Eğitim Bilimleri Çıkmış Sorular

Program Geliştirmenin Planlanması 10. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretim programının içeriğinin belli bir düzene 7. Ülkemizde bir dersin öğretim progra- göre sıralanmasının temel nedenidir? mının hazırlanması ve uygulamaya ko- nulması konusunda aşağıdakilerden A) Ön koşul öğrenmelerin varlığı hangisi yetkilidir? B) Ders kitabının yapısı C) Bakanlığın tavsiyesi A) Okul müdürleri D) MEB şûra kararları B) Millî Eğitim Müdürlükleri E) Eğitim denetmenlerinin önerileri C) Ders öğretmenleri D) Talim ve Terbiye Kurulu E) Zümre öğretmenleri 8. İhtiyaç belirlemede Delphi tekniği kul- lanılırken aşağıdakilerden hangisi ya- pılmamalıdır? A) İlk tur Delphi anketinin oluşturulması B) İfade uygunluğu için anketin test edil- mesi C) İlk anketin uzmanlara gönderilerek görüşlerinin alınması D) Grubu oluşturan uzmanların bir araya gelerek görüş belirtmesi E) İlk tur anketlerdeki cevapların analiz edilmesi 9. Aşağıdakilerden hangisi, yeni bir öğ- retim programına ihtiyaç duyulma ge- rekçelerinden değildir? A) Eğitimde kaliteyi ve eşitliği artırmak B) Ekonomiye ve demokrasiye duyarlı bir eğitim vermek C) Öğrenme-öğretme alanındaki geliş- meleri yansıtmak D) Bilim ve teknolojideki gelişmeleri program kapsamına almak E) Merkezî sınavlarla programın bütün- lüğünü sağlamak 250

PRORAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI (ÇÖZÜM) 1. İhtiyaç, giderilmesi gereken eksikliktir. Prog- 4. Program geliştirme çalışmalarına başlama- ram tasarısı hazırlama çalışması ihtiyaç sap- dan önce hangi çalışmaların ne kadar sü- tama ile başlar. Eğitim programlarının geliş- rede yapılacağını planlayıp bir işlem zaman tirilmesi sürecinin ilk aşamasında hedeflere çizelgesinde göstermek oldukça yararlıdır. kaynaklık edecek eğitim ihtiyacı belirlenir. Bu çizelge yapılacak işlerin zamanında bi- Eğitim ihtiyacı kapsamında bireyin, konu tirilebilmesi açısından da büyük önem taşır. alanının ve toplumun ihtiyaçları belirlenir. Bu Soru kökündeki işlem zaman çizelgesi bir ihtiyaçlar başta hedefler (kazanımlar) olmak anlamda program tasarlama sürecindeki üzere program öğelerinin temel belirleyicisi adımları ve kapsamındaki işlerin sürelerini rolündedir. göstermektedir. Çizelgedeki adımlar ince- lediğinde “C” seçeneğindeki sıralamanın Cevap E değişmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Çünkü program geliştirme süreci planlama, ihti- 2. Program geliştirme planlı ve bilimsel bir sü- yaç analizi, kazanım yazımı, içerik analizi, reçtir. Bu süreç; program geliştirme grupla- belirtke tablosunun hazırlanması, eğitim rının oluşturulması (karar ve koordinasyon durumunun yazılması, sınama durumlarının grubu, çalışma grubu ve danışma grubu), belirlenmesi ve raporlaştırma adımlarından çalışma planının yapılması, ihtiyaç saptama oluşur. Başka bir anlatımla belirtke tablo- aşamasının gerçekleştirilmesi ve bu ihtiyaca sunun hazırlanması içerik analizinden sonra göre program tasarısının hazırlanması aşa- yapılacak aynı zamanda da eğitim durum- malarından oluşur. Bu çerçevede soruda larının belirlenmesine rehberlik edecek bir verilen sıra incelendiğinde ihtiyaç saptama çalışmadır. Dolayısıyla belirtke tablosunun ve program tasarısı hazırlama aşamalarının hazırlanması eğitim durumlarından sonra yanlış sıralandığı görülmektedir. Çünkü ihti- değil, önce yapılması gereken bir iştir. yaç saptama çalışmasının sonuçlarına göre program tasarısı hazırlanmaktadır. Cevap C Cevap E 3. İhtiyaç saptama süreci başta hedeflerin 5. Soru incelendiğinde, hazırlanan bir ilköğ- belirlenmesine ve diğer program öğeleri- retim programının ülke gerçekleriyle örtüş- nin oluşturulmasına temel oluşturur. İhtiyaç mediği, öğretmen ve öğrenci özelliklerini saptama sürecinde bazı yaklaşımlar (farklar, dikkate almadığı, daha önceki uygulama so- demokratik, analitik, betimsel ve analitik) ve nuçlarını göz ardı ettiği yönündeki eleştiriler teknikler (anket-delphi, progel-dacum, göz- programın ihtiyaç analizine dayanmadığının lem, meslek-iş analizi, ölçme araçları-test- göstergesidir. Bilindiği üzere program ge- ler, görüşme ve kaynak tarama) kullanılır. liştirmeye birey, toplum ve konu alanından Progel-dacum tekniğinin uygulanması iş ta- elde edilen ihtiyaçlar doğrultusunda başla- nımı yapma, geliştirilmesi gereken becerileri nır. Hedefler buna göre oluşturulur, ayrıca belirleme, işlemleri sınıflama adımlarından ihtiyaçlar tespit edilirken eğitimden doğru- oluşur. Kaynak tarama tekniği literatür tara- dan ve dolaylı olarak etkilenen paydaşların ma, mevcut programları inceleme ve rapor (toplum temsilcilerinin) görüşleri de önemli- değerlendirme işlemlerini içerir. Görüşme dir. tekniği ise, doğal ve güdümlü olmak üzere iki farklı süreçle gerçekleştirilir. Cevap A Cevap B 251

Program Geliştirmenin Planlanması 9. Eğitim programları çağdaş ve bilimsel ge- lişmeler ışığında bireysel toplumsal ihtiyaç- 6. Progel (Dacum) bir mesleğe ait beceri pro- lara göre değişir veya güncellenir. Merkezi fillerini oluşturmada, iş standartlarını belir- sınavlarda programın bütünlüğünün sağlan- lemede kullanılan bir ihtiyaç belirleme tek- ması yeni bir program yapılmasına gerekçe niğidir. Soru incelendiğinde, öğretmenlerin olmaz. Çünkü program sınavlara göre değil, tablet bilgisayar ve akıllı tahta kullanımına sınavlar programa göre düzenlenir. ilişkin hangi becerilere sahip olmaları ge- rektiğinin, beceri profillerinin ortaya çıkar- Cevap E tılmaya çalışıldığının, bunun da konu ile ilgili alan uzmanları yoluyla yaptırıldığı anla- şılmaktadır. Ancak burada yeni bir kavram SWOT analizi sorulmuştur. SWOT analizi bir kurumun ya da işletmenin güçlü noktalarını, zayıf yönlerini, fırsat ve tehditlerini ortaya çıkarmaya çalışan bir ihtiyaç saptama tek- niğidir. DELPHİ tekniği ise gelecekte ortaya çıkacak eğitim ihtiyacının uzman görüşüne başvurularak ortak görüş oluşturulmaya ça- lışılmasına dayalı bir tekniktir. Cevap C 7. Ülkemizde öğretim programlarının hazırlan- 10. Ön koşul öğrenmelerin varlığı içerik düzen- ması ve uygulamaya konulması konusunda leme ilkelerinden biridir. Çünkü ön bilgiler, yetkili birim Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve yeni öğrenilecek bilgilere temel oluşturmak- Terbiye Kuruludur. tadır. Cevap D Cevap A 8. Bu soru da yine bir ihtiyaç belirleme tekniği sorusudur. İhtiyaç belirleme tekniklerinden Delphi tekniğinde hangisinin yapılmaması gerektiği sorulmaktadır. Delphi tekniğinin en önemli özelliklerinden birisi, görüş alınacak uzmanların ayrı mekanlarda bulunmaları ve böylece birbirlerinden etkilenme olasılığını ortadan kaldırmasıdır. Bu haliyle bakıldığın- da grubu oluşturan uzmanların bir araya ge- lerek görüş belirtmeleri kesinlikle yapılma- ması gereken bir uygulamadır. Bu teknikte anket oluşturulur, ifadelerin uygunluğu ve anlaşılırlığı açısından anket test edilir. Anket uzmanlara gönderilir ve görüşleri alınır. Daha sonra görüşler analiz edilir. Cevap D 252

HEDEFLER VE BELİRLENMESİ 1. Türk Millî Eğitimi yurttaşlarına, 3. Öğretme – öğrenme sürecinde, aşa- ğıdakilerden hangisi yapılırsa bireyin • topluma karşı sorumluluk duyma, bilişsel gelişimine en fazla hizmet ede- • geniş bir dünya görüşüne sahip olma, bilir? • hür ve bilimsel düşünce gücüne sahip A) Öğretmen öğrencilere yeni bilgileri olma vermeden önce eski bilgileri özetlerse genel hedeflerini kazandırmak istemek- tedir. B) Dışsal uyaranlardaki aşırılıktan kaçını- lır, içsel uyaranlar kontrol edilirse Yukarıda belirtilen davranışlar, Blo- om’un taksonomisine göre aşağıda- C) Öğrenciler farklı düşünmeye ve çoklu kilerden hangisinde doğru olarak sıra- bakış açısı geliştirmeye yönlendirilirse lanmıştır? D) Sınıfta sessiz bir ortam yaratılarak A) Duyuşsal - duyuşsal - bilişsel öğrenciler öğrenme konusunda uya- B) Duyuşsal - bilişsel - psikomotor rılırsa C) Duyuşsal - bilişsel - duyuşsal D) Bilişsel - duyuşsal - psikomotor E) Öğrenilenler konusunda alıştırmalar E) Bilişsel - bilişsel – duyuşsal yaptırılarak öğrenme pekiştirilirse 2. Öğrenciler aşağıda verilen öğretim 4. Öğretmen, lise II. sınıf öğrencilerinden etkinliklerinden hangisini yaparsa öğ- yerel seçimlerde siyasi partilerin yaptık- renmede kalıcılığın en yüksek olması ları tanıtım çalışmalarını izlemelerini, izle- beklenir? dikleri partileri “gerçekçilik”, “dürüstlük” ve “insan onuruna saygı” ölçütleri açısın- A) Çeşitli kaynaklara ulaşarak sentez dan eleştiren bir sunum hazırlamalarını yapma ister. B) Verilen problemi aşamalar hâlinde in- Öğrencilerin bu çalışmayla ulaşması celeme beklenen hedef, hangi alana ve düze- ye yöneliktir? C) Yapılan deneyi izledikten sonra rapor yazma – – – A––la–n– –– – – – – D––ü–z–e–y–––––– A) Duyuşsal Tepkide bulunma D) Metnin ana fikrini açıklama B) Duyuşsal Örgütleme E) Konuya ilişkin görüşlerini açıklama C) Bilişsel Kavrama D) Bilişsel Uygulama E) Bilişsel Analiz 253

Hedefler ve Belirlenmesi 7. İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersi, “Üretim, Dağıtım ve Tüketim” ünitesinde 5. “Ülke sevgisi geliştirme” ifadesinin bir geçen, öğrenme hedefi olduğu kabul edilirse bu ifadenin aşağıdaki hedef yazma il- a) “Yaşadığı bölgedeki ekonomik faali- kelerinden hangisine uygun hâle geti- yetlere ilişkin meslekleri belirler.” ve rilerek yeniden düzenlenmesi gerekir? girişimcilik ara disipliniyle ilişkilendiri- len A) Öğrenme sürecini yansıtma B) Konuları yansıtma b) “Yaşadığı bölge içinde ekonomik da- C) Binişik olma yanışmayı fark eder.” D) Birden fazla alanı kapsama E) Öğrenci özelliği olma kazanımları hangi hedef alanındadır ve bu kazanımlar hangi strateji ve yön- tem, teknik ya da yaklaşımla öğretil- melidir? Yöntem, teknik Hedef alanı Strateji ya da yaklaşım –––––––––––– ––––––––– ––––––––––––––– a) Bilişsel Araştırma Proje tabanlı A) öğrenme b) Duyuşsal B) a) Duyuşsal Buluş Anlatım ve b) Bilişsel tartışma a) Bilişsel Sunuş Gösteri ve grup C) b) Duyuşsal çalışması D) a) Bilişsel Rol oynama ve Araştırma öyküleştirme b) Psikomotor E) a) Duyuşsal Buluş Benzetim ve b) Bilişsel eğitsel gezi 6. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretim programında hedeflerin (kazanımların) taşıması gereken niteliklerden biridir? A) Kitaptaki bilgilerle paralellik taşıması B) Öğretim sürecinde neler yapılacağına açıklık getirmesi C) Öğretmenin öğretim sürecindeki rolü- nü ve sorumluluğunu belirtmesi D) Hayatta kullanılabilir ve toplumun ge- reksinimlerine uygun olması E) Aradisiplin hedefleriyle bağlantılı ol- ması 254

Hedefler ve Belirlenmesi 8. Bütün öğrencilerin büyük bir dikkatle 10. Aşağıdaki tabloda öğrenme kategorileri ile performanslar eşleştirilmiştir. I katıldıkları Türkçe dersinde Bahar Öğ- Öğrenme Kategorisi retmen öğrencilerden öğrendiklerine iliş- Performans kin farklı örnekler vermelerini ister. II Farklı yollarla bilgiyi ifade etme ya da Ayrıca öğrendiklerini kullanarak bir Sözel bilgi iletişimde bulunma III öykünün temel çatısını kurmalarını sağlar. Hatırlama, düşünme ve öğrenmeyi etkili Yukarıda verilen uygulamada altı çizili Bilişsel stratejiler bir şekilde gerçek- öğrenci davranışları sırasıyla duyuşsal leştirme ve bilişsel alanın hangi düzeyindedir? I II III Tutumlar Nesne, olay ya da A) Alma Bilgi Sentez insanlara ilişkin B) Değer Bilgi Sentez kişisel davranışlarda bulunma verme Kavrama Uygulama C) Alma Analiz Uygulama Bu eşleştirmelere göre, aşağıdakiler- den hangisi “tutumlar” kategorisine D) Değer Kavrama Sentez uygun bir örnek davranıştır? verme A) Yardımlaşmanın ne olduğunu açıkla- E) Alma ma B) Kelebeklerin yaşamına ilişkin görsel sunu hazırlama C) Sanat müzelerini gezmeyi seçme D) Dönem ödevini yazmak için not kart- ları hazırlama E) Kırmızı renk ile mavi renk arasındaki ayrımı yapma 9. Aşağıdaki davranışlardan hangisinin öğretilmesinin ve değerlendirilmesinin en zor olduğu söylenebilir? A) Kendini topluma hizmet yoluna ada- ma B) Bir problemin çözümüne ilişkin hipo- tez kurma C) Bulgulardan hareketle genellemelere varma D) Demokratik davranışların toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini yorumla- ma E) Güneş enerjisinin aydınlatma tekno- lojisinde kullanımına ilişkin deney ta- sarlama 255

Hedefler ve Belirlenmesi 11. Öğretmen: Türkiye’de nüfus yoğun- 13. Bir öğretmen hayat bilgisi dersinde öğ- luğu en fazla olan bölge rencilere şu soruları sorar: hangisidir? (I) I. Y emekten önce ellerimizi yıkamamız Öğrenci: ………… . niçin gerek-lidir? Öğretmen: Güzel. Bu bölgenin belirgin II. Yemekten önce ellerimizin temiz ol- özelliği nedir? (II) masının bize sağladığı yararlar neler- Öğrenci: ………… . dir? Öğretmen: İnsanların o bölgeye göç Öğretmenin sorduğu bu sorular hangi etmelerinin yaşamları amaca yönelik olabilir? üzerinde ne gibi faydaları olmuştur? (III) I II Öğrenci: ………… . Öğretmen: Peki, zararları da olmuştur. A) Anlamaya Analize Bunu ekonomik ve sosyal B) Hatırlamaya Anlamaya açıdan tartışınız. (IV) C) Analize Değerlendirmeye Öğrenci: ………… . D) Hatırlamaya Analize E) Anlamaya Değerlendirmeye Yukarıdaki öğretmen - öğrenci diyalo- ğunda hangi ifadeler bilgilerin analiz edilerek yanıt verilmesini sağlayacak niteliktedir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve IV 12. Fen ve teknoloji dersi öğretim programı- 14. Öğretim programlarının en önemli ögesi nın vizyonu bütün öğrencilerin, bireysel olan kazanımlarda, gözlenemeyen ya da farklılıkları ne olursa olsun, fen ve tekno- yoruma açık ifadeler yerine gözlenebilir loji okuryazarı olarak yetişmesidir. ve net ifadelerin kullanılması önerilmek- tedir. Bu vizyon aşağıdaki hedeflerden han- gisine örnek olarak verilebilir? Bu önerinin aşağıdaki süreçlerden hangisini kolaylaştırıcı etkisi en azdır? A) Özel hedefler B) Yakın hedefler A) Öğrenci ihtiyaçlarının belirlenmesi C) Millî hedefler D) Uzak hedefler B) Öğretim sürecinin izlenmesi E) Temel hedefler C) Sınıf içi öğretim faaliyetlerinin seçimi 256 D) Öğretim programının değerlendiril- mesi E) Öğrenci başarısının ölçülmesi

15. “Görgü kurallarına uymayı alışkanlık hâ- Hedefler ve Belirlenmesi line getirme” kazanım ifadesinin, öğren- cilerde davranış değişikliğine neden olup 17. I. Bir hücre modeli oluşturarak hücreyi olmadığını sınamak amacıyla duyuşsal oluşturan ögelerin birbirleriyle ilişkisi- ve psiko-motor öğrenme alanlarında de- ni gösterme ğerlendirmeler yapılacaktır. II. Hücre organellerinin görevlerini kendi Öğrenme alanlarına göre, bu kazanı- cümleleriyle ifade etme mın ölçülmesinde kullanılması uygun olan ölçme araçları aşağıdakilerin III. Canlının hücrelerden oluştuğunu ör- hangisinde doğru olarak verilmiştir? neklerle açıklama Duyuşsal alan Psiko-motor alan IV. İki farklı dokuya ait iki hücrenin temel –––––––––––––– –––––––––––––––– ögelerini eşleştirme A) Gelişim dosyası Görüşme formu B) Tutum ölçeği Yapılandırılmış grid V. Daha önce duymadığı tek hücreli bir C) İlgi envanteri Görüşme formu canlı türü tasarlama D) Tutum ölçeği Performans testi E) İlgi envanteri Performans testi Yukarıdaki kazanımlardan hangisi Blo- om’un bilişsel alan sınıflamasına göre daha üst düzeydedir? A) I B) II C) III D) IV E) V 18. Bir öğrenci tarih dersine çalışırken özet çıkarma ve kavram haritaları hazırlama- nın, etkili öğrenme yolları olduğunun far- kına vararak bunları uygular. Öğrencinin bu uygulaması aşağıdaki bilgi türlerinden hangisine daha uygun bir örnektir? 16. Fen öğretiminde öğrencilerin bilgileri A) Sözel B) Kavramsal “keşfetmelerini” isteyen bir öğretmen, C) Olgusal D) İşlemsel aşağıdakilerden hangisine en az yer E) Üst bilişsel vermelidir? 19. Aşağıdakilerden hangisi açıklık ilkesi- A) İlkelerin, öğrenciler tarafından sezil- ne en uygun öğretim materyalidir? mesinin sağlanmasına A) Çalışma yaprağı B) Model B) Problemlerin, öğrencilerin kendi gö- C) Grafik rüşleri yoluyla çözülmesine D) Kavram haritası E) Döner levha C) Problemler için birden fazla çözüm yolunun üretilmesine 257 D) Tartışmalarda şaşırtıcı fikir öne süren- lerin ödüllendirilmesine E) Bilgilerin görsel araçlar kullanılarak öğrencilere sunulmasına

HEDEFLER VE BELİRLENMESİ (ÇÖZÜM) 1. Bloom taksonomisinde hedefler bilişsel, du- 3. Öğretme-öğrenme sürecinde bireyin zihin- yuşsal ve devinişsel olmak üzere üç alanda sel gelişimine katkı yapmanın en etkili yolu, sınıflanmaktadır. Bilişsel alan, öğrenmede bireyin zihinsel olarak öğrenme sürecine zihinsel aktivitelerin ağır bastığı hedefleri, katılımını sağlamaktır. Bireyin sürece aktif duyuşsal alan sevgi, korku ve tutum gibi katılımının sağlanması ölçüsünde bireyin bi- duygu boyutunun ağır bastığı hedefleri, de- lişsel gelişimine katkı sağlanabilir. Buradan vinişsel alan ise zihin ve kas koordinasyo- hareketle öğretmenin bilgiyi sunması ya da nunun ağır bastığı hedefleri kapsar. Hedef özetlemesi, öğrenciyi pasifleştiren öğrenme alanlarının bu özellikleri açısından incelen- ortamları düzenlemesi gibi öğretmen mer- diğinde “topluma karşı sorumluluk duyma” kezli süreçler öğrencinin bilişsel gelişimine ve “geniş bir dünya görüşüne sahip olma” daha az katkı sağlar. Öğrenciler farklı dü- duyuşsal alan, “hür ve bilimsel düşünce gü- şünmeye ve çoklu bakış açısı geliştirmeye cüne sahip olma” ise bilişsel alana ait hedef yönlendirilirse, başka bir anlatımla; öğretim davranışlardır. sürecinin merkezine öğrenci aktivitesi alınır- sa öğrencinin bilişsel gelişimine katkı sağla- Cevap A nabilir. Cevap C 2. Bütün hedef alanlarında geçerli olmak üzere 4. Bilişsel alan, zihinsel öğrenmelerin ağır bas- hedeflerin düzeyi yükseldikçe o düzeyler- tığı ve öğrenme sürecinde zihinsel yetilerin de gerçekleşen öğrenmelerin de kalıcılığı- kullanıldığı alandır. Bilişsel alandaki hedef- nın artması beklenir. Örneğin bilişsel alanda lerin alt basamakları; bilgi, kavrama, uygu- bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve lama, analiz, sentez ve değerlendirmedir. değerlendirme basamaklarında öğrenmeler, Bilgi; görünce tanıma, sorunca söylemek, düzey yükseldikçe daha nitelikli olmaktadır. ezberden tekrar etme davranışlarını, kav- Bunun nedeni, hedef düzeyinin yükselmesine rama, çevirme, yorumlama ve tahmin etme orantılı olarak öğrencinin öğretim sürecinde davranışlarını, Uygulama; bildiklerini yeni rolündeki etkinliğin de artmasıdır. Bu çerçeve- durumda kullanma davranışlarını, analiz; bir den bakıldığında “A” seçeneğindeki davranış bütünün bölümleri arasındaki ilişkileri belir- ifadesi sentez düzeyindedir ve öğrenci bunu leme davranışlarını, sentez; orijinal bir bütün yaptığında öğrenmedeki kalıcılığın en yüksek oluşturma davranışlarını; değerlendirme düzeyde olması beklenir. “B” seçeneğindeki ise ürün veya süreci bir ölçütle karşılaştırıp “Verilen problemi aşamalar halinde inceleme” bir yargıya varma davranışlarını kapsar. Bu analiz düzeyinde, “C” seçeneğindeki “Yapılan açıklamalar çerçevesinde soru kökündeki deneyi izledikten sonra rapor yazma” kavra- ifade incelendiğinde, öğretmenin öğrencile- ma düzeyinde, “D” seçeneğindeki “Metnin rinden izledikleri partileri “gerçekçilik”, “dü- ana fikrini açıklama” kavrama düzeyinde, rüstlük” ve “insan onuruna saygı” ölçütleri “E” seçeneğindeki “Konuya ilişkin görüşlerini açısından eleştiren bir sunum hazırlamala- açıklama” kavrama düzeyinde gösterilen dav- rını istemesi, bilişsel alanın değerlendirme ranışlardır. düzeyine yönelik bir ürünü işaret eder. Bu nedenle ÖSYM tarafından doğru seçenek Cevap A “Bilişsel-Analiz” olarak belirtilmişse de doğ- ru seçeneğin “Bilişsel- Değerlendirme” ola- 258 rak ifade edilmesi gerekirdi. Cevap E

5. Hedef; öğrencilere kazandırılmak üzere, Hedefler ve Belirlenmesi belirlenmiş istendik özelliklerdir. Başka bir ifadeyle hedef; planlanmış ve düzenlenmiş olduğu; devinişsel alan, zihin kas koordi- yaşantılar yoluyla kazandırılması kararlaş- nasyonunun baskın olduğu hedef alanıdır. tırılan davranış değişikliği olarak ifade edil- Programın ilk öğesi olan “hedefler” belirlen- meye uygun özelliklerdir. Bu özellikleriyle dikten sonra diğer program öğeleri; “içerik”, hedefler, eğitimin odak noktasını oluşturur. “eğitim durumları” ve “sınama durumları” Öğretim sürecinde bu denli önemli olan belirlenir. Hedefleri gerçekleştirmede, öğ- hedeflerin, birtakım niteliklere sahip olması renmenin gerçekleştiği eğitim durumlarının kaçınılmazdır. Bu nitelikler; öğrenci dav- hedefleri gerçekleştirecek niteliğe sahip ranışına dönüklük, ulaşılabilirlik, kenetlilik, olması, büyük önem taşımaktadır. Bu ne- genellik ve sınırlılık, öğrenme ürünlerine denle eğitim durumları kapsamında yer alan dönüklük, açık-seçiklik, tutarlılık ve bitişiklik yöntem-tekniklerin, araç-gereç ve materyal- olarak sıralanabilir. Soru kökündeki, “Ülke lerin, öğrenme ortamının hedeflere uygun sevgisi geliştirme” ifadesi; öğrenci, davranı- şekilde seçilmesi ve düzenlenmesi gerekir. şa dönük olmadığından ve öğretmenin gö- Bu açıklamalar çerçevesinde soru kökü revini yansıttığından hedef özelliği taşımaz. incelendiğinde, “Yaşadığı bölgedeki eko- Bununla birlikte sorunun çözümünde, seçe- nomik faaliyetlere ilişkin meslekleri belirler” neklerde hedefin özelliğine ilişkin bir ifade ifadesi bilişsel alanda, “Yaşadığı bölge için- yeterli olacaktır. Diğer seçenekler, hedefin de ekonomik dayanışmayı fark eder” ifadesi taşıması gereken nitelikleri yansıtmazken, ise, duyuşsal alanda yer alan hedeflerdir. Bu “E” seçeneğindeki “öğrenci özelliği olma”, hedeflerin gerçekleştirilmesi için en uygun hedefin taşıması gereken niteliklerden biri- strateji; araştırma-inceleme; en uygun yak- dir. laşım ise; proje tabanlı öğrenmedir. Çünkü öğrencilerin araştırma yapması, sorgulama- Cevap E sı, gözlem yapması gibi davranışlar sergile- mesi gerekir. 6. Hedefler bütün eğitim faaliyetlerinin yönünü ve sınıfını belirler. Başka bir ifadeyle hedef- Cevap A ler, diğer program öğelerinin en önemli ve en temel belirleyicisidir. Bu yönüyle eğitimin 8. Öğretim hedefleri ağır bastıları alan açısın- odak noktası olan hedeflerin öğrenci davra- dan bilişsel, duyuşsa ve devinişsel alanlarda nışına dönük, ulaşılabilir, kenetlilik ilkesine gruplandıktan sonra öğrenmelerin düzeyine uygun, hem genel hem de sınırlı, öğrenme göre sıralanır. Bilişsel alan hedefleri bilgi, ürününe yönelik, açık ve anlaşılır, tutar- kavrama, uygulama, analiz, sentez ve de- lı, binişik değil, bitişik olma gibi özelliklere ğerlendirme; duyuşsal alan hedefleri alma, sahip olması gerekir. Bunun yanında genel tepkide bulunma, değer verme, örgütleme anlamda hedefler ihtiyaçlara göre belirlendi- ve kişilik haline getirme; devinişsel alan ğinden, hedeflerin doğal olarak hayatta kul- ise uyarılma, kılavuzla yapma, beceri ha- lanılabilir ve toplum gereksinimlerine uygun line getirme, duruma uydurma ve yaratma olması beklenir. basamaklarında sıralanır. Soruda verilen I. ifade nesne veya olguları fark etme ve uyarı- Cevap D cıları ayırt etme davranışlarını kapsadığı için “Alma” düzeyinde, II. ifade bilgiyi özümle- 7. Hedeflerin aşamalı sınıflaması, üç alanda me, kendi cümleleriyle yorumlama ve örnek yapılmaktadır. Bunlar; bilişsel alan, duyuş- verme davranışlarını içerdiği için “Kavrama” sal alan ve devinişsel alandır. Bir hedef bas- düzeyinde, III. ifade ise bildiklerini yeni du- kın olduğu özelliğe göre; bilişsel, duyuşsal rumda kullanma davranışını içerdiği için ve devinişsel alanlardan birine gruplanır. “Uygulama” düzeyindedir. Sentez basama- Bilişsel alan, zihinsel öğrenmelerin ağırlıklı ğı özgün ve orijinal bir bütün ortaya koyma olduğu; duyuşsal alan, sevgi, nefret, korku, davranışını içerir. III. cümlede yer alan “öğ- ilgi ve tutum gibi duygusal yönlerin baskın rendiklerini kullanarak” ifadesi sentezi değil, uygulama düzeyini işaret etmektedir. Cevap C 259

Hedefler ve Belirlenmesi 12. Eğitimde hedefler dikey sınıflama olarak üç düzeyde belirlenir. Uzak hedefler ülkenin 9. Sevgi, nefret, korku, ilgi, tutum gibi duyuş- politik felsefesini yansıtan ve yasalarda ifa- sal öğrenmelerin hem gerçekleşmesi uzun de edilen oldukça genel olarak ifade edilir. zaman gerektirir, hem de değerlendirilmesi Bu hedefler ideal insan tipinin özelliklerini sürecinde önemli sorunlar yaşanır. Çünkü belirler ve eğitim sisteminin yönünü tayin ilgi ve tutumların oluşumu uzun süre gerek- eder. Genel hedefler, eğitim sistemindeki tirir, diğer yandan bu alanın ölçülmesinde kademelerin ve okulların hedefleridir. Özel birey kendini olduğundan farklı yansıtabilir. hedefler ise, bir ders ya da konu düzeyin- Bu açıklamalar çerçevesinde seçenekler deki hedeflerdir ve en somut düzeydeki incelendiğinde duyuşsal alanda yer alan hedef ifadeleridir. Bu açıklamalar çerçeve- “kendini topluma hizmet yolunda adama” sinde “fen ve teknoloji dersi öğretim prog- ifadesinin öğretilmesi ve değerlendirilmesi- ramının vizyonu bütün öğrencilerin, bireysel nin en zor olduğu görülmektedir. farklılıkları ne olursa olsun, fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetişmesidir” ifadesi özel Cevap A hedeflere örnektir. 10. Gagne tarafından ileri sürülen öğretim du- Cevap A rumları modeline göre öğrenme gözlenebi- len davranışlardan dolaylı olarak anlaşılır ve 13. Yenilenmiş Bloom taksonomisi hatırlama beyinde gerçekleşir. Bu modele göre sözel (bilgi), anlama (kavrama), uygulama, çö- bilgi, zihinsel beceriler, bilişsel stratejiler, zümleme (analiz), değerlendirme ve yaratma tutumlar ve devimsel beceriler olmak üzere (sentez) basamaklarından oluşur. Bu takso- beş tür öğrenme ürünü vardır. Sözel bilgi, nomi açısından incelendiğinde Yemekten farklı yollarla bilgiyi ifade etme ya da ileti- önce ellerimizi yıkamamız niçin gereklidir? şimde bulunma gibi ürünleri; zihinsel bece- sorusu “anlama”, Yemekten önce ellerimizin riler, “Nasıl’ı bilme” ile ilgili ürünleri; bilişsel temiz olmasının bize sağladığı yararlar ne- stratejiler, hatırlama, düşünme ve öğrenme- lerdir? sorusu ise “analiz” amacına dönük- yi etkili bir şekilde gerçekleştirme gibi ürün- tür. leri; tutumlar, nesne, olay ya da insanlara ilişkin kişisel davranışlarda bulunmayı ve Cevap A devimsel beceriler ise, zihin-kas koordinas- yonunu gerektiren öğrenme ürünlerini kap- 14. Bu soru mantıksal olarak program geliştir- sar. Bu çerçevede seçeneklerdeki ifadeler me sürecinin adımlarının sıralanması bakış incelendiğinde “Sanat müzelerini gezmeyi açısıyla çözülebilecek bir sorudur. Hedef seçme” davranışının tutumlar kategorisinde (kazanımlar) bir öğretim programında belir- bir davranış olduğu görülmektedir. lenecek ilk öge ve diğer ögelerin belirlen- mesinde kullanılacak en temel ölçüttür. Bu Cevap C yönüyle kazanımlar ihtiyaçlar çerçevesinde belirlendiğinden, kazanımlar ihtiyaçları de- 11. Her alandaki hedefler kendi içinde kolaydan ğil, ihtiyaçlar kazanımları şekillendirir. Yani zora, basitten karmaşığa doğru bir sıra iz- basit bir öncelik-sonralık ilişkisi söz konu- ler. En basit davranışlar dizinin en alt basa- sudur. Diğer yandan kazanımlar içeriğin be- mağını, en karmaşık davranışlar ise dizinin lirlenmesinde ve düzenlenmesinde, öğretim en üst basamağını oluşturur. Bu anlayışla sürecinin planlanmasında ve uygulanma- bilişsel alan öğrenmeleri de bilgi, kavrama, sında, öğrenci başarının ölçülmesinde ve uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme programın değerlendirilmesinde öncelikle basamakları olarak sıralanır. Bu basamak- dikkate alınması gereken ölçüttür. lardan bilgi düzeyi, hatırlama, sınıflama, listeleme, tekrar etme ve ezberden söyleme Cevap A gibi davranışları kapsar. Analiz düzeyi ise analiz etme ve ana hatlar arasında ayrıntıları ayrıştırma davranışlarını içerir. Bu açıklama- lar ışında (I) ve (II) numaralı ifadelerin bilgi düzeyinde, (III) ve (IV) numaralı ifadelerin ise analiz düzeyinde olduğu görülmektedir. Cevap D 260

Hedefler ve Belirlenmesi 15. Öğretim sürecinde kullanılacak sınama du- 17. Bloom’un bilişsel alan sınıflamasına göre rumlarının ölçülecek kazanımın ilgili olduğu hedefler bilgi, kavrama, uygulama, analiz, alanın niteliklerine uygunluğu önemlidir. sentez ve değerlendirme basamaklarında başka bir anlatımla kazanım bilişsel alanda gruplanır. Hedeflerin düzeyi yükseldikçe ise o olana uygun, duyuşsal ve devinişsel öğrenci etkinliğinin buna bağlı olarak da öğ- alanlarda ise de o alanlara uygun ölçme renmenin anlamlılığı ve kalıcılığının artması araçlarının kullanılması gerekir. Bilişsel alan- beklenir. Bu çerçevede öncüllerdeki ifadeler daki kazanımların ölçülmesinde yazılı-sözlü incelendiğinde; “Bir hücre modeli oluştura- yoklama tipi sınavlar, kısa cevaplı sorular, rak hücreyi oluşturan ögelerin birbirleriyle doğru-yanlış tipi sorular, çoktan seçme- ilişkisini gösterme” analiz, “Hücre organel- li veya eşleştirme tipi sorular kullanılabilir. lerinin görevlerini kendi cümleleriyle ifade Duyuşsal alandaki kazanımların test edil- etme” ve “Canlının hücrelerden oluştuğunu mesinde ise ilgi envanterleri, tutum ölçekleri örneklerle açıklama” ifadeleri kavrama, “İki veya kişilik testleri kullanılabilir. Psiko-motor farklı dokuya ait iki hücrenin temel ögelerini alanda ise gözlem ve performans testleri eşleştirme” bilgi, “Daha önce duymadığı tek kullanılabilir. Gelişim dosyası (portfolio) ve hücreli bir canlı türü tasarlama” ise sentez yapılandırılmış grid öğrenci merkezli öğre- düzeyinde ve en üst düzeydeki davranış ifa- tim anlayışıyla birlikte gündeme gelen ölçme desidir. araçlarıdır. Günümüzde sıklıkla kullanılan gelişim dosyası öğrencilerin öğretim süre- Cevap E ci boyunca ortaya koyduğu ürünlerin veya çalışmaların sistematik olarak bir dosyada toplanması olarak tanımlanabilir. Cevap D 16. Bir öğretim etkinliği ne kadar çok duyu or- 18. Soruda, yenilenen Bloom taksonomisindeki ganına hitap ederse öğrenme o kadar kalıcı, bilgi türlerinin sorulduğu görülmektedir. Bir unutma da o kadar geç olmaktadır. Öğren- öğrencinin ders çalışırken özet çıkarması, me yaşantılar sonucu ortaya çıktığına göre kavram haritaları hazırlaması ve bunları etkili bu yaşantılar ne kadar zenginleştirilirse öğ- bir öğrenme yolu olarak algılayıp uygulama- renme de o kadar nitelikli olacaktır. Edgar ya geçirmesi, kendi öğrenme yolları hakkın- Dale tarafından ortaya konan yaşantı koni- da farkındalık geliştirdiğinin göstergesidir. sinde de bu gerçek bütün açıklığı ile ortaya Bu durum üstbilişsel bilgi ile mümkündür. konmuştur. Bu açıklamalar ışığında öğren- Cevap E cilerin bilgileri keşfetmesinde en az etkiyi yapacak faaliyet bilgilerin öğrencilere su- 19. Açıklık ilkesinin temel amacı daha fazla sayı- nulmasıdır. Bu hem geleneksel bir anlayıştır da duyu organını harekete geçirerek konuyu hem de günümüzün öğrenci merkezli eğitim anlaşılır hale getirmektir. Bu bakımdan ve- anlayışında kabul görmeyen bir etkinliktir. rilenler arasında en etkili materyal model- Bu süreçte öğrenci katılımının en az düzey- lerdir. Çünkü modeller işitme ve görme ile de gerçekleşmesi öğrenmelerin niteliğini de birlikte dokunma duyusunu da harekete ge- olumsuz etkileyecektir. çirir. Cevap B Cevap E 261

İÇERİK 1. Sarmal programın dayandığı temel dü- 3. Bir eğitim programında, amaçlara ulaş- şünce aşağıdakilerden hangisidir? mayı sağlayacak konu içeriği genellikle çok geniş olduğu için, içerik belirlenirken A) Öğrencilerin, önemli bilgileri kendi belli ölçütler kullanmak gerekmektedir. kendilerine keşfetmeleri Aşağıdakilerden hangisi bu ölçütler- B) Öğrenme sürecinde deneyimden den biri değildir? önce bilginin gerekli olduğu A) Toplumsal fayda C) Öğrencilere belli kavramların belli ge- B) Bireysel fayda lişim düzeylerinde verilmesi C) Gelişim özellikleri D) Yeni öğrenilenlerin ön öğrenmeler üzerine inşa edilmesi D) Konular arası ilişkilendirme E) Öğrencilerin, öğretmen kılavuzluğun- E) İçeriğin sunulma biçimi da araştırmalar yaparak kendi kendi- lerine öğrenmeleri 4. Sosyal bilgiler dersinde, teknolojik ürün- lerin hayatımızda yaptığı değişikliklerle 2. I. İçeriğin alt konuları arasında ardışık ilgili içerik düzenlemesinde, sorgulama sıralanmaların olduğunu ve yeri gel- merkezli programlama yaklaşımı kullanı- diğinde önceki öğrenilenlerin daha lacaktır. kapsamlı olarak yeniden öğretilmesi gerektiğini savunan bir içerik düzen- Aşağıdakilerden hangisi bu yaklaşıma leme yaklaşımıdır. uygun içerik düzenleme aşamasında sorulabilecek bir soru değildir? II. Aşamalılık özelliği taşıyan konuların A) Alana ilişkin bilimsel dokümanlara ne düzenlenmesinde kullanılan, ardışık, kadar sıklıkla yönlendirmektedir? sıralı, yakın ilişkili ve zorunlu konulara uyan bir içerik düzenleme yaklaşımı- B) Konunun yaşamsal önemi nedir? dır. C) Ele alınacak konular evrensel nitelikte III. Öğrenme ünitelerinin öbeklere ayrıldı- midir? ğı, konuların öğretim sırası esnek, her dilimin bir bütün oluşturduğu içerik D) Okul dışında öğrenilmesi zor olan bil- düzenleme yaklaşımıdır. giler nelerdir? Yukarıda özellikleri belirtilen içerik dü- E) Birden fazla uzmanlık alanı seçeneği zenleme yaklaşımları aşağıdakilerin sunmakta mıdır? hangisinde doğru sırada verilmiştir? 5. Bir öğretmen öğrencilerine verdiği bir ––––I– –––– ––––I–I –––– ––––I–II–––– metni sırasıyla maç haberi, dedikodu ve A) Piramitsel Doğrusal Modüler ninni gibi okumalarını ister. B) Sarmal Doğrusal Piramitsel C) Çekirdek Piramitsel Modüler Bu etkinlikle öğretmen öğrencilerde D) Sarmal Doğrusal Modüler aşağıdakilerden hangisinin gerçekleş- E) Sarmal Çekirdek Piramitsel tirilmesinde en az katkı sağlar? A) Amaca ulaşmada kendilerine özgü yol belirlemede B) Öğrenilenlerin yaşamlarında ne işe yarayacağını fark etmede C) Yaratıcılık yetilerini geliştirmede D) Mimik ve jestlerini etkili kullanmada E) Hızlı okuma ve okuduğunu anlama becerilerini geliştirmede 262

6. Bir uzman, bilgisayar dersinde uzaktan İçerik öğretim uygulamalarının iletişim becerile- rine etkileri konusuyla ilgili içerik düzen- 9. Öğrenen merkezli tasarımlardan “ya- lemesi yapacaktır. şantı merkezli” tasarımı temel alarak hazırlanan hayat bilgisi programında Bu uzman, doğrusal programlama içerik düzenlenirken aşağıdaki yak- yaklaşımını kullanmak isterse aşa- laşımlardan hangisinin kullanılması ğıdakilerden hangisini kesinlikle göz daha uygundur? önünde bulundurmalıdır? A) Sorgulama A) Konuların anlamlı tekrarlara bağlı öğ- B) Çekirdek retilmesini C) Piramitsel B) Konuların kendi içinde anlamlı bir bü- D) Modüler tün oluşturmasını E) Sarmal C) Konuların ihtiyaç ve sorulara bağlı ta- sarlanmasını 10. Matematik dersi öğretim programı için D) Konuların farklı özelliklerinin ve önce- belirlenen; liklerinin olmasını E) Konuların birbiriyle ardışık ve yakın • Rakamları okur ve yazar. ilişkili olmasını • Nesne sayısı 10’dan az olan bir top- 7. Sedat Öğretmen, beden eğitimi dersinde luluktaki nesnelerin sayısını belirler ve voleybol, basketbol ve hentbol oyunla- bu sayıyı rakamla yazar. rının benzer görünmekle beraber farklı • 100 içinde ileriye doğru birer ve onar özelliklerde olduğunu düşünür ve bu ritmik sayar. oyunların öğretiminde farklı yöntem ya da kazanımlarına en uygun içerik düzen- teknikler kullanır. Her oyunu kendi içinde leme yaklaşımı aşağıdakilerden hangi- organize ederek öğretir. sidir? A) Modüler Buna göre, Sedat Öğretmen’in aşağı- B) Sarmal daki içerik programlama yaklaşımla- C) Sorgulama merkezli rından hangisini kullandığı söylenebi- D) Çekirdek lir? E) Piramitsel A) Sarmal B) Modüler C) Doğrusal D) Tematik E) Geniş alanlı 11. Bir uzaktan öğretim programı kapsamın- da içeriği oluşturan konuların gruplana- 8. Sosyal bilgiler dersinde “Haklarımı öğre- rak bölümler hâlinde düzenlenmesi ve öğrencilerin düzeylerine uygun bölüm- niyorum.” konusunun içeriğinde sırasıyla den başlayabilmelerine imkân sağlanma- • bulunduğu çeşitli grup ve kurumlar sı planlanmaktadır. içindeki yerini belirleme, Bunu gerçekleştirebilmek için en uy- gun içerik düzenleme yaklaşımı aşağı- • içinde bulunduğu grup ile gruplara ait dakilerden hangisidir? rolleri ilişkilendirme, A) Doğrusal B) Sarmal C) Modüler D) Piramitsel E) Çekirdek • katıldığı gruplarda aldığı roller ile rol- lerin gerektirdiği hak ve sorumlulukları 263 ilişkilendirme kazanımlarına yer verilmiştir. Buna göre, içeriğin aşağıdaki temel il- kelerden hangisine uygun belirlendiği söylenebilir? B) Örnekleme A) Ön koşul C) Sentezleme D) Kapsama E) Tümevarım

İÇERİK (ÇÖZÜM) 1. 2005’te uygulamaya konulan ilköğretim 3. İçerik, konuların ve gerçek yaşam bilgilerinin programı, sarmal program yaklaşımı temel hedefleri gerçekleştirecek biçimde belirlen- almıştır. Sarmal program yaklaşımı, yapılan- mesi ve düzenlenmesidir. Programda yer dırmacılık yaklaşımında olduğu gibi “yeni alan içeriğin birtakım niteliklere sahip olması öğrenmelerin ön öğrenmeler üzerine inşa gerekmektedir. Hedeflerle tutarlı olması, öğ- edilmesi” ilkesini esas alır. Bu yaklaşımda rencilerin gelişim düzeylerine uygun olması, içerikteki bilgi doğrusal bir sıra izlemek ye- toplumsal ve bireysel fayda sağlaması, bil- rine, konular yeri geldikçe tekrarlanır ve her ginin hem kendi içinde hem de günlük ya- tekrarda yeni bilgilerin eklenmesiyle kapsam şamla ilişkilendirilmiş olması bu niteliklerden giderek genişler. Bruner tarafından ortaya bazılarıdır. Ancak içeriğin sunulma biçimi atılan ve yapılandırmacı öğrenme anlayışına içeriğin belirlenmesindeki ölçütlerden biri da uygun olan sarmal yaklaşım, özellikle dil değildir. Sunulma biçimi yukarıdaki ölçütler öğretim programlarının içeriğinin düzenlen- çerçevesinde belirlenmiş içeriğin öğrenci- mesinde kullanılmaktadır. lerle paylaşılması sürecinde karar verilmesi gereken bir durumdur. Cevap D Cevap E 2. İçerik, bilginin sadece bir araya getirilme- 4. İçerik düzenleme yaklaşımlarından sarmal siyle oluşan bir yığın değildir. Belirlenen yaklaşımda içerik öğrencilerin soruları temel içeriğin düzenlenmesi rastgele değil, belli alınarak düzenlenir. Bu yaklaşımın temelin- yaklaşımlar kullanılarak gerçekleştirilir. Ön- de öğrencilerin sorularına ve gereksinimle- cüllerdeki içerik düzenleme yaklaşımlarına rine göre düzenlenen içeriğin daha anlamlı ilişkin açıklamalar incelendiğinde, konula- öğrenileceği görüşü vardır. “A”, “B”, “C” rın yeri geldikçe önceki öğrenilenlerin daha ve “D” seçeneklerindeki sorular sorgula- kapsamlı olarak yeniden öğretilmesi gerek- ma merkezli içerik düzenleme yaklaşımı ile tiğini savunan; “sarmal”, aşamalılık özelliği uyumlu olmakla birlikte, “E” seçeneğindeki taşıyan konuların düzenlenmesinde ardışık ifade bu kapsamda yer almamaktadır. Çün- ve sıralı olarak düzenlenmesini temel alan; kü bu soru ifadesi birey merkezli bir anlayışı “Doğrusal”, ünitelerin öbeklere ayrıldığı ve değil, konu merkezli anlayışı temel alan bir her dilimin bir bütün oluşturduğu yaklaşım sorudur. ise; “ Modüler” içerik düzenleme yaklaşımı- nın özelliklerini yansıtmaktadır. Cevap E Cevap D 5. Öğretmenin öğrencilerine verdiği bir metni sırasıyla maç haberi, dedikodu ve ninni gibi 264 okumalarını istemesi öğretim sürecinin çe- şitlendirilmesine yönelik bir çabadır. Böylece öğretimin birden fazla duyu organına yönelik olması ve öğrenmelerin daha etkili ve kalıcı olması sağlanabilir. Böyle bir çeşitlendirme aynı zamanda öğrencilerin kendilerine özgü yol öğrenme yolları belirlemede, öğrenilen- lerin yaşamlarında ne işe yarayacağını fark etmede, öğrencilerin yaratıcılıklarını geliş- tirmede, mimik ve jestleri etkili kullanmada katkı sağlar. Cevap E

6. İçerik salt olarak birbiri ile ilişkili bilgilerin İçerik bir araya getirilmesi ile oluşan bir bilgi yı- ğını değildir. İçerik kendi içinde son derece 8. İçerik bir takım bilgilerin gelişigüzel bir araya mantıklı ilişkilere sahiptir. İçerikteki bilginin getirildiği bir yapı değildir. Programın ikinci düzenlenmesinde bilginin sahip olduğu öğesi olan içeriğin belirlenmesinde ve dü- özellikler ve bilginin birbiriyle olan ilişkisi zenlenmesinde bir takım ilkeler söz konu- temel belirleyicidir. Belirlenen içeriğin dü- sudur. Hedeflerle ilgili olma, tutarlı olma, zenlenmesi belli yaklaşımlara uygun olarak bilimsel olarak doğru olma, yararlı, güncel gerçekleştirilir. Bu yaklaşımlardan doğrusal ve geçerli olma, öğrenciye göre olma, bir yaklaşım, aşamalılık özelliğine sahip bilgile- öncekine dayalı bir sonrakine hazırlayıcı rin önkoşul ilişkilere sıralanmasını temel alır. olma, kapsama ve anlamlı olma bu ilkeler Bu gerekçe ile içerik düzenleme sürecinde arasındadır. Bu ilkelerden kapsama ilke- doğrusal programlama yaklaşım kullanmak si; yeni içeriğin önceden öğrenilen yapının isterse konuların birbiriyle ardışık ve yakın içinde verilmesini ifade eder. Bu açıklamalar ilişkili olması gibi özelliklerin öncelikle dik- ışığında sosyal bilgiler dersine ilişkin verilen kate alınması gerekir. örnekte temel ilke olarak kapsama ilkesinin dikkate alındığı görülmektedir. Cevap E Cevap D 7. Program geliştirme sürecinde içerikte 9. Yaşantı merkezli program tasarımı, öğren- yer alacak bilginin kazanımlara uygunluk, cilerin ilgi ve ihtiyaçlarının önceden belirle- öğrencinin gelişim düzeyine uygunluk, nemeyeceğini bu nedenle süreç içerisinde bilimsel olarak doğruluk, bireysel ve top- öğrenci soruları, sorgulamaları ve sorunları lumsal fayda sağlayıcı olma, kendi içinde temel alınarak programın oluşturulması ge- tutarlı olma, güncel ve geçerli olma gibi rektiğini savunur. Bu savunular sorgulama ilkelere uygunluğu sağlandıktan sonra merkezli içerik düzenleme yaklaşımında da belli yaklaşımlar temel alınarak düzen- özellikle vurgulanmaktadır. lenmesi gerekir. Sarmal yaklaşım, önce- ki-sonraki bilgiler arasında ilişkinin kurul- Cevap A ması ve kapsamın giderek genişlemesini temel alırken; doğrusal yaklaşım bilginin 10. Önce rakamları okuma ve yazma, sonra 10 önkoşul olma özelliğine göre adım adım içinde sayılar ve rakamlarla işlemler yapma, sıralanmasını esas alır. Modüler yaklaşım daha sonra ise 100 içinde sayılarla işlemler ise içeriğin bilgi öbekleri şeklinde birbiri- yapma, sarmal içerik düzenleme yaklaşı- nin önkoşulu olmayacak şekilde düzen- mına göre içerik belirlendiği görülmektedir. lenmesini öngörür. Geniş alanlı tasarım Kazanımlara dikkat edildiğinde sarmal prog- bir içerik düzenleme yaklaşımı olmaktan ramın özelliğini yansıtan ve aynı öğrenme öte bir programı tasarımı yaklaşımıdır. alanına ait kazanımlar (sayılar) olduğu gö- Tematik yaklaşım ise, yenilenen ilköğre- rülmektedir. Bu kazanımların ön bilgi üstüne tim programıyla birlikte gündeme gelen yeni bilgi, giderek kapsamının genişlemesi birbirinden bağlantısız bilgi birimleri yeri- özellikleri sarmal programın en fazla vurgu- ne, birbiriyle ve çeşitli disiplinler ile ilişki- lanan yönüdür. lendirilmiş bilgi birimlerini ifade eden bir anlayıştır. Cevap B Cevap B 11. Modüler tasarımlarda öğrenciler öğrenmeye istedikleri içerik bölümünden başlayabilirler. Cevap C 265

EĞİTİM DURUMLARI 1. Öğretmenler öğrencilerinin öğrenmelerini 4. Hayat bilgisi dersinde, “Farklı yöntem- desteklemek amacıyla; sınav kâğıtlarına, leri kullanarak yön bulur.” kazanımını bireysel çalışmalarına, ödevlerine, grup gerçekleştirmek üzere öğretmen, çalışmalarına, sordukları sorulara, aldık- öğrenme - öğretme sürecine geçme- ları yanıtlara ---- . Öğrenciler de öğret- den önce, aşağıdakilerden hangisini menlerinin iletilerini aldıklarını göstermek yaparsa eğitsel anlamda en doğruyu için ---- . yapmış olur? A) Yön bulma yöntemleri konusunda sı- Bu parçadaki boşluklara, aşağıdaki- nıfta bir metin okuma lerin hangisindeki sözcükler sırasıyla B) Öğrencilerin çeşitli kaynaklardan çalı- getirilmelidir? şıp yön bulma yöntemlerini öğrenme- lerine olanak sağlama A) ipuçları verirler - cevap verirler. C) Öğrencilerin yön bulma konusunda B) destekleyici öğretim uygularlar – ce- neler bildiklerini ortaya çıkaracak tar- tışmalar yaptırma vap verirler. D) Grup çalışmasıyla, yön bulmada kul- C) düzeltme verirler - pekiştireç verirler. lanacakları farklı planlar hazırlatma D) dönüt verirler - dönüt verirler. E) Öğrencilere “Yönlerimi bulurum.” şar- E) güdüleme yaparlar - dönüt verirler. kısını öğretme 2. Aşağıdakilerden hangisi öğretim prog- 5. Bir tarih öğretmeni, öğrencilerinin Ça- ramlarının “süreç” boyutunun taşıması nakkale Savaşı’nda iki tarafın askerleri- gereken niteliklerden biridir? nin duygu ve düşüncelerini anlamalarını amaçlamaktadır. A) Öğrencinin programa başlamadan önce sahip olması gereken özellikleri Aşağıdaki uygulamalardan hangisi öğ- içermesi retmenin bu amacına en fazla hizmet eder? B) Öğrenciye yaşantıları yoluyla kazan- A) Öğrenciler kütüphane araştırması ya- dırılabilecek bilişsel, duyuşsal ve psi- parlar ve her iki taraftaki askerî yet- komotor özellikleri içermesi kililere ait olan ve savaş stratejilerini anlatan yazıları araştırırlar. Buldukları C) Öğretme stratejileri, yöntem ve tek- bu yazıları sınıfta paylaşırlar. niklerine yer verilmiş olması B) Öğrenciler ders kitabını okurlar ve her bir tarafın, onları savaşa sürükleyen D) Düzey belirleme ve izlemeyi amaçla- haklı olduklarını düşündükleri neden- yan araçlara yer verilmiş olması lerine dair bir kompozisyon yazarlar. C) Öğretmen savaşan iki tarafa dair öğ- E) Konu alanının özelliği dikkate alınarak rencilere okuma parçaları verip bu aşamalılık ilkesine göre ifade edilmiş metinlere dayalı bir özet yazmalarını olması ister. D) Her öğrenci, konuya ilişkin okuduğu 3. Öğretim sürecindeki öğrenmelerin ka- kaynaklara dayalı olarak, her iki tara- lıcılığını sağlamada, aşağıdakilerden fın birer askerinin ailelerine o askerin hangisinin en az etkili olması beklenir? bakış açısından bir mektup yazar. Bu mektupları yüksek sesle sınıf arka- A) Öğrenilenlerin yaşam boyunca işe ya- daşlarına okur. rayacağını vurgulama E) Öğretmen savaşın gerçekleştiği böl- geye bir alan gezisi düzenler. Alanda, B) Öğrencilerden, öğrendiklerini kendi öğrencilere savaşın nasıl yapıldığına ifadeleriyle özetlemelerini isteme ilişkin büyük grup tartışması yaptırır. C) Uygulama çalışmaları yaptırma D) Öğrenilenleri sınavlarda sorma E) Öğrenilenlerle günlük yaşam arasında ilişki kurdurma 266

6. Ayşegül Öğretmen aşağıda sıralanan Eğitim Durumları öğrenme-öğretme etkinliklerinden hangisini yaptığında “aktif katılım” il- 8. Fen ve teknoloji dersi öğretim progra- kesine uygun davranmış olur ve kalıcı mı ilköğretim 6. sınıf “canlılarda üreme, öğrenme sağlama olasılığı artar? büyüme ve gelişme” ünitesinde “Büyü- me, gelişme ve ergenliğin araştırıldığı, A) Tepegözle şekil ve şemaları yansıtıp tartışıldığı ve paylaşıldığı toplumsal or- konuyu ayrıntılı anlatma ganizasyonların önemini fark ederek bu organizasyonlara katılmaya gönüllü olur.” B) Öğrencilerin kitaptaki bilgileri sınıfla kazanımı yer almaktadır. paylaşarak anlatmalarını sağlama Öğrencilerin bu kazanıma ulaşabil- C) Yaptığı gösteri deneyini öğrencilerin meleri için aşağıdaki uygulamalardan dikkatlice izlemelerini sağlama hangisi önerilemez? D) Konuyu sunarken CD, video vb. gör- A) Öğrencilerden ergen sorunlarıyla ilgili sel materyallerden yararlanma makaleler yazmaları istenir. E) Büyük grup tartışmasının arkasından B) Tüm öğrencilere ergen sorunlarıyla küçük grup çalışması yaptırma ilgili bir dergiye abone olmaları şartı koşulur. C) Öğrencilerden, bu konuyla ilgili orga- nizasyonları araştırarak bir bilgilendir- me sunumu yapmaları istenir. D) Sınıfa ergenlik konusunda uzmanlaş- mış bir konuk davet edilerek öğrenci- lerin ilgilerinin çekilmesi amaçlanır. E) Ergenlik ve gelişim sorunlarıyla ilgili kuruluşlara geziler düzenlenir. 7. Ayşegül Öğretmen coğrafya dersinde 9. “Meyve suyu niçin daha yavaş, su ise “doğal afetler” konusunu işleyecektir. daha hızlı akar? Bugün işte bunu öğre- Dersi işlemeye başlamadan önce, öğren- neceğiz.” diyen bir sınıf öğretmeninin cilerine “sel felaketi” ile ilgili bir film izletir. öncelikle aşağıdakilerden hangisini Daha sonra; bu derste öğrenecekleri bil- gerçekleştirmek istediği söylenebilir? gilerle ileride karşılaşabilecekleri benzer bir durumda nasıl davranmaları gerekti- A) Güdülenmeyi sağlamak ğini öğreneceklerini söyler. B) Bilgilerin transferini sağlamak C) Bilgi düzeyini artırmak Yukarıdaki örnekte Ayşegül Öğretmen D) Eleştirel düşünme becerisini geliştir- ders işlerken sırasıyla hangi basamak- ları uygulamıştır? mek E) Geri bildirimde bulunmak A) Dikkat çekme – Gözden geçirme 267 B) Dikkat çekme – Geçiş C) Gözden geçirme – Güdüleme D) Gözden geçirme – Geçiş E) Dikkat çekme – Güdüleme

Eğitim Durumları 12. Doğan Öğretmen, her dersin başında, ulaşılacak kazanımlarla ilgili öğrencilerine 10. Serkan Öğretmen, derste öğrencilere bilgi vermektedir. (I) “Derse etkin katılımınızı bekliyorum.” der ve (II) öğrenci grupları oluşturur. (III) Bu uygulamanın gerekçesi aşağıdaki- Gruplar arasında dolaşarak onlara ipuç- lerden hangisidir? ları verir. (IV) Sınıfa getirdiği kaynakları öğrencilerle paylaşır. (V) Beğendiği çalış- A) Öğrenmeyi somutlaştırma malara artı puan verir. B) Öğrencide beklenti oluşturma C) Dersin özetini verme Yukarıdaki öğretmen davranışlarından D) Öğrencileri iş birliğine yöneltme hangisi, öğrencilerin öğrenme - öğret- E) Ön bilgileri hatırlatma me sürecine etkin katılmalarını sağla- mada en az etkiye sahiptir? A) I B) II C) III D) IV E) V 11. Öğrenme-öğretme sürecinde soru-cevap 13. Aşağıdakilerden hangisi, bir öğretme- tekniğiyle ders işleyen öğretmen, öğren- nin öğrenme-öğretme sürecine yöne- cilerden doğru cevap verenleri tebrik lik etkinlik düzenlerken dikkate alması eder. Bazı öğrencilerin yanlış cevaplarına gereken temel özellikler arasında de- karşı, bir başka öğrenciden doğru ce- ğildir? vap alma yoluna gider. Cevap vermekte isteksiz olan öğrencilere bazı ek sorular A) Amaç ve kazanımlara ulaştırabilecek sorarak cevap vermelerini sağlar. nitelikte olması Buna göre öğretmen, öğrenme-öğret- B) Çocukların gelişim düzeylerine uygun me sürecinde aşağıdakilerden hangi- olması sini dikkate almamıştır? C) Çeşitli yöntem, teknik ve materyal A) Hazırbulunuşluk kullanımına yer vermesi B) İpucu D) Ders ve çalışma kitabına bağlı kalma- sı C) Düzeltme E) Farklı etkinlikler arasında bağlantılar D) Dönüt kurması E) Öğrenci katılımı 268

EĞİTİM DURUMLARI (ÇÖZÜM) 1. Dönüt, hem öğretmenler açısından hem de 3. Öğrenilenlerin kalıcılığı, öğrencinin öğretim öğrenciler açsından tanımlanabilir. Öğret- sürecine etkin katılımı ile doğrudan ilişkilidir. menler, öğrencilerinin öğrenmelerini destek- Başka bir anlatımla; öğrenci öğretim süreci- lemek amacıyla; sınav kâğıtlarına ödevlerine ne ne kadar aktif olarak katılır ve bu süreçle ilişkin dönütler verirken, öğrenciler de öğret- etkileşirse öğrenmelerin kalıcılığı da aynı menlerinin iletilerini aldıklarını göstermek için oranda artar. Öğretmene düşen sorumlu- dönüt verirler. İpucu, öğrencilerin harekete luk ise, öğrencileri olabildiğinden çok duyu geçirilmesine ve istenilen davranışın yapıl- organıyla katılabilecekleri, zengin öğretim masına yardımcı olan mesajların ya da uya- etkinlikleri ile karşı karşıya getirmektir. Bu rıcıların tümüne denir. Pekiştirme; davranışın kapsamda öğretmen, uygulama çalışma- görülme sıklığını arttırma işlemi, pekiştireç ise ları yaptırabilir, öğrencilerle günlük yaşam davranışın yenilenmesini arttıran uyaranlardır. arasındaki ilişkiyi kurdurabilir, öğrencilerden öğrendiklerini kendi cümleleriyle özetleme- Cevap D sini isteyebilir. Ayrıca öğrencileri öğrenmeye güdülemek amacıyla öğrenilenlerin yaşam boyunca ne işe yarayacağını vurgulayabilir. Ancak, öğrenilenleri sınavda sorma, öğren- melerin kalıcılığını sağlamaya yönelik değil, öğrenilenlerin miktarını belirlemeye yönelik bir öğretmen davranışıdır. Cevap D 2. Program geliştirme sürecinde hedefler belir- 4. Öğretim sürecinde (özellikle de öğrenilenler lendikten sonra, içerik belirlenip düzenlenir arasında aşamalılık ilişkisi söz konusu ise) ve üçüncü aşamada eğitim durumlarının hedeflere ulaşmada gerekli olan önkoşul öğ- düzenlenmesi gerçekleştirilir. Eğitim durum- renmelerin gerçekleşmiş olması, bir zorunlu- ları: hedef davranışları öğrenciye kazandır- luktur. Yeni öğrenilecekler ile, daha önceden mak için gerekli uyarıcıların düzenlenip işe bilinenler arasında bağlantının kurulması ve koşulmasıdır. Öğretim programlarının süreç öğrenmelerin daha anlamlı ve kalıcı olması boyutunu oluşturan; eğitim durumları yön- için gerekli olan önkoşul öğrenmelerdeki ek- tem teknikleri, öğretim etkinliklerini, öğren- siklikler giderilmiş olmalıdır. Soru kökünde yer me ortamının özelliklerini, işe koşulacak alan; “Farklı yöntemleri kullanarak yön bulur” araç-gereçleri, kullanılacak materyalleri ve kazanımını gerçekleştirmek isteyen öğret- öğretim hizmetinin niteliğini etkileyen değiş- men, öncelikle öğrencilerin yön bulma konu- kenleri kapsar. Eğitim durumları, öğrencinin sunda neler bildiğini ortaya çıkararak tartışma program başlamadan önce sahip olması yaptırmalı ve öğrenme eksikliklerini giderme- gereken özellikleri içermez ancak eğitim lidir. Böylece, öğrenci de öğrenme eksikliğini durumlarının düzenlenmesinde öğrencilerin fark edecek ve öğrencinin öğrenmeye olan hazırbulunuşluk düzeyleri temel alınır. Diğer ilgisi artacaktır. Diğer seçenekler, kazanıma seçenekler incelendiğinde; “Öğrenciye ya- yönelik öğretim sürecinin öncesine değil, şantıları yoluyla kazandırılabilecek bilişsel, sürecin kendisine yönelik öğretmen davra- duyuşsal ve psikomotor özellikler, “ hedef nışlarıdır. Oysa, sürecin öncesinde, yeni öğ- öğesine; düzey belirleme ve izlemeyi amaç- renmeler için gerekli olan önkoşul öğrenmeler layan araçlar, sınama durumları öğesine; sağlanmadan buna bağlı yeni bir öğrenmenin konu alanının özelliği dikkate alınarak aşa- gerçekleşmesi beklenmemelidir. malılık ilkesinin kullanılması ise içerik öğesi- ne yönelik ifadelerdir. Cevap C Cevap C 269

Eğitim Durumları 8. Belirlenmiş kazanımların gerçekleştirilmesi- ne hizmet edecek öğretme-öğrenme yaşan- 5. Empatik düşünme kendimizi bir diğer kişinin tılarının planlanmasında en önemli iki ölçüt yerine koyup, onun gibi hissedebilmek ve kazanıma ulaştırma ve öğrenci özelliklerine düşünebilmektir. Öğretmenler bu düşünme uygunluktur. Kazanıma ulaştırma kapsa- becerisinin gelişimini sağlayacak etkinlik mında etkililik, diğer anlatımla öğrenme- ve yöntem-teknikleri öğretim süreçlerinde lerin kalıcılığını sağlama, öğrenciye olabil- kullanabilirler. Öğretmenin demokratik bir diğince çeşitli yaşantı zenginliği sunma ve sınıf ortamı oluşturması, öğrencilerin görüş öğrencinin katılımını sağlama büyük önem ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebilme- taşımaktadır. Bu bilgiler ışığında seçenek- leri empatik düşünme becerilerini geliştirir. ler incelendiğinde kazanımla ilgili makale Örnek olay, konuşma halkası, tartışma, altı yazma, araştırma yaparak sunumla bulgu- şapkalı düşünme bu amaçla kullanılabile- ları paylaşma, uzman konuk ile paylaşımda cek yöntem tekniklerden en önemlileridir. bulunma ve ilgili kuruluşlara gezi düzenleme Öğrencilerinin Çanakkale Savaşı’nda iki etkinliklerinin kazanıma hizmet edeceği dü- tarafın askerlerinin duygu ve düşünceleri- şünülebilir. Ancak konu ile ilgili bir dergiye ni anlamalarını amaçlayan öğretmenin de abone olma şartının koşulması söz konusu öğrencilerinden her iki tarafın birer askeri- kazanıma hizmet etmeyen bir etkinliktir. nin ailelerine o askerin bakış açısından bir mektup yazmasını istemesi bu kapsamda Cevap B değerlendirilebilecek bir etkinliktir. Cevap D 6. Katılım, öğrencinin öğrenme süreciyle etki- 9. Öğretim sürecinin ve dolayısıyla süreç so- leşmesidir. Başka bir anlatımla öğrencinin nunda ortaya çıkacak ürünün niteliğini ar- öğretim sürecini yaşamasıdır. Öğrenme tırmak için öğretmenin belli sırada ve belli yaşantılar yoluyla oluşan davranış değişik- amaçlarda sergilemesi gereken davranışlar liklerini yansıttığından, öğrenmenin gerçek- vardır. Sırasıyla dikkati çekme, güdüleme, leşmesi için de katılım şarttır. Aktif katılım, hedeften haberdar etme ve önkoşul öğ- etkileşimin gözle görülen somut biçimidir ve renmeleri hatırlatma dersin giriş kısmında öğrenmelerin kalıcılığı için büyük önem taşır. öğretmenin sırasıyla sergilemesi gereken Bu nedenle öğretmenin aktif katılımı sağla- davranışlardır. Güdüleme öğrenilenlerin yıcı birtakım önlemler alması gereklidir. Tar- önemini ve hayatta ne işe yarayacağına iliş- tışma, örnek olay, beyin fırtınası ve problem kin açıklamaları kapsar. Hedeften haberdar çözme gibi öğrenci merkezli yöntem-teknik- etme ise öğrencileri ne öğrenecekleri konu- lerini kullanma aktif katılımı sağlamada doğ- sunda bilgilendirme davranışlarını içerir. Bu ru öğretmen davranışlarıdır. açıdan incelendiğinde “Meyve suyu niçin daha yavaş, su ise daha hızlı akar? Bugün Cevap E işte bunu öğreneceğiz.” diyen bir sınıf öğ- retmeninin bu davranışı hedeften haberdar 7. Derste “doğal afetler” konusunu işleyecek etmeye örnektir. Seçeneklerde böyle bir olan öğretmeninin derse başlamadan önce, ifade kullanılmamıştır ancak bilinmelidir ki öğrencilerine “sel felaketi” ile ilgili bir film hedeften haberdar edilen öğrenci, öğretim izletmesi “dikkat çekme”, daha sonra bu süreci sonunda hangi bilgileri edineceğinin derste öğrenecekleri bilgilerle ileride kar- ve bu bilgileri ne gibi ortamlarda kullana- şılaşabilecekleri benzer bir durumda nasıl cağının farkına varmış olur dolayısıyla bu davranmaları gerektiğini öğreneceklerine durum öğrencinin sürece güdülenmesine söyleme ise “güdüleme” basamaklarına uy- olanak sağlar. gun öğretmen davranışlarıdır. Cevap A Cevap E 270

10. Katılım, öğrencinin öğrenme süreciyle et- Eğitim Durumları kileşmesidir. Öğrencinin öğrenme sürecine katılım oranı ile öğrenme ürünlerinin oranı 12. Öncüle bakıldığında öğretmenin her dersin ve niteliği arasında yakın bir ilişki söz ko- başında ulaşılacak olan kazanımlar hakkında nusudur. Öğrenme tanımındaki “yaşantılar öğrencileri bilgilendirdiği görülmektedir. Bu yoluyla” ifadesi öğrenmenin katılım olma- açıdan kazanıma ulaşmaya yönelik herhangi dan gerçekleşemeyeceği konusunda ol- bir etkinlikten söz edilemez. Öğretmenin ula- dukça önemli bir noktanın altını çizmektedir. şılacak kazanımlarla ilgili açıklamaları daha Bu denli önemli olan katılımın sağlanmasına çok hedeften haberdar etme veya güdüleme yönelik öğretmenin yapması gereken bazı kapsamında ele alınabilir. A ve E seçenek- davranışlar söz konusudur. Önkoşul öğ- lerinde verilen açıklamalar ders işleme sü- renmelerdeki eksiklikleri gidermek, katılıma recinde yapılan uygulamalardır. C’de verilen uygun yöntem ve teknikler kullanmak, etkin- dersin özetini verme işlemi, dersin sonunda liklere katılan öğrencileri pekiştirmek, uygun yapılması uygun olan bir çalışmadır. D se- ipuçları kullanarak öğrencileri katılıma cesa- çeneğindeki ifade daha çok dersin gelişme retlendirmek, sınıf ortamını katılıma uygun bölümüne dönüktür. Ulaşılacak kazanımlarla biçimde düzenlemek ve öğretim sürecinde ilgili açıklamaların, yani neyin öğrenileceği- öğrencilerin özellik ve bireysel farklarını dik- nin belirtilmesinin amacı öğrencide beklenti kate almak öğretmenin katılımı sağlamaya oluşturmaktır. dönük yapması gerekenler olarak sıralana- bilir. Cevap B Cevap A 11. Soru incelendiğinde öğretmenin; doğru 13. Öğrenme-öğretme sürecinde etkinlik dü- cevap verenleri tebrik etmesi dönüt, ce- zenlemek isteyen bir öğretmen; öğrencilerin vap vermekte isteksiz olan öğrencilere ek gelişim düzeylerini ve özelliklerini, program- sorular sorması ipucu, öğrencilerin cevap da yer alan kazanımları, farklı yöntem ve vermeleri soru-cevap etkinliğine katılmaları teknik kullanımını ve farklı etkinlikler ara- öğrenci katılımı, bazı öğrencilerin yanlış ce- sında bağlantı kurulmasını dikkate almalıdır. vaplarına karşı diğer öğrencilerden doğru Ancak öğretmenin ders ve çalışma kitabına cevap alma yoluna gidilmesi düzeltmedir. bağlı kalması doğru değildir. Öğretmen, ka- Soru öncülünde hazırbulunuşluğa ilişkin zanımlar doğrultusunda, öğrenci özellikleri- herhangi bir veri yoktur. ne uygun ve farklı yöntem tekniklerin kulla- nımına uygun etkinlikler düzenlemelidir. Cevap A Cevap D 271

PROGRAMIN DENENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 1. Program değerlendirme, eğitim prog- 3. Bir öğretim programının geliştirilmesi, ramını ya da programın herhangi bir pilot uygulamasının yapılmasından sonra ögesini kabul etmek, değiştirmek ya da elde edilen verilerle programın yeniden çıkarmak amacıyla çeşitli ölçme araçla- şekillendirilmesi ve uygulanmaya başlan- rı kullanarak toplanan verileri programın ması süreçlerini içerir. etkililiğinin işaretçileri olan ölçütlerle kar- şılaştırma sürecidir. Programın pilot uygulamasından elde edilecek verilerin programın geliştiril- Bu açıklamaya göre program değer- mesinde işe yarar olabilmesi için, lendirmeyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? I. hazırbulunuşluk düzeyi uygun öğren- ciler A) Sınıfta öğretmen tarafından yapılan ölçme ve değerlendirmedir. II. donanımlı ve başarılı öğretmenler B) Öznel kararların rapor edilmesi süre- III. programdaki bilgileri içeren öğrenci cidir. ve öğretmen kitapları C) Programın etkililiği konusunda karar IV. programa uygun öğrenme ortamları verme sürecidir. V. öğrenme istasyonları ve sınıf dışı et- D) Eğitim programında yer alan bilgilerin kinlik olanakları yeniden düzenlenmesi sürecidir. VI. bilgisayar, internet bağlantısı ve ge- E) Öğretmenlerin yaptığı değerlendir- rekli yazılımlar melerin birleştirilerek rapor edilmesi sürecidir. ögelerinden hangileri mutlaka gerekli- dir? A) I, II ve IV B) I, III ve V C) I, IV ve VI D) II, IV ve V E) III, IV ve VI 2. I. AB ülkelerinin ve ABD’nin programla- 4. Bir öğretim programı değerlendirilir- rından uyarlanmıştır. ken aşağıdaki ölçütlerden hangisi göz önünde bulundurulmalıdır? II. Ulusal değerlere yeterince yer veril- mediği iddia edilmektedir. A) Programın idealizm, gerçekçilik ve yararcılık eğitim felsefelerine dayan- III. Pilot uygulama yapılmış, programın dırılmış olması uygulama sürecinde ve bitiminde program değerlendirilmiş, geliştirilmiş B) Programın uygulanmasında çoklu ve sonra kitaplar yazılmıştır. zekâ, tam öğrenme ve yapılandırmacı öğrenme kuramlarının işe koşulmuş IV. Programlar birinci sınıftan başlayarak olması her yıl bir sınıfa aşamalı uygulanmıştır. C) Programın “rasyonel planlama”, “sü- V. Aradisiplin yaklaşımına yer verilmiştir. reç yaklaşımı” ve “yenilikçi ya da du- Ülkemizde uygulanmakta olan yeni rumsal” modellerden yararlanılarak hazırlanmış olması ilköğretim programlarıyla ilgili olarak yukarıdaki değerlendirmelerden han- D) Programın hazırlanması için birey, gileri doğrudur? toplum ve konu alanı açılarından ih- tiyaç analizi yapılmış olması A) I, II ve IV B) I, II ve V C) I, III ve IV D) II, III ve IV E) II, IV ve V E) Öğretim programının, ait olduğu di- siplin alanında uzmanlığını kanıtlamış 272 kişiler tarafından hazırlanmış olması

5. Bir öğretim programının “içerik” boyu- Programın Denenmesi ve Değerlendirilmesi tu değerlendirilirken aşağıdaki soru- lardan hangisine “Evet.” yanıtı alınırsa 7. Öğretim programları hazırlanırken kaza- içerik için “Uygundur.” denilebilir? nımların yazılması ya da öğrenme çıktı- larının belirlenmesi hem eğitim durumları A) Çağdaş bulgulara dayalı mı? hem de ölçme durumları için rehber ko- numdadır. B) Öğrenci davranışı olarak ifade edilmiş mi? Buna göre kazanımlar yazılırken ya da öğrenme çıktıları belirlenirken C) Öğrenci merkezli etkinliklere uygun mu? I. Öğrenciler için bu konu alanında han- gi temel becerileri kazanmak önemli- D) Eğitim süreci sonunda ortaya çıkacak dir? ürün tanımlanmış mı? II. Öğrenciler için hangi olgu, kavram, E) Öğretim materyalleri belirtilmiş mi? ilke ve genellemelerle kuramlar ge- reklidir? III. Öğrenciler için hangi zihinsel süreçler dikkate alınmalıdır? sorularından hangileri sorulmalıdır? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 6. Bir ilköğretim programı yeniden yazılır ve 8. Bir öğretim programının amaçlarına, uy- program uygulanmadan önce bu prog- gulama sonunda ne düzeyde ulaşıldığını ramın denenmesine karar verilir. Progra- belirlemeye yönelik bir program değer- mın etkili bir şekilde uygulanabilmesi için lendirme çalışması yürütülmek istenmek- planlama yapıldıktan sonra deneme ya- tedir. pılacak okullar ile sınıfların belirlenmesine sıra gelir. Bu durumda, aşağıda verilen program değerlendirme modellerinden hangisi- Aşağıdakilerden hangisi deneme okul- nin kullanılması en uygundur? larını ve sınıfları seçerken dikkate alın- A) Stufflebeam - CIPP ması gereken ölçütlerden biri değildir? B) Eisner - Eğitsel eleştiri C) Tyler - Hedefe dayalı A) Ülkenin coğrafi bölgelerini temsil et- D) Provus - Farklar yaklaşımı mesi E) Stake - İhtiyaca cevap verici B) Uygulama için gerekli alt yapıya sahip 273 olması C) Hizmet içi eğitim için gönüllü okul yö- neticisi ve öğretmenler olması D) Uygulamadaki öğrencilerin yaş, cin- siyet, ilgi gibi farklı özelliklere sahip olması E) Köy, kent gibi farklı yerleşim yerlerini temsil etmesi

PROGRAMIN DENENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ (ÇÖZÜM) 1. Program değerlendirme, program etkilili- tedir. Üstelik bu iddia, soruyu düzenleyene ği konusunda karar verme sürecidir. Karar aittir. Oysa soru kökü ve seçeneklerinin verme sürecinde çeşitli ölçme araçlarıyla kişilerin kendi görüşlerini yansıtmaması; programın niteliğine ilişkin veriler toplanır, bilimsel olarak doğruluğu kanıtlanmış ifade- bunlar programın etkililiğinin işaretleri olan lerden oluşması gerekir. Bu yönleriyle soru, ölçütlerle karşılaştırılır. Bu süreç sonunda eleştiriye açıktır. Sınav sonrasında ÖSYM programın olumlu veya eksik yanları belirle- tarafından yapılan açıklamada bu sorunun nir. Böylece programın uygulanmasına de- iptaline karar verilmiştir. vam edilip edilmeyeceği, hangi boyutlarında ne kadar ve ne yönde değişiklik yapılması SORU İPTAL gerektiği ortaya konur. Bir anlamda değer- lendirme süreci programlarda yapılması gereken değişiklilerin yönünü ve miktarını belirler. Cevap C 2. Yeni ilköğretim programı, bilim ve teknoloji 3. Tasarlanan program, kağıt üzerinde ne ka- alanındaki hızlı değişmeler, öğretim prog- dar nitelikli olursa olsun, kontrol altına alı- ramlarının Avrupa birliği normlarına uyumlu namayan çeşitli nedenlerle aynen hayata hale getirilmesi gerekçeleriyle yenilenmiştir. geçirilemez. Öğretim programının niteliği, Bunların yanısıra eğitim alanındaki anlayış- uygulamada ortaya çıkar. Tasarlanan prog- ların değişmesi, çağdaş eğitim anlayışındaki ram, öncelikle belirlenen pilot okullarda de- öğretmen ve öğrenci rollerinin değişmesi, nenir. Buradaki amaç; programı ülkenin tüm çağın gereksinim duyduğu birey nitelikle- okullarında uygulamaya koymadan önce rindeki değişmeler, ilköğretim programları- olası sorunları saptamak ve bu sorunları gi- nın yenilenmesinin gerekçeleri arasında yer dermektir. Öğretim programının geliştirilme- almaktadır. İlköğretim programları, 2004- si, pilot uygulamasının yapılmasından sonra 2005 öğretim yılında pilot olarak denenmiş elde edilen verilerle programın yeniden şe- ve 2005- 2006 öğretim yılından itibaren killendirilmesi ve uygulanmaya başlanması tüm ilköğretim okullarında uygulanmıştır. süreçlerini içerir. Programın pilot uygula- Programlar, birinci sınıftan başlayarak her masından elde edilecek verilerin progra- yıl bir sınıfa aşamalı olarak değil, aynı yıl mın, geliştirilmesinde işe yarar olabilmesi bütün sınıflarda uygulanmaya başlanmıştır. için hazırbulunuşluk düzeyi uygun öğren- Ülkemizde uygulanmakta olan yeni ilköğ- ciler, programa uygun öğrenme ortamları, retim programlarıyla ilgili olarak öncüldeki donanımlı ve başarılı öğretmenler mutlaka ifadeler incelendiğinde; “AB” ülkelerinden gereklidir. Çünkü bu faktörler programın ni- ve ABD’nin programlarından uyarlanmıştır.” teliğini doğrudan etkileyen faktörlerdir. Bu- ve “Ara disiplin yaklaşımına yer verilmiştir” nun yanında; öğrenci ve öğretmen kitapları, ifadelerinin doğru olduğu görülmektedir. öğrenme istasyonları ve sınıf dışı etkinlik Ancak, ÖSYM tarafından verilen doğru olanakları, bilgisayar ve internet bağlantısı seçenekte bu ifadeye ek olarak: “Ulusal ise gerekli ancak; programın pilot uygula- değerlere yeterince yer verilmediği iddia masından elde edilecek verilerin programın edilmektedir.” öncülü de doğru olarak kabul geliştirilmesinde işe yarar olabilmesi için zo- edilmiştir. Ancak, öncül ifadesinde görüldü- runlu değildir. ğü gibi bu, bir iddiadan öteye geçmemek- Cevap A 274

4. Program değerlendirme: programın nite- Programın Denenmesi ve Değerlendirilmesi liğine karar verme sürecidir. Program de- ğerlendirmenin temel amacı; programın 6. Ülke eğitim sistemlerinde uygulanan öğre- geliştirilmesine olanak sağlamadır. Program tim programları çeşitli nedenlerle iyileştiril- değerlendirme sürecinde programın niteliği- meye veya tamamen değiştirilmeye ihtiyaç ne ilişkin veriler toplanır ve elde edilen veri- duyar. Bu süreçte yenilenen veya iyileştirilen ler bilimsel geçerliği kabul edilmiş ölçütlerle program tasarısı ülkenin tüm okullarında karşılaştırılır. Bu süreçte, ölçütlerden biri; yaygınlaştırılmadan önce olası eksik veya programın hazırlanması için birey, toplum ve yanlışlıklarını tespit etmek ve gidermek için konu alanı açısından ihtiyaç analizinin yapıl- belli bir okul grubunda denenir. Bu deneme masıdır. Çünkü bu adım, program geliştirme gözden kaçan veya öngörülmemiş hataların sürecinin ilk basamağı olan ihtiyaç saptama tüm okullara yaygınlaşmasını engellediği sürecinin niteliğini belirlemeye yöneliktir. gibi, programların hatalarının en aza indiril- Bunun yanında hedef, içerik, eğitim durum- mesi açısından da önemlidir. Deneme (pilot ları ve sınama durumlarının niteliğine ilişkin uygulama) sürecinde belirlenecek pilot okul- belli ölçütler, program değerlendirme süre- ların seçiminde bazı ölçütler söz konusudur. cinde kullanılan ölçütler olarak sıralanabilir. Pilot okulların geneli temsil etmesi (coğrafi özellikler, öğrenci nitelikleri, uygulama koşul Cevap D ve olanakları) en önemli nitelik olarak ortaya çıkarken, uygulama için gerekli alt yapıya 5. Program değerlendirme: programın niteliği- sahip olması da diğer bir özelliktir. Ancak pi- ne karar verme sürecidir. Program değerlen- lot okulların belirlenmesinde okul yöneticisi dirme sürecinde kullanılan çeşitli yaklaşımlar veya öğretmenlerin gönüllü olması aranan vardır. Öğelere dönük program değerlendir- bir ölçüt değildir. me yaklaşımında program, öğelerinin sahip olması gereken birtakım nitelikler bazında Cevap C oluşturulmuş sorular çerçevesinde değer- lendirilir. Bu yaklaşıma göre; her öğeye ait 7. Kazanımlar (hedefler) program geliştirme sorular çerçevesinde programın niteliği sürecinde ilk belirlenen ögedir. Diğer prog- hakkında yargıya varılır. Bu kapsamda içerik ram ögeleri bu çerçevede belirlenir. Bu denli öğelerini değerlendirmede; “İçerik çağdaş önemli olan kazanımların belirlenmesinde bulgulara dayalı mı?”, “İçerik, hedeflerle bir takım ölçütlere uyulması gerekir. Aksi tutarlı mı?”, “İçerik, öğrencilerin ilgi ve dü- takdirde diğer ögelerin belirlenmesinde zeyine uygun mu?”,“İçerikteki bilgi önemli, yanlışlık olacaktır. Programda yer alan kaza- dayanaklı ve geçerli mi?”, “İçerikteki bilgi- nımlar öncelikle bireyin, toplumun ve konu ler öğrenciler için anlamlı mı?”, ve “İçeriğin alanının ihtiyaçlarına uygun, öğrenci dav- sunuş sırası öğrenme ilkelerine uygun mu?” ranışına dönük, öğrenciler tarafından ula- sorularına cevap aranır. Seçenekler ince- şılabilir, içerik ile kenetli, öğrenme ürününe lendiğinde, “Öğrenci davranışı olarak ifade dönük ve kendi içinde tutarlı olmalıdır. edilmiş mi?” ve “Eğitim süreci sonunda ortaya çıkacak olan ürün tanımlanmış mı?” Cevap E soruları, hedef öğesinin değerlendirmesin- de; “Öğrenci merkezli etkinliklere uygun 8. Program amaçlarına ne düzeyde ulaşıldığı mu?” ve “Öğretim materyalleri belirtilmiş Tyler Hedefe Dayalı Program Değerlendirme mi?” soruları ise eğitim durumları öğesinin Yaklaşımının en temel özelliğidir. değerlendirilmesinde kullanılan sorulardır. Cevap C Cevap A 275

PLAN 1. 2005’te uygulamaya konulan ilköğretim 3. Pelin Öğretmen, derse girmeden önce programında, disiplinler arası yaklaşım öğrencilerin neden öğreneceklerini be- izlendiği belirtilerek “ara disiplin” kavramı lirler. Öğrenen özelliklerini ve öğrenme ve uygulaması benimsenmiştir. Belirle- eksikliklerini nasıl belirleyeceğine karar nen sekiz ara disiplin kazanımları on iki verdikten sonra derste kullanılacak hazır dersin içine yerleştirilmiştir. materyal olup olmadığını inceler. Bunlara uygun öğretimi nasıl ve ne kadar sürede Programda yer alan “ara disiplin” ka- tamamlayacağını belirledikten sonra, öğ- zanımlarına ulaşılma konusunda öğ- retimin amacına ne kadar ulaştığını nasıl retmenler, öncelikle aşağıda belirtilen belirleyeceğine karar verir. durumların hangisiyle karşılaşabilir- ler? Bu örnekte Pelin Öğretmen ders plan- lamada hangi aşamaya yer vermemiş- A) İçeriğin yoğunluğu nedeniyle ara di- tir? siplinlere yeterli zaman ayıramama A) Hazırbulunuşluk düzeyini belirleme B) Ara disiplinler öğrencilerin hazırbulu- nuşluk düzeyine uygun olmadığı için B) İçerik belirleme zorlanma C) Eğitim durumlarını düzenleme C) Ara disiplinler öğrencilerin gereksi- nimlerine uygun olmadığı için ilgi top- D) Bireysel farklılıkları dikkate alma layamama E) Değerlendirme yöntemini belirleme D) Öğretmen eğitimi programlarında ara disiplin konularında eğitim almadıkları için yetersiz olma E) Millî Eğitim Bakanlığı ara disiplin ko- nularında öğretim planı üretmediği için zorlanma 2. Öğretim sürecinin etkili bir şekilde plan- 4. Öğrenmede bitişiklik kuramının öncüle- lanması öğretmenin başarısını da önemli rinden Guthrie’ye göre, öğrenilen bilgile- derecede etkilemektedir. rin sağlıklı bir şekilde transfer edilebilme- si için öğrencilerin gerçek veya gerçeğe Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin yakın öğrenme yaşantıları kazanmaları plan yapmasının nedenleri sıralandı- önemlidir. ğında, öğretmene sağlayacağı yarar açısından en son sırada yer alır? Bu görüşü benimseyen bir öğretme- nin ünite planı hazırlarken aşağıdaki A) Öğretim programını işevuruk hâle ge- uygulamalardan hangisine en az yer tirme vermesi beklenir? B) Etkili öğretmen-öğrenci etkileşimi A) Alan gezilerine sağlama B) Örnek olay yöntemine C) Öğretim yöntemi ile araç-gereçleri arasında ilişki kurma C) Yaparak-yaşayarak öğrenmeye D) Öğretmene düzenli olma alışkanlığı D) Görsel sunumlara kazandırma E) Performans görevlerine E) Öğretim etkinliklerini etkili değerlen- dirme 276

PLAN (ÇÖZÜM) 1. 2005’te uygulamaya konulan ilköğretim 3. Öğrenen özelliklerinin ve öğrenme eksiklik- programında belirlenen sekiz ara disipline lerinin belirlenmesi “bireysel farkları dikkate ait kazanımlar, derslerin içine yerleştirilerek alma” ve “hazırbulunuşluk düzeyini belirle- “disiplinler arası” yaklaşım izlenmiştir. An- me” derste kullanılacak hazır materyal olup cak bu anlayışın hayata geçmesi sürecinde olmadığı ile uygun öğretimi nasıl ve ne ka- öğretmenlerin bazı sorunlarla karşılaşma- dar sürede tamamlayacağının belirlenmesi sı olası görünmektedir. Bu sorunlar, başta “eğitim durumlarını düzenleme”, öğretimin öğretmenlerin ara disiplin konusundaki eği- amacına ne kadar ulaştığının nasıl belirle- timlerinin yetersizliği olmak üzere (Çünkü: yeceğine karar verilmesi ise “değerlendir- Gerekli bilgi ve becerilere sahip olmayan me yöntemini belirleme” aşamasına uygun öğretmenlerin düzenlediği öğretim süreçle- öğretmen davranışlarıdır. Soru kökündeki riyle belirlenen kazanımların etkili biçimde süreçte öğretmenin ders planlamada içerik gerçekleşmesi beklenemez), ara disiplinlere düzenleme aşamasına yer vermediği görül- yeteri kadar zaman ayrılmaması ve hedefle- mektedir. re ulaşmada öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerinden kaynaklanan sorunlar olmak Cevap B üzere sıralanabilir. Cevap D 2. Öğretim planı öğretim sürecinde neyin, ni- 4. Guthrie’nin “Öğrenilen bilgilerin sağlıklı bir çin, ne zaman ve nasıl yapılacağını belirle- şekilde transfer edilebilmesi için öğrencilerin yen taslaktır. Öğretim sürecini planlamanın gerçek veya gerçeğe yakın öğrenme yaşan- oldukça önemli yararları vardır. Öğretim tıları kazanmaları önemlidir.” görüşü öğretim planlarının en önemli getirisi öğretimin niteli- sürecinde yaşantı zenginliğini ve öğrencile- ğini ve verimliliğini arttırmaktır. Bunun yanın- rin yaşama yakın bilgiler edinme gerekliliğini da öğretim programlarını hayata geçirme, vurgulamaktadır. Başka bir anlatımla yapa- öğretim amaçlı etkili iletişim sağlama, eğitim rak-yaşayarak öğrenme sürecini tanımlayan durumları kapsamındaki faktörlerin uyumu- bu açıklama öğretime katılım oranının orta- nu sağlama ve öğretimi etkili değerlendirme ya çıkan ürünün niteliği ile paralelliğini ifade öğretimi planlamanın diğer yararlarıdır. Bun- etmektedir. Bu çerçevede seçenekler ince- lara ek olarak öğretimi planlama öğretmene lendiğinde öğrenci katılımının/ etkileşiminin düzenli olma alışkanlığı da kazandırır. Ancak en az gerçekleşeceği uygulama görsel su- bu alışkanlık daha çok sosyal yaşamla bağ- numlarla ders anlatmadır. Böyle bir öğretim lantılıdır. Yine de öğretimi planlamanın bu sürecinde öğrenci katılımının dolayısıyla öğ- anlamda da bir katkısının olduğu söylenebi- rencinin bilgiyi ilişkilendirme ve anlamlandır- lir. ma oranının oldukça düşük olması beklenir. Bu soru dikkatle incelendiğinde aynı sınavın Cevap D 9. sorusu ile hem soru kökü hem de doğru yanıt ifadesi açısından oldukça benzer ol- duklarını söylemek mümkündür. Cevap D 277

POSNER’A GÖRE PROGRAM TÜRLERİ 1. • Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye 3. Bir okulun uygun yerlerine vatana hiz- Kurulu Başkanlığı tarafından hazır- met etmiş kişilerin yaptıklarını içeren lanarak uygulamaya konan öğretim bilgilerle birlikte fotoğraflarının asıl- programlarında belirtilen amaç ve et- ması, aşağıdaki program türlerinden kinlikleri kapsamaz. hangisinin kapsamına girmektedir? • Öğretme - öğrenme süreci içerisinde A) Örtük ortaya çıkan bilgiler, düşünceler, de- ğerler, uygulamalar ve bu uygulama- B) Kübik lar sonucunda öğrencilerde meydana gelen bütün özellikleri kapsar. C) İşlevsel • Okulun düzeni, kuralları, fiziksel ve D) Ekstra psikolojik çevresi, yöneticilerin ve öğ- retmenlerin sözlü ya da sözsüz olarak E) İhmal edilen verdikleri bütün iletileri kapsar. Yukarıda özellikleri verilen program türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Resmî B) Uygulamadaki C) Örtük D) Ekstra E) İhmal edilen (geçersiz) 2. Bir okul müdürü, öğrencilerin spor faali- yetlerine katılımlarını sağlamak amacıyla futbol ve voleybol müsabakaları progra- mı hazırlamıştır. Bu uygulama, Posner’in program tür- lerinden hangisine daha uygundur? A) Örtük program B) Ekstra program C) İhmal edilen program D) Öğretim programı E) Ders programı 278

POSNER’A GÖRE PROGRAM TÜRLERİ (ÇÖZÜM) 1. Örtük program, ders dışı etkinlikleri de içi- ne alan çok geniş bir kavramdır. Öğrenme yaşantıları sürecinde yazılı olarak ortaya konulmayan; fakat öğrencilerin kazanmala- rı istenen veya beklenen bilgiler, değerler, tutumlar ve düşüncelerdir. Başka bir anla- tımla örtük program, okulun düzeni, kural- ları, fiziksel ve psikolojik çevresi, yönetici ve öğretmenlerin sözlü ya da sözsüz olarak verdikleri bütün mesajları kapsar. Bu prog- ram, okulda dolaylı olarak öğrenilen her şeyi kapsamaktadır. Örtük program kapsamın- daki etkinlikler daha çok öğrencilerin yaratı- cılıklarını geliştirmeye yöneliktir ve ders için- de olabileceği gibi ders dışında da olabilir. Örtük program etkinliklerinin öğretim prog- ramlarıyla bütünleşmesi ölçüsünde öğretim sürecinin niteliği de arttırılmış olur. Cevap C 2. Resmi programda yer almamakla birlikte okullar ve öğretmenler tarafından uygulanan planlı ve düzenli etkinlikler ekstra program boyutunda yer alır. Okul müdürünün düzen- lediği müsabaka programları planlı çalışma- lar olduğu için ekstra boyut kapsamına girer. Cevap B 3. Örtük boyut, resmi programda yer almayan, süreç esnasında şekillenen ve bu yüzden okuldan okula, öğretmenden öğretmene değişen sosyal, yaratıcı ve insani yaşan- tılardır. Örtük program okul iklimi ve sınıf atmosferi ile ilişkilidir. Bir okulun duvarlarına vatana hizmet etmiş kişilerin fotoğraflarının asılması o okulun iklimi ile ilgili bir çalışma olduğu için örtük boyuttur. Cevap A 279

TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ 1. Günümüz Türk eğitim sistemindeki 1. Türk milli eğitim sistemine temel oluşturan uygulamalardan hangisi, Tevhid-i Ted- yasal dayanaklardan biride 3 Mart 1924 risat Kanunu’na uygun bir uygulama- tarihli Tevhid-i Tedrisat (Öğretimin Birleştiril- dır? mesi) Kanunudur. Bu kanunla 1924’e kadar bir taraftan Maarif Vekaleti’ne, diğer taraf- A) Özel ilk, orta ve yükseköğretim ku- tan da Şer’iyye ve Evkaf Vekaleti’ne ya da rumlarının artması özel vakıflara bağlı olarak faaliyet gösteren eğitim öğretim kurumlarının tümü devletin B) Din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin gözetim ve denetimi, altına alınmıştır. İlköğ- zorunlu olarak okutulması retimin zorunlu olması da bu anlayışın günü- müze yansımasıdır. İlköğretim zorunlu hale C) Bazı öğretim kurumlarında İngilizce, getirilerek bu öğretim düzeyinde faaliyet Fransızca ve Almanca öğretim yapıl- gösteren bütün kurumlar Milli Eğitim Bakan- ması lığı kontrolüne alınmıştır. D) Çocukların eğitiminde çeşitli vakıfların Cevap E etkin olması E) İlköğretimin zorunlu olması 280

YENİLENMİŞ BİLİŞSEL ALAN TAKSONOMİSİ 1. “İnsanlarda yaygın olarak görülen bazı 1. Örnek verme kazanımı bilişsel alanın kavra- kalıtsal hastalıklara örnekler verir.” kaza- ma(anlama) düzeyine ait bir kazanımdır. nımı Bloom’un yenilenmiş bilişsel alan taksonomisinin hangi bilgi ve bilişsel Cevap D süreç boyutuna daha uygundur? A) İşlemsel - Uygulamak B) Kavramsal - Hatırlamak C) İşlemsel - Çözümlemek D) Kavramsal - Anlamak E) Olgusal - Uygulamak 2. Bloom’un yenilenmiş taksonomisine uy- 2. Blomm’un yenilenmiş bilişsel hedef takso- gun olarak aşağıdaki kazanımlar yazıl- nomisi aşağıdaki gibidir: mıştır: 1. Hatırlama = Bilme, tanımlama, söyleme, I. Öğrenciler demokrasi ve cumhuriye- eşleştirme tin ne olduğunu örneklerle açıklar. 2. A nlama = Kavrama, açıklama, örnek ver- II. Öğrenciler G-8 ülkelerindeki kişi başı- me, çevirme na düşen millî geliri söyler. 3. Y apma = Uygulama, problem çözme, iş- III. Öğrenciler verilen problemleri prob- lem yapma, bilgiyi kullanma lem çözme adımlarına uygun olarak çözer. 4. A naliz = Ayrıştırma, tahlil etme, ögelere ayırma Bu kazanımların bilgi boyutu ve biliş- sel süreç düzeyleri aşağıdakilerden 5. D eğerlendirme = Yargıda bulunma, karar hangisinde sırasıyla verilmiştir? verme A) kavram ve anlama, olgu ve hatırlama, 6. Yaratma = Sentez, oluşturma, yeni fikirler işlem ve uygulama üretme B) kavram ve analiz, kavram ve hatırla- Buna göre: ma, olgu ve uygulama Öğrenciler demokrasi ve cumhuriyetin ne C) bilişsel farkındalık ve anlama, kavram olduğunu örneklerle açıklar. (Kavram ve an- ve anlama, işlem ve analiz lama) D) bilişsel farkındalık ve hatırlama, işlem Öğrenciler G-8 ülkelerindeki kişi başına dü- ve anlama, olgu ve değerlendirme şen millî geliri söyler. (Olgu ve hatırlama) E) olgu ve analiz, kavram ve uygulama, Öğrenciler verilen problemleri problem çöz- işlem ve anlama me adımlarına uygun olarak çözer. (işlem ve yapma) Cevap A 281

PROGRAM TASARIM YAKLAŞIMLARI 1. Bir program geliştirme komisyonu, okul- 1. Çekirdek tasarımında derslerin ayrı ayrı öğ- larda derslerin ayrı ayrı öğretilmesine retilmesi yerine merkeze alınan bir sorun çözüm olarak hazırladığı programda; üzerinden işlenmesi gerektiğini savunur. Bu merkeze toplumsal sorunları alarak öğ- soruda sorunu merkeze alma en önemli ipu- rencilerin daha çok, şiddet ve trafik te- cudur. rörü gibi konulara eğilmesini sağlamaya Cevap A çalışmıştır. 2. Öncelikle, merkezli tasarımlardan olan konu Bu program geliştirme komisyonu, tasarımı ve disiplin tasarımına ait karşılaştır- aşağıdaki tasarım yaklaşımlarından ma tablosunu inceleyelim; hangisini dikkate almıştır? A) Çekirdek tasarım B) Toplumsal sorunlar ve yeniden kur- macılık C) Romantik tasarım D) Yaşantı merkezli tasarım E) Süreç tasarımı Konu Tasarımı Disiplin Tasarımı Konu tasarımında bilgi Disiplin tasarımında kav- elde etme önemlidir. ramsallaştırma önemlidir. 2. Aşağıdakilerden hangisi konu tasarımı Konu tasarımında bilginin Disiplin tasarımında ile disiplin tasarımı arasındaki farklar- ayrıntılarına önem verilir. bilginin kullanımına önem dan biri değildir? verilir. A) Disiplin tasarımında kavramsallaş- tırma önemliyken konu tasarımında Konu tasarımı dağınık Disiplin tasarımı düzenli bilgi elde etme önemlidir. bir yapıdadır. Bu yüzden bir bütündür. Disiplin konu tasarımında tasarımında kavramsal B) Disiplin tasarımında bilginin kullanımı- öğrenme parça parça yapılar ve süreçler bir na önem verilirken konu tasarımında gerçekleşir. bütünlük gösterir. bilginin ayrıntılarına önem verilir. Konu tasarımında Disiplin tasarımında öğ- C) Disiplin tasarımında kavramsal yapı- öğrenciler, öğretmene renciler kendi kendilerine lar ve süreçler bir bütünlük gösterir- bağımlılık duyarlar o alanın bir bilim insanı ken konu tasarımında öğrenme parça gibi araştırarak, gözlem parça gerçekleşir. yaparak öğrenme beceri- si kazanır. D) Disiplin tasarımında öğrenciler kendi kendilerine öğrenme becerisi kaza- Konu tasarımında öğ- Disiplin tasarımında nırken konu tasarımında öğretmene renciler pasif ve dinleyici öğrenciler bir araştırmacı bağımlılık duyarlar. konumdadır. gibi davranırlar. E) Disiplin tasarımında öğrenciler pasif Sorunun E seçeneğinde “disiplin tasarımın- ve dinleyici konumdayken konu tasa- da öğrenciler pasif ve dinleyici konumday- rımında öğrenciler bir araştırmacı gibi ken konu tasarımında öğrenciler bir araştır- davranırlar. macı gibi davranırlar” ifadesi görüldüğü gibi hatalı bir karşılaştırmadır. 282 Cevap E

İÇERİK DÜZENLEME YAKLAŞIMLARI 1. Aşağıda iki farklı program içeriği örneği 1. Piramitsel içerik düzenlemesinde ilk yıllarda verilmiştir. herkes ortak dersleri ya da konuları öğrenir. İlerleyen yıllarda ise herkes kendi alanına ait I. Mesleki ortaöğretim programlarının, uzmanlık konularını ya da derslerini öğrenir. bazı durumlarda meslek alanlarına Uzmanlık alanı baştan bellidir ve esneklik göre program içeriğinin esnek ol- yoktur. madığı, içeriğin genellikle ayrıntılı ve kesin bir biçimde belirlenmiş olduğu Çekirdek içerik düzenlemesinde ilk yıllarda görülmektedir. herkes ortak dersleri ya da konuları öğrenir. İlerleyen yıllarda ise herkes kendi alanına ait II. Belirli meslek alanlarında pek çok uzmanlık konularını ya da derslerini öğrenir. ortak beceri yer almaktadır. Öğrenci- Uzmanlık alanı baştan belli değildir, süreç lerin ilk bir-iki yılda ortak bir program esnasında (ortak dersler alındıktan sonra) çerçevesinde eğitim alması, daha öğrenci seçimleriyle belirlenir. Bu seçimde sonraki yıllarda ise ilgi, yetenek ve öğrencinin ilgi, yetenek ve başarısı önemli başarı gibi faktörler dikkate alınarak belirleyicilerdir. farklı uzmanlıklara yönlendirilmeleri sağlanmaktadır. Cevap E Buna göre program içeriklerinin dü- zenlenmesinde kullanılabilecek yakla- şımlar aşağıdakilerin hangisinde sıra- sıyla verilmiştir? A) Piramitsel - Sarmal B) Modüler - Piramitsel C) Sarmal - Doğrusal D) Modüler - Sarmal E) Piramitsel - Çekirdek 283

EĞİTİM TÜRLERİ 1. Yabancı dilde eğitim veren bir okulda 1. Eğitim en genel ifadeyle, bireyin davranışla- matematik öğretmenliği yapan Selin rında istendik davranış değişikliği meydana Öğretmen’in İngilizcesi çok iyi değildir. getirme sürecidir. Öğrenme ürünü olan dav- Derslerini İngilizce anlatabilmekte ama ranışlar informal veya formal eğitimle kazanı- öğrencileri kendi aralarında İngilizce lır. İnformal eğitim süreci yaşam içinde ken- espri yaptıklarında onları anlayamamakta diliğinden oluşur ve gelişigüzel gerçekleşir. ve bundan rahatsız olmaktadır. Bu ne- Formal eğitim ise okul veya benzeri kurum- denle öğrencileriyle etkili iletişim kurabil- larda planlı ve programlı olarak gerçekleşen mek için yabancı dil kursuna gider. davranış değiştirme sürecidir. Formal eğitim örgün ve yaygın olarak iki grupta incelenir. Selin Öğretmen’in aldığı bu kurs aşa- Örgün eğitim okulöncesinden yüksek öğre- ğıdakilerden hangisinin kapsamında timin sonuna kadar olan süreci kapsar. Yay- yer alır? gın eğitim ise, ilgi ve ihtiyaçlara bağlı olarak halk eğitimi, hizmet içi eğitim ve iş başında A) Programlı öğretim eğitim gibi farklı uygulamaları kapsar. Halk eğitiminin en önemli özelliği okul çağının B) Mikro öğretim dışında bulunan ya da her hangi bir okulla ilişkisi bulunmayan kişilere yönelik olması- C) Halk eğitimi dır. Halk eğitimi bu kişilerin gönüllü olarak mesleğinde ilerlemek veya boş zamanlarını D) İş başında eğitim değerlendirmek amacıyla katıldığı süreçleri içerir. Bu anlamda bir meslek sahibi olmuş E) Hizmet içi eğitim kişinin İngilizce kursuna gitmesi halk eğitimi kapsamında yer alır. Hizmet içi eğitim ise, kişilerin hizmetteki verim ve etkinliklerinin arttırılmasına yönelik bilgi, beceri ve tutum- ların kazanılmasını amaçlayan süreçtir. Res- mi veya özel kurumlarca planlanan hizmet içi eğitim hizmet öncesi eğitimin devamı ve tamamlayıcısıdır. Hizmet içi eğitim iş başın- da eğitim şeklinde yapılabileceği gibi yerel ve bölgesel seminerlerle çalışma veya tatil günlerinde de yapılabilir. Programlı öğretim ve mikro öğretim ise öğretim sürecinde kul- lanılan tekniklerdendir. Cevap C 284

PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi, bir program 1. A, C, D ve E seçenekleri toplumsal temelle, geliştirme çalışmasında programa B seçeneğinde yer alan Öğrencilerin, giri- yansıtılması hedeflenen toplumsal te- şimci bir ruhla yetiştirilmelerini önemseme meller kapsamında değildir? hedefi ise bireysel temele dayalıdır. A) İnsanlığı ilgilendiren sorunlara karşı Cevap B duyarlılık kazandırma B) Öğrencilerin, girişimci bir ruhla yetişti- rilmelerini önemseme C) İnsan haklarına saygı bilincini geliştir- me D) Birlikte yaşama kurallarını oluşturma E) Kültürel değerleri yeni nesillere aktar- ma 2. Bir dersin öğretim programının geliş- 2. Psikolojik temel, hedeflerin ulaşılabilirliği tirilmesi sırasında Bandura’nın öğren- ile ilgilidir. Öğrencilerin örnek davranışları me kuramından esinlenilerek öğren- görmelerini sağlamak için video-filmlerin cilerin örnek davranışlar görmelerini hazırlanması öğrencilerin bu davranışlara sağlamak amacıyla programın öğren- ulaşabilmesini kolaylaştıracaktır. Bu sebep- me-öğretme sürecinde, video-film- le yapılan çalışma psikolojik temelle ilgilidir. lerin hazırlanmasına yer verilmesi, Ayrıca burada Bandura’ya vurgu yapılması aşağıdaki kuramsal temellerden han- adayların sosyal temeli işaretlemesine yö- gisinin kapsamına girer? nelik bir çeldiricidir. A) Felsefi Cevap E B) Sosyal C) Ekonomik D) Duyuşsal E) Psikolojik 285

SINIF YÖNETİMİ

SINIF YÖNETİMİ 1. Öğrencileri arasında gözlemlediği zor- 3. Aşağıda verilen öğretmen davranış- balık davranışları karşısında öğrencilere larından hangisi, öğretmenlik mes- bu yaptıklarının ne kadar yanlış ve zararlı leğinin gerektirdiği etik standartların olduğunu açıklayan bir öğretmen, tenef- temel ölçütü olarak nitelendirilebilir? füste oyuna dalıp derse geç kalan öğren- ciler sınıfa girerken kapıda durup hafifçe A) Öğrenciyi değerlendirmede adil olma enselerinden iteklemektedir. B) Kendi öğrencisine özel ders vermek- Bu öğretmenle ilgili olarak özellikle ten sakınma aşağıdakilerden hangisi söylendiğinde doğru olur? C) İnsan onuruna saygı gösterme A) Öğrencilerle sağlıklı iletişim kuran ve D) Mesleki gelişimine özen gösterme aynı zamanda ilkelerine bağlı E) Mesleğinde titiz ve özenli olma B) Zaman ve sorumluluklar konusunda titiz ve bu konuda öğrencilerine mo- del C) Tutumları ile davranışları çelişkili D) Şiddet konusuna duyarlı, zorbalıkla mücadele eden ve aynı zamanda di- siplinli E) Öğrencilere doğruları anlatan ve yan- lışları karşısında küçük cezalar veril- mesi gerektiğine inanan 2. Türk Millî Eğitim ilkelerinden “demok- 4. Sınıfta sağlıklı iletişim süreci oluştura- rasi eğitimi” doğrultusunda öğrencile- bilmesi için, öğretmenin aşağıdakiler- rinde demokratik davranışlar geliştir- den hangisine özen göstermesi gere- meyi benimseyen öğretmen, aşağıda kir? verilen özelliklerden hangisine sahip olduğunda öğrencilerinde bu ilkenin A) Yanlış cevap verildiğinde ipuçları ve- gereklerine uygun yeterlilikler geliştir- rerek doğruyu buldurma me olasılığı en fazla olur? B) Öğrencilere çalışkanlık simgesi olan A) Kuralcı olma adlar takma B) Duyarlı olma C) Sorun yaşandığında konuyu değiştir- me C) Yeterli olma D) Öğrenci yanlış yanıt verse de yanıtı D) Model olma kabul etme E) Profesyonel olma E) Öğrencileri bol bol övme ve ödül ver- me 289

Sınıf Yönetimi 6. Öğretmenler genellikle söz dinleyen ve kurallara uygun davranan öğrencilere 5. I. Sağlıklı iletişim için öğrencinin gözle- sempati duyarlar. Yapılan araştırmalar, rine uzun süre bakmak gerekir. öğretmenlerin tepkilerinin, öğrencilerin derslerdeki başarısızlıklarından çok, ku- II. Uzun göz bağıntısı olumsuz, kısa göz rallara uymamalarına yönelik olduğunu bağıntısı olumlu ileti verir. ortaya koymaktadır. Öğrencilere bu ko- nuda bir açıklama yapılmasa da onlar, III. Öğrenciden gözünü kaçıran öğret- kurallara uygun davrandıklarında bunun men iletişim kuramaz. başarı olasılığını etkileyebileceğini, sınav- da doğru yanıtlar vermeseler de iyi not IV. Öğretmen öğrenciye doğrudan değil, alabileceklerini düşünürler. Bu durumda, göz ucuyla bakmalıdır. kurallara karşı çıktıklarında cezalandırıla- bileceklerini ya da öğretmenleri tarafın- V. Göz bağıntısı kuran öğretmene öğ- dan dışlanabileceklerini öğrenirler. renci daha iyi yanıt verir. Bu öğrenmelerin ortaya çıktığı bir eği- VI. İletişim sürecinde öğretmen baskın tim ortamında, aşağıdakilerden hangi- olmalıdır. si yapılırsa istenen özellikler yönünde değişiklik yaratma olasılığı daha yük- Yukarıdakilerden hangileri öğretmen - sek olur? öğrenci iletişiminde doğru ifadelerdir? A) Öğretmenlerin kuralları yazarak pano- A) I, III, VI B) I, V, VI C) II, III, V lara asması sağlanırsa D) II, III, VI E) II, IV, V B) Öğretmenlere cezanın sonuçları ko- nusunda hizmet içi eğitim verilirse C) Öğretmenlerin kurallara uymayan öğ- rencileri dışlaması engellenirse D) Öğretmenlere branşlarıyla ilgili hizmet içi eğitim verilirse E) Öğretmenlere sınıf yönetimi konusun- da hizmet içi eğitim verilirse 290

Sınıf Yönetimi 7. Canan Öğretmen öğrencilerine, “Okulun 8. Sınıfta öğrencilerin derse etkin katılma- bahçesine çikolata kâğıtlarının atıldığını dığını gözlemleyen bir öğretmen ile iki gördüm. Herkesin çöpleri yere attığını ve öğrencisi arasında şu konuşma geçer: okulumuzda bir ay çöplerin alınmadığını varsayalım. Böyle bir durumda neler ola- Öğretmen : Filiz, sen bu konuda ne dü- bilir ve bu durumun üstesinden gelmek şünüyorsun? için neler yapılması gerekir?” diye sorar. Öğrencileri beşerli gruplara ayırır ve bu Filiz : Bilmiyorum öğretmenim problem durumuna ilişkin çözüm öne- rileri bulmaları için 15 dakika süre verir. Öğretmen : Bilmiyorum demekle neyi Öğrenciler çalışmalarını tamamladıktan kastediyorsun? sonra görüşlerini paylaşırlar. Filiz : Bilmiyorum. Canan Öğretmen’in hangi kişisel be- cerisinin en fazla gelişmiş olduğu söy- Öğretmen : Peki, Tuna senin fikrin ne- lenebilir? dir? A) Öğrenme zamanını verimli kullanma Tuna : Ne fikri? B) Sorunlara karşı ilgili ve duyarlı olma Öğretmen : Konuya ilişkin fikrin. C) Öğrencilerin düzeylerine uygun öğre- Tuna : Bilmiyorum. tim uygulamalarını seçme Böyle bir durumla karşılaşan öğretme- D) Kullandığı öğretim yöntem ya da tek- nin nasıl davranması daha uygun olur? niğiyle öğrencileri etkileme A) Bu öğrencilere hemen neden böyle E) Öğretimin amaçlarına uygun planla- davrandıklarını sorması ma yapma B) Verilen yanıtları hiç önemsemeden ders sonuna kadar konuyu anlatmaya devam etmesi C) Bu öğrencileri rehberlik servisine yön- lendirmesi D) Öğrencileri sert bir ifadeyle bu davra- nışlarının çok yanlış olduğu konusun- da uyarması E) Bu öğrencilere farklı sorumluluklar vermesi 291

Sınıf Yönetimi 12. Öğrencilerinin etkili öğrenme zama- nını artırmak isteyen bir öğretmenin, 9. Bir öğrencinin sıra arkadaşıyla konuş- aşağıdakilerden hangisini yapması tuğunu gören öğretmen, aşağıdaki beklenmez? uyarma yollarından hangisini öncelikle A) Öğrencilere ödevlerini net olarak tercih etmelidir? açıklaması B) Sözel anlatımı kısa tutması A) Göz teması kurma C) Etkinlikler arası geçişlerde akıcılık B) Sözlü uyarma sağlaması C) Dersten sonra görüşme D) Gerekli durumlarda geri bildirim ver- D) Rehberlik servisine yollama mesi E) Okul müdürüne gönderme E) Öğrencilerin her birine konuyla ilgili sorular sorması 10. Okul bahçesinde futbol oynarken tartışan öğrenciler, tartışmayı sınıfa taşımışlar ve 13. “Sınıf kuralları öğretmen ve öğrencilerin derste de sürdürmüşlerdir. Öğretmen, katılımıyla oluşturulabilir ancak bunlar öğrencilerin birbirlerine öfke ile baktıkla- mutlaka basit, açık ve anlaşılır olmalıdır. rının farkına varmıştır. Öğrenciler oluşturulan kurallardan farklı anlamlar çıkarmamalıdır.” ilkesi dikka- Bu sorunu çözmek için öğretmen ön- te alındığında, aşağıdaki kurallardan celikle aşağıdakilerden hangisini yap- hangisi buna uygun değildir? malıdır? A) Ders zili çaldığında yerlerinize oturu- nuz. A) Problemin nedenlerini araştırmak B) Başkalarına karşı hep saygılı olunuz. C) Ders araç ve gereçlerini yanınızda bu- B) İlgili öğrencileri sınıftan çıkarmak lundurunuz. D) Koridorlara ve sınıfa çöp atmayınız. C) Problemi tartışmaya açmak E) Kalemlerinizi açarken çöp kutusunu kullanınız. D) Öğrencileri barıştırmak 14. Öğrencilerin gürültü yaptığı bir sınıfa E) İlgili öğrencileri disiplin kuruluna sevk giren öğretmenin, sessizliği sağlamak etmek için aşağıdakilerden hangisini yapma- sı en uygundur? 11. I. Zamanı gelince uygun ipucu ve pe- A) Yüksek sesle öğrencileri uyarma kiştireç verme B) Kısa bir süre sessiz bekleme C) Gürültüye rağmen derse başlama II. Başarısız öğrencilerle başarılı öğren- D) Masaya veya yazı tahtasına vurma cileri kıyaslama E) Gürültü yapan öğrencileri belirleyip onları uyarma III. Hazırbulunuşluk düzeyine uygun so- rular sorma IV. Öğrencilerin soru sormalarına sadece dersin sonunda izin verme Çekingen öğrencilerin derse etkin ka- tılımını sağlamak isteyen bir öğretme- nin, yukarıdakilerden hangilerini yap- ması uygundur? A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) II ve IV 292

Sınıf Yönetimi 15. Sınıfta sağlıklı bir ilişki örüntüsü oluştur- 18. (I) Bekir Öğretmen sınıfa girer, öğrencileri mak isteyen Hasan Öğretmen, öğren- selamlar ve eşyalarını masanın üzerine cilerle açık ve net bir iletişim kurmayı koyar. (II) Sınıf defterini doldurur ve im- önemser. Bu nedenle sınıfta iletişime en- zalar. (III) Konuyla ilgili bir film izlettirir. gel durumları listeler. Öğrencilere filmle ilgili sorular sorar ve onlara geribildirim verir. (IV) Okul müdürü Aşağıdakilerden hangisi bu listede yer bu sırada derse girerek öğrencilere bilgi almalıdır? yarışması düzenleneceğini duyurur. (V) Öğretmen bu yarışmayla ilgili görev dağı- A) Öğrencilere sen diliyle hitap etmesi lımının dersten sonra yapılacağını söyle- yerek ders işlemeye devam eder. B) Uyarılarını öğrenci adı vermeden yap- ması Bu derste, zamanın etkili ve verimli kullanılmasını olumsuz etkileyen aşa- C) Hızlı ve yavaş öğrenen öğrencileri malar aşağıdakilerin hangisinde veril- dikkate alması miştir? D) Öğrencilerin görüşlerine önem ver- A) I ve III B) I ve V C) II ve IV mesi D) II ve V E) III ve IV E) İşlemeyen sınıf kurallarını görüşmeye açması 16. I. Planlama düşüncesi hâkim olup is- tenmeyen davranışı veya sonucu ön- görme söz konusudur. II. Sınıf yönetiminin öğrencilerin yaş ve büyüme özelliklerine göre belirlenme- si gerektiğini savunur. III. Sınıfta düzen sağlamak için ödül-ce- za sistemi daha çok kullanılmaktadır. IV. Sistem kuramının izlerini taşımaktadır. Yukarıdaki önermelerden hangileri gelişimsel modelin özelliklerini ifade eder? A) I ve II B) I ve III C) I ve IV 19. Filiz Öğretmen, sınıfa geç gelen bir öğ- rencinin bu davranışından oldukça ra- D) II ve III E) III ve IV hatsızlık duymuştur. Öğrenciye geç gelmenin sakıncalarını açıklamış ancak 17. Zamanı etkili kullanmak isteyen bir öğrenci, bir sonraki derse yine geç kal- öğretmenin aşağıdakilerden hangisini mıştır. yapması hatalıdır? Bu sorunu çözmek için öğretmenin A) Dersi önceden iyi bir biçimde planla- öğrenciyle ilgili olarak aşağıdakilerden ması hangisini yapması daha uygundur? A) Okul yönetimine göndermesi B) Sınıfta geçen zamanın büyük kısmını B) Disipline vermesi öğrenme etkinliklerine ayırması C) Geç kalma sebebini araştırması D) Eğlenceli etkinliklerden yoksun bırak- C) Akademik olmayan konulara daha az ması yer vermesi E) Teneffüs saatlerinde ek çalışma yap- tırması D) Geç öğrenen öğrencilere konuyu ödev olarak vermesi 293 E) Öğrencilerin sınıf içi süreçlere katılım- larına fırsat vermesi

Sınıf Yönetimi 22. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme-öğ- retme sürecinde bir öğretmenin “za- 20. Hakan Öğretmen sene başında öğrenci- man tuzakları”na düşmesine yol açar? leriyle birlikte sınıf kurallarını oluşturmuş olmasına rağmen zaman zaman bazı A) Soruları, sınıftaki tüm öğrencilerin ce- kural ihlalleri karşısında sükûnetini ko- vaplaması için çalışması ruyarak nedenlerini araştırma ve ortadan kaldırma yoluna gitmiştir. Bu yolla birçok B) Öğretim faaliyetlerini gruba göre sorunu büyümeden ortadan kaldırmış ve planlaması mutlu olmuştur. Fakat bazı disiplin so- runlarının tamamen ortadan kalkmadığını C) Sınıf içi uygulamalarda öğrenci sayısı- gören Hakan Öğretmen bazen de kendisi nı dikkate alması kural koyma yoluna gitmiş ve hatta öğ- rencilerin yerlerini de sık sık değiştirmiş- D) Ders öncesi işlenişle ilgili bütün hazır- tir. Ancak öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını lıkları tamamlaması her zaman göz önünde bulundurma ilke- sine uygun davranmıştır. E) Zor olan konuları uygun alt konulara ayırarak işlemesi Buna göre Hakan Öğretmen’in uygula- maları aşağıdaki sınıf yönetimi yakla- şımlarından hangisine uygundur? A) Geleneksel B) Tepkisel C) Bütünsel D) Önlemsel E) Gelişimsel 21. Bir ilkokulda, 4-B grup dinamiği çok gü- 23. Sınıfta istenmeyen öğrenci davranışla- zel olan bir sınıftır. Dönem sonu gelmiş, rını yönetmek isteyen bir öğretmenin ayrılık vakti yaklaşmıştır. Ertesi yıl orta- aşağıdakilerden hangisini öncelikle okula başlayacakları için farklı okullara yapması beklenir? ya da sınıflara dağılacaklardır. Bir gün okulun bahçesinde sınıfça otururlar ve A) Öğrencileriyle birlikte sınıf kurallarını sohbet ederler. Öğrencilerden Recep, belirlemesi “Hatırlıyor musunuz arkadaşlar, geçen yıl 1 Nisan’da öğretmenimize nasıl şaka B) Küçük gruplar oluşturarak sınıfı kont- yapmıştık?” der ve bütün sınıf gülmeye rol altına alması başlar. C) Öğrenci velileriyle işbirliği içinde hare- Bu durum, sınıfın aşağıdaki yapısal ket etmesi özelliklerinden hangisiyle daha iyi açıklanır? D) Yanlış davranış sergileyen öğrencileri disiplin kuruluna göndermesi A) Çok boyutluluk E) Sorunlu öğrenciler için rehberlik ser- B) Açıklık visinden yardım alması C) Yakınlık D) Tahmin edememe E) Ortak tarih 294

SINIF YÖNETİMİ 1. Öğretmenlerin hem kişisel olarak hem de 3. Okullarda istendik öğrenmelerin gerçekleş- etkili sınıf yönetimi becerileri kapsamında mesini sağlayan ya da istendik öğrenmelerin taşıması gereken özelliklerden biri tutumları oluşmasına rehberlik eden kişiler öğretmen- ile davranışları arasında çelişki olmamasıdır. lerdir. Öğretmenlik, 1739 sayılı Milli Eğitim Soruda verilen örnekte öğretmenin sözleri Temel Kanunu’nun 43. maddesinde “devletin ile davranışları arasında bir çelişkinin oldu- eğitim öğretim ile ilgili görevlerini üzerine alan ğu görülmektedir. Özellikle duyuşsal alan özel bir uzmanlık mesleği” olarak tanımlan- öğrenmelerinde öğretmenin sözleri ile dav- maktadır. Öğretmenlerin sahip oluğu nite- ranışları arasındaki uyum oldukça önemlidir. likler, öğretim sürecinin niteliğini doğrudan Öğretmenler yalnızca sözleriyle değil, dav- etkilemektedir. Öğretim sürecinin etkili olarak ranışlarıyla ve tutarlı kişilikleriyle de örnek gerçekleştirilmesi için öğretmenlerin birtakım olmalıdır. özelliklere sahip olması gerekir. Etik stan- dartlara sahip olmak bu özelliklerden biridir. Cevap C Etik kavramsal olarak doğruyla yanlışı, haklı ile haksızı,iyiyle kötüyü, adil ile adil olmayanı ayrıt etmek ve doğru,haklı ,iyi ve adil olduğu- na inandığımız şeyleri yapmaktır.İnsan davra- nışlarını ahlaki ve insani yönüyle incelemek- tir. Etik standartların temel ölçütü insanlık onuruna saygı göstermedir. Öğretmenin bu ölçüt çerçevesinde davranması öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği etik değerlere sahip olduğunun göstergesidir. Cevap C 2. Öğretmenlerin sahip oluğu nitelikler öğretim 4. Öğretim aynı zamanda bir iletişim sürecidir. sürecinin niteliğini doğrudan etkilemekte- Etkili bir öğretim için öğretmenin etkili ile- dir. Özellikle duyuşsal alan öğrenmelerinde tişim becerilerine sahip olması gerekmek- öğrencilerin öğretmenin sözlerinden çok tedir. Öğrencilere çalışkanlık simgesi olan davranışlarını esas aldığı unutulmamalıdır. adlar takma, sorun yaşandığında konuyu Başka bir anlatımla özellikle duyuşsal alan- değiştirme, öğrencilerin yanlış yanıtlarını da öğrencilerin istendik özelliklere sahip kabul etme, öğrencileri sürekli övme sınıfta olması, öncelikle öğretmenin istendik özel- sağlıklı iletişim sürecinin oluşturulmasına likler açısından iyi bir model olmasında bağ- katkı getirmez. Yanlış cevap verildiğin- lıdır. Özellikle küçük yaş gruplarına yönelik de ipuçları vererek doğruyu buldurma ise öğretim süreçlerinde öğrenciler, öğretmenin sağlıklı iletişim sürecinin göstergesi olan söylediklerinden çok yaptıklarını örnek al- öğretmen davranışıdır. Çünkü, öğrencilerin dıklarından, öğretmenlerin davranışlarıyla yaptıkları davranışlar düzeltilmezse yanlış model olması bir gerekliliktir. Bu örnek için öğrenmelere neden olacaktır. Öğretmenin de öğretmen demokrasinin ne olduğunu doğrudan cevabı söylemesi yerine öğren- anlaıtr, kavramı tanıtır, örneklerini verir. An- ciye ipucu vererek onların söylemelerinin cak, öğrencilerin demokratik davranmaları sağlanması güdüleyici bir uygulamadır. Öğ- steniliyorsa, mutlaka nasıl demokratik olu- renciye şans verilerek istenilen davranışı ya- nacağının onlara gösterilmesi gerekir. Bu pabileceği inancının yerleşmesi sağlanabilir. doğrultuda öğretmenler model olmalıdırlar. Bu güçlü bir iletişim sürecidir. Cevap D Cevap A 295

Sınıf Yönetimi 8. Öğrencinin kendine güven, benlik algısı ya da kendini ifade edememe kaynaklı isten- 5. Sağlıklı bir iletişimde göz teması önemlidir. meyen davranışlarına yönelik en etkili çö- Öğretim süreci de belli özellikleriyle iletişim züm ona sorumluluk vermektir. Öğretmen süreci olduğundan öğretmenin öğrencileriy- sorumluluk verirken öğrencilerin özelliklerini le kuracağı göz teması sırasında bazı ilke- dikkate almalıdır. Sınıfta bazı istenemeyen lere dikkat etmesi gerekmektedir. Bu ilkeler davranışların önlenmesi amacıyla öğretmen şöyle sıralanabilir. 1) Uzun göz bağlantısı öğrencilerin ilgi, istek ve yetenekleri doğ- olumsuz, kısa göz bağlantısı olumlu ileti ve- rultusunda ek çalışmalar biçiminde sorum- rir. 2)Öğrenciden gözünü kaçıran öğretmen luluklar verebilir. Başka bir anlatımla farklı iletişim kuramaz. 3) Öğrenci göz bağlantısı öğrenme düzeylerindeki öğrencilere farklı kuran öğretmene daha iyi yanıt verir. Bu sorumluluklar vererek disiplin sorunları belli açıklamalar göz temasının öğretimde çok ölçüde azaltılabilir. önemli olduğu; ancak bazı ilkelere de uygun davranmak gerektiğini ortaya koymaktadır. Cevap E Cevap C 6. Öğretmen, sınıfta öğretimin aksamasını ön- 9. Sınıf yönetiminde istenmeyen öğrenci dav- leyecek ve öğrencilerin istendik davranışla- ranışlarıyla baş etmek önemli bir sınıf yöne- rını geliştirecek ilişkilerin düzenini sağlama- timi becerisi olarak görülmektedir. En çok lıdır. Öğretim sürecinde, sınıf yönetiminin karşılaşılan istenmeyen öğrenci davranışla- sağlanmasında en etkili yol; sınıf kurallarının rının başında da öğrencilerin ders sırasında belirlenmesidir. Öğrencide kurallara uygun kendi aralarında konuşmalarıdır. Bu şekilde- davranışlar geliştirmede de bazı önemli fak- ki bir davranışla karşılaşıldığında yapılması törler rol oynar. Kuralların yazılarak panoya en uygun davranış öncelikle sözel olmayan asılması, öğretmenlere branşları ile ilgili uyaran kullanmaktır. Böylece dersin akışı hizmet içi eğitim verilmesi ve öğretmenlere engellenmeden istenmeyen davranış orta- cezanın sonuçları konusunda hizmet içi eği- dan kaldırılmış olur. İstenmeyen davranışın tim verilmesi, öğretmenlerin sınıf yönetimi düzeyine bakıldığında da öncelikle tercih becerilerini geliştirebilir. Ancak öğrencilerin edilmesi gereken uygulama öğrenciyle göz sınıf kurallarına uygun davranışlar geliştir- teması kurmaktır. Diğer seçeneklerdeki uy- mesine yönelik olarak öğretmene hizmet içi gulamalar da kullanılmakla birlikte daha üst eğitim verilmesi, öğretmenlerin bu konudaki düzeyde sorun davranış olduğunda örne- sınıf yönetimi becerilerini geliştirmeye doğ- ğin, verilen davranış devam ettiğinde baş- rudan katkı getirir. vurulacak uygulamalardır. Cevap E Cevap A 7. Okulun bahçesindeki çöpler ilgili sorunu 10. Öncüle bakıldığında okul bahçesinde yapı- sınıf ortamına taşıyarak öğrencilerinden bu lan tartışmanın sınıf ortamına taşındığı ve soruna çözüm üretmelerini isteyen öğret- öğrencilerin bu tartışma sonucunda birbir- menin en fazla gelişen kişisel becerisinin lerine karşı olumsuz duygular besledikleri sorunlara karşı ilgili ve duyarlı olma olduğu ve sorunun devam ettiği görülmektedir. Bu söylenebilir. Çünkü verilen örnek durum şekildeki istenmeyen öğrenci davranışla- güncel ve geçerli bir sorundur ve bu para- rıyla karşılaşıldığında öncelikle yapılması lelde öğretmen öğrencilerinden bu soruna gereken, sorunun nedenlerini anlamaktır. çözüm üretmelerini beklemektedir. Nedenleri bilinen bir sorunun çözümü daha kolay olacaktır. Cevap B Cevap A 296

11. Çağdaş eğitim anlayışının öğrenme-öğ- Sınıf Yönetimi retme sürecine getirdiği katkılardan birisi 14. Öğrencilerin gürültü yaptığı sınıfa giren bir de öğrencilerin farklı olduklarının kabul edilmesi gerektiğidir. Bu açıdan başarısız öğretmenin öncelikle yapması gereken uy- veya çekingen öğrencilerin de derse etkin gulama kısa bir süre sessiz beklemesi ve katılımlarının sağlanması gerekmektedir. teneffüsten dönmüş öğrencilerin kendisini Özellikle çekingen öğrencilerin, başarısızlık fark ederek susmalarını sağlamak olmalıdır. yaşama kaygılarından çekingen oldukla- Cevap B rı düşünüldüğünde bu öğrencilerin başarı duygusu yaşamalarının sağlanması derse 15. Öğrencilerle sen dili ile iletişim kurmak etkin katılmalarına katkı sağlar. Bu nedenle önemli bir iletişim engelidir. Çünkü sen dili bu öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyine suçlayıcı ve öğüt verici bir dildir. uygun sorular sormak, öğrencinin doğru ce- Cevap A vaba ulaşması için zamanı geldiğinde uygun ipucu vermek, doğru cevap alındığında pe- kiştireç vermek öğrencilere başarı duygusu yaşatacak ve derse etkin katılımlarına katkı sağlayacaktır.Başarılı ve başarısız öğrenci- leri kıyaslamak ve sadece dersin sonunda onlara soru sorma hakkı vermek olumlu uy- gulamalar değildir. Cevap B 12. Öğretmenin, her bir öğrencisine doğru ce- 16. I. ve II. öncüller gelişimsel modele ait uygu- vap verdirmeye çalışması bir zaman tuza- lamalardır. Gelişimsel modelde temel amaç, ğıdır ve öğretime ayrılan sürenin boş yere sınıf yönetimini öğrencilerin gelişimsel özel- uzamasına neden olur. Ayrıca bir öğrencinin liklerine göre düzenlemektir. soruya doğru cevap vermesi diğer öğrenci- lerin cevabı anlamasını sağlayacaktır. Cevap A Cevap E 13. “Başkalarına karşı hep saygılı olunuz.” ifa- 17. Geç öğrenen öğrencilere konuyu ödev ola- desi çok geneldir ve açıklık ilkesine uygun rak verme yanlış bir uygulamadır. Öğretmen değildir. bu tarz öğrenen öğrencilerini de düşünerek zaman planlaması yapmalıdır. Cevap B Cevap D 297

Sınıf Yönetimi 21. Sınıfın yapısal özelliklerinden biri de ortak tarih (ortak geçmiş, uzun sürelilik, tarihsel 18. Sınıf defterleri, ders bittikten sonra doldu- bağ) boyutudur. Ortak tarih, sınıfta birlik- rulur ve imzalanır. Öğretmenin bunu ders te uzun zaman geçiren ve birçok yaşantı esnasında yapması planlanan zamanın kul- paylaşan bireylerin geçmişte yaşanılanları lanımını olumsuz yönde etkiler. Ayrıca okul unutmamasıdır. 4-B sınıfındaki Recep isim- yönetimleri duyuruları okul-giriş çıkış top- li öğrencinin bir yıl önce yaşanan bir olayı lantılarında duyurmalı veya okul panoları yo- hatırlattığında bütün sınıfın gülmesi birlikte luyla öğrenciler haberdar edilmelidir. Duyu- yaşanılanların hafızada yer ettiğinin göster- ruların ders esnasında yapılması planlanan gesidir. zamanı olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle II ve IV numaralı öncüller zaman tuzaklarıdır. Cevap E Cevap C 19. Öğretmenler sınıfta istenmeyen bir öğrenci 22. Zaman boyutunun verimli şekilde kullanıl- davranışı ile karşılaştıklarında doğru çözü- masının önündeki en büyük engel zaman mü üretebilmek adına öncelikle bu sorunun tuzaklarıdır. Zaman tuzakları eğitim öğretimi nedenlerini anlamaya çalışmalıdır. Filiz Öğ- aksatan, öğretim zamanının boşa harcan- retmen’in, öğrencinin geç kalma sorununa masına neden olan olay veya uygulamalar- çözüm üretmesi için bu sorunun ne gibi dır. Sınıfa sorulan bir soruyu tüm öğrencilere sebep veya sebeplerden kaynaklandığını cevaplatmaya çalışmak zaman tuzağıdır. öğrenmesi gerekir. Bir öğrencinin soruya doğru cevap verme- si yeterlidir. Diğer öğrenciler bu yolla doğru Cevap C cevabı anlayacaktır. Cevap A 20. Öğretmenler sınıf yönetimi modelinde isten- 23. Soruda istenmeyen davranışları yönetmek meyen davranışı ortaya çıkmadan engelle- için öncelikli uygulama sorulmaktadır. Öğ- yecek tedbirler aldıklarında önlemsel modeli rencilerle birlikte sınıf kurallarını belirlemek, kullanmış olur. Öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve istenmeyen davranışların ortaya çıkmasını gelişim düzeylerinin dikkate alınması ise ge- engelleyebildiği için öncelikli uygulamadır. lişimsel modeldir. Öğrencilerin oluşturduğu etkiler sonrasında öğretmenin uygun tepkiyi Cevap A vermesi ise tepkisel modeldir. Bu üç mode- lin birlikte kullanılması ise bütünsel model olur. Hakan Öğretmen bütünsel sınıf yöne- timi modelini kullanmaktadır. Cevap C 298

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI



ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI 1. Öğretim aracı olarak aşağıda verilen- 4. Aşağıdaki tabloda öğretim sürecinde lerden hangisi kullanıldığında, en etkili kullanılan çeşitli görsel ders araçlarının, öğrenme sağlanabilir? öğrenci sayısına ve davranış alanlarına A) Hareketli ve sesli filmler göre uygunluk düzeylerine ilişkin bilgiler B) Projeksiyonla sunulan görseller verilmiştir. C) Ders kitapları D) Haritalar ve grafikler Öğrenciler Alanlara Uygunluk Düzeyi E) Model ve numuneler Bireysel / Bilişsel Duyuşsal Psiko- 2. Ders kitapları öğretim programlarının içe- Grup motor riğine uygun olarak hazırlanır ve program I içeriğini yansıtır. Öğretmen, öğreteceği Ders Çok iyi Kabul İyi konunun eğitimini almış biri olarak ders notları Grup edilebilir kitaplarını incelemeli ve değerlendirmeli- Yazı dir. tahtası Grup II İyi Zayıf Tepegöz Grup / Öğretmenler ders kitaplarını inceler- Film, TV, Bireysel Kabul Kabul Kabul ken, öncelikle aşağıdaki ölçütlerden Video Grup edilebilir edilebilir edilebilir hangisini dikkate almalıdırlar? Grafikler A) Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi içermesini Çalışma Bireysel İyi Zayıf Kabul B) Çeşitli görsellerle ve örneklerle zen- kartları Zayıf edilebilir ginleştirilmiş olmasını Kabul C) Bilimsel ve akademik bir dille yazılmış edilebilir IV III olmasını D) Konunun soyut boyutlarına yer ver- Kabul İyi mesini edilebilir E) Belli bir öğretme - öğrenme yaklaşı- mıyla yazılmış olmasını Buna göre, tabloda boş bırakılan yer- lere gelebilecek en uygun ifadeler aşa- 3. Hayat bilgisi dersinde öğretmen, öğren- ğıdakilerin hangisinde doğru olarak cilerin grafikleri yorumlamalarını sağla- verilmiştir? mak amacıyla sınıfta bulunan kız ve er- kek öğrenci sayısını gösteren grafikten I II III IV yararlanıyor. A) Bireysel Kabul Zayıf Zayıf edilebilir Öğrencilerin bu grafiği doğru olarak B) Bireysel Çok iyi İyi Zayıf yorumlamaları için sorulabilecek en C) Grup Kabul Zayıf İyi uygun soru aşağıdakilerden hangisi- edilebilir dir? D) Grup Zayıf Kabul Kabul A) Grafikteki kız ve erkek sembolleri edilebilir edilebilir doğru mu? E) Bireysel İyi Zayıf Çok iyi B) Grafik öğretmen tarafından mı hazır- lanmış? C) Grafikteki renkler toplumsal cinsiyet rollerine uygun mu? D) Grafikteki sayılar, gerçek sınıf mevcu- duyla tutarlı mı? E) Grafiğin başlığı doğru verilmiş mi? 301