIMLI) Cevap D 9. Ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırıla- 12. Çoktan seçmeli test kullanarak adayların rak bir yargıya varma sürecine değerlendir- yeterli düzeyde bilgi ve beceriye sahip olup me denir. Verilen seçenekler incelendiğinde olmadıklarını ölçmek amacına göre “Değer C seçeneğinde verilen “Bilgi yarışmasında Biçmeye” yönelik değerlendirmedir. Ayrı- okulu temsil edecek öğrencilerin seçilmesi” ca soruda önceden belirlenmiş bir kesme cümlesinde öğrencilerin seçilmesine vurgu puanından bahsedilmiştir. Ölçütün ölçme yapılmıştır. Yani bir karar verilmiştir bu da işleminden önce belli olduğu değerlendirme değerlendirmedir. türü ise mutlak değerlendirmedir. Cevap C Cevap E 421

Temel Kavramlar 16. Paragrafta “Öğretmen; öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap sayısı, kompo- 13. Ölçülen özellik onunla ilgili olan başka özel- zisyonu yazma süresi, konu seçme imkanı liklerden yararlanılarak ölçülüyorsa ölçme ve cinsiyet değişkenlerinin yazılı anlatım türü dolaylı olur. Soruda, alkol düzeyi “yedi beceri düzeyini yordama gücünü incelemiş- adım testi” ile ölçüldüğünden ölçme türü tir.” ifadesi bağımlı değişkeni tespit ederken dolaylı olur. Soruda iki veya daha fazla evet anahtar ifade olarak görülmektedir. İlgili olması durumunda sürücünün alkollü olarak ifadede öğretmenin yordamak istediği dav- kabul edileceği belirtilmektedir. Ölçüt önce- ranış yazılı anlatım beceri düzeyidir. Ancak, den belli olduğu için kullanılan ölçüt mutlak bu davranışın üzerinde öğrencilerin dönem ölçüt, mutlak ölçütün kullanıldığı değerlen- boyunca okudukları kitap sayısı, kompozis- dirme türü de mutlak değerlendirmedir. yon yazma süresi, konu seçme imkanı ve cinsiyet değişkenleri bu beceriyi etkileyen Bağıl değerlendirmede, bireylerin perfor- değişkenler olarak dikkate alınmıştır. Dolayı- mansı içinde bulundukları gruba, sınıf orta- sıyla soruda bağımlı değişken, yazılı anlatım lamasına göre şekillenir. beceri düzeyidir. • Grubun ilk 20’sine girmek • Kitap sayısı Mutlak değerlendirme, değerlendirme daha • Kompozisyon yazma önceden belirlenmiş bir ölçüte göre yapıl- maktadır. süresi • D ers geçme notu 65’tir. Öğrenci 70 • Konu seçme imkanı almıştır. Değerlendirme ; öğrenci dersten geçmiştir. • Cinsiyet Cevap D BAĞIMSIZ 14. Bireylerin ya da nesnelerin belli bir özelliğe Yazılı anlatım beceri sahip oluş miktarı bakımından sıraya konul- düzeyi duğu ölçek türü sıralama ölçekleridir. “yedi adım testi” uygulamasından elde edilen evet (BAĞIMLI) sayısı artıkça alkol seviyesinin de arttığı an- lamı çıkmaktadır. Dolayısıyla kullanılan ölçek Cevap E türü sıralama ölçeğidir. Cevap B 15. Ölçüt: Ölçme sonucunda bir karar vara- bilmek, değerlendirme yapabilmek için, belirlenmiş sınır değerdir. Sorudaki öncüller dikkatle incelendiğinde V nolu öncüldeki “Uygulama sonunda sınav- dan en az 50 puan alan öğrencileri başarılı sayacağını açıklar.” ifadesinin ölçüt ifadesi olduğu görülecektir. Çünkü bu ifade başarılı sayılabilmek için gerekli olan puanı 50 ola- rak belirlemektedir. Cevap D 422

17. Dolaylı ölçme, ölçülecek özelliğin doğrudan Temel Kavramlar gözlemlenemediği durumlarda ölçülecek özelliğin ilgili olduğu bilimsel olarak ispat- 19. Ölçme işlemi doğrudan, dolaylı ve türetilmiş lanmış ya da tahmin edilen bir başka özellik- olmak üzere üç farklı şekilde yapılabilir. le ölçülmesidir. Seçenekler incelendiğinde, A, B, C ve D seçenekleri doğrudan ölçme Eğer ölçülmek istenen özellik doğrudan olarak görülmektedir. Ancak E seçeneğinde gözlemlenemiyorsa onunla ilgisi olduğu belirtilen yazılı anlatım becerileri doğrudan tahmin edilen ya da bilimsel olarak ispat- ölçülebilecek bir özellik değildir. Seçenek- lanmış başka özellikler aracılığıyla ölçülür. ler incelendiğinde, A, B, C ve D seçenekleri Bu durumda yapılan ölçme işlemine “dolaylı doğrudan ölçme olarak görülmektedir. An- ölçme” denir. cak E seçeneğinde belirtilen yazılı anlatım becerileri doğrudan ölçülebilecek bir özellik Seçenekler incelendiğinde; A ve D seçene- değildir. ğinde birden fazla özellik arasında matema- tiksel işlem yapılarak bir özelliğe dair ölçme Dolaylı ölçme, ölçmek istediğimiz özelli- sonuçları elde edilmiştir. Bu iki seçenek tü- ği başka özelliklerle ilişkilendirerek yapı- retilmiş ölçmeye örnektir. B ve E seçenekle- lan ölçme işlemidir. rinde sayma işlemi yapılarak yine bir özelliğe ait ölçme sonuçları elde edilmiştir. Bu seçe- Termometre ile sıcaklık ölçümü, başarı nekler doğrudan ölçmeye örnektir. durumu, derse olan ilgi… Ancak C seçeneğinde yer alan bir öğrenci- Doğrudan ölçme, ölçülmek istenen nin zekâ düzeyinin belirlenmesi işleminde özellik başka bir özelliğe ihtiyaç duyulma- özelliğin doğrudan gözlemleme şansı bu- dan gözlenerek yapılan ölçme işlemidir. lunmamakta olup özelliğin kendisiyle ilişkili olan testler kullanılarak dolaylı bir ölçme Öğrencileri boy sırasına göre sıralamak, işlemi yapılır. bahçedeki ağaç sayısı,kalem sayısı Cevap C Cevap E 18. Sorunun son kısmındaki “Gözlem sonucun- 20. Eğitim öğretim sürecinin başında öğrenci- da yeterli puanı alan motosikletli polisler lerin mevcut durum tespitini yaparak kendi görevlerine devam ederler. Yeterli puanı ala- seviyelerine uygun bir programda eğitim mamış olan motosikletli polisler ise hizmet almaları amacıyla yapılan değerlendirme içi ileri sürüş eğitimine alınır.” ifadesi soru- işlemi “tanıma ve yerleştirmeye” yönelik nun çözümünde belirleyici rol oynamaktadır. değerlendirme olarak bilinir. Söz konusu ör- Görüldüğü üzere ilgili davranışı sergileyen nekte öğrenciler İngilizce seviyelerine uygun ve yeterli puanı alan polisler göreve devam bir şekilde sınıflara yerleştirileceğinden bu ederken davranışı sergilemeyenler hizmet işlem amacına göre tanıma ve yerleştirmeye içi kursa alınmaktadır. Bu tıpkı yabancı dil yönelik değerlendirmedir. hazırlık sınıfından ilgili davranışa sahip olan- ların muaf olması, sahip olmayanların ise Değerlendirme işlemi yapılırken öğrenciler hazırlık eğitimi almaları gibi düşünülebilir. sıraya konacak ve ilk 20 kişi hazırlık sınıfını Dolayısıyla mevcut soru, amacına göre tanı- atlayacaktır. Burada bir sıralama söz konu- ma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme- su olduğundan yapılan işlem ölçütüne göre dir. Ölçütüne göre ise “yeterli puan alma” bağıl değerlendirmedir. ifadesi mutlak olduğundan ölçütüne göre mutlak değerlendirmedir. Cevap D Cevap A 423

Temel Kavramlar 25. A, B, C, ve E seçeneklerindeki ifadeler eşit aralıklı ölçek düzeyindedir. Bu ölçekle elde 21. Öğrencilerin eriştiği düzeyi belirlerken mut- edilen sonuçlar üzerinden oranlama yapıla- lak ölçüt kullanılmalıdır. Bağıl ölçüt öğrenci- maz. Oranlama işlemi eşit oranlı ölçek kul- nin eriştiği düzeyden ziyade grup içerisinde- lanılarak elde edilen ölçmelerde yapılabilir. ki yerini belirlemede kullanılır. Bu bakımdan İnternet kullanım süresi oranlama yapılabi- dönem sonunda ilgili derste erişilen doğru lecek bir ölçme sonucudur. cevap yüzdesi erişi düzeyini belirlemede kullanılır. Söz konusu puanlama ölçüt türü Cevap D bakımından mutlaktır. Cevap A 22. Birden fazla matematiksel işlem kullanılarak 26. Sayma işlemlerinin tamamı doğrudan ölç- elde edilen ölçmeler türetilmiş ölçmedir. Her medir. Dolayısıyla A seçeneğinde yer alan bir puan aralığının karşısındaki zorluk düzeyi “yanlış cevap sayısı” ifadesi doğrudan ölç- önceden belli olduğundan ölçüt türü bakı- medir. B, C, D ve E seçeneklerinde yer alan mından mutlaktır. ifadeler ise dolaylı ölçmedir. Cevap E Cevap A 23. Zorluk düzeyi çok kolaydan çok zora doğru 27. A seçeneğinde yer alan kazanım, bilişsel katagorize edilmiştir. Burada azlık çokluk bir kazanım olup bilişsel özellikleri ölçmeye bakımından bir sıralama söz konusu oldu- yönelik araçlarla ölçülür. B, C, D ve E seçe- ğundan kullanılan ölçek sıralama ölçeğidir. neklerinde yer alan ifadeler ise psikomotor beceriler olup performans ölçmeye yönelik Cevap B araçlarla ölçülür. Cevap A 24. Nesrin Öğretmen’in uygulaması öğrencilerin eksiklerini tespit edip bu eksikleri gidermeye yöneliktir. Söz konusu uygulamalar biçim- lendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlen- dirme türüne girer. Cevap A 424

ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER 1. Bir sınavda her öğrenciye 5 puan fazla 3. Bir araştırmacı çoklu zekâ alanlarını ölç- verilmesi ---- hataya örnektir. Öğrenci- mek amacıyla geliştirdiği çok boyutlu lerin puanlarını, aldıkları puanların yüzde testi, dil bilimi, matematik, resim, heykel, 10’u kadar artırmak ise ---- hataya örnek müzik, beden eğitimi, iletişim, psikoloji olabilir. bölümlerindeki öğrencilere uygulamıştır. Uygulama sonucunda farklı bölümlerdeki Bu parçadaki boşluklara, aşağıdaki- öğrencilerin kendi alanıyla ilgili sorular- lerin hangisindeki sözcükler sırasıyla dan yüksek, diğer alanlardaki sorulardan getirilmelidir? ise daha düşük puan aldıklarını sapta- mıştır. A) rastgele - sabit Buna göre, ölçme aracı için aşağıdaki- B) rastgele - sistematik lerden hangisi söylenebilir? C) sabit - sistematik A) Amaca hizmet etme derecesi düşük- tür. D) sabit - rastgele B) Hata düzeyi düşüktür. E) sistematik - sabit C) Geçerliği yüksektir. D) Kullanışlılığı yüksektir. E) Güvenirliği düşüktür. 2. Bir öğretmen aynı kapsamda ve düzey- 4. Bir okulda, fen bilgisi proje ödevi veril- de iki ayrı sınav hazırlamış ve aynı gruba miştir. Ürünlerin puanlanmasının sınıfta uygulamıştır. Bu sınavların özellikleri şöy- derse giren öğretmen yerine, diğer sınıfın ledir: öğretmeni tarafından yapılması sağlan- mıştır. Projelere kod numaraları verilmiş • Birinci sınavda 25 soru vardır ve her ve öğrenci isimleri, projeleri değerlen- soru 4 puan değerindedir. diren öğretmenden gizlenmiştir. Ayrıca değerlendirme için (kapsamlı, detaylı ve • İkinci sınavda 10 soru vardır ve her açık) bir puanlama rehberi oluşturulmuş, soru 10 puan değerindedir. öğretmenin bu rehbere göre puan verme- si istenmiştir. “Birinci sınavdan elde edilen puanların güvenirliği daha yüksektir.” diyen bir kişi Yukarıda anlatılan işlemler, kullanılan bu iddiasını aşağıdaki açıklamalardan ölçme aracının hangi özelliğini iyileş- hangisiyle destekleyebilir? tirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir? A) Bir sınavda yanıtların nasıl puanlana- A) Objektiflik cağı kullanılan soru tipine göre deği- şir. B) İç tutarlık B) Puanlamanın nesnelliği ölçmeden C) Kullanışlılık kaynaklanabilecek hatayı azaltır. D) Görünüş geçerliği C) Soruların ayırt edicilik dereceleri test puanlarının güvenirliğini etkiler. E) Yapı geçerliği D) Soruların güçlük dereceleri test puan- 425 larının güvenirliğini etkiler. E) Testteki soru sayısı arttıkça ölçme so- nuçlarına karışan hata miktarı azalır.

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 7. Osman Öğretmen’in elinde her bir konu için güçlük ve ayırt edicilikleri belirlenmiş 5. Genel yetenek testinde matematiksel maddeler yer almaktadır. Osman Öğret- ilişkilerden yararlanma gücünü ölçmeyi men uygulayacağı sınavda dört konudan amaçlayan bir araştırmacı, ilk olarak 80 beşer madde kullanmayı planlamaktadır soruluk bir sınav hazırlamış ve ön dene- ancak ikinci konuyla ilgili elinde yeterli me uygulaması yapmıştır. Ön deneme ayırıcılıkta madde olmadığını görür. Bu- sonunda iç tutarlık katsayısını 0,93 olarak nun üzerine ikinci konuya ilişkin sorular hesaplamıştır. Sınavın cevaplanmasının yerine, üçüncü konu kazanımlarını ölç- çok uzun zaman aldığını gören araştır- mek üzere yazılmış ve yüksek ayırt edi- macı, en düşük ayırt ediciliğe sahip 30 cilik sağlayan maddeleri kullanır. maddeyi sınavdan çıkarmıştır. Kalan 50 maddelik form için 0,85 olarak hesap- Osman Öğretmen’in bu kararı sınavın ladığı iç tutarlık katsayısını yeterli gören güvenirliğini ve geçerliğini nasıl etkile- araştırmacı, testini bu şekliyle kullanma- miştir? ya karar vermiştir. A) Güvenirliği etkilememiş, geçerliği ar- Bu araştırmacı ön deneme uygulaması tırmıştır. ve devamındaki işlemlerde sınavının hangi özelliğini artırmıştır? B) Güvenirliği artırmış, geçerliği etkile- memiştir. A) Güvenirliğini C) Güvenirliği artırmış, geçerliği azalt- B) Kapsam geçerliğini mıştır. C) Kullanışlılığını D) Güvenirliği ve geçerliği azaltmıştır. D) Objektifliğini E) Güvenirliği azaltmış, geçerliği etkile- memiştir. E) Yapı geçerliğini 6. Anekdot kayıtlarının güvenirliğini ve 8. Bir öğretmen yıl sonunda, sözlü sınav geçerliğini etkileyen aşağıdaki faktör- puanlarını da dikkate alarak öğrencileri lerden hangisi anekdotu yazan kimse- değerlendirmektedir. Öğrencilerin sözlü nin kişisel yanlılığıyla ilgili değildir? sınav puanlarını ise her ders sonunda sorduğu sorulara verilen cevaplara birer A) Olayın karışık ve anlaşılması zor bir puan vererek elde etmektedir. ifadeyle yazılmış olması Bu öğretmenin, öğrencilere her ders B) Olayın yazımı sırasında gerçeğin bazı sonundaki değerlendirmelerin topla- yönlerinin atlanması veya değiştiril- mıyla sözlü sınav notu vermesinin en mesi önemli nedeni aşağıdakilerden hangi- sidir? C) Olay kahramanından söz ederken övücü ya da yerici sözcükler kullanıl- A) Öğrencileri ders çalışmaya teşvik et- ması mek D) Olay sırasında önem verilen davranış- B) Öğrenciler arasında rekabet yaratmak ların daha dikkatle gözlenip ayrıntılı olarak yazılması C) Sınavın kapsam geçerliğini artırmaya çalışmak E) Sadece olumsuz davranışların gözle- nip kaydedilmesi D) Sınava ilişkin kaygı düzeyini azaltmak 426 E) Bireyler arası farkları ortaya koymak

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 9. Öğrencilerin küresel ısınmanın getirdiği 11. Kamyonların üretildiği bir fabrikada çalı- tehlikelerle ilgili ödevlerini inceleyen bir şan Semih, kamyonların tartıldığı kantar- öğretmenin, ölçme sonuçlarına karışacak la kendi kütlesini ölçmek ister. Kantarın ölçmeciden kaynaklı hata miktarıyla ilgili üzerine çıkar ve göstergenin sıfır civarın- endişeleri vardır. da olduğunu görür. Kantarın bozulduğu- nu düşünür. Bakımını yaptırır. Tekrar kan- Puanlamasına karışacak olan öznelliği tarın üzerine çıkar ve göstergenin yine azaltmak isteyen bu öğretmene aşağı- sıfıra yakın olduğunu görür. dakilerden hangisini yapması önerilir? A) Dereceli puanlama anahtarı (rubrik) Bu durum, ölçme araçlarının hangi kullanması özelliği açıklanırken kullanılabilir? B) Ödevin kapsamını genişletmesi C) Ödev konularını seçmeli olarak tasar- A) Yeterliği B) Büyüklüğü laması D) Ödev teslim tarihini öğrencilerle birlik- C) Duyarlığı D) Yansızlığı te kararlaştırması E) Öğrencilerin düzeyine uygun ödev E) Kullanışlılığı konuları vermesi 10. Tüm öğrencileri bilgisayar okuryazarı 12. Geniş ölçekli sınavlar yapan bir kurumda olan ve yeterli düzeyde bilgisayar labo- çalışan bir uzman, eğitim bilimleri testiy- ratuvarı bulunan bir okulun uzmanı aşa- le ilgili olarak aşağıdaki açıklamayı yap- ğıdaki açıklamayı yapmaktadır: maktadır: “Bazı sınavlar bilgisayar ortamında uygu- lanmaktadır. Bu uygulamalarda, öğrenci- “Çoktan seçmeli madde formatıyla üst lerin her cevabından sonra yetenek kes- düzey düşünme becerilerinin ölçülmesi- tirimleri ve bu kestirimlerin hassasiyetleri nin zor olduğunun farkındayız. Örneğin, yeniden hesaplanır. Öğrenci, testin mad- bir kişinin ne kadar iyi bir öğretmen ol- delerini yanıtladıkça, bir sonraki madde, duğunun en geçerli değerlendirmesi için öğrencinin yetenek düzeyine yakın olarak açık uçlu maddeler kullanılmasına ve seçilir. Böylece öğrenciler kendi yetenek performans değerlendirme uygulamaları- düzeylerinin çok altında veya çok üstün- na ihtiyaç vardır. Ancak bizim sınavımıza de kalan maddeleri cevaplamak zorunda yaklaşık bir milyon aday katılmaktadır. kalmazlar. Yeterli düzeyde hassasiyetle Geliştirilecek performans görevleriyle de- bir yetenek kestirimine ulaşıldığında test ğerlendirme süreci, en az bir yıllık bir za- sona erdirilir. Bu algoritma sayesinde, man dilimine ve sınırsız ölçüde kaynağa bilgisayar tabanlı testler, geleneksel kâ- ihtiyaç duyacaktır.” ğıt-kalem testleri ile aynı ölçme hassasi- yetini daha az sayıda madde ile sağlar.” Uzmanın açıklamasına göre, belirtilen sınavda açık uçlu madde formatı ve Bu uzman, bilgisayar tabanlı testleri performans değerlendirmenin yerine hangi özelliği bakımından geleneksel çoktan seçmeli madde formatının kul- kâğıt-kalem testlerinden üstün bul- lanılmasının gerekçesi aşağıdakiler- maktadır? den hangisidir? A) Kapsam geçerliği B) Kullanışlılık A) Kapsam geçerliği C) Objektiflik D) Ölçüm yansızlığı B) Kullanışlılık E) Yordama geçerliği C) Ölçme hassasiyeti D) İç tutarlılık E) Yordama geçerliği 427

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 15. Bir öğretmen, bir testin iki paralel formu- nu 2 hafta arayla öğrencilerine uygula- 13. Serap Öğretmen, hazırladığı ve ilk defa mıştır. Formların uygulanması veya pu- uyguladığı bir sınavda geçme puanını 60 anlanması esnasında karşılaşılabilecek olarak belirlemiştir. Ancak sınav sonuçla- olası durumlar aşağıda verilmiştir. rını değerlendirirken 59 puan alanları da başarılı saymıştır. I. Öğrencilerin ikinci uygulamada yor- gun olmaları Serap Öğretmen’in 59 puan alan öğ- rencileri de başarılı saymasındaki te- II. Öğretmenin her iki uygulamada da mel gerekçe aşağıdakilerden hangisi toplam puanları hesaplarken işlem olursa ölçme ve değerlendirme açısın- hataları yapması dan geçerli bir uygulama yapmış olur? III. Toplam puanları düşük bulan öğret- A) Başarıyı teşvik etmek istemiştir. menin, her iki uygulamada da puanlar ortalaması 65, standart sapması 10 B) Derse karşı motivasyonu artırmaya olacak şekilde artırması önem vermiştir. Bu durumlardan hangileri, paralel C) Ölçmenin standart hatasını göz önü- formlar yöntemi ile hesaplanan güve- ne almıştır. nirlik katsayısını düşürür? D) Kendi başarısını artırmak istemiştir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Derse katılımı ödüllendirmek istemiş- tir. D) I ve III E) II ve III 16. Aşağıda belirtilen değişkenler arasın- daki ilişkilerden hangisi, Kamu Perso- nel Seçme Sınavı Eğitim Bilimleri Tes- tinin yordama geçerliği hakkında bilgi verir? 1. Değişken 2. Değişken ––––––––––––––– ––––––––––––––– A) Testten alınan Lisans mezuniyet toplam puanlar not ortalamaları 14. Başarı testi geliştiren bir uzman, pilot B) Testten alınan Yeni atanan uygulama için on öğrenciyi tek tek sına- toplam puanlar öğretmenlerin va almıştır. Bu uygulamada öğrenciler- ilk yıl sonundaki den maddeleri sesli olarak çözmelerini yeterlik puanları isteyen uzman, öğrencilerin maddeleri çözerken kullandıkları bilişsel süreçleri C) 2010 yılında 2011 yılında açığa çıkarmayı amaçlamıştır. uygulanan testin uygulanan testin madde ayırt edi- madde ayırt edi- Uzmanın bu çalışması, geliştirilen tes- cilik indeksleri cilik indeksleri tin en çok hangi özelliği hakkında bilgi sağlar? D) Testin 2010 yılı Testin 2011 yılı uygulamasından uygulamasından A) İç tutarlılığı alınan toplam alınan toplam B) Objektifliği puanlar puanlar C) Kullanışlılığı D) Yapı geçerliği E) 2010 yılında 2011 yılında E) Yordama geçerliği uygulanan testin uygulanan testin madde güçlük madde güçlük 428 indeksleri indeksleri

17. Bir şiddet eğilimi ölçeği geliştirme çalış- Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler masında şu işlemler yapılmıştır: 18. Bir öğretmen, geliştirdiği 5 seçenekli 20 • Maddelerin, saldırganlık durumlarını maddelik, çoktan seçmeli testin cevap uygun biçimde örneklediği, uzman anahtarını aşağıdaki örüntüyü oluştura- kanılarına başvurularak irdelenmiştir. cak şekilde hazırlamıştır. • Öğrencilerin ölçekte yer alan mad- ABCDE deleri cevaplamak için kaç dakikaya ihtiyaçlarının olacağı, deneme uygu- 1 lamalarında gözlenmiş ve ölçekteki madde sayısı bu doğrultuda azaltıl- 2 mıştır. 3 • Ölçek uygulanmasından elde edilen puanlara bakıldığında erkek öğren- 4 cilerin daha yüksek puanlara sahip oldukları belirlenmiştir. Bu durumun, 5 erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre şiddete daha eğilimli oldukları 6 bilgisiyle uyum içinde olduğu belirlen- miştir. 7 • Ölçekten elde edilen puanların mer- 8 kezi eğilim ve değişkenlik istatistikle- riyle Cronbach’ın q katsayısı hesap- 9 lanmıştır. 10 Yapılan bu işlemler, ölçme aracının hangi özelliği hakkında bilgi vermez? 11 A) Kullanışlılık 12 B) Kapsam geçerliği 13 C) Yapı geçerliği 14 D) Ölçmenin standart hatası 15 E) Objektiflik 16 17 18 19 20 Cevap anahtarındaki ilk 10 maddedeki örüntüyü fark eden bazı öğrenciler, ge- ride kalan maddeleri okumadan doğru cevaplamışlardır. Bu öğrenciler için elde edilen ölçme sonuçlarından hangi niteliği düşüktür? A) Puan ortalaması B) Kullanışlılık C) Yapı geçerliği D) Puanlama objektifliği E) Kapsam geçerliği 429

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 21. Üniversite öğrencilerindeki ertelemecilik eğilimini belirleyen bir ölçek geliştiren 19. Bir öğretmen, dönem sonu sınavını ha- araştırmacı, hazırlamış olduğu ölçeği zırlarken soruları; dersin dönem içindeki üniversite öğrencilerinden seçtiği bir tüm kritik kazanımlarını konu ve bilişsel gruba posta yoluyla göndermiştir. Öğ- beceri boyutuyla temsil eden bir örnek- rencilerden, ölçeği cevapladıktan sonra lem oluşturacak biçimde seçmiştir. kendisine geri postalamalarını istemiştir. Araştırmacı, öğrencilerin ölçekten aldık- Öğretmenin bu uygulaması, sınavın en ları puanlar ile zarfların geri gelmesi için çok hangi özelliğini iyileştirir? geçen gün sayısı arasındaki korelasyon katsayısını hesaplamıştır. A) İç tutarlılığını B) Yapı geçerliğini Bu korelasyon katsayısı, ölçeğin hangi C) Kararlılığını özelliği hakkında bilgi verir? D) Kapsam geçerliğini E) Yordama geçerliğini A) İç tutarlılığı B) Yansızlığı C) Kullanışlılığı D) Kararlılığı E) Yapı geçerliği 20. Bir araştırmacının bir tutum ölçeğin- 22. Bir ölçme değerlendirme uzmanı aşağı- den elde ettiği puanların güvenirliğini daki açıklamayı yapmıştır. kestirmek için aşağıdakilerden hangi- sini hesaplaması beklenmez? “Sınav maddelerinde kullanılacak kav- ramların, kadınların veya erkeklerin genel A) Ölçeğin belirli bir zaman aralığının olarak aşina olmadıkları kavramlar ara- ardından aynı gruba ikinci kez uygu- sından seçilmesi önerilmez. Bu tür kav- lanmasıyla elde edilen puanlar arasın- ramlar kullanıldığında, kullanılan kavram, daki korelasyonu maddeyi doğru cevaplamak için gerekli olmasa bile, madde aynı yetenek sevi- B) Ölçeğin denk iki yarısından alınan pu- yesindeki kadınlara veya erkeklere daha anlar arasındaki korelasyonu zor gelebilir. Örneğin madde metninde futbolla ilgili teknik bir terimin geçmesi, C) Ölçeğin, eşdeğer bir formu ile birlikte sınava katılan kadın adayları olumsuz et- aynı gruba uygulanmasıyla elde edi- kileyebilir. Bu nedenle bir cinsiyet grubu- len puanlar arasındaki korelasyonu na dezavantaj oluşturabilecek kavramla- rın testlerden çıkarılması gerekir.” D) Ölçekten elde edilen puanlara dair iç tutarlılık katsayısını Uzmanın bu açıklaması aşağıdakiler- den hangisiyle doğrudan ilgilidir? E) Ölçekteki maddelerin uygunluğunu iki uzmanın puanlaması sonucunda elde A) Paralel formlar güvenirliği edilen puanlar arasındaki korelasyo- nu B) Test-tekrar test güvenirliği 430 C) Kullanışlılık D) Yapı geçerliği E) Puanlama objektifliği

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 23. Ahmet Öğretmen, sınıf içinde uygula- 25. Bir tarih öğretmeni, dönem sonunda yacağı 25 çoktan seçmeli maddeden uyguladığı açık uçlu sorulardan oluşan oluşan bir matematik başarı testi hazırla- sınavda öğrencilerinin cevaplarını hazır- mıştır. Hazırladığı testin ön uygulamasını ladığı bir dereceli puanlama anahtarı ile gerçekleştiren öğretmen, test puanlarının puanlamıştır. Daha sonra öğrencilerinin iç tutarlık katsayısını 0,65 olarak hesap- cevaplarını aynı puanlama anahtarı ile lamıştır. Ahmet Öğretmen, testinin iç tu- başka bir tarih öğretmeninin puanlaması- tarlık katsayısının 0,75 olmasını istemek- nı sağlamış ve elde edilen puanlar arasın- tedir. daki korelasyon katsayısını hesaplamış- tır. Buna göre, Ahmet Öğretmen’in aşa- ğıdakilerden hangisini yapması bekle- Buna göre öğretmenin elde ettiği ko- nir? relasyon katsayısı aşağıdakilerden hangisine ilişkin bilgi verir? A) Aynı testi öğrencilere on beş gün son- ra tekrar uygulaması A) Güvenirlik B) Uygunluk C) Kullanışlılık D) Geçerlik B) Testi başka puanlayıcılara okutup pu- anlayıcılar arası tutarlığı hesaplaması E) Eşitlik C) Güçlük indeksleri 0,50 ve üstü olan maddeleri testten çıkarması D) Testte yer alan madde sayısını artır- ması E) Ayırıcılık indeksleri 0,50 ve üzerindeki maddeleri testten çıkarması 24. Sekizinci sınıf öğrencilerinin İngilizce 26. Ayşe Öğretmen, işlediği konularla ilgili yazılı anlatım becerilerini ölçmek üzere, olarak geliştirdiği testi öğrencilerine uy- öğrencilerden, verilen dört konuda kısa gulamış ve testten alınan puanların gü- kompozisyonlar yazmaları istenir. Tek bir venirliğinin yüksek olduğunu bulmuştur. öğretmen bu kompozisyonlara 1-6 ara- Ancak testi ve test istatistiklerini ince- sında puanlar verir. leyen ölçme ve değerlendirme uzmanı, güvenirliğin yüksek olmasına rağmen Puanların güvenirliğini belirlemek için; geçerliğin düşük olduğunu ifade etmiştir. I. Cronbach Alpha (α) katsayısı, Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? II. puanlayıcı güvenirliği, A) Maddeler, kapsamı ve konu evrenini III. eşdeğer yarılar güvenirliği iyi örnekleyememiştir. hesaplamalarından hangileri kullanıla- B) Ölçülen özellik bakımından testin uy- bilir? gulandığı grup homojendir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II C) Madde güçlük indeksleri yüksektir. D) I ve III E) I, II ve III D) Testten elde edilen puanların dağılımı sağa çarpıktır. E) Test kullanışlı değildir. 431

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 27. Elif Öğretmen matematik dersi için bir sınav geliştirmiş ve bu süreçte aşağıdaki uygulamaları yapmıştır. • Hangi konudan kaç soru soracağını ünite ve bilişsel özelliklerin ağırlıklarına göre ayarlamış ve bir tabloyla belirt- miştir. • Kullandığı soruların, hazırladığı tabloya uygunluğuna dair meslektaşlarının gö- rüş ve önerilerini almıştır. • Testi uyguladıktan sonra elde edilen puanların Cronbach α katsayısını he- saplamıştır. Elif Öğretmen’in sınavının geçerliği ve güvenirliğiyle ilgili topladığı kanıtlar aşağıdakilerin hangisinde birlikte ve- rilmiştir? –G–e–ç–e–r–li–k– –––G–ü–v–e–n––ir–li–k–– A) Kapsam İç tutarlık B) Kapsam Test tekrar test C) Yordama İç tutarlık D) Yordama Test tekrar test E) Görünüş Paralel formlar 432

ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER (ÇÖZÜM) 1. ✔ Her öğrenciye 5 puan eklenmesi sabit 3. Çoklu zekanın farklı yetenek alanlarından hatadır. Soru kökünde yer alan ilk boş- oluştuğunu söylemektedir. Buna dayanarak luğa sabit hata gelmelidir. da çoklu zeka testinin çok boyutlu olması, farklı yetenek alanlarını ölçmesi beklenir. Bu ✔ Her öğrenciye puanının %10’u kadar amacını gerçekleştirip gerçekleştirmediğini puan eklenmesi durumunda 50 alan ortaya koymak için farklı alanlarda yeteneği öğrenciye 5 puan eklenmelidir. 70 alan olduğu bilinen gruplara uygulanarak birey- öğrenciye ise 7 puan eklenecektir. Bu lerin kendi alanlarından yüksek puan alıp durumda, ikinci boşluğa sistematik hata almadığına bakılabilir. Bunu yapmak aracın gelmelidir. amaca ne derece hizmet ettiğin belirlemek demektir ki bu da geçerliktir. Sabit hata: ✔ Yönü ve miktarı değişmeyen hata- Cevap C lardır. ✔ Kaynağı bellidir. (ölçme aracı yada ölçmeyi yapan kişi) ✔ Hepsi için aynıdır. ✔ Geçerliği düşürürler güvenirliği etki- lemez. Sistematik hata: ✔ Kaynağı ve yönü sabit hatadaki gibi bellidir. ✔ Ölçülen büyüklük değiştikçe hata miktarı değişir. ✔ Sabit hataya sahip bir araç ölçme işleminde tekrarlı olarak kullanılırsa hata sistematiğe döner. ✔ Ölçme sonuçlarının geçerliğini dü- şürür. Cevap C 2. Soru kökünde bahsedilen iki sınavın soru 4. ✔ Projelerin ders öğretmeni dışındaki öğ- tipi, ölçmenin subjektifliği, soruların ayırt retmenler tarafından puanlanması, edicilikleri, güçlük dereceleri açısından fark- lılık gösterdiğine dair bir ifade yer almamak- ✔ Öğrenci isimlerinin saklanması, tadır. İki sınav arasındaki güvenirliğe etki edecek olan fark soru sayısıdır. Soru sayısı ✔ Puanlama cetvelinin oluşturulması… arttıkça güvenirliğin, duyarlığın artıyor oluşu bu soruda bahsedilen iki sınavın güvenirlik- Bu tür işlemler puanlamanın daha nesnel lerinin farklı oluşunu açıklayacak olan fak- olmasını sağlamak amacıyla yapılmaktadır. tördür. Bu da “objektiflik” demektir. Cevap E Cevap A 433

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 6. A. Seçeneğinde ifade edilen “Olayın karışık ve anlaşılması zor bir ifadeyle yazılmış 4. A. 0,93 düzeyinde bir iç tutarlılık katsayısı, olması” durumu ise kişisel yanlılığı değil, güvenirliğin yüksek olduğunu göster- öğretmenin kayıt tutmadaki yetersizliğini mektedir. Madde sayısının 80’den 50’ye ifade etmektedir. düşmesi güvenirliği bir ölçüde düşür- müştür, ancak araştırmacı bu katsayıyı B. Seçeneğinde ifade edilen “Olayın yazımı yeterli görmektedir. A seçeneği doğru sırasında gerçeğin bazı yönlerinin atlan- bir ifade değildir. ması veya değiştirilmesi” bilinçli ya da bilinçsiz olarak yapılan yanlılık hatalarına B. Maddenin öncülünde, kapsam ya da örnek olarak verilebilir. yapı geçerliliğinin arttırıldığına ilişkin bir bilgi bulunmamaktadır. Tam tersine, C. Seçeneğinde ifade edilen “övücü ya da madde sayısının azalması ile bu geçerli- yerici sözcükler kullanma” durumu da, lik türlerinde bir düşüş meydana gelmiş sevilen ya da sevilmeyen öğrenci hak- de olabilir. kındaki yanlılığı ifade etmektedir. C. Kullanışlılık ise ölçme aracının geliştiril- D. Seçeneğinde ifade edilen “Olay sırasın- mesi, uygulanması ve puanlanmasının da önem verilen davranışların daha dik- kolay ve ekonomik olması ile ilgilidir. katle gözlenip ayrıntılı olarak yazılması”, Madde sayısının azalması, uygulayıcı- gözlemcinin öznel düşünceleri doğrul- lara özellikle uygulama ve puanlamada tusunda, yalnızca önem verdiği davra- kolaylık; zaman, para ve emek açısından nışları detaylı gözlemesine ve diğerlerini avantaj sağlayacaktır. ihmal etmesi sorununa yol açacaktır. D. Madde sayısının azalması ile objektiflik E. Seçeneğinde ifade edilen “sevilmeyen arasında da bir ilişki yoktur. Objektiflik ya da sempatik bulunmayan öğrenci- kişisel yargı, duygu vb. öznel durumların lerin”, sadece olumsuz davranışlarına puanlamaya karışmaması anlamına ge- odaklanılması da yine kişisel yanlılık so- lir, dolayısıyla puanların, puanlayıcıdan runudur. puanlayıcıya göre değişmesi söz konusu değildir. Anekdot kaydı (vak’a kaydı, olay kaydı) E. Soruda yapılan işlemler yapı geçerliğini Eğitimde, öğrencilerin olumlu ya da olumsuz olarak artırma yollarından değildir. nitelendirilen spesifik bir davranışına ilişkin gözlem- lerin kaydedildiği formlardır. Bu yaklaşımda, problem Genel yetenek testleri, “maksimum perfor- çözme, öğrenme güçlüğü vb. durumlara ilişkin göz- mans testleri” kapsamında ele alınır ve bu lemler, genellikle yarı yapılandırılmış formlarda kayıt testlerin geçerlik ve güvenirliğinin yüksek ol- altına alınır. Bu çerçevede, gözlemi yapan öğretmen ması arzu edilir. ya da psikolojik danışman, kayıtlarda kişisel yanlılık- larını yansıtabilirler. Dolayısıyla bu araçlarla elde edi- Cevap C len puanların / bilgilerin geçerliliği ve güvenilirliği ile ilgili sorunlar vardır. Cevap A 434

7. Güvenirlik ise kararlılık, tutarlılık ve duyarlı- Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler lık sorunudur. Bu sorunun madde kökünde, özellikle kapsam geçerliliği ile tutarlılık soru- 8. Öğretmenin her ders sonunda sözlü yok- nuna odaklanılmaktadır. lama yapması, ölçme işleminde kapsamın temsilini arttırmaktadır. ✔ Osman Öğretmen başlangıçta testini, ✔ A ve B seçeneklerinde belirtilen durum- kapsamı dengeli bir biçimde (öyle ol- lar, öğrencinin motivasyonunu arttıra- duğunu varsayıyoruz) ölçen sorulardan caktır ancak her ders sonu sözlü yokla- oluşturmuştur. Diğer bir ifadeyle testin ma yapmanın bir gerekçesi olamaz kapsam geçerliliği, mantıksal (rasyonel) ✔ D seçeneğindeki “kaygı düzeyini azalt- yöntemle sağlanmıştır. mak” ifadesi, öğrenciler için sözlü yokla- mayı sıradanlaştırmak anlamında kulla- ✔ Ancak, ikinci konu ile ilgili soruların ayırt nılmış olabilir, ancak bu da tartışmalı bir ediciliklerinin düşük olması nedeniyle durumdur. D seçeneği yanlıştır. bu konudan sormamış; ayırt ediciliği ✔ E seçeneğindeki “bireyler arasındaki yüksek üçüncü konudan soruları teste farkları ortaya koymak” ifadesi ise de- eklemiştir. Bu durumda, kapsam geçer- ğer biçme (düzey belirleme) amacıyla liliğinde bir düşüşün meydana geldiği yapılan ve objektif testlerin kullanıldığı ifade edilebilir. durumlardaki temel amaçlardandır. Dolayısıyla öğretmenin buradaki temel ama- ✔ Buna göre geçerliğin arttığına ya da cı, sözlü yoklamaların temel dezavantajla- etkilenmediğine vurgu yapan A, B ve E rından biri olan kapsam geçerliliği sorununa seçeneklerinin elenmesi gerekir. ilişkin önlem almaktır. Cevap C Ayırt edicilik, temelde geçerlilikle ilgili bir durum olmasına karşın, bir testte ayırt edi- 9. ✔ Ödevlerin, geleneksel olarak izlenimle ciliği yüksek madde sayısının artması, testin puanlanması, ölçme sonuçlarına karı- daha homojen bir yapıya kavuşması nede- şacak hata miktarını arttıracaktır. Böyle niyle iç tutarlılık katsayısına olumlu yönde bir durumda ölçmecinin puanlamadaki katkı sağlar. Bu durumda, iç tutarlılık anla- dikkati ve titizliği, bir zamandan diğerine mında güvenilirlik yükselir. Dolayısıyla güve- değişebilir. nirliğin azaldığına vurgu yapan D seçeneği de yanlıştır. ✔ Sevilen ya da sevilmeyen öğrencilere yanlı davranma, olumluluk (Halo) etkisi Kapsam Geçerliği vb. ile öznel puanlamaya ilişkin örnekler arttırılabilir. Geçerlik Bir Ölçüte Dayalı Yordama Geçerliği Geçerlik ✔ Böyle bir yaklaşım temelde, sistematik Uygunluk (uyum) hataların puanlara karışma olasılığını Yapı Geçerliği Geçerliği arttıracaktır. Kapsam Geçerliği: Bir ölçme aracının, öl- ✔ Dolayısıyla madde kökünde de açık bir çülmek istenen konu, ünite ya da davranışları biçimde sorulduğu üzere, dereceli pu- kapsama derecesidir. Kapsamda olduğu hal- anlama anahtarlarının kullanılması puan- de testte olmayan ya da kapsamda olmadığı lamadaki öznelliği azaltacak, objektifliği halde testte olan davranışlar varsa kapsam artıracaktır. geçerliği düşer. ✔ Diğer seçeneklerin ise objektif puanla- Cevap C ma ile ilgisi yoktur. Puanlama yönergesi (rubrik): Belirlenmiş ölçütler takımına dayalı olarak öğrenci performansının değer- lendirilmesi amacıyla geliştirilmiş puanlama yönerge- leridir. Davranışın hangi düzeyine kaç puan verileceği- ni gösteren somut ölçeklerdir. Dereceli puanlama anahtarları (rubrik), performans gö- revi, proje, ödev vb. ile ortaya konulan performansların objektif bir biçimde puanlanmasını sağlayan araçlardır. Cevap A 435

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 14. Yapı geçerliği: 10. Soruda verilen paragrafta bilgisayar tabanlı ✔ Bir testin teorik bir yapıyı ölçüp ölçmediği- testlerin geleneksel kâğıt kalem testlerine nin belirlenmesidir. nazaran daha az soru ile aynı ölçme hassa- siyetini sağladığına vurgu yapılmıştır. Aynı • Teorik yapı ile; yaratıcılık, zeka, ilgi, kişi- hassasiyet daha az soru ile sağlanıyorsa lik gibi tanımlanmış, soyut ve ölçülmesi bu bilgisayar tabanlı testlerin kâğıt kalem zor değişkenler kast edilmektedir. testlerine nazaran daha kullanışlı olduğunu gösterir. ✔ Bir testin yapı geçerliği olabilmesi için Cevap B soruların birbirleriyle ilişkili olması gerekir yani bir Türkçe testi sadece Türkçe bil- 11. Verilen paragrafta ölçülen özelliğin kantarda gisini ölçüyorsa yapı geçerliği sağlanmış sıfıra yakın ölçmensin nedeni kantarın has- demektir ancak araya Coğrafya soruları sasiyetinin ölçülen özelliği yansıtacak kadar karışmışsa testin homojen yapısı bozula- iyi olmamasıdır bu durum birimin duyarlılı- cağından yapı geçerliğide sağlanmamış ğıyla alakalıdır. olacaktır. Cevap C A. İç tutarlılık: Test maddelerinin benzer 12. Kullanışlılık; ölçme aracının uygulama, pu- ve uyumlu, testin tek boyutlu olmasını anlama v.b özellikler bakımından ekono- anlamına gelir. Soruda böyle bir ifadeye mikliğini ifade eder. Soruda performans yer verilmemiştir. değerlendirmenin en az bir yıllık bir zamana yayılacağı belirtiliyor. Çoktan seçmeli test- B. Objektiflik: Puanlamaya, puanlayıcı lerin ise bu bakımıyla avantajlı olduğu yani yanlılığı ya da puanlamadan karışacak daha az zaman aldığı vurgusu vardır. Bu da olan hatalardan arınıklıktır. Soruda ob- kullanışlılık olarak bilinir. jektiflik anlamında bir ifade yoktur. Cevap B C. Soruda kullanılan testin kolay uygulana- 13. Ölçme sonuçlarına karışan hata, ölçmenin bilirliği, zaman kazandırması ya da eko- standart hatasının hesaplanmasıyla ölçülür. nomik olmasıyla alakalı bir ifade yoktur. Bir ölçme aracından elde edilen sonuçlar ne kadar az hata içeriyorsa o kadar geçerli D. Sesli çözmelerini isteyerek açıklamada ve güvenilir olacaktır. Soruda Serap Öğret- belirtildiği gibi, pilot eğitimi almakta olan men’in 59 puan alan öğrencileri de başarılı öğrencilerin yaratıcılık, zeka, konuya saymasının temel nedeni ölçmenin standart olan ilgileri gibi özellikleri ölçmek iste- hatasını göz önüne almasıdır. Böylece ge- miştir. çerliği artırmak istemiştir. E. Yordama geçerliği geleceğe yönelik tah- Geçerlik : min amacı güden testin bu tahminin ne ✔ Aracın amaca uygun olmasıdır düzeyde gerçekleştiğini araştırır. Soruda • Ölçülecek özelliğe uygun ölçme ara- geleceğe yönelik bir tahmin söz konusu cının seçilmesi değildir. ✔ Bilenle bilmeyeni, davranışa sahip olan- la olmayanı ayırabilme derecesidir. Cevap D • Çok kolay hazırlanmış testler geçerli- ği düşürür. ✔ Ölçülen özelliği başka değişkenlerle ka- rıştırmadan ölçebilme derecesidir. • Sene sonu geçme sınavında öğren- ciye sınıf içi davranışlarından dolayı not vermek. Cevap C 436

15. Burada karşılaşılabilecek durumlardan Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler “Öğrencilerin ikinci uygulamada yorgun ol- maları” ve “Öğretmenin her iki uygulamada 17. “Maddelerin, saldırganlık durumlarını uygun toplam puanları hesaplarken işlem hataları biçimde örneklediği, uzman kanılarına baş- yapması” bu testlerden alınacak puanların vurularak irdelenmiştir.” ifadesi şiddet eğili- farklılaşmasına neden olur. Dolayısıyla gü- mi ölçeğinin kapsam geçerliği hakkında bilgi venirlik katsayısı düşer. verir. “Öğrencilerin ölçekte yer alan maddeleri “Toplam puanları düşük bulan öğretmenin cevaplamak için kaç dakikaya ihtiyaçlarının bunları her iki uygulamada da ortalama- olacağı, deneme uygulamalarında gözlen- sı 65, standart sapması 10 olacak şekilde miş ve ölçekteki madde sayısı bu doğrultuda artırması” her iki testten elde edilecek pu- azaltılmıştır.” ifadesi şiddet eğilimi ölçeğinin anlarda benzer değişiklikler yaratacağından kullanışlılığıyla ilgilidir. bu puanların farklılaşmasına neden olmaz. “Ölçek uygulanmasından elde edilen pu- Dolayısıyla güvenirlik katsayısı düşmez. anlara bakıldığında erkek öğrencilerin daha yüksek puanlara sahip oldukları belirlenmiş- Paralel (Eşdeğer) Formlar Yöntemi: tir. Bu durumun, erkek öğrencilerin kız öğ- ✔ Test – tekrar test yöntemindeki zaman sorununu rencilere göre şiddete daha eğilimli oldukları bilgisiyle uyum içinde olduğu belirlenmiştir.” ortadan kaldırmak için bulunmuştur. ifadesi yapı geçerliğiyle ilgilidir. ✔ Aynı davranışları ölçen, zorluk düzeyleri, soru “Ölçekten elde edilen puanların merkezi eğilim ve değişkenlik istatistikleriyle ve de- sayıları eşit olan testlerdir. ğişkenlik istatistikleriyle Crombach’ın alfa ✔ Paralel testlerden elde edilen puanlar arası ko- katsayısı hesaplanmıştır.” ifadesi ölçmenin standart hatasıyla ilgilidir. relasyondur. Görüldüğü üzere testin aynı puanlayıcı tara- ✔ rxx ≥ 0,70 olduğunda güvenilirdirler. fından farklı zamanlarda puanlanması ya da ✔ Paralel soru yazmak zordur. Ölçülecek davranış farklı puanlayıcıların aynı testi puanlaması anlamına gelen objektiflik ifadesiyle bir ön- yükseldikçe paralel soru yazmak zorlaşır. cül soruda yer almamaktadır. Cevap E Cevap C 18. Bu soruda “Cevap anahtarındaki ilk on 16. Çözüm: Seçenekler dikkatle incelendiğinde maddedeki örüntüyü fark eden bazı öğ- B seçeneğinde yer alan “KPSS’den alınan renciler, geride kalan maddeleri okumadan toplam puanla yeni atanan öğretmenin ilk doğru cevaplamışlardır.” ifadesi sorunun yıl sonundaki yeterlik puanı” arasındaki ilişki çözümünde anahtar rol oynamaktadır. Bu- kamu personel seçme sınavının eğitim bi- rada öğrencilerin ilk on sorudaki örüntüden limleri testinin yordama geçerliği hakkında yola çıkarak kalan soruları okumadan çöz- bilgi verir. dükleri söylenmektedir. Bu öğrencilerin so- ruları doğru yaptıkları halde ilgili davranışa Yordama Geçerliği: Geleceğe yönelik tahmin amacı sahip olup olmadıkları bilinmemektedir. Bu güden testin, bu tahimininin ne düzeyde gerçekleştiği durum, testin yapı geçerliğiyle ilgilidir. araştırılır. Bir başak deyişle geçerliği ispat edilecek bir testin bu test puanından daha sonra elde edilecek bir Cevap C başka puanla kıyaslanması ve bu puanlar arasındaki korelasyona bakılarak testin gelecekte elde edilen pu- 19. Kapsam geçerliği ölçülmek istenen özelli- anı tahmin gücü hakkında bilgi verir. Ölçüt puanlar ğe ait tüm davranışların tam ve dengeli bir yordayıcılardan sonra elde edilir. şekilde ölçülmesidir. Verilen soruda tüm kritik kazanımların konu ve bilişsel beceri YGS AKADEMİK BAŞARI boyutuyla temsil edileceği bir örneklemden (YORDAYICI) (ÖLÇÜT) bahsedilmiştir. Bu ibare kapsam geçerliğinin tanımı olarak da bilinir. İŞE GİRİŞ SINAVI İŞ YERİNDEKİ (YORDAYICI) PERFORMANSI Cevap D (ÖLÇÜT) 437 Cevap B

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler 22. Bir testte yer alan maddelerin ve bu mad- delerde yer alan ifadelerin testte ölçülmek 20. Güvenirlik genel anlamıyla “hatalardan arı- istenen özellikle aynı yapıda olması gerekir. nıklıktır” olarak tanımlanır. Bir ölçme işle- Bunun temel amacı bilen ile bilmeyenin ayırt minin hatalardan ne derece arınık olduğu edilebilmesidir. Mevcut soruda kullanılan güvenirliği kestirme yollarıyla hesaplanır. kelimelerin cinsiyet ya da farklı bir sınıflama- Seçenekleri sırasıyla incelediğimizde; dan kaynaklı bir guruba yönelik dez avanta- ja neden olduğu belirtilmektedir. Bu durum A) Bu seçenekte bir test belli bir zaman yapı geçerliliği ile ilgilidir. aralığıyla öğrencilere tekrar uygulan- makta ve elde edilen puanlar arasındaki Cevap D korelasyona bakılmaktadır. Bu durum test-tekrar test yöntemi ile hesaplan- 23. Ahmet öğretmen testin iç tutarlılık kat sayı- maktadır. sını artırmak istemektedir. Bu temelde güve- nirliği artırmaya yönelik bir çabadır. Verilen B) Bu seçenekte yapılan işlem eş değer seçenekler arasında testte yer alan madde yarılar yöntemiyle testin iki denk yarısın- sayısını artırmak güvenirliği artıracak bir iş- dan elde edilen puanlar arasındaki kore- lemdir. lasyona bakarak güvenirlik kestirmedir. Cevap D C) Seçenekte paralel formlar yöntemi anla- tılmaktadır. Burada iki eş değer test belli 24. Tek bir öğretmen yaptığı uygulamayla Cron- zaman aralığıyla ya da eş zamanlı ola- bach Alpha ve eşdeğer yargılar güvenirliği rak öğrencilere uygulanmakta ve elde hesaplayabilir. Ancak puanlayıcı güvenirliği edilen puanlar arasındaki korelasyona birden fazla puanlayıcıyı gerektirir. bakılmaktadır. Cevap D D) İç tutarlılık katsayılarını (KR20, KR21, Cronbach Alpha) hesaplayarak testin 25. Aynı ölçme işleminin farklı puanlayıcılar ta- homojen bir örüntüde ve tek boyutlu bir rafından puanlanması puanlayıcı güvenirliği yapıyı ne derece ölçtüğünü belirlemek olarak bilinir. güvenirliği kestirmek için kullanılacak diğer yollardan bir tanesidir. Cevap A Ancak E seçeneğine baktığımızda tutum 26. Maddelerin kapsamı ve konu evrenini iyi ör- ölçeğinden elde ettiği puanların güvenirliği nekleyememesi kapsam geçerliğinin düşük kestirmek için kullanılacak bir yöntem değil- olduğunu gösterir bu da geçerliğin düşük dir. olduğunun göstergesidir. Burada yapılan işlemde amaç objektifliği Cevap A sağlamaktır. A, B, C ve D seçeneklerinde yapılan işlem güvenirliği kestirmeye yönelik- 27. Soruda söz konusu olan tablo, belirtke tab- ken E seçeneğinde yapılan işlem güvenirliği losudur. Belirtke tablosu kapsam geçerliğini artırmaya yöneliktir. sağlamak amacıyla kullanılır. Cronbach α katsayısı ise iç tutarlık anlamında güvenirlik Cevap E belirlemeye yöneliktir. 21. Soruda dikkati çekecek olan ifade ölçülmek Cevap A istenen özelliğin öğrencilerin ertelemecilik eğilimi olduğu ve bunu ölçmek için kullanı- lan yöntemin de öğrencilerin ölçek cevabını postaya verme ve gelme süreleri olduğudur. Yani ölçülecek özelliğe uygun olan bir de- ğişken ve sınama durumu tercih edilmiş olup ölçeğin yapı geçerliği hakkında bilgi vermektedir. Cevap E 438

SINAV TÜRLERİ 1. Bir ölçme uzmanı Fen ve Teknoloji dersi 3. Aşağıdakilerden hangisi performans için hazırlanan başarı testini incelemiş ve değerlendirmesini gerektiren bir du- ortak köke dayalı soruların 5-6 civarında rumdur? olduğunu saptamıştır. Bu durumu eleşti- A) Bir elementin yerini periyodik tabloda ren uzman, bir köke dayalı olarak sorula- gösterme bilecek soru sayısının üçü geçmemesini B) Mevsim normallerini gösteren bir tab- önermiştir. lodan yararlanarak belli bir tarihteki hava sıcaklığını tahmin etme Ölçme uzmanının bu eleştirisinin en C) Verilenler arasından bir romanın ana önemli gerekçesi aşağıdakilerden fikrini yansıtan tümceyi seçme hangisi olabilir? D) Verilen molekül formüllerinin açılımla- rını yazma A) Öğrencilere aynı kökle ilgili çok sayı- E) Işığın çukur ve tümsek aynada yan- da soru sormak motivasyonu düşü- sımasını gösterecek düzenek geliştir- rür. me B) Sorular tek bir test yaprağına sığma- yacağı için test düzeni bozulabilir. C) Benzer davranışı ölçen soru sayısının artması güvenirliği düşürür. D) Soruların birbirinden bağımsız cevap- lanabilme kuralı bozulabilir. E) Okuduğunu anlama değişkeninin et- kisi artarak geçerliği düşürür. 2. Bir sınav türünün özellikleri şunlardır: 4. Öğrencilerin, belli bir konuda kendileriyle ilgili bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını • Kısa sürede çok soru sorulmasına olanak yorumlamalarına ---- ; araç - gereç kul- tanır. lanma, deney yapma ya da proje hazır- lama vb. becerilerinin, puanlama kriter- • Puanlaması kolay ve nispeten nesnel- leri kullanılarak değerlendirmesi sürecine dir. ---- denir. • Şans başarısı yoktur. Bu parçadaki boşluklara, aşağıdaki- Bu özellikleri taşıyan sınav türü aşağı- lerin hangisindeki sözcükler sırasıyla getirilmelidir? dakilerden hangisidir? A) öz değerlendirme – rubrik (puanlama yönergesi) A) Doğru – yanlış B) performans değerlendirme - grid B) Boşluk doldurma C) öz değerlendirme – performans de- C) Çoktan seçmeli ğerlendirme D) Açık uçlu D) portfolyo (öğrenci ürün dosyası) – E) Sözlü dallanmış ağaç E) performans değerlendirme – akran değerlendirme 439

Sınav Türleri 7. Fen ve teknoloji öğretmeni, öğrencilerin sınıf içi başarılarını yazılı ve sözlü yokla- 5. Aşağıdakilerden hangisi performans malarla değerlendirmekte, öğrencilerin, görevlerine dayalı ölçmelerin gelenek- hazırladıkları ürün dosyalarıyla değerlen- sel kâğıt - kalem testlerine göre üstün dirilmesine ise daha az yer vermektedir. özelliklerinden biridir? Bu öğretmen aşağıdakilerden hangisi- A) Öğrencilerin gerçek hayata yakın iş- ne daha çok önem vermektedir? lemler gerçekleştirmesi A) Öğrencinin kendi öğrenmeleriyle ilgili B) Puanlamanın daha objektif olması güçlü ve zayıf yönlerini analiz etmesi- C) Uygulamanın daha az zaman alması ni sağlamaya D) Velilerin öğrenci çalışmalarına yardım B) Öğrencilerin bireysel gelişim aşama- etmesi larını izlemeye E) Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyi- C) Öğrencileri başarılarına göre sırala- ne uygun olması maya D) Öğrencide sorumluluk bilincini geliş- tirmeye E) Öğrencilere günlük hayata dair bece- riler kazandırmaya 6. Dönem boyunca az sayıda sınav ya- 8. Mehmet Öğretmen hazırladığı bir Türkçe pıp, öğrencilerin öz değerlendirme ve sorusunda bir sözcüğün cümlede hangi akran değerlendirme formlarını, per- anlamda kullanıldığını sormuştur. formanslarını ve hazırladıkları ürün dosyalarını değerlendirmeye daha çok Mehmet Öğretmen, bu sorusuyla aşa- zaman ayıran bir öğretmen bu uygula- ğıdaki süreçlerden hangisini ölçmek masıyla aşağıdakilerden hangisine en istemektedir? az hizmet eder? A) Metin içerisinde açıkça verilmiş bilgi- A) Değerlendirmenin öğrenmeye katkısı- den doğrudan çıkarım yapma nı artırmaya B) Metinde kullanılan cümle yapısını ir- B) Özdenetim becerilerini geliştirmeye deleme C) Değerlendirme becerilerini kazandır- C) Bilgi ve fikirleri yorumlama ve birleş- maya tirme D) Bireysel gelişim düzeylerini belirleme- D) Metnin kapsamını ve dilini gözden ye geçirme ve değerlendirme E) Öğrencilerin başarılarını karşılaştır- E) İlişki kurma ve karar verip çözümleye- maya bilme 440

9. Fen ve teknoloji dersine ait bir kazanım Sınav Türleri şöyledir: “Farklı yoğunluğa sahip sıvıların cisimlere uyguladığı kaldırma kuvvetini 11. İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersine karşılaştırır ve sonuçları yorumlar.” ilişkin bazı kazanımlar şunlardır: I. Cumhuriyetimizi korumak, güçlen- Bu kazanımın ne ölçüde edinildiğini dirmek ve geliştirmek için yapılması belirlemek isteyen bir öğretmen aşa- gerekenler hakkında fikirler üretir. ğıdaki uygulamalardan hangisini ger- II. Geçmişten günümüze iletişim tekno- çekleştirmelidir? lojilerinde meydana gelen değişimi araştırır. A) Çoktan seçmeli test III. Çeşitli ortamlarda liderlerin gruplar ve B) Yapılandırılmış grid toplumlar üzerindeki etkilerini araştı- C) Kavram haritası rır. D) Performans değerlendirme E) Sözlü sınav Aşağıdakilerden hangisi bu kazanım- lara ulaşılma derecesini belirlemede 10. • Portfolyolardan elde edilen puanlarla kullanılabilecek en uygun yöntemdir? aynı konulara ilişkin hazırlanmış ob- A) Sözlü sunum jektif testlerden elde edilen puanlar B) Yazılı yoklama arasındaki ilişkinin incelenmesi C) Çoktan seçmeli test D) Öz değerlendirme • Portfolyolardan elde edilen puanlarla E) Performans görevi bu portfolyonun kapsamına ilişkin daha sonradan ortaya çıkacak performans öl- 12. Bilişsel davranışların ölçülmesinde, ölç- çüleri arasındaki ilişkinin incelenmesi menin geçerliğini artırmak için aynı süre- de uygulanan uzun cevaplı yazılı sınavla- • Farklı öğretmenlerin aynı portfolyolara ra göre, kısa cevaplı maddelerden oluşan verdiği puanlar arasındaki ilişkinin ince- testler tercih edilir. lenmesi Bu durumun başlıca nedeni aşağıdaki- Portfolyo değerlendirmesine ilişkin lerden hangisidir? yukarıda verilen yöntemler aşağıdaki A) Kısa cevaplı maddelerin kolayca ce- amaçlardan daha çok hangisini ger- vaplanabilmesi çekleştirmek için kullanılmaktadır? B) Kısa cevaplı maddelere verilecek ce- A) Portfolyo değerlendirmesinde kullanı- vabın sınırlandırılmış olması lacak puanlama yönergelerini hazırla- C) Kısa cevaplı maddelerin çoktan seç- mak meli test maddesi köküne benzemesi B) Portfolyolardan elde edilen verilerin D) Daha çok kısa cevaplı maddeyle kap- güvenirliğini ve geçerliğini sağlamak samın daha iyi örneklenebilmesi C) Öğrencilerin işlenen konulara ilişkin E) Kısa cevaplı maddelerle her düzeyde- öğrenme düzeylerini saptamak ki davranışların yoklanabilmesi D) Öğrencilerin sergileyebileceği en iyi 441 çalışmaları belirlemek E) Öğrencilerin önceki eğitim hayatında gösterdikleri performansı ortaya çı- karmak

Sınav Türleri 15. Dilek Öğretmen, öğrencilerine, yapacağı yazılı sınavdaki 15 sorudan istedikleri 10 13. Öğretim sürecinde öz değerlendirme soruyu seçerek cevaplandırabileceklerini ve akran değerlendirmeye ağırlık ve- söyler. ren bir öğretmenin bu uygulamasının öncelikli nedeni aşağıdakilerden han- Dilek Öğretmen’in bu uygulaması, gisi olabilir? I. öğrenci motivasyonu A) Değerlendirme sürecinde sorumlulu- ğu öğrencilere vererek iş yükünü ha- II. puanların kıyaslanabilirliği fifletmek istemesi III. kapsam geçerliği B) Öğrencilerin kendi öğrenmelerinin so- rumluluklarını üstlenmesini planlama- özelliklerinden hangilerini olumsuz et- sı kilemiştir? C) Değerlendirme sonunda verilen ka- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II rarların daha geçerli olmasına çalış- ması D) I ve III E) II ve III D) Verdiği notların öğrenciler tarafından beğenilmemesinden rahatsızlık duy- ması E) Değerlendirme sürecinin daha kısa sürede tamamlanması 14. Bir ilköğretim öğretmeni öğrencilerinden yaptıkları ürünlerini, araştırma raporlarını, ünite testlerini ve etkinlik raporlarını bir dosyada toplamalarını ve sene sonunda kendisine teslim etmelerini istemiştir. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin bu uygulamasının gerekçelerinden biri olamaz? A) Öğrencilerin kendi gelişimlerini takip etmelerini sağlamak B) Velileri öğrencilerde meydana gelen değişim ve gelişimler açısından bilgi- lendirmek C) En iyi dosyayı seçerek öğrenciler ara- sında rekabet ortamı oluşturmak D) Öğretim sürecini de değerlendirme sürecine katmak E) Öğrencilerin farklı özelliklerini ortaya çıkarabilmek 442

Sınav Türleri 16. Bir ölçme değerlendirme uzmanı, soru 17. I. Objektif sınav türleriyle uygun biçim- bankasına kaydedilmek üzere aşağıdaki de ölçülemeyecek bilgi ve becerilerin dört madde çiftinden birer tanesini tercih ölçülmesi için kullanılmalıdır. edecektir. II. Puanlama anahtarı hazırlanmalıdır. 1A Hava, maddenin üç hâlinden biri olan ….. hâlinde bulunur. III. Puanlama aşamasında bir öğrencinin (İstenen cevap: gaz) bütün cevapları puanlandıktan sonra diğer öğrencinin kâğıdının puanlan- 1B Hava bir ….. . masına geçilmelidir. (İstenen cevap: gazdır) Uzun cevaplı yazılı yoklamalarla ilgili 2A Yağ suda çözünmez. Doğru ( ) Yanlış ( ) olarak yukarıdakilerden hangileri doğ- (İstenen cevap: Doğru) rudur? 2B Yağ suda çözünür. Doğru ( ) Yanlış ( ) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III (İstenen cevap: Yanlış) D) I ve II E) I, II ve III 3A Ağaçların yeşil yaprakları vasıtasıyla güneş enerjisini, kendi ihtiyaçları olan yaşam enerjisine dönüştürmelerine ne ad verilir? a. Fotosentez b. Fototropizm c. Kemotropizm (İstenen cevap: a) 3B Ağaçların yeşil yaprakları vasıtasıyla güneş enerjisini sentezleyerek, kendi ihtiyaçları olan yaşam enerjisini elde etmelerine ne ad verilir? a. Fotosentez b. Fototropizm c. Kemotropizm (İstenen cevap: a) 4A İstanbul ile Ankara’yı kıyaslayınız. 18. Aşağıdaki öğrenme çıktılarından han- gisi, bilişsel alan sınıflamasında diğer- 4B İstanbul ile Ankara’yı nüfus, iklim, eko- lerine göre daha üstte yer alır? nomik ve tarihi özellikleri bakımından kıyaslayınız. A) Akıcı ve bütünlüğü olan bir konuşma metni hazırlama Ölçme değerlendirme uzmanının, madde yazım ilkeleri doğrultusunda B) Bilimsel bir önermeyi test edecek bir tercih etmesi beklenen maddeler aşa- deney tasarlama ğıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? C) Bir problemin çözümü için gerekli bil- gileri ayırt etme A) 1A, 2B, 3A, 4B B) 1A, 2A, 3B, 4B C) 1B, 2B, 3A, 4A D) 1B, 2A, 3B, 4B D) Bir teknik raporun güçlü ve zayıf yön- lerini belirleme E) 1A, 2B, 3A, 4A E) Verileri grafik üzerinde ifade etme 443

Sınav Türleri 21. Trafik polisinin kullandığı form için aşağıdaki terimlerden hangisi kullanı- 19. Eğitimde öğrenme çıktılarının değerlen- labilir? dirildiği geleneksel uygulamalarla, süreç becerilerinin değerlendirildiği tamamlayı- A) Kontrol listesi cı ölçme ve değerlendirme uygulamaları B) Öz değerlendirme formu birlikte kullanılmalıdır. C) Rubrik D) Tutum ölçeği Tamamlayıcı ölçme ve değerlendirme E) Yapılandırılmış grid uygulamalarından olan portfolyo de- ğerlendirme sürecinde aşağıdaki so- 22. PISA 2006 Fen Bilimleri Testi’nde aşağı- rulardan hangisinin cevabı en az öne- da yer alan maddeler kullanılmıştır. me sahiptir? A) Portfolyo hazırlanırken hangi beceri- Büyük Kanyon Millî Parkı’nı her yıl yaklaşık ler gelişti? beş milyon dolayında insan ziyaret etmektedir. B) Portfolyoya konan sınav sonuçlarına Bu kadar çok ziyaretçinin parka zarar göre öğrencinin başarı sırası nedir? vereceğinden kaygı duyulmaktadır. C) Portfolyoya konan bir çalışma nasıl Aşağıdaki sorular bilimsel araştırmayla yapıldı? yanıtlanabilir mi? Her soru için “Evet” ya da D) Portfolyoda bulunan çalışmalarla ilgili “Hayır” seçeneğini işaretleyiniz. değerlendirmeler nasıldır? E) Portfolyoda bulunan çalışmalar ne- Evet Hayır den seçildi ve portfolyoya konuldu? Yürüyüş yollarının kullanıl- [] [] 20. İlköğretim düzeyinde okutulan medya ması ne kadar erozyona okuryazarlığı dersi öğretim programında neden olmaktadır? yer alan bir kazanım şöyledir: “İnternette bilgiye erişim, haber okuma, Park alanı 100 yıl önce ol- [] [] sohbet, e-posta, uzaktan eğitim gibi et- duğu kadar güzel mi? kinlikleri uygulamalı olarak gerçekleştirir.” Kullanılan bu maddelerin ilişkilendiril- Bu kazanımın gerçekleştirilme dere- dikleri kazanım aşağıdakilerden han- cesini belirlemek amacıyla kullanılabi- gisi olabilir? lecek en uygun değerlendirme yönte- mi aşağıdakilerden hangisidir? A) Bilimsel araştırma yapılması olası ko- A) Kavram haritası nuları ayırt etme B) Performans görevi C) Sözlü sınav B) Bilimsel bir araştırmada kontrol edil- D) Vee diyagramı mesi gereken değişkenleri belirleme E) Yapılandırılmış grid C) Bilimsel bulguları destekleyen kanıt- 444 ları belirleme D) Bilimsel olarak tanımlama ve yorum yapma E) Bilimsel ve teknolojik gelişmeleri ifa- de etme

Sınav Türleri 23. Özlem Öğretmen, bir ölçme ve değerlen- 25. Standart testleri eleştiren bir öğretmen dirme uzmanından uygulayacağı sınavda aşağıdaki açıklamayı yapmıştır: kullanacağı madde türleriyle ilgili görüş istemiştir. Uzman, sınavda hem çoktan “Çoktan seçmeli maddelerden oluşan seçmeli, doğru-yanlış veya eşleştirme standart testlerde çoğu zaman gerçek gibi seçimlik maddeler hem de kısa ce- hayatta karşılıkları olmayan, sınav için vaplı ve açık uçlu maddeler kullanmasını üretilmiş problemler kullanılmaktadır. An- önermiştir. cak biz öğrencilerimizin gerçek yaşam- da karşılaşacakları türden problemler Ölçme ve değerlendirme uzmanının çözmelerini isteriz. Üstelik bu standart birden çok madde türünün kullanılma- sınavlarda öğrenciler problemleri çö- sını önermesinin gerekçesi aşağıdaki- zerken hiçbir araç, kaynak ve materyal lerden hangisi olamaz? kullanmamaktadır. Oysa gerçek yaşam A) Farklı becerilerin ölçülmesinde farklı problemlerinin çözümünde farklı araçlar madde türlerinin daha elverişli olması ve kaynaklar kullanılır. Ayrıca, çoktan B) Farklı öğrencilerin, farklı madde türle- seçmeli madde türü genellikle alt düzey rini daha rahat cevaplandırması becerileri öne çıkarmaktadır. Gerçek ya- C) Sınavın güçlük düzeyinin öğrenci se- şam problemlerinin çözümünde ise temel viyesinde tutulabilmesi becerilerin yanı sıra yaratıcılık ve üst dü- D) Öğrencilerin birden çok beceri türün- zey düşünme becerileri de kullanılmakta- de yetkinlik kazanmalarının özendiril- dır. Bu nedenlerle, okullarımızda farklı bir mesi değerlendirme yaklaşımının kullanılması- E) Ölçülmesi hedeflenen kazanımlar ile nı destekliyorum.” maddeler arasındaki ilişkinin güçlen- dirilmesi Bu açıklamayı yapan öğretmenin, okullarda hangi değerlendirme yakla- 24. İlköğretim okullarında not verme ama- şımını desteklemesi beklenir? cıyla sözlü sınav uygulamasına son ve- rilmiştir. Ancak öğretmenler, öğrencilerin A) Biçimlendirici B) Doğrudan dikkatini uyanık tutmak, sözlü anlatım becerilerini geliştirmek, öğrenme düzey- C) Geleneksel D) Mutlak lerini hızlıca kontrol etmek, öğrencilere önemli noktaların hangileri olduğunu E) Tamamlayıcı işaret etmek ve sınıf içi etkinliklere yön vermek amacıyla sınıf içinde sözlü olarak 26. - 27. soruları aşağıdaki bilgilere göre soru sormaktadır. cevaplayınız. Bu türden sözlü soru-cevap etkinlikle- Bir Avrupa ülkesinde motosikletli polislerin rinin uygulanmasında aşağıdakilerden hizmet içi eğitim programları dâhilinde ile- hangisi önerilmez? ri sürüş testleri ve eğitimleri yapılmaktadır. A) “Bu sonuca nasıl vardın?”, “Neden?” Motosikletli polisler, öncelikle yol sürüşü sı- gibi takip soruları kullanmak navına alınmaktadır. Bu sınavda, sınavı yapan B) Bazen cevap vermeye istekli olmayan gözlemci ayrı bir motosiklet ile adayı hemen öğrencilere soru sormak arkasından takip eder. Gözlemci, sürüş biti- C) Cevabı sadece “Evet” ya da “Hayır” minde aşağıdaki forma 0 - 4 puan arasında olan sorulardan kaçınmak uygun gördüğü puanları vererek gözlem so- D) Sınıfın hep birlikte cevaplayacağı so- nuçlarını aktarır. 0 puan en düşük, 4 puan ise rular sormak en yüksek beceri düzeyini göstermektedir. E) Soru sorduktan sonra öğrenciye dü- şünmesi için süre tanımak 445

Sınav Türleri Ölçütler Puan 28. Bir öğretim üyesi, üniversite 2. sınıf öğ- rencilerine ölçme ve değerlendirme ara Motosikleti bakımları yapılmış sınavında sormak üzere aşağıdaki çok- ve yola çıkmaya uygun vaziyette tan seçmeli maddeyi hazırlamıştır. hazır bulundurma Korelasyon, iki değişken arasındaki ilişki- Motosikletinin yönlendirmesini nin derecesini verir. İki değişken arasındaki yumuşak ve çabuk hareketlerle ilişkinin derecesini veren katsayıya korelas- yapabilme yon adı verilir ve rx,y ile gösterilir. Aşağıda- ki korelasyon değerlerinden hangisi daha Trafikte uygun konumlanma zayıf bir ilişkiyi gösterir? noktaları seçme a. 0.05 b. 0.11 c. 0.21 d. 0.57 e. 0.68 Debriyajı yumuşak, nazik ve vi- tesle uyumlu zamanlamayla kul- Öğretim üyesinin hazırlamış olduğu lanabilme maddede, çoktan seçmeli maddelerin yazılmasında dikkat edilmesi gereken Frenleri, tekerlerin kilitlenmesine esaslardan hangisi gözetilmemiştir? izin vermeden etkili kullanabilme A) Maddenin yalnız bir doğru yanıtı ol- Virajlarda uygun viraj çizgilerini malıdır. tayin ve takip edebilme B) Seçeneklerin uzunlukları birbirine ya- Her bir maddeden adayın almış olduğu puan- kın olmalıdır. lar toplanarak bir toplam puan belirlenir. Göz- lem sonucunda yeterli puanı alan motosikletli C) Seçenek sayısı, testin hitap edeceği polisler görevine devam ederler. Yeterli puanı öğrenci düzeyine uygun olmalıdır. alamamış olan motosikletli polisler ise hizmet içi ileri sürüş eğitimine alınır. D) Madde kökünde gereksiz açıklama- lardan kaçınılmalıdır. E) Noktalama işaretlerine ve imla kural- larına uyulmalıdır. 26. Motosikletli polislerin ileri sürüş be- cerilerinin değerlendirilmesinde kul- lanılan bu yaklaşımın, aşağıdakilerden hangisiyle adlandırılması uygundur? A) Performans değerlendirme B) Akılcı değerlendirme C) Modern değerlendirme D) Ürün değerlendirme E) İleri değerlendirme 27. Gözlemcinin kullanmış olduğu ölçme aracı aşağıdakilerden hangisidir? A) Kısa yanıtlı sınav B) Bütüncül dereceli puanlama anahtarı C) Kontrol listesi D) Derecelendirme ölçeği E) Ürün dosyası 446

29. Aşağıda 8. sınıf öğrencileri için hazırlan- Sınav Türleri mış, sözlü ve yazılı sınav sorusu örnekleri ile ev ödevi örnekleri verilmiştir. 30. Aşağıdaki kazanımların hangisinin öl- çülmesinde, bilişsel becerilerin yanın- Sözlü Sınav Sorusu da psikomotor becerilerin de izlenme- si gerekir? A1. 18. yüzyıl öncesinde, Osmanlı A) Güneş enerjisinden yararlanma yolla- İmparatorluğu’’nda merkezi ha- rına örnek verir. zinenin gelir kaynaklarından iki- B) Mercekler kullanarak bir gözlem aracı sini açıklayınız. tasarlar ve yapar. C) Cisimlerin beyaz ve renkli ışıklarda A2. Osmanlı İmparatorluğu’nda ma- neden farklı göründüklerini açıklar. liye sistemini anlatınız. D) Işığın yansıması ve kırılması olayları- nın benzerlik ve farklılıklarını karşılaş- Yazılı Sınav Sorusu tırır. E) Çeşitli ortamlardaki kırılma olaylarının B1. Ülkemizin 81 ilinden biri olan ve ışın diyagramlarını açıklar. güneyde yer alan Antalya’nın, Akdenize kıyısı olması nedeniyle 31. Bir öğretmen, öğrencilerinden hazırladık- sahip olduğu coğrafi özellikleri ları ödevle ilgili aşağıdaki soruları cevap- yazınız. lamalarını istemiştir: • Ödevimi iyi sunabildim mi? B2. Antalya’nın bitki örtüsü ve iklim • Ne başarmaya çalıştım? özellikleri arasındaki ilişkiyi açık- • Ne kadarını başarabildim? layınız. • Bu ürünün en çok gurur duyduğum yanı nedir? Ev Ödevi • Ödevi bir kez daha yapsam neyi farklı yaparım? C1. 30 x 60 cm boyutlarında, üze- rinde en büyük beş gölümüzün, Aşağıdakilerden hangisi bu etkinliğin sıra dağlarımızın ve en büyük yapılmasının amaçlarından biri ola- üç platomuzun gösterildiği bir maz? kabartma Türkiye haritası hazır- A) Öğrencinin, ödevini arkadaşlarınınki- layınız. lerle karşılaştırmasını sağlama B) Öğrencileri, hazırladıkları ödev üzeri- C2. Beyaz renkte hazırlanmış ve size ne düşündürme verilmiş olan kabartma Türkiye C) Öğrencinin, kendi ödevini değerlen- haritasında en büyük beş gölü- dirmesini sağlama müzün, sıra dağlarımızın ve en D) Öğrencilerin kendi güçlü ve zayıf yön- büyük üç platomuzun adlarını lerini görmelerini sağlama üzerine yazınız ve bunları farklı E) Öğrencilerin gelecekte yapacakları renklerde boyayınız. benzer ödevler için farkındalık oluş- turma Soru yazım ilkeleri göz önüne alındı- ğında bir öğretmenin sırasıyla sözlü 447 sınav sorusu, yazılı sınav sorusu ve ev ödevi örneklerinden hangilerini seç- mesi beklenir? A) A1, B1, C1 B) A1, B2, C1 C) A1, B2, C2 D) A2, B1, C1 E) A2, B1, C2

Sınav Türleri 35. Aşağıda, bir öğretmenin 5. sınıf öğren- cilerine uyguladığı sınavda yer alan bir 32. Yapılandırılmış grid uygulamasında eşleştirme maddesi verilmiştir. öğrencilerin; AB I. her cevap için uygun kutucukları bul- ma, a. Çok uzaktaki cisimle- ___Güneş ri gözlemeye yarayan II. kutucuktaki cevabın doğru ya da yan- araç lış olmasına göre ilerleme, b. Dünya’nın, etrafında ___Teleskop III. kutucuklardaki anahtar kavramların döndüğü gök cismi ___Ay çağrıştırdığı kelimeleri yazma c. Bir başka cisim etra- ___Dolanmak işlemlerinden hangilerini yapmaları is- fında dönme hareketi tenir? yapmak A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II d. Dünya etrafında ___Gözlem evi D) I ve III E) II ve III dolanan gök cismi 33. Ölçme değerlendirme faaliyetlerinde, e. İnsanların Güneş, öğrencilerin başarısını izleme yanında Ay ve diğer gök ci- eleştirel düşünme becerilerinin ölçül- simlerini gözledikleri mesi ve geliştirilmesi amacıyla aşa- ve bunlar hakkında ğıdaki madde türlerinden hangisinin araştırmalar yaptıkları kullanılması daha uygundur? yer A) Eşleştirme Bu eşleştirme maddesinde B) Açık uçlu C) Kısa cevaplı I. Madde köküne, eşleştirmenin neye D) Çoktan seçmeli göre yapılacağını açıklayan bir yöner- E) Boşluk doldurma ge eklenmesi 34. Aşağıdakilerden hangisi bir Türkçe II. B sütunundaki eleman sayısının artı- öğretmeninin, öğrencilerin yazdıkları rılması öyküleri değerlendirmek için kullana- cağı bir dereceli puanlama anahtarını III. Sütunların yerlerinin değiştirilmesi öğrencilerle önceden paylaşmasının önerilerinden hangilerinin uygulanma- gerekçesi olamaz? sı maddenin niteliğini iyileştirir? A) Değerlendirme ölçütlerinin tüm öğ- renciler tarafından aynı şekilde algı- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II lanmasını sağlamak D) I ve III E) I, II ve III B) Öğrenci ürünlerinin puanlanma güve- nirliğini sağlamak C) Öğrencilere, kendilerinden beklenen performansın ne olduğunu bildirmek D) Öğrencilerin her bir ölçüt için ne yap- maları gerektiğini belirtmek E) Öğrencilerde kendi öğrenmeleriyle il- gili bir farkındalık oluşturmak 448

36. Sınavlarda kullanılan maddeler, seçimlik Sınav Türleri ve cevabı öğrencinin oluşturduğu mad- deler olarak ikiye ayrılır. Seçimlik mad- 37. Bir Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni 11. deler; çoktan seçmeli, doğru-yanlış, eş- sınıf öğrencilerinin Türkçe yazılı anlatım leştirme ve benzeri türden maddelerdir. becerilerini ölçmek üzere belli bir konu- Cevabı öğrencinin oluşturduğu maddeler da kompozisyon yazmalarını istemiştir. ise kısa cevaplı ve açık uçlu maddeler Kompozisyonları; anlatım birliği, cümle olarak ikiye ayrılır. Kısa cevaplı madde- bağlantıları, mesaj, paragraf planı ve ya- lerin yanıtları bir veya birkaç kelime, bir pısı ile dil bilgisi bakımından değerlendir- formül, bir sayı veya bir sembol olabilir. miştir. Açık uçlu maddeler ise daha uzun yanıt- lar gerektirir. Öğrencilerine mümkün olan en detaylı geri bildirimi vermek isteyen öğretme- Bu sınıflamayı benimseyen bir öğretmen, nin aşağıdaki puanlama araçlarından öğrencilerinin sınıf içi başarılarını ölçmek hangisini kullanması daha uygundur? amacıyla, işlediği konulardaki hedef dav- ranışların bilişsel süreçlerine göre sayıla- A) Analitik rubrik rını gösteren aşağıdaki tabloyu hazırla- B) Bütüncül rubrik mıştır. C) Derecelendirme ölçeği D) Kontrol listesi E) Öz değerlendirme formu Bilişsel süreç Konular I II III IV Anlamak 3-2- Uygulamak 111 - Analiz etmek -1-2 Değerlendirmek -1-1 Öğretmen, bu tablo doğrultusunda ha- zırlayacağı sınavda yalnızca kısa cevaplı ve açık uçlu madde türlerini kullanmaya karar vermiştir. Buna göre, öğretmenin sınavdaki açık uçlu maddeleri hangi konulardan ha- zırlaması beklenir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) I ve IV E) II ve IV 449

Sınav Türleri 38. Meltem Öğretmen, bir sınıf çalışmasında 39. Altıncı sınıf Türkçe dersine ilişkin öğrencilerinden aşağıdaki formu kullana- aşağıdaki kazanımlardan hangisinin rak birbirlerini değerlendirmelerini iste- çoktan seçmeli maddelerle ölçülmesi miştir. uygundur? Ölçütler Her Bazen Hiçbir A) Okuma parçalarındaki düşünceleri ar- Zaman (1 puan) Zaman kadaşlarıyla tartışır. Düşüncelerini net (2 puan) (0 puan) bir şekilde ifade B) Okuduğu parçadaki neden-sonuç etti. ilişkisi belirten ifadeleri tespit eder. Arkadaşlarının yo- rumlarını saygılı bir C) Okuduğu bir metne ilişkin düşüncele- biçimde dinledi. rini savunur. Katılmadığı fikirleri saygılı bir biçimde D) Okuduğu metnin yazarı hakkında bilgi belirtti. toplar. Uygun ses tonu kullandı. E) Okuma sırasında cümle içindeki doğ- Beden dilini ru sözcüğü vurgular. uygun bir biçimde kullandı. Kendini dinleyen- lerle göz teması kurdu. Bu uygulamada kullanılan puanlama aracı ve değerlendirme yaklaşımı aşa- ğıdakilerin hangisinde birlikte veril- miştir? Puanlama aracı Değerlendirme yaklaşımı A) Derecelendirme Akran değer- 40. Ali, çoktan seçmeli sınavlara yazılı sınav- ölçeği lendirme lara göre daha az hazırlanmaktadır. Akran değer- B) Kontrol listesi lendirme Çoktan seçmeli testlerin aşağıdaki C) Analitik rubrik Portfolyo de- özelliklerinden hangisi Ali’nin bu dav- D) Bütüncül rubrik ğerlendirme ranışına yol açmaz? E) Yapılandırılmış Öz değerlen- dirme A) Çoktan seçmeli testlerin ayrıntılı yanıt grid Portfolyo de- yazmayı gerektirmemesi ğerlendirme B) Şans başarısıyla doğru cevabı bulma ihtimalinin olması C) Doğru cevabın seçenekler arasında olmasının hatırlamayı kolaylaştırması D) Öğrencilerin daha kolay kopya çeke- bilmesi E) Güvenirlik ve geçerliğin yüksek olma- sı 450

41. Enes Öğretmen öğrencilerinin deney per- Sınav Türleri formanslarını aşağıdaki puanlama aracını kullanarak değerlendirmektedir. 42. Eşleştirme maddeleri oluşturulurken eş- leştirilecek listelerden birisinin diğerinden Tamamen Kısmen Hiç daha fazla sayıda ögeden oluşması iste- nir. Deneyde ge- rekli ekipman- Bunun en önemli gerekçesi aşağıdaki- ları kullandı. lerden hangisidir? Deneyin adım- A) Şans başarısını azaltmak larını takip etti. B) Maddenin ölçtüğü bilişsel düzeyi yük- Deneyde ge- seltmek rekli ölçümleri C) Maddeyle yoklanan davranış sayısını yaptı. artırmak Deney sonuç- D) Puanlamayı kolaylaştırmak larını grafiklere E) Cevaplama süresinin hızlı olmasını özetledi. engellemek Bu puanlama aracının türü aşağıdaki- lerden hangisidir? A) Genel analitik dereceli puanlama anahtarı B) Bütüncül dereceli puanlama anahtarı C) Kontrol listesi D) Derecelendirme ölçeği E) Özel analitik dereceli puanlama anah- tarı 451