Eğitim Bilimleri Çıkmış Sorular

Psikolojik Danışma Kuramları 7. Hacı Bektaş-i Veli’nin “Biz dile ve söze değil, öze ve hâle bakarız. Özünle, gö- 6. Davranışçı yaklaşıma göre, psikolojik zünle, sözünle ve işinle ol.” sözü, insan- sorunlar çatışma durumlarından kaynak- cıl yaklaşıma göre aşağıdaki kavram- lanmaktadır. Bu duruma bir örnek olarak lardan en çok hangisiyle açıklanabilir? Fatma Öğretmen’in lüks bir tatil köyünde yaz tatilini geçirmek istemesi (yaklaşma), A) Tutarlılık ancak bunun için yüksek bir fatura öde- mekten korkması (kaçınma) verilebilir. B) Empati Fatma Öğretmen’in yaşadığı çatışma- yı aşağıdaki yaklaşma–kaçınma grafiği C) Kendini gerçekleştirme göstermektedir. D) Başarılı kimlik Yaklaşma Eğilimin gücü E) Psikolojik sağlamlık Kaçınma Tatil zamanı Uzak Yakın Bu grafiğe göre, aşağıdaki sonuçlar- dan hangisine ulaşılabilir? A) Fatma Öğretmen tatile gitmeyi ne 8. İnsancıl yaklaşıma göre, bireyin içinden kadar çok isterse (yaklaşma), tatil fa- ya da çevreden gelen her türlü uyara- turasını da o kadar az düşünür (kaçın- nı çarpıtmadan algılamasına, böylelikle ma). kendisini anlayıp tanımasına “yaşantılara açık olma”, çarpıtarak algılamasına ise B) Fatura ödeme korkusu (kaçınma) art- “yaşantılara kapalı olma” denilmektedir. tıkça Fatma Öğretmen tatile gitmek- ten (yaklaşma) vazgeçer. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi- ni söyleyen bir kişi “yaşantılara kapalı” C) Tatil faturasını düşünme (kaçınma) olarak tanımlanabilir? bir noktaya kadar tatile gitme isteğini (yaklaşma) azaltır ancak daha sonra A) Canım sıkılınca çarşıya çıkarım. artırır. B) Ben hiçbir şeyden korkmam. D) Tatil zamanı yaklaştığında tatil fatura- sını düşünme (kaçınma), tatile gitme C) Diğer işleri değil de bu işi senin kadar isteğinden (yaklaşma) daha hızlı sö- iyi yapamam. ner. D) Onu gördüğümde öfkeme hâkim ol- E) Tatile çok varsa Fatma Öğretmen tatil maya çalışıyorum. planları yapar (yaklaşma) ancak tatil faturasını pek düşünmez (kaçınma). E) Çok iyi hazırlansam sınavda kaygılan- mayabilirim. 200

9. Bazı anne babalar toplumun ideal kişi Psikolojik Danışma Kuramları kavramını ve önemli değer yargılarını dik- kate alarak çocukları için bir umu seviye- 12. Uzun zamandan beridir gerçek haya- si saptarlar. Çocuklar da bu beklentilere tın başlamak üzere olduğu izlenimine cevap verebilmek için öz tabiatlarını yad- kapılmıştım. Fakat her zaman yolumun sımaya ve bastırmaya çalışırlar. üzerinde bir engel, öncelikle erişilmesi gereken bir şey, bitmemiş bir iş, hizmet İnsancıl psikologların bu durumu aşa- edilecek zaman, ödenecek bir borç oldu. ğıdaki gerekçelerden hangisine daya- Sonra hayat başlayacaktı. Sonunda anla- narak eleştirmeleri beklenir? dım ki bu engeller benim hayatımdı. A) İnsanın özü değişebilir. Alfred D. Souza’nın bu sözleri, insan- cıl yaklaşıma göre, insan yaşamında B) İnsanın özünde sayısız özellikler bulu- aşağıdakilerden hangisinin eksikliğine nur. vurgu yapmaktadır? C) İnsanların özleri birbirinden farklıdır. A) Varoluşsal biçimde yaşama D) İnsanın özü aslında iyidir. B) İçten geldiği gibi davranma E) İnsanın özündeki istenmedik özellik- C) Problem merkezli olma ler köreltilebilir. D) Başkalarıyla yoğun ilişkiler kurma E) Demokratik karakter yapısına sahip olma 10. İnsancıl yaklaşımı benimseyen öğret- menler, öğrencilerinde aşağıdakiler- den hangisini geliştirmeyi amaçlar? A) Kendi duygularından çok, başkaları- nın duygularını anlamayı B) Sosyal beklentilere uygun davranma- yı C) Mutlu ve başarılı olan kişileri model almayı D) Kendi duygu ve davranışlarının so- rumluluğunu almayı E) İçgüdülerine uygun davranmayı 11. İnsancıl yaklaşımın kavramlarından biri olan “kendini kabul” ile ilgili en ya- kından ilişkili özellik aşağıdakilerden hangisidir? A) Demokratik değerlere sahip olma B) Engellenmeye dayanıklılık C) Eleştiriye hoşgörü D) Belirsizliğe dayanıklılık E) İçtepilerini kontrol edebilme 201

PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI (ÇÖZÜM) 1. Kendini gerçekleştiren bir birey olayları de- 5. Maslow, her insanda bazı temel ihtiyaçlar ğerlendirirken öznel değil objektif bir bakış olduğunu ve insanın yaşamı süresince bu açısına sahip olması, olayı her yönüyle de- ihtiyaçları karşılamaya yönelik davranışlar ğerlendirmesi, tamamen kendi deneyimleri sergilediğini ileri sürer. Bu ihtiyaçlar hiye- doğrultusunda değerlendirme yapmaması rarşiktir, yani en temel ihtiyaç fizyolojik ih- gerekir. Diğer seçenekler kendini gerçekleş- tiyaçtır ve bir ihtiyacın karşılanabilmesi için tiren bireyin özellikleri arasında yer alır. Bu en azından kendinden önceki ihtiyacın bir nedenle doğru yanıt Barış’ın kendi deneyim- miktar doyurulması gerekir. Bu anlamda lerini ön plana almasıdır. çocukluğundaki yoksul günlere dönmekten Cevap B korkan Cahit Bey’in işiyle ilgili ekonomik gelişmeleri anlamaya ve mesleki bilgilerini 2. Bu soru KPSS’de her sene İnsancıl Kuramla artırmaya çalışması, kendisini güvende his- ilgili çıkan soru tiplerindendir. “Hatasız kul setme ihtiyacından kaynaklanmaktadır. olmaz, hatamla sev beni ifadesinde açık bir şekilde koşulsuz kabul ilkesi görülmektedir. Cevap B Cevap E 3. Pınar Hanım’ın emekli olduğunda yaptığı iş- 6. Soruda verilen grafik yorumlanırsa şu so- lerle anılmayı istemesi onun açık bir şekilde nuçlar elde edilecektir: tanınma-bilinme ihtiyacıyla ilgilidir. Tanın- a. Kaçınma eğilimi tatil zamanı yaklaş- ma-bilinme ihtiyacının diğer bir ifade şekli tıkça artmaktadır: (D) “Tatil zamanı yak- ise saygı-saygınlık ihtiyacıdır. Doğru cevap laştığında tatil faturasını düşünme (kaçın- A seçeneğidir. Soruda A seçeneğinin çeldiri- ma), tatile gitme isteğinden (yaklaşma) cisi ise B seçeneğidir. Fakat cevabın kendini daha hızlı söner” seçeneği bu sonuca gerçekleştirme olması için daha fazla bilgiye ters düşmektedir. ihtiyacımız vardır. Örneğin Pınar Hanım’ın b. Yaklaşma eğilimi tatil zamanı yaklaş- kendisini başkalarına adaması, kendisinin tıkça kaçınma eğilimine göre daha yeterli ve yetersiz yönlerini fark etmesi ve düşüktür: (A) “Fatma Öğretmen tatile sürekli gelişim ihtiyacının olması gibi özellik- gitmeyi ne kadar çok isterse (yaklaşma), lerin yer almasıyla cevabın kendini gerçek- tatil faturasını da o kadar az düşünür (ka- leştirme olması gerekir. Bu bilgiler eksik ol- çınma)” seçeneği ve (C) “Tatil faturasını duğundan kendini gerçekleştirme seçeneği düşünme (kaçınma) bir noktaya kadar ta- elenir. tile gitme isteğini (yaklaşma) azaltır ancak Cevap A daha sonra artırır” seçeneği bu sonuca ters düşmektedir. 4. Danışandan hız alan yaklaşımların başında c. Y aklaşma ve kaçınma eğilimi tatil za- yer alan İnsancıl Kurama göre, karşımızda manı yaklaştıkça farklı hızlarda da olsa bir insanla iletişimde bulunurken bazı varsa- bir artış göstermektedir: (B) “Fatura yımları yerine getirmemiz sağlıklı bir iletişim ödeme korkusu (kaçınma) arttıkça Fat- kurmamız için gereklidir. Sorunun senaryo ma Öğretmen tatile gitmekten (yaklaşma) kısmında yer alan ifadelerde öğretmenin vazgeçer” seçeneği bu sonuca ters düş- öğrencilerin olumsuzlukları ile ilgili kendi- mektedir. sini ifade ederken onların durumlarını göz d. Yaklaşma eğilimi tatil zamanı uzak önünde bulundurması gerektiği vurgulan- olduğunda kaçınma eğiliminden daha maktadır. Bu açıklamalar öğretmenin SAY- güçlüdür: (E) “Tatile çok varsa Fatma DAM olurken aynı zamanda dikkatli olması Öğretmen tatil planları yapar (yaklaşma) gerektiğini vurgulamaktadır. Sorunun cevabı ancak tatil faturasını pek düşünmez (ka- A seçeneği olmasına karşın B seçeneğinde çınma)” seçeneği bu sonuçla tutarlıdır. yer alan empati kavramı güçlü bir çeldiri- cidir. Hata yapılma ihtimali yüksek olan bu Cevap E tür sorularda senaryo kısmının daha güçlü olması gerekir. Cevap A 202

7. Rogers’a göre, insanın doğası iyi, rasyonel, Psikolojik Danışma Kuramları güvenilirdir ve insan, değerli bir varlıktır. Bundan dolayı her birey doğuştan sahip 10. İnsancıl yaklaşıma göre her insan kendine olduğu büyüme, gelişme ve kendini ger- göre bir değerdir ve insan kendi kendini çekleştirme kapasitesi ve hakkına sahiptir. yönetme, yön verme, denetleme gücü ve Kendini gerçekleştiren bireylerin özelliklerin- kapasitesine sahiptir. İnsan kendisinden, den biri de tutarlı olmasıdır, yani düşünce ve davranışlarından, oluşturacağı kimliğinden davranışlarının birbirleriyle uyumlu olması- kendisi sorumludur. Hayatı kendisi için ya- dır. şamaya değer, anlamlı bir hale getirmek kişinin kendisine düşer. İnsancıl yaklaşımın Cevap A temel amacı, bireye sorumluluklarını fark ettirebilmek ve sorumluluk kazandırabilmek, kendini kabul, kendine saygı, kendine gü- ven geliştirebilmektir. Cevap D 8. İnsancıl yaklaşıma göre bir kimse, eğer ken- 11. Kendini kabul, bireyin olumlu olumsuz ve di bedeninden ya da çevreden gelen her güçlü zayıf yönlerinin farkına varmasıdır. Bu türlü uyaranı, hiçbir sansüre tabi tutmadan, farkında oluş onun ideal benliğinin, gerçek yani bozmadan, çarpıtmadan ya da ayıkla- benliğine doğru yaklaşmasını sağlar. Ken- madan, olduğu gibi alabiliyorsa, o zaman dini kabul sağlıklı ve uyumlu bir kişiliğin en yaşantılara açık bir kimsedir. Yaşantılara önemli ölçütüdür. “Kendini kabul” değiş- açık insan, kendini anlamaya ve tanımaya keni mesleki kararı etkiler. Mesleki gelişim daha yatkındır. Kendinde neler olup bittiğini görevleri ile ilişkili olarak da bireyin kendini fark edebilir, korku, çaresizlik, ızdırap gibi kabulü, bireyin kendisini doğru bir biçimde duygularını rahatça yaşayabilir. Yaşantılara anlamasına ve kendini uygun biçimde de- açık kişi, gerçeği görüp algılayabilir. Ola- ğerlendirmesine dayanmaktadır. Bu neden- nı, olduğu gibi görür, olmasını istediği gibi le bireyin erişilebilir hedefler belirlemesi ger- değil. Bu nedenle “Ben hiçbir şeyden kork- çekçi bir benlik algısına sahip olduğunun ve mam” diyen kişi gerçeği çarpıtarak algıladığı kendini gerçekçi biçimde değerlendirdiğinin için yaşantılara kapalıdır. bir kanıtıdır. Cevap B Cevap D 9. İnsancıl yaklaşıma göre insan eşsiz bir var- 12. Rogers’a göre; varoluşsal yaşam sürmek, lıktır ve her birey insan oluşu nedeniyle başlı yaşamı kontrol etmek demek olmayıp, ya- başına bir değer olarak görülür. İnsan hiçbir şama ve yaşam sürecine katılmaktır. Bu in- koşula bağlı olmadan kendi özellikleri ile sanın duygularına açık olmasını ve o andaki kabul edilir. Bu yüzden insanların kalıplara duygularını, yaşamın o anı geçmeden keş- sokulması, belirli ölçülere göre şekillendi- fetmesi ve farkına varmasını ifade etmek- rilmek istenmesi doğasına aykırıdır. İnsan tedir. Varoluşsal yaşam bir anlamda “Gele- kendisi olarak değerlidir. Bu nedenle anne cekte ne olacağı, ancak o zaman belli olur. babaların kendi beklentilerine göre çocukla- Geçmiş ise olup bitmiştir. Şimdi bunları dü- rını yetiştirmeleri çocukların benlik algılarını şünmektense, bu anı yaşamak daha iyidir” zedeleyecektir. düşüncesini vurgular. Buna göre Souza’nın sözlerinden aslında hep gelecek kaygıları Cevap C yâda geçmişte kalan bitirilmemiş işlerden dolayı anı yaşayamaması anlaşılmaktadır. Bu da varoluşsal biçimde yaşama eksikliğini ifade eder niteliktedir. Cevap A 203

İLETİŞİM VE İLEŞİTİM ENGELLERİ 1. Bülent Öğretmen son dersinde öğrenci- 3. “Ailem beni zorlukla okutuyor. Ben ise leriyle birlikte dersle ilgili bir değerlendir- mezun olduktan sonra iş bulamayaca- me yapmıştır. ğımdan ve ailemin beklentilerini karşıla- yamayacağımdan korkuyorum. Bu yüz- Bu değerlendirme sırasında, Bülent den de kendimi derslere veremiyorum.” Öğretmen aşağıdaki ifadelerden han- gisini söylerse, kendisini “ben diliyle” Bu sözleri söyleyen bir öğrenciye öğ- ifade etmiş olur? retmeninin verebileceği aşağıdaki tepkilerden hangisi, kaygıya yol açan A) Demek ki, bu dönem dersin sizle- düşüncenin kaynağını araştırmaya yö- re katkı getirdiğini düşünüyorsunuz, neliktir? sözlerinizden bu sonuca vardım. A) Bölüm değiştirmeyi hiç düşünmedin B) Önemli olan benim ne düşündüğüm mi? değil, sizin ne düşündüğünüz, değil mi? B) Mezun olunca nasıl bir işte çalışmayı düşünüyorsun? C) Benim öğrenciliğim döneminde öğ- retmenlerimizi böyle eleştirmeye hiç C) İş bulamayacağın düşüncesine nasıl cesaret edemezdik, sizler çok şans- vardın? lısınız. D) Derslerine çalışmadan nasıl mezun D) Benim verdiğim bilgileri ve bu derste olacağını düşünüyorsun? kazandığınız deneyimleri kullanırsanız başarılı olursunuz. E) Sence derslerine çalışmadığını öğre- nince ailen ne düşünür? E) Ders içeriğini çok geniş tuttuğum için yaptığınız eleştiriler karşısında hak- sızlığa uğradım, hayal kırıklığı yaşıyo- rum. 2. “Babam borçları nedeniyle bunalıma gir- 4. Aşağıdaki sorulardan hangisi bir öğ- di, dün de evi terk etti. Babamın başına rencinin duygularından söz etmesini bir şey gelirse biz ne yapacağız?” diye- sağlamada en etkilidir? rek ağlayan bir öğrencisine, sınıf reh- ber öğretmeni aşağıdakilerden hangi- A) Annene karşı hissettiğin bu duygula- sini söylerse empati kurmuş olur? rın sence kaynağı nedir? A) Her şey yakında düzelir bak görürsün, B) Sen bu durum karşısında neler hisse- umutlarını kaybetme. diyorsun? B) Üzüntünü anlıyorum, keşke elimden C) Bu duyguların seni nasıl yıprattığının bir şey gelse. farkında mısın? C) Bu zor gününüzde baban sizi terk et- D) Duygularını daha uygun şekilde açık- memeliydi. Ancak yakında eve döne- lamanın yollarını düşündün mü? ceğine inanıyorum. E) Nasıl bir haksızlığa uğradığını arkada- D) Baban yanınızda olmasa da sizleri şınla tartışmayı denedin mi? çok sevdiğinden eminim. Keşke evi terk etmek zorunda kalmasaydı. E) Baban için endişeleniyor, ne yapa- cağını bilemiyorsun. Kendini çaresiz hissediyorsun. 204

5. Babam bana, annem ise ağabeyime İletişim ve İletişim Engelleri düşkündür. Annem ağabeyime hayrandır. Onunla çok gururlanır; oysa benim hiç- 7. “Rahmetli dedemden hatıra kalan kol bir başarıma önem vermez. Sanki benim saatimi kaybettim, moralim çok bozuk.” varlığımın farkında değil. diyen bir öğrenciye verilebilecek aşa- ğıdaki yanıtlardan hangisi etkili bir Yukarıdaki sözleri söyleyen bir öğren- empatik tepkiye örnektir? ci, o anda özellikle aşağıdakilerden hangisini ifade etmeye çalışmaktadır? A) Dedenle arandaki önemli bir bağı kaybetmiş gibisin. A) Babasının sevgisinden duyduğu mut- luluğu B) Bence bunu kendini derslere vererek unutabilirsin. B) Evlat ayırımından duyduğu hoşnut- suzluğu C) Paniğe kapılmadan önce saati iyice aramalısın. C) Ağabeyine duyduğu kıskançlığı D) Saati nerede, nasıl kaybettiğini dü- D) Evde kendini yalnız ve terk edilmiş şünsen iyi olur. hissettiğini E) Saatin olmayınca vakti bilemeyeceği- E) Annesinden ilgi ve şefkat görme iste- ne üzülüyorsun. ğini 6. KPSS’ye hazırlanan Filiz ile arkadaşı Nil- 8. Özlem Hanım ile kızı Tuğba arasında şöy- gün arasında şöyle bir konuşma geçer: le bir konuşma geçer: Filiz : Çok çalıştığım hâlde deneme- Tuğba : Okuldan nefret ediyorum. lerden hâlâ istediğim puanları Keşke okula gitmek zorunda alamıyorum. olmasaydım. Nilgün : Yeterince çalışmıyor olabilir mi- Özlem : Öğretmenini seviyordun. Ne sin? (I) oldu? Filiz : Aslında çok çalışıyorum ancak Tuğba : Tamam ama her dersten ödev sınav sırasında hiçbir şey hatır- veriyor. Yapmamız gereken lamıyorum. tüm ödevlerden nefret ediyo- rum. Nilgün : Seni anlamadığımı sanma ama sen hep böyle söyler, sonuçlar Bu durumda Özlem Hanım aşağıda- açıklandığında da yüksek puan- kilerden hangisini söylerse “empati” lar alırsın. (II) tanımına en uygun tepkiyi vermiş olur? Filiz : Beni anlamak yerine yatıştırmak A) Bunları niye yapmak zorunda olduğu- istiyorsun. (III) nu anlamıyorsun. Nilgün : Seni çok iyi anlıyorum. (IV) B) Öğretmeninle bu konuyu konuşma- Bence kendine de fazla yüklen- mın bir yararı olur mu? me. (V) C) Çok ödevin var ve bu seni yıldırıyor. Bu diyalogdaki ifadelerden hangilerin- de etkili bir empatik tepki verilmiştir? D) Ödevlerini yetiştiremediğin için oyna- yacak vaktin kalmıyor. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve IV E) IV ve V E) Sanırım ödevlerini yetiştiremiyorsun, sana yardım edebilirim. 205

İletişim ve İletişim Engelleri 10. Lise rehber öğretmeni Aysun Hanım son haftalarda öğrenciler arasında sürtüşme- 9. Öğretmenin önerisiyle Ayla, tarih dersin- ler yaşandığını gözler. Bunun üzerine sür- den not yükseltme sınavına girer. Bek- tüşme yaşayan öğrencilerle bir çalışma lediğinin çok altında bir puan alan Ayla, yapar. Çalışma sırasında öğrencilerine sırasında ağlamaya başlar. Öğretmeni, aşağıdaki şemayı gösterir ve bir çatış- Ayla’ya ders bitiminde yanına gelmesini ma durumunda, çatışma yaşanan kişiyle söyler. Ayla, öğretmeninin yanına gider- ilişki ve çatışma konusunda kişinin kendi ken başını öne eğer ve yüzü kızarır. düşüncelerine verdiği öneme bağlı olarak şu beş taktikten birinin kullanıldığını söy- Bu durumda tarih öğretmeni aşağıda- ler: ayıcık, baykuş, kaplumbağa, köpek kilerden hangisini söylerse Ayla anla- balığı ve tilki. şıldığı duygusunu yaşar? Çok önemli A) Hem çok üzüldün hem de beni hayal kırıklığına uğrattığın için utanıyorsun. −+ ++ B) Sınava girmeni önermekle seni aldat- KARŞISINDAKİYLE İLİŞKİ Ayıcık ++ tığımı düşünüyorsun. −− Baykuş C) Beklediğin notu alamadığın için hem Tilki + − kendine hem bana öfkelisin. Kaplumbağa Köpek balığı D) Senin yerinde olsam ağlamak yerine bundan sonra daha çok çalışırım. E) Üzgünüm, sana bir şans verdim fakat kullanamadın. Az önemli KENDİ DÜŞÜNCESİ Çok önemli Aysun Hanım çatışma taktiklerini anlat- tıktan sonra herkesin kendisini ve sıra arkadaşını en iyi yansıtan bir taktiği seç- mesini ve seçtikleri taktikleri aralarında paylaşmalarını ister. Şemada yer alan ayıcık taktiği (alttan alma), kendi düşüncesinden vazgeçip çatıştığı kişiyle ilişkisini korumaya ça- lışma ve karşısındakinin istediklerini yapmasına izin verme olarak tanım- landığına göre, bu taktiği kullanan kimselerde aşağıdaki düşüncelerden hangisine sahip olmaları en çok bek- lenir? A) Savaşı bırakıp gitmek, savaşı başka güne bırakmaktır. B) Gerçek, çoğunluğun inandığında de- ğil, bilginin kendisindedir. C) Kazanılan yerler, kazanacağına ina- nan insanlar tarafından kazanılmıştır. D) Hiçbir şey uğruna mücadele edecek kadar önemli değildir. E) Hatır için çiğ tavuk bile yenir. 206

11 .- 12. soruları aşağıdaki parçaya göre İletişim ve İletişim Engelleri cevaplayınız. 13. Yetmiş iki millete bir gözle bakmayan, Başarılı bir öğrenci olan Selin ilköğretim 8. halka müderris olsa da, Hakk’a asidir. sınıfa devam etmektedir. Sınıf öğretmeni son zamanlarda Selin’in başarısında belirgin bir Yunus Emre’nin bu sözü, insancıl yak- düşme olduğunu gözler ve okul rehber öğ- laşıma göre, öğretmen-öğrenci ileti- retmeniyle görüşmesini ister. Okul rehber öğ- şiminde aşağıdakilerden hangisinin retmeniyle yaptığı görüşmede Selin “Annem önemine örnek verilebilir? teyzemle konuşurken beni evlendireceklerini söyledi. Nasılsa beni liseye göndermeyecek- A) Empati ler. Onun için kendimi derslere veremiyorum.” B) Koşulsuz kabul der. C) Tarafsızlık D) Bağdaşım 11. Bu durumda okul rehber öğretmenin E) Kendini gerçekleştirme aşağıdaki tepkilerden hangisini önce- likle vermesi en uygundur? 14. Babasıyla sürekli çatışma yaşadığın- dan yakınmaya başlayan bir öğrenci- A) Derslerine çalışmaya devam et. Hiç- ye, aşağıdakilerden hangisi sorulursa bir şey yapamasan da aldığın bilgiler- insancıl yaklaşıma göre bireye saygı le ileride çocuklarını daha iyi yetiştire- ilkesine aykırı davranılmış olur? bilirsin. A) Babanla hangi konularda çatışma ya- B) Peki, mezun olunca ne yapmayı dü- şıyorsun? şünüyorsun? B) Babanla yaşadığın çatışmayı çözmek C) Bu konuyu ailenle daha önce hiç ko- için neler yapabilirsin? nuştun mu? C) Babanla çatışma yaşadığın zamanlar- D) Derslerine çalışmazsan zaten liseye da ona karşı hangi duyguları hissedi- gitmene gerek kalmaz. yorsun? E) Derslerine çalışmayarak ailenin işini D) Babana duyduğun kırgınlığı açıkla- kolaylaştırıyorsun. manın yolları neler olabilir? 12. Rehber öğretmenine, E) Babanın söylediklerini abartıyor ola- bilir misin? “Bu görüşmenin bana bir faydası olaca- ğına inanmıyorum. Arkadaşlar ısrar etti 15. Çocuklarımın hepsi büyüyüp evden ay- de geldim. Yani şimdi siz ne yapacaksı- rılıp gittiler. Ev sanki bomboş, yapacak nız da sevgilimin bana dönmesini sağla- hiçbir işim de yok. yacaksınız?” Bir görüşme sırasında yukarıdaki ifa- diyen bir öğrencinin temel sorunu aşa- deyi söyleyen biri, özellikle hangi duy- ğıdakilerden hangisidir? guyu yaşadığını belirtmek istiyor ola- bilir? A) Sevgilisi tarafından terk edildiği için üzüntü duyması A) Derin bir yalnızlık yaşadığını B) Eski günlere dönme düşüncesini B) Sorunun çözümünü başkalarında C) Çocuklarının kendisine haksızlık ettik- araması lerini C) Görüşmenin sorunu çözemeyeceğine D) Çocukları yetiştirirken hayatı yaşama- inanması yı kaçırdığını D) Arkadaşları tarafından yönlendirilmesi E) Çocuklarına hâlâ yardım etmek iste- E) Kendine güvenini yitirmesi diğini 207

İletişim ve İletişim Engelleri 17 .- 18. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız. 16. Bir yandan okula giderek diğer yandan okuldan sonra çalışarak geçirdim çocuk- Elif, otobiyografisinde şunları yazar: luğumu. O yıllarda zengin olma hayalleri kurardım. Başarılı bir iş kadını oldum an- Engelli bir ağabeyim olduğu için çocukluğum cak son zamanlarda çevremde iş dışında bir yetişkin gibi onun sorumluluğunu alarak vakit geçirebileceğim, sıkıntılarımı payla- geçti. Bir de ailem var tabi. Çocukluğumda şabileceğim pek arkadaşımın bulunma- hiçbir isteğimi karşılamadılar. Onlar yüzün- dığını fark ettim. Bugüne kadar kendimle den hep bir şeyler eksik kaldı. Arkadaşlarımın ilgili doğru amaçlar belirlediğimden artık yaptıklarını her zaman bir adım geriden takip emin değilim. Şimdi 40 yaşındayım ve edebildim. Yakın arkadaşlıklar kuramadığım anladım ki bugüne kadar kendi tercihim için okul yıllarında kendimi derslere verdim. olduğunu sandığım kaderimi yaşıyormu- Ailem ağabeyimin engelinden duydukları ek- şum. sikliği, başarılarımla övünerek kapattılar. Lise- ye geçiş sınavlarında çok çalışarak istediğim Bir görüşme sırasında yaşamını bu bir liseyi kazandım fakat babam okul şehir sözlerle özetleyen biri, özellikle aşa- dışında olduğundan, gidersem bir daha geri ğıdakilerden hangisini ifade etmeye dönmeyeceğimi düşünüp beni göndermedi. çalışmaktadır? Şimdi onların istediği okuldayım. Keşke her şey daha farklı olsaydı! A) Önemli konularda yaptığı seçimler- den şüphe duyup mutsuz olduğunu 17. Buna göre Elif, otobiyografisinde özel- likle aşağıdakilerden hangisini ifade B) Yakın arkadaşlarının sayısının az ol- etmeye çalışmaktadır? masından eksiklik duyduğunu A) Bir engelli kardeşe sahip olduğu için C) Hayatında değişiklik yapmak için çok zorluklar yaşadığını geç kaldığını B) Arkadaşlık ilişkilerinin sınırlı olduğunu D) Dışarıdan bakıldığında güçlü görünse C) Ailesi için fedakârlıklar yaptığını de paylaştığında kendini zavallıymış D) Çocukların hedefledikleri okullarda gibi gösterecek sorunlar yaşadığını okutulması gerektiğini E) Çevresindekilerin çıkarları yüzünden E) Ailesinden beklediği desteği göreme- kendisiyle arkadaşlık yaptığını diğini 18. Bu otobiyografiye göre, Elif’in aşağı- daki duygulardan hangisini en yoğun yaşadığı söylenebilir? A) Endişe B) Yorgunluk C) Kırgınlık D) Bıkkınlık E) Yeteneksizlik 208

19. “Ailem beni hiç anlamıyor, kendimi çok İletişim ve İletişim Engelleri yalnız hissediyorum.” diyen bir öğren- ciye öğretmeni aşağıdakilerden hangi- 21. Etkin dinleyici olan bir öğrencinin, sini söylerse empatik bir tepki vermiş aşağıdakilerden hangisini yapması olur? beklenmez? A) “Sence ailen seni neden anlamıyor A) Ders boyunca kendine konuyla ilgili olabilir?” sorular sorması B) “Sen yanlış düşünüyor olabilir misin?” B) Anlatılanları günlük hayatla ilişkilen- dirmesi C) “Çocukluğundan bahsedebilir mi- sin?” C) Öğretmenin anlattıklarını bire bir not alması D) “Bunu onlara söylemelisin.” D) Ana düşünceleri ayrıntılardan ayırma- E) “Ailenin sana daha yakın davranması- sı nı istiyorsun.” E) Kendi kendine sonuçlar çıkarması 20. Cem, matematik dersinde başarılı olmak 22. Yedinci sınıf öğrencisi Sibel; annesine için çok çalışmasına rağmen bir türlü okulun çok yoğun olduğundan, her öğ- istediği notu alamamaktadır. Sınıf öğ- retmenin sanki sadece kendi dersi var- retmenine “Başarılı olmak için elimden mış gibi onlardan çok şey beklediğinden geleni yapıyorum ama başaramıyorum.” ve sürekli olarak ödev verdiğinden dert derken gözyaşlarını tutamamıştır. yanmıştır. Bu durumda öğretmen, Cem’e aşağı- Buna göre annesi Sibel’e aşağıdakiler- daki sözel tepkilerden hangisini verir- den hangisini söylerse empati kurmuş se empati kurmuş olur? olur? A) Nerelerde hata yaptığını belirleyip ona A) Bunda garip olan ne anlamıyorum. Bir göre çalışabilirsin. İstersen sana yar- öğrencinin en önemli görevi dersleri- dım edebilirim. ne çalışmaktır. B) Matematik öğretmeninle konuşup B) Kendini bir değerlendir bakalım, aca- onun neler beklediğini anlamalı ve ba sen mi yeterince çalışmıyorsun. onları yapmalısın. C) Ödevlerinin üstesinden gelemeyece- C) Çok çabalamana rağmen istediğin ğinden endişeleniyorsun. sonuca ulaşamamaktan bunaldın, umutsuzluğa kapılıyorsun. D) Bir de öğretmenlerin açısından bak- san... Onlar sizin en iyi şekilde yetiş- D) Bence yeterince çalışmıyorsun, be- meniz için çabalıyor. nim dersimde de hatalar yapıyorsun. Bu konuda bir şeyler yapmalıyız. E) Ödevlerini zamanında yaparsan üste- sinden geleceğinden eminim. E) Herkes her konuda başarılı olamaz. Sen de bu konuda zorlanıyorsun. 209

İLETİŞİM VE İLEŞİTİM ENGELLERİ (ÇÖZÜM) 1. Ben dilinin bazı özellikleri vardır. Örneğin 4. Bazı kimseler daha çok konuşmak için ek ben dilindeki bir ifade, söyleyen kişinin ken- yüreklendirme beklerler. Bu tür bir destekle- di içsel durumunu yansıtmalı, onun duygu me için verilen mesajlara “kapı aralayıcılar’’ ve düşüncelerini içermeli, karşısındaki kişiyi denir. Örneğin “Bu konuda daha fazla bir suçlamamalı ve onu savunmaya itmemeli- şey söylemek ister misin?’’ gibi. Öğrencinin dir. Bununla birlikte rahatsız olunan durumu duygularından söz etmesini sağlamak için özetleyip bu durumdan nasıl etkilendiğinin de kapı aralayıcılar kullanılabilir. Öğrenciye açıklanması temel formdur. Bu özellikler “sen bu durum karşısında neler hissedi- ışığı altında E seçeneğinde yer alan “Ders yorsun” şeklindeki bir soru öğrenciyi yar- içeriğini çok geniş tuttuğum için yaptığınız gılamadığı ve küçük düşürmediği için etkili eleştiriler karşısında haksızlığa uğradım, olacaktır. hayal kırıklığı yaşıyorum.” İfadesinde “hak- sızlığa uğradım, hayal kırıklığı yaşıyorum” Cevap B cümleciği Bülent öğretmen’in ben dilini kul- landığını açıkça göstermektedir. 5. Örnek durumdaki öğrenci annesinin abisi ile ilgilendiği gibi kendisiyle de ilgilenmesini Cevap E beklemektedir. Fark edilmek ihtiyacı için- dedir. Babasından gördüğü ilginin yanında 2. Empati, bir kişinin kendisini karşısındaki annesinden de ilgi ve şefkat görme isteğini kişinin yerine koyarak, o kişinin duyguları- belirtmektedir. nı ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi süre- Cevap E cidir. Empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın karşıdaki kişiye iletmesi 6. Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin ye- gerekir. Yani kişinin söylediklerini (içerik rine koyarak olaylara onun bakış açısıyla ve duygu olarak) empati kuran kişi kendi bakması, o kişinin duygularını ve düşünce- cümleleriyle ona geri iletmesi gerekir. Buna lerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve göre “Babam borçları nedeniyle bunalıma bu durumu ona iletmesi sürecine “empati” girdi, dün de evi terk etti. Babamın başına adı verilir. Buna göre arkadaşının “Seni anla- bir şey gelirse biz ne yapacağız?” diyen bir madığımı sanma ama sen hep böyle söyler, öğrenciye öğretmeninin “Baban için endişe- sonuçlar açıklandığında da yüksek puanlar leniyor, ne yapacağını bilemiyorsun. Kendini alırsın” sözlerine karşılık olarak Filiz’in “Beni çaresiz hissediyorsun” şeklinde tepki ver- anlamak yerine yatıştırmak istiyorsun” de- mesi empatik tepki verdiğini gösterir. mesi empatik tepkide bulunduğunu gösterir. Cevap E Cevap C 3. Mezun olduktan sonra iş bulamayacağın- 7. Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yeri- dan ve ailesinin beklentilerini karşılayama- ne koyarak olaylara onun bakış açısıyla bak- yacağımdan korkan öğrenci gelecek kay- ması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini gısı yaşamaktadır. Bu durumda öğrencinin doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu kaygısının kaynağı mezun olduktan sonra durumu ona iletmesi sürecine “empati” adı “iş bulamamak”tır. Bu bağlamda öğrencinin verilir. Empatik anlayışın temelinde objektif- yaşadığı kaygının nedenini ortaya çıkarmak lik ve karşıdakinin duygu ve düşüncelerini amacıyla öğretmenin soracağı soru “İş bu- anlayabilme vardır. B, C ve D seçenekle- lamayacağın düşüncesine nasıl vardın?” rindeki ifadeler bireyi anlamaktan çok ne olmalıdır. Çünkü bu soru öğrencinin kendini yapacağına yönelik öneri ve öğütleri içer- açmasına ve olumsuz duygularının altında mektedir. E seçeneği ise kişinin hissettiği yatan düşünceleri anlamaya yöneliktir. duygularla hiç ilişkili değildir. Cevap C Cevap A 210

8. Etkili iletişimin önemli unsurlarından biri olan İletişim ve İletişim Engelleri empatik tepkinin üç adımı vardır. Önce em- pati kuracak kişi kendisini karşısındakinin le Selin’in ailesiyle konuşup konuşmadığını yerine koymalı, olaylara onun bakış açısıyla öğrenmesi gerekir. Çünkü ailenin tam olarak bakmalıdır. Sonra empati kurmuş sayılma- düşüncesinin ne olduğunu bilmeden öğren- mız için, karşımızdaki kişinin duygularını ve ciyi anlamak ve gereken yardımı sunmak düşüncelerini doğru olarak anlamamız ge- mümkün değildir.Bu durum danışmanın ba- reklidir. Daha sonra ise empati kuran kişinin şarıya ulaşması için ele alanması gereken ilk zihninde oluşan empatik anlayışın, karşıdaki konudur. Sorunun cevabı olarak C seçeneği kişiye iletilmesi gerekir. Buna göre Özlem verilmiştir. Ancak sorusunun bir anlatım ha- Hanım’ın kızının “Tamam ama her dersten tasına sahip olduğu düşünülmektedir. Çün- ödev veriyor. Yapmamız gereken tüm ödev- kü “öğrencinin temel sorunu” sorulmaktadır. lerden nefret ediyorum” sözlerine karşılık Öğrencinin yaşadığı temel sorun danışma “Çok ödevin var ve bu seni yıldırıyor” şek- sürecinin sorununa çözüm bulamayacağı- linde tepki vermesi empatik tepkiye örnek nı düşünmesi değil sevgilisi tarafından terk oluşturmaktadır. edildiği için üzüntü duymasıdır. Bu nedenle soru mevcut haliyle hatalıdır. “Okul rehber Cevap C öğretmeninin danışmada ele alacağı temel sorun ya da ilk sorun nedir? benzeri bir soru 9. İletişim sürecinde empatik tepki verme her ifadesi ile sorulsaydı daha doğru olacağı de- zaman karşı tarafın duygularının anlaşıldığı ğerlendirilmektedir. mesajını verir. Bu nedenle öğretmenin “Hem çok üzüldün hem de beni hayal kırıklığına Cevap C uğrattığın için utanıyorsun” şeklinde empa- tik tepki vermesi öğrenciye anlaşıldığı duy- 12. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri- gusunu yaşatır. ne yönelik yanlış tutum ve anlayışlardan bir tanesi, rehberlik ve psikolojik danışma yar- Cevap A dımının her türlü sorunu hemen çözebilecek bir güce sahip olduğu şeklindeki anlayıştır. 10. Ayıcık taktiği, kişinin ilişkilerini korumak Bu beklenti gerçekçi değildir çünkü soru- amacıyla kendi gereksinimlerinden vazge- nun çözümünde yardımı alan kişinin istekli çerek karşı tarafın gereksinimlerini karşıla- ve kararlı olması son derece önemlidir. Bu masına izin vermektir. Bu durumda ayıcık nedenle arkadaşının ısrarıyla danışmaya taktiğini kullanan kişi “hatır için çiğ tavuk geldiğini belirten öğrenci “siz ne yapacak- bile yenir” düşüncesine sahiptir denilebilir. sınız da sevgilimin bana dönmesini sağlaya- Yani birey istemediği halde bazen sevdiği caksınız?” sorusuyla görüşmenin bir çözüm insanlar için bazı şeylere katlanabilir ya da üretmeyeceğine inanmaktadır. onların isteklerini yerine getirebilirler. Bu durum danışmanın başarıya ulaşması Cevap E için ele alınması gereken ilk konudur. So- runun cevabı olarak C seçeneği verilmiştir. 11. Soruda 8. sınıf öğrencisi Selin’in son za- Ancak sorunun bir anlatım hatasına sahip manlardaki ders başarısındaki düşüşün olduğu düşünülmektedir. Çünkü “öğrenci- sebebi olarak annesi ve teyzesi arasında nin temel sorunu” sorulmaktadır. Öğrenci- geçen bir konuşma gösterilmektedir. Bu nin yaşadığı temel sorun danışma sürecinin nedenle okul rehber öğretmeninin öncelik- sorusuna çözüm bulamayacağını düşünme- si değil sevgilisi tarafından terk edildiği için üzüntü duymasıdır. Bu nedenle soru mevcut haliyle hatalıdır. “Okul rehber öğretmeninin danışmada ele alacağı temel sorun ya da ilk sorun nedir?” benzeri bir soru ifadesi ile doğru olacağı düşünülmektedir. Cevap C 211

İletişim ve İletişim Engelleri 18. Elif’in otobiyografide yazdıklarından yaşadı- 13. Yunus Emre’nin “yetmiş iki millete bir gözle ğı temel duygunun ailesine yönelik kırgınlık duyguları olduğu anlaşılmaktadır. bakmayan, halka müderris olsa da, Hakk’a Cevap C asidir” sözü koşulsuz kabule örnek oluştu- rur. Koşulsuz kabul insanları dil, din, ırk,kül- 19. Kişinin kendi düşüncelerini karıştırmadan, tür, gelenek görenek ayırt etmeden ve yargı- kendisini bir başkasının yerine koyması, lamadan olduğu gibi kabul etmeyi ve saygı karşısındakini anlaması ve anladıklarını kar- göstermeyi içerir. şısındaki kişiye hissettirmesi empati olarak Cevap B ifade edilmektedir. Empati cümlelerinde dinlenilen kişinin duygu ve düşüncelerine 14. İnsancıl yaklaşım çerçevesinde saygı ilkesi, tercüman olunmakta, dinleyen kişinin duy- bir başkasını değerli bir varlık olarak algıla- gu ve düşüncelerine yer verilmemektedir. ma, onun ihtiyaçlarına karşı duyarlı olma, Bu bağlamda seçenekler incelendiğinde; A, bir başkasının arzularına, düşüncelerine ve B, C ve D seçeneklerinde dinlenilen kişinin tercihlerine önem vermeyi ifade eder. Buna duygu ve düşüncelerinden ziyade kişiye göre babasıyla sürekli çatışma yaşadığın- sorular sormak ve önerilerde bulunmak gibi dan yakınmaya başlayan bir öğrenciye “Ba- durumlara yer verilmiştir. Ancak E seçene- banın söylediklerini abartıyor olabilir misin?” ğinde kişinin ifadelerine yönelik, kişinin his- şeklinde bir tepki saygı ilkesi ile örtüşme- settikleri ile ilgili bir söylemden söz edilmiş- mektedir. tir. Cevap E Cevap E 15. Görüşme esnasında bireyin “Çocuklarımın 20. Empati, bireyin hissettiklerini anlama ve hepsi büyüyüp evden ayrılıp gittiler. Ev bunu uygun bir dille bireye iletmeye yöne- sanki bomboş, yapacak hiçbir işim de yok” liktir. Empati cümlelerinde dinleme yapan sözlerinin altında yatan temel duygu yoğun kişinin görüş ve duygularına, nasihat – öneri yalnızlık duygusudur. – tavsiye – teselli – sorgulama gibi durum- Cevap A lara yer verilmez. Bu doğrultuda seçenekler incelendiğinde A, B, D ve E seçeneklerinde 16. Bu soruda empatik anlayışla bireyin neler kişisel değerlendirmelere yer verilmiş olup C yaşadığının anlaşılması beklenmektedir. 40 seçeneğinde öğrencinin hissettiklerine yö- yaşında olan başarılı bir iş kadının iş dışında nelik bir geri bildirim üzerinde durulmuştur. vakit geçirebileceği, sıkıntılarını paylaşabile- Cevap C ceği arkadaşının bulunmadığını fark etme- si ve bugüne kadar kendisiyle ilgili doğru 21. Etkili dinleme teknikleri içerisinde konu ile amaçlar belirlediğinden emin olmaması ilgili sorgulama yapma, anlatılanları gündelik önemli konularda yaptığı seçimlerden şüphe yaşamla ilişkilendirme, edinilen bilgilerden duyup mutsuz olduğunu ifade eder. sonuç çıkarma, ana düşünceleri ayrıntılar- Cevap A dan ayırabilme gibi durumlar yer almakta olup öğretmenin anlattıklarını bire bir not 17. Bu soruda da empatik anlayışla bireyin neler alma bulunmamaktadır. Bu tür bir yaklaşım, yaşadığının anlaşılması beklenmektedir. Elif öğrencinin süreçte pasif olması anlamına engelli bir kardeşi olması nedeniyle çocuk- gelir. luğundan beri sorumluluklar üstlendiğini, Cevap C ailesinin beklentilerine göre hareket ettiğini ve bu nedenle şu anki yaşamından hoşnut 22. Bireyin duygu ve düşüncelerini, kendi duy- olmadığını dile getirmektedir. Buradan yola gu ve düşüncemizi katmadan anlamak ve çıkarak Elif’in ailesinden beklediği ilgiyi ve anlaşılanı bireye geri iletmek, empati olarak desteği görememekten kaynaklanan kırgın- bilinir. Bu bağlamda seçenekler incelendi- lık duygusunu yaşadığı anlaşılmaktadır. ğinde A, B, D ve E seçeneklerinde annenin Cevap E görüşlerine ve duygularına yer verilmiş olup C seçeneğinde Sibel’in duygu ve düşünce- 212 leri üzerinde durulmuştur. Cevap C

ÖZEL EĞİTİM 1. Sınıfında özel eğitime muhtaç bir öğ- 3. Aşağıdakilerden hangisi kaynaştırma rencinin olduğunu bilen bir öğretmene programının yürütülmesinde öğretme- öğrencinin sorunlarının tanımlanması ve nin rollerinden biri değildir? öğrencinin sınıf içinde varlığını sürdürme- si için önemli görevler düşmektedir. A) Sınıfındaki öğrenme aktivitelerini çe- şitlendirmek Öğretmenin, özel eğitime muhtaç öğ- rencilerine yardım için aşağıdakiler- B) Kaynaştırma öğrencileri için sınıf orta- den hangisini yapması beklenmez? mını düzenlemek A) Özel eğitime muhtaç çocukların tanı- C) Okul psikolojik danışmanı ve aileyle iş lanmasında, tedavisinde ve yöneltme birliği yapmak boyutunda gerekli çalışmaları yürüt- mesi D) Kaynaştırma öğrencilerinin başarısı için yöntem ve materyalleri uyarlamak B) Çocukların kendilerini rahatça ifade etmelerine fırsat vererek onların duy- E) Olası yetersizlikleri olan öğrencileri gularını yaşayabilmelerine yardımcı erken yaşta tanılamak olması 4. Özel eğitime ihtiyacı olan çocukların C) Engelli öğrencilerin yeteneklerini en kaynaştırma programına dâhil edilme- üst düzeyde sergileyebilecekleri ya- si için gerekli olan raporuveren birim rışmalar, projeler geliştirmesi ve değerlendirme süreci aşağıdaki le- rin hangisinde birlikte verilmiştir? D) Ana babanın çocuklarını kabullenme- lerine ilişkin duygularının geliştirilme- Birim Süreç sine yardım etmesi A) Okul PDR birimi Vaka incelemesi B) Psikiyatri bölümü Teşhis ve tanılama E) Okuldaki diğer branş veya sınıf öğ- C) Sosyal hizmetler Sosyal hizmet retmenleriyle bir araya gelerek daha değerlendirmesi etkin ve sürekli hizmet vermenin yol- birimi Eğitsel tanılama larını araması D) RAM özel eğitim Bireysel 2. Özel eğitim hizmetleri yönetmeliğine bölümü değerlendirme göre, aşağıdakilerden hangisi kaynaş- E) İl Millî Eğitim tırma eğitiminin ilkelerinden değildir? Müdürü A) Özel eğitim gerektiren her bireyin ak- ranlarıyla birlikte aynı kurumda eğitim 5. Özel gereksinimli öğrencilerin ebevey- görme hakkı vardır. nleriyle görüşme yapılırken aşağıdaki unsurlardan öncelikle hangisine dik- B) Kaynaştırma eğitimine devam eden kat edilmelidir? öğrenciler, özel gereksinimlerine göre A) Ebeveynlere öğrencinin sadece olum- birkaç sınıfta toplanırlar. suz davranışlarından söz edilmelidir. B) Ebeveynlerle yapılan görüşmelere C) Bütün bireyler öğrenebilir ve öğretile- öğrenciler kesinlikle katılmalıdır. bilir. C) Görüşmelere öğrencinin güçlü yanları hakkında konuşarak başlanmalıdır. D) Karar verme süreci; aile-okul-eğitsel D) Görüşmede öğretmen ebeveynlere tanımlama, izleme ve değerlendirme genellikle kapalı uçlu sorular yönelt- ekibi dayanışmasına dayalı olarak melidir. gerçekleşir. E) Görüşmede ebeveynlerin etkin dinle- me becerilerinin geliştirilmesi hedef- E) Hizmetler bireyin yetersizliğine göre lenmelidir. değil, bireylerin eğitim gereksinimine göre planlanır. 213

ÖZEL EĞİTİM (ÇÖZÜM) 1. Bir öğretmen, sınıfında özel eğitim hizmeti- 4. Özel gereksinimi olan öğrenciler için eğitsel ne ihtiyacı olan öğrencilere yönelik; öğren- tanılama, RAM bünyesinde yer alan uzman cinin kendisini ifade edebilmesine yardım, bir ekip tarafından yapılmaktadır. Bu doğ- yeteneklerini geliştirmesini sağlayıcı etkin- rultuda özel gereksinimi olan öğrencilerin lik ve projeler, aileleri için kabul etmeye ve kaynaştırma programına dâhil edilmesi için desteklemeye yönelik bilgilendirme, diğer RAM bünyesinde yer alan özel eğitim bölüm öğretmenlerle iş birliği gibi bir takım çalış- başkanlığınca eğitsel tanılama yapılması ve maları yürütebilir. Ancak özel eğitime ihtiyaç akabinde özel eğitime uygunluğun belirlen- duyan bir öğrenci ile ilgili tanılama ve teda- mesi gerekir. vi gibi yardımlar, alanda uzman kişilerce ve belirli kurumlarda yürütülen çalışmalardır. Cevap D Öğretmenin, böyle bir durumda yapması gereken, psikolojik danışmanla iletişime ge- çerek öğrencinin uzmanlarca incelenmesini sağlamaktır. Çünkü tanılama işlemleri RAM tarafından yürütülmektedir. Cevap A 2. Kaynaştırma eğitiminin ilkeleri incelendiğin- 5. Özel gereksinimi olan öğrencilerin ebeveyn- de; bu eğitim tabi bireyleri normal sınıfla- leri, çocuklarının durumundan ötürü görüş- rından ve normal akranlarından ayrı tutarak melerde zaman zaman savunucu bir tutum özel bir sınıfta toplamak kaynaştırma eğiti- sergileyebilmektedirler. Bu nedenle öncelikli minin ilkelerine uygun düşmez. Çünkü kay- olarak çocukların güçlü yönleriyle başla- naştırma eğitimde en kısıtlayıcı ortamda bu mak, savunucu tutumun ortadan kalkmasını eğitimi sürdürmek, öncelikli olarak istenen sağlar ve ebeveynin görüşme sürecine aktif bir durumdur. A, C, D ve E seçeneklerinde katılımını destekler. Yalnızca olumsuz davra- yer alan ifadeler kaynaştırma eğitiminin ilke- nışlardan söz etmek, özel konuların görüşül- lerine uygun düşen ifadelerdir. mesine engel olacağından her görüşmeye öğrenciyi dâhil etmek, ebeveynin ifadesini Cevap B zorlaştırıcı kapalı uçlu sorular sormak, ço- cuk için ortak bir anlayış geliştirmek yerine 3. Öğretmenlerin özel gereksinimi olan öğ- ebeveyni geliştirmeye çalışmak uygun yak- rencilerin tanılanması ve değerlendirilmesi laşımlar değildir. sürecinde rolleri çok sınırlıdır. Öğretmenler kişisel gözlemlerini uzmanlara aktarmakla Cevap C yükümlü olup tanılama ve değerlendirme yapamazlar. Özel eğitimde tanılama ve değerlendirme, RAM bünyesinde yer alan uzman bir ekip tarafından yapılır. Bunun dışında A, B, C ve D seçeneklerinde belir- tilenler öğretmenler tarafından yapılabilecek uygulamalardır. Cevap E 214

MESLEKİ GELİŞİM KURAMLARI 1. Bir okul psikolojik danışmanı, mesleki 3. Okul Psikolojik Danışmanı Sinan Bey, rehberlik çalışmaları kapsamında, öğren- yaptığı mesleki rehberlik çalışmalarında cilerinin aile ortamlarında yetişme tarzla- mesleklerin gerektirdiği niteliklerle, bi- rını ve anne babası tarafından karşılanan reylerin sahip olduğu nitelikleri keşfedip veya karşılanmayan psikolojik gereksi- daha sonra bunları eşleştirme yolunu ter- nimlerini araştırarak mesleğe yönelme cih etmektedir. davranışlarını anlamaya çalışmaktadır. Buna göre, Sinan Bey çalışmalarında, Bu okul psikolojik danışmanı, aşağı- aşağıdaki mesleki rehberlik kuramla- daki mesleki gelişim kuramlarından rından hangisinin anlayışını temel al- hangisine göre hareket etmektedir? maktadır? A) Özellik-faktör kuramı A) Ginzberg ve arkadaşlarının gelişim kuramı B) Super’in kuramı B) Roe’nun ihtiyaç kuramı C) Holland’ın kuramı C) Parsons’ın özellik-faktör kuramı D) Roe’nun kuramı D) Super’ın benlik kuramı E) Ginzberg ve arkadaşlarının kuramı E) O’Hara ve Tiedeman’ın karar kuramı 2. Mesleki gelişim kuramlarıyla ilgili ola- rak aşağıdaki ifadelerden hangisi yan- lıştır? A) Özellik-faktör kuramında meslek se- çiminin duygusal boyutu ön plana çıkmaktadır. B) Ginzberg ve arkadaşlarının gelişim kuramı ve Super’ın benlik kuramı meslek seçimini gelişimsel süreçte ele alır. C) Super, Holland ve Roe’nun kuramları kişilik temelli yaklaşımlardır. D) Roe’nun kuramı, Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine dayanmaktadır. E) Psikanalitik kuram meslek seçimini yüceltme mekanizmasıyla açıklar. 215

MESLEKİ GELİŞİM KURAMLARI (ÇÖZÜM) 1. Meslek seçim sürecinde anne - baba tutum- 3. Bireyin tanınması, mesleklerin özelliklerinin larının ve yetişme tarzının belirleyici olduğu- belirlenmesi, bireyin özellikleri ile meslekle- nu savunan, meslek seçiminin psikolojik rin niteliklerinin eşleştirilmesi yoluyla bireyin ihtiyaçların karşılanma şekli ve derecesi ile yönlendirilmesi uygulamaları Parsons’un ilgili olduğunu vurgulayan kuram Roe’nun Özellik - Faktör Kuramının temel varsayım- kuramıdır. Roe’ya göre üç tür anne - baba larıdır. Soruda meslek seçiminde gelişimsel tutumu vardır. Bunlar; çocuğun üzerine sürece, baskın psikolojik ihtiyaçların meslek aşırı derecede düşen, çocuğa soğuk dav- seçimine etkisine, bireyin kendini algılama ranan ve çocuğu kabul eden tutumlardır. biçimine ve karar verme becerilerinin ge- Bu tutumlar çocuğun psikolojik ihtiyaçları liştirilmesine vurgu yapılmadığından doğru üzerinde etki ederek meslek seçiminde be- cevap C seçeneğidir. lirleyici olmaktadır. Özellik - faktör kuramı; bireyin özellikleri ile mesleklerin özellikleri- Cevap C nin bilinmesi ve bunların eşleştirilmesi yo- luyla meslek seçiminin yapılması üzerinde durmaktadır. Super’ın kuramında benlik al- gısı, Holland’ın kuramında kişilik özellikleri, Gingzberg ve arkadaşlarının kuramında da gelişim süreci vurgulanmaktadır. Cevap D 2. A seçeneği yanlıştır; çünkü özellik – fak- tör kuramında bireyin analitik incelemesi ile mesleklerin özelliklerinin karşılaştırması üzerinde durulmakta olup duygusal boyut vurgulanmamaktadır. B seçeneği doğrudur; çünkü Ginzberg ve Super meslek seçimini gelişimsel süreçte ele almış, çeşitli evrelerle açıklama yoluna gitmiştir. C seçeneği doğ- rudur; çünkü Super, Holland ve Roe’nun kuramında kişiliğin farklı yönleri üzerinde durulmuştur. Super benlik, Holland kişilik tipleri, Roe ise erken yaşantılar ve aile tu- tumlarının birey üzerindeki etkisi ile ilgilen- miştir. D seçeneği doğrudur; çünkü Roe kuramında psikolojik ihtiyaçlar üzerinde durmuş ve bu ihtiyaçları Maslow’un pirami- di ile ilişkilendirmiştir. E seçeneği doğrudur; çünkü Psikanalitik kuramda meslek seçi- minde savunma mekanizmalarının etkisi, özellikle yüceltme mekanizmasının önemi üzerinde durulmaktadır. Cevap A 216

REHBERLİK MODELLERİ 1. Gelişimsel rehberlik yaklaşımıyla ilgili 1. Gelişimsel rehberlik anlayışı ile ilgili olarak olarak aşağıdakilerden hangisi yanlış- ihtiyaçlara yöneliktir, amaç yönelimlidir, ya- tır? ratıcı ve esnektir, öğretimle kaynaştırılmıştır denilebilir. Ancak gelişimsel rehberlik anlayı- A) İhtiyaçlara yöneliktir. şı ile ilgili olarak kriz yönelimlidir denilemez. B) Kriz odaklıdır. Çünkü gelişimsel rehberlik anlayışı önleyici C) Amaç yönelimlidir. ve geliştirici tarzda hareket etmekte olup D) Yaratıcı ve esnektir. kriz yönelimlilik geleneksel rehberlik anlayı- E) Öğretimle kaynaştırılmıştır. şının özelliğidir. Cevap B 2. Aşağıdakilerden hangisi gelişimsel 2. Gelişimsel rehberlik öğrencinin bütüncül rehberlik yaklaşımının özelliklerinden gelişimine odaklandığı için tüm gelişim biri değildir? alanlarında kazanımlar içerir, bu program eğitim – öğretim programlarıyla uyumludur, A) Tüm gelişim alanlarında yeterlik ka- öğretmen ve program odaklı olup değerlen- zandırılması dirme sürecinde ölçülebilir durumlara odak- lanmaktadır. Ancak bilgi verme ve yönlen- B) Öğretimle kaynaştırılmış olması dirme ağırlıklı olma, gelişimsel modele değil geleneksel modellere yönelik bir özelliktir. C) Bilgi vermeye odaklı olması Cevap C D) Öğretmen odaklı olması E) Değerlendirmenin kanıta dayalı olma- sı 217

TEST TEKNİKLERİ 1. Lise 2. sınıfta fen bilimlerini seçen öğ- 3. Mesleki ilgiler ergenlik döneminde olduk- rencilerin fen ilgisine ilişkin gözlenen ça kararsızdır ve sık sık değişiklik göste- aşağıdaki durumlardan hangisi, “İlgiler rir. Bu olgu ergen öğrencilere meslek se- geçirilen yaşantılarla artar.” ilkesini ke- çim kararlarını verirken yardımcı olmayı sinlikle destekler? güçleştirmektedir. A) 2. sınıftaki fen ilgisi ve genel başarı Buna göre, ergen öğrencilerin meslek puanları arasındaki korelasyonun, 1. seçim kararlarını vermelerinde ilgi en- sınıftakinden yüksek olması vanterleri kullanılarak yapılacak aşa- ğıdaki işlemlerden hangisi en uygun- B) 2. sınıfta fen alanını seçen öğrencile- dur? rin 1. sınıftaki genel başarı puanları- nın, 2. sınıfta fen alanını seçmeyenle- A) Ergenlerin belli mesleklere karşı ilgile- rinkinden yüksek olması rini üç ay arayla ölçüp daha sonra bu ölçümlerin ortalamasını almak C) 2. sınıfta fen alanındaki öğrencilerin 1. ve 2. sınıftaki fen ilgisi ve genel ba- B) İlgi envanterlerini, ergenlere bir ya da şarı puanları arasındaki korelasyonun birkaç meslek adı vermek yerine, ilgi- aynı kalmasına karşın, diğer alanları lerine uygun meslek alanları hakkında seçenlerde düşmesi bilgilendirmek için kullanmak D) 2. sınıfta fen alanını seçen öğrenci- C) Önce ergenin ilgilerini ne sıklıkla de- lerin fen derslerindeki puanlarının, ğiştirdiğini araştırmak daha sonra sık 1. sınıftaki fen dersleri puanlarından değiştiriyorsa sadece yetenek testi, yüksek olması nadiren değiştiriyorsa ilgi envanteri kullanmak E) 2. sınıfta fen ilgisi ölçeğinden alınan puanların 1. sınıfta alınanlardan yük- D) İlgi envanterleri sınırlı sayıda ilgiyi öl- sek olması çtükleri ve yeterince güvenilir olma- dıkları için okul başarısı, öğrenciyle 2. Rehberlikte bireyin kendisi hakkında görüşme vb. başka yollar kullanarak bilgi vermesine dayalı, birden fazla ilgileri araştırmak türde puan veren envanterlerin kulla- nılmasının temel amacı aşağıdakiler- E) İlgiler genç yetişkinlik yıllarında karar- den hangisidir? lılık kazandığından bu yıllardan önce mesleki rehberlik amacıyla ilgi envan- A) Öğrencilerin belli derslerdeki başarı- terlerini kullanmamak sızlık nedenlerini ortaya koymak B) Öğrencilerin başarı düzeylerini yaşıt- larınınkiyle karşılaştırmak C) Öğrencinin gelecekte belli bir alanda ne derece başarılı olacağını yorda- mak D) Öğrencinin çeşitli nitelikleri üzerinde düşünmesini sağlamak E) Öğrenciye yapılan rehberlik hizmetle- rinin etkisini değerlendirmek 218

Test Teknikleri 4. Farklı yetenekleri ölçmek amacıyla öğrenciler yeteneği ölçüsünde başarılı kabul hazırlanan testlerden her birini ayrı bir edilmektedir (Grafikte her öğrenci bir harfle grup üzerinde standartlaştırma yerine, temsil edilmiştir). bunların tümünü aynı grup üzerinde standartlaştırmanın rehberlik açısın- dan en önemli yararı aşağıdakilerden hangisidir? Yetenek 2 MS A) Ekonomik ve pratik olması 1 B) Testlerin yetenekleri ne derece ölçtü- 0K ğünü saptama olanağı vermesi -1 P -2 N C) Testlerin ortalamasını birbiriyle karşı- laştırma olanağı vermesi -2 -1 0 1 2 Başarı D) Bir kişinin farklı alanlardaki puanlarını karşılaştırma olanağı vermesi 5. Buna göre, Fatma’nın sınıf içindeki yerini, yukarıdaki grafikte hangi harf E) Bireylerin testlere ne kadar tutarlı ya- tanımlar? nıt verdiğini inceleme olanağı vermesi A) K B) M C) N D) P E) S 5. ve 6. soruları aşağıdaki bilgilere göre 6. Başarı-yetenek tablosu ve karşılaştır- ma grafiği dikkate alındığında, aşağı- cevaplayınız. daki öğrencilerden hangisi yeteneği- nin üzerinde başarılı olmuştur? Bir sınıftaki öğrencilere başarı ve yetenek testi uygulanmış, her iki testin puan ortalaması 60 A) Fatma B) Tülay C) Gamze bulunurken yetenek testi için standart sapma 4, başarı testi için 5 olarak elde edilmiştir. Bu D) Gül E) Fulya sınıftaki beş öğrencinin ham puanları aşağı- daki tabloda verilmiştir. Adı Yetenek Başarı Fatma 56 60 7. Birey bir mesleği statü elde etme, para Tülay 52 70 kazanma, başkalarına yardım etme Gamze 60 60 gibi durumlarla ilişkilen-diriyorsa bire- Gül 68 60 yin aşağıdaki özelliklerinden hangisi, Fulya 68 70 o bireyin meslek seçiminde daha etkili olur? Sınıf rehber öğretmeni yukarıdaki tabloda verilen ham puanları z puanına dönüştüre- A) İlgileri rek aşağıdaki başarı-yetenek karşılaştırma grafiğini oluşturmuştur. Yetenek ve başarı B) Değerleri puanlarının yorumlanmasında, taralı alandaki C) Yetenekleri D) Kişiliği E) Ailesi KPSS Eğitim Bilimleri Tamamı Çözümlü Çıkmış Sorular 219

TEST TEKNİKLERİ (ÇÖZÜM) 1. İlgi bireyin bir duruma, bir nesneye, bir ob- Grafiği yorumlayabilmek için öncelikle öğ- jeye ilişkin tutumunu ifade eder ve sonradan rencilerin hem yetenek hem de başarı açı- kazanılır. Dolayısıyla bireyin bir duruma iliş- sından z puanlarının hesaplanması gerekir. z kin ilgisinin değişip değişmediği ilgi envan- puanının hesaplanmasında aşağıdaki formül terleri ile gözlemlenebilir. Bu nedenle 2. sı- kullanılır. nıfta fen ilgisi ölçeğinden alınan puanların 1. z puanı = Bireyin puanı - testin aritmetik ort. sınıfta alınanlardan yüksek olması “ilgilerin geçirilen yaşantılarla artar” ilkesini destekle- Testin standart sapması mektedir. Soruda Fatma’nın grafikte sınıf içindeki yeri Cevap E sorulduğu için Fatma’ya ait puanlar formüle yerleştirildiğinde: 2. Rehberlik hizmetlerinde kullanılan bireyi Yetenek testi için z puanı = 56 - 60 / 4 = -1 tanıma tekniklerinin amacı bireyin kendisini Başarı testi için z puanı = 60 - 60 / 5 = 0 tanımasına, kendisinin başkalarından olan Dolayısıyla Fatma’nın yetenek testi z puanı farklılıklarını görmesine yardım etmektir. -1, başarı testi z puanı 0 olduğuna göre gra- Bunun için bireye verilen geribildirimlerle fikte bu P harfi ile gösterilmiştir. yani bireyi tanıma tekniklerinin sonuçlarıyla Cevap D bireyin kendi nitelikleri üzerine düşünerek fakındalık geliştirmesi amaçlanır. 6. Yetenek başarı karşılaştırılmasının yapıldığı Cevap D grafikte yeteneğinin üzerinde başarı göste- ren öğrenciler sorulmuştur. Bu öğrencileri 3. Ergenlik dönemi gencin bir sonraki okulu ve tespit etmek için yeteneğinin üstünde başarı mesleği seçmek gibi daha sonraki hayatını gösteren öğrencilerin yetenek z puanlarının etkileyen iki önemli seçim kararının alındığı başarı z puanlarından küçük olması gerekti- bir yaş dilimidir. Ergenlik döneminin başın- ği bilgisi unutulmamalıdır. Bir önceki soruda da bir mesleğe sahip olma gereği hakkında verilen formüle göre öğrencilerin yetenek ve bilinçlenirler ama mesleki ilgilileri sürekli de- başarı testi z puanları ayrı ayrı hesaplandı- ğişimlere açıktır. Bu nedenle ilgi envanterle- ğında Fatma ve Tülay’ın yeteneklerinin üs- rini, ergenlere bir ya da birkaç meslek adı tünde başarı gösterdikleri sonucu elde edi- vermek yerine, ilgilerine uygun meslek alan- lir. Ancak Tülay’da fark daha yüksek olduğu ları hakkında bilgilendirmek için kullanmak için doğru yanıt Tülay olarak işaretlenmeli- daha uygun olacaktır. dir. Cevap B Cevap B 4. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri 7. Bireyin bir eylemi gerçekleştirirken eylemin kapsamında öğrencilere eğitsel ya da mes- maddi ya da manevi getirilerini ön planda leki yöneltme yapılırken hangi alanlarda ve tutarak hareket etmesi, değer kavramı ile ne düzeyde yeteneğe sahip olduklarının ifade edilmektedir. Birey bir eylemi hoşlan- dikkate alınması önemlidir. Farklı alanlarda- dığı için yerine getirdiğinde ilgi, yapabildi- ki yetenekleri ölçmek amacıyla hazırlanmış ğinden ötürü yerine getirdiğinde yetenek, olan testlerin aynı gruba uygulanması ve kendini algılama biçimi ve bireysel özellik- tek bir gruptan ortak normların çıkarılması lerine uygunluğundan ötürü yerine getirdi- gruptaki her bir kişinin farklı yetenek alanla- ğinde kişilik kavramı ile bu durum açıkla- rındaki puanlarını karşılaştırma olanağı ver- nabilir. Ancak bir eylemi; prestij sağlama, mektedir. kazanç elde etme, sevilme, saygı görme vb Cevap D amaçlara erişmek için yerine getirmek, de- ğer kavramına uygundur. Soruda bireyin bir 5. Soruda 5 öğrencinin yetenek ve başarı pu- mesleği, “statü elde etme, para kazanma, anları, ayrıca testlerdeki aritmetik ortalama başkalarına yardım etme” durumlarından ve standart sapmaları verilmiştir. Buna bağlı ötürü tercih ettiğinden söz edilmektedir. olarak da z puanlarına göre yetenek-başarı Cevap B karşılaştırılmasına ilişkin grafik verilmiştir. 220

MESLEKİ DANIŞMA KURAMLARI 1. Holland’a göre bireyler kişilik tiplerine 2. Lise 1. sınıfların tanıtım ve yönlendirme uygun meslekler seçmektedirler. Holland dersine giren Gülay Hanım yıl sonunda altı kişilik tipi tanımlamaktadır: Gerçek- gruba mesleki ilgi envanteri uygulamış çi, aydın, sosyal, gelenekçi, girişimci ve ve 1. sınıftaki not ortalamasına ve envan- artistik. Aydın tipler beden güçleri yerine ter sonucuna göre Meryem’i eşit ağırlık zihin güçlerini kullanmayı isteyen, esnek alanına yönlendirmiştir. Meryem ise en düşünceli, sabırlı, ısrarcı, bilimsel faali- yakın arkadaşı sayısal bölümü tercih et- yetlere ilgi duyan, bağımsız kimselerdir. tiği için ve notları da yeterli olduğundan Sosyal tipler ise başkalarıyla bir arada sayısal alanı tercih etmiştir. Lise 4. sınıfa bulunmaktan, onlara yardım etmekten, geçtiğinde ise yeniden eşit ağırlık alanını ikna etmekten, insanları ve duygularını tercih etmiş ve Gülay Hanım’a, yaz tati- anlamaya çalışmaktan hoşlanırlar. Her iki linde izlediği bir filmden sonra bankacı tipin de başarma güdüleri yüksektir. olmanın tam kendisine göre olduğunu söylemiştir. Buna göre, hem aydın hem de sosyal tip özelliklerini aşağıdaki meslek üye- Buna göre, Meryem’le ilgili aşağıdaki lerinden hangisinde görme olasılığı en ifadelerden hangisi doğrudur? fazladır? A) Meryem meslek seçiminde akılcı ka- A) Doktor rar veremediğinden bu kararı onun yerine öğretmeni ailesiyle birlikte al- B) Jeolog malıdır. C) Ressam B) Meryem başlangıçta sosyal ihtiyaç- lara dayalı alan seçerken son sınıfta D) Kimyager kendini gerçekleştirme ihtiyacını ön planda tutmaktadır. E) Muhasebeci C) Meryem mesleki açıdan fantezi (ha- yal) döneminde bulunduğundan farklı alanlara ilgi duymaktadır. D) Meryem’in mesleki olgunluk düzeyi düşük olduğundan özdeşime dayalı alan seçmektedir. E) Meryem’in kişilik tipleri ayrıştığından lise 4’te araştırıcı kişilik tipine uygun bir mesleğe yönelmektedir. 221

Mesleki Danışma Kuramları 5. Ahmet 5 yaşındayken kendisine “Ne olacaksın?” diye sorulduğunda futbolcu 3. ve 4. soruları aşağıdaki bilgilere göre olacağını söylemekteydi. Ancak Ahmet cevaplayınız. 13-14 yaşına geldiğinde futboldan hâlâ hoşlanmasına rağmen futbol oynamanın Lise 2. sınıf öğrencisi Ayşe, okul rehber öğret- kendisine uygun olmadığını fark ederek menine şunları anlatır: futbolcu olmaktan vazgeçti. İlköğretim 8. sınıfta iken annemle liseleri ge- zerek bilgi toplamıştık. Çocuklarla çalışmak Ginzberg ve arkadaşlarına göre, Ah- istediğim için meslek liselerini de ziyaret et- met’in bu kararı aşağıdakilerden han- miştik. Bir rehber öğretmen, fikrimin ileride gisiyle ilişkilidir? değişebileceğine dikkat çektiğinden, meslek lisesini tercih etmedim. Geçen yaz bir kreş- A) İlgi te gönüllü olarak çalıştım. O zaman anladım ki çocuklarla çalışmak bana göre değilmiş. B) Yetenek Sanırım ben yardım etmekten çok insanları etkilemeyi ve ikna etmeyi seviyorum. C) Keşfetme D) Belirleme E) Değer 3. Super’in benlik kuramına göre, yu- 6. Seçil Hanım; dışa dönük, enerjik, kendine karıdakileri okul rehber öğretmenine güvenli ve ikna yeteneği yüksek olan bir anlatan Ayşe, hangi mesleki gelişim kişidir. Sosyal ve eğlenceli faaliyetlerden basamağındadır? hoşlanan bir kişi olan Seçil Hanım’ın or- ganizasyon becerisi de yüksektir. A) Deneme B) Farkındalık Buna göre Seçil Hanım, Holland’ın C) Büyüme kişilik tiplerinden hangisine uymakta- dır? D) Belirleme E) Geçiş A) Girişimci B) Gerçekçi 4. Holland’ın tipoloji kuramına göre, Ay- C) Araştırıcı şe’nin baskın kişilik tipi ve kişilik tipine D) Geleneksel uygun meslekler aşağıdakilerden han- E) Sosyal gisi olabilir? 7. “Ben çok yetenekliyim, çok güzel resim Kişilik tipi Meslek yapabiliyorum. Bu nedenle ressam ola- –––––––––– ––––––––––––––––––– bilirim.” düşüncesiyle güzel sanatları A) Araştırıcı Sosyolog, antropolog seçen bir gencin bu kararı hangi ku- ramcının görüşüyle açıklanabilir? B) Sanatçı Tiyatro sanatçısı, A) O’Hara ve Tiedeman müzisyen, mimar B) Roe C) Ginzberg ve arkadaşları C) Sosyal Psikolojik danışman, D) Parsons öğretmen E) Super D) Girişimci Avukat, pazarlamacı E) Gelenekçi Muhasebeci, finans uzmanı 222

MESLEKİ DANIŞMA KURAMLARI (ÇÖZÜM) 1. Doktorlar zihin güçlerini kullanan, sabırlı, bi- 3. Super’a göre meslek seçimi, belli bir geli- limsel faaliyetlere ilgi duyan ve sürekli takip şim süreci içinde bireyle çevrenin etkileşimi eden, başkalarıyla bir arada bulunmaktan, sonucu olan benlik kavramının bir mesleğe onlara yardım etmekten, ikna etmekten, in- yansıması ve ifadesidir. Mesleki gelişim sü- sanları ve duygularını anlamaya çalışmaktan reci çeşitli dönemlerden geçerek zamanla hoşlanırlar. Bu nedenle doktorlar hem aydın ve yeni yaşantılarla değişmektedir. hem de sosyal tip özelliklerini sergilemekte- dirler. Bu gelişim dönemleri şunlardır. Cevap A 1) Büyüme Evresi (0-14 yaş) a) Hayal basamağı (4-10 yaşlar) b) İlgi basamağı (11- 12 yaşlar) c) Yetenek basamağı (12-14 yaş) 2) Araştırma Evresi ( 14-24 yaşlar) a) Deneme basamağı (14-17 yaşlar) b) Geçiş basamağı (18-21 yaşlar) c) Sınama ve izleme basamağı (22-24 yaşlar) 3) Yerleşme Evresi (25-44 yaş) a) Sınama evresi (25-30 yaşlar) b) Sağlamlaştırma basamağı (31-44 yaşlar) 4) Koruma Evresi ( 45-64 yaşlar) 2. Meslek seçimi, bireyin ilgi, yetenek, değer, 5) Çöküş Evresi ( 65 yaş ve sonrası) beklenti ve kişilik özelliklerine uygun olarak seçildiğinde kişinin mesleki ve özel hayatını Ayşe lise 2. sınıf öğrencisidir ve Super’a olumlu yönde etkilemekte ve bireyin hayat göre Araştırma evresinin “deneme basama- kalitesi ve standardına olumlu yönde katkı ğı”ndadır. Bireyler bu aşamada kendilerini sağlamaktadır. Bu anlamda mesleki olgun- başkalarının mesleki rollerini ve iş dünyasını luk, bireyin kendisine uygun ve gerçekçi keşfetmektedirler. İlk mesleki seçimler ge- meslek seçebilme yeteneğidir. Başka bir çicidir ve fantezilerle başkalarıyla, yapılan ifadeyle bireyin akılcı ve gerçekçi meslek tartışmalarla ve rol denemeleriyle sınanır. seçimi için gerekli bilgi ve beceriyi kazan- Cevap A masıdır. Buna göre örnek durumda verilen öğrencinin mesleki olgunluk düzeyinin dü- 223 şük olduğunu söylemek mümkündür. Cevap D

Mesleki Danışma Kuramları 6. Girişimci tipin önemli yönü; insanları etki- leme, ikna becerisi, organizasyon yetene- 4. Holland’a göre meslek seçimi, kişiliğin yan- ğidir. Bu tipe uygun insanlarla kendilerini sıması, bireyin çevre ilişkilerinde benimse- göstermeyi severler, insanları ikna edebi- diği uyum yönteminin, bir mesleki alanda lirler. Sosyal tipin önemli yönü; kalabalıkla ifadesini bulmasıdır. Holland’a göre 6 tür ki- çalışma, insanlara yardım etmeyi isteme, şilik tipi vardır : Gerçekçi tipler, aydın tipler, kendini değişik şekillerde ifade edebilmedir. sosyal tipler, gelenekçi tipler, girişimci tipler Bu tipe uygun insanlar, gruplarla çalışmayı ve artistik tipler. Soruda Ayşe’nin insanlara ve yardım etmeyi önemserler. Gerçekçi tipin yardım etmekten çok insanları etkilemeyi ve önemli yönü; bedenini etkili kullanma, so- ikna etmeyi sevdiği belirtilmiştir. Bu özellik- mut objelerle ilgilenme, açık havada çalış- ler Holland’a göre girişimci tiplerin özellik- maktan hoşlanmadır. Araştırıcı tipin önemli leridir. Girişimci tipler, dışa dönüktürler ve yönü; entelektüel faaliyetlerden hoşlanma, diğer insanları ikna edip yönetmek isterler. başarma güdüsü yüksek olma, çalışma- Liderlik, etkileme ve kişilerarası iletişim kur- yı sevmedir. Geleneksel tipin önemli yönü mada başarılıdırlar. Rahat, anlamaya merak- ise; sistemli olma, kurallara uygun hareket lı, sabırsız ve kendine yeten insanlardır. etmekten hoşlanma, bireysel hareket etme- medir. Seçeneklerde verilen kişilik tiplerinin Cevap D özellikleri incelendiğinde soru köküne en uygun kişilik tipinin girişimci olduğu görüle- cektir. Cevap A 5. Soruda öğrencinin 13-14 yaşına geldiğin- 7. Soruda yer alan söylem analiz edildiğinde; den ve futboldan hala hoşlanmasına rağ- karar verme sürecinin aşamalarını dikkate men futbol oynamanın kendisine uygun alarak bir seçimde bulunma,ihtiyaçları ön olmadığını söylediğinden söz edilmektedir. plana çıkarma, bireyin içinde bulunduğu Gingzberg’in Kuramı incelendiğinde 13-14 mesleki gelişim döneminin özelliklerine yaş aralığı kapasite – yetenek evresi olarak göre hareket etmesi ve mesleki yönlendir- ifade edilmektedir. Ayrıca öğrenci futboldan me sürecinin basamaklarına göre hareket hoşlanmasına rağmen futbolun kendisine edilmesi gibi durumlara erişilememektedir. uygun olmadığını söylediğinden ilgiye gidi- Bireyin resim alanında çok yetenekli olduğu- lemez. nu düşünmesi ve bu düşünce çerçevesinde ressam olabileceğine dair söylemlerde bu- Cevap B lunması, bireyin kendisine yönelik algılama biçimini göstermektedir. Bireyin kendisini nasıl algıladığı “benlik” kavramı ile ilgili olup benlik kavramını ön plana çıkaran kuramcı Super’dır. Cevap E 224

REHBERLİK HİZMETLERİNDE ÖRGÜTLENME 1. Okul rehberlik hizmetleri yürütme ko- 1. Okul rehberlik hizmetleri yürütme komisyo- misyonuna aşağıdakilerden hangisi nu; okullarda rehberlik hizmetlerinin yürü- başkanlık eder? tülmesinden öncelikle ve birinci derecede A) Okul müdürü okul müdürleri sorumlu olduğundan, okul B) Okul müdür yardımcısı müdürü başkanlığında toplanmaktadır. Bu C) Okul rehber öğretmeni komisyonu toplantıya çağırmak ve komis- D) Rehberlik araştırma merkezi müdürü yonun başkanlık görevini yürütmek okul E) Okul müdür başyardımcısı müdürünün görevidir. 2. Aşağıdakilerden hangisi, okul rehber Cevap A öğretmeninin görevlerinden biri değil- dir? 2. Okul rehber öğretmeni, bir başka deyişle A) Bireysel rehberlik hizmetlerini, alanın psikolojik danışman; alanın ilke ve standart- ilke ve standartlarına uygun biçimde larına göre bireysel rehberlik etkinliklerini yürütmek yürütmek, okul içinde rehberlik ve psikolojik B) Okul içinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri ile ilgili çalışmalar yap- danışma hizmetleriyle ilgili konularda mak, rehberlik hizmetlerine ilişkin kayıtlar çalışmalar yapmak tutmak, çeşitli konularda bireyi tanıma tek- C) Rehberlik hizmetlerine ilişkin öğrenci nikleri uygulamak gibi görevleri yürütürler. gelişim dosyalarını ve diğer gerekli Ancak okul rehber öğretmenleri, rehberlik kayıtları tutmak ve psikolojik danışma hizmetleri kapsamın- D) Eğitsel, mesleki ve bireysel rehberlik da sınıf düzeyinde programlar hazırlamazlar. çalışmaları için öğrencilere yönelik Sınıfların rehberlik programını hazırlamak, olarak bireyi tanıma etkinliklerini yü- sınıf rehber öğretmenlerinin görevidir. rütmek E) Okulun rehberlik ve psikolojik danış- Cevap E ma programı çerçevesinde, sınıfın yıl- lık rehberlik çalışmalarını planlamak 3. Aşağıdakilerden hangisi, rehberlik hiz- 3. Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde sınıf metlerinin yürütülmesinde sınıf rehber rehber öğretmenleri; rehberlik etkinliklerini öğretmenlerinin görevleri arasında yer rehberlik derslerinde uygulamak, öğrenci almaz? gelişim dosyalarını tutmak ve dosyaların tutulmasında okul rehberlik servisiyle iş bir- A) Rehberlik dersinde uygulanması ge- liği yapmak, yıl boyunca yapılan rehberlik reken etkinlikleri öğrencilere uygula- çalışmalarını değerlendirip okul rehberlik mak servisine vermek, okul müdürünün verece- ği görevleri yerine getirmek gibi görevleri B) Öğrenci gelişim dosyalarının tutul- yaparlar. Ancak sınıf rehber öğretmenleri, masında rehberlik servisiyle iş birliği öğrencilerin özel bilgilerini veli ile paylaş- yapmak mak gibi bir davranışta bulunamaz. Çünkü bu yönde bir davranış, rehberlik anlayışını C) Öğrenciler hakkında topladığı özel oluşturan temel ilkelerden gizlilik ilkesine bilgileri velilerle paylaşmak aykırıdır. D) Yıl boyunca yapmış olduğu rehberlik Cevap C çalışmalarını raporlaştırarak yıl so- nunda okul rehberlik servisine vermek 225 E) Okul müdürünün vereceği rehberlik hizmetleriyle ilgili görevleri yapmak

REHBERLİK PROBLEM ALANLARI 1. Farklı alanlardan mezun olmuş öğret- 3. Başarılı bir öğrenci olan Selin ilköğretim menler rehberlik ve psikolojik danış- 8. sınıfa devam etmektedir. Sınıf öğret- manlık eğitimi almadıkları hâlde okulların meni son zamanlarda Selin’in başarısın- rehberlik servislerinde görevlendirilebil- da belirgin bir düşme olduğunu gözler mektedirler. ve okul rehber öğretmeniyle görüşmesini ister. Okul rehber öğretmeniyle yaptığı Bu türden görevlendirmelerle rehber- görüşmede Selin “Annem teyzemle ko- lik servislerinde çalışan öğretmenlerin nuşurken beni evlendireceklerini söyledi. hangi problem alanında etkili olarak Nasılsa beni liseye göndermeyecekler. hizmet vermesi mümkün değildir? Onun için kendimi derslere veremiyo- rum.” der. A) Eğitsel Rehber öğretmenin Selin’le yapacağı B) Mesleki görüşmeler öncelikle rehberliğin han- gi problem alanına yönelik olmalıdır? C) Kişisel A) Eğitsel rehberlik D) Yönlendirici B) Ev ziyareti E) Önleyici C) Mesleki rehberlik D) Bireyi tanıma E) Kişisel rehberlik 2. ÖSS’ye hazırlanan lise son sınıf öğrencisi 4. İki yıldır üniversite sınavlarını kazanamı- Nurten, kendisine güvenen bir kişiliğe sa- yorum. Bu kez önceki yıllara göre çok hip olmasına ve derslerine çok çalışması- daha programlı hazırlanıyorum ancak na karşın, deneme sınavlarında bile aşırı insanların “Hâlâ kazanamadın mı?” diye heyecanlanarak istediği puanları elde sormaları, kendime olan güvenimi azal- edememektedir. tıyor. Yine kazanamazsam diye düşün- düğümde uykularım kaçıyor. Sağlığım Sınavlarda yaşadığı endişe yüzünden, bozuldu. Çok istediğim hâlde mühendis gelecekte başarılı bir avukat olama- olamayacak mıyım? yacağını düşünen Nurten’e verilecek rehberlik yardımı öncelikle aşağıdaki Yukarıdaki ifadeleri söyleyen bir öğ- problem alanlarından hangisine yöne- rencinin kendine olan güvenini yeni- lik olmalıdır? den kazanması için verilecek yardım öncelikle rehberliğin hangi alanına yö- A) Eğitsel rehberlik nelik olmalıdır? B) Kişisel - sosyal rehberlik A) Eğitsel C) Akran eğitimi B) Mesleki D) Mesleki rehberlik C) Kişisel-sosyal E) Yönlendirici rehberlik D) Sosyal yardım E) Sağlık 226

5. Emre, yeni başladığı Anadolu lisesinde, Rehberlik Problem Alanları alanlardan kendi ilgi ve yeteneklerine uy- gun olanı seçmek istemektedir. 7. Aşağıdakilerden hangisi üniversite sı- navına hazırlanan öğrencilerin sınav Buna göre aşağıdakilerden hangisi, kaygısını azaltmada diğerlerine göre Emre’ye verilmesi gereken en uygun daha az etkilidir? rehberlik hizmetidir? A) Verimli ders çalışma yöntemlerine A) Kişisel rehberlik göre çalışma B) Eğitsel rehberlik C) Bireysel psikolojik danışma B) Bedeni kontrol etme ve gevşeme eg- D) Bilgi toplama ve yayma zersizleri yapma E) Oryantasyon C) Sınavla ilgili yanlış inanç ve düşünce- 6. Okul rehber öğretmeni, ilköğretim 7. sınıf leri değiştirme öğrencisi Duygu’nun haftalık ders çalış- ma planını hazırlamıştır. Buna göre Duy- D) Zamanı iyi kullanma alışkanlığı kazan- gu’nun bir günlük ders çalışma planı şu ma şekildedir: E) Ders çalışırken müzik dinleme 15.00–17.00 Okul dönüşü ve dinlenme 8. Derste işlenenlerin iyi öğrenilebilmesi 17.00–17.45 Ders tekrarı için aşağıdakilerden hangisi etkin din- lemede önemli olan özelliklerden biri 17.45–19.00 Akşam yemeği değildir? 19.00–19.45 Matematik çalışma A) Dinlemeye hazırlıklı olmak B) Dinlemede okumaya benzer bir yak- 19.45–20.00 Ara laşım oluşturmak 20.00–20.45 Türkçe çalışma C) Konunun ana fikrini bulmaya çalış- 20.45–21.00 Ara mak D) Bütün anlatılanları not etmeye çalış- 21.00–21.45 Yabancı dil çalışma mak 21.45–22.00 Ara E) Derste geçen düşüncelerin yaşamla 22.00 Yatma saati ilişkisini kurmak Duygu’nun verimli ders çalışması için 9. Okuduğunu anlamayla ilgili olarak yapılan hazırlanmış bu planda aşağıdaki ilke- bir araştırmada, üniversite öğrencilerine lerden hangisine uyulmamıştır? kısa bir metin verilmiş ve bu okudukları metne uygun bir başlık koymaları isten- A) Birbirine benzemeyen dersler art arda miştir. Araştırma sonucunda, öğrencilerin yerleştirilmelidir. % 17’sinin metnin kapsamına ve ana fikrine uygun başlık koyamadıkları belir- B) Sürekli çalışma yerine aralıklı çalışma lenmiştir. yapılmalıdır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu C) Bir günlük ders çalışma süresi, öğ- sonucu en iyi açıklar? rencinin sınıf düzeyine uygun olarak hazırlanmalıdır. A) Öğrencilerin okuma alışkanlığının ye- tersiz olması D) Çalışma süreleri, dikkat dağınıklığına yol açmayacak şekilde ayarlanmalıdır. B) Öğrencilerin çoktan seçmeli teste yö- nelik çalışma alışkanlıkları E) Çalışma ve dinlenme saatleri, okul- dan çıkış saati dikkate alınarak dü- C) Etkili okuma becerilerinin yetersizliği zenlenmelidir. D) Okuma hızının düşüklüğü E) Metnin, öğrencilerin ilgi duymadığı bir konuda olması 227

REHBERLİK PROBLEM ALANLARI (ÇÖZÜM) 1. Rehber öğretmen açığını kapatmak için 4. Kişisel/sosyal rehberlik öğrencilerin kendile- MEB bir dönem ölçme-değerlendirme, ri ve başkalarını anlaması ve kabul etmesi, halk eğitimi, sosyoloji, eğitimde program günlük yaşam becerileri kazanması, aile ve geliştirme lisans mezunlarından atama- toplum olgusunu kavrayarak bu ortamlarda lar yaptı. Rehberlik ve Psikolojik danışma sağlıklı ilişkiler geliştirebilmesine yardımcı (PDR) lisansı dışındaki mezunların rehberlik olmak amacıyla yapılan hizmetlerdir. Kişisel/ hizmetlerinde yapamayacağı bazı görevler sosyal rehberliğin temel amacı bireyin “kişi- vardır. Örneğin, danışma yapmak ve psiko- sel ve sosyal” gelişimlerini kolaylaştırmaktır. lojik testleri uygulamak-yorumlamak sadece Bu açıdan bakıldığında öğrencinin yeniden PDR mezunlarının (psikolojik danışmanların) kendine olan güvenini kazanması için verile- görevidir. Şıklarda yer alan eğitsel, mesleki, cek yardım öncelikle kişisel/sosyal rehberlik yönlendirici ve özleyici hizmetleri farklı alan- olmalıdır. lardan gelen rehber öğretmenler yürütebilir- ler; fakat kişisel hizmetler sadece psikolojik Cevap C danışmanlar (PDR mezunları) yapabilirler. 5. Bir öğrencinin eğitsel alan, ders, eğitsel ku- Cevap C lüp, okul seçimlerine yardımcı olma durum- ları, rehberlik türleri içerisinde eğitsel reh- 2. Eğitsel rehberlik, öğrencilere, okula uyum berliğin kapsamında yer almaktadır. Çünkü sağlama, etkili ve verimli ders çalışma tek- eğitsel rehberlik; bireyin eğitim yaşantısı niklerini öğrenme, zamanı etkili kullanma içerisinde karşılaştığı konu ve problemlere becerisi kazanma, sınav kaygısıyla başetme yöneliktir. Soruda öğrencinin bir Anadolu becerileri kazanma, motivasyonu artırma ve lisesinde okuduğu, Anadolu lisesine yeni bir üst eğitim kurumuna karar verme gibi başladığı, ilgi ve yeteneklerine uygun bir eğitsel yaşamları ile ilgili bütün sorunlarına alan seçmek istediği söylenmiştir. Ortaöğ- yönelik olarak sunulan rehberlik türüdür. Bu retim kurumlarının 9. sınıfı sonunda yapılan anlamda sınav kaygısı yaşayan Nurten’e alan seçimlerinden kasıt; Sayısal, Türkçe öncelikle verilecek rehberlik yardımı eğitsel – Matematik, Sözel, Yabancı Dil gibi alan- rehberlik olmalıdır. lardır. Bu yönde bir seçim eğitsel rehberlik kapsamında değerlendirilmektedir. Cevap A Cevap B 3. Kişisel rehberlik, öğrencilerin kişisel sosyal 6. Sorunun doğru cevabı A olarak verilmiş- ihtiyaçlarını karşılamak ve böylece onların tir. Gerekçe olarak Türkçe ve Yabancı Dil kişisel gelişim ve uyumlarına yardımcı olmak derslerinin art arda verilmesi gösterilebilir. amacıyla yürütülen rehberlik hizmetleridir. Ancak C seçeneğinde belirtilen ifadenin de Soruda Selin’in derslerde başarısızlık yaşa- yanlış olmadığı düşünülmektedir. Çünkü il- masının nedeni verimli ders çalışamama ya köğretim 7. Sınıfta bulunan bir öğrencinin da zamanı etkin kullanmama ile ilgili değil 17.00-22.00 saatleri arasında akşam yeme- ailesi ile olan ilişkilerinden kaynaklanmakta- ği dışında hiçbir sosyal etkinliğe yer verme- dır. Bu anlamda öğrenciye verilecek yardım den çalışması da rehberlik anlayışına uygun kişisel sosyal rehberlik hizmeti kapsamında düşmemektedir. Bu haliyle soru tartışmalı olmalıdır. bir sorudur. Cevap E ÖSYM bu sorunun çözümünü A seçene- ği olarak vermiştir. 228

7. Sınav kaygısını azaltma noktasında; verim- Rehberlik Problem Alanları li ders çalışma yöntemlerine göre hareket 229 etme, bedenini rahatlatıcı egzersizler yap- ma, sınavla ilgili yanlış anlayış ve inanışları değiştirme ve zamanı iyi kullanmaya çalış- ma etkili yöntemlerdir. Ancak ders çalışırken müzik dinleme durumu, etkili ders çalışma ilkelerine uygun olmayan bir davranıştır. Çünkü bu eylem, odaklanmayı engeller ve çabuk yorulmaya neden olur. Sınav kaygısı yaşayan bir bireyin bu yönde bir eylemde bulunması, söz edilen olumsuzluklardan ötürü kaygıyı düşürmez, aksine arttırır. Cevap E 8. Eğitsel açıdan etkin dinleme; dinleme ya- parken bireyin aktif olması, sürece dâhil olması ile ilgilidir. Dinleme yaparken süreci dikkatlice izlemek, sorular sormak, ana fikri bulmaya çalışmak, not tutmak, sürece katıl- mak etkin dinlemenin göstergeleridir. Ancak bütün anlatılanları not etme durumu, edilgen dinleme durumudur. Çünkü burada dinleyici pasiftir ve sadece not tutar, sürece dâhil ol- maz. Bu durum da doğal olarak öğrenmeyi olumsuz etkiler. Cevap D 9. Öğrencilerin, okuduğu metne uygun bir başlık koyamaması, okunan metnin iyi an- laşılamadığını, öğrencilerin metne kendisini tam manası ile veremediğini göstermektedir. Öğrencilerin metne kendilerini verememesi, metni tam olarak anlayamaması durumu, öğrencilerin etkili okuma becerilerine sahip olmadığına dair yorumlanabilir. Çünkü etkili okuma, anlayarak ve içselleştirerek okuma- dır. Yalnızca okuma değildir. Cevap C

OKUL REHBERLİK PROGRAMLARI 1. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri 2. Lise I. sınıf öğrencilerinin sınıf rehber kapsamında ilk ve orta dereceli okulları- öğretmeni olarak görevlendirilen Mer- mızda, 2006 yılında Millî Eğitim Bakanlığı ve Hanım, bünyesinde geliştirilen “Kapsamlı psiko- lojik danışma ve rehberlik programları” I. rehberlik planını sınıfın ihtiyaçlarına uygulanmaya başlamıştır. göre şekillendirmek Kapsamlı psikolojik danışma ve reh- II. veli toplantısı yaparak ailelere beklen- berlik programlarının hazırlanması ya tilerini anlatmak da yürütülmesine ilişkin olarak aşağı- daki ifadelerden hangisi yanlıştır? III. problem tarama listesi uygulamak A) Programlar hazırlanırken, okul rehber IV. rehber öğretmenin rol ve sorumluluk- öğretmeninin (psikolojik danışman) larından bahsetmek rolü ve görevlerinden çok programın içeriği üzerinde odaklanılmıştır. V. oryantasyon çalışması yapmak B) Kapsamlı psikolojik danışma ve reh- VI. okul rehber öğretmeniyle bağlantı berlik programları gelişimsel rehberlik kurmak modeline dayanmaktadır. çalışmalarını hangi sırayla yaparsa C) Kapsamlı psikolojik danışma ve reh- rehberlik anlayışına en uygun davran- berlik programı okuldaki öğretim mış olur? programlarıyla bağlantılı ve etkileşim içindedir. A) I, V, III, IV, II ve VI D) Programın içeriğindeki sınıf etkinlik- B) III, I, V, IV, II ve VI lerinin yürütülmesinden okul rehber öğretmeni sorumludur. C) IV, III, I, VI, V ve II E) Kapsamlı psikolojik danışma ve reh- D) V, I, VI, III, II ve IV berlik programı “Okul rehberlik ve psikolojik danışma programı” değil, E) VI, IV, V, III, I ve II bu programın bir parçasıdır. 230

OKUL REHBERLİK PROGRAMLARI (ÇÖZÜM) 1. Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik 2. Lise I. sınıf öğrencilerinin sınıf rehber öğret- programları önleyici, gelişimsel ve işbirliği- meni olarak görevlendirilen Merve Hanım, ni öne çıkaran bir anlayışla hazırlanmıştır. öncelikle ortak bir anlayışın benimsenme- Programın özünde öğrencilerin gelişimsel si ve ortak çalışmaların planlanması için ihtiyaçları dikkate alınmış ve her sınıf dü- okulun rehberlik servisi ile iletişime geç- zeyine göre bu ihtiyaçların karşılanmasına melidir(VI); ardından sorumlu olduğu sınıf- yardımcı olacak etkinlikler tasarlanmıştır. ta öğrencilerine rehber öğretmenin rol ve Kapsamlı psikolojik danışma ve rehberlik sorumluluklarından bahsetmelidir(IV); daha programları geleneksel rehberlik programla- sonra lise 1 öğrencisi olduklarından dola- rının aksine uzman merkezli değil, öğretmen yı öğrencilerine, oryantasyon çalışmalarını merkezlidir. Başka bir ifade ile sınıf düzeyin- okulun açıldığı ilk günden itibaren planlı bir de yapılan hizmetlerin büyük bir çoğunluğu biçimde sunmalıdır(V); sonrasında sınıfında sınıf rehber öğretmeni tarafından yürütül- hangi rehberlik hizmetlerinin verileceğini be- mektedir. Programın bir diğer özelliği eği- lirleyebilmek için öğrencilerin sorunları tes- tim programlarıyla iç içe olmasıdır. Her bir pit etmek amacıyla problem tarama listesi derste yer alan kazanımların bazıları doğru- uygulamalı (III) ve bu uygulamanın sonuçla- dan rehberlik ve psikolojik danışma alanıyla rından da yararlanarak rehberlik programını ilgilidir. Bu açıklamalar ışığı altında şıklar ele sınıfın ihtiyaçlarına göre şekillendirmelidir(I). alındığında programın mantığına ters gelen Son aşamada da öğrenci velileri ile görüş- ifade D seçeneğinde yer almaktadır. Yuka- meler yapılıp ortak bir rehberlik anlayışı ge- rıda belirtildiği gibi sınıf içi rehberlik uygu- liştirilmeye çalışmalıdır(II). lamalarının sorumlusu psikolojik danışman değil, sınıf rehber öğretmenidir. Cevap E Cevap D 231

REHBERLİK ANLAYIŞI İLİŞKİLER 1. İlköğretim 6. sınıf öğrencisi Suna ağlaya- 3. İlköğretim 4. sınıf öğrencisi Selin, okul rak rehber öğretmenin yanına gelir. Ne- rehber öğretmenine babasının kendisine ler olduğunu soran rehber öğretmenine cinsel tacizde bulunduğunu ayrıntılarıyla “Arkadaşlarımın boyu uzadı, ben kısa anlatır. Ayrıca olanları annesine de aktar- kaldım. Cüce gibiyim, kimse beni beğen- dığını fakat annesinin kendisine inanma- miyor.” der ve ağlamaya devam eder. dığını söyler. Bu durumda, okul rehber öğretmeni- Bu durumda rehber öğretmenin yap- nin öncelikle yapması gereken davra- ması gereken en uygun davranış aşa- nış aşağıdakilerden hangisidir? ğıdakilerden hangisidir? A) Ensest vakası olarak tanımlanan bu durumu derinlemesine inceleme A) Ergenlik döneminde beden yapısın- B) Gizliliği koruyarak Selin ile psikolojik daki değişmeler hakkında bilgiler danışmayı sürdürme vererek Suna’nın rahatlamasını sağla- C) Müdürle görüşüp emniyeti bilgilendir- mak me D) Babasıyla yüzleştirerek Selin’in anlat- B) Suna’nın arkadaşlarını rehberlik ser- tıklarının doğruluğunu araştırıp değer- visine çağırarak davranışlarının çok lendirme yanlış olduğunu, Suna’yı incittiklerini E) Babasına gözdağı verip gelişmeleri anlatmak izleme C) Suna’nın ailesiyle görüşerek kızlarıyla 4. Bir öğretmenin, sınıfta sürekli olarak ilgilenmeleri gerektiğini aksi hâlde so- mutsuz ve üzgün olan öğrencisine yar- runlar yaşayabileceğini anlatmak dım etmek için aşağıdakilerden hangi- sini yapması en uygundur? D) Suna’yı inciten arkadaşlarının onu A) Ana babası ile görüşmek kıskandığını anlatarak Suna’yı teselli B) Okul müdürüne yönlendirmek etmek C) Rehberlik araştırma merkezine yön- lendirmek E) Suna’ya “Boyunla daha önce de alay D) Okul rehber öğretmenine yönlendir- ettiler mi?” diye sorarak sorunu abar- mek tıp abartmadığını araştırmak E) Sınıf rehber öğretmeninden onun hakkında bilgi almak 2. Bir bireyin hatalarından dolayı aşırı de- 5. Rehberlik anlayışına sahip bir öğret- recede suçluluk duymaması, kendin- menin aşağıdaki davranışlardan han- den utanmaması, hatalarını fark edip gisini sergilemesi beklenmez? bunları kişiliğinin bir parçası sayması, aşağıdaki kavramlardan hangisiyle en A) Öğrencileri ile sıcak ve olumlu bir ik- iyi açıklanabilir? lim oluşturmak A) Otantik olma B) Öğrencilerin duygularına önem ver- B) Kendini kabul mek C) Özyeterlik D) İdeal benlik C) Sorun yaşayan ve sorununu kendi E) İçten denetimli olma çözemeyen öğrenciye psikolojik yar- dım vermek 232 D) Öğrencilerin sahip oldukları kapasite- yi geliştirmelerine yardımcı olmak E) Öğrencilerin ilgi, yetenek ve beceri- lerini geliştirmek için çeşitli etkinlikler düzenlemek

REHBERLİK ANLAYIŞI İLİŞKİLER (ÇÖZÜM) 1. Ergenlik döneminde beden yapısında mey- 4. Sınıfta sürekli olarak üzgün ve mutsuz bir dana gelen değişikliklerde bireysel farklı- öğrenci olduğu bilgisi soruda verilmiş olup lıklar görülebilir. Bu durumda okul rehber “sürekli” ifadesinden hareketle bu durumun öğretmeninin ergenlik döneminde beden anlık bir şey olmadığı sonucuna varılabilir. yapısındaki değişmeler hakkında bilgiler Bir öğrencinin sürekli olarak üzgün ve mut- vererek öğrencinin rahatlamasını sağlaması suz olması durumu, psikolojik bir problemi uygun olacaktır. akla getirmekte olup bu durumun öncelikli olarak anlaşılması gerekmektedir. Soruda Cevap A bir öğretmenden söz edilmektedir. Psikolo- jik bir problemi analiz etmek ve bu duruma 2. Kendini kabul (self-acceptance) kavramı bi- ilişkin yardımlar sunmak, öğretmenin bilgi reyin hissettiklerinin, davranışlarının ve dü- ve becerisi dâhilinde yapabileceği çalışma- şüncelerinin farkına olması ve kendini olum- lar değildir. Bu nedenle öğrenciyi bir uzma- lu ve olumsuz yanlarıyla kabul etmesi olarak na yönlendirmesi, uzman desteğinin alın- tanımlanır. Ayrıca kendini kabul etmek yüz- masını sağlaması gerekmektedir. Bu yönde leşmemiz gereken gerçeklerle samimiyetle seçenekler incelendiğinde, “Okul rehber yüzleşmek, kendimize karşı dürüst olmak öğretmenine yönlendirmek” seçeneği, ifade demektir.Buna göre bireyin hatalarından edilenlere uygunluk göstermektedir. dolayı aşırı derecede suçluluk duymaması, kendinden utanmaması, hatalarını fark edip Cevap D bunları kişiliğinin bir parçası sayması kendi- ni kabul kavramı ile açıklanır. Cevap B 3. Çocuğun bir yetişkin tarafından; cinsel uyarı 5. Rehberlik anlayışına sahip bir öğretmen; öğ- ve doyum için kullanılması, fuhuşa zorlan- rencileri ile sıcak ve yakın bir ilişki kurmak, ması, pornografi gibi suçlarda cinsel obje öğrencilerinin duygularına önem vermek, olarak kullanılması cinsel istismardır. Cinsel öğrencilerinin sahip oldukları kapasiteyi ge- istismar, karmaşık nedenleri ve trajik sonuç- liştirmesine yardım etmek ve sahip olduğu ları olan, tıbbi, hukuki, gelişimsel ve psi- nitelikleri geliştirici etkinlikler düzenlemek ko-sosyal kapsamlı ciddi bir sorundur. Bu gibi davranışlar sergileyebilirler. Ancak reh- anlamda çocuğun cinsel istismarında multi- berlik anlayışına sahip bir öğretmen, öğren- disipliner yaklaşım esastır ve bu yaklaşımın cilere psikolojik yardım vermek gibi bir ça- bir parçası olarak psikolojik danışman ço- lışmayı yürütmez. Çünkü psikolojik yardım cuk ve ailesine yardım etmekle birlikte eyle- vermek, öğretmenlerden değil, psikolojik mi yasal birimlere bildirme yükümlülüğünün danışmanlardan beklenen bir görevdir. Öğ- olduğunu unutmamalıdır. T.C.K 280. Madde retmenler rehberlik alanında uzman olma- “görevin yapıldığı sırada suç belirtisi ile kar- dıklarından, böyle bir yardım veremezler. şılaşılması” durumunda yetkili makamlara bildirilmesini zorunlu kılmıştır. Dolayısıyla Cevap C burada yapılması gereken okul yönetimini haberdar ederek durumu ilgili resmi kurum- lara bildirmektir. Cevap C 233



PROGRAM GELİŞTİRME Eğitim Bilimine Giriş – Temel Kavramlar Program Geliştirmeye Giriş Program Geliştirme Model ve Yaklaşımları Program Geliştirmenin Planlanması Hedefler ve Belirlenmesi İçerik Eğitim Durumları Programın Denenmesi ve Değerlendirilmesi Plan Posner’a Göre Program Türleri Türk Eğitim Sistemi Yenilenmiş Bilişsel Alan Taksonomisi Program Tasarım Yaklaşımları İçerik Düzenleme Yaklaşımları Eğitim Türleri Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri



EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ – TEMEL KAVRAMLAR 1. Kazanılmış yaşantı, bireylerin birbirleriyle 1. Öğrenme bireyin davranışlarında kendi ya- ve çevresiyle etkileşimi sonucu bireyler- şantısı yoluyla gerçekleşen nispeten kalıcı de kalıcı izli davranış değişikliği oluşma- izli davranış değişiklikleridir. Başka bir anla- sıdır. tımla öğrenme yaşantılarla kazanılmış dav- ranış değişikliklerini ifade eder. Bu anlamda Aşağıdakilerden hangisi kazanılmış öğrenmenin gerçekleşmesi için bireyin bir yaşantıya uygun bir örnek değildir? yaşantı geçirmesi ve bu yaşantı sonunda davranışlarda belli düzeyde kalıcı değişikli- A) Bir yakınını cinayette kaybeden Ne- ğin meydana gelmesi gerekir. “A”, “B”, “C” vin, gazetelerde önce cinayet haber- ve “E” seçeneklerindeki ifadeler kazanılmış lerini okur. yaşantıları yansıtmaktadır. “D” seçeneğin- deki ifade ise kazanılmış yaşantı örneği de- B) Oğuz, derste öğretmenin verdiği ör- ğildir. Çünkü burada önceki yaşantılarından neği başka bir problemin çözümünde öğrendiklerine ilişkin bir davranış sergilen- kullanır. memektedir. C) Burak, oynadığı her satranç oyunun- Cevap D da model aldığı satranç ustasının açı- lış hamlesiyle oyuna başlar. D) Fatma, ders arasında sınıf arkadaş- larıyla birlikte çektirdiği fotoğraflara bakar. E) Kemal, izlediği filmden kavga sahne- lerini arkadaşlarına göstererek anlatır. 2. Eğitimin açık bir sistem olduğu düşü- 2. A, B, C ve D basamağında verilenler siste- nüldüğünde aşağıdakilerden hangisi min girdi, E seçeneğinde verilen ifade ise eğitim sisteminin girdilerinden biri de- sistemin işlem öğesi ile ilgilidir. ğildir? Cevap E A) Öğrencilerin cinsiyet dağılımı B) Öğrencilerin dersle ilgili tutumları C) Okullara gönderilen sınıf geçme yö- netmeliği D) Ailenin öğrencinin ihtiyacını gidermek için harcadığı para E) Soruyu cevaplayamayan öğrenciye verilen ipucu 237

PROGRAM GELİŞTİRMEYE GİRİŞ 1. Posner beş tür eğitim programı olduğunu 3. İyinin, doğrunun ve güzelin evrenselli- söylemektedir. Bunlar; resmi program, ğini, değerlerin mutlak olduğunu ve de- uygulamadaki program, örtük program, ğişmezliğini, tutarlılık kavramının önemli ekstra program ve ihmal edilen (geçersiz) olduğunu savunan bir öğretmen, öğren- programdır. cilerine seçme özgürlüğü tanımakta, on- ların seçme ve karar verme becerilerini Posner’in eğitim programını bu şekil- geliştirmek istemektedir. de ayırmasının uygulamadaki anlamı ya da katkısı ne olabilir? Bu öğretmen için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Eğitim araştırmacılarının resmî prog- ramın önemini kavramalarına neden A) Gerçekçi B) İdealist olur. C) Yararcı D) Varoluşçu E) İlerlemeci B) Eğitim reformlarının başarı ve başa- rısızlıklarının nedenlerini belirlemeye yardımcı olur. C) Program geliştirme alanının ne kadar dinamik bir süreç olduğunun kavran- masına yardımcı olur. D) Program değerlendirmenin sistema- tik olarak yapılması gerektiğini ortaya koymaya yardımcı olur. E) Aynı programın farklı boyutlarını ve farklı akademik çıktılarını belirlemeye yardımcı olur. 2. Türk eğitim sisteminde eğitim prog- 4. Öğretmenler genellikle söz dinleyen ve ramları ve öğretmenlerin rolleriyle ilgili kurallara uygun davranan öğrencilere olarak aşağıdakilerden hangisi doğru- sempati duyarlar. Yapılan araştırmalar, dur? öğretmenlerin tepkilerinin, öğrencilerin A) Eğitim programları Millî Eğitim Bakan- derslerdeki başarısızlıklarından çok, ku- lığı tarafından hazırlanır, öğretmenler rallara uymamalarına yönelik olduğunu yalnızca uygulamaktan sorumludur. ortaya koymaktadır. Öğrencilere bu ko- B) Eğitim programlarının hazırlanmasın- nuda bir açıklama yapılmasa da onlar, dan ve değerlendirilmesinden Talim kurallara uygun davrandıklarında bunun Terbiye Kurulu Başkanlığı, uygulan- başarı olasılığını etkileyebileceğini, sınav- masından ise öğretmenler sorumlu- da doğru yanıtlar vermeseler de iyi not dur. alabileceklerini düşünürler. Bu durumda, C) İl ya da ilçe Millî Eğitim Müdürlükleri kurallara karşı çıktıklarında cezalandırıla- eğitim programlarını hazırlar, öğret- bileceklerini ya da öğretmenleri tarafın- menler programları uygular ve değer- dan dışlanabileceklerini öğrenirler. lendirir. D) Öğretmenler, okul müdürlerinin ve Bu öğrenmeler aşağıdakilerden hangi- müfettişlerin yönlendirmesiyle eğitim sinin kapsamında ortaya çıkar? programlarını uygulamaktan sorum- ludur. A) Türk millî eğitiminin amaçları E) Öğretmenler, eğitim programlarının uygulanmasında ve değerlendirilme- B) Uygulanan program sinde sorumluluk taşırlar. C) Büyüklerin önerileri 238 D) İhmal edilen program E) Örtük program

5. Öğrencilerin yaratıcı, araştırıcı birey- Program Geliştirmeye Giriş ler olarak yetişmelerini öngören, okul içi ve dışı faaliyetleri kapsayan ve 7. Aşağıdakilerden hangisi yeni geliştiri- öğrencilerin toplumsal hayata uyum len bir programa süreklilik kazandır- sağlamaları üzerinde duran örtük mada önemli değildir? programın dayandığı temel ilke aşağı- dakilerden hangisidir? A) Programın bölgesel farklılık ve ihti- yaçları dikkate alması A) Eğitim süreci günlük yaşam süreçle- rinden farklı değildir. B) Öğretmenlere programın uygulanma- sıyla ilgili hizmet öncesi ve hizmet içi B) Eğitim sürecinde konu alanı çok iyi eğitim verilmesi özümlenmelidir. C) Programın öğretmen ve öğrencilerde C) Okulun temel işlevi, kültürü etkili bir bilim okuryazarlığını geliştirmesi şekilde yeni nesillere aktarmaktır. D) Programda dersler arası ilişkilendir- D) Eğitimin işlevi toplumsal hayatı yeni- meyi yansıtan öğrenme alanları üze- den düzenlemektir. rinde durulması E) Öğrenci soyut düşünmeli ve zihinsel E) Programda ölçme veya değerlendir- disiplin sağlamalıdır. me amacıyla sadece sınavların öne- rilmesi 6. Yapılandırmacılık yaklaşımına göre ha- 8. Yaşam boyu öğrenme merkezlerinde, her zırlanan bir eğitim programı geliştirilirken yaşta bireyin fiziksel ve zihinsel gelişimi bireyin ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bu- dikkate alınarak çeşitli yaşam becerileri lundurulmuş, okuldaki deneyimler yaşa- kazanması amaçlanır. mın kendisi olarak benimsenmiştir. Bu merkezlerdeki uygulamaların daha Buna göre bu eğitim programları hangi çok hangi program kapsamına girdiği eğitim felsefesini temel almıştır? söylenebilir? A) Yeniden kurmacılık A) Mesleki eğitim programı B) İlerlemecilik B) Örtük program C) Gerçekçilik C) Ders programı D) Daimicilik D) Çalışma programı E) Esasicilik E) Hizmet içi eğitim programı 239

Program Geliştirmeye Giriş 9. Betül Öğretmen, öğrenme-öğretme sü- 11. İnformal öğrenmede, öğrencilerin bilgiyi recinde geçmiş konuları tekrar ederek okul ortamından farklı olarak millî park, öğrenmenin önemini sık sık vurgular. En müze, bilim ve sanat merkezleri ve ben- doğru ve gerçekçi bilgilerin geçmiş ko- zeri alanlarda birincil kaynaklardan elde nulara bağlı kalınarak öğrenileceğini söy- ederek anlamlandırdıkları söylenebilir. Bu ler. Aynı zamanda sınıftaki tek otoritenin süreçte öğrenciler yaparak, yaşayarak kendisi olduğunu da öğrencilere hisset- öğrenebilirler ve somut yaşantılar kaza- tirmekten çekinmez. nabilirler. Betül Öğretmen’in hangi eğitim felse- Buna göre, informal öğrenme aşağı- fesi ilkelerine uygun davrandığı söyle- daki programlardan hangisinin kapsa- nebilir? mında daha etkili gerçekleştirilebilir? A) Yararcılık B) Daimîcilik A) Modüler B) Çekirdek C) Sarmal C) İlerlemecilik D) Esasicilik D) Örtük E) Tematik E) Varoluşçuluk 10. Cumhuriyet’in ilanından sonra eğitim sis- 12. Türk erkeğiyle evli olan yabancı bir kadın temini yeniden yapılandırmak üzere bazı eve girerken ayakkabılarını çıkarmayı, girişimlerde bulunulmuştur. Bu amaçla büyüklerin elini öpmeyi ve misafirperver- 1924 yılında John Dewey Türkiye’ye da- liği öğrenir. Türk erkeği ise eşinden pizza vet edilmiş ve incelemeler yapıp öneriler- yapmayı ve değişik dans figürleri öğrenir. de bulunması istenmiştir. Bu durum aşağıdakilerden hangisine John Dewey’nin bu çalışmaları Türk örnek olarak verilebilir? Millî Eğitim Sistemi’nde hangi geliş- melere öncü olmuştur? A) Kültürleşme A) Sekiz yıllık ilköğretim süreci deneme B) Örgütleme çalışmalarına C) Kültürlenme B) Tevhid-i Tedrisat (öğretim birliği) Ka- nunu’nun kabulüne D) Bireyselleştirme C) Millî Eğitim şûralarının yapılmasına E) Zoraki kültürleme D) İlköğretim Kanunu’nun hazırlanması- na ve yürürlüğe girmesine E) Köy enstitülerinin kurulmasına ve öğ- renci merkezli sistemin yaygınlaşma- sına 240

13. Matematik dersinde, öğretmen ile öğren- Program Geliştirmeye Giriş ciler arasında geçen bir konuşma şöyle- 14. Hayat bilgisi dersinde, milli ve dini dir: bayramlar ve yerel kurtuluş günleri ile Öğretmen : Şimdi öğreneceğimiz çok ilgili konuların ele alınma (işleniş) za- zor bir konu ama disiplinli manı belirlenirken öncelikle aşağıda- çalışırsanız öğrenirsiniz. kilerden hangisi göz önünde tutulma- Yaşam, kurallı ve disiplinli lıdır? olmayı gerektirir. A) Öğretim programlarındaki sırası B) Bayramın veya kurtuluş gününün tari- Zeynep : Öğretmenim tahtadaki şekli defterime yan olarak hi çizebilir miyim? C) Bu günlerin veya konuların derslerle Öğretmen : Hayır, ben ne yapıyorsam ilgisi aynısını yapın. Siz her şeyi D) Öğrencilerin hazır olma düzeyleri benden öğreniyorsunuz. E) Derste işlenen diğer konulara uygun- Selim : Ö ğretmenim ben o soruyu luğu formül kullanmadan başka bir yoldan da çözdüm, is- 15. Öğrencilerin öğrenmelerinde; okul bah- terseniz göstereyim. çesi, koridor, kantin, spor salonu ortam- ları önemlidir. Bu ortamlarda kullanılan Öğretmen : B enim verdiğim formülü dil, iletişim, giyim, yeme-içme biçimi sınıf ezberle ve o şekilde çöz. içi öğrenmelerinden farklı öğrenmelere Sınavda formülsüz çözüm- yol açabilir. leri kabul etmeyeceğim. Bu formüller yüzyıllardır Bu durum, aşağıda verilenlerden han- kullanılıyor, sen de kullan. gisini en iyi ifade eder? A) Öğretim programı Bu örnekteki öğretmen hangi eğitim B) Örtük program felsefesine göre davranmaktadır? C) Ekstra program D) İhmal edilen program A) Daimîcilik E) Gerçekleşen program B) Esasicilik C) İlerlemecilik D) Yeniden kurmacılık E) Yararcılık 241

Program Geliştirmeye Giriş 16. Mezunların niteliklerinin piyasa ihtiyaçla- 19. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, birey- rına cevap vermemesi, toplumda okula lere evlilik öncesinde evliliğe uyum eğiti- karşı güvenin sarsılmasına ve okulun iş- mi vermeyi planlamaktadır. levlerinin sorgulanmasına sebep olmuş- tur. Okulun itibarının devam etmesi ve Planlanan bu eğitim Türk Millî Eği- geliştirilmesi konusunda çeşitli görüşler timi’nin temel ilkelerinden hangisini tartışılmaktadır. Bunlardan biri “Okul, daha çok desteklemektedir? gelişimin merkezi olmalı, piyasaya ürün satmalı, bir adım önde gitmeli ve topluma A) Süreklilik B) Bilimsellik liderlik yapmalıdır.” şeklinde özetlenmiş- tir. C) Karma eğitim D) Yöneltme E) Fırsat ve imkân eşitliği Bu görüşü savunan kişinin esas aldığı eğitim felsefesi aşağıdakilerden han- gisidir? A) İdealizm B) Daimîcilik 20. Aşağıdakilerden hangisi, öğretim programı geliştirmede eğitim felsefe- C) Esasicilik D) İlerlemecilik sinin temel işlevlerinden birini vurgu- lamaktadır? E) Yeniden kurmacılık A) Kazanımların işlevsel olup olmadığını 17. Bir ülkede uygulanmakta olan öğretim inceleme programı, temel eserlerin incelenmesi esasına dayanmakta iken bunun yerine B) Kazanımların iç ve dış tutarlılığını de- öğrencilerin hazırbulunuşlukları, ilgileri ve netleme ihtiyaçları esas alınarak programın ögele- rinin belirlendiği yeni bir program anlayı- C) Kazanımların öğrenci düzeyine uy- şına geçiş yapılmıştır. gunluğunu kontrol etme Bu anlayış değişikliği, aşağıdaki prog- D) Toplumun ihtiyaç duyduğu meslekleri ram geliştirme temellerinden hangi- belirleme siyle en fazla ilişkilidir? E) Programın deneme uygulamasına ka- rar verme A) Felsefi B) Toplumsal C) Tarihî D) Ekonomik E) Psikolojik 18. Aşağıdakilerden hangisi, okulun örtük 21. Okula başlama yaşının 66 aya çekilme- amaçlarıyla en az ilgilidir? siyle birlikte ilkokul 1. sınıf öğretim prog- ramlarının gözden geçirilmesine ihtiyaç A) Bireyleri sorumluluk almaya yönlen- duyulmuştur. dirmek Buna göre programda yapılması gere- B) Okulda düzenli bir ortam oluşturmak ken değişiklikler, program geliştirme- nin aşağıdaki kuramsal temellerinden C) Öğrencilerin ihtiyaç duydukları bilgile- hangisiyle ilgilidir? ri öğretmek A) Psikolojik B) Tarihî D) Sosyal ortamın oluşmasını destekle- mek C) Ekonomik D) Felsefi E) Öğrencileri toplumsal hayata hazırla- E) Toplumsal mak 242

PROGRAM GELİŞTİRMEYE GİRİŞ (ÇÖZÜM) 1. İlgili kaynaklarda eğitim-öğretim sürecinde 3. Öğretim sürecinde temel alınan felsefe, kullanılan program türlerine ilişkin çeşitli öğretimi tasarlamaktan öğretim süreci- gruplamalar ve açıklamalar yer almakta- ni gerçekleştiren öğretmen davranışlarına dır. Bu gruplamalardan biri Posner’a aittir. kadar birçok boyutta belirleyici ve yönlen- Posner, program türlerini resmi program, diricidir. Hem öğretimi tasarlarken hem de uygulamadaki program, örtük program eks- öğretimi gerçekleştirirken neye, ne kadar tra program ve ihmal edilen program olmak önem verileceğini belirleyen; felsefedir. Bu üzere gruplamıştır. Gerçekte sıralanan bu anlamda öğretmenlerin öğretim sürecinde- program türleri aynı programın farklı ba- ki öncelikleri, bir anlamda temele aldıkları kış açılarıyla incelenmesidir. Bu gruplama, felsefeyi yansıtır. Soru kökü bu açıdan in- program türlerinin birbirleriyle olan ilişkile- celendiğinde; “iyinin, doğrunun ve güzelin rinden hareketle program geliştirme alanı- evrenselliğini, değerlerin mutlak olduğunu nın dinamikliğini, dolayısıyla aynı programın ve değişmezliğini” temel alan öğretmenin, farklı boyutları ve farklı akademik çıktıları ol- idealizmi; “Öğrencilerine seçme özgürlüğü duğunu ve programları değerlendirme süre- tanıyan, onların seçme ve karar verme be- cinin sistematik olarak yapılması gerektiğini cerilerini geliştirmek isteyen” öğretmenin ortaya koymaktadır. Aynı zamanda yapılan ise, Varoluşçu felsefeye uygun davrandığı bu gruplama, öğretim süreçlerindeki başarı söylenebilir. Sorunun doğru yanıtı ÖSYM ve başarısızlıkları belirlemede yardımcı olur. tarafından “B” seçeneği olarak belirtilmek- ÖSYM bu sorunun doğru yanıtını “B” seçe- le birlikte, soru kökündeki ifadenin ilk kısmı neği olarak açıklamakla birlikte, yukarıdaki “B” seçeneğindeki İdealizmi, ikinci kısmı ise gerekçelerde “C”, “D” ve “E” seçenekleri de “D” seçeneğinde ifade edilen Varoluşculuğu doğru yanıt niteliğindedir. işaret etmektedir. Cevap B Cevap B 2. Talim Terbiye Kurulu’nun görevi Milli Eğitim 4. Örtük program, ders dışı etkinliklerini de Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı içine alan çok geniş bir kavramdır. Öğren- Yönetmeliği’nde; “Eğitim ve öğretim ile ilgili me yaşantıları sürecinde yazılı olarak ortaya plan ve programları, ders araç ve gereçle- konulmayan fakat öğrencilerin kazanması rini hazırlamak, incelemek ve geliştirmek” istenen ya da beklenen bilgiler, değerler, olarak tanımlanmıştır. Başka bir ifadeyle tutumlar ya da düşüncelerdir. Başka bir an- eğitim sistemimizde öğretim programlarının latımla; mesaj, etkinlik ve uygulamalardır. Bu hazırlanması, değerlendirilmesi ve gelişti- program, okulun öğrencilere dolaylı olarak rilmesinden Talim ve Terbiye Kurulu, uygu- öğrettiği her şeyi kapsamaktadır. Paragraf- lanmasından ise öğretmenler sorumludur. taki açıklamaya göre öğrencilerin kurallara Programların uygulanması sürecinde ise uygun davranmayı öğrenmesi; örtük prog- öğretmenlere okul müdürleri ve müfettişler ram kapsamındaki öğrenmedir. Çünkü bu rehberlik eder. Bu açıklamalardan hareket- öğrenme, yazılı olmayan ancak öğrencilerin le Türk eğitim sisteminde eğitim program- kazanması beklenen değerler ve tutumlara ları ve öğretmenlerin rolleriyle ilgili olarak, örnektir. ÖSYM tarafından doğru seçenek olarak açıklanan “E” seçeneği dışında, “Eğitim Cevap E programlarının hazırlanmasından ve değer- lendirilmesinden Talim Terbiye Kurulu Baş- 243 kanlığı, uygulanmasından ise öğretmenler sorumludur.” Ve “Öğretmenler, okul mü- dürlerinin ve müfettişlerin yönlendirmesiyle eğitim programlarını uygulamaktan sorum- ludur.” ifadeleri de doğrudur. Cevap E

Program Geliştirmeye Giriş 8. Örtük program ders içi ve dışı etkinlikleri de içine alan çok geniş bir kavramdır. Örtük 5. Örtük program ders dışı etkinlikleri de içine program öğretme-öğrenme sürecinde yazılı alan çok geniş bir kavramdır. Öğretim süre- olarak ortaya konulmayan, fakat öğrenci- cinde yazılı olarak ortaya konulmayan, fakat lerin kazanması istenilen veya beklenilen öğrencilerin kazanması beklenilen bilgileri, bilgiler, değerler, tutumlar ya da düşünceleri becerileri ve tutumları içerir. Bu program kapsar. Bu çerçevede yaşam boyu öğren- okulun öğrencilere dolaylı olarak öğrettiği me merkezlerinde, her yaşta bireyin fiziksel her şeyi kapsamaktadır. Bu nedenle örtük ve zihinsel gelişimi dikkate alınarak çeşitli program kapsamındaki etkinliklerin günlük yaşam becerileri kazanması amacıyla dü- yaşamla doğrudan ilişkisi olması gerekir. zenlenen faaliyetler daha çok örtük program Diğer yandan öğrencilerin yaratıcı, araştırıcı kapsamında değerlendirilebilir. bireyler olarak yetişmelerini öngören, okul içi ve dışı faaliyetleri kapsayan ve öğren- Cevap B cilerin toplumsal hayata uyum sağlamaları üzerinde duran örtük programın söz konusu 9. Esasicilik, programın daha çok konu alanı nitelikleri öğrencilere kazandırabilmesi için üzerinde duran, öğretmen merkezli olan ve günlük yaşan süreçleriyle iç içe olması ge- öğretmeni alanında uzman olarak değerlen- rekir. diren, öğretmen otoritesinin sınıfta sağlan- ması gerektiği görüşünü benimseyen ve öğ- Cevap A renmenin doğasında sıkı çalışma ve zorlama vardır ilkesini temel alan eğitim felsefesidir. 6. Bireyin ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulun- Bu açıklamalar ışığında, Betül Öğretmenin, duran, okuldaki deneyimler yaşamın kendisi öğrenme-öğretme sürecinde geçmiş ko- olarak benimseyen yapılandırmacılık yakla- nuları tekrar ederek en doğru ve gerçekçi şımın temelinde ilerlemeci eğitim felsefesi bilgilerin geçmiş konulara bağlı kalınarak yer almaktadır. Birey merkezli olan ilerle- öğrenileceğini söylemesi, aynı zamanda meci eğitim felsefesi de öğretimi planlarken sınıftaki tek otoritenin kendisi olduğunu da ve gerçekleştirirken öğrencilerin ilgi ve ihti- öğrencilere hissettirmesi esasicilik felsefesi- yaçlarının temel alınmasını ve öğrencilerin nin ilkelerine uygun davrandığının gösterge- öğretmen rehberliğinde öğretim sürecinde si olarak yorumlanabilir. aktif olarak katılmasını benimser. Cevap D Cevap B 10. Cumhuriyet’in ilk yıllarında eğitim sistemi- 7. Yeni hazırlanan programın uygulanıp ülke mizi şekillendirmek ve geliştirmek amacıyla genelinde yaygınlaştırılması ve uygulamanın Atatürk tarafından John Dewey gibi bazı devamlılığının sağlanması için; programın tanınmış eğitimciler ülkemize çağrılmış ve bölgesel farklılık ve ihtiyaçları dikkate alma- eğitim sistemimiz hakkında araştırmalar sı, öğretmenlere programın uygulanmasıyla yapıp rapor sunmaları istenmiştir. Dewey’in ilgili hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim veril- İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara’da, okulla- mesi, programın öğretmen ve öğrencilerde rın kapalı olduğu yaz aylarında yaptığı ince- bilim okuryazarlığını geliştirmesi, programda lemelerin sonucunda hazırladığı rapor doğ- dersler arası ilişkilendirmeyi yansıtan öğren- rultusunda köy enstitülerinin kurulmasına ve me alanları üzerinde durulması gibi öneriler öğrenci merkezli sistemin yaygınlaşmasına dikkate alınmalıdır. Ancak programda ölçme öncü olmuştur. veya değerlendirme amacıyla sadece sı- navların önerilmesi yalnızca sınama durum- Cevap E larına öğesine yönelik bir öneri olduğu gibi bilimsel olarak yanlış bir öneridir. Cevap E 244

11. Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı Program Geliştirmeye Giriş yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme süreci olan eğitim formal 13. Soru kökündeki öğretmen ve öğrencisi ara- ve informal olmak üzere iki biçimde ger- sında geçen konuşma incelendiğinde “di- çekleşir. Formal eğitim daha çok okul orta- siplinli olma, disiplinli çalışma”, “öğretmenin mındaki yazılı olarak planlanmış ve amaçlı sürecin merkezinde ve yöneticisi olması”, eğitim faaliyetlerini kapsar. İnformal eğitim “bilginin tartışılmadan var olan biçimiyle ez- ise, yazılı olarak planlanmamakla birlikte is- berlenerek öğrenilmesi” gibi esasici felsefe- tendik davranış değişikliklerini kapsayan ve yi işaret eden ipuçlarının olduğu görülmek- kendiliğinden gerçekleşen süreçleri işaret tedir. Daimici felsefe bilginin tartışılmadan eder. Eğitim türlerini bu özellikleri açısından var olan biçimiyle ezberlenerek öğrenilmesi program türleri ile ilişkilendirmek gerekirse ifadesini temel almakla birlikte, öğretmen formal eğitimi genel anlamda öğretim prog- otoritesi, sıkı çalışma ve zorlama, disiplin ramı ile, informal eğitimi ise örtük program gibi vurgulardan uzaktır. İlerlemecilik öğren- kavramı ile açıklamak mümkündür. Örtük ci merkezli ve öğrencinin aktif katılımını esas program öğretim programı dışında ama alan bir öğretim sürecini, yeniden kurmacı- onunla uyumlu olan ve olumlu davranışlar lık ise değişim ve yenilik kavramlarını temel kazandıran süreçleri içerir. Bu yönüyle örtük alan eğitim felsefeleridir. Yararcılık ise insa- program bir anlamda eğitimin informal bo- na yararlı bilgi doğru bilgidir anlayışını temel yutuna karşılık gelir. alan felsefelerden biridir. Cevap D Cevap B 12. Genel bir tanımla kültür, doğanın yarattıkla- 14. Milli-dini bayramlar ve yerel kurtuluş günleri rına karşılık insanoğlunun ortaya koyduğu ile ilgili konuların işleniş zamanı belirlenir- maddi, manevi her şeydir. Kültür doğum- ken, öncelikle bayramın veya kurtuluş günü- dan sonra kazanılmakta ve öğrenilmektedir. nün tarihi göz önüne alınmalıdır. Çünkü belli Kültürleme ise kültürel değerlerin bireylere tarihlerde anlam kazanan etkinliklerin, farklı kazandırılması sürecidir. Zoraki kültürleme bir tarihte planlaması ve gerçekleşmesi bunun bireylere zorla kabul ettirilmesi iken, doğru değildir. Bu nedenle özellikle tarihle- kasıtılı kültürleme kültürün planlı ve amaç- riyle önem kazanmış günlere ait faaliyetlerin lı bir şekilde bireylere aktarılması sürecidir. planlamasında öncelikle günün tarihi dikka- Eğitim, kasıtlı bir kültürleme sürecidir ifade- te alınmalıdır. Daha sonra diğer derslerle iliş- si, kültür aktarımında eğitim sürecinin rolü- kisi ve derste işlenecek konularla uygunluğu nü ortaya koymaktadır. Bu anlayış özellikle da dikkate alınabilir. esasici eğitim felsefesinde ön plana çıkmış, bu felsefe eğitim kurumlarının temel işlevini Cevap B kültürel mirası gelecek kuşaklara aktarmak olarak açıklamıştır. Kültürleşme ise, kültü- 15. Soruda öğrencilerin öğrenmelerine planlı ve rel yayılma süreciyle gelen maddi manevi programlı olarak etki etmeyen, ancak okul öğelerle başka kültürden birey ve grupların içi deneyimlerle oluşan bahçe, spor salonu karşılıklı etkileşimi sonucu her ikisinin de gibi ortamlarda kullanılan dil, giyim gibi de- değişmesidir. Bu açıklamalar ışığında soru ğişkenlerin karışması örtük programın sorul- kökündeki ifade edilen durumun kültürleş- duğunun açık göstergesidir. me kavramına örnek olduğu görülmektedir. Cevap B Cevap A 245

Program Geliştirmeye Giriş 19. Türk Milli Eğitimi’nin temel ilkelerinden olan süreklilik ilkesine göre fertlerin genel ve 16. Toplumda okulun gelişim merkezi olması meslekî eğitimlerinin hayat boyunca devam ve topluma liderlik etmesi vurguları yeniden etmesi esastır. Gençlerin eğitilmesi yanında, kurmacı eğitim felsefesinin temel özellikleri- hayata ve iş alanlarına olumlu bir şekilde dir. uymalarına yardımcı olmak üzere, yetişkin- Cevap E lerin de sürekli eğitimini sağlamak için ge- rekli tedbirleri almak, bu ilkenin gereğidir. 17. Temel eserlerin incelenmesi esasına daya- Süreklilik, bir açıdan yaşam boyu öğren- lı öğretim programlarından (esasici eğitim medir. Öncülde verilen örnek durumda da anlayışından) öğretim programına, öğrenci ilgili bakanlığın evlilik öncesi evliliğe uyum hazıroluş ilgi ve ihtiyaçlarına dayalı (ilerle- eğitimi vermesi süreklilik ilkesinin gereğidir. meci eğitim anlayışına), geçiş vurgusu ve Bu haliyle diğer seçenekler kolaylıkla elene- soru kökündeki “anlayış değişikliği” ifadesi bilmektedir. programın felsefi temeliyle ilişkilidir. Burada programın öğrenci hazıroluş ilgi ve ihtiyaçla- Cevap A rına uygunluğundan, yani psikolojik temel- den değil bir anlayış değişikliğinden yani 20. Bu soruda da öğretim programı geliş- felsefi temelden bahsedilmektedir. tirme sürecinde eğitim felsefenin temel Cevap A işlevlerinden biri sorulmaktadır. Bilgi dü- zeyinde ve kolay, çeldiricisi olmayan bir 18. Bu soru sınıf yönetimi kapsamında sorul- soru olduğu söylenebilir. Öğretim prog- makla birlikte daha çok program geliştirme ramı geliştirme sürecinde felsefeden; 1. ile ilgilidir. Örtük program okul ortamından, Temel sayıltıları açıklığa kavuşturmakta, öğretmenlerin davranışlarından büyük öl- 2. Hedefleri belirlemede ya da aday he- çüde etkilenir. Bireyleri sorumluluk almaya deflere yenilerini eklemede, 3. Hedef- yönlendirmek, okulda düzenli bir ortam lerin iç ve dış tutarlığını sağlamada, oluşturmak, sosyal ortamın oluşmasını 4. Hedefleri önem sırasına koymada yarar- desteklemek, öğrencileri toplumsal haya- lanılır. C seçeneğinde kazanımların öğrenci ta hazırlamak okulların örtük amaçlarıyla düzeyine uygunluğunu kontrol etme psiko- doğrudan ilgilidir. Ancak öğrencilerin ihtiyaç lojik temel, D seçeneğinde toplumun ihtiyaç duydukları bilgileri öğretmek örtük amaç- duyduğu meslekleri belirleme toplumsal te- larla daha az ilgilidir. Çünkü ihtiyaç duyulan mele vurgu yapmaktadır. bilgileri öğretmek ya da öğretim, eğitimin formal boyutu ile ve resmî program türü ile Cevap B ilgilidir. Cevap C 21. Öğrencilerin yaş ve gelişim özellikleri prog- ramın ulaşılabilirlik boyutu ve psikolojik te- 246 meli ile ilişkilidir. Cevap A

PROGRAM GELİŞTİRME MODEL VE YAKLAŞIMLARI 1. İlköğretim programlarında fizik, kim- 1. İlköğretim programlarında fizik, kimya, biyo- ya, biyoloji ve astronomi derslerinin loji ve astronomi derslerinin fen ve teknoloji fen ve teknoloji adı altında bir araya adı altında bir araya getirilmesine olanak getirilmesine olanak sağlayan prog- sağlayan program tasarım yaklaşımı geniş ram tasarım yaklaşımı aşağıdakiler- alanlı tasarımdır. Geniş alanlı tasarıma göre den hangisidir? benzer özellik taşıyan konuların mantığa uygun şekilde bir araya getirilmelidir. Bu ta- A) Geniş alanlı sarımda disiplinler arası bütünleşme sağla- narak bilginin daha işlevsel hale getirilmesi B) Sorun merkezli amaçlanır. C) Hümanistik Cevap A D) Yaşam merkezli E) Tematik 2. Süreç tasarımı yaklaşımı benimse- 2. Süreç tasarımı bütün konular için ortak öğ- nerek geliştirilen bir öğretim prog- renme yaklaşımının ön plana çıkarıldığı bir ramında, bütün konular için “eleştirel program tasarlama biçimidir. Bu program düşünme” ortak yaklaşımının ön plana tasarlama biçiminde en önemli öğrenme çıkarılmasının nedeni aşağıdakilerden ürünü eleştirel düşünmedir. Bu tasarımda hangisi olabilir? en önemli vurgulardan biri de öğrencilerin konuyu en iyi şekilde nasıl öğrendiğinin ön A) Süreçlerin daha etkili planlanabilir ol- plana çıkarılmasıdır. ması Cevap E B) Çağımızın önemli becerilerinden biri olması C) Daha girişimci bireyler yetiştirme he- definin ön plana çıkması D) Bireyleri geleceğe hazırlama hedefine daha çok hizmet etmesi E) Öğrenciler için en iyi öğrenme yolu- nun belirlenmesi 247

PRORAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI 1. Eğitim programlarının geliştirilmesi 3. sürecinin ilk aşamasında aşağıdakiler- den hangisi belirlenir? Ýþlemleri sýnýflama A) Kazanımlar (hedefler) B) Ders adları I Gizli uzman C) Öğretmen özellikleri Ýþ tanýmý gº löerrüi alma D) İçerik (konular) yapma E) Eğitim ihtiyacı Sý tandartlar Uý zun zamanl ºotlurma ýºartrmaa yapma Progel-Dacum Delphi Teknik 4 Teknik 1 Teknik 2 Teknik 3 Ýhtiyaç belirleme teknikleri III Kaynak ºGmöreü tarama Literatür ðDaol tarama Mevcut ºgmöreü pýrogramlar inceleme II Yukarıda verilen “ihtiyaç belirleme” tek- niklerine ilişkin kavram haritasında I, II ve III ile numaralandırılmış yerlere aşağıdaki kavramlardan hangileri gel- melidir? 2. Bir program geliştirme çalışması sıra- I II III sında program geliştirme uzmanının Güdümlü yanı sıra ölçme değerlendirme uzmanı A) Pazar Yüz yüze ve konu alanı öğretmeninden oluşan araştırması görüşme bir çalış ma grubu ile eğitim psikoloğu, yapma I B) Beceri Rapor Güdümlü eğitim felsefecisi, okul yöneticisinden testi geliş- değerlen- tirme dirme Yüz yüze oluşan danışma grubu oluşturulur. Bir görüşme II C) Pazar Rapor araştırması değerlen- Pazar çalışma planı yapılır. Program tasarısı yapma dirme araştırma- III IV sı yapma D) Beceri Yüz yüze hazırlandıktan sonra ihtiyaç saptama testi geliş- görüşme V tirme çalışmaları yapılır. E) Yüz yüze Beceri Pazar görüşme testi ge- araştırma- Yukarıdaki “program geliştirme” aşa- liştirme sı yapma malarından hangilerinin sırası yanlış verilmiştir? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) III ve V E) IV ve V 248

4. Program geliştirme sürecinde izlenecek Program Geliştirmenin Planlanması işlem basamakları aşağıdaki işlem-za- man çizelgesinde verilmiştir. 5. Hazırlanan bir ilköğretim programına, ülke gerçekleriyle örtüşmediği, öğretmen Aylar Ocak Şubat Mart ve öğrenci özelliklerini dikkate almadığı, daha önce uygulanan öğretim program- Haftalar 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 larından elde edilen sonuçları göz ardı ettiği yönünde eleştiriler yapılmaktadır. İşlemler Program geliştirme çalışmalarında Planlama aşağıdakilerden hangisinin yapılmış olması, bu eleştirilere en iyi cevabı İhtiyaç analizi oluşturur? Kazanım A) Bütün paydaşları kapsayan ihtiyaç yazımı analizinin yapılması İçerik analizi B) Program felsefesinin belirginleştiril- mesi Eğitim durumunun C) Hedef ifadelerinin açık bir şekilde ya- yazılması zılması Belirtke D) Öğrenme etkinliklerinin planlanması tablosunun hazırlanması E) Program geliştirmenin bir komisyon tarafından yapılması Sınama durumlarının belirlenmesi Raporlaştırma Bu işlem-zaman çizelgesinde hangi iki işlemin sırasının değiştirilmesi doğru olur? A) İçerik analizi – Eğitim durumunun ya- 6. Öğretmenlere, tablet bilgisayar ve akıllı zılması tahta kullanımına yönelik bir hizmet içi eğitim programı hazırlanması planlan- B) Planlama – İhtiyaç analizi maktadır. Program geliştirme uzmanı, ilgili programın amaçlarını belirlemeden C) Eğitim durumunun yazılması – Belirt- önce konuyla ilgili alan uzmanlarından ke tablosunun hazırlanması tablet bilgisayar ve akıllı tahta kullanımı için sahip olunması gereken özellikleri D) İhtiyaç analizi – Kazanım yazımı belirlemelerini ister. E) Belirtke tablosunun hazırlanması – Sı- nama durumlarının belirlenmesi Buna göre, program geliştirme uzmanı hangi ihtiyaç belirleme tekniğini kul- lanmıştır? A) Delphi B) Kaynak tarama C) Progel (Dacum) D) SWOT analizi E) Görüşme 249