8357_คู่มือเตรียมสอบ ศน. สมบูรณ์

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 338 ปรากฎการณเชนน้ีนอกจากเหตุอน่ื แลว ตอ งมเี หตมุ าจากการจัดการศกึ ษาอยางแนน อน เราตองจัดงานดา น การศึกษาใหเขมแขง็ ยิง่ ขนึ้ พระบรมราโชวาทพระราชทานแกน กั ศึกษาวทิ ยาลยั วชิ าการประสานมิตร เมือ่ วนั ที่ ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ “…การศกึ ษาเปน เครื่องมืออันสําคัญในการพัฒนาความรู ความคดิ ความประพฤติ ทศั นคติ คา นิยม และคุณธรรมของบุคคล เพอ่ื ใหเ ปน พลเมอื งดมี ีคุณภาพและประสิทธิภาพ การพฒั นาประเทศกย็ อ มทาํ ได สะดวกราบร่นื ไดผ ลท่แี นน อนและรวดเร็ว…” แนวพระราชดํารเิ กยี่ วกับความหมายของการศึกษา เม่ือวนั ที่ ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๐ พระบรมราโชวาทในหลายวโรกาส สะทอ นความหมายของการศกึ ษาไดเ ปนอยา งดีวา เปนเคร่อื งมอื สาํ คัญในการพัฒนาประชากรของประเทศใหเปน คนทมี่ ีคณุ ภาพและประสทิ ธภิ าพอยางครบถวน การศกึ ษา เปนเสมือนหนึง่ เครอ่ื งมือที่ใชเพอ่ื ชว ยสรา งทรพั ยากรมนุษยของประเทศใหเกิดการพฒั นาอยา งครบถว น ทง้ั ในดา นรา งกาย จิตใจและสตปิ ญ ญา ใหส ามารถนาํ ไปปรบั ปรุงแกไ ขพฤติกรรมของประชาชนใหอยูในวิถี ทางทีถ่ ูกทคี่ วรตลอดการสรา งมาตรฐานในลกั ษณะของ“ความรูค ูค ุณธรรม” ในชวี ติ ของผเู รียนดว ย พระราชปณิธานแนว แนท ี่พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัว ทรงมพี ระราชดาํ รทิ ่จี ะใหการศกึ ษาเปน หนทางในการสรา งทรพั ยากรมนษุ ยของขาตอิ ยา งครบถวนปรากฏในพระราชกรณยี กจิ มากมาย อาทิ พระราชทานทนุ ทรัพยใ นการกอ ตง้ั “โรงเรียนเจาพอ หลวงอุปถมั ภ” ขึน้ เพอ่ื จดั การศึกษาใหแ กเ ดก็ นักเรยี น ชาวเขา ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯใหจดั ต้ังโรงเรียนสําหรับบตุ รของผปู วยโรคเร้อื นโดยเฉพาะ เนือ่ งจาก พระราชบญั ญัตคิ วบคมุ โรคติดตอ ในขณะนัน้ บงั คับมใิ หโรงเรยี นใดรบั บุตรผปู ว ยโรคเรื้อนเขาเปนนกั เรียน โดยปถ ัดมาทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ พระราชทานช่ือวา “โรงเรยี นราชประชาสมาสัย” ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯรเิ ร่มิ กอตัง้ กองทุนการศึกษา “ทนุ นวฤกษ” ในมลู นิธิชวยเหลอื นกั เรียนขาด แคลนในพระบรมราชูปถัมภ โดยมจี ดุ มุง หมายเพื่อชว ยผูท ่จี บการศึกษาภาคบงั คับท่ีมีผลการเรียนดี ความ ประพฤติดี แตข าดแคลนทุนทรพั ยใ หไ ดม โี อกาสศึกษาตอ ในระดบั มธั ยมศึกษา อาชวี ศกึ ษาและอุดมศกึ ษา เปน ตน กระทรวงศึกษาธกิ าร ซงึ่ มีหนวยงานและสถานศกึ ษาในสงั กดั รับสนองงานโครงการอนั เน่ืองมาจาก พระราชดําริ ไปดําเนินการ ดงั นี้ สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน (สพฐ.) มีโรงเรยี นมัธยมศึกษา(เดิม)ทจ่ี ัดเปน โรงเรียนในโครงการตามพระราชดาํ ริ และโรงเรียนเฉลมิ พระเกียรตทิ ่ีกระจายอยูตามภมู ภิ าคตาง ๆ จําแนกเปน กลมุ โรงเรยี นมธั ยมศึกษา ( เดมิ ) ตามพระราชดําริ กลุมโรงเรยี นมธั ยมศึกษาเฉลิมพระเกยี รติ และกลมุ โรงเรียนมัธยมศึกษาท่ีจัดใหมีโครงการสนอง พระราชดาํ ริ คูมือเตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 339 กลมุ ที่ 1 โรงเรียนมธั ยมศกึ ษา ( เดิม )ตามพระราชดาํ ริ จาํ แนกเปน กลมุ โรงเรียนในพระบรมราชปู ถมั ภ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห วั จํานวน 21 โรงเรียน กลมุ โรงเรียนรมเกลา สนองพระราชดําริพระบาทสมเด็จพระเจาอยูห วั ที่จะสงเสริมการศึกษาและ ความมนั่ คงของชาติ แกนกั เรียนในพน้ื ทีซ่ ่งึ มปี ญหาดานความมั่นคง โดยความสนับสนนุ ของกองทัพบก จาํ นวน 6 โรงเรยี น กลมุ โรงเรียนในพระราชูปถัมภ สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกฎุ ราชกุมาร จาํ นวน 6 โรงเรยี น กลมุ โรงเรียนในพระราชูปถัมภ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารีจํานวน 3 โรงเรียน กลุม ท่ี 2 โรงเรยี นมธั ยมศึกษา เฉลมิ พระเกียรติ จําแนกเปน กลุมโรงเรียนนวมินทราชูทิศ จัดตงั้ ขน้ึ เพือ่ เฉลมิ พระเกยี รติ ถวายเปน ราชสักการะ แดพระบาท สมเด็จพระเจาอยูหวั ในวโรกาสเจริญพระชนมายุ 5 รอบ (5 ธันวาคม2530) ประกาศจดั ต้ังเมื่อวันท่ี 31 มนี าคม 2529 จํานวน 5 โรงเรยี น กลมุ โรงเรียนเฉลิมพระเกยี รติ สมเดจ็ พระนางเจาฯ พระบรมราชนิ ีนาถ ในวโรกาสที่ทรงเจริญ พระชนมายุ 5 รอบ (12 สงิ หาคม 2535) จํานวน 11 โรงเรียน กลมุ โรงเรยี นรชั ดาภเิ ษก จดั ต้งั ข้นึ เพือ่ เฉลมิ พระเกียรติในวโรกาสท่ีพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัว ทรงครองราชย 25 ป เมอ่ื พ.ศ. 2514 จาํ นวน 9 โรงเรียน กลุมโรงเรยี นรชั มงั คลาภิเษก จดั ตั้งขน้ึ จากโรงเรยี นท่ีมอี ยเู ดมิ ใหเขารว มเปนโรงเรยี นเฉลิม พระเกียรติ ในวโรกาสทพ่ี ระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัว ทรงครองราชยยืนนากวา พระมหากษตั รยิ ท ุกพระองค จาํ นวน 31 โรงเรียน กลุมโรงเรยี นรตั นโกสนิ ทรส มโภช จดั ตัง้ ขน้ึ เพอื่ เปนอนุสรณส ถานทางการศึกษาส่ีมมุ เมอื ง ในวโรกาสทีก่ รงุ เทพมหานครมีอายุครบ 200 ป ในป พ.ศ. 2525 จาํ นวน 4 โรงเรยี น กลุมโรงเรยี นจุฬาภรณราชวทิ ยาลยั จัดตั้งขนึ้ เพือ่ เฉลมิ พระเกยี รตใิ นวโรกาสสมเดจ็ พระเจาลูกเธอ เจา ฟาจุฬาภรณวลัยลักษณ อัคราชกมุ ารี ทรงเจรญิ พระชนมายุ 3 รอบ ในป พ.ศ. 2536 จํานวน 12 โรงเรียน กลมุ โรงเรียนกาญจนาภิเษกวทิ ยาลัย จดั ตงั้ ข้ึนเพ่ือเฉลิมพระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู ัว ในมหามงคลวโรกาสทีเ่ สดจ็ เถลิงถวัลยราชสมบัติครบ 50 ป พ.ศ. 2539 จาํ นวน 10 โรงเรียน โรงเรียนมธั ยมศึกษาเทดิ พระเกียรติ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกุฏราชกุมาร จดั ตัง้ ข้นึ เพ่ือเทดิ พระเกยี รติ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฏุ ราชกุมาร ทพ่ี ระองคทรงเอาพระทัยใสใ นการ ศึกษาของชาติ และไดรับพระราชทานนามจากสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฏราชกุมาร เม่อื วันที่ 12 กรกฎาคม 2536 กลมุ โรงเรียนเฉลมิ พระเกยี รติสมเด็จพระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี จดั ตงั้ ขนึ้ เพอ่ื เฉลมิ พระเกียรติ ท่พี ระองคทรงมีพระมหากรณุ าธิคุณตอ การศึกษาของชาติ ทรงสง เสรมิ สนับสนนุ เยาวชนในทุกพื้นท่ี ทพี่ ระองคเสรจ็ ฯ ใหไ ดร ับการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร โดยกรมสามญั ศกึ ษาจงึ ถือเปนโอกาสทจี่ ะได คูมือเตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 340 สนองพระราชปณิธานดวยการจดั สรา งสถานศกึ ษาเปน อนสุ รณสถาน ใหอนชุ นรนุ หลังไดร ําลกึ ถงึ พระ มหากรุณาธคิ ณุ ของพระองคทา นสืบไป จํานวน 12 โรงเรยี นในทุกเขตการศึกษา กลมุ ท่ี 3 โรงเรยี นมัธยมศกึ ษา ท่ีจดั ใหม โี ครงการสนองพระราชดาํ ริ จํานวน 43 โรงเรยี น สําหรบั กลุม โรงเรยี นประถมศึกษาท่ีจดั เปน โรงเรยี นในโครงการตามพระราชดาํ ริ กระจายอยูตาม ภูมิภาคตา งๆ จําแนกเปน กลมุ โรงเรยี นประถมศกึ ษาตามพระราชดําริ กลมุ โรงเรยี นประถมศกึ ษาใน โครงการพระราชดํารสิ มเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกมุ ารี และกลมุ โรงเรยี นประถมศึกษา ในโครงการดว ยรกั และหวงใย กลุม ที่ 1 โรงเรยี นประถมศกึ ษาตามพระราชดําริ พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัว ไดพ ระราชทานเงิน ใหก ระทรวงศกึ ษาธิการ สรา งโรงเรยี นประชาบาลที่ถกู พายโุ ซนรอ น “แฮเรยี ต” พดั พงั เม่ือวันท่ี 25-26 ตุลาคม 2505 จํานวน 12 โรงเรียน และไดพระราชทานช่อื วา “โรงเรยี นราชประชานุเคราะห” ตอมาไดทรง พระกรณุ าโปรดเกลาใหส รางเพิม่ ข้นึ อีก มีจาํ นวน 19 โรงเรียน คอื กลุมที่ 2 โรงเรยี นประถมศกึ ษาในโครงการพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯสยามบรม ราชกุมารี ซึง่ ไดม ีพระราชดํารใิ หจัดทําแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร จาํ นวน 111 โรง ระยะที่ 2 พ.ศ. 2540-2544 โดยมีโครงการตามพระราชดาํ ริ 8 โครงการ คอื โครงการเกษตรเพอื่ อาหารกลาง วนั โครงการควบคุมโรคขาดสารไอโอดนี โครงการสง เสริมโภชนาการและสุขภาพอนามยั แมแ ละเดก็ ใน ถิน่ ทรุ กนั ดาร โครงการสงเสริมคณุ ภาพการศกึ ษา โครงการนกั เรียนในพระราชานุเคราะหสมเด็จพระเทพ รตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี โครงการฝกอาชพี โครงการสงเสริมสหกรณ และโครงการอนุรักษ ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ ม กลมุ ท่ี 3 โรงเรียนประถมศกึ ษาในโครงการดวยรกั และหว งใย ในพระอุปถัมภส มเด็จพระเทพรตั น ราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี สืบเน่อื งจากสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงหว งใยเดก็ นักเรียนในระดบั ประถมศกึ ษา ทีอ่ ยใู นพน้ื ท่แี หงแลง กันดารเปนอยา งยง่ิ ทรงมพี ระราชประสงคใหเดก็ ท่ขี าดแคลนอาหาร กลางวนั ไดม ีอาหารรบั ประทานอยางเพยี งพอ และมีคุณคาทางโภชนาการ พระองคไ ดพระราชทาน ทรพั ยสว นพระองค เพื่อจัดทาํ โครงการเพอ่ื พัฒนาคณุ ภาพชีวติ ของเดก็ เหลานี้ จงึ เกดิ โครงการดวยรักและ หว งใยขึ้นเปน ครั้งแรก ในป พ.ศ. 2529 ทีอ่ ําเภอเซกา จังหวัดหนองคาย ดําเนนิ การจดั กิจกรรม โครงการ เกษตรเพ่ืออาหารกลางวนั และโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตดา นตางๆของนกั เรยี น ปจจุบันมีโรงเรยี นใน สังกดั สาํ นกั งานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน อยูในโครงการน้ี ท้ังหมด จํานวน 82 โรงเรยี น กรมการศึกษานอกโรงเรียน กรมการศกึ ษานอกโรงเรียนไดดําเนนิ งานตามโครงการอนั เน่อื งมา จากพระราชดาํ ริ จํานวน 9 โครงการ โครงการขยายวทิ ยาลัยในวงั ชาย ต.ศาลายา อ.พทุ ธมณฑล จ.นครปฐม โครงการฝกอบรมเยาวชน เกษตรตามโครงการพัฒนาพ้ืนท่ี วัดญาณสงั วรารามวรมหาวิหาร อนั เนื่องมาจากพระราชดําริ โครงการสง เสริมการศกึ ษาโรงเรียนจรรยาอสิ ลาม (ปอเนาะ) บา นศาลาใหม อ.ตากใบ จ.นราธิวาส โครงการจัดการ คมู อื เตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 341 เรียนการสอนเยาวชนในถิ่นทรุ กันดาร บา นเหมืองเตาดาํ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบรุ ี โครงการพฒั นาชุมชนชาว ไทยภเู ขา บานนาํ้ แคะ อ.บอเกลอื จ.นา น โครงการจัดการศกึ ษาสําหรับชาวไทยภูเขา พ้ืนทอี่ .แมแ จม จ.เชียงใหม โครงการสง เสริมอาชีพบา นกุดหวา อ.หนองสองหอง จ.ขอนแกน โครงการสงเสริมอาชีพแก คนพิการบานสงแดง อ.นาโพธ์ิ จ.บรุ ีรัมย ซง่ึ เปนหมูบ า นทมี่ คี นพกิ ารมาแตกําเนิดจํานวนมาก ประมาณ 200 คน และโครงการตามพระราชดํารศิ นู ยฝก อาชพี บา นอีกดุ อ.กุสมุ าลย จ.สกลนคร สาํ นกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา (สอศ.) ดาํ เนนิ งานโครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดําริ จํานวน 9 โครงการ ไดแ ก การสนับสนุนการปฏิบัติ งานในศนู ยศ กึ ษาการพัฒนาอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ริทเี่ ขาหนิ ซอน จ.ฉะเชิงเทรา และท่ีหวยทราย จ.เพชรบรุ ี จัดต้งั ศูนยส าธติ และขยายพนั ธไุ มผ ล ตามพระราชดาํ ริ บริเวณปราสาทหนองหงส ทา ยเขื่อนลํา นางรอง ตาํ บลโนนดินแดง อาํ เภอละหานทราย จ.บรุ รี มั ย การสนบั สนนุ งานศิลปาชีพ โดยจดั ต้ังศนู ยปฏิบัติ การวิชาชพี เกษตรกรรม บางไทร จ.อยุธยา รวมสนบั สนุนโครงการพฒั นาลุมนา้ํ เขก็ อันเนื่องมาจากพระราชดําริ โครงการฝกอบรมเยาวชน เกษตร ตามโครงการพัฒนาพ้นื ทีว่ ดั ญานสังวรารามวรมหาวิหาร อนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ อาํ เภอบางละมงุ จงั หวดั ชลบุรี โครงการหมูบา นจฬุ าภรณพ ฒั นา นครศรธี รรมราช โครงการทบั ทมิ สยาม โครงการพฒั นา พ้ืนทลี่ มุ นา้ํ บางทรายตอนบนอนั เน่ืองมาจากพระราชดาํ ริ จ.มกุ ดาหาร และโครงการพฒั นาพืน้ ทลี่ ุมนาํ้ แมอาว อนั เนอื่ งมาจากพระราชดําริ จ.ลําพนู สําหรบั การศกึ ษาพฒั นาสบื สานงานโครงการสว นพระองค มี โครงการอนรุ ักษพนั ธุกรรมพืช เพ่ือ ศึกษาพัฒนาอนุรักษพ ืชพรรณไมผ ล ไมย นื ตนทอี่ ยูใ นพ้ืนที่ โครงการเพาะเล้ยี งเนอ้ื เยือ่ พืช ตามท่ีสมเด็จพระ เทพรตั นราชสุดาฯ ไดท รงมพี ระราชดําริ โครงการหวาย กรมอาชวี ศกึ ษา ขยายผลในการศกึ ษาของนัก ศกึ ษาไปสูป ระชาชนอยางกวางขวาง โรงเรียนนํารอ งประยกุ ตใชหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง นอกจากน้ี ยงั มีโรงเรยี นนํารองประยุกตใชห ลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง สังกัดศธ. 82 แหง จาํ แนกเปน สังกัดสพฐ. ๓๘ แหง สงั กัด กศน. ๒๐ แหง สังกดั สอศ.๒๔ แหง สังกดั กทม. 2 แหง สงั กัด อปท. 1 แหง รวม ๘๕ แหง ทดลองใชตัวอยา งหนว ยการเรียนรปู รัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งเปน จุดเดน ใน การดําเนินงาน หลากหลายโครงการทก่ี ําลงั ดาํ เนินการอยา งจริงจงั อาทิ โครงการบรู ณาการการเรยี นรสู วู ถิ ชี วี ติ เศรษฐกิจพอเพยี งในการพฒั นาโรงเรยี นอยางยงั่ ยืน ทีบ่ รู ณา การการเรียนการสอนทส่ี อดคลองกับวิถชี วี ติ คนไทยและเนนเปน ตนแบบการจัดการสง่ิ แวดลอมในระดับ โรงเรยี นของเทศบาลเพื่อเผยแพรสอู งคก ร การปกครองสว นทองถ่ินอนื่ ๆ โครงการกจิ กรรมสหกรณโ รง เรยี น สงเสรมิ แนวคดิ สหกรณใ หเ กิดข้นึ ในโรงเรยี นใหนักเรียนไดเ รยี นรแู ละปฏบิ ตั จิ รงิ โครงการเกษตรครบวงจร เพือ่ สนับสนุนอาหารกลางวัน โครงการดงั กลา วเปนโครงการที่สนอง ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงที่จะมุงเนน การสรา งความมนั่ คงในระดบั ชุมชนใหพึ่งตนเองไดโดยใชโ รงเรยี น เปนฐานความรวู ิทยาการเขา สูชมุ ชนในโรงเรยี นจํานวน ๒๑ แหง ๒๖ หมบู า น คมู ือเตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 342 โครงการอนุรกั ษป ระเพณี วัฒนธรรมและวิถีชวี ติ ไทย รวมไปถึงการใชชวี ิตหรือทเ่ี รียกวา วิถชี ีวติ ของคนไทยทั้งในอดตี ปจจบุ นั ท้งั ในเขตชมุ ชนเมอื งและชนบท โครงการพฒั นางานสวนพฤกษศาสตร โรงเรยี นตามแนวทาง เศรษฐกิจพอเพยี ง เพ่อื สืบสานงานพระราชดําริ เผยแพรค วามรูจ ดั นิทรรศการเผยแพร ความรูสูชมุ ชน โครงการสืบสานวิถชี วี ิตสเู ศรษฐกจิ พอเพียงลุม นาํ้ ประแส เพ่ือพลกิ ฟน ลุม นํ้าประแสใหก ลบั มามี สภาพทอี่ ดุ มสมบูรณ โดยชุมชน จะไดใ ชป ระโยชนจากแมน าํ้ ไดต อ ไป และจัดกจิ กรรมใหน ักเรยี นไดเ รียนรู จากแหลง การเรยี นรอู าชพี ในชมุ ชนลุมน้าํ ประแส โครงการธนาคารโรงเรยี น ทฝี่ กใหน ักเรยี นไดเ รยี นรกู ารจดั ทําบญั ชี รายรบั รายจาย และเพอ่ื การรู จกั ออมทรัพย ตามแนวพระราชดําริ ฯลฯ โครงการในพระราชดาํ รเิ ลยี้ งไกแจตานภยั ยาเสพติด และการทํานา สาธติ โครงการพฒั นาคร-ู บุคลากร และนักเรียนในการจัดกระบวนการเรียนรู แบบบูรณาการตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง ทุกอยา งพอเพียง คิดแลว ทาํ รว มกัน สูครอบครัวและสงั คมตามหลักเศรษฐกิจพอ เพียง โครงการนกั สืบสายนํา้ โครงการโตะ เรยี นเพอื่ นอ ง โครงการผักสวนครวั รั้วกนิ ได โครงการกลว ย.. กลว ย..กลวย โครงการคลนิ ิกวชิ าการ โครงการสรางผปู ระกอบการรานซอมจกั รยานยนตใหก ับนกั เรยี น นัก ศกึ ษา ใหสามารถประกอบอาชีพอิสระของตนในทอ งถิน่ โครงการเศรษฐกิจพอเพียงใหบ นั ทึกอนุทินชีวนิ ววิ ัฒน คลายๆไดอารีท่ จี่ ะโนต ไวบ นั ทกึ ไวเ ปนสัตยาบนั เปนธรรมนูญของตัวเอง บนั ทึกประจาํ วนั ทน่ี าํ หลัก ธรรมทางพทุ ธศาสนา มาเปน แกนหลักในการสอนใหน กั เรยี นรจู กั ตัวเองมากข้ึน โครงการปยุ ชีวภาพจากเศษวัสดแุ ละจลุ นิ ทรยี ท ่ีมีประสิทธภิ าพ โครงการหาราไดร ะหวา งเรยี น โครงการชีววถิ ี โครงการอาสาพฒั นาสิง่ แวดลอ มและภมู ิทศั นในโรงเรยี นเครอื ขายการผลติ ปยุ อนิ ทรยี ช ีวภาพ โครงการวถิ เี พ่อื การพัฒนาอยา งย่งั ยืน เกษตรอนิ ทรีย งานไมประดบั ตกแตง บูรณาการวชิ าชพี เนน ให ผเู รยี นเกิดความตระหนกั สูการปฏบิ ตั ิ พฒั นาครู- บุคลากรเปน แบบอยา งโดยยึดหลกั ความพอเพียงแบบย่ังยืน โครงการสรา งผูประกอบการรานซอมจกั รยานยนตใหกบั นักเรยี น นกั ศกึ ษา ใหส ามารถประกอบ อาชพี อสิ ระของตนในทองถิน่ โครงการปยุ ชีวภาพจากเศษวัสดุและจลุ ินทรียท่มี ปี ระสิทธิภาพ โครงการหาราไดร ะหวา งเรยี น โครงการชวี วถิ ี โครงการอาสาพฒั นาสิ่งแวดลอมและภูมทิ ัศนใ นโรงเรยี นเครอื ขา ย และ สถานศกึ ษาดเี ดน “รวมใจสูภ ยั เศรษฐกิจ” การบรู ณาการวชิ าชีพสกู ารปฏบิ ัติ การบริการชุมชน คมู อื เตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 343 3. วิสยั ทัศนแ ละการวางแผนกลยุทธ ก. แนวคิดสาระสาํ คญั ของวสิ ยั ทัศน (Vision ) 1. ความหมายวสิ ัยทัศน วิสัยทัศน (VISION) หมายถึง การมองภาพอนาคตของผูนําและสมาชิกในองคกร และกําหนด จุดหมายปลายทางท่ีเช่ือมโยงกับภารกิจ คานิยม และความเช่ือเขาดวยกัน แลวมุงสูจุดหมายปลายทางที่ ตองการจุดหมายปลายทางท่ตี อ งการ จดุ หมายปลายทางตองชัดเจน ทาทาย มพี ลงั และมีความเปน ไปได สมมตุ วิ า V คือ วสิ ัยทัศน (VISION) I คือ ภาพฝน ในอนาคต (IMAGE) และ A คอื การกระทํา (ACTION) สามารถเขียนเปน สมการไดว า V = I + A 2. ความสําคญั ของวิสยั ทศั น 1. ชวยกําหนดทิศทางทจี่ ะดําเนินชีวติ หรอื กิจกรรมองคก ร โดยมีจดุ หมายปลายทางท่ชี ัดเจน 2. ชว ยใหส มาชกิ ทุกคนรวู า แตล ะคนมีความสาํ คัญตอการมงุ ไปสูจุดหมายปลายทาง และรูวาจะทํา อะไร (What) ทาํ ไมตองงทํา (Why) ทาํ อยางไร (How) และทาํ เมอ่ื ใด (When) 3. ชว ยกระตนุ ใหส มาชกิ ทกุ คนมคี วามรสู กึ นาสนใจ มคี วามผกู พนั มงุ มัน่ ปฏิบัติตามดว ยความเตม็ ใจ ทา ทา ย เกิดความหมายในชวี ิตการทํางาน มกี ารทาํ งานและมชี ีวิตอยูอยา งมีเปาหมายดวยความภมู ใิ จ และ ทมุ เทเพ่อื คุณภาพของผลงานทีป่ ฏิบัติ 4. ชวยกําหนดมาตรฐานของชีวติ องคก ร และสงั คมท่ีแสดงถงึ การมชี วี ิตท่มี คี ุณภาพ องคกรท่มี ี คณุ ภาพ และสังคมท่ีเจรญิ กา วหนา มีความเปนเลิศในทุกดาน 3. ระดับของวสิ ยั ทัศน ระดบั วสิ ยั ทัศน แบงได 3 ระดับดงั นี้ มองภาพอนาคตเกี่ยวกับองคกร ในระบบสังคมโลก มองภาพอนาคตเก่ียวกบั องคก ร มองภาพอนาคตเกี่ยวกบั ตนเอง คมู ือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

344 4. ลกั ษณะของวิสัยทศั น (VISION) ทดี่ ี ลกั ษณะของวิสยั ทศั น(VISION)ท่ีดี ควรมีลกั ษณะ ดงั นี้ 1. มีมุมมองแหงอนาคต (FUTURE PERSPECTIVE) สอดคลอ งเหมาะสมกับสภาพแวดลอ ม ทางเศรษฐกจิ สงั คมวัฒนธรรม และคา นิยมขององคกร รวมทั้งวตั ถปุ ระสงคแ ละภารกิจขององคกรน้ัน ๆ 2. รเิ ร่ิมโดยผนู ําและสมาชิกมสี วนรวมคดิ และใหก ารสนบั สนนุ (Share and Supported) มคี วาม นาเชอ่ื ถือ ทุกคนเตม็ ใจทจี่ ะปฏิบตั ติ าม การมีสว นรว มของสมาชิกจะกอใหเ กดิ ความผกู พนั (Commitment) รวมกัน และทุกคนพรอ มทจี่ ะใหการสนับสนนุ 3. มสี าระครบถวนและชดั เจน (Comprehensive & Clear) สะทอนใหเ ห็นถงึ จดุ หมายปลายทาง และทิศทางท่จี ะกา วไปในอนาคตท่ที ุกคนเขาใจงา ย สามารถทาํ ใหส าํ เร็จไดต รงตามเปาหมาย สาระตางๆ จะชวยกระตนุ ทา ทายความสามารถและความรูสกึ นกึ คดิ ของบคุ ลากรท่จี ะปฏบิ ัติงาน 4. ใหความฝน และพลังดลใจ (Positive & Inspiring) ทา ทา ย ทะเยอทะยาน สามารถปลกุ เราและ สรางความคาดหวงั ทเ่ี ปน สิง่ พงึ ปรารถนาที่มองเห็นได นั่นคอื มเี สนทางท่ที าทา ยความสามารถ 5. มแี ผนปฏบิ ัตทิ ่แี สดงใหเ ห็นวิธีการท่ีมุงสจู ุดหมายชัดเจน และเม่ือปฏบิ ตั ิตามแลวจะใหผลคุม คา ในอนาคต ทั้งในดานบคุ คลและองคกร ท้ังนี้ จะตองมคี วามสอดคลองกับจุดหมายปลายทางทีก่ ําหนดเปน วสิ ัยทศั น ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 5. องคป ระกอบท่ีดีของวิสัยทศั น - สิ่งท่ฝี น - เกย่ี วกับเร่ืองอนาคต - เปนเครื่องบอกทิศทางไปสูจุดหมายทต่ี องการอยา งมีพลงั - มีเปา หมายทเ่ี ปน ไปได - มีพลงั ทาทา ย เรง ไปสูการเปลยี่ นแปลงทีส่ รางสรรค - กระชบั ชดั เจน ทุกคนเขาใจตรงกันบอกท้ังเสน ทาง และเปาหมาย 6. กระบวนการสรางวิสัยทัศน กระบวนการสรา งวสิ ัยทัศนประกอบดว ยขน้ั ตอนตา งๆ ดังนี้ 1. ขน้ั เตรียมการ เปนข้นั ตอนการสรา งความรูความเขา ใจ เกี่ยวกับความหมายและใหเ ห็นความ สาํ คัญและความจําเปน ในการสรางวิสยั ทัศนใ นองคก ารรวมถึงการมีเจตคติทด่ี ขี องสมาชิกทมี่ ีตอองคก ร 2. ขน้ั ดําเนินการสรางวิสยั ทศั น มีข้ันตอนดงั น้ี 2.1 รวบรวมขอมูลพื้นฐาน ที่เกีย่ วของกบั หนว ยงาน เชน วตั ถปุ ระสงค ภารกิจหนว ยงาน ความคาดหวงั และความตอ งการของสมาชกิ ผรู บั บรกิ ารและหนวยงานที่เก่ียวขอ ง เปนตน 2.2 วิเคราะหส ถานภาพปจจบุ ันของหนวยงานเพื่อใหผบู รหิ ารเขาใจและตระหนักในสถานภาพ ปจ จบุ นั และศกั ยภาพของหนว ยงาน 2.3 กลมุ ผบู รหิ ารเสนอมุมมองแหงอนาคต เปนลกั ษณะของการสรางฝนของผูบริหารแตละคน คูมือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 345 (Create Individuals Dream) จะไดม มุ มองท่หี ลากหลายและครอบคลมุ 2.4 นํามุมมองของผูบ รหิ ารแตละคนมารวมและเช่ือมโยงกัน (Share and Relate the Dreams) เพ่อื ใหม มุ มองของแตล ะคนมาเชื่อมโยงกนั แลวเรยี งลาํ ดับความสาํ คญั 2.5 คัดเลอื กและตัดสินใจอนาคตของหนวยงานท่เี ปน ความฝน ของทกุ คน 2.6 ขดั เกลาสํานวนใหส ื่อความหมายชดั เจน ปลุกเรา ทา ทาย สรา งพลังดลใจ มสี าระครอบคลุม องคประกอบของวิสยั ทศั น 3. ข้ันนําวสิ ัยทัศนไ ปปฏบิ ัติ เม่ือกําหนดวิสัยทัศนต ามข้นั ตอนการสรางวิสยั ทัศนแ ลจ ะไดว ิสัยทัศน ของหนวยงาน และเมื่อคณะกรรมการบรหิ ารแลว ควรส่ือสารใหสมาชิกทุกคนไดร บั ทราบและเขา ใจตรงกนั กาํ หนดแผนงานและโครงการใหส อดคลอ งกับวสิ ัยทศั น และนาํ แผน/โครงการไปปฏบิ ัติ 4. ข้ันประเมินวิสัยทศั น การประเมนิ วิสยั ทัศนท ําใหทราบวาวสิ ัยทัศนนนั้ มีพลงั และมีประสทิ ธ-ิ ภาพเพยี งใด โดยพจิ ารณาจากผลการดําเนนิ งานตามแผน และโครงการวา มีความกาวหนาท่มี ุงไปสวู สิ ยั ทัศน เพยี งใด ควรปรับปรุงแกไ ขการดาํ เนินงานเพ่อื ใหเ ปน ไปตามวสิ ัยทัศนอยางไร 7. การนําวิสยั ทัศนไ ปสูการปฏิบัติ การนําวสิ ยั ทัศน( ภาพอนาคต)ไปสูก ารปฏบิ ัตทิ เ่ี ปนรูปธรรมควรมดี ังน้ี 1. นโยบายและแผนงานทีช่ ัดเจน เปน ไปอยางมรี ะบบและประสานประโยชนตามนโยบายและ แผนอยางจรงิ จงั 2. การปรับเปล่ยี นผบู ริหารไดงา ย เชน เดยี วกับภาคเอกชนในกรณที ่ีบรหิ ารงานผิดพลาดหรือเปน ผูท ี่ขาดความกา วหนา 3. ใชเครือ่ งมือเครือ่ งใชเทคนคิ การปรบั ปรงุ งาน เชนเดียวกับภาคเอกชนเพอื่ ทาํ งานใหร วดเร็ว และลดขั้นตอนในการทํางาน 4. การพฒั นาเจา หนา ที่อยา งตอเนอ่ื ง เพอ่ื ใหส ามารถปฏิบตั งิ านไดอยางมปี ระสทิ ธภิ าพและมี ทศั นคตทิ ี่ดีตอ หนว ยงาน ตลอดจนการปรับทศั นคติขาราชการ ใหเปน ผรู ับใชป ระชาชนมากกวาเปน ผูป กครองหรือเปน นาย และใหมจี ิตสาํ นกึ รบั ผิดชอบงานและสงั คม 5. การใชเ ทคนคิ วิชาการบริหาร (Management Technique) มาชวยในการบรหิ าร 6. การใชค วามรูเฉพาะสาขา (Professional) เพือ่ ปฏบิ ตั ิงานใหไดผล 7. การใชเ ทคนิคอืน่ ๆ ประกอบการบรหิ ารใหเ ปน ผลสาํ เรจ็ 8. การใหความรู ขา วสาร ท่ีทันตอ การเปลย่ี นแปลงของโลกแกผ ูทอ่ี ยใู นสงั คมเมอื งในภมู ภิ าค ควร มีนโยบายในการกระจายอํานาจ ทงั้ การกระจายงานและกระจายเงิน เพือ่ พฒั นาระบบบริหารราชการ 9. การปรบั องคกร โครงสรางและกําลงั คนของหนวยงานใหก ระทัดรัดและคลอ งตวั เหมาะสมกบั ภาระหนาท่ขี ององคก รและสภาพปจจุบัน พงึ่ เปดโอกาสใหเอกชนมีสวนรว มในการบรหิ ารราชการ 10. การปรบั ปรุงกฎหมาายและระเบยี บใหสามารถปฏิบัตไิ ดคลองตัวและรวดเรว็ คมู อื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 346 8. ตวั อยา งของวสิ ยั ทศั น (Vision) หนว ยงานการศึกษา 1) วิสัยทัศนของสถานศกึ ษา เชน 1.1 วิสยั ทัศนของโรงเรียนนางรองพิทยาคม สงั กดั สพท.บรุ ีรัมย เขต 3 “โรงเรยี นนางรองพทิ ยาคม รว มกบั ชมุ ชมมงุ มัน่ ยกระดบั คณุ ภาพผูเรยี นใหเปนผูใฝเ รียน ใฝรู คูคณุ ธรรม อนรุ กั ษส ง่ิ แวดลอ ม สืบทอดภูมปิ ญญาไทย สง เสริมประชาธิปไตย มพี ลามัยที่สมบรู ณ เพมิ่ พนู สนุ ทรีย เปน คนดีของสังคม” 1.2 วสิ ัยทศั นข องโรงเรียนยุพราชวทิ ยาลยั สงั กัด สพท.เชียงใหม เขต 1 “โรงเรยี นยพุ ราชวิทยาลัย เปนสถานศกึ ษาที่มุง จดั การศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน ใหบรรลมุ าตรฐานการ ศกึ ษาของชาติ พัฒนาคณุ ธรรมอันพงึ ประสงค และสงเสริมความเปน เลิศทางวชิ าการ” 2)วสิ ัยทัศนข องหนว ยงานทางการศึกษา เชน 2.1 วสิ ยั ทศั นของสาํ นกั งานคณะกรรมการขา ราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา (ก.ค.ศ.) “มุง มั่นพฒั นาระบบและมาตรฐานการบริหารงานบคุ คลใหขา ราชการครแู ละบคุ ลากรทาง การศกึ ษา มุง พฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษา” 2.2 วิสยั ทศั นของสาํ นกั งานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา “สํานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา เปนองคก รหลักในการจัดการอาชวี ศกึ ษาและฝก อบ รมวิชาชีพใหป ระชาชนอยา งท่วั ถึง ตลอดชีวติ มีคุณภาพ ไดมาตรฐาน และจดั การองคความรูตรงตามความ ตองการของตลาดแรงงานและอาชีพอิสระ สอดคลองกับการพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมของประเทศ” 2.3 วิสัยทัศนข อง สํานกั งานเลขาธิการสภาการศึกษา “ภายในป 2550 สาํ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศึกษาจะเปนองคก รท่ีเชย่ี วชาญดา นการพัฒนา นโยบายและแผนการศกึ ษาของชาติ ทีบ่ รู ณาการศาสนา ศิลปะ วฒั นธรรม และการกีฬากบั การศกึ ษา เพอื่ ให คนไทยทกุ คนไดเรียนรูและพฒั นาตนเองตลอดชีวติ ทาํ ใหส ังคมไทยเปน สงั คมแหง การเรยี นรู” 3) วสิ ัยทศั นของเขตพ้ืนทก่ี ารศกึ ษา เชน 3.1วสิ ยั ทศั นของสาํ นักงานเขตพนื้ ทก่ี ารศึกษาบรุ รี มั ย เขต 3 “สาํ นักงานเขตพื้นท่ีการศกึ ษาบุรรี ัมย เขต 3 เปน องคกรหลกั ในการจดั สงเสริม สนับสนนุ และ ประสานการจัดการศึกษาขน้ั พ้นื ฐานใหท ั่วถึง เสมอภาค มคี ณุ ภาพ สอดคลอ งกบั ความตองการของทอ งถน่ิ และพัฒนาสูค วามเปน เลศิ ” 3.2 วสิ ัยทศั นข องสาํ นกั งานเขตพ้ืนท่กี ารศกึ ษาขอนแกน เขต 1 “ สาํ นกั งานเขตพืน้ ที่การศกึ ษาขอนแกน เขต 1 เปน องคการแหงการเรยี นรู เปนผนู าํ ในการประสาน สง เสรมิ และสนับสนุนสถานศกึ ษาใหส ามารถจดั การศกึ ษาอยางทั่วถงึ และมีคณุ ภาพดวยเครอื ขายเทคโนโลยี สารสนเทศและการสื่อสาร ควบคกู ับภมู ปิ ญ ญาไทย ภายใตหลกั การบรหิ ารกิจการบา นเมอื งทีด่ ี” คมู ือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 347 ข. การวางแผนกลยทุ ธพัฒนาคณุ ภาพการศึกษา 1. องคค วามรเู กี่ยวกบั การจดั ทาํ แผนกลยุทธ การวางแผนกลยทุ ธ หรอื Strategic Planning นั้นเปนส่งิ ท่ีใชกนั แพรหลายมากในกจิ การดานการ ทหาร ในดานการศึกการสงคราม ในดานการเมอื งระหวา งประเทศ และโดยเฉพาะในการบรหิ ารในวงการ ธุรกจิ เอกชนนน้ั ประสบความสาํ เร็จสงู มาก กาวหนาและเปนทก่ี ลาวขวัญถงึ กันมาก ปจ จุบันนก้ี ารวางแผน แบบแผนกลยทุ ธไดแพรหลายเขามาในวงงานตาง ๆ และวงงานของราชการมากขึ้น แตค าํ ทนี่ ยิ มใชและที่ ไดร บั การยอมรับกันในวงราชการสว นใหญน ยิ มเรียกวา แผนยทุ ธศาสตร การวางแผนเชิงกลยุทธน้ัน เปนการวางแผนที่มีการกําหนดวิสัยทัศน มีการกําหนดเปาหมายระยะ ยาวท่ีแนชัด มีการวิเคราะหอนาคตและคิดเชิงการแขงขันท่ีตองการระบบการทํางานที่มีความสามารถในการ ปรบั ตัวสูง สําหรับการทาํ งานในสง่ิ แวดลอ มที่มีการเปล่ยี นแปลงอยางรวดเรว็ เพ่ือใหท ันกบั การเปลี่ยนแปลง ที่เกิดข้ึน ตองการระบบการทํางานท่ีคลองตัว ตองการดาํ เนินงานท่ีมีประสิทธิภาพสงู ในการนําสูเ ปาหมายใน อนาคต สามารถเผชิญกบั การเปล่ียนแปลงในอนาคตเพือ่ ความอยรู อด (Survive) และความกา วหนา (Growth) ขององคก าร ของหนวยงาน หรือของธรุ กิจของตนในอนาคต การวางแผนกลยุทธหรือการวางแผนเชิงกลยุทธนี้มีสวนเปนอยางมากตอการสรางความเปนผูนํา (Leadership) หรือในการสรางภาพลักษณ (Image) ที่แสดงถึงจุดเดนของหนวยงาน ขององคการหรือของ ธุรกิจในการวางแผนกลยุทธนั้น จะมีการกําหนดเปาหมายรวมขององคการ สําหรับการดําเนินในอนาคตท่ี เรียกวา วิสัยทัศน มีการคิดในเชิงรุก มุงเอาดี เอาเดน เอากาวหนา กาวไกล มุงเอาชนะ เอาความย่ิงใหญ เนน คุณภาพ เอาความเปน เลิศ มถี อยคาํ สําคญั ทีจ่ ะไดพ บเหน็ ที่มกี ารกลา วถงึ กันมาก ในแวดวงการบริหารจัดการและการวางแผน กลยทุ ธแ ละท่มี กั จะไดยนิ อยเู สมอ ๆ เชน การมองการณไกล มีวสิ ยั ทศั น คิดกวาง – มองไกล มองไปขางหนา วเิ คราะหสง่ิ แวดลอมในอนาคต รจู ดุ แข็ง – จุดออ นและสถานการณขององคก าร รจู ักเลือก แลว มุง ความพยายามสโู อกาสน้ัน สรางวิสัยทศั น กําหนดเปา หมายและวัตถปุ ระสงคร วมขององคก ารอยา งชดั เจน ไมตดิ ยึดกับปญหาเฉพาะหนา หรอื ปญ หาในระบบปจจุบัน ปรับระบบและการทํางานปจ จุบนั ใหร ับกบั การดําเนินงานสูจุดทต่ี องการในอนาคต การวิเคราะหจุดออน – จุดแข็งในวงการธุรกิจน้ันเปนที่รูกันวา การวางแผนกลยุทธหรือ Strategic Planning น้นั มบี ทบาทชดั เจนมากต้ังแตบริษัท General Electric เร่ิมนํามาใชใ นระบบการจัดการธรุ กิจในชว ง คมู ือเตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 348 ทศวรรษท่ี 1960ซ่ึงเปนแนวคิดที่แสดงใหเห็นชัดเจนวา การเปล่ียนแปลงของปจจัยหรือสภาวะแวดลอมมาก มีผลกระทบอยางสูงตอความอยูรอดและความกาวหนาขององคการมาก วาองคประกอบภายในขององคการ ซึ่งเปนสิ่งท่ีสามารถควบคุมไดงายกวาผูที่อยูวงการวางแผนกลยุทธทุกคนจะรูจัก Strategic Business Unit หรือ SBU และรูจักบทบาทของหนวยงานที่เปน หนวยระดับดาว (Stars) หนวยแมวัว (Cash Cows) หนวย ท่ี เปนสนุ ัข (Dogs) กับหนวยงานท่อี ยูในระดับนาสงสัย (Question Marks) ตองเฝา สงั เกตและ พวกนกั พัฒนา กลยุทธสวนใหญ จะรูจัก SWOT Analysis กับ SWOT Matrices ท่ีใชในการสรางทางเลือกกลยุทธ (Alternatives) ท่ีมุงหา S สงู – O สูง, S สูง – T ตํา่ , W ต่าํ – O สงู และ W ต่ํา – T ต่ํา วาคอื อะไรตอ งพิจารณา อะไรเปน หลกั การวางแผนเชิงกลยุทธ ไมวาจะเปนในสวนของเอกชนหรือในสวนของรัฐก็ตามนั้น จะเนนความ สามารถในการคาดคะเนสภาพในอนาคต การคิดไปในอนาคต เพื่อจะไดกําหนดหนทางหรือกลยุทธการ ทํางานในอนาคตของหนวยงาน สูจุดหมายท่ีตองการ เพ่ือเตรียมเผชิญ กับการแขงขันหรือเผชิญกับการ เปลี่ยนแปลงท่ีจะเกิดขึ้น เนนถึงความสามารถในการปรับตัวขององคการ เพ่ือนําองคการไปสูจุดหมายท่ี ตองการ 2. ความสาํ คญั ของการวางแผนกลยุทธ 1. การวางแผนกลยุทธเปนรูปแบบการวางแผนท่ีชวยใหหนวยงานพัฒนาตนเองไดทันกับสภาพ การเปล่ียนแปลงไดอยางเหมาะสม เพราะการวางแผนกลยุทธใหความสําคัญกับการศึกษาวิเคราะหบริบท และสภาพแวดลอ มภายนอกหนว ยงานเปนประเดน็ สาํ คญั 2. การวางแผนกลยุทธ เปนรูปแบบการวางแผนท่ีชวยใหหนวยงานภาครัฐในทุกระดับ มีความเปน ตวั เองมากข้ึน รบั ผดิ ชอบตอความสาํ เร็จและความลมเหลวของตนเองมากขึน้ ท้ังน้ีเพราะการวางแผนกลยทุ ธ เปนการวางแผนขององคการ โดยองคการและเพื่อองคการไมใชเปนการวางแผนที่ตองกระทําตามท่ีหนวย เหนือสง่ั การ 3. การวางแผนกลยุทธ เปนรูปแบบการวางแผนท่ีสอดรับกับการกระจายอํานาจ ซ่งึ เปนกระแสหลัก ในการบริหารภาครัฐในปจจุบัน และสอดคลองกับท่ีสํานักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือนไดเตรียม ออกระเบียบกําหนดใหหนวยงานภาครัฐทุกระดับมีการจัดทําแผนกลยุทธใชเปนเคร่ืองมือ ในการพัฒนางาน สูม ิติใหมข องการปฏริ ปู ระบบราชการ 4. การวางแผนกลยุทธ เปนเงื่อนไขหนึ่งของการจัดทําระบบงบประมาณแบบมุงเนนผลงาน (Performance Based Budgeting) ซ่ึงสํานักงานงบประมาณกําหนดใหสวนราชการและหนวยงานในสังกัด จัดทาํ กอ นท่จี ะกระจายอาํ นาจดานงบประมาณโดยการจดั สรรงบประมาณเปนเงนิ กอนลงไปใหห นว ยงาน 5. การวางแผนกลยุทธ เปนการวางแผนที่ใหความสําคัญตอการกําหนด “กลยุทธ” ท่ีไดมาจาก การคิดวิเคราะหแบบใหม ๆ ท่ีไมผูกติดอยูกับปญหาเกาในอดีตไมเอาขอจํากัดทางดานทรัพยากร และ งบประมาณมาเปนขออาง ดังน้ัน การวางแผนกลยุทธจึงเปนการวางแผนแบบทาทายความสามารถ เปน คมู ือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 349 รูปแบบการวางแผนท่ีชวยใหเกิดการริเริ่มสรางสรรคทางเลือกใหมไดดวยตนเอง จึงเปนการวางแผนพัฒนา ทีย่ ั่งยนื 3. ขอแตกตางระหวา งการวางแผนกลยุทธกบั การวางแผนทั่วไป การวางแผนกลยุทธ เปนการวางแผนเพื่อนําองคการไปสูภาพลักษณใหมกาวสูวิสัยทัศนท่ีตองการ ในอนาคต การวางแผนกลยุทธจึงเปนการวางแผนในภาพรวมขององคการ ทกุ กลยุทธท่ีกาํ หนดขนึ้ เปนปจ จัย ท่ีชี้อนาคตขององคการนัน้ การวางแผนทั่วไป เปนการวางแผนเพื่อแกปญหา การปองกันปญหา หรือการพัฒนาผลผลิตของ องคการ ดังน้ัน การวางแผนท่ัวไปจึงมีจุดมุงหมายเพียงเพื่อการใหไดแนวทางในการดําเนินงานท่ีทําใหงาน โครงการขององคการบรรลผุ ลสาํ เร็จอยา งมปี ระสิทธิภาพเทา นัน้ โครงสรางของแผนกลยุทธ การจัดทําแผนกลยุทธนั้น อาจจะสรุปเปนขั้นตอนของการจัดทําแผน กลยุทธในอีกแนวหนึ่ง เพ่ือชวยใหขั้นตอนชัดเจนและเปนทางเลือกในกระบวนการจัดทําแผน ภายหลังจาก ท่ไี ดทราบถึงแนวคดิ พืน้ ฐานขั้นตนแลวไดว าการวางแผนกลยทุ ธประกอบดว ยขน้ั ตอนดังน้ี 1. การวเิ คราะหภ ารกจิ หรือพนั ธะกิจ (Mission Analysis) 2. การวิเคราะหสภาพแวดลอมในอนาคต (Environmental Analysis) 3. การวิเคราะหอ งคการ (SWOT หรือ Situation Analysis) 4. การกาํ หนดวิสยั ทศั น (Vision) 5. การคน หาอุปสรรคและปญ หาในการดาํ เนนิ งาน (Obstacles) 6. การกาํ หนดกลยุทธ (Strategy Decision) 7. การกําหนดนโยบาย (Policy Decision) 8. การกาํ หนดกจิ กรรม (Activity) สาํ คัญตามกลยทุ ธและนโยบาย 9. การจัดทําเปนแผนกลยทุ ธ (Strategic Planning) การดําเนนิ การเพื่อใหไดแ ผนกลยทุ ธท ้งั 9 กระบวนการแลว เราอาจจัดทาํ รูปเลม แผนประกอบดวย สวนท่ี 1 บทนาํ สวนท่ี 2 สภาพปจ จบุ นั ปญหา และความตองการ สวนที่ 3 วสิ ัยทศั น ยุทธศาสตร นโยบาย เปา หมาย มาตรการ สวนที่ 4 รายละเอยี ดแผนงาน / โครงการ (อาจเขียนแยกเปน รายยุทธศาสตรที่กําหนดไว) สว นท่ี 5 แผนการควบคมุ กํากับ ตดิ ตาม สว นท่ี 6 ภาคผนวก 4. การวิเคราะหสภาพแวดลอ มภายในและภายนอกองคกร (SWOT Analysis) การวเิ คราะหสภาพแวดลอ มภายในและภายนอกองคกรทางการศึกษา เพอ่ื ศึกษาแนวโนมการพฒั นา การศึกษาใหม ีความเหมาะสม สอดคลองกบั ความตอ งการของชมุ ชนทอ งถิ่น โดยแนวโนม การพฒั นาการ ศกึ ษาขององคก รทางการศึกษาตองมีความเปนไปไดใ นการพัฒนาตามเง่ือนไขขอจํากดั และองคประกอบ คูมอื เตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 350 ที่มีอิทธิพลตอการจัดการศึกษา ซึ่งไดแก นโยบายในการจัดการศึกษาของหนวยงานตนสังกัด รูปแบบการ บริหารงานขององคกรทางการศึกษาและปจจัยที่เกี่ยวของอื่นการศึกษาความตองการของชุมชน เปนการ สํารวจความตองการขององคกรชุมชนท่ีองคกรทางการศึกษาตั้งอยูความตองการของผูปกครองนักเรียนและ ความตองการของชาวบานในชุมชนสรุปมาเปนแนวทางในการดําเนินงานเพ่ือตอบสนองความตองการของ ชุมชนการวิเคราะหสภาพขององคกรทางการศึกษาเพื่อกําหนดแนวทางในการพัฒนาการศึกษา จะตอง วเิ คราะหผลกระทบท่ีเกดิ จากปจ จยั ตาง ๆ ดว ยเรยี กวา SWOT Analysis ซึ่งไดแ ก 1. Strength - จุดแขง็ หรือขอ ไดเ ปรยี บ 2. Weakness – จุดออนหรือขอเสียเปรยี บ 3. Opportunity – โอกาสทจ่ี ะดําเนินการได 4. Threat – อปุ สรรคหรอื ปจ จยั ทค่ี ุกคามการดําเนนิ งานขององคการ การวิเคราะห SWOT อาจเรียกอีกอยางหนึ่งวา เปนการทํา Situation Analysis เปนการวิเคราะห สภาพองคการ หรือหนวยงานในปจจุบัน เพื่อคนหาจุดแข็ง จดุ เดน จุดดอย หรือส่ิงที่อาจเปนปญหาสําคัญใน การดําเนินงานสูสภาพที่ตองการในอนาคต การวิเคราะหสภาพการณ (Situation Analysis) วิเคราะหจุดแข็ง จุดออน เพ่ือใหรูตนเอง (รูเรา) รูจักสภาพแวดลอม (รูเขา) ชัดเจน และวิเคราะหโอกาส – อุปสรรค เพื่อ ประโยชนในการกําหนดวสิ ัยทัศน หรือเลือกกลยุทธระดับองคกรท่ีเหมาะสมตอไปซึ่งจะเกี่ยวของกับการทํา Strategic Decision การทํา Strategic Decision เปนการตัดสินใจเลือกกลยุทธหรือวิธีดําเนินงานท่ีสําคัญท่ีเปน หลักในการปฏิบัติไปสูสภาพท่ีตองการในอนาคตขององคการเพื่อการบรรลุ Vision หรือสภาพในอนาคต ตามทไ่ี ดกาํ หนดไว ซ่งึ เปน การเลือกโดยคาํ นงึ ถึงสภาพในอนาคต โดยคํานึงถึงจุดทต่ี องการโดยรสู ถานการณ เห็นถึงโอกาสและรูจุดดี จุดเดนตลอดจนจุดออนในการดําเนินงานไปสูจุดหมายท่ีตองการขององคการใน อนาคต เปนการคนหากลยุทธโดยหลักการ มองกวาง เห็นไกล รอบคอบ ตามหลักการกําหนดกลยุทธใน แบบตาง ๆ เชน กลยุทธที่มุงหา S สูง – O สูง, S สูง – T ตํ่า, W ต่ํา – O สูง และ W ตํ่า – T ต่ํา กลยุทธเชิงรุก กลยุทธเพ่ือความเจริญกาวหนา (Growth Strategy) กลยุทธแบบคงที่ (Stability Strategy) กลยุทธแบบ ตัดทอนปองกัน (Retrenchment and Defense Strategy) กลยุทธการต้ังราคา – การขาย กลยุทธการแขงขัน กลยุทธการเปนผูนํา กลยุทธในการสรางความแตกตางของผลิตภัณฑและบริการ กลยุทธการจํากัดขอบเขต ปฏิบตั กิ าร เปน ตน 5. กาํ หนดวสิ ัยทัศน พนั ธะกิจ เปา ประสงคแ ละยทุ ธศาสตรขององคก าร วิสัยทัศน (Vision) คือ ภาพในอนาคตขององคกรที่ผูนําและสมาชิกทุกคนรวมกันวาดฝนหรือ จินตนาการขึ้น โดยมีพ้ืนฐานอยูบนความเปนจริงในปจจุบัน เชื่อมโยงวัตถุประสงค ภารกิจ คานิยม และ ความเช่ือเขาดวยกัน พรรณนาใหเห็นทิศทางขององคการอยางชัดเจน มีพลังทาทาย ทะเยอทะยาน และมี ความเปน ไปได เนน ถึงความมุงม่ันทีจ่ ะทาํ สิง่ ทีย่ ิ่งใหญ หรอื ดที สี่ ุดใหก บั ลกู คาและสงั คม วิสัยทัศนจะเก่ียวกับการตัดสินใจเชิงกลยุทธ เปนการตัดสินใจเก่ียวกับการกําหนดทิศทางธุรกิจ เปน การตดั สินใจทีเ่ กีย่ วขอ งกบั การอยูรอดทางธรุ กจิ ซ่ึงจะกลา วถงึ อีกคร้งั ในเรอ่ื งยทุ ธศาสตรขององคก าร คูมอื เตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 351 6. ทําไมองคกรตองมวี ิสยั ทัศน 1. วิสัยทัศนสรางพลังใหกับองคกร การจะทําใหองคกรมีการรวมพลังมุงไปในทิศทางเดี่ยวกันได ตองอาศัยองคประกอบหลายอยาง ที่สําคัญประการหนึ่ง คือ ภาวะผูนําที่จะนําคนทั้งองคกรไดและวิสัยทัศน ของหนว ยงานหรอื องคก ร 2. วิสัยทัศนทําใหไดเปรียบในแขงขัน ในโลกของการแขงขันผูนําท่ีมีวิสัยทัศนยอมไดเปรียบเสมอ เพราะสามารถคะเนเหตกุ ารณใ นอนาคตไดและวสิ ยั ทัศนทําใหเกิดความทะเยอทะยานหาญกลาทจี่ ะเปนหนง่ึ วสิ ัยทัศนท ําใหเ กิดการเปลีย่ นแปลง วสิ ัยทัศนอ าจจะเขียนในรูปของรอ ยแกว แบบใดกไ็ ด แตควร ประกอบดว ยคณุ ลักษณะ 3 ประการคือ 1. ทา นตอ งการทําอะไรใหสําเร็จ (ภารกิจ) 2. ทําไมทา นจงึ ตองการทําใหส าํ เรจ็ (วัตถปุ ระสงค) 3. ทา นคาดหวงั ผล (Results) เชนไร กระบวนการกําหนดวิสัยทัศนนั้นทําไดหลายรูปแบบ แตสิ่งที่ตองมีเหมือนกันก็คือ วิสัยทัศน กําหนดขึ้นโดยคณะผูนําขององคกรซึ่งกําหนดรวมกันโดยการประชุมสัมมนาระดมความคิดเห็นวิสัยทัศน ตอ งมีความชัดเจน ความยาวเหมาะสมกับโครงสรา ง ขนาด และลักษณะขององคกร บอกไดวาองคกรจะเปน อยางไร และทําอะไรในอนาคต รวมทั้งระบุความเช่ือที่เปนพื้นฐานนําไปสูวิสัยทัศนนั้น วิสัยทัศนของแตละ องคกรควรมีเอกลักษณพิเศษเฉพาะตัว เพ่ือจําแนกใหความแตกตางจากองคกรอ่ืน ๆ ได นอกจากน้ีวิสัยทัศน ของแตละหนว ยงานยอ ยในองคกรจะตองสอดคลองหรือสนบั สนนุ วสิ ยั ทัศนข ององคก รดวย 7. กระบวนการสรางวสิ ยั ทัศน 1. การระบุวัตถปุ ระสงคใหชดั เจน ขั้นทีห่ นึง่ ประชุมคณะทาํ งานออกแบบสรา งวสิ ยั ทศั นใ หแตล ะคนระบเุ หตุการณ หรอื การ ตดั สินใจในอดีต 4 – 8 อยา งท่ีเคยเกดิ ขึน้ กบั องคกร ขั้นที่สอง ใหสมาชิกแตละคนเขียนวัตถุประสงคข องเขาในการทาํ งานใหก ับองคกร โดยใหแสดง ออกจากสวนลึกของจิตใจและเพม่ิ ความหมายใหกับงานทที่ าํ การเขยี นวัตถปุ ระสงคอาจนําดว ยคาํ ถาม ข้ันที่สาม เปนกิจกรรมกลุมใหจินตนาการวาในอนาคตอีก 20 ปขางหนา เม่ือวันนั้นมาถึงองคกร ควรจะประสบความสําเร็จในดา นใด มชี ื่อเสยี งดา นใด บรรลวุ ตั ถุประสงคขอใดบาง ยงั บกพรอ งดา นใดบาง ขนั้ ที่ส่ี กลมุ อธบิ ายวา ลักษณะขององคกรทคี่ าดหวงั เปน อยางไร และสะทอ นใหเ ห็นถึง วตั ถุประสงคข ององคก รเพียงใด ข้นั ท่หี า นําขอ คดิ ทีไ่ ดท ้งั หมดมารวมเขากนั เปน ขอความท่ีระบวุ ตั ถุประสงค ขนั้ ท่หี ก พจิ ารณาวา จะวดั หรอื ประเมินวตั ถปุ ระสงคน ัน้ ไดอยา งไร 2. การระบุภารกิจใหชัดเจน (Mission) เปนการพิจารณาวาองคกรของทานควรจะทําอะไรท่ีพิเศษ หรือยิ่งใหญใหสังคม เม่ือเปรียบเทียบกับองคกรอ่ืนท่ีมีวัตถุประสงคอยางเดียวกันแลว พบวาภารกิจองคกร ของทา นควรแตกตางจากองคกรเหลานนั้ อยา งไร ใหเขียนภารกิจลงไปใหชัดเจน คูมอื เตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 352 3. การวิเคราะหองคกร เน่ืองจากวิสัยทัศนตองอยูบนพื้นฐานความเปนจริง จึงจําเปนตองวิเคราะห จุดแข็งและจุดออนขององคกรเพ่ือดูความเปนไปได และดูวาอะไรทําใหองคกรของเราแตกตางจากองคการ อื่นในวงการเก่ียวกัน อะไรคือส่ิงท่ีลูกคาคาดหวังจากเราขณะเดียวกันก็ใหวิเคราะหสิ่งแวดลอมขององคกร ดวย 4. การสรางวิสัยทัศน ยอนกลับไปดูวัตถุประสงค (Purpose) และภารกิจ (Mission) ท่ีเขียนไวแลว นํามากําหนดเปนวิสัยทัศนพิจารณาความเปนไปไดจากการวิเคราะหองคกร แลวปรับแกไขอีกคร้ัง จากนั้น ทดสอบประสิทธิผลของวิสัยทัศนท่ีเขียนโดยตอบคําถามใหไดวาวิสัยทัศนนั้นเปนท่ีเขาใจของคนในองคกร หรือวงการเดียวกันหรือไม เราไดด คู วามเปนไปไดข องวิสยั ทัศนแลวหรือยงั เปน ทีช่ ัดเจนหรือไมว าเมือ่ บรรลุ ตามวิสัยทัศนแลวจะเกิดผลอะไรขึ้นกับองคกร การเขียนวิสัยทัศนตอง สั้น งาย ใหพลัง ซ่ึงรองศาสตราจารย ดร.อุทัย บญุ ประเสริฐ คณะครุ ุศาสตร จฬุ าลงกรณมหาวทิ ยาลยั กลา วถงึ การกําหนดวิสัยทัศนไ วด งั น้ี การกําหนดวสิ ยั ทศั น: จุดสุดทา ยของการวางแผนท่ชี ัดเจนในการวางแผนจะมีการกําหนดจุดสุดทายไว เปนลาํ ดบั ขัน้ ดังนี้ ระดบั อดุ มคติ: ปรชั ญา / ปณธิ าน (Philosophy / Will) ภารกจิ ของหนวยงาน / องคการ (Mission) จุดมุง หมาย (Goal) วตั ถปุ ระสงค (Objective) เปาหมาย (Target) การวางแผนระยะยาวมีการเปล่ียนแปลงเนื่องจากระยะ 5 ปท่ีผานมาไมเพียงพอ เพราะสภาพการณ หลายอยางมีความยืดยาวมาก โดยกําหนดเปนจุดยุทธศาสตรแทน โดยยกตัวอยางของอังกฤษ รัสเซีย และ อเมริกาในการแผขยายอาณาเขตดวยการกําหนดยุทธศาสตรตาง ๆ เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคอันเปนการ กําหนดการทํางานในดานพลเรือนจะกําหนดเวลาเฉลี่ยประมาณ 15 ป วิสัยทัศนหมายถึงภาพที่เห็นกวางมอง ไดไกลแตตองชัดเจน และมีระยะเวลากําหนดท่ีแนนอนเชน การกําหนดภารกิจการลงดวงจันทรของอเมรกิ า ที่กําหนดไวภายใน 9 ป ในชวงประธานาธิบดีเคนเนด้ี การกําหนดจุดยุทธศาสตรเม่ือนํามาใชกับพลเรือน จะเปนส่ิงที่ใชในภาคภาษาอังกฤษวา Vision ผนวกกับความรูเร่ือง Futurism (อนาคตนิยม) ซ่ึงใชวิชาสถิติ มาคํานวณภาพอนาคตโดยเชอื่ วา ส่งิ ท่ีกาํ หนดในอนาคตคอื สง่ิ ท่ีกําหนดในปจ จบุ ัน และใชแผนเปนเครื่องมือ ในการกําหนดอนาคตซ่ึงภาคธุรกิจเอกชนเปนผูนํามาใชกอน โดยพบวาส่ิงท่ีเกิดข้ึนในอนาคตจะเกิดจาก เงอื่ นไขขา งหนา ทข่ี ้นึ อยูกบั ปจ จยั 3 ประการคือ 1. การวเิ คราะหภ ารกิจของหนว ยงาน (Mission Analysis) ภารกจิ คอื อะไร อยทู ีไ่ หน จะทํากจิ กรรม พเิ ศษอะไร 2. การวิเคราะหสถานการณในอนาคต ซ่ึงมีวิธีการคิดเสมือนกับการปลอยคล่ืนเรดาร เพ่ือสแกน ภาพอนาคตและพบวา ฐานหลักของการเปล่ียนแปลงคือ เศรษฐกิจ สังคม การเมือง โดยส่ิงท่ีตามมาคือ วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ท่ีเปนตัวเรงในการเปลี่ยนแปลงสภาพสังคมอยางชัดเจน ซึ่งเปนผลใหวิถีชีวิต คูมือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 353 และแบบแผนการดําเนินชีวิตไดเปล่ียนแปลงไปดวย ซ่ึงตองมีการวิเคราะหภาพที่เกิดข้ึนตาง ๆ ตามไปดวย และยกตัวอยางของการนําเทคโนโลยีมาใชในวิถีชีวิต เชน การกําหนดแนวคิด Modernized School ของ คลินตันและอัลเกอร 3. วิเคราะหสภาพองคกร จะทําใหทราบจุดออน / จุดแข็ง / โอกาสและอุปสรรคในการพัฒนาของ องคการในอนาคตทุกสิ่งในโลกเปลี่ยนแปลงเร็วมาก ทําใหตองเรงวิเคราะหในประเด็นนี้ดวย ดังนั้น การ มององคการใหลึกซ้ึง มองกวาง มองไกล และนํามากําหนดเปนวิสัยทัศนท่ีเปนภาพกวางท่ีเปนไปไดและมี ความเปนไปไดสูง การเขียนวิสัยทัศนท่ีตอง สั้น ชัดเจน เขาใจงาย หมายความวา เปนการเขียนภาพอนาคต ท่ีตองการจะตองส้ันจะดีท่ีสุด แตถาเขียนแบบยาวจะตองกระทัดแตแสดงภาพอนาคตที่ตองการได ลักษณะ ของวิสัยทัศนจะตองคํานึงถึงภารกิจและหนวยงานที่รับผิดชอบ ความเตะตาประชาชนและสามารถปลุก- ระดมเจาหนา ท่ีใหเกิดความคิดความฝน แรงจูงใจที่ดี และรวมกันทํางาน จุดท่ีตอมาจากการกําหนดวิสยั ทัศน คือ กลยทุ ธใ นการทาํ งาน ซงึ่ หากนําเอาผลของ SWOT มาขยายจะไดวา S จดุ ทจ่ี ะตอ งทํา W จุดท่ตี องหลกี เลย่ี งหรือปรบั ปรงุ O จดุ ทจี่ ะนํามาใชป ระโยชน หรือจดุ เปดสกู ารปฏบิ ตั ิใหม ๆ T จดุ ท่ีจะหลกี เลย่ี งในการปฏิบัติ หรอื ปรับใหเ ปน โอกาส ดังนั้น วิสัยทัศน โดยปกติแลวจะเปนตัวบอกความคาดหวังในอนาคตระยะ 10 – 15 ปขางหนา วิสัยทัศนจึงตอง 1) แสดงจุดมุงหมายในระยะยาวท่ีคอนขางแนนอน (ระยะกลางเปนหลักกลยุทธ ระยะยาว เปนหลักยุทธศาสตร) 2) มีเจตนารมณ (ส่ิงที่ตองการใหเกิด) ที่ชัดเจนและ 3) จําไดงาย เพราะจะทําให บคุ ลากรจําไดแ ละนาํ ไปใชใ นทางปฏบิ ตั ิ สรปุ ไดแ ก ลักษณะของวิสัยทศั น: จงู ใจ ระดมความคดิ ระดมพลังใจ ปลกุ เรา การเขยี นวสิ ยั ทศั น: ส้ัน งา ย ใหพ ลัง ปจจุบัน การคิดตองใชวิถีการคิดในลักษณะ Lateral Thinking อันเปนการคิดนอกแบบที่แตกตางไป จากเดิมหรือเปนการคดิ ในลักษณะท่ีสรางสรรคแตกตางไปจากเดิม แตมีความเปนไปไดซ ่ึงตอ งอาศัยประสบ การณ การสะสมประสบการณ การใฝรูใ ฝเ รียน โดยอาศัยเทคนิคการระดมความคดิ และเลอื กใชประโยชนใ ห เหมาะสมกบั สภาพขององคการและเนนที่ Creative Thinking การเขียนวิสัยทัศนควรจะทําเปน 15 ป และทอนลงมาทีละ 5 ป เพ่ือจัดเปนแผนพัฒนาหรือแผนกล ยุทธในแตละชวงที่มีความเปนรูปธรรมในชวง 5 ปแรก และมีความชัดเจนในชวง 5 ปตอมา และในชวง 5 ป สดุ ทา ยจะเปน จุดมุง ม่นั เปน หลัก เปนตน 8. พนั ธกิจ (Mission) พันธกิจมีคําท่ีใชแทนกนั อยูหลายคํา เชน ภารกิจหรือปณิธาน พันธกจิ คือจุดมุงหมายพื้นฐานที่แสดง เหตุผลหรืออธิบายวาทําไมองคกรจึงถือกําเนิดขึน้ มาหรือดาํ รงอยูเ ปนหลักการท่ีใชเปนแนวทางในการตัดสิน ใจ กําหนดเปาหมาย วตั ถปุ ระสงค และยทุ ธศาสตร คูมือเตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 354 การวิเคราะหภารกิจหรือพันธกิจขององคกร (Mission Analysis) เพ่ือตรวจสอบวางานหลักขององค กรท่ีทําอยูในปจจุบันยังมีความเปนอยูหรือไม พันธกิจใดควรยกเลิก เพราเหตุใด พันธกิจใดควรดํารงอยู เพราะเหตุใด และพันธกิจใดควรปรับเปล่ียนใหมหรือเพิ่มขึ้นใหมเพราะเหตุใด บุคลากรในองคกรตอง ตระหนักวาภารกิจใดคือภารกิจหลัก ภารกิจรอง ซ่ึงบางหนวยงานหลงบทบาทหนาที่ไปทําภารกิจรองแทน ภารกจิ หลักก็จะทาํ ใหอ งคก รนัน้ มปี ญหาในการทํางานได คําถามท่คี วรใชส าํ หรับพนั ธกิจขององคก รมีดงั น้ี 1. เราควรอยใู นธรุ กจิ อะไร 2. จดุ ประสงคทแี่ ทจ ริงของเราคืออะไร นอกจากการทํากําไรแลว องคการของเรายังมี จุดมงุ หมายอะไรอกี 3. เอกลักษณห รือจุดเดนเฉพาะขององคก ารของเราคอื อะไร 4. กลุมลกู คา หลกั หรอื ผูใชส ินคากลมุ สาํ คญั คือใครบาง 5. ผลติ ภณั ฑห รือบรกิ ารตวั เอกของเราในปจ จบุ นั คืออะไร และในอนาคตควรเปนอะไร 6. สว นตลาดทสี่ าํ คญั ท้ังในปจจุบันและอนาคตคอื สวนไหนบาง 7. ขอบขา ยการจดั จาํ หนายและอาณาเขตตลาดกวางและครอบคลุมแคไ หนในปจจบุ นั และในอนาคตจะเปลยี่ นไปอยา งไร 8. ธุรกิจของเราไดเ ปลี่ยนแปลงไปอยางไรจากทเ่ี คยเปนมาเม่อื 3-5 ปท ผ่ี านมา 9. ในอนาคตขางหนา 3-5 ป ธรุ กิจของเราจะเปล่ียนโฉมจากเดมิ ไปเปน อะไรอยางไร 10. ผลประโยชนทางเศรษฐกิจที่มุงหวังและตองการมากท่ีสุดของเราคืออะไร และมีวิธีการ วดั ผลสําเรจ็ เหลานนั้ อยางไร 11. มีประเด็นแงคิดเกี่ยวกับปรัชญาทางธุรกิจอะไรบางท่ีมีความสําคัญตออนาคตขององค การ เชน เรอ่ื งภาพพจนขององคการ ความเปนผูนําในกลุมอุตสาหกรรมเดียวกัน ในบรรดาผูรว มวิชาชีพหรือ ชมุ ชน ผลกระทบตอสภาพแวดลอม ความสามารถในการคดิ คน พัฒนา ขนาดการเสย่ี ง คณุ ภาพ ประสทิ ธภิ าพ ผลผลติ วธิ กี ารจดั การ ฯลฯ 12. ควรตองพิจารณาใหน้ําหนักความสําคัญตอกลุมภายนอก เชน ผูถือหุน ลูกคา ชุมชน กลมุ พนักงาน และอื่น ๆ ในเรื่องอะไรบา งหรอื ไม เมื่อไดมีการถามคําถามแลวนํามารวมกันปรึกษาและพิจารณาออกความเห็นกันแลว จากนั้นก็จะได มีการมอบหมายใหมีสมาชิกคนใดคนหนึ่งหรือ 2-3 คน นําไปประมวลและเขียนขึ้นเปนขอความเพื่อนํามา พิจารณาอนมุ ัติอกี คร้ัง 9. เปา ประสงค เปาประสงค คือ สภาพความสําเร็จของการดําเนินงานในขั้นตอนสุดทายของแตละยุทธศาสตร การกําหนดอาจชวงเวลาท่ีตางกัน 5 ป 3 ป หรือ 10 ป แลวแตกรณี การกําหนดเปาประสงคในระยะยาว (Long Term Objective) อาจกําหนดสภาพความสําเร็จของการดําเนินงานท่ีตองการใหเกิดข้ึนในแตละปได หรือ อาจเปน เปาประสงคล กั ษณะทีเ่ ปนเปาหมาย (Target) คูมือเตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 355 เปาประสงคขององคกร กลาวส้ัน ๆ เปาประสงคขององคกร หมายถึง การระบุหรือบอกใหทราบ เกี่ยวกับส่ิงที่องคการจะทําใหได หรือส่ิงที่องคกรตองการจะเปนสําหรับระยะเวลาใดเวลาหน่ึงที่อยูไกลออก ไป เชน อาจจะเปน 3 ปถึง 5 ปก็ได เปาประสงคท่ีกําหนดขึ้นมานี้ในทางปฏิบัติควรจะตองสามารถวัดผลได ตามสมควร โดยเฉพาะอยางย่ิงเปาประสงคระยะสั้น ซึ่งเปนเปาประสงคจากการดําเนินงานที่เปนผลงาน ประจําป หรือท่ีเรียกเปนภาษาอังกฤษวา “Annual Operational” นั้นการระบุออกมาเปนจํานวนตัวเลขท่ี ชัดเจนและวัดได นับวาเปนส่ิงจําเปนและสําคัญย่ิงท่ีจะชวยใหการวางแผนมีคุณภาพสําหรับที่จะนํามาใช บรหิ ารงานในทางปฏบิ ัติ แตสาํ หรบั เปาประสงคระยะยาวนั้น โดยท่มี ีลกั ษณะเปนการพิจารณาในทางกลยทุ ธ และมุงทจ่ี ะระบุ ใหเห็นถึงตําแหนงฐานะที่ตองการจะไดหรือตองการจะเปน มากกวาการระบุถึงส่ิงที่จะทําใหเสร็จ การระบุ เปาประสงคระยะยาวจึงมีลักษณะเปนการบรรยายความเปนขอความกะทัดรัด ส้ัน ๆ แตชัดเจน แตในเวลา เดียวกันขณะท่ีมกี ารจัดทาํ แผนดาํ เนินงานที่ทําควบคูตามกันมาน้ันเอง การระบเุ ปาประสงคอ อกเปน เปา หมาย ผลสําเร็จตาง ๆ ที่แยกยอยลงมาอยางครบถวนและมีความชัดเจนในตัวเหลานี้ ยอมจะสามารถสงผล สนับสนุนใหองคกร โดยสวนรวมประสบผลสําเร็จเปนไปตามที่ต้ังไวได ตัวอยางเชน ในกรณีของกิจการที่ ทําธุรกิจดานการบริการนั้น เปาประสงคระยะยาวอาจระบุไววา “ตองการท่ีจะเปนผูนําในดานการใหบริการ ในสวนของตลาดที่กาํ ลังแขงขันกนั ตอบสนองอยู” ดงั นี้ การจะทําไดยอมจะตองไดจ ากการสามารถทําสําเร็จ ในหลาย ๆ สิ่ง คือ มีชนิดของบริการท่ีดีเยี่ยม มีคุณภาพการใหบริการที่ดีสามารถเจาะเขาตลาดไดตามที่ต้ัง เปาไว ตลอดจนการสามารถจัดหาทรัพยากรดานตาง ๆ เขามาใชเพ่ือดําเนินงานตามแผนงานดา นตา ง ๆ อยาง ไดผล รวมทงั้ การระบถุ ึงการครอบคลุมกลุมลูกคาและตลาดอยางชดั เจนในแผนดําเนินงานท้ังหลายดว ย ในทางปฏิบัติ การกําหนดเปาประสงคระยะยาวนั้น ขั้นตอนการจัดทํามักจะเริ่มจากการกําหนด จุด มุงหมาย การวิเคราะหทางกลยุทธ และการจัดวางกลยุทธ โดยภายใตกระบวนการคิดและวิเคราะหทาง กลยุทธดังกลาวน้ีเอง การแยกแยะพิจารณาเปาประสงคระยะยาวก็จะกระทําพรอมกันไปแตอยางไรก็ตาม กอนท่ีจะมีการกําหนดเปาประสงคระยะยาวออกมาจริงน้ัน ๆ ในกระบวนการวางแผนและกระบวนการ จัดทําแผน จะตองมีการพิจารณาใหเห็นชัดเจนแยกกันระหวางการวางแผนกลยุทธกับการวางแผนดาน ดาํ เนินงาน ตวั อยางเชน กรณีของการตองมีการเปล่ยี นแปลง “พลังผลักดนั ” ขององคกรนนั้ นับวาเปนสวนท่ี เกี่ยวของ ในทางกลยทุ ธโดยตรง แตในเวลาเดียวกัน ผลจากแผนกลยทุ ธท่ีมีการเปล่ียนแปลงในพลังผลักดัน ที่สําคัญ ๆ นั้น อาจสงผลทําใหตองมีการจัดหาพนักงานหรือกําลังคนเขามารองรับหรือสนับสนุนการเปลี่ยน แปลง ดังกลาวดวย กรณีของการจัดเตรียมกําลังคนน้ีเอง จะเปนงานอีกดานหน่ึงท่ีจัดอยูในดานการ ดําเนินงาน ท่ีจะตองทําในสวนของการจัดทําแผนดําเนินงานตามความหมายท่ีกลาวน้ีเอง ยอมช้ีใหเห็นถึง ความสัมพันธและการเกี่ยวของกันตลอดเวลาของการวางแผนกลยุทธกับ การวางแผนดําเนินงาน และแมวา ในความเปนจริงน้ันการวางแผนดําเนินงานจะตองมีการพิจารณาถึงปจจัยตาง ๆ ทางดานการดําเนินงาน โดยละเอียดเปน ดาน ๆ ไปกต็ าม แตการพิจารณาทําแผนดําเนินงานน้ันกย็ ังคงเปนงานทีก่ ระทาํ มาจากอีกดาน หนึ่งตางหาก และเปนการพิจารณาวางแผนดานปฏิบัติที่เปนการวางแผนเกี่ยวกับงานประจําท่ีกระทําแยกกัน คมู อื เตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 356 มาจากอีกทางหน่ึงของการวางแผนประจําปหรอื การวางแผนงบประมาณ แตสาํ หรับการกําหนดเปาประสงค นั้น ขั้นตอนท่ีสําคัญ ๆ ที่ตองกระทําเปนลําดับแรกกอนส่ิงใดท้ังหมดก็คือ การพิจารณาถึงปจจัย ตาง ๆ ทาง กลยทุ ธท่ีสําคัญ ๆ ตามกลุม ปจจัยที่เปน พลังผลกั ดันนนั่ เอง วิธีการกําหนดหรือเลือกเปาประสงคขององคกร การคัดเลือกหรือกําหนดเปาประสงคขององคกร นั้น มกั จะทาํ โดยการประชมุ พิจารณากันในคณะกรรมการวางแผน ซึง่ สว นมากมัก จะดาํ เนินการตามขั้นตอน ดังนี้ 1. การรวมพิจารณาถึงปจจัยทางกลยุทธทั้งหลาย ที่จะมีผลกระทบเก่ียวของและสัมพันธกับการ พิจารณาเปาประสงคระยะยาว ทั้งนี้โดยพยายามคัดเลือกจัดลําดับปจจัยทางกลยุทธท่ีมีความสําคัญมากเปน พเิ ศษจํานวนหน่ึง โดยพิจารณาจากปจ จยั ทมี่ คี วามสาํ คัญมากเปน พิเศษ และสาํ คัญรองลงมาเปน ลําดับ 2. พิจารณาลึกลงไปในแตละปจจัยทางกลยุทธ เพ่ือใหเห็นชัดวาปจจัยกลยุทธอันใดที่จะสามารถสง ผลกระทบหรือสงผลตอองคกร ใหสามารถเคลื่อนตัวเขาไปสูจุดมุงหมายและสนับสนุนตอกลยุทธที่กําหนด ไว ผลกระทบหรือผลสาํ เรจ็ ตา ง ๆ เหลานี้ ควรจะตองมีลกั ษณะขอบเขตกวา งและมองเห็นไดค อนขางชดั 3. พิจารณาคัดเลือกและลงมติเห็นชอบรวมกันเก่ียวกับเปาประสงคระยะยาวท่ีตองกําหนดขึ้น ทั้งนี้ วิธีการอาจกระทําโดยการเขียนลงไปในแบบฟอรม ซึ่งอาจมีขอความวา “เพื่อใหไดผล (หรือบรรลุผล) ใน ผลสาํ เรจ็ ภายในป พ.ศ. ...” ในการจัดทําเปาประสงคนี้ บางครั้งเปาประสงคท่ีคัดเลือกมาอาจมีจํานวนคอนขางมาก และแตละ ขอตางก็มีความสําคัญตออนาคตขององคกรท้ังส้ิน ในกรณีเชนน้ี การพิจารณาตัดออกควรตองมีการยึดถือ ตามแนวทางดงั นี้ คอื เปาประสงคท มี่ ีความสําคัญจรงิ ๆ ควรจะมีจาํ นวนนอย เหลือเฉพาะทีม่ ีความสาํ คัญมาก จริง ๆ และควรเปนเปาประสงคท่ีมีคุณคามากที่สุด ตอการสนับสนุนองคกรใหบรรลุผลในจุดมุงหมายและ กลยุทธท่ีตั้งไวมากที่สุด เปาประสงคท่ีจะตกลงยอมรับกันนี้ควรไดมาจากการลงมติโดยทุกฝายเห็นชอบตรง กัน นอกเหนือจากน้ัน สําหรับเปาประสงคอ่ืนที่เหลือหรือไดเพิ่มเติมเขามานั้น หากเห็นวายังมีคุณคาความ สําคัญที่ควรพจิ ารณารบั ไว ในทางปฏิบตั ิก็ควรจะนําไปพิจารณากําหนดเปน เปาประสงคของฝา ย แผนก หรือ หนว ยงานยอ ยทอี่ ยตู ํา่ ลงมาก็ได ดังท่ีไดก ลา วมาแลว วา เปา ประสงคร ะยะยาวจะแตกตางกนั กบั การพยากรณ 10. คณุ ลกั ษณะของเปาประสงคร ะยะยาวที่ดี ในสภาพท่ัวไปน้ัน การกําหนดเปาประสงคระยะยาว มักจะกระทําโดยการเร่ิมตนดวยการรางขอ ความขึ้นมากอนวาตอ งการจะใหไ ดอะไร หรอื ตองการจะเปน อะไร มากกวาทจี่ ะมาจากการคิดอยางรอบคอบ และมั่นใจวาจะเปนสิ่งที่สามารถจะทําใหสําเร็จลงไดจริงตามท่ีคาดคิด ดังนั้น จึงเปนส่ิงจําเปนที่ผูบริหาร ทุกคนจะตอ งมกี ารตรวจสอบขอความแตล ะขั้นหรอื ทั้งหมดตามเกณฑต า ง ๆ ดงั นี้ 1. สามารถวัดไดหรือตรวจนบั ได ความหมายกค็ ือ เปาประสงคจะตอ งเปน ส่ิงท่ีเมื่อมีการปฏิบัตหิ รือ ทําไปแลว ทานหรือผูมีสวนเก่ียวของทั้งหลายสามารถวัดหรือตรวจสอบได ตัวอยางเชน ขอความเปา ประสงคท่ีวา “เปนผูนําในการตอบสนองตลาด” ก็ยอมตองวัดไดดวย “สวนแบงตลาด” (Market Share) หรือ คูมือเตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 357 เกณฑการวัดอยางใดอยางหน่ึงที่คลายกัน พรอมกันน้ันก็จะตองมีขอมูลเกี่ยวกับสภาวะการแขงขันให สามารถพิจารณาประกอบควบคูพรอ มกนั ไปไดดว ย 2. พจิ ารณาถึงความเปนไปไดหรอื โอกาสที่จะทําใหสําเร็จผลได ทั้งน้ีกค็ อื การตองพยายามหลีกเล่ยี ง มิใหเปาประสงคกลายเปนสิ่งที่สุดเอ้ือม หรือเปนไปไมไดน่ันเอง การพิจารณาจึงตองดูใหเห็นชัดวา ความ พยายามหรือการทุมเทที่สําคัญมีอะไรบาง หรือการเปล่ียนแปลงที่มีความหมาย ความสําคัญมาก ๆ ในการ ทําใหบรรลุเปาประสงคไดนั้นมีอะไรบาง และส่ิงตาง ๆ เหลานั้นมีโอกาสจะเปนไปไดเพียงใด ซ่ึงในการ ประเมินความเปนไปไดนั้น ในทางปฏิบัติก็คงตองติดตามดูใหลึกลงไปถึงประเด็นปจจัยท่ีสําคัญ ๆ คือ ความ สามารถของทรัพยากรบุคคลท่ีมีอยู ความพรอมของทรัพยากรทางการเงิน ปจจัยอื่น ๆ ท่ีมีความสําคัญตลอด จนสภาพผลกระทบจากการแขงขัน รวมท้ังอิทธิพลของปจจัยภายนอกที่มีอยู ทั้งนี้การที่จะพิจารณาใหเห็น ไดช ัดเจนตามแนวทางนี้ สงิ่ จาํ เปน ท่ีตองทําใหไ ดกอ นกค็ อื การตองสามารถจดั แผนงานหลักตาง ๆ ใหชัดเจน ออกมาไดกอน ท้ังน้ีก็เพ่ือใหสามารถมีพ้ืนฐานงานที่แบงชัดเจนออกมาสําหรับท่ีจะใชนํามาจัดทํา วตั ถปุ ระสงคใหไ ดอ อกมากอ น จากนั้นการประเมนิ ความเปน ไปไดข องเปาประสงคจงึ จะสามารถกระทาํ ได 3. มีความคลองตัวหรือปรับตัวได ความจําเปนในขอน้ีก็เพราะสาเหตุสืบเนื่องจากเหตุผลที่วา ใน การกําหนดเปาประสงคน้ันมีปจจัยหลายประการท่ีมีความไมแนนอน โดยอาจเปลี่ยนแปลงไดตลอดเวลา ดังน้ัน เปาประสงคที่กําหนดไวจึงตองมีความคลองตัวพอที่จะสามารถปรับตามทันสภาพแวดลอมท่ีเปลี่ยน แปลง รวมทั้งตองสอคลองเขากันไดกับโอกาส ใหม ๆ ที่เกิดขึ้น ตัวอยางเชน ในการกําหนดวัตถุประสงค บางอยางท่ีจะทําไดในเวลา 5 ปน้ัน เม่อื ปฏบิ ัติจริงผลท่ีทาํ ไดอาจไมเหมือนอยา งที่กําหนดไวก็ได ทั้งนเ้ี พราะ ขณะท่ีมีการดําเนินการผานไปปตอปนั้น เม่ือเหตุการณเปลี่ยนแปลงไปความจําเปนที่จะตองทบทวนและ ปรับเปลี่ยนแผนกลยุทธก็จะดําเนินการเปนระยะ ๆ ดังน้ี เปาประสงคก็ตองมีการปรับตามใหสอดคลองกับ ขอ มูลตามสถานการณใหม ๆ ทเ่ี กิดขึ้นดวย 4. สอดคลองเขากันไดกับแผนงานอื่น ๆ คือ การพิจารณาวาเปาประสงคที่กําหนดไวนั้นจะมีสวน ชวยนําใหทานเขาไปสูฐานะท่ีต้ัง ตามท่ีไดมีการระบุหรือกําหนดเอาไวในขณะกําหนดจุดมุงหมาย การวิเคราะหทางกลยทุ ธ และกลยุทธที่ไดจัดทาํ ไวแลวหรอื เปลา ขอ พจิ ารณาเก่ยี วกับสมมติฐานในการวางแผนเชงิ กลยทุ ธ ในทางปฏิบัติที่เปนจริงน้ัน ในการวางแผนเชิงกลยุทธมักจะตองมีการกําหนดขอสมมติฐานขึ้นมา เพื่อใชประกอบในการวางแผนเสมอ แตอยางไรก็ตาม การตั้งขอสมมติฐานขึ้นมาใชน้ันนับวาเปนสิ่งจําเปน และเหมาะสมที่จะตองกระทําควบคูกันกับการกําหนดเปาประสงคระยะยาวที่คาบเกี่ยวกับระยะเวลาที่ยาว นานออกไป ซึ่งไมอาจพิจารณาวิเคราะหหรือคาดคะเนสิ่งตาง ๆ ไดชัดเจนนัก โดยเหตุผลความจําเปน ดังกลาวนี้เอง จึงทําใหเปาประสงคท้ังหลายตางมีพ้ืนฐานผูกติดอยูกับขอสมมติฐานตาง ๆ ท่ีองคกรจะไม สามารถมีอํานาจเหนือหรือควบคุมไดแตประการใด ตัวอยางเชน ในเปาประสงคที่กําหนดวา “จะเปนผูนํา ในการตอบสนองตลาด” นัน้ อาจจะเปน การกาํ หนดขนึ้ มาภายใตข อสมมติฐานดงั นกี้ ็ได เชน คมู ือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 358 1. เช่ือวาความตองการบริการเหลาน้ันในสวนแบงตลาดตาง ๆ จะยังคงขยายตัวตอไปตามสถิติการ เติบโตของอุตสาหกรรมนัน้ ๆ 2. เชื่อวาไมนาจะมีการเปลยี่ นแปลงท่ีสําคัญ ๆ ทางเทคโนโลยีเกิดข้ึนมา จนมีผลกระทบทําใหความ ตองการบริการนน้ั ๆ หดหายไป ดังนั้น หากไดทราบวาเปา ประสงคร ะยะยาวทก่ี ําหนดขน้ึ ไดกําหนดขึน้ ภายใตขอสมมติฐานดังกลา ว การวางแผนท่ีถูกตองนั้นก็ควรจะไดครอบคลุมถึงสวนของการกําหนดขอสมมติฐานดังกลาวน้ีไวใหเปน สวนหนึ่งของเปาประสงคท่ีกําหนดขึ้นนั้นดวย เพื่อวาตอมาภายหลัง ถาหากการเปล่ียนแปลงตาง ๆ ผิดไป จากขอสมมติฐานที่กําหนดเอาไว ดังนี้ การทบทวนเปาประสงคก็จะตองกระทําพรอมกับการวิเคราะห ทบทวนภายใตข อมลู ใหม ๆ ทไ่ี ดร ับมาภายหลงั กลาวโดยสรุป หลกั ในการกาํ หนดเปา ประสงคในดา นการจัดการศกึ ษาควรยึดหลกั ดงั น้ี 1. ระบเุ วลาทตี่ อ งการใชเ กิดข้ึนอยางชดั เจน 2. ไมควรมจี าํ นวนมาก / มีความเปน ไปได 3. กาํ หนดเปาหมายแตล ะเรือ่ งตองชดั เจน 3.1 นกั เรยี นทกุ คนทจี่ บช้นั ประถมศกึ ษาปท ี่ 6 เรียนตอ ช้ันมธั ยมศึกษา 3.2 นักเรยี นทุกคนมผี ลสัมฤทธ์ทิ างการเรยี นแตล ะกลมุ ฯ ไมต ่าํ กวา รอ ยละ 70 4. การกําหนดเปาหมายทด่ี ีตองครอบคลมุ ทกุ องคประกอบ 4.1 นกั เรียน 4.2 โรงเรียน 4.3 ครู 4.4 ชุมชน 4.5 ระบบบริหารจดั การ 11. ยุทธศาสตรขององคกร การกําหนดวิสัยทัศนท่ีกลาวขางตน มีสวนเก่ียวของกับการตัดสินใจเชิงกลยุทธถือเปนหัวใจของ การกําหนดทิศทางองคกร เปนการตัดสินใจที่เกี่ยวของกับการอยูรอดของธุรกิจ การตัดสินใจน้ีก็คือ ยุทธศาสตรขององคกรนั้นเอง ตัวอยางของการตัดสินใจเชิงกลยุทธท่ีสําคัญ คือ ในกรณีของบริษัทไอบีเอ็ม ในสหรัฐอเมริกา และบรษิ ัทไมโครซอฟท ในอดตี นน้ั บรษิ ัทไอบีเอม็ ไดเนน การพัฒนาคอมพิวเตอรระบบเมนเฟรมโดยมองวา จะมีทิศทางขยาย ตัวไดดีในอนาคต นอกจากนั้นก็ไดกําหนดราคาเครื่องคอมพิวเตอรอยูในระดับท่ีสูงกวาคูแขงขัน ท้ังนี้ โดย มสี มมตฐิ านวา ไอบเี อ็มนั้นมเี ทคโนโลยีทเี่ หนือกวา คูแขงขันทั่วไป อาจกลาวไดวา การตัดสินใจในการเนนพัฒนาคอมพิวเตอรเมนเฟรมแทนการเนนการพัฒนา คอมพิวเตอรพีซี และการเนนจุดขายในความเหนือกวาทางเทคโนโลยีโดยมองขามกลยุทธในดานราคาคือ การตัดสนิ ใจเชิงกลยุทธ เพราะเปนการตดั สนิ ใจทซี่ อ้ื อนาคตของบริษทั คูม อื เตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 359 ผลปรากฏวาทิศทางของคอมพิวเตอรนั้นขยายตัวมากในระบบพีซี นอกจากนั้นพัฒนาการในดาน เทคโนโลยีในประเทศตาง ๆ และระหวางบริษัทคอมพิวเตอรตาง ๆ น้ันลดลง ในขณะเดียวกันคูแขงขันของ ไอบีเอ็มก็ไดเนนกลยุทธดานราคา (Pricing) ท่ีต่ําเปนเกณฑในการแขงขัน ผลพวงดังกลาวทําใหไอบีเอ็มใน สหรัฐอเมริกาตองมีอันประสบปญหาจากบริษัทที่ทํากําไรในอดีตอยางมหาศาลมาเปนการขาดทุนและอยู ในชว งของการปรบั ตวั ในอีกกรณีหนึ่งคือ ไมโครซอฟทซึ่งไดเนนการพัฒนาซอฟตแวร โดยมองวาตลาดแหงการขยายตัว น้นั จะอยทู ซี่ อฟตแ วรม ากกวา นอกจากนั้น เครือ่ งคอมพวิ เตอรจะกลายเปน ผลิตภณั ฑมวลชน (Mass Product) ในอนาคต ฉะนั้น พัฒนาการตอไปก็คือเล็กลง และสะดวกตอการดําเนินการในสภาพการณดังกลาว พัฒนาการของซอฟตแวรจะมีแนวโนมการขยายตัวท่ีมีขอบเขตกวาง และทิศทางของซอฟตแวรท่ีจะติดตาม มวลชนจะตองงา ยตอการอานและการปฏบิ ัตงิ าน แนวนโยบายดังกลาวนับวาสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดลอมในสวนที่เก่ียวกับ อุตสาหกรรมคอมพิวเตอร และเปนเหตุผลสําคัญที่ทําใหบริษัทไมโครซอฟทสามารถขยายตัวกลายเปน บริษัทยักษใหญที่มีกําไรมหาศาลในปจจุบัน การตัดสินใจในนโยบายดังกลาวของบริษัทไมโครซอฟท ในอดีตสงผลตอความรุงเรืองในปจจุบันคือการตัดสินใจในเชิงกลยุทธ เพราะถือวาเปนการตัดสินใจท่ีมีผล ตอ ทิศทางของธุรกจิ ตลอดจนกาํ ไรขาดทนุ ของบริษัท จากตัวอยางท่ีพิจารณาไดจาก “การตัดสินใจเชิงกลยุทธ” นั้น จะพบวาองคประกอบของ “กลยุทธ” จึงหมายถึงการตัดสินใจที่สัมพันธกับการคาดการณการเปล่ียนแปลงของสภาพแวดลอม เปนการตัดสินใจ บนฐานของสมมติฐานการปรับตัวใหเขากับการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดลอมในอนาคต คําวา “กลยุทธ (Strategic)” ในองคประกอบแรกจึงหมายถึงความสัมพันธกับการเปล่ียนแปลงของสภาพแวดลอมที่มีผลตอ ธรุ กิจในเชงิ ของโอกาส (Opportunities) และภยันตราย (Threat) นน่ั เอง องคประกอบอีกประการหนึ่งของแนวคิดวาดวย “กลยุทธ (Strategic)” ก็คือ ความสัมพันธการ วิเคราะหการเปล่ียนแปลงของสภาพแวดลอมภายในบริษัทหรือในธุรกิจ เปนการวิเคราะหองคกรในดาน โครงสราง ระบบบุคลากร ระบบการเงิน และอ่ืน ๆ เพ่ือที่จะหาจุดออน (Weakness) และจุดแข็ง (Strength) ของธุรกิจ ธุรกิจที่มีจุดแข็งและอยูในสวนที่จะไดประโยชนจากการเปล่ียนแปลงของสภาพแวดลอมก็จะ ดําเนินนโยบายเชิงรุกและรักษาจุดแข็งเอาไว ในกรณีท่ีมีจุดออนก็อาจตองดําเนินนโยบายปรับจุดออนหรือ แกจุดออนใหเปนจุดแข็งเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดลอมภายนอก ในกรณีท่ีไมสามารถ เปลยี่ นแปลงจุดออ นไดก ็ตอ งดําเนินนโยบายไปสูธรุ กิจทีส่ ามารถแขงไดแทนการคงไวในธุรกจิ เดมิ อาจกลาวไดวา เมื่อพูดถึงความหมายของ “กลยุทธ” น้ัน จะเก่ียวของกับการวิเคราะหสภาพแวดลอม ภายนอกเพื่อพิจารณาหาโอกาสและภยันตรายตอธุรกิจ ตลอดจนการวิเคราะหสภาพแวดลอมภายในเพื่อหา จุดออนจุดแข็ง การบริหารเชิงกลยุทธ (Strategic Management) จึงหมายถึงการบริหารหรือการจัดการธุรกิจใน ลักษณะที่มีการวิเคราะหการเปล่ียนแปลงของสภาพแวดลอมทางเศรษฐกิจ สังคม และธุรกิจ ท้ังในระยะสั้น คูม อื เตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 360 และระยะยาว โดยท้ังนี้จะเปนการดําเนินการหรือดําเนินนโยบายใหมีความสอดคลองกับโอกาสที่เปดกวาง ทางธรุ กิจจากการเปลย่ี นแปลงของสภาพแวดลอ ม สอดคลอ งกับจดุ ออ นจุดแขง็ ของตัวองคกรของธุรกจิ เอง การบริหารเชิงกลยุทธ (Strategic Management) จึงเปนการบรหิ ารอยา งมรี ะบบเปน การบริหารที่ตอ ง อาศัยวิสัยทัศนของผูนําธุรกิจ เปนการบริหารอยางมีการวางแผนอยางเปนขั้นตอนและมีการวิเคราะหอยางมี หลักเกณฑ ในโลกแหงการเปล่ียนแปลงของสภาพแวดลอม อาจกลาวไดวา การบริหารเชิงกลยุทธไดกลายเปน หัวใจสําคัญตอความสําเร็จของธุรกิจสมัยใหม โดนเฉพาะธุรกิจไทยท่ีกําลังเผชิญการทาทายจากการแขงขัน ท่ไี รพรมแดน 4. เทคโนโลยสี ารสนเทศเพือ่ การศกึ ษา 1. เทคโนโลยสี ารสนเทศ สารสนเทศ (Information) หมายถึง ขาวสารที่ไดจากการนําขอมูลดิบ (raw data) มาคํานวณทาง สถิตหิ รือประมวลผลอยา งใดอยา งหนง่ึ ซึง่ ขาวสารท่ไี ดออกมานัน้ จะอยูใ นรูปท่สี ามารถนาํ ไปใชง านไดท ันที เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology) หมายถงึ กระบวนการตา ง ๆ และระบบงานท่ชี วย ใหไดส ารสนเทศท่ตี อ งการโดยจะรวมถงึ 1. เคร่ืองมือและอุปกรณตาง ๆ หมายถึง เคร่ืองคอมพิวเตอร เคร่ืองใชสํานักงาน อุปกรณ คมนาคมตา ง ๆ รวมทงั้ ซอฟตแ วรท ้งั ระบบสาํ เร็จรูปและพัฒนาขน้ึ โดย เฉพาะดา น 2. กระบวนการในการนําอุปกรณเครื่องมือตาง ๆ ขางตนมาใชงาน รวบรวมขอมูล จัดเก็บ ประมวลผล และแสดงผลลพั ธเปนสารสนเทศในรปู แบบตา ง ๆ ท่ีสามารถนาํ ไปใชป ระโยชนตอ ไปได เทคโนโลยขี องระบบสารสนเทศในปจจบุ นั ประกอบดวย - ระบบประมวลผลขอ มลู (Data Processing System) - ระบบสารสนเทศเพ่ือการบรหิ าร (Management Information System) - ระบบสนบั สนุนการตัดสนิ ใจ (Decision Support System) - ระบบสารสนเทศเพ่อื ผบู รหิ ารระดบั สูง (Executive Information System) - ระบบผูเช่ยี วชาญ (Expert System) สารสนเทศกับการตัดสินใจ ในองคการตาง ๆ นั้น สามารถแบงการทํางานไดเปน 4 ระดับดวยกันคือ ระดับวางแผน ยุทธศาสตร ระยะยาว (Strategic Planning) ระดับวางแผนการบริหาร (Tactical Planning) ระดับ วางแผนปฏิบัติการ (Operation Planning) และระดับผูปฏิบัติการ (Clerical Planning) โดยใน 3 ระดับแรกน้ันจะจัดอยูในระดับ บรหิ าร (Management) และระดับสุดทา ยจัดอยูใน ระดบั ปฏิบตั กิ าร (Operation) คมู ือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

361 ระบบสารสนเทศจะทําการเก็บรวบรวมขอมูลจากระดับปฏิบัติการ และทําการประมวลผลเพ่ือให สารสนเทศกับบุคลากรในระดับตาง ๆ ซ่ึงในแตละระดับนั้นจะใชลักษณะและปริมาณของสารสนเทศท่ีแตก ตางไป ระบบสารสนเทศในองคการสามารถแทนไดด วยภาพปรามิด ตามรปู EIS้บานสอบค ูร www.sobkroo.comระดบั วางแผน DSS MIS ยทุ ธศาสตร ระดับวางแผน การบรหิ าร ระดับวางแผนปฏิบัตกิ าร ระดบั ปฏิบตั ิการ DP จากภาพจะเห็นไดวาโครงสรางระบบสารสนเทศแบบ ปรามิด มีฐานที่กวางและบีบแคบ ขึ้นไป บรรจบในยอดบนสุด ซ่ึงหมายความวาสารสนเทศท่ีใชงานจะมีมากในระดับลางและลดหล่ันนอยลงไปตาม ลําดับจนถึงยอดบนสุด เชน เดียวกับจาํ นวนบคุ ลากรในระดบั น้ัน ๆ 2. บุคลากรท่เี กยี่ วของกบั ระบบสารสนเทศ มดี งั น้ี ระดับปฏิบัติการ บุคลากรในระดับน้ีเกี่ยวของอยูกับงานที่ทําซํ้า ๆ กัน และจะเนนไปท่ีการจัดการรายการประจําวัน นั่นคือบุคลากรในระดับน้ีเก่ียวของกับระบบสารสนเทศในฐานะผูจัดหาขอมูลเขาสูระบบ ตัวอยาง เชน เจาหนาท่ีผูทําหนาที่ปอนขอมูลการส่ังการซื้อของลูกคาเขาสูคอมพิวเตอรในระบบสารสนเทศเพื่อการขาย หรอื ตวั แทนการจองต๋ัวและขายต๋ัวในระบบจองตว๋ั เครอื่ งบนิ เปนตน ระดับวางแผนปฏบิ ัติการ บคุ คลในระดับนจี้ ะเปน ผูบริหารขัน้ ตนทีท่ ําหนาทคี่ วบคุมการปฏิบัตงิ านประจําวันและ การวางแผน ปฏิบัติงานที่เก่ียวของกับระยะเวลาส้ัน ๆ เชน แผนงานประจําวัน ประจําสัปดาห หรือประจําไตรมาส ขอมูล คูมอื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

362 ท่ีผบู รหิ ารระดบั น้ตี องการสวนมากจะเกี่ยวขอ งกับผลการปฏบิ ัติชวงเวลาหนง่ึ ๆ ผจู ัดการอาจตองการรายงาน สรปุ ผลการขายประจําไตรมาสของพนักงานขาย เพอื่ ประเมินผลของพนกั งานขายแตละคน เปนตน ระดับวางแผนการบรหิ าร บุคลากรในระดับน้ี จะเปนผูบริหารระดับกลางซึ่งทําหนาท่ีวางแผนใหบรรลุเปาหมายตาง ๆ เพ่ือให องคการประสบความสําเร็จตามแผนงานระยะยาวตามท่ีกําหนดโดยผูบริหารระดับสูง มักจะเปนสารสนเทศ ตามคาบเวลาซึ่งมีระยะเวลานานกวาผูบริหารขั้นตนและจะเปนสารสนเทศที่รวบรวมขอมูลท้ังจากภายใน และภายนอกองคกร เชน ของคูแขงหรือของตลาดโดยรวม เปนตน นอกจากนี้ ผูบริหารระดับน้ียังตองการ ระบบที่ใหรายงานการวิเคราะหแบบถา – แลว (What – If) น่ันคือสามารถทดสอบไดวาหากเกิดเหตุการณ เชนน้ีแลวตัวเลขหรือสารสนเทศตาง ๆ จะเปล่ียนเปนเชนไร เพ่ือใหจําลองสถานการณตาง ๆ ที่ตองการได ตัวอยางเชน ผูจัดการฝายขายอาจตองการทราบผลการขายประจําปของบริษัทเทียบคูแขงตาง ๆ รวมทั้งอาจ ตองการทดสอบวาถาเพิ่มหรอื ลดลงโฆษณาในสื่อตาง ๆ จะมีผลกระทบตอยอดขายอยางไรบาง ระดบั วางแผนยุทธศาสตรร ะยะยาว ผูบริหารระดับนี้จะเปนระดับสูงสุด ซ่ึงเนนในเรื่องเปาประสงคขององคกร ระบบสารสนเทศท่ี ตองการจะเนนท่ีรายงานสรุป รายงานแบบ What – If และการวิเคราะหแนวโนมตาง ๆ (Trend Analysis) ตัวอยางเชน ประธานบริษัทอาจตองการรายงานที่แสดงแนวโนมการขายในอีก 4 ปขางหนาของผลิตภัณฑ 3 ชนิดของบริษัท เพื่อดูแนวโนมในการเติบโตของผลิตภัณฑตาง ๆ วาผลิตภัณฑใดจะมีแนวโนมที่มีกวา หรือ ผลิตภัณฑใดท่อี าจสรางปญ หาใหบ รษิ ทั เปนตน ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com รายละเอยี ด ระดับวางแผนปฏบิ ตั ิ ระดบั วางแผนการ ระดบั วางแผนยทุ ธศาสตร ระยะเวลา ความถ่ี การ บรหิ าร ผลลพั ธท ่ีได เม่ือตอ งการ ระยะเวลา สมา่ํ เสมอ ซ้ําซาํ้ มักจะเปนประจาํ มกั จะไมเ หมอื นท่ีคาด รายละเอยี ด อนาคต แหลง ขอ มลู เปนตามท่ีคาด อาจไมเ หมอื นทคี่ าด ถกู สรปุ แลว ลักษณะของขอมลู ภายในและภายนอก ความแมนยํา อดีต เปรยี บเทียบ ไมเปน โครงสราง ผูใช ใชก ารคาดการณส งู ระดับการตดั สนิ ใจ มีรายละเอียดมาก ถูกสรุปแลว ผูบริหารระดบั สงู วางเปา ประสงค ภายใน ภายในและภายนอก เปนโครงสรา ง กึง่ โครงสราง มคี วามแมนยําสงู ใชการคาดการณบา ง หวั หนา งาน ผบู ริหารระดับสงู เก่ยี วกับงานท่ีทาํ จัดสรรทรพั ยากรและ ควบคุม คมู ือเตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 363 3. สารสนเทศในระดบั บรหิ าร 1)ระบบประมวลผลขอมูล ระบบประมวลผลขอมูล (Data Processing System หรือ DP) หรือบางครั้งเรียกวาระบบประมวลผล รายการประจํา (Transaction Processing System หรือ TPS) หรือระบบประมวลผลขอมูลอิเล็กทรอนิกส (Electronic Data Processing หรือ EDP) เปนการนําคอมพิวเตอรมาใชในการจัดขอมูลขั้นพ้ืนฐาน โดยเนนที่ การประมวลผลรายการประจาํ วัน (Transaction) และการเก็บรกั ษาขอมูล ระบบประมวลผลขอมูลมักจะทํางานอยูเฉพาะสวนหนึ่งสวนใดของธุรกิจเทานั้น เชนฝายการเงิน และบัญชี ฝายผลิต ฝายการตลาด เปนตน โดยแตละฝายจะมีการประมวลผลที่แยกจากกัน ขอมูลจะถูกปอน และจัดเก็บอยูในรูปของไฟล และไฟลตาง ๆ จะถูกแกไขระหวางการประมวลผลรายการประจําวัน จากนั้น ผลลัพธจ ะถูกแสดงออกมาตามคาบเวลาที่กําหนด เชน ใบสง ของ หรอื รายงานประจําเดอื น เปน ตน ระบบประมวลผลขอมูลมักจะถูกใชงานไดถึงระดับของผูบริหารระดับปฏิบัติการ (Operational Management) เทาน้ัน เน่ืองจากระบบชนิดนี้จะไมยืดหยุน และไมสามารถสนองความตองการขอมูลหรือ สารสนเทศที่ไมไดจัดเก็บอยูในระบบได อยางไรก็ดี ขอมูลในระบบประมวลผลขอมูลจะเปนพื้นฐานที่ สําคัญสําหรับนําไปประมวลผลในระบบระดับสูงอ่ืน ๆ ซ่ึงมีความยืดหยุน พอท่ีจะใหสารสนเทศเพื่อชวยให ผูบริหารสามารถตัดสินใจในสภาวะแวดลอมที่มักมีการเปลี่ยนแปลงได น่ันคือ ระบบสารสนเทศเพ่ือการ บรหิ าร (Management Information System) 2) ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร สารสนเทศเพื่อการบริหาร (Management Information System) หรอื MIS คือ ระบบบริหารท่ใี หสาร สนเทศท่ีผูบริหารตองการ เพ่ือใหทํางานไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยจะรวมท้ังสารสนเทศจากภายในและ ภายนอก สารสนเทศที่เก่ียวพันกับองคกรในอดีตและปจจุบัน รวมท้ังที่คาดวาจะเปนอนาคต นอกจากน้ี ระบบ MIS จะตองใหสารสนเทศภายในชวงเวลาท่ีเปนประโยชน เพื่อใหผูบริหารสามารถตัดสินใจในการ วางแผนการควบคมุ และการปฏบิ ัติการขององคก รไดอยา งถกู ตอ ง แมวาผูบริหารท่ีไดรับประโยชนจากระบบ MIS สูงสุดคือผูบริหารระดับกลาง แตโดยพื้นฐานของ ระบบ MIS แลว จะเปนระบบที่สามารถสนับสนุนขอมูลใหผูบริหารทั้ง 3 ระดับ คือ ทั้งผูบริหารระดับตน ผูบริหารระดับกลาง และผูบริหารระดับสูง โดยระบบ MIS จะใหรายงานท่ีสรุปสารสนเทศซึ่งรวบรวมจาก ฐานขอมูลทั้งหมดของบริษัท จุดประสงคของรายงานจะเนนใหผูบริหารสามารถมองเห็นแนวโนมและภาพ รวมขององคกรในปจจบุ นั รวมท้ังสามารถควบคุมและตรวจสอบผลงานของระดับปฏบิ ตั ิการดวย อยางไรกด็ ี ขอบเขตของรายงานจะขึ้นอยูกับลักษณะของสารสนเทศและจุดประสงคในการใชงาน โดยอาจมีรายงานท่ี ออกทุกคาบระยะเวลา รายงานตามตองการ หรือรายงานตามสภาวการณหรือเหตุปกติ ตัวอยางรายงานท่ี ออกโดยระบบ MIS เชน การวิเคราะหการขายแยกตามพ้ืนที่ การวิเคราะหตนทุน งบประมาณประจําป การวิเคราะหการลงทุน และตารางการผลติ เปน ตน คมู ือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 364 คุณสมบัตขิ องระบบ MIS ลกั ษณะระบบของ MIS ที่ดีสามารถสรปุ ไดด งั น้ี - ระบบ MIS จะสนบั สนนุ การทาํ งานของระบบประมวลผลและการจัดเกบ็ ขอ มลู รายวนั - ระบบ MIS จะใชฐานขอมลู ท่ีถูกรวมเขาดวยกนั และสนับสนุนการทํางานของฝายตา ง ๆ ในองคก ร - ระบบ MIS จะชวยใหผบู รหิ ารระดบั ตน ระดับกลาง และระดบั สูง เรยี กใชข อ มลู ทเ่ี ปน โครงสรางไดตามเวลาที่ตองการ - ระบบ MIS จะมีความยดื หยนุ และสามารถรองรับความตอ งการขอ มลู ที่เปลยี่ นแปลงไป ขององคกร - ระบบ MIS ตอ งมีระบบรักษาความลบั ของขอ มลู และกาํ จดั การใชงานของบคุ คลเฉพาะ ผทู ี่เกยี่ วขอ งเทานั้น ความแตกตา งของ MIS และ DP - การใชร ะบบฐานขอมลู รว มกนั ของ MIS แทนการใชระบบแฟมขอมูลแบบแยกกันของ ระบบ DP ทาํ ใหมคี วามยดื หยุนพอท่จี ะใหส ารสนเทศท่ผี ูบรหิ ารตองการ - ระบบ MIS จะรวบรวมเก็บขอมูลจากฝายทํางานตาง ๆ ขณะท่ีระบบ DP มีการใชงาน แยกจากกนั ในแตล ะฝา ย - ระบบ MIS จะใหสารสนเทศสําหรับผูบริหารทุกระดับ ในขณะท่ีระบบ DP จะใหระดับ ปฏบิ ตั ิการเทา นนั้ - สารสนเทศท่ผี บู รหิ ารตอ งการ สว นมากจะไดร บั การตอบสนองทนั ทจี ากระบบ MIS ในขณะทรี่ ะบบ DP จะตองรอใหถึงเวลาสรุป (จากรายงาน) 3)ระบบการสนบั สนนุ การตัดสินใจ ระบบการตัดสินใจ (Decision Support System) หรือ DSS เปนระบบท่ีพัฒนาขึ้นจากระบบ MIS อีก ระบบหนึ่ง เนื่องจากผทู มี่ ีหนาทใ่ี นการตดั สินใจจะสามารถใชประสบการณหรอื ใชขอมลู ท่ีมีอยูแลวในระบบ MIS ของบริษทั สําหรบั การตดั สินใจไดอ ยางมีประสิทธิภาพในงานปกติ แตบอยครงั้ ที่ผตู ัดสินใจ โดยเฉพาะ อยางย่ิงผูบริหารระดับวางแผนบริหารและวางแผนยุทธศาสตร และเผชิญกับการตัดสินใจท่ีประกอบดวย ปจจัยท่ีซับซอนเกินกวาความสามารถของมนุษยที่จะประมวลผลเขาดวยกันไดอยางถูกตอง จึงทําใหเกิดการ สนับสนนุ การตดั สินใจ ซึ่งเปน ระบบทสี่ นับสนนุ ความตองการเฉพาะของผูบริหารแตละคน (made by order) ในหลาย ๆ สถานการณ ระบบสนบั สนนุ การตดั สินใจมหี นา ทชี่ ว ยใหก ารตดั สินใจเปน ไปไดอยาง สะดวก โดยอาจจะชวยผูต ัดสนิ ใจในการเลือกทางเลือก หรืออาจมีการจดั อนั ดับใหทางเลือกตาง ๆ ตามวิธที ่ี ผตู ดั สินใจจะเปน ระบบสารสนเทศแบบโตต อบได ซงึ่ จะใชช ุดเคร่อื งมือท่ีประกอบขนึ้ จากทงั้ ฮารดแวรแ ละ ซอฟตแ วร เพ่อื ชว ยใหผูตดั สนิ ใจสามารถใชง านไดงา ยท่สี ดุ เชน การแสดงกราฟกแบบตา ง ๆ หรือใชระบบ จัดการฐานขอมูล เปนตน นอกจากน้ี ยังมีการใชโ มเดลการวางแผนการทาํ นาย รวมท้งั การใชภ าษาในการ คูมือเตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 365 ซักถามทใี่ กลเ คียงกบั ภาษามนุษย หรือแมแตระบบปญ ญาประดิษฐ เพื่อใหบริหารสามารถเรียกใชส ารสนเทศ ท่ีตอ งการไดโดยไมจ ําเปนตอ งขอความชว ยเหลอื จากผเู ช่ียวชาญเลย คุณสมบัตขิ องระบบ DSS ลกั ษณะของระบบ DSS ท่ีดีสามารถสรปุ ไดดังน้ี - ระบบ DSS จะตองชวยผบู ริหารในกระบวนการตดั สินใจ - ระบบ DSS จะถูกออกแบบมาสามารถเรียกใชท้ังขอมลู แบบก่งึ โครงสรางและแบบไมมี โครงสรา งแนนอนได - ระบบ DSS จะตองสามารถสนบั สนุนผตู ัดสนิ ใจไดท ุกระดับแตจ ะเนนที่ระดบั วางแผน บรหิ ารและวางแผนยทุ ธศาสตร - ระบบ DSS จะมรี ปู แบบการใชง านเอนกประสงค มีความสามารถในการจาํ ลองสถาน การณ และมีเครอ่ื งมอื ในการวเิ คราะหสาํ หรับชว ยเหลือผทู าํ การตัดสนิ ใจ - ระบบ DSS จะตอ งมีระบบโตต อบกับผูใชไ ดส ามารถใชงานไดงาย ผบู ริหารตองสามารถ ใชงานโดยพงึ่ ความชว ยเหลือจากผเู ชีย่ วชาญนอ ยทส่ี ุดหรือไมตอ งพ่ึงเลย - ระบบ DSS สามารถปรับตัวใหเ ขากบั ขา วสารในสภาพการณต า ง ๆ - ระบบ DSS ตอ งมีระบบกลไกชวยใหส ามารถเรียกใชขอ มลู ท่ีตอ งการไดอยางรวดเรว็ - ระบบ DSS ตองสามารถติดตอ กบั ฐานขอ มลู องคก รได - ระบบ DSS ตองทําโดยไมขึน้ กบั ระบบทํางานตามตารางเวลาขององคกร - ระบบ DSS ตอ งมีความยดื หยนุ พอท่ีจะรองรับรูปแบบการบริหารตาง ๆ ความแตกตา งของระบบ DSS และ MIS - ระบบ MIS จะถกู ออกแบบเพ่ือจัดการเฉพาะกับผูที่มีปญหาที่มโี ครงสรางเทาน้ัน ในขณะ ทร่ี ะบบ DSS ถกู ออกแบบใหส ามารถจัดการกบั ปญหาแบบกง่ึ มโี ครงสรา ง หรือแบบไมมีโครงสรา งแนนอน - ระบบ MIS จะถกู ออกแบบและสรา งขึน้ เพื่อสนบั สนุนงานทีแ่ นนอน เชน ระบบบญั ชี การควบคุมสนิ คาคงคลัง - ระบบ MIS จะใหรายงานหรือสารสนเทศทีส่ รุปออกมากบั ผใู ช ในขณะทร่ี ะบบ DSS จะโตต อบโดยทนั ที - ในระบบ MIS ผใู ชไมสามารถขอใหร ะบบสนับสนุนสารสนเทศสาํ หรบั การตัดสนิ ใจ ทีต่ องการเปน การเฉพาะ หรือในรปู แบบทเ่ี ฉพาะตัวแตใ นระบบ DSS ผูใชส ามารถกําหนดไดเอง - ระบบ MIS จะใหสารสนเทศท่เี ปน ประโยชนสูงกบั ผูบรหิ ารระดบั กลาง ในขณะท่ีระบบ DSS จะใหส ารสนเทศทเี่ หมาะกบั ทัง้ ผูบ ริหารระดบั กลางและระดบั สงู คมู อื เตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

366 4) ระบบสารสนเทศเพอื่ ผูบริหารระดบั สูง ระบบสารสนเทศเพื่อผูบริหารระดับสูง (Executive Information System) หรือ EIS เปนระบบที่ สรางขึ้น เพ่ือสนับสนุนสารสนเทศและการตัดสินใจสําหรับผูบริหารระดับสูง โดยเฉพาะหรือสามารถกลาว ไดวาระบบ EIS คือสวนหนึ่งของระบบ DSS ที่แยกออกมา เพ่ือเนนในการให สารสนเทศที่สําคัญตอการ บริหารแกผูบริหารระดบั สงู สุด ้บานสอบค ูร www.sobkroo.comลักษณะ รายละเอยี ด ระดับการใชง าน มกี ารใชงานบอย ทักษะทางคอมพิวเตอร ไมจ าํ เปน ตองมีทกั ษะสูง ระบบจะสามารถใชง านไดงา ย ความยืดหยุน สงู จะตอ งการเขา กนั ไดกบั รูปแบบการทํางานของผบู รหิ าร การใชง าน ใชใ นงานตรวจสอบ ควบคุม การสนับสนนุ การตัดสินใจ ผูบรหิ ารระดบั สูง ไมม ีโครงสรางท่ีแนนอน การสนบั สนุนขอ มูล ทัง้ ภายในและภายนอกองคก ร ผลลัพธท่ีแสดง ตัวอักษร ตาราง ภาพและเสียง รวมทง้ั ระบบมลั ตมิ เี ดยี การใชงานภาพกราฟก สูง จะใชรปู แบบการนาํ เสนอตา ง ๆ ความเร็วในการตอบสนอง จะตอ งตอบสนองอยา งรวดเร็ว ทันทีทนั ใด แสดงลักษณะเฉพาะของระบบสารสนเทศเพ่อื ผบู ริหารระดบั สงู ระบบ EIS จะใชขอมูลจากท้ังภายในภายนอกองคกร (เชน รายงานจากหนวยงานของรัฐบาลหรือ ขอมูลประชากร) นํามาสรุปอยูในรูปแบบที่สามารถตรวจสอบ และใชในการตัดสินใจ โดยผูบริหารไดงาย นอกจากน้ี ยังชวยใหผ ูบรหิ ารดรู ายละเอยี ดทต่ี อ งการในจุดตา ง ๆ ไดอ กี ดวย ตัวอยางของระบบ EIS เชน รายงานเกี่ยวกับการเงินและสถานะภาพทางธุรกิจของบริษัทรวมท้ัง อัตราสวนสินทรัพยตอหนี้สิน หรือจํานวนลูกคาเฉล่ียตอนาทีที่ใชบริการสนับสนุนหลัง การขายทาง โทรศัพท เปนตน โดยระบบอาจแสดงลูกศรเพื่อใหทราบวาอัตราสวนดีขึ้นเทาเดิมหรือ แยลง รวมท้ัง ขอมูลท่ีแสดงอาจใชสีในการแสดงสถานการณตาง ๆ ก็ได ซึ่งลูกศรหรือสีจะชวยให ผูบริหารทราบถึงแนว โนมไดอยางรวดเร็ว ระบบ EIS จะถูกออกแบบใหแสดงสารสนเทศขององคกรโดยสรุป แตในขณะเดียวกัน ก็สามารถดูลึกเขาไปถึงรายละเอียดที่ตองการได โดยการเลือกหัวขอที่สนใจและส่ังใหระบบแสดงขอมูลใน สว นนนั้ เพ่มิ เติม คมู ือเตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

367 ขอดี ขอดอ ย งายตอ ผบู รหิ ารระดับสงู ในการใชง าน มขี อ จํากดั ในการใชงาน การใชงานไมจ ําเปน ตอ งมีความรเู ร่อื ง อาจทําใหบริหารจํานวนมากรสู ึกวา ไดรับขอมลู คอมพิวเตอร มากเกนิ ไป ใหส ารสนเทศสรุปของบริษัทในเวลาทีต่ อ งการ ยากตอการประเมนิ ผลประโยชนท่ีไดจ ากระบบ ทําใหส ามารถเขา ใจสารสนเทศไดดีขึน้ ไมส ามารถทาํ การคาํ นวณที่ซบั ซอนได มีการกรองขอมลู ทําใหประหยดั เวลา ระบบอาจจะใหญเกนิ กวา ที่จะจดั การได ทาํ ใหร ะบบสามารถตดิ ตามสารสนเทศไดด ขี ึ้น ยากตอ การรกั ษาขอ มูลใหท ันสมยั อยตู ลอดเวลา กอ ใหเ กิดปญหาการรักษาความลบั ของขอ มลู ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com สรปุ จุดเดน และจดุ ดอ ยของระบบสารสนเทศเพ่อื ผูบ รหิ ารระดับสูง ความแตกตางของระบบ EIS และ DDS - ระบบ DSS ถูกออกแบบเพ่อื ใหสารสนเทศทส่ี นับสนุนการตัดสินใจของผูบ ริหารระดับ กลางถึงระดบั สงู แตร ะบบ EIS จะเนนการใหสารสนเทศสําหรับผบู รหิ ารระดับสูงโดยเฉพาะ - ระบบ DSS จะมีสวนของการใชงานทใ่ี ชไ มงา ยเทากบั ระบบ EIS เนื่องจากระบบ EIS เนนใหผ ูบริหารระดบั สงู สุดใชน่ันเอง - ระบบ EIS สามารถสรางขึ้นมาบนระบบ DSS เสมือนเปนระบบซึ่งชวยใหสอบถามและ ใชง านขอมลู ไดส ะดวกขึน้ ซ่ึงระบบ EIS จะสงตอการสอบถามนนั้ ไปยงั ระบบ DSS และ ทาํ การสรปุ ขอมูล ท่รี ะบบ DSS สงมาใหอ ยใู นรปู ที่ผูบรหิ ารสามารถเขาใจไดงาย ระบบผูเชีย่ วชาญ (Expert System) ระบบผูเช่ียวชาญมีสวนท่ีคลายคลึงกับระบบอ่ืน ๆ คือเปนระบบคอมพิวเตอรที่ชวย ผูบริหารแกไข ปญหาหรือทําการตัดสินใจไดดีข้ึน ระบบผูเช่ียวชาญจะแตกตางกับระบบอ่ืนอยูมาก จะเกี่ยวของกับการ จัดการความรู (Knowledge) มากกวาสารสนเทศ และถูกออกแบบใหชวยในการตัดสินใจโดยใชวิธีเดียวกับ ผูเชยี่ วชาญท่มี นษุ ยเปน โดยใชห ลักการทาํ งานดวยระบบปญ ญาประดษิ ฐ (Artificial Intelligence) ระบบผูเชย่ี วชาญจะทาํ การโตตอบกับมนุษยโดยมีการถามขอ มลู เพม่ิ เตมิ เพ่ือความกระจา งใหขอ แนะ นํา และชวยเหลือในการตัดสินใจ น่ันคือทํางานคลายกับเปนมนุษยผูเช่ียวชาญในการแกปญหาน้ัน เน่ืองจาก ระบบนี้คือการจําลองความรูของผูเช่ียวชาญจริง ๆมาน่ันเอง โดยผูเชี่ยวชาญใน ท่ีน้ีอาจเปนไดท้ังผูเชี่ยวชาญ ในที่นี้อาจเปนไดท้ังผูเช่ียวชาญในการบริหาร ผูเช่ียวชาญในเรื่องภาษีผูเชี่ยวชาญในเร่ืองยา หรือแมแต ผเู ชี่ยวชาญในการทาํ อาหารก็ตาม คมู ือเตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 368 คุณสมบตั ขิ องระบบผูเ ชยี่ วชาญ ขอ ดขี องระบบผเู ช่ียวชาญ จะคอ นขางตา งกวา ระบบสารสนเทศอนื่ ๆ ดังนี้ - ระบบผเู ชี่ยวชาญ ชวยในการเกบ็ ความรูของผูเช่ียวชาญในดา นใดดานหน่ึงไวท ําให ไม สญู เสยี ความรนู ัน้ เมือ่ ผูเชี่ยวชาญตองการออกจากองคก รหรอื อาจไมปฏบิ ัตงิ านได - ระบบผเู ชี่ยวชาญ จะชว ยขดี ความสามารถในการตัดสินใจใหก บั ผบู รหิ ารจาํ นวนมาก พรอม ๆ กนั - ระบบผเู ช่ียวชาญ สามารถเพมิ่ ท้ังประสทิ ธิภาพและประสทิ ธผิ ลใหก ับผตู ดั สินใจไดอยาง มาก - ระบบผูเชยี่ วชาญ จะทาํ ใหก ารตดั สินใจในแตละครั้งมคี วามใกลเคยี งและไมมคี วาม ขัดแยงกนั - ระบบผูเชย่ี วชาญ ชว ยลดการพง่ึ พาบคุ คลใดบคุ คลหนึง่ - ระบบผเู ชยี่ วชาญ มคี วามเหมาะสมทีจ่ ะเปนระบบในการฝกสอนเปนอยา งมาก 5) เทคโนโลยคี อมพวิ เตอร 5.1 ความรูเกยี่ วกับคอมพิวเตอรเบ้อื งตน 1. ชนิดของคอมพวิ เตอร ก. จาํ แนกตามความแตกตางพ้นื ฐานได 2 ประเภท คอื 1) อนาลอกคอมพวิ เตอร (Analog Computer) เปนการประมวลผลโดยวิธกี ารวดั ขอมลู แบบตอเนอื่ ง เชน ความเร็ว ความกดอากาศ อุณหภูมิ ซึ่งขอมูลประเภทนี้ไมสามารถนับไดที่ละหนึ่งได ผลลัพทที่ไดจะ อยูในรูปของกราฟหรอื ตัวเลขตา งๆ เชน ความกดอากาศ 2) ดิจิตอลคอมพิวเตอร (Digital Computer) เปนการประมวลผลโดยวิธีการวัดขอมูลแบบไม ตอเน่ือง หรือใชในขอมูลที่เปนตัวเลข สามารถนับทีละหนึ่งได เชน การนับจํานวนประชากร ผลลัพทท่ีได จะมคี าท่แี นนอน แมน ยํากวา อนาลอกคอมพิวเตอร สามารถทําการคาํ นวณไดม ากกวา 16 หลกั 3) ไฮบริดคอมพิวเตอร (Hybrid Computer) เปน คอมพิวเตอรที่รวมวิธีการท้ังอนาลอกคอมพิวเตอร และ ดิจิตอลคอมพิวเตอรเขาดวยกัน เพื่อสามารถประมวลผลไดดีและสามารถทํางานไดดีมากกวาเดิม โดยสามารถแปลงตวั เลขเปน แบบดิจิตอลได ข. จําแนกตามลกั ษณะการใชงานได 2 ประเภท คอื 1. คอมพิวเตอรใชงานทั่วไป (General Purpose Computer) สรางข้ึนมาเพ่ือใชงานหลายอยาง แลวแตจะนําไปประยุกตในดานใด เชน งานทางการวิเคราะหขอมูลและตัวเลข สถิติวิจัย การทําบัญชี ทะเบียนตางๆ การทําเอกสาร การพิมพเอกสาร เปนตน เคร่ืองคอมพิวเตอรน้ีจะมีความยืดหยุนในการใชงาน ตา งๆ มากเมอื่ ใชง านในดานใดกส็ ามารถเขียนชดุ คาํ สัง่ หรือโปรแกรมสง่ั งานใหคอมพวิ เตอรด ําเนนิ การตาม คูมือเตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 369 2. คอมพิวเตอรใชงานเฉพาะอยาง (Special Purpose Computer) เปนคอมพิวเตอรท่ีสรางขึ้นมา เพื่อใชงานเฉพาะอยาง ไมสามารถท่ีจะนําไปประยุกตใชง านดานอืน่ ได เชน คอมพิวเตอรควบคุมการบนิ ของ ฐานทัพขององคการนาซา คอมพิวเตอรต รวจสอบอุณหภูมิ คอมพิวเตอรตรวจจับเรดาหของทหารอากาศไทย เปนตน 2. ยุคของคอมพิวเตอร คอมพิวเตอรสามารถแบง ไดเ ปน 5 ยุค ดงั นี้ 1) คอมพิวเตอรยุคท่ีหนึ่ง ยุคน้ีถือเปนยุคแรกของคอมพิวเตอร จะใชวงจรอิเล็กทรอนิกส ที่เรียกวา หลอดสุญญากาศ (Vacuum Tubes) เปนองคประกอบหลัก ตัวเครื่องจะมีขนาดใหญและมีราคาแพง และ มักเกดิ ขอผิดพลาดไดงาย ตัวอยา งไดแ ก UNIVAC 1 2) คอมพิวเตอรยุคท่ีสอง ยุคน้ีเรียกวา ยุคทรานซิสเตอร ซ่ึงนํามาประกอบกันหลายตัว ดังนั้นจึงมี ขนาดเล็กลงและมีความเร็วเพ่ิมขึ้น สามารถทํางานไดเปน 1 ใน 1,000,000 วินาที (Micro Second) ตัวอยาง ไดแก IBM 1602 และ IBM 1401 3) ยุคท่ีสาม เรียกวา ยุค ไอซี (IC: integrate circuit) ซึ่งเปนการบรรจุวงจรอิเล็กทรอนิกสจํานวน มากลงแผนซิลิกอนเล็กๆ จึงทําใหไอซีเขาแทนที่ทรานซิสเตอร เน่ืองดวยคุณสมบัติเดนๆ 4 ประการ คือ ราคาถกู เนอ่ื งจากผลิตจํานวนมาก ใชพ ลังงานไฟฟา ต่าํ ทาํ ใหประหยัดไฟฟา 4) คอมพวิ เตอรยคุ ทส่ี ี่ ค.ศ.1970 ถึงปจ จุบัน เทคนิคในการพิมพวงจรขนาดใหญลงบนชิ้นสว น เล็กๆ ทําใหว งจรมคี วามหนาแนนมากวาไอ ซี เรียกวงจรเดียว หรอื แอลเอสไอ สามารถบรรจวุ งจร ทรานซิสเตอรจํานวนหลายพันบนตวั บนแผน ซลิ ิกอนขนาด 1/16 ตารางน้ิว 5) คอมพวิ เตอรยุคทีห่ า ยังไมเปน ที่แนช ดั วายุคที่ 5 จะเรม่ิ ตน เมอื่ ใด แตไ ดม ีความพยายามท่จี ะ พัฒนาคอมพวิ เตอรยุคที่ 5 กนั แลว ท้ังในญีป่ ุนและอเมรกิ า ยุคนี้เรยี กวา ยุคปญญาประดิษฐหรอื ยคุ หุนยนต โดยพยายามสรา งคอมพิวเตอรใ หมคี วามคดิ เปนเหมอื นมนุษย สามารถที่จะคิดและตดั สินใจไดด ว ยตัวเอง เชน หนุ ยนต 3. องคป ระกอบของคอมพิวเตอร ประกอบดว ย ก. ฮารด แวร (Hardware) คือ อปุ กรณค อมพวิ เตอรต างๆ ทเ่ี ราสามารถจับตอ งได เชน คยี บอรด (Keyboard), จอภาพ(Monitor), หรือเมาส( Mouse) เปนตน ซึง่ สว นประกอบฮารด แวร แบง ออกเปน 4 สวน ดังนี้ 1) หนวยรับขอมูล (Input unit) คือ อุปกรณท่ีทําหนาที่รับคําส่ังขอมูลเขาไปในคอมพิวเตอร ซึ่ง สวนที่เราเห็นไดอยางชัดเจน ก็คือคียบอรด โดยเมื่อกดคียบอรดซ่ึงมีลักษณะคลายกับแปนพิมพดีด ก็จะมี สัญญาณเขาไปในเคร่ืองคอมพิวเตอร แลวคอมพิวเตอรจะนําไปทําการแปล เพ่ือปฏิบัติงานไดตามตองการ และยงั มอี ปุ กรณอ ื่นท่ีสามารถเปน Input ไดคอื Scanner, Digital Camera, Mic. คูมอื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 370 2) หนวยประมวลผลกลาง (Central Processing Unit) หรือ CPU ทําหนาท่ีเปรยี บเทียบไดกบั สมอง ของคอมพิวเตอร เพราะอุปกรณตางๆ ของระบบ คอมพิวเตอรจะถูกควบคุมโดยตรงหรือทางออมจาก CPU ซง่ึ ประกอบไปดวยสว นสาํ คัญ 3 สว น คอื 2.1) หนวยคํานวณทางคณิตศาสตรและทางตรรกะ (Arithmatic and Logic unit) ซึ่งทําหนาท่ี คํานวณทางคณิตศาสตร เชน การบวก, การลบ, การคูณ, การหาร และการคํานวณทางตรรกะน้ันก็คือการ เปรียบเทียบความจริงและเทจ็ 2.2) หนวยความจํา (Memory unit) เปนหนวยความจําของระบบคอมพิวเตอร ทําหนาที่เก็บคําสั่ง และขอมลู เอาไว รวมทงั้ เกบ็ ผลลพั ธที่ไดจากการคาํ นวณตา งๆ 2.3) หนวยควบคุม (Control unit) เปนหนวยควบคุมการทํางานของระบบคอมพิวเตอรหรือหนวย ประสานงานใหก บั การทํางานของหนว ยตา งๆ ที่จะสงขอมลู ถงึ กนั หรอื ทํางานรวมกัน 3) หนวยแสดงผล (Output Unit) ทําหนาท่ีแสดงผลที่ไดจากการปฏิบัติงานตามคําสั่ง หรือ โปรแกรม ออกมาในรูปหรือภาษาท่ีมนุษยเขาใจได ท่ีเห็นไดงายๆ คือจอภาพ (Monitor) และเคร่ืองพิมพ (Printer) 4) หนวยความจําสํารอง (Storage memory) ทําหนาที่บันทึกโปรกแกรม และคําส่ังหรือขอมูลไว ใชงานทีหลัง เปรียบเสมือนสมุดบันทึกของคอมพิวเตอร หนวยความจําสํารองที่นิยมใชในปจจุบัน คือ ดิสกเก็ตต (Diskette) หรือฟลอปปดิสก (Floppy Disk) เปนอุปกรณที่ใชในการเก็บขอมูล เปรียบไดกับเทป คาสเซสตท ี่เราใชกันอยูในปจจุบนั ข. ซอฟตแวร (Software) คือ โปรแกรมตางๆ ท่ีเราเขียนขึ้นมาเพื่อนํามาใชสําหรับควบคุมการทํางาน ของเคร่ืองคอมพิวเตอรใหเปนไปตามท่ีเราตองการ เชน โปรแกรมราชวิถีเวิรด (RW), โปรแกรม New Print Shop ค. องคประกอบทางดานบคุ ลากร ( Peopleware ) เปน บคุ คลท่ีเกย่ี วขอ งกับการพัฒนาระบบคอมพวิ เตอรแ ละใชง านระบบคอมพิวเตอร 5.2 ความรูเกยี่ วกบั อินเตอรเนต็ (internet) 1. ความหมายของอินเตอรเ น็ต อินเตอรเน็ต คือ เครือขายคอมพิวเตอรท่ีเชื่อมตอกันทั่วโลก มีการรับสงสารสนเทศเปนมาตรฐาน เดียวกันโดยใชคอมพิวเตอรเปนเคร่ืองมือในการรับสง คอมพิวเตอรแตละเคร่ืองสามารถรับสงสารสนเทศ ไดในรูปแบบตางๆ คือ ขอมูล (data) ขอความ (text) เสียง (voice) และภาพลักษณหรือรูปภาพ (image) ซ่งึ คอมพิวเตอรส ามารถคน หาสารสนเทศไดจากแหลงตา งๆ โดยผานเครอื ขายไดอ ยา งรวดเร็ว คูมือเตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 371 2. ความสาํ คัญของอินเตอรเน็ต สังคมยุคสารสนเทศในปจจุบันนี้ การสื่อสารรูปแบบตางๆ ถูกพัฒนาขึ้นใหคนเราสื่อสารถึงกันได งายที่สุดและสะดวกที่สุด การสื่อสารโดยผานคําพูดยอมไมเพียงพอ เราตองการมากกวาน้ัน เชน ภาพ เสียง และขอ ความทเ่ี ปนตัวอักษร รวมทง้ั ขอ มลู คอมพวิ เตอร ฯลฯ ซงึ่ อินเตอรเนต็ เขา มาสนองเราในจดุ น้ี เม่ือเราทําการเช่ือมตอเขากับเครือขายอินเตอรเน็ตเราก็สามารถติดตอกับเพื่อนของเราไดในสหรัฐ อเมริกาผานอิเล็กทรอนิกสเมล เขาไปคนหาขอมูลที่ญ่ีปุน แลวทําการกอปปไฟลไปไวที่จีนจากเคร่ือง คอมพวิ เตอรทบ่ี า นหรือทท่ี ํางานของเรา 3. อนิ เตอรเ นต็ มปี ระโยชนอยา งไร อินเตอรเนต็ มีประโยชนด ังน้ี คือ 1) ในดานการศกึ ษา เราสามารถเช่ือมตอ เขา กับอนิ เตอรเนต็ เพือ่ คน ควา หาขอมลู ไดจ ากทกุ ๆ ท่ใี นโลก ไมวาจะเปนขอมูลทางวิชาการจากที่ตางๆ ซึ่งอินเตอรเน็ตจะทําหนาท่ีเหมือนกับหองสมุดขนาดยักษ สง ขอ มูลท่ีเราตอ งการมาใหถ งึ หนา จอคอมพิวเตอรท ่ีบานหรอื ทที่ ํางานของเราในเวลาไมก ีว่ ินาที 2) ประโยชนทางดานการรับสงขอมูลขาวสาร ผูใชที่ตอเขากับอินเตอรเน็ต สามารถรับสงขอมูล ผานจดหมายอิเล็กทรอนิกส หรือ E-mail กับผูใชคนอ่ืนๆ ทั่วโลกโดยเสียคาใชจายท่ีตํ่ามาก เม่ือเทียบกับ จดหมายหรือสงขอมูลวิธีอื่นๆ นอกจากน้ียังสามารถสงขอมูลไดในรูปแบบตางๆ เชน รูปภาพ แฟมขอมูล ไป จนถึงขอ มลู มลั ติมีเดยี ทเี่ ปนภาพและเสียงไดอีกดว ย 3) ดานธุรกิจการคา อินเตอรเน็ตมีบริการ ซื้อ-ขาย สินคาผานทางคอมพิวเตอร หรือ Teleshopping เราสามารถเลือกดูสินคาพรอมทั้งคุณสมบัติตางๆ ผานจอคอมพิวเตอรของเราแลวส่ังซื้อจายเงินดวยบัตร เครดิตไดท นั ที บริษทั ตา งๆ จึงมกี ารโฆษณาผา นทางอนิ เตอรเน็ตมากขน้ึ ทําใหธุรกิจประเภทนมี้ เี พม่ิ มากขน้ึ 4. บริการตางๆ ในอนิ เตอรเน็ต อินเตอรเนต็ ใหบริการดงั นี้ 1) บรกิ ารดา นการส่อื สาร เปน การบรกิ ารที่ชวยใหผใู ชส ามารถตดิ ตอรับสง ขอมูลแลกเปลี่ยนกันได ในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส ซึ่งรวดเร็วกวาและถูกกวา การติดตอแบบธรรมดา เชน ไปรษณียอิเล็กทรอนิกส (E-mail) การสนทนาแบบออนไลน บูเลตินบอรด (กระดาษขา ว) fib , telnet 2) บริการคนหาขอมูลตางๆ เชน Archie , Gopher , Hytelnet , WAIS (Wide Area Information Service) , WWW หรอื Web (Word Wide Web) 5. ระบบช่ือบนอินเตอรเ น็ต บุคคลที่เราจะติดตอไดตองเปนบุคคลที่ใชบริการอินเตอรเน็ต คือ ตองมีช่ือผูใช (User Name) ถาหากวาเราตองการท่ีจะตองติดตอกับผูใชเหลาน้ัน ยอมเปนการยากแนนอนท่ีเราจะจําท่ีอยูของผูใชนั้น ทางอินเตอรเน็ต จึงไดมีระบบช่ือข้ึนมา เรียกวา “โดเมน” หรือ (Domain Name System) ใชเปนตัวอางอิง แทนหมายเลข ซ่ึงระบบ DNS น้ีจะทําใหผูใชสามารถแยกแยะเครือขายและเครื่องตางๆ กันไดสะดวกข้ึน ดงั ตัวอยางน้ี คมู ือเตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

372 www.chandra.ac.th www = ชื่อเครื่องใชบ ริการ ช่อื เครือขาย chandra = อยใู นกลุม การศึกษา ประเทศไทย ac = th = 6. อปุ กรณท ่จี ําเปนในใช Internet 1) เครื่องคอมพิวเตอร 2) MODEM คือ อุปกรณท่สี ามารถทําได 2 หนาท่ีภายเครอื่ งเดยี วกนั มหี นาท่แี ปลงสญั ญาณขอมูล ระหวา งดิจิตอลและอนาลอก ชวยใหค อมพวิ เตอรแ ลกเปล่ียนขอ มลู ผานสายโทรศพั ท 3) คูสายโทรศพั ท 1 หมายเลข ขอ มูลจะเดินตามสายโทรศัพท 4) โปรแกรมเพ่อื ตดิ ตอ กับ Internet เชน Internet Explorer Netscap Navigator 5) สาย ISDN เปนสายโทรศพั ทค วามเรว็ สงู ทอ่ี อกแบบพเิ ศษใชสาํ หรบั สง ผานเคร่อื งคอมพิวเตอร ซ่งึ ใหค วามเรว็ ต้งั แต 128 -256 Kbps 6) สาย ADSL เปน สายโทรศัพทความเร็วสงู ท่ีออกแบบพเิ ศษใชสําหรับสงผานเครอ่ื งคอมพวิ เตอร ซึ่งเร็วกวาสายแบบ ISDN หลายเทาสาย ADSLซง่ึ ใหค วามเรว็ ต้งั แต 128 -256 Kbps และ1 -2 MBps ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 7. ศพั ทท ่ีควรรเู กีย่ วกับอนิ เตอรเน็ต 1) Home Page = เป รียบ ไดกั บ ห น าแรก ของ Internet HOME PAGE เป น ไฟ ลข อมู ลแบ บ ไฮเปอรเท็กซ หรือขอมูล HTML ซึ่งเปนขอมูลในระบบ World Wide Web เปนขอมูลหนาแรกของ การเชอ่ื มโยงขอมลู อาจเปน ไฟลข อ มูลของผใู ชเ องหรอื ไฟลข อ มลู ทีโ่ อนยายมาจากแหลงอื่น 2) Web Page = เอกสารหนา ใดๆ ในเวปไซตแ ตละแหงนั้น 3) Web site = เรียกตําแหนงที่อยูข องผทู ม่ี เี ว็ปเพจของตัวเองบนระบบอินเทอรเ น็ต เชน - เวปไซตข องกระทรวงศึกษาธิการคอื www.moe.go.th -เวปไซตข องสํานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พนื้ ฐานคอื www.obec.moe.go.th - เวปไซตของสํานกั งานเขตพื้นทกี่ ารศกึ ษารอยเอด็ เขต 3 คอื area.obec.go.th / roiet3 - หรอื เวปไซต ของสอบครูดอทคอม คือ www.sobkroo.com เปนตน 4) E - MAIL = จดหมายอิเล็คทรอนิกส เปนการรับสงขอความโดยส่ือสารระหวางคอมพิวเตอร ผานระบบเครือขายโดยผูใชจะตองมีที่อยูจดหมายอิเล็คทรอนิกส หรือท่ีอยูอินเตอรเน็ต โปรแกรมที่ใช รับสง E - MAIL คือโปรแกรม Eudora Pro และMS LOG IN เปนการเขาสูระบบคอมพิวเตอรของศูนย ค อ ม พิ ว เ ต อ ร ตั ว อ ย า ง E – MAIL : [email protected] [email protected] [email protected] เปน ตน คูมือเตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 373 5) WWW (World Wide Web) เปนระบบฐานขอมูลทีมีระบบการเชื่อมโยงแบบใยแมงมุม ซึ่ง เปนการเช่ือมโยงเพื่อโอนยายไฟลขอมูลตามคํานิยามขอระบบโตตอบ แบบ HTTP ระบบเวิลด ไวด เว็บ ในปจจุบันเนนการแสดงขอมูลกราฟฟค ขอมูลเสียง ขอมูลวีดีโอ ซึ่งเปนภาพเคลื่อนท่ี ไฟลขอมูลในระบบ เวิลด ไวด เวบ็ เรียกวา HTML 6) Host โฮสต คอื เครือ่ งคอมพิวเตอรศนู ยกลางที่ตอเขากับ INTERNET หรือคอมพิวเตอรท่เี ช่ือม โยงเปน ระบบเครือขาย 7) เบราเซอร คอื ซอฟทแวรท ่สี ามารถแสดงขอมลู ของไฟลบ น WWW. เชน http://www.sobkroo.com หรอื http:// www.moe.go.th ประกอบดวย 3 สว น 7.1) สว นแรก คอื ชอ่ื โปรโตคอล (obec = สพฐ. moe = กระทรวงศึกษาธิการ) 7.2) สว นทส่ี อง คอื ช่อื โฮสต บอกช่อื ของคอมพวิ เตอรท่ีเกบ็ ขอมูลหนา น้ไี ว เชน กรม 7.3) สวนสุดทา ย คอื ไฟลพ าท บอกช่อื ไฟลท ีเ่ กบ็ ขอมลู รวมทง้ั ไดเรก็ ทอร่ขี องไฟลน ัน้ (ประเทศไทย) 8) Multimedia คอื ซอฟตแวร ส่อื ผสมดา น เสยี ง ภาพ ขอความ และ คอมพิวเตอร มาทาํ งานรว ม กนั อยา งเปน ระบบท่ีสมบูรณ 9) รหสั แอสกี ASCII (American Standard Code for Information) หมายถงึ รหสั มาตรฐานอเมริกนั ที่ ใชในการสงขา วสาร ซ่งึ เปน รหสั ขนาด 8 บิต โดยใชเลข 7 บติ แทนตวั อกั ษรและ อีก 1 บติ เปน ตัวตรวจสอบ 8.บทบาทของคอมพวิ เตอร อินเตอรเน็ต คอมพิวเตอร อินเตอรเนต็ หรอื ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารมีบทบาทตอการบริหาร งานในยคุ ปจ จบุ ัน ดงั นี้ 1) จดั ระบบขอมลู สารสนเทศ (Information Utilization) เพอื่ ประกอบการตัดสินใจ 2) การส่อื สารและการบริหารทางไกล (high-tech Administration) ในยุคนี้เครื่องมือเครื่องใช ใน การติดตอสอ่ื สารสะดวก รวดเร็วมาก อยไู กลกันก็สามารถทาํ งานเร่ืองเดยี วกนั ได ประชุมรวมกันได (Teleconference) 3) การหาความรูทํางานกับระบบคอมพวิ เตอรแ ละอินเตอรเนต็ (Computer internet Literacy) เชน หอ งสมุดอเิ ลก็ ทรอนิกส หอ งเรียนออนไลน เปน ตน 4) การจัดรปู องคกรทที่ ํางานไดฉับไว (Organization Development) 5) การบรหิ ารเอกสาร เชน สํานกั งานอตั โนมตั ิ การรบั สง คมู ือเตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 374 5. คณุ ธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณวชิ าชพี ก. คณุ ธรรมสําหรบั ขาราชการครู บคุ ลากรทางการศกึ ษา 1. ความหมายของคุณธรรม คําวา “คุณธรรม” ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช 2525 ไดใหความหมาย ของ “คุณธรรม” วา เปน สภาพคุณงามความดี พระธรรมปฎ ก (ปอ.ปยตุ โต.) อธิบายวา คุณธรรม คอื ธรรมท่ีเปน คุณความดงี าม สภาพที่เกือ้ กูล ในหนงั สือ Dictionary of Education ใหค วามหมายของคุณธรรม ดังนี้ 1. คณุ ธรรม คอื ความดงี ามของลักษณะนสิ ัยหรอื พฤติกรรมท่ีกระทําจนเกดิ ความเคยชิน 2. คุณธรรม คือ คุณธรรมท่ีบุคคลไดกระทําตามความคิดและมาตรฐานของสังคมซ่ึงเกี่ยวของ กบั ความประพฤติและศลี ธรรม พุทธทาสภิกขุ ไดอธิบายลักษณะของคุณธรรมวา “คุณ” หมายถึง คาที่มีอยูในแตละสิ่งซ่ึงเปน ท่ีตั้งแหงความยึดถือ เปนไปไดท้ังทางดีและทางราย ถาทําใหจิตใจยินดีก็เรียกวาคุณ ถาทําใหจิตใจยินราย ก็เรยี กวาคุณ ซ่งึ เปน ไปตามธรรมชาติของมนั คาํ วา “ธรรมะ” มคี วามหมาย 4 อยา ง ดงั นี้ 1. ธรรมะ คือ ธรรมชาติ เรามีหนา ท่ตี องเกี่ยวของ 2. ธรรมะ คอื กฎของธรรมชาติ เรามหี นา ที่ตอ งเรียนรู 3. ธรรมะ คือ หนาทีต่ ามกฎของธรรมชาติ เรามหี นาที่ตองปฏิบตั ิ 4. ธรรมะ คอื ผลจากการปฏบิ ัตหิ นาที่น้ัน เรามีหนาทต่ี องมหี รือใชม ันอยา งถกู ตอ ง ประภาศรี สีหอําไพ ไดใหความหมายของคุณธรรมวา หมายถึง หลักธรรมจริยาที่ สรางความรู สึกผิดชอบช่ัวดีในทางศีลธรรม มีคุณงามความดีภายในจิตใจอยูในขั้นสมบูรณจนเต็มเปยมดวยความสุข การเปนผูม คี ุณธรรมคอื การปฏิบตั ติ นอยใู นกรอบอันดีงาม ยนต ชุมจิต ไดใหความหมายของคําวา คุณธรรม หมายถึง คุณสมบัติที่เปนความดีความถูกตอง ความเหมาะสมซึ่งอยูภายในจิตใจของครูและเปนแรงผลักดันใหครูกระทําหนาที่ไดอยางถูกตองเหมาะสม และดยี ง่ิ ขึน้ ธรี ศกั ด์ิ อคั รบวร ไดอ ธิบายวา คุณธรรมมีความหมายเปน 2 ประเภท ไดแ ก 1. คุณสมบัติที่เปนความดี ความถูกตอง ซ่ึงมีอยูภายในจิตใจของบุคคล ชวยทําใหพรอมท่ีจะ กระทาํ พฤติกรรมตา ง ๆ อันเปน ประโยชนต อ ตนเองหรอื ผอู ่นื 2. เปนหลักที่มนุษยถือเปนแนวทางที่ถูกตองในการดําเนินชีวิต เปนหลักแหงความประพฤติ ปฏิบัติ และความรูความคิดท่ดี งี ามน่ันเอง จากแนวคิดทั้งหมดสรุปไดวา“คุณธรรม” มีลักษณะเปนสหวิทยาการ หมายถึง การนําเอาวิชา ตาง ๆ เชน การศึกษา จิตวิทยา ปรัชญา สังคมวิทยาเขามาผสมผสานกัน เปนลักษณะของการนําวิชาพื้นฐาน มาเปนเครื่องกําหนดคณุ สมบัติของคุณธรรม และจากความหมายของคําวา “คุณธรรม” ตามทัศนะตาง ๆ ขาง คมู ือเตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 375 ตน นํามาสรุปเปนความหมายไดวา หมายถึงคุณสมบัติท่ีเปนคุณความดี ความถูกตองซ่ึงมีอยูภายในจิตใจ ของบุคคล อันเปนประโยชนตอตนเอง และผูอ่ืน หรอทั้งตนเองและผูอื่น ดังน้ันคุณธรรมของครูจึงควรมี ลักษณะท่ีดีงามเหมาะสมอยูในสวนลึกของจิตใจครู เปนแรงผลักดันใหครูกระทําหนาที่ของครูอยางถูกตอง เหมาะสมและสมบูรณยง่ิ ความสําคญั ของคณุ ธรรมสาํ หรับครแู ละบุคลากรดา นการศกึ ษา 2. ธรรมสาํ หรบั ครแู ละบุคลากรทางการศกึ ษา ทีค่ วรรู ไดแ ก 2.1) ปจ จัยใหเ กดิ สัมมาทิฏฐิ 2 หรือทางเกิดแหง แนวคิดทีถ่ ูกตอ ง 2 ประการ คอื 1) ปรโตโฆสะ คือ เสียงจากคนอ่ืน การกระตุนหรือชักจูงจากภายนอก การรับฟงคําแนะนําส่ังสอน เลา เรยี นความรู สนทนาชักถาม 2) โยนิโสมนสิการ คือ การใชความคิดถูกวิธี ความรูจักคิด คิดเปน คิดแยกแยะสิ่งท้ังหลายจนเห็น เหตุผลความสัมพนั ธต น กาํ เนดิ ของมัน ธรรมหมวดนี้มีความสําคัญในกระบวนการศึกษาหรือพัฒนาคน เพราะ สัมมาทิฏฐิ คือ ความเห็นอัน ถูกตอง ซึ่งทุกคนควรจะมีเปนอันดับแรกกอนท่ีจะทําอะไรใหสําเร็จตรงเปาหมาย เชน คนจะดําเนินชีวิตได ราบร่ืน มีความสุข ก็ตอเม่ือเขามีความเห็นเก่ียวกับชวี ิตไดถูกตองเทานั้น ยกตวั อยางเห็นวา ชีวติ จะมีความสุข ตองขยัน อดทน ทําการงาน ประหยัด และทําความดี หรอื นักเรียนจะเรียนไดสาํ เรจ็ ก็ตอเมื่อเขาเห็นวา ความ สาํ เร็จในการเรียนจะมีไดกต็ อ เมอ่ื เขาเอาใจใสตอ การเรยี นสมา่ํ เสมอ เปนตน ครู ผูบริหาร บุคลากรการศึกษา อยูในฐานะผูใหการศึกษาหรือชี้แนะจึงเปนปจจัยประการหน่ึงท่ีจะ ใหเกิดสัมมาทิฏฐิ การชี้แนะของครูมีความสําคัญย่ิงตอวิถีชีวิตของศิษย ถาช้ีแนะถูก ศิษยจะดําเนินชีวิตไป ในทางที่ดี ถาชี้ผดิ ศิษยจะมชี ีวติ ลม เหลว โดยปกติ ครูทมี่ ีความเปนครูเปนท่ีคาดหมายวา จะช้ีแนะศษิ ยในทาง ท่ีถูกตอง เทาน้ัน ดังน้ัน จึงเห็นไดชัดเจนวา ชีวิตของมนุษยทุกชีวิตยอมอยูในกํามือของครู อาชีพครูจึงเปน อาชีพทกี่ าํ หนดอนาคตของคนกว็ าได และเปน อาชีพท่ีมีคา ควรศรัทธา 2.2) ปญญา 3 คือ ความรอบรู มี 3 ประการ คอื 1) จินตามยปญญา ปญญาเกิดจากการคิดการพิจารณาหาเหตผุ ล 2) สุตมยปญญา ปญ ญาเกดิ จากการฟง การศกึ ษาเลา เรียน 3) ภาวนามยปญ ญา ปญญาเกดิ จากการฝกอบรมหรอื ลงมือปฏบิ ตั ิ ปญ ญา 3 ประการนี้เปนหนาที่โดยตรงท่ีครูจะปลูกฝงใหแกน ักเรียน เพราะสอดคลองกบั จดุ ประสงค ของการศึกษา กลาวคือ การใหการศึกษามุงที่จะใหเกิดพฤติกรรม 3 ประการ ที่เรียกวา Domain 3 ไดแก พุทธพิสัย (Cognitive Domain) จิตพิสัย (Affective domain) และทักษะพิสัย (Psychomotor) มีสาระสําคัญ ทีส่ อดคลองกันดังน้ี ปญญาเกิดจากการคิด หรือจินตามยปญญา มุงท่ีศักยภาพของจิตใจ ซึ่งครอบคลุมความรูสึกการเห็น คุณคาของส่ิงน้ัน ๆ สอดคลองกับจิตพิสัย ซ่ึงเปนเรื่องของความรูสึกซาบซึ้งในส่ิงท่ีเรียนอันเนื่องมาจากการ เห็นคณุ คา คูมือเตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 376 ปญญาเกิดจากการฟง หรอื สุตมยปญญา มุงที่การศึกษาเลาเรียนเพ่ือใหเกิดความรูความเขาใจอันเปน ลักษณะของพทุ ธพสิ ยั คอื ความรู ความจาํ ความเขาใจ เปนตน ปญญาเกิดจากการลงมือปฏิบัติ หรือภาวนาปญญา มุงที่ความชํานาญ การทําอยางคลองแคลวมี ประสิทธิภาพ ซึ่งก็คือทกั ษะพิสัยนั่นเอง ปญญาในแงร ะดับของการรบั รูมี 3 ระดับตามท่พี ุทธโฆษาจารยกลาวไวใ นคัมภรี ส ุทธมิ รรค คือ 1) ระดับสัญญา หมายถึง ปญญาข้ันประถมหรือขั้นตน รูเพียงจําได ยังไมละเอียดลึกนัก เชน จําช่ือ คนได จาํ เร่อื งราวได 2) ระดับวิญญาณ หมายถึง ปญญาระดับมัธยมหรือระดับกลาง รูแจงชัด แตไมถึงกับทะลุปรุโปรง เชน รชู ือ่ คนแลว ยงั รตู อ วา คนน้นั อยทู ่ไี หน เปน บตุ รของใคร เปน ตน 3) ระดับปญญา หมายถึง ปญญาระดบั อดุ มหรือระดับสงู รูรอบ รูลกึ รลู ะเอยี ด 2.3) ศึกษา 3 หรือไตรสกิ ขา คอื ขอ ปฏบิ ตั ิทเ่ี ปน หลกั สาํ หรบั ศึกษามี 3 อยา ง คอื 1) อธศิ ีลสกิ ขา ขอปฏิบัตสิ าํ หรับฝก อบรมในทางความประพฤติอยา งสงู เรยี กสั้น ๆ วา ศีล 2) อธจิ ิตตสขิ า ขอ ปฏิบัติสาํ หรบั ฝก อบรมจติ เพ่อื ใหเ กดิ สมาธิอยางสงู เรยี กสน้ั ๆ วา สมาธิ 3) อธิปญญาสิกขา ขอปฏิบัติสําหรับอบรมปญญาเพื่อใหเกิดความรูแจงอยางสูงเรียกวาสั้น ๆ วา ปญญา สิกขา 3 เปนหลักการศึกษาซ่ึงมีเปาหมายคือความรูระดับปญญา ศีลเปนแนวทางแสดงพฤติกรรม ทางกายและวาจาใหอยูในทิศทางท่ีถูกตอง ไมใหออกนอกลูนอกทางหรือนอกเกณฑมาตราฐานของสังคม สมาธิเปนแนวทางแสดงพฤติกรรมทางใจมุงท่ีความสงบ สุขุม เยือกเย็น ไมจุนจานหรือวอกแวกสมาธิตอง อาศัยศีลเปนพ้ืนฐาน ปญญาเปนความรอบรู ลึก ละเอียด แยกแยะเห็นสิ่งทั้งหลายตามสภาพจริงรูทะลุภาพ มายาของสง่ิ น้ัน ๆ ปญญาตอ งอาศัยสมาธิเปน ฐาน หากไมมีสมาธปิ ญญาจะไมม ี แนวคิดท่ีครูควรไดจากสิกขา 3 คือ การท่ีนักเรียนจะเรียนรูได เร่ิมตนดวยศีลคือมีความพรอมทาง กายและวาจาใหอยูในทิศทางที่ถูกตอง ไมใหออกนอกลูน อกทางหรือนอกเกณฑมาตราฐานของสังคม สมาธิ เปน แนวทางแสดงพฤติกรรมทางใจมุงที่ความสงบ สุขุม เยือกเย็น ไมจนุ จานหรือวอกแวกสมาธิตองอาศัยศีล เปนพื้นฐาน ปญญาเปนความรอบรู ลึก ละเอียด แยกแยะเห็นส่ิงทั้งหลายตามสภาพจริงรูทะลุภาพมายาของ สิง่ น้ัน ๆ ปญญาตอ งอาศยั สมาธิเปน พน้ื ฐาน หากไมม สี มาธิปญญาจะไมม ี แนวคิดท่ีครูควรไดจากสิกขา 3 คือ การที่นักเรียนจะเรียนรูได เร่ิมตนดวยศีลคือมีความพรอมทาง รางกายและคําพูด คือรางกายอยใู นสภาพปกติ ไมเดือดรอนวุนวาย ไมกอความรําคาญ เมื่อรางกายพรอมแลว จิตใจก็จะอยูในสภาพที่พรอม คือสมาธิ เตรียมเสมอท่ีจะรับรูเรื่องนั้น ๆ เหมือนแมวเตรียมทาพรอมที่จะรับรู ดงั นั้น ครูควรหาวธิ ีท่ีจะใหนักเรยี นมีความพรอ มท้ังกายและใจ คอื มีศลี และสมาธิ เสียกอน แลวจึงใหความรู หรือเน้ือหาวิชาแกนักเรียน ครูตองยืดหยุนปรับยุทธวิธีการสอนอยูตลอดเวลา ขึ้นอยูกับนักเรียนท่ีจะเรียนใน คมู ือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 377 ขณะนั้น ๆ ไมค วรเอาเกณฑของครูไปกาํ หนดวิธกี ารสอนของครูลวงหนาแบบยดื หยนุ ไมได มองในแงนเ้ี ห็น ไดวา การทํางานของครูเปนเรื่องนาสนุกไมจําเจ ไมนาเบื่อ เพราะตองปรับเปลี่ยนเทคนิควิธีอยูตลอดเวลา เพ่ือเปาหมายคือ การเรียนรูของนักเรียน ครูที่คิดวาการสอนเปนเรื่องนาเบื่อจําเจ แสดงวามีความเปนครูนอย ควรนําแนวคิดจากไตรสิกขาไ ปใชประโยชนในการสอน จะไดเกิดความรูสึกไมนาเบ่ือ และเกิดความรักใน อาชีพครูย่งิ ขึน้ 2.4) อรยิ สจั 4 คอื ความจรงิ อนั ประเสรฐิ มี 4 ประการ ไดแก 1) ทุกข ความทุกข สภาพทท่ี นไดยาก 2) สุมทยั สาเหตใุ หท ุกขเกดิ ไดแ กต ณั หาความทะเยอทะยานอยาก 3) นโิ รธ ความดับทุกข 4) มรรค ขอปฏิบตั ิใหถึงความดับทุกข จุดสําคัญของอริยสัจในแงท่ีนํามาประยุกตใชคือ เปนธรรมที่แสดงถึงความสัมพันธระหวางเหตุกับ ผล กลาวคือ ทุกขเปนผล เกิดมาจากสมุทัยซึ่งเปนเหตุ นิโรธ เปนผล เกิดจากมรรค ซ่ึงเปนเหตุ ตามหลักพุทธ ธรรม ทุกสิ่งทุกอยางลวนมีสาเหตุ ไมมีอะไรเกิดข้ึนลอย ๆ ไมวาความสุข ความทุกข ความรักความชัง ฯลฯ ลว นมาจากสาเหตตุ าง ๆ กนั ขอคิดจากอริยสัจ 4 ท่ีครูควรนํามาใชคือ ครูทํางานการสอน กับนักเรียน ยอมตองการความรักความ เคารพจากนักเรียน และตองการประสบความสําเร็จความกาวหนาในอาชีพซึ่งจะเกิดข้ึนไดจากสาเหตุ เชน ครูตองรักและยอมรับนักเรียนดวยใจจริง อยางนอยใหใกลเคียงกับคํากลาวที่วา \"รักโรงเรียนเหมือนบาน รักนักเรียนเหมือนลูกเหมือนหลาน\" นอกจากน้ีครูจะตองตั้งใจปฏิบัติหนาที่ดวยความเสียสละอันเปนการ สรางสาเหตุที่ดีตอผลที่จะตามมา ซึ่งไดแกความสําเร็จ ความกาวหนาในอาชีพของตน ครูตองไมเปนคน ประเภทท่นี อนรอคอยผลอยางเดียวโดยไมสรางสาเหตุที่ดกี อน 2.5) อิทธบิ าท 4 คือ คณุ ธรรมทนี่ ําไปสคู วามสาํ เรจ็ แหง ผลท่มี งุ หมาย มี 4 ประการ ไดแก 1) ฉนั ทะ ความพอใจ ความตองการทจ่ี ะทาํ 2) วิรยิ ะ ความเพียร กลาทํา เอาธรุ ะ ไมทอ ถอย 3) จติ ตะ ความคดิ ตง้ั จิตรบั รูในส่ิงที่ทําและทาํ สงิ่ นนั้ ดวยความคิด 4) วมิ งั สา ความไตรต รอง หมั่นใชปญ ญาตรวจตราหาเหตุผลและตรวจสอบขอย่งิ หยอนในสง่ิ ที่ ทํานัน้ มกี ารวางแผน วดั ผล อิทธิบาท 4 นี้ เปนธรรมท่ีกลาวถึงกันบอย ในฐานะเปนธรรมที่นําไปสูความสําเร็จ ซ่ึงเปนที่ ปรารถนาของทุกคน ในแวดวงอาชีพทั้งหลาย หากใชอิทธิบาท 4 ก็จะประสบความสําเร็จในวิชาชีพนั้น ๆ คูมอื เตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 378 จุดเนนของธรรมหมวดน้ีอยูที่ขอแรก คือ ถามีความพอใจแลว การกระทําอีก 3 อยางก็ผิดตามมา ดังนั้น ปญหาจึงอยูที่วา ทําอยางไรจึงจะเกิดความพอใจในงานท่ีทํา ขอน้ีตองนําหลักอริยสัจ 4 มาประกอบ อริยสัจ 4 แสดงถึงความสัมพันธระหวางเหตุกับผล โดยยกผลน้ันมาใหเ ห็นกอน เชน คูนิโรธกับมรรค กลาวถึงนิโรธ กอนมรรค เพราะเมื่อเห็นผลคือความดับทุกขแลวจะมีความสุขขนาดไหน ยอมจะเกิดความอยากท่ีจะปฏิบัติ ตามวิธีดับทกุ ข ในทํานองเดียวกัน การที่จะเกิดความพอใจท่ีจะทํางาน จําเปนตองรูกอนวา งานนั้นดี อยางไร มี ประโยชนอยางไร ทําแลว จะเกดิ ผลดีอะไร ฯลฯ โดยสรปุ กค็ ือ พยายามมองใหเ ห็นคุณคา ของส่งิ นนั้ เพ่ือจะได เกิดความพอใจท่ีจะทํางาน เมื่อเกิดความพอใจแลว ก็จะเกิดความเพียร หรือวิริยะความคิด หรือจิตตะ และ ความไตรต รอง หรือวิมงั สา ขอคิดจากอิทธิบาท 4 สําหรับครูก็คือ การที่ครูจะประสบความสําเร็จในวิชาชีพของตน ครูตองมี ความรักความพอใจในวิชาชีพครู มองเห็นคุณคาและความหมายของวิชาชีพครู ไมคิดดูถูกวิชาชีพของตน รูสึกภูมิใจเปนเกียรติและศักดิ์ศรีที่ไดประกอบวิชาชีพครู ความรูสึกเชนนี้จะทําใหเกิดความพยายามท่ีจะทํา หนาที่ดวยการอุทิศตนและเสียสละ กลาที่จะทํางานอันทาทายตอวิชาชีพคือการสรางตน ความเปนครูจะมี ในความคดิ อยตู ลอดเวลา ไมใชเ ฉพาะในหองเรยี นเทา นนั้ แมใ นสถานการณอ่ืน ๆ นอกหองเรียนก็จะคิดและ ไตรตรองถงึ งานแหง วชิ าชีพครูอยูตลอดเวลา คือเปน ครทู ุกลมหายใจนน่ั เอง ปจจุบัน สังคมเปลี่ยนแปลงไปมาก วิถีชีวิตของคนก็เปล่ียนแปลง อาชีพในสังคมปจจุบันมีหลาย หลาก อาชีพท่ีทําเงินไดมากจะกอภาพลวงตาใหเห็นวาเปนอาชีพที่ดีท่ีสุดมีคุณคา นาทํา อาชีพครูอาจถูกมอง วาลาสมัย ทําเงินไมไดมากเหมือนบางอาชีพ เชน แพทย วิศวกร ธุรกิจเปนตน ดังน้ัน จึงปรากฏเหมือนกันวา ครูบางคนไมภูมิใจท่ีจะเปดเผยอาชีพของตนตอคนที่ไมรูจัก ดว ยความรสู ึกวา ดอยหรือไมท ันสมัย ความรูสึก เชนน้ีเปรียบเสมือนมะเร็งรายไมควรท่ีครูจะใหมีในจิตใจของตน ควรนําหลักอิทธิบาท 4 มายึดเปนหลักใน การทําหนาที่ของตน คือ ตองรักพอใจในอาชีพ กลาทําหนาที่ดวยความเสียสละไมอยูภายใตอิทธิพลของ วัตถุนิยมหรือเงินตรา ควรใชเวลาในการคิดงานในหนาท่ีหาทางปรับปรุงแกไขพัฒนางานอยูเสม่ําเสมอ โดยวิธนี ้วี ิชาชพี ครกู ็จะอยใู นสังคมอยางสงา ผาเผย มีเกียรตแิ ละศักดิศ์ รยี ่งิ กวา อาชีพใด ฯ 2.6) กัลยาณมิตรธรรม 7 คือ คุณสมบัติของมิตรดีหรือมิตรแท ซึ่งไดแกคุณสมบัติของครู มี 7 ในท่ีน้ีจะ เนน แนวคดิ ทีค่ รคู วรไดจากกลั ยาณมิตรธรรมเพอ่ื นาํ มาใชประโยชนใ นการประกอบอาชพี ครู ตามพุทธธรรม มิตรดีหรือมิตรแทเรียกวา “กัลยาณมิตร “ ครูจัดเปนกัลยาณมิตรของศิษย เพราะเปน ผูใกลชิดกับศิษย ทราบความลึกตื้นหนาบางของศษิ ยเทา ๆ กับมติ รแทที่จะรูจักกัน ดังน้ัน ครูกับนักเรียนตอง ไมมีชองวางระหวางกัน ตองรูและเขาใจกันเปนอยางดี ขอน้ียอมขึ้นอยูกับครูเปนสวนใหญ ถาครูวางตัว เหมาะสมเปนกันเองกับนักเรียน เปดเผยตรงไปตรงมา นักเรียนก็สะดวกใจท่ีจะเขาหาและเปดเผยแมกระทั่ง คมู อื เตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 379 ความลับของตนใหครูไดทราบได ซึ่งเปนประโยชนตอครูที่จะใชเปนขอมูลในการแนะนําสั่งสอนนักเรียน ดังนั้น ครูจึงตองทําตัวอยูในฐานะเปนเพ่ือนแทกับนักเรียนกัลยาณมิตรธรรมทั้ง 7 โดยสาระสําคัญนั้นคือ การมีความรูความสามารถดีและมีความประพฤติดี ซ่ึงสอดคลองกับคุณลักษณะของพระพุทธเจาที่มีปรากฏ อยูในบทสวดพุทธคุณท่ีวา “วิชาจรณสัมปนโน” หมายความวา พระพุทธเจาทรงมีท้ังความรู และความ ประพฤติ ดังน้ัน ครูในฐานะกัลยาณมิตรของศิษยถามีกัลยาณมิตรธรรมก็เทากับเจริญรอยตามาพระพุทธเจา คือมที ง้ั ความรแู ละความประพฤตทิ ี่ดี การท่ีครูมีความรูและความประพฤติดีจะทําใหครูเปนท่ียอมรับของนักเรียนและของคนทั่วไปซ่ึง ขอน้ีจะสนับสนุนใหครูมีความรักและศรัทธาในอาฃีพครูยิ่งขึ้น เพราะเปนอาชีพที่ทําใหตัวครูเองมีความ หมายในสายตานักเรียนและของบุคคลท่ัวไป แตการที่จะมีความหมายเชนนั้นขึ้นอยูกับการทําตัวของครูเอง โดยมีกัลยาณมิตรธรรม หรอื โดยสรุปก็คือมีท้ังความรูและความประพฤติดีนั้นเอง ปจจุบัน บางทีครูก็คาดหมายตนเองไมถูกตองนัก เชน คาดหมายวาตนเองจะตองไดรับการยอมรับ นับถือและเปนที่เคารพของศิษยและคนทั่วไปอยางนอยก็เทากับครูในอดีต เมื่อมีเสียงสะทอนบางคร้ังจาก สังคมในลักษณะท่ีลดความยอมรับนับถือครูนอยลง ไมวาจะทางสื่อมวลชนหรือทางอื่นใดครูอาจคิดวา ปจจุบันน้ีสังคมไมใหความสําคัญแกครู แตครูลืมคิดไปวา ปจจุบันนี้ครูยึดม่ันอยูในกัลยาณมิตรธรรมมากแค ไหน ถาปรากฏวาครูขาดกัลยาณมิตรธรรม แนนอนสังคมก็จะขาดการยอมรับครูไปดวยซึ่งเปนเรื่องธรรมดา สาเหตุยอ มเกิดจากครูเอง เพราะครเู ปนสญั ลักษณแ หง คณุ คาและความดี ถา ครูไมเ ปนทรี่ องรับแหงคุณคา และ ความดีน้ัน ก็ผิดความคาดหมายของสังคม ผลลบก็จะเกิดขึ้นกับครูเอง ดังน้ัน ทางท่ีดีท่ีสุด ครูควรนําแนว ความคิดจากกลั ยาณมิตรธรรมดังกลา วมาปฏบิ ัตอิ ยางจรงิ จงั 2.7) พรหมวิหาร 4 คือ ธรรมเคร่ืองอยูอยางประเสริฐ ธรรมประจําใจอันประเสริฐ หลักความประพฤติ ทป่ี ระเสรฐิ บริสทุ ธ์ิ ธรรมท่ีตอ งมีไวเปน หลักใจและกาํ กับความประพฤติ มี 4 ประการ 1) เมตตา ความรัก ปรารถนาจะใหเ ปน สขุ มีจิตอนั แผไ มตรีและประโยชนแ กผ ูอนื่ 2) กรณุ า ความสงสาร คิดชวยใหพ นทกุ ข ใฝใจในอันจะปลดเปล้อื งบาํ บดั ความทกุ ขย ากเดอื ดรอน ของผูอนื่ 3) มุทติ า ความยนิ ดี ในเมือ่ ผอู ื่นอยดู มี สี ขุ พลอยยินดดี ว ยเมอื่ เขามีความสขุ 4) อเุ บกขา ความวางใจเปนกลาง มจี ติ เท่ียงธรรมไมเอนเอียงเพราะความชอบใจและไมช อบใจ พรหมาวิหาร 4 นี้ไดมีการนําไปอธิบายวาเปนธรรมสําหรับบุคคลตาง ๆ มากมายเหลือเกิน เชน ธรรมสําหรับนักปกครอง นักบริหาร นักการเมือง ครู ฯลฯ จนอาจทําใหเกิดความรูสึกวาเปนเหมือนยาหมอ ใหญที่แกไดสารพัดโรค ดังนั้น จึงขอแสดงความเห็นเพิ่มเติมโดยอาศัยประสบการณประกอบกับหลักวิชา เพ่ือเปนเครือ่ งวินิจฉัยวา พรหมวหิ าร 4 เปน ธรรมสําหรับหลาย ๆ กลมุ บคุ คลอยางไรในขอบขา ยแคไหน คูมอื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 380 คําวา “เมตตา” ท่ีแปลวาความรัก ลักษณะสําคัญของเมตตาคือ “เอ้ือประโยชนตอผูท่ีถูกรัก” ครูรัก ศิษยตองเอื้อประโยชนตอศิษย ไมใชรักเพื่อจะเอาประโยชนจากศิษย ดังน้ัน “ประโยชน” จะเปนตัวชี้วาเปน เมตตาหรือไม กรุณา ความหมายลึก ๆ ตามที่พระพุทธโฆษาจารย ไดอธิบายไวในคัมภีรวิสุทธิมรรค คือความ สะเทือนใจเม่ือรเู หน็ ความทุกข หรือปญหา ของคนอื่น ซึ่งความสะเทือนใจน้ีเองจะผลกั ดันใหเกิดการกระทํา ตอมา คือเขาไปชวยขจัดความทุกข หรือแกปญหาโดยวิธีใดวิธีหนึ่ง เชน ครูเห็นความไมรูของศิษยซึ่งความ ไมร ู ความโง ความไมฉลาดคอื ปญหาอยางหนึ่ง เกิดความสะเทือนใจ อดไมไดทจ่ี ะชว ยเหลือใหศิษยมีความรู ขนึ้ มาใหไ ด เชน น้เี รยี กวา ครูมคี วามกรณุ าตอศิษย มุทิตา ความหมายก็คือ แสดงความยินดีดวยใจจริง ไมใชเพียงมารยาท ตอความสําเร็จของผูอ่ืน แม ตวั เองจะไมไ ดร บั ความสําเร็จก็ตาม เปน การสนับสนนุ คนอ่ืนใหก าวตอ ไป อุเบกขา บางทีแปลวาการวางเฉย เชน เรามักจะพูดตอเหตุการณบางอยางท่ีเราไมสนใจแลวา “ผม อเุ บกขาหรือวางเฉยเสียแลว” ซ่ึงเปนการแสดงออกโดยทั่วไปในสังคมจนกลายเปนวาอุเบกขาคือการวางเฉย ไมสนใจอะไรทั้งส้ิน ในท่ีน้ีใหความหมายวาวางใจเปนกลางตามที่พระราชวรมุณี (2518:92) ไดใหความ หมายไว จะใหความหมายอยางไรควรใหสอดคลองกับรากศักด์ิ คือ “อุเบกขา” มีรากศัพทมาจากภาษาบาลี มาจากคําวา “อุป” แปลวา “ใกล” กับ “อิกขา” แปลวา “ดู” “เห็น” รวมกันเขาเปน “อุเบกขา” เม่ือใชเปนคํา ไทยก็เปน “อุเบกขา” คือการดูใกล ๆ ดูใหเห็นแท ๆ ไมใชดูเพียงผิวเผินแลวสรุป การดูใกล ๆ เปนการดูดวย การพินิจพิเคราะหหรือใชเหตุผล ใหเห็นวาจริง ๆ คืออะไร ดังนั้น อุเบกขาจึงเปนกระบวนการตัดสินดวย ปญญา หรือเปนกระบวนการทางปญญา เชน ครูเห็นนักเรียนคนหน่ึงนั่งหลับในหองเรียนเปนประจํา ถาครู ตดิ สินงาย ๆ กจ็ ะสรุปวา นักเรียนคนน้ไี มตง้ั ใจเรยี น ข้เี กยี จ ประพฤตไิ มดี…. ครูอาจแสดงพฤติกรรมบางอยา ง ออกไป เชน ดา เฆี่ยน หรอื ปลอยไปโดยวางเฉยเสีย แตถาครูใชหลักอเุ บกขา ครกู ็จะดูใกล ๆ หาสาเหตุตาง ๆ เชน สุขภาพไมดีมีโรคประจําตัว อดนอนมากอน ทํางานหนักมากอน การสอนของครูไมนาสนใจ ฯลฯ ซ่ึง สาเหตุบางอยางแกไขได ก็รีบแกไข แตสาเหต ุที่แกไมไดจริง ๆ ก็จนปญญา อาจตองปลอยไป การปลอยไป ในลักษณะนี้อาจพูดไดวาเปนอุเบกขา หรือวางเฉย แตกอนจะถึงขั้นอุเบกขาดังกลาว ไดผานขั้นตอน กระบวนการทางปญญา มาแลว จนหาขอยุติไดแลว การหาขอยุติดวนเหตุผลอยางน้ีไมใชเร่ืองของความพอ ใจหรือไมพอใจ แตเปนเรื่องของการปฏิบัติไปตามเหตุผลท่ีมีในขณะน้ัน ๆ ดังน้ัน ผูเขียนจึงกลาววา จะแปล อเุ บกขาวา อยางไรก็ตามควรใหสอดคลอ งกับรากศัพท แปลวา “วางเฉย” ก็ถูกสวนหน่ึงแตกอนจะวางเฉยน้ัน ไดผานขั้นตอนการตรวจสอบสาเหตุมาแลว แปลวา “วางใจเปนกลาง” ก็ได เพราะคําวาเปนกลางแสดงถึง การไมต ดั สนิ บนพนื้ ฐานของความรสู กึ หรืออารมณ ชอบหรือไมช อบ แตตัง้ อยบู นเหตุผลทใี่ หเ ปนเชนนน้ั จากทกี่ ลาวน้ีจึงเห็นไดวา พรหมวิหาร 4 เปน ธรรมที่ครูควรนํามาเปน หลักในการประกอบอาชพี ของ ตน เพราะเหมาะสมกับบทบาทหนา ทข่ี องครู ซ่งึ เก่ียวขอ งกับเดก็ นกั เรียน ครูอยใู นฐานะทเ่ี ปน ผูใหญ สามารถ เอ้อื ประโยชนแกนักเรยี นได ชวยแกป ญหาของนกั เรียนได ยินดีทจี่ ะสนบั สนุนสงเสริมใหก ําลังใจแกนกั เรียน คมู อื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 381 เม่ือประสบความสําเร็จ ตลอดจนไมเลือกที่รักมักที่ชังวางตัวเปนกลางกับนักเรียนไดทุกคน ดวยการมีพรหม วิหารเชนน้ี อาชีพครูจะมีความหมายยิ่งข้ึน เปนที่ยอมรับนับถือยิ่งขึ้น มีเกียรติและศักด์ิเปนท่ียําเกรงย่ิงขึ้น ทั้งจากนกั เรยี นและประชาชนท่วั ไป 2.8) คณุ ธรรมเพ่อื พัฒนาครู ผูบ ริหาร บุคลากรทางการศึกษา คุณธรรมหลัก 12 ประการเพ่ือการพัฒนาอุปนิสัยสรางความเปนครู ผูบริหาร บุคลากรทางการศึกษา ( A Dozen Core Virtue to Develop Positive Character ) ไดแ ก 1). Care = การดแู ล เอาใจใส ความหวงใย คือปฏิบัตติ อผูอ ืน่ ดวยความสุภาพออนโยน มีใจเมตตากรณุ า แสดงออกซงึ่ ความกตญั ยู กโทษผูท่ี กระทําผดิ ตอเรา ชว ยเหลอื ผทู ขี่ ดั สน มีมมุ มองความคดิ ทดี่ ีตอ ผูอื่น แสดงความโอบออมอารตี อ ผูอ่นื ท้ังคาํ พูด และการกระทาํ วนิ จิ ฉยั สถานการณจ ากมุมมองของคนอนื่ ท่ตี างจากของตน คุณธรรมอนื่ ๆ ทเี่ กี่ยวของ (Related Virtues) ไดแก Charity ความเอ้ือเฟอ เผื่อแผ การกุศล Compassion ความเมตตาสงสาร ความปรานี ความเออื้ อาทร Concern ความเปนหวง ความสนใจ เปน ธุระ ความใสใ จ Empathy การมีความรสู ึกรวมกับผูอืน่ ความรูสึก เห็นอกเหน็ ใจ Forgiveness การยกโทษ การใหอ ภยั ผอู ืน่ Gentleness ความสภุ าพออนโยน ความมีน้าํ ใจ ความเปน ผดู ี Kindness ความกรุณาปรานี มเี มตตา Love ความรกั Respect ความเคารพยําเกรง นบั ถือ Selflessness การไมเห็นแกผลประโยชนส วนตน ความไมเหน็ แกตวั Sensitivity ความสามารถรับรู มี ไหวพริบ ความไวตอความรูสึกของผูอ่นื และTolerance ความอดทน ใจกวา ง รูจักใหอ ภัย 2) Citizenship = การเปน พลเมืองที่ดี คอื การรจู ักการใชส ทิ ธแิ ละมีความรับผิดชอบตอหนา ท่ขี องตน ปฏบิ ัตติ ามกฎหมายและระเบียบ ขอบงั คับของบา นเมอื ง ใหความรวมมือกบั ชมุ ชนทีต่ นเองอาศยั อยู การมีสว นรวมกบั สงั คม ใชส ิทธิใ์ นการ เลือกตง้ั เปน มติ รและชว ยเหลอื เพื่อนบา น เฝา ตดิ ตามขอมลู ขาวสารทเ่ี กิดข้นึ อยา งสมํา่ เสมอ คณุ ธรรมอืน่ ๆ ทเี่ กย่ี วของ (Related Virtues) ไดแก Activism ความมอี ุดมการณท างการเมือง Caring การดูแลเอาใจใสตอผอู น่ื Concern ความเปน หว ง ความสนใจ เปน ธรุ ะ ความใสใ จ Cooperation การใหความรวมมือ Helpfulness การใหค วามชว ยเหลอื การทํา ตวั ใหเ ปน ประโยชน Obedience การเชอ่ื ฟง ยอมอยภู ายใตกฎเกณฑ การปฏิบัตติ ามกตกิ า มารยาท ทางสงั คม และPatriotism ความรกั ชาติ การปอ งกันและรกั ษาผลประโยชนของประเทศชาติ 3) Cooperation = การใหความรวมมือ คือการทํางานรว มกับผูอ่นื โดยมีเปา หมายเดียวกนั ชวยเหลือคนทข่ี ดั สน รจู กั รอ งขอความชว ยเหลือเมอ่ื ตนมคี วามจําเปน มีการประนีประนอม รูวิธีแกป ญหา เปน ผูสรา งสนั ตสิ ขุ เปนผนู าํ และเปน ผูตามที่ดี มกี าร ติดตอสื่อสารกับผูอ ืน่ ไมป ด ก้ันตนเอง รูจักแบง ปน ใหความเคารพ ใหเกียรตใิ นความสามารถของผอู ่ืน คูมือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 382 คุณธรรมอนื่ ๆ ที่เกีย่ วขอ ง (Related Virtues) ไดแก Helpfulness การใหค วามชว ยเหลือผูอ่นื การทาํ ตวั ใหเ ปน ประโยชน Generosity ความมีใจกวา งขวาง เอ้อื เฟอ เผื่อแผ ไมเห็นแกตัว Leadership ความเปน ผูนํา ความสามารถในการนาํ Patience ความอดทนอดกลั้น มีขนั ติ และSharing ความมีน้าํ ใจแบงปน แกผอู ่ืนท่ขี ัดสน 4) Courage = ความกลาหาญ ความมใี จกลา คอื ความสามารถเผชญิ กบั ความกลัวทีร่ มุ ลอ มเขามา ยืนหยัดเพ่ือสิทธิของตนและของผูอ่นื ยนื ยันใน ส่งิ ทตี่ นเชื่อถอื ไมป ลอยใหค วามกลัวมาขัดขวางความใฝฝ น ของตน ทาํ ในสิ่งทถี่ กู ตองแมในภาวะวกิ ฤติ ไมยอมแพแ มพบกบั แรงกดดัน กลา สรา งความแตกตา ง ( dare to be different) กลาท่จี ะเปน ผูนําความ เปลย่ี น แปลง (change agent) คุณธรรมอื่น ๆ ท่เี กี่ยวของ (Related Virtues) ไดแก Assertiveness ความแนว แน ยนื ยันในความถกู ตอง Bravery ความกลาหาญ อดทน ไมกลวั Confidence ความม่ันใจ ความไวว างใจ ความเช่อื มั่น Endurance ความอดทน ความอดกลนั้ Honor การให เกยี รติผอู ่นื และPerseverance ความอุตสาหะ พากเพยี ร มมุ านะ 5) Fairness = ความยุติธรรม ความเทยี่ งธรรม คือ การปฏิบตั ติ อ ผูอ ่นื อยางยุติธรรมและเสมอภาคเทา เทียมกนั มีนา้ํ ใจนกั กีฬาไมโ กง มีการแบงปน กบั ผูอน่ื มีการตดั สนิ ใจอยา งยตุ ิธรรม ไมล ําเอียงในการตดั สนิ ใจ มีใจยตุ ธิ รรมไมก ดข่ีขม เหง ไมเ ลือกท่ีรกั มกั ทีช่ งั ไมเอารัดเอาเปรียบผอู นื่ คุณธรรมอน่ื ๆ ทเี่ ก่ียวขอ ง ( Related Virtues) ไดแ ก Citizenship การเปนพลเมอื งท่ดี ี การเปนสมาชกิ ทดี่ ี Compassion ความเมตตาสงสาร เหน็ อกเหน็ ใจผอู ่นื Conscience ความรผู ิดชอบชว่ั ดี มีคณุ ธรรม Equality ความเสมอภาค เทา เทียมกนั Justice ความยตุ ธิ รรม ความเท่ียงธรรม และResponsibility ความรบั ผิดชอบ 6) Honesty = ความซ่ือสัตย ความจรงิ ใจ คือการพูดความจรงิ ทงั้ หมด ไมล กั ขโมย ไมโกง รกั ษาคาํ พดู เปน คนสัตยซ อ่ื ไมบิดเบยี นหรือกลาว เกินจรงิ เปน ผูทคี่ วรแกการเชอ่ื ถือ ไมพูดเท็จ ซื่อสตั ยตอ ตนเอง ไมหลอกลวงผูอนื่ ไมว าทางคาํ พูดหรอื การ กระทาํ เปนคนซื่อตรง เปด เผย มคี วามหมายตามคาํ พูด และพูดตามที่มคี วามหมาย คุณธรรมอืน่ ๆ ที่เก่ียวของ (Related Virtues) ไดแก Genuineness ความจรงิ ใจ ไมเ สแสรง Honor การกระทาํ เพอื่ ใหเ กียรตแิ กผูอื่น Integrity ความซ่อื สตั ย การยึดหลกั คณุ ธรรม Sincerity ความจรงิ ใจ Trustworthiness ความเชอ่ื ถอื ความไวว างใจ 7) Integrity = ความซอ่ื สัตย การยึดหลกั คุณธรรม คือการเปนคนสัตยซอ่ื ตอ ตนเอง ทําในสง่ิ ทถ่ี กู ตอ ง ทาํ อยางทตี่ นเองไดสอน ใหค วามรสู ึกผดิ ชอบ ชวั่ ดีหรือคณุ ธรรมนาํ ทางชีวติ เปน คนทีม่ คี วามจริงใจ ไมประนปี ระนอมหรอื ลดมาตรฐานคณุ คา แหง ตน คมู ือเตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 383 ตัดสินใจโดยยดึ คา นยิ มท่ีดงี าม มคี วามแนวแน ยึดม่ันในหลกั ศลี ธรรมเปน ตัวของตวั เอง ทาํ ในสง่ิ ท่ีถูกตอ ง ตามจรยิ ธรรมอันดี คุณธรรมอ่นื ๆ ทีเ่ กี่ยวของ (Related Virtues) ไดแก Charisma ความสามารถในกากรพูดโนมนา วจติ ใจผอู นื่ Conscience ความรผู ิดชอบชวั่ ดี มีคุณธรรม มีสติสัมปชัญญะ Constancy ความแนว แน ความมนั่ คง ความสตั ยซื่อ Consistency ความยึดมนั่ ความเหนียว แนน ความเขม ขน Honesty ความซือ่ สัตย ความจรงิ ใจ Morality ความมีศลี ธรรม จรรยา Righteousness ความ ชอบธรรม ความมคี ณุ ธรรม Sincerity ความจรงิ ใจ และ Virtue ความมีคุณสมบตั ิที่ดี นายกยอ ง มีคณุ ธรรม 8) Leadership = การฉายแววของความเปน ผูนาํ วางตัวเปน แบบอยา งทีด่ ี คอื การชวยผอู ่นื ใหสามารถชว ยเหลอื ตนเองได ใหเขายืนบนลาํ แขงของตนเอง สามารถสือ่ สารกับ ผูอ่ืน ได เปนแรงบนั ดาลใจใหผอู ื่น รวู าเม่อื ใดควรจะเปนผตู าม สามารถรับตําแหนงและบทบาทนัน้ ได รบั ใชผูอื่น รจู กั ฟง ผอู ื่น มกี ารตดั สนิ ใจทด่ี ี วางแผนอยา งรอบคอบ กลาเผชญิ กับความเสี่ยง สามารถบรหิ ารงานได คุณธรรมอ่ืน ๆ ที่เกยี่ วของ (Related Virtues) ไดแก Assertiveness การกลา แสดงออก แสดงความคิดเหน็ Caring การใหก ารดแู ลเอาใจใสตอผอู ่ืน Charisma ความสามารถในการพูดโนมนา วจิตใจผอู ่ืน Confidence ความม่นั ใจ ความเช่อื ม่นั ในตนเอง Cooperation การใหความรว มมือ Courage ความกลาหาญ Inspiration การสรางแรงบันดาลใจ และRisk taker ความกลาเผชิญกบั ความเสี่ยง 9) Loyalty = ความจงรักภกั ดี ความซอ่ื สตั ย คอื การมคี วามซือ่ สัตยตอครอบครวั และมิตรสหาย สตั ยซ อื่ ตอ ตนเองตอชุมชนและตอคณุ คา ที่ ตนยดึ ถอื ไมหกั หลงั คุณธรรมอน่ื ๆ ท่ีเก่ยี วขอ ง (Related Virtues) ไดแก Commitment การใหค ําม่ันสัญญา การทมุ เท Constancy ความแนว แน ความมนั่ คง ความสัตยซ่ือ Devotion การอุทศิ ตน การบชู า Faithfulness ความสัตยซือ่ Integrity การยดึ หลกั คณุ ธรรม Steadfastness ความศรทั ธาแนว แน ความมน่ั คง 10) Perseverance = ความอสุ าหะ พากเพียร มุง มัน่ คือ การยอมแพ กระตุนตนเองใหม ีความพยายาม ไมกลัวการลม เหลวหากครั้งแรกไมสาํ เร็จ ไม ละความพยายาม มุงม่ันสูความเปน เลศิ ตงั้ เปา หมายไวสูง ไมทอถอยแตยังคงความเขม แขง็ แมย าม ยากลาํ บาก อยายอมแพ อยา เลกิ ลม ความตัง้ ใจ (Don’t quit) คุณธรรมอ่นื ๆ ทีเ่ ก่ียวขอ ง (Related Virtues) ไดแก Ambition ความปรารถนา อันแรงกลา เพอ่ื มุงมัน่ สคู วามสาํ เรจ็ Commitment การใหคําม่ันสญั ญา พนั ธะผกู พนั Enthusiasm ความกระตือรอื รน Patience ความอดทน และResilience ความยดื หยนุ ไมเครง เครียดกับชวี ิต 11) Respect = ความเคารพ ความยาํ เกรง ความนบั ถือ คือ การยอมรับในความสามารถของผูอน่ื เปนคนสุภาพออนนอม ปฏิบตั ิตนตอผูอ ืน่ เชน เดียวกบั ท่ี ตองการใหเ ขากระทําตอ ตนเอง มีความเคารพตนเอง มคี วามเห็นอกเหน็ ใจผูอ่ืน รวมทงั้ สัตวแ ละสิง่ แวดลอม คมู ือเตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

384 ไมห ยาบคาย ไมบุกรกุ ทรพั ยสนิ ของผูอ ่นื ใชก ิริยา วาจาสุภาพออ นนอม คุณธรรมอนื่ ๆ ท่ีเกี่ยวของ (Related Virtues) ไดแก Compassion ความมีเมตตา เหน็ ใจผอู ่นื Courtesy ความเอ้ือเฟอ อธั ยาศัยไมตรี Deference การเคารพ เชอื่ ฟง ทําตาม Politeness ความสภุ าพออ นนอม Reverence ความยาํ เกรง การเคารพ และTolerance การรูจ กั ใหอภัย 12) Responsibility = ความรบั ผดิ ชอบ คือ การเปน ผูทเี่ ช่อื ถอื และไววางใจได ทําในสง่ิ ทตี่ นพดู ไว และพดู อยางท่ตี นเองทาํ ยอมรบั ใน ผลลพั ธ จากการกระทําของตน พิจารณาใหร อบคอบวา เมอ่ื ทาํ ลงไปแลวจะมีผลกระทบอยา งไรบา ง ไมผ ลัดวนั ประกนั พรุง (Don’t procrastinate) ทาํ ในสิ่งทีค่ วรทํา กระทาํ ภารกจิ หนา ที่ของตนเองใหสําเรจ็ (Fulfill your obligations) คณุ ธรรมอื่น ๆ ทีเ่ กีย่ วของ (Related Virtues) ไดแ ก Citizenship ความเปนพลเมืองท่ีดี มีสาํ นึกในหนาทีแ่ หง ตน Dependability การเปน ทีเ่ ชือ่ ถือได พ่งึ พา ได Honor การกระทําเพอ่ื เปน การใหเ กียรติ ละReliability การเปน ที่ไวว างใจได 3. การนาํ คณุ ธรรม จรยิ ธรรม มาใชในการปฏิบตั ิงานและการดาํ รงชีวติ จากกฎกระทรวงฯ ในเรื่องการกระจายอํานาจการบริหารและจัดการศึกษาดานบริหารบุคคลขอ15 (12) การสง เสริมวนิ ัยคณุ ธรรม จรยิ ธรรมสาํ หรับขา ราชการครูและบคุ ลากรทางการศึกษา ดงั น้นั ครแู ละ บคุ ลากรทางการศึกษา จึงตองมีการพัฒนาเพ่ือรองรบั การเปล่ียนแปลงในฐานะที่เปน ผูนําและเปนแบบอยาง ที่ดีของศิษย ที่ใหความเคารพนับถือ และ มีศรัทธาตอครู นอกจากน้ันยังมีผลตอการประเมินเพื่อเลื่อน วิทยฐานะอีกดวย การนําคุณธรรมจริยธรรมมาใชในการปฏิบัติงานการดํารงชีวิต ปฏิบัติไดโดยยึดแนว พระบรมราโชวาท พระราชดํารัส แนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง และหลกั ธรรมทางศาสนา ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com คณุ ธรรม จรยิ ธรรม กรอบตัวช้ีวัดคณุ ลักษณะ 1. คุณธรรม 4 ประการ 1. การรักษาความสัจ ความจรงิ ใจตอตนเองที่จะประพฤตปิ ฏิบตั ิ แตสิ่งท่เี ปน ประโยชน และเปน ธรรม 2. การขม ใจตนเอง ฝก ใจตนเอง ใหประพฤติปฏบิ ัติอยูใ นความ สัจ สุจริต ความดนี ้นั 3. การอดทน อดกลน้ั และอดออมท่ีจะไมประพฤตลิ ว งความสัจ สุจรติ ไมว า จะดว ยเหตุประการใด 4. การรูจกั ละวาง ความช่วั ความทจุ ริต และรจู ักเสยี สละ ประโยชนส วนนอ ยของตน เพอื่ ประโยชนสวนใหญของบา นเมือง คมู อื เตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

385 2. คานิยมพนื้ ฐาน 5 ประการ 1. พ่งึ ตนเอง ขยนั หมนั่ เพยี ร และมคี วามรบั ผิดชอบ 2. ประหยดั และ ออม 3. แนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง 3. มรี ะเบยี บวินยั และเคารพกฎหมาย 4. ปฏิบัติตามหลกั ธรรมทางศาสนา 4. ความกตัญูกตเวทตี อบุพการี 5. จะรกั ชาติ ศาสน กษตั ริย และผมู ีพระคุณ 1. ดํารงตนในทางสายกลาง : พอประมาณ มีเหตผุ ล มภี ูมิคุน กนั ในตัวทีด่ ี 2. ดาํ รงตนดวยเง่อื นไขความรู : รอบรู รอบคอบ ระมดั ระวัง 3. ดํารงตนดวยเงือ่ นไขคุณธรรม : ซือ่ สตั ย สจุ ริต สติปญ ญา ขยัน อดทน แบง 1. ใหความอุปการะชว ยเหลือ ดแู ลตอบุพการี 2. มคี วามเอือ้ เฟอ เผื่อแผต อผูมพี ระคณุ 3. ใหความเคารพรกั และเชือ่ ฟงตอ บพุ การี และผมู ีพระคณุ 4. มคี วามออนนอมถอมตนตอบบุ พารีและผมู ีพระคุณ ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com นอกจากน้ี ในการปฏิบัติหนา ทีร่ าชการจะปฏิบตั ิอยา งไรก็ดี การครองตนของทานจะครอง ตนอยางไรก็ดี ทางทีด่ ีท่สี ุดทา นจะศึกษาไดก็คอื การศึกษาจากพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัว และการครองพระองควาทรงทําอยางไร น่ันเปนตัวอยางท่ีดีท่ีสุดอาจจะอาศัยมาเปนตัวอยางไดใน ทุกโอกาสและทกุ สถานการณ ข. จริยธรรมสาํ หรบั ขา ราชการครูและบุคลากรทางการศกึ ษา คําวา “จริยธรรม” แยกออกเปน “จริยะ” หมายถึง ความประพฤติหรือกิริยาที่ควรประพฤติ สวน คําวา “ธรรม” มีความหมายหลายอยาง เชน คุณความดี หลักคําสอนของศาสนา หลักปฏิบัติ เม่ือนําคําสองคํา มารวมกันเปน “จริยธรรม” จึงไดความหมายตามตัวอักษรวา “หลักแหงความประพฤติหรือแนวทางของ การประพฤติ” จริยธรรม (morality) และจรรยาบรรณ (ethical) เปนสิ่งท่ีเกิดข้ึนและคงอยูในจิตใจของบุคคล คูอ ยกู บั คุณธรรม ผูท ี่มีคุณธรรมยอ มมกี ริ ิยาความประพฤติและการปฏิบัติท่ีดี พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2525 ไดใหคํานิยามวา จริยธรรม คือธรรมท่ีเปน ขอประพฤติ ศีลธรรม กฎ ประภาศรี สีหอําไพ กลาววา จริยธรรม หมายถึง หลักความประพฤติท่ีอบรมกิริยา และปลูกฝง ลักษณะนิสัยใหอยูในครรลองของคุณธรรม หรือศีลธรรมคุณคาของจริยธรรมชี้ใหเห็นความเจริญงอกงาม ในการดาํ รงชีวติ อยา งมรี ะเบียบแบบแผนตามวัฒนธรรมของบุคคล พระเทพวิสทุ ธิเมธี ไดใ หความหมายของคาํ วา จรยิ ธรรม หมายถงึ ตัวของกฎท่ตี อ งปฏิบัติ คูม ือเตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 386 วิทย วิศทเวทย และเสถียรพงษ วรรณปก นิยามวา จริยธรรม หมายถึงหลักคําสอนท่ีวาดวยความ ประพฤตเิ ปนหลกั สาํ หรับใหบ คุ คลยดึ ถือในการปฏบิ ัตติ น ไพฑูรย สินลารัตน และประนอม รอดคําดี สรุปไววา จริยธรรม คือ แนวทางของการประพฤติ ปฏิบัตติ นใหเ ปน คนดี เพอ่ื ประโยชนส ุขของตนเองและสวนรวม ครูเปนผูท่ีมีความสําคัญอยางมากในสังคมโดยเฉพาะในดานวัฒนธรรมไทย ผูที่ประกอบวิชาชีพ ครูนั้นจะมีความสัมพันธกับศิษยอยางลึกซึ้ง จะเห็นไดจากการที่ครูไดรับการยกยองตอเน่ืองมาเปนเวลา ชานาน การยกยองน้ีสืบทอดจากความรูสึกท่ีคนไทยมีตอครูที่เปนพระสงฆ เหตุแหงปจจัยหนึ่งเพราะพระ- สงฆปฏิบัติตนเปนที่นาเคารพเล่ือมใส ประพฤติปฏิบัติตนอยูบนหลักคําสอนของพระพุทธศาสนา จึงเช่ือวา ครูควรจะตองยึดถือจริยธรรมและการปฏิบัติคุณธรรมตาง ๆ ตามที่สังคมเห็นวามีคุณคา มีความเชื่อในการ กระทาํ ตามจารีตประเพณีท่ีดีงามเหมาะสม มีความคิดไตรตรองใครควรญในคุณคาความดี มีเหตุผลวิเคราะห แยกแยะส่ิงช่ัวดี มีเจตคติท่ีดีตอการทําความดีและมีความสนใจที่จะปฏิบัติตนเปนคนดี อยางไรก็ตาม จรยิ ธรรมสาํ หรบั ครนู น้ั อาจสรปุ ไดว าครคู วรยึดหลกั จรยิ ธรรมดงั นี้ 1. อัตวินิจ ครูจะตองสามารถวิเคราะหตนเอง เพื่อใหเห็นแนวทางท่ีถูกตองในการดําเนินชีวิต ฝกฝนกลอมเกลาพืน้ ฐานของจิตใจใหม ่ันคงในคณุ ธรรม เปนคนดมี ปี ระโยชนตอสงั คม 2. สัมพันธภาพ ครูตองมีความเอ้ือเฟอเผื่อแผ เสียสละ กตัญูกตเวที มีความสามารถในการ ตดิ ตอ สมั พันธก นั กับเครือญาติและบคุ คลท่วั ไปอยา งคนุ เคย 3. การแลกเปลีย่ น ครตู อ งรูจ กั การใหก ารแลกเปล่ยี นความคิดหรอื ส่ิงของตอ กัน ไมเอาเปรยี บกนั 4. ระบบสังคม ครูตองยึดถือปฏิบัติตามกฎเกณฑที่กําหนดไว เปนแนวศีลธรรมคานิยมที่ได วเิ คราะหค ุณคา ความถูกผิด จนเปน หลกั การ เปน วัฒนธรรม และเปน อารยธรรม 5. การบําเพ็ญประโยชน ครูตองบําเพ็ญประโยชนและปฏิบัติตามระเบียบอันจะกอใหเกิดความ สงบ เรียบรอยและศีลธรรมอันดีของชาติ ใชสิทธิและหนาที่ท่ีทําใหเกิดความสงบสุขและสามัคคี สามารถ ควบคมุ การรกุ รานโดยมิชอบได 6. สากลธรรม ครูควรตองยึดหลักมโนธรรมสากลที่ครอบคลุมไดทั้งโลก บําเพ็ญตนอยูใน คุณงามความดีตามที่ไดสรางสรรคหลักธรรมไว มีการกลอมเกลาจิตใจใหศรัทธาแนวแนในการบําเพ็ญตน ใหมีสาระ จริยธรรมและคุณธรรมเปนเรื่องท่ีเกย่ี วของสัมพันธก ัน ยากที่จะแยกคุณธรรมออกจาก จริยธรรม ได เพราะคุณธรรมเปนธรรมะที่มีคุณคาอยูในจิตใจของบุคคลและเมื่อบุคคลแสดงออกซ่ึงความประพฤติ ปฏบิ ตั ิตามคณุ ธรรมนน้ั ยอมเปนที่ประจักษใ นจริยธรรม จริยธรรมสําหรับครูจึงนับเปนส่ิงสําคัญและควรไดรับการพัฒนาอยางตอเนื่อง ท้ังน้ีเพราะครู นอกจากจะเปนผูท่ีตองรอบรูในวิทยาการใหม ๆ แลว ครูยังตองเปนผูที่มีความประพฤติดีมีคุณธรรมดวย ส่ิง เหลาน้ีสามารถปลูกฝง กลอมเกลา ปรับปรุง แกไข พัฒนาใหเกิดมีขึ้นในตัวของผูท่ีเปนครู หรือผูท่ีกําลังจะ คูมอื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 387 เปนครูไดและประพฤติใหคงอยูตลอดไปได โดยการดําเนินชีวิตอยูบนพื้นฐานแหงคุณธรรม ซ่ึงบุคคลผูท่ีจะ ไดรับการเคารพยกยอ งและนบั ถอื วา ครูนน้ั ยอ มมี จรยิ ธรรมและมีความงามสมกับความเปน ครู สมควร เหลา ลาภะ กลาวไววา งามอยางครู ประกอบดวยความงาม 4 อยา งคอื 1. งามรปู เรยี กวา รูปป ปมาณกิ ครู คอื บุคคลผงู ดงามดวยรูปรางหนาตา กริ ิยามารยาท ความสะอาด มีระเบียบวินัยทางรา งกาย ท่ีดี ใครไดพบเห็นก็เปนมงคลท้ังแกตนและคนอื่น ในขณะที่กําลังปฏิบัติหนาท่ีของครู ครูตองระมัดระวังตั้ง ใจอยาใหเกิดกายภาษาในทาที่ติดลบ เชน คนข้ียา ชิงหาหลัก ไมปกรั้ว ชะมดติดจ่ัน กังหันตอ งลม ชมทองฟา ทา ชกมวย ชวยรถตดิ หลม กม ๆ เงย ๆ ครูตองพยายามระมัดระวังปองกันตนเองไมใหเกิดขยะทาทาง เชน แลบ ลวง แคะ แกะ เกา หาว โยก ยักถอน คอน กะพริบ และตองหม่ันบริหารกายใหมีสุขภาพสมบูรณแข็งแรงอยูเสมอ ตองรูจักแตง กายใหส วยงามสมกบั ความเปน ครใู นความหมายสูงสดุ คอื ไมป ระพฤติกายทุจรติ นัน่ เอง 2. งามเสียง เรยี กวา โฆสัปปมาณิก ครู คือบุคคลผูงดงามดวยเสียง ประกอบดวยความงามในการพูดบอกกลาว ดวยเสียงที่ดี 8 ลกั ษณะ คือ ไพเราะ ชัดเจน นุมนวล ชวนฟง กลมกลอ ม ไมแตกพรา ลึกซงึ้ กอ งกงั วาน ครตู อ งพยายามฝก ฝน อบรมตนหม่ันบริหารวาจา ใหมีความงามดังกลาว ตองรูจักแตงเสียงใหสวยงามสมกับความเปนครู คือไม ประกอบกายวจีทจุ ริต 3. งามความประพฤติ เรยี กวา ลูขัปปมาณิก ครู คือบุคคลผูงดงามดวยความประพฤติ ปฏิบัติขัดเกลาตนเอง ต้ังมั่นอยูในความดีงามเหมาะ สมกับความเปนครูอยเู สมอ ครตู อ งขยนั หมั่นเพยี ร พยายามลด ละ เลิก ความประพฤตทิ ี่ ติดลบนา รังเกยี จ เชน โดดเด่ียว ด้ือยา กบในกะลา น้ําชาลนถวย ปวยไมรักษาแสวงหาแตประโยชนตน มองคนในแงราย จิตใจไม สะอาด ตกเปน ทาสอบายมขุ ครูตองพยายามฝกฝนอบรมตนเองดวยการบริหารใจใหมีความงามอยูเสมอ ตองรูจักแตงใจให งดงามสมกับความเปนครู ดวยความประพฤติที่นารัก เชน มนุษยสัมพันธดี มีความรับผิดชอบตอหนาที่ เชื่อ มั่น ความคดิ รเิ รมิ่ สรางสรรค แกปญหาเฉพาะหนาได อดทน เสียสละ อารมณรางเรงิ แจมใส มีความรัก ความ ซอ่ื สัตย รบั ฟงความคดิ เห็น โดยความหมายสูงสดุ คอื ไมป ระกอบมโนทุจริตนัน่ เอง คุณธรรมและจริยธรรมของครูเปนคุณลักษณะที่ตองประพฤติปฏิบัติ ควบคูกันไปอยางตอเน่ือง ทง้ั นอ้ี าจสรุปไดว า คณุ ธรรมเปนความดขี องครู สว นจริยธรรมเปนความงดงามของครู ดังทีไ่ ดก ลาวถึงไวแ ลว ในตอนตน ผูที่เปนนักศึกษาครูและครูประจําการจึงสมควรไดรับการพัฒนา ปลูกฝงคุณธรรม จริยธรรม อยางตอเน่ืองตลอดเวลา เพื่อบมเพาะอุปนิสัยใจคอใหฝงรากลึกจนสามารถประพฤติปฏิบัติตนดี มีคุณธรรม และจรยิ ธรรมอยางเปนธรรมชาติ คมู อื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร