8357_คู่มือเตรียมสอบ ศน. สมบูรณ์

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 40 ทาํ คะแนนผลสอบไดดีเพราะไปรบั การสอนพิเศษ หรือผปู กครองกวดขนั ดแู ลและสัง่ สอนเพิม่ เตมิ ในแง คุณภาพของผเู รยี น ครูควรกําหนดวตั ถุประสงคเชิงพฤติกรรม (วตั ถุประสงคท่ีวดั ไดจ ริง) ทม่ี งุ ใหเกดิ ขนึ้ อันเปนผลจากการจดั การเรียนการสอนของครู และประเมินวตั ถุประสงคด ังกลาวเพื่อวัดประสทิ ธิภาพของ วิธกี ารสอนของตน 2. คุณภาพของการจัดการเรยี นการสอน คุณภาพของการจดั การเรยี นการสอนข้ึนกับปจจัยหลาย ประการซึ่งเปน ปจจยั ชวี้ ัดในระบบประกันคุณภาพการศึกษา เชน คุณภาพของครู สภาพแวดลอม รูปแบบ และระบบการเรยี นการสอน สื่อและเทคโนโลยี กระบวนการเรียนรู เปน ตน ปจจัยเหลา นีถ้ ือเปนสวนหนึง่ ท่ี นํามากาํ หนดเปนดชั นีชวี้ ดั คุณภาพของการจัดการศึกษาได ครูตอ งถือวาการพฒั นาคุณภาพของการสอนน้นั เปนความทา ทายของอาชพี ครู และตอ งไมหยุดยงั้ ในการปรบั ปรงุ คณุ ภาพดังกลาว ทง้ั โดยการคน คิดเองหรอื การเขารับการอบรมเพอ่ื ใหเกิดประโยชนต อศษิ ยของตน 3. ความคมุ คาในการจดั การศึกษา เนือ่ งจากการจดั การศึกษาตองใชจ าย ความคมุ คาจึงถอื เปนดัชนี ชี้วดั การจัดการศกึ ษาดวย คําวา ความคุมคา น้มี ไิ ดหมายถงึ การประหยัดดา นงบประมาณแตเพียงอยางเดยี ว แตหมายความวา คา ใชจา ยเพื่อการศึกษานั้นใหผลคุมกบั การลงทนุ หรอื ไม บอยครัง้ เราพบวา คา ใชจายการ จดั การศึกษาในระบบโรงเรยี นอาจสงู กวาการจัดการศกึ ษานอกระบบ แตตอ งถอื วา คุม คา เพราะผูเรียนมี โอกาสไดร ว มในสังคม มเี พ่ือน มผี ูใ หค ําแนะนําปรึกษาดา นตา งๆ แตใ นทางตรงกนั ขา ม หากพบวาการจัดการ ศกึ ษาในชนั้ เรยี นนาํ ไปสกู ารตดิ ยาเสพยติด การมว่ั สมุ ทางเพศ ความเสือ่ มทางศีลธรรม หรอื ความไมปลอด ภัยตอ สุขภาพและชีวติ ก็ตอ งถือวาการจดั การศกึ ษาของสถานศึกษาท่สี รา งผลดงั กลาวไมคมุ คา และหาก การศึกษาของท้ังระบบโรงเรยี นนาํ ไปสสู ภาวะอนั ไมพ ึงปรารถนานานปั ประการ กจ็ าํ เปน ท่ีผูรับผดิ ชอบ การจัดการศึกษาหรอื ผูสนบั สนุนคา ใชจ ายเพ่ือการศกึ ษาตองทบทวนแกไขโดยเร็ว 4. ผลลพั ธข องการจดั การศึกษา ผลลัพธห รอื ผลสะทอ นหมายถงึ ผลตอเน่ืองทเี่ กดิ จากการจดั การ ศึกษา เชน นกั เรียนที่สําเร็จการศกึ ษาจากโรงเรยี นประจาํ จังหวดั แหง หนง่ึ ไดค ะแนนระดับดี ถอื เปนสวนหนึง่ ของคุณภาพผเู รียน สว นนกั เรยี นจากโรงเรียนนี้สามารถสอบเขามหาวทิ ยาลยั ท่ีมชี ่ือเสยี งไดเ ปนจาํ นวนมาก ถอื เปนผลลพั ธข องการจัดการศึกษาของโรงเรยี นน้ี และการทีศ่ ิษยเ กาของโรงเรยี นไปประสบความสาํ เร็จใน อาชีพการงาน กถ็ อื เปน ผลลัพธต อเน่อื งกนั ไป สว นผลลพั ธข องการจัดการศึกษาในภาพรวมของประเทศหนง่ึ กพ็ ิจารณาไดจากความเจรญิ ของประเทศ สภาพปญ หาภายในประเทศ หรือความสามารถในการแขง ขันของ ประเทศ ซ่งึ เปนผลลัพธส วนหนง่ึ อนั เกิดจากคุณภาพของประชากรที่ไดรบั การศึกษาของประเทศ เปนตน 2. การจดั การศกึ ษาตาม พระราชบัญญัตกิ ารศกึ ษาแหง ชาติ 2.1 ความมงุ หมายของการจดั การศกึ ษา มาตรา 6 ของกฎหมายระบุวา “การจัดการศึกษาตอ งเปนไปเพ่ือพัฒนาคนไทยใหเ ปนมนษุ ยท ่ี สมบรู ณท ั้งรางกาย จิตใจ สตปิ ญญา ความรแู ละคณุ ธรรม มีจรยิ ธรรมและวัฒนธรรมในการดํารงชวี ติ สามารถอยูรวมกับผอู น่ื ไดอ ยา งมคี วามสุข” คูมือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 41 ตามความขา งตน เปา หมายของการจัดการศึกษาจงึ อยทู ค่ี นไทยโดยทัว่ ไป ซ่งึ ตองไดรบั การพฒั นา ใหเปนคนดี มีประโยชน มีความครบถวนทกุ ดาน คือ 1.ทางกาย คือมีสุขภาพดี สมบูรณ แข็งแรง หมายความวาการจัดการศึกษาตองครอบคลุมถึง กิจกรรมที่สงเสรมิ สุขภาพอนามยั เชน สง เสรมิ การออกกาํ ลงั กาย สงเสริมกีฬา สง เสรมิ ความรดู าน โภชนาการ รวมทง้ั จดั สภาพแวดลอมของสถานศึกษาทีเ่ อ้อื ตอสขุ ลักษณะ ปลอดจากภาวะมลพิษ ปลอดจาก ยาเสพยตดิ และปลอดจากภัยทง้ั หลายที่อาจกระทบกระเทือนตอสขุ ภาพอนามยั ของผูเรยี น ไมว า จะเปนภยั จากมนษุ ย (อบุ ัตเิ หตุ การประทษุ ราย) หรอื ธรรมชาติ (น้าํ ทวม ไฟไหม พายุ โรคภัยไขเ จ็บ) นอกเหนอื จาก หนาทใ่ี นการสงเสรมิ สุขอนามัยแลว ผูรบั ผดิ ชอบในการจัดการศึกษาตอ งคาดการณและเตรยี มการปอ งกนั ไว ลว งหนา เพือ่ ผอนคลายหรือแกไขปญหาไดท ันการณ 2. ทางจติ ใจ คอื มีจติ ใจท่อี ดทนเขมแข็ง สามารถเผชิญกับปญหาหลากหลายทเี่ กดิ ไดอยางมีสติ มีความรับผิดชอบ มีระเบยี บวนิ ยั ในตัวเอง สามารถอดทนอดกลั้นตอแรงกดดนั ตางๆ 3.ทางสติปญ ญา คอื การใชความคดิ และเหตุผล 4. ความรู คือการมุงใหผูเรียนไดร ับความรทู ่เี หมาะสมกับสภาพความตอ งการของสังคมปจ จบุ ัน ไดแ กความรเู กี่ยวกบั ตนเองและความสัมพันธของตนเองกับสังคม ความรแู ละทกั ษะดา นภาษา คณติ ศาสตร ความรดู า นวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ความรูความเขา ใจและประสบการณเร่อื งการจัดการ การบาํ รุงรักษา และการใชป ระโยชนจ ากทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอมอยา งสมดลุ ความรเู กย่ี วกับศาสนา ศลิ ปะ วฒั น- ธรรม การกีฬา ภมู ิปญ ญาไทย การประยุกตภูมิปญ ญาไทย ความรแู ละทกั ษะในการประกอบอาชีพและการ ดํารงชวี ติ อยางมีความสขุ 5. คุณธรรมและจรยิ ธรรม แสดงออกในรปู ของพฤติกรรมทพี่ ึงประสงค รกั ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ  มคี วามละอายตอการประพฤติตนในทางเสื่อมเสียหรือกอใหเ กิดผลเสียหายตอ ผูอนื่ และสงั คม 6.มวี ฒั นธรรมในการดํารงชวี ติ รกั วัฒนธรรมไทย มเี อกลักษณไ ทย มีมรรยาทและการวางตนใน สังคม รจู ักประมาณตนเอง 7 อยรู ว มกบั ผูอน่ื ไดอยางมีความสุข ผไู ดรบั การศึกษาจะเปน สมาชกิ ทีด่ ีของสงั คม มีความเออื้ เฟอ เผ่อื แผตอ ผูอน่ื ประนปี ระนอม มคี วามเมตตากรณุ า มสี ัมพันธท ดี่ ตี อผอู ืน่ และดาํ เนินบทบาทของตนเองได อยา งเหมาะสม 2.2 หลกั การในการจัดการศกึ ษา พระราชบัญญตั กิ ารศึกษาแหงชาติ พ.ศ.2542 และทีแ่ กไขเพิ่มเติม ไดก าํ หนดหลกั การศกึ ษาไวแ ละ ใชห ลกั การดงั กลาวเปนตัวกําหนดสาระเนื้อหาของกฎหมายวา ดว ยการศกึ ษา คมู อื เตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 42 หลกั สาํ คัญในการจดั การศกึ ษา (ตามมาตรา 8) กาํ หนดไว 3 ประการ คือการศกึ ษาตลอดชีวติ การมีสวนรว ม และการพัฒนาตอเน่ือง ดังน้ี 1.การศกึ ษาตลอดชวี ิต ถอื วาการจัดการศึกษานน้ั เปนการศึกษาตลอดชีวติ สําหรบั ประชาชน หลักการคอื คนทกุ คนตองไดรบั การศกึ ษาอยา งตอ เนอ่ื งตลอดชีวิต การศกึ ษานี้ตอ งครอบคลมุ ทุกดา น มิใช เฉพาะชีวิตการงานเทา น้ัน เพราะไมเ พียงบุคคลตอ งพฒั นาตนเองและความสามารถในการประกอบอาชพี ของตน คนแตล ะคนตอ งมสี วนรว มรบั ผดิ ชอบในการพฒั นาชมุ ชนและประเทศโดยสวนรวม ทง้ั ดา นเศรษฐกิจ ชวี ิตความเปนอยู ความสมั พนั ธร ะหวางบคุ คลและวัฒนธรรมดวย ท้งั น้ี เพราะสงั คม เศรษฐกจิ สภาพแวดลอ ม และพฒั นาการทางเทคโนโลยเี กดิ ข้นึ อยางรวดเร็ว จึงจําเปน ตองศึกษาความเปน ไปรอบตวั เพ่อื ใหสามารถ รองรับการเปลี่ยนแปลงไดอยางเหมาะสม 2. การมสี วนรว ม สงั คมตองมีสว นรว มในการจัดการศกึ ษา การมสี วนรวมนน้ั แสดงออกได หลายลักษณะ เชน รว มเปนกรรมการ รว มแสดงความคิดเห็น รว มสนับสนุนกิจกรรมทางการศึกษา รวม สนับสนุนทรัพยากร รวมติดตามประเมิน สงเสริมใหกําลังใจและปกปองผูปฏิบัติงานท่ีมุงประโยชนตอ สวนรวม หลกั การน้ีถือวาอนาคตของประเทศและความจาํ เรญิ รงุ เรอื งของสังคมไทย เปนความรบั ผดิ ชอบของคน ไทยทกุ คนมใิ ชถกู จาํ กัดโดยตรงในการจัดการศึกษา ดังนนั้ จึงเปนทง้ั สิทธิและหนาทีข่ องคนไทยทกุ คนทจี่ ะ เขามสี วนรว มในลักษณะตา ง ๆ โดยเฉพาะอยา งยิ่งการเขา มีสวนรวมอยา งสรา งสรรค เพอ่ื แกไ ขปญหา อุปสรรค ของการจดั การศกึ ษา ชว ยสง เสริมสนับสนนุ ใหเ กดิ การพฒั นาและชว ยดูแลการจดั การศึกษาเปน ไปอยา งถูกตอ ง ตามทาํ นองคลองธรรม 3.การพัฒนาตอ เน่ือง การศึกษาเปนเรื่องทีต่ อ งปรับเปลี่ยนตลอดเวลาใหท นั กบั ความรทู ี่ กา วหนาไปไมหยดุ ยง้ั ดังน้ัน การจัดการศึกษาตอ งใหค วามสําคัญกบั การพัฒนาสาระและกระบวนการเรยี นรู อยางตอเนอื่ ง การพัฒนาน้มี ีท้งั การคนคิดสาระและกระบวนการเรียนรใู หมๆ การประยกุ ตป รับปรุงเนื้อหา สาระทม่ี อี ยู และการติดตามเรยี นรเู นือ้ หาสาระที่มีผูประดษิ ฐค ดิ คน มาแลว ผเู กย่ี วของทุกฝายไมว าครู ผบู รหิ าร บคุ ลากรทางการศกึ ษา ตองถอื เปนภาระหนา ที่สาํ คญั ในการปรับปรงุ ตนเองใหท ันโลก และทนั สมยั แตข ณะ เดียวกันก็ตองทาํ ความเขาใจสภาพแวดลอม เพ่ือประยุกตความรูไดอยางเหมาะสม ทั้งนี้ การรับความรูมา ถายทอดโดยปราศจากดุลยพินิจอาจกอ ความเสยี หายโดยไมค าดคดิ จงึ เปนหนาทข่ี องทกุ ฝา ยทีจ่ ะชวยกนั ดูแล ใหค วามรูใ หมๆ เปนประโยชนต อผเู รียนและสงั คมอยา งแทจ รงิ นอกจากนี้กฎหมายยงั ไดระบุหลักในการจดั ระบบ โครงสราง และกระบวนการจดั การศกึ ษาไวด วย (มาตรา 9) ไดแ ก 1. หลกั เอกภาพดา นนโยบาย และมีความหลากหลายในการปฏบิ ตั ิ หมายความวา การจัดการ ศกึ ษาจะเนนนโยบาย หลกั การ และเปาประสงคร ว มกนั แตเปดโอกาสใหผูป ฏิบัตงิ านไดใ ชด ลุ ยพินจิ เลอื ก เสนทางและวิธกี ารปฏบิ ัติใหเ หมาะสมกบั สภาพแวดลอ มในการทาํ งานของตน 2.หลกั การกระจายอํานาจไปสเู ขตพืน้ ทีก่ ารศึกษา สถานศกึ ษา และองคกรปกครองสวน ทองถน่ิ นอกจากนย้ี งั ใหค วามสําคัญกบั การบรหิ ารทใี่ หสถานศกึ ษาบรหิ ารจัดการไดเ อง (School-based คูมือเตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 43 management) ตามหลักการน้ี จําเปนตองแยกภาระงานดานนโยบายเกณฑและมาตรฐานออกจากงานดานปฏิบัติ หรืองานบริการ ทัง้ น้ี หนว ยงานสวนกลางทาํ หนาที่กาํ หนดนโยบาย เกณฑและมาตรฐาน สวนเขตพื้นท่กี ารศึกษา สถานศกึ ษา และองคกรปกครองสว นทองถิน่ มีหนาทด่ี าํ เนินการใหเ กดิ ผลในทางปฏบิ ตั ิ จงึ จาํ เปน ตอ ง กระจายอํานาจใหห นว ยปฏิบัตดิ แู ลและรับผิดชอบ การตัดสนิ ใจดวยตนเองโดยหนว ยงานสว นกลางทําหนาท่ี ตดิ ตาม ประเมิน ตรวจสอบ สง เสรมิ สนับสนุนใหหนวยปฏบิ ัติที่ไดร บั มอบอาํ นาจสามารถทําหนาทีไ่ ดอ ยา ง มีประสิทธิภาพ 3.การกําหนดมาตรฐานการศกึ ษา และจัดระบบประกันคณุ ภาพการศกึ ษาทุกระดับและ ประเภทการศึกษา ตามหลักการน้ี ในเม่ือหนวยปฏิบตั ไิ ดรบั มอบอํานาจใหดาํ เนินการไดอยางคลอ งตัวพอ ควรแลว ก็จาํ เปน ตองกําหนดมาตรฐานการศึกษาใหหนวยปฏบิ ตั ริ ับผิดชอบ เพราะการมอบอํานาจโดยไมมี กติกาก็เทา กับมอบใหท ํางานโดยไมม เี ปา หมาย ซง่ึ ไมสามารถประเมนิ ได ในเมื่อรัฐและองคก รปกครองสว น ทองถิน่ ใหท รพั ยากรสนับสนุนแกส ถานศึกษา และหนว ยงานการศึกษา ซ่งึ อาจเปรยี บเสมือนการซ้ือสนิ คา หรือบริการ ก็ตองมีสิทธกิ ําหนดคณุ คา และลักษณะของส่ิงทต่ี อ งการซื้อ โดยยึดเปา หมายผลการจดั การศึกษา เปนหลกั ไดแก มาตรฐานการศกึ ษา รวมทัง้ หนวยปฏิบตั เิ องกต็ องวางระบบประกันคณุ ภาพเพื่อสรางความ มั่นใจแกผ ซู อื้ สินคาและบรกิ ารของตน จากนนั้ จําเปนตอ งมกี ารประเมนิ ผลการจัดการศึกษาโดยพิจารณาจาก มาตรฐานและระบบประกนั คณุ ภาพ อนั จะเปนประโยชนต อทกุ ฝา ย อยางนอ ยผลการประเมนิ จะสง เสรมิ ให ผจู ดั การศกึ ษาแตล ะระดบั ไดต ระหนกั วาผลการดําเนนิ การของตนเปนอยางไร เมอ่ื เทยี บกับมาตรฐานการ ศกึ ษาและเกณฑช ้วี ัดของระบบประกนั คุณภาพ และตอ งหาทางปรบั ปรงุ ผลการจดั การศกึ ษาใหไดต ามมาตร ฐานและรกั ษาระดบั การประกันคุณภาพของตนใหจงได รวมทง้ั ยกระดบั การจดั การศึกษาใหสูงขน้ึ ดวย 4. การสงเสริมมาตรฐานวิชาชพี ครู คณาจารย และบคุ ลากรทางการศึกษา และการพัฒนา ตอ เนอื่ ง โดยกาํ หนดมาตรการตา งๆ เชน การกําหนดใหม ีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ การกําหนดมาตรฐาน วชิ าชีพ การสงเสรมิ ใหมกี ารพัฒนาตนเองอยางตอเน่อื งตามหลกั สูตรการอบรมมาตรฐานตา งๆ ทง้ั น้ี โดยมี เจตนาเพ่ือรักษาคุณภาพของผูรับผิดชอบในการจัดการศึกษาใหอ ยูในระดับที่พึงประสงค และกระตนุ สงเสรมิ ใหพฒั นาปรับปรงุ ตลอดเวลา อันจะเปนประโยชนตอ ผูไดรบั การศึกษาโดยตรง 5. การระดมทรพั ยากรจากแหลง ตางๆมาใชเพอ่ื การจัดการศกึ ษา ทรัพยากรตางๆ ท่จี าํ เปน สําหรบั การจัดการศกึ ษา ไดแก ทรพั ยากรการเงนิ วัสดอุ ุปกรณ ทรัพยากรบุคคลทม่ี ีความรูความชาํ นาญใน การเรียนการสอน ภมู ปิ ญญาทอ งถิ่น สื่อและเทคโนโลยีตา งๆ ลวนเปนทรัพยากรจําเปนแตร ัฐไมส ามารถจัด หามาสนบั สนนุ ไดอยา งเพยี งพอ จึงถอื เปน ภาระหนา ท่ีของผูทีม่ ีสว นไดส วนเสยี ทุกคนในการจดั การศกึ ษา จะเขา มาชวยเหลอื สนับสนุน เพอ่ื ยกระดบั คุณภาพการศึกษาของหนวยงานการศึกษาในแตละทอ งถิ่น เชน ครูอาจเชญิ ผูเฒาในหมูบานทีม่ ีความรเู กี่ยวกับศิลปวัฒนธรรมพ้ืนบานมาชวยสาธิตหรือสอนวิชาท่ีเกีย่ วขอ งได 6. การมีสว นรวม การใหค วามสําคัญกบั การมีสว นรว มของบุคคล ครอบครวั ชมุ ชน องคก ร ชมุ ชน องคก รปกครองสว นทอ งถ่นิ เอกชน องคก รเอกชน องคก รวิชาชพี สถาบันศาสนา สถานประกอบการ คูมอื เตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 44 และสถาบันสงั คมอ่ืนในการจดั การศกึ ษา โดยบคุ คล กลุมบุคคล หรือองคก รตางๆจะไดรบั การสงเสริมให เขารว มเสนอแนะ กาํ กับตดิ ตาม และสนับสนุนการจดั การศกึ ษาเพื่อประโยชนข องสังคมโดยรวม 2.3 สทิ ธิและหนา ท่ีในการจัดการศึกษา 2.3.1 สทิ ธิและหนา ที่ของรฐั ในการจัดการศึกษา 1. การประกนั สทิ ธกิ ารศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน การศกึ ษาเปน ส่งิ จาํ เปน ยงิ่ ยวดสาํ หรบั การยกระดบั คุณภาพ ประชากร ถอื เปน การลงทุนสําคญั อยางนอ ยรัฐตองมีหนาทีจ่ ัดการศกึ ษาใหบ คุ คลมีสิทธิและโอกาสเสมอกัน โดยการรองรับการศึกษาขั้นพื้นฐานไมน อ ยกวา สิบสองปอ ยางท่วั ถึงและมคี ุณภาพโดยไมเ ก็บ คาใชจา ย 2. การจดั แหลง เรยี นรู นอกจากการประกันสิทธริ บั การศึกษาข้ันพน้ื ฐานแลว รัฐยังมหี นา ทีต่ องสง เสริม การดําเนินงานและการจัดต้งั แหลง การเรียนรตู ลอดชีวติ ทกุ รปู แบบ ไดแก หองสมุดประชาชน พิพิธภัณฑ หอศลิ ป สวนสัตว สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร อทุ ยานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ศนู ยการกฬี าและ นนั ทนาการ แหลงขอมลู และแหลงการเรียนรูอ่นื อยา งพอเพยี งและมีประสิทธิภาพ (มาตรา 25) ทั้งนี้ เปน ไป ตามหลักท่ีวา การศกึ ษาตองครอบคลมุ กลมุ เปาหมายทกุ กลุมในฐานะท่ีเปน ประชาชนคนไทย และการศึกษา ตองเปน เรื่องทป่ี ระชาชนคนไทยสามารถแสวงหาไดโดยสะดวก การจัดแหลงเรยี นรูเชน นี้ ถอื เปน ภาระ จําเปน ท่ีประเทศอารยะท้งั หลายตองสง เสรมิ สนับสนนุ ใหเกิดผล 3. การจัดการศึกษาโดยองคก รปกครองสว นทอ งถนิ่ เม่ือกลาวถึงคําวา “รัฐ” แลว ตอ งคํานงึ ถงึ องคกร ของรฐั อกี รูปแบบหนง่ึ ซงึ่ รฐั กระจายอํานาจใหประชาชนดแู ลกนั เอง ภายใตก ารกาํ กับของรฐั นน่ั คอื องคก ร ปกครองสว นทอ งถน่ิ องคกรปกครองสวนทองถิ่นเองมีสิทธิจัดการศึกษาในระดับใดระดับหนึ่งหรือทุกระดับตามความ พรอม ความเหมาะสม และความตอ งการภายในทองถิน่ ทเ่ี ปน อยปู จจุบัน องคกรปกครองสวนทอ งถิน่ ไดม ี การจดั การศกึ ษาอยแู ลว โดยเฉพาะอยางยงิ่ การศึกษาในระบบขน้ั พน้ื ฐาน ตอ ไปองคกรปกครองสว นทองถนิ่ จะ ขยายบริการดานอ่ืนมากข้ึน เชน การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย (เชน การจดั ต้งั แหลง เรียนรู ลักษณะตางๆ การจัดการศกึ ษาปฐมวัย การศึกษาระดบั อดุ มศกึ ษา เปน ตน) ทง้ั นตี้ อ งเปนไปตามความเหมาะ สมและตามความตอ งการของทอ งถิ่นดวย 2.3.2 สทิ ธิและหนาทขี่ องประชาชนในการจดั การศกึ ษา กฎหมายกาํ หนดทัง้ สิทธแิ ละหนา ทขี่ องประชาชนในการจัดการศึกษาไวกวา งขวางกวาทเ่ี คยเปน มา ในอดีตมาก ดงั นี้ 1. สทิ ธิทไี่ ดรบั จากการจัดการศึกษาของรัฐ บคุ คลตองมสี ิทธแิ ละโอกาสเสมอกันในการรบั การศึกษา ข้ันพน้ื ฐานไมน อ ยกวา สบิ สองปร ัฐตอ งจัดการศึกษาใหอยางทวั่ ถึงและมีคุณภาพโดยไมเ ก็บคา ใชจ าย สิทธิ สว นนไ้ี ดร บั การประกันไวไ มเ พียงในกฎหมายการศกึ ษาเทา นั้น แตถูกกําหนดไวในรัฐธรรมนญู ดว ย สาํ หรบั บุคคลที่มีความบกพรองทางรางกาย จิตใจ สติปญ ญา อารมณ สงั คม การสอ่ื สารและการเรยี นรู หรือรา งกายพกิ าร หรอื ทพุ พลภาพ รวมท้งั บุคคลซง่ึ ไมส ามารถพึ่งตนเองได หรอื ไมมีผูด ูแลหรือดอยโอกาส คมู ือเตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 45 รฐั ตองจัดใหบ ุคคลดงั กลาวมสี ทิ ธแิ ละโอกาสไดร ับการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐานเปนพิเศษ เชน อาจจดั สถานศึกษา พเิ ศษ จดั ระบบการศึกษาพิเศษ ใหทนุ หรอื งบประมาณพิเศษเพือ่ ดูแล เปนตน 2. หนาท่ีในการจดั การศึกษา กฎหมายกาํ หนดหนา ที่ในการจดั การศึกษาของบคุ คลกลมุ ตาง ๆ ดังน้ี บิดา มารดา หรือผปู กครอง มหี นา ทจ่ี ัดใหบ คุ คลในความดูแลไดร ับการศกึ ษาภาคบงั คับ ตลอดจน ตอ งจดั ใหไดรับการศึกษานอกเหนอื จากการศกึ ษาภาคบงั คบั ตามความพรอ มของครอบครวั (มาตรา 11) ตามความขอ นี้ ประชาชนทุกคนซึง่ มีบตุ รหลานหรอื ผูอุปการะตอ งมีภาระตามกําลงั ความสามารถ สองระดับ ภาระขน้ั แรก คือการสง บุตรหลานหรอื ผใู ตปกครองของตนเขารบั การศึกษาภาคบังคับ (เทยี บไดต้งั แต ชน้ั ประถมไปจนถึงชน้ั มธั ยมศึกษาปท ่ีสาม) ภาระสวนน้เี ปนภาระบังคบั ซ่งึ พอแมผปู กครองท่ีละเลยอาจได รบั โทษได หากละเลยหรือไมปฏิบัติตามกฎหมาย เมอ่ื เยาวชนไดร บั การศึกษาภาคบังคบั ซึ่งเปนพ้ืนฐานต่ําสดุ แลว หากครอบครวั มีความพรอมก็พงึ รบั ภาระขนั้ ทีส่ อง ไดแก การสง เสียใหไ ดเลา เรียนสงู ข้ึนไปตามกาํ ลัง ความสามารถ เชน เรยี นจนถงึ ข้นั อดุ มศึกษา เปน ตน หนา ทีใ่ นการสนับสนุนการศึกษาสว นน้ถี อื เปน การ เขารว มจดั การศกึ ษาท้งั โดยบังคับ และโดยกําลงั ความสามารถของประชาชน 3.สิทธิในการจดั การศกึ ษา บคุ คล ครอบครัว องคกรชุมชน องคกรเอกชน องคกรวิชาชีพ สถาบัน ศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนั สงั คมอืน่ มีสทิ ธใิ นการจดั การศกึ ษาขัน้ พ้นื ฐาน ซ่ึงตอ งเปนไปตาม กฎกระทรวง (มาตรา 12) ดว ยเหตุผลที่วา การศกึ ษาเปน เรอ่ื งของประชาชนทกุ หมูเหลา เรม่ิ ต้ังแตค รอบครัวเปนตน ไป ดงั นน้ั ไมเพียงประชาชนจะตองมหี นา ทสี่ นับสนุนการศึกษาแกบ ตุ รหลานของตนเทานัน้ แตยังมสี ทิ ธิจัดการศึกษา ไดดวย คือตองถือวารัฐไมมีอาํ นาจผูกขาดในการจัดการศึกษา หากประชาชนสามารถจัดการศึกษาอยางมี คุณภาพไดมาตรฐาน ก็ตอ งยอมใหป ระชาชนมสี ทิ ธิจัดการศึกษา 4. สทิ ธปิ ระโยชนจ ากการจัดการศกึ ษา เมือ่ จดั การศึกษาแลว ประชาชนกย็ อ มมีสิทธปิ ระโยชนอยา งใด อยางหน่ึงจากรัฐ ดังน้ี (มาตรา 13 และ 14) 4.1 การสนบั สนนุ จากรฐั เพื่อใหป ระชาชนสามารถจัดการศกึ ษาไดอ ยางมีคุณภาพไดมาตรฐาน รัฐตอ งเขามามสี วนชว ยเหลือสนับสนุนดว ยวธิ ีการตาง ๆ เพ่ือใหป ระชาชนหรอื ผจู ดั การศกึ ษาภาคประชาชน มีความรูความสามารถในการอบรมเลีย้ งดูและการใหการศกึ ษาแกบุตร หรอื บคุ คลซึง่ อยูในความดแู ลรบั ผิดชอบ เชน อาจชวยเหลอื ทางวชิ าการ การแนะนําใหคาํ ปรกึ ษา การเทยี บโอนความรแู ละประสบการณ การสนบั สนุนใหใ ชเ วลาบางสวนเขา เรียนรวมกบั นกั เรยี นในชน้ั เรยี นปกติของรฐั เปนตน 4.2 เงนิ อุดหนนุ จากรฐั เน่ืองจากการจัดการศึกษาตองมีคาใชจ ายเพราะเปน การลงทนุ อยา งหน่ึง ดงั น้นั เมื่อรฐั ตองจดั การศกึ ษาขัน้ พื้นฐานโดยไมเก็บคาใชจ ายอยแู ลว รัฐก็พงึ จัดสรรเงนิ อดุ หนุนสาํ หรับการ จดั การศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐานใหแ กค รอบครัวหรือกลุมประชาชนดว ย สวนจะมากนอ ยเพยี งใดและจดั สรรอยางไร ก็เปนเรอ่ื งท่ีรฐั จะกาํ หนด โดยใหอ อกเปน กฎหมาย คมู ือเตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 46 4.3 การลดหยอ นหรือยกเวนภาษสี ําหรบั คา ใชจ ายการศกึ ษา สิ่งท่รี ฐั จะสนับสนนุ นอกจากเงิน อดุ หนนุ แลว กค็ อื การสนบั สนนุ ดานภาษี คือลดหยอ นหรอื ยกเวน ภาษีในกรณที ่ีประชาชนตองเสียคา ใชจาย การศกึ ษา แตทั้งนีต้ องใหเ ปน ไปตามที่กฎหมายกาํ หนด 3. ระบบการศึกษาตามพระราชบัญญตั ิการศึกษาแหงชาติ 3.1 รปู แบบของการจดั การศกึ ษา รปู แบบการศึกษาที่ พระราชบญั ญัติการศึกษาแหง ชาติ พ.ศ. 2542 และท่ีแกไขเพิ่มเติม กําหนดนนั้ แบงออกเปน 3 รปู แบบใหญๆ ไดแก การศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย 1. การศกึ ษาในระบบ เปนการศึกษาท่ีกาํ หนดจดุ มุงหมาย วธิ ีการศึกษา หลักสูตร ระยะเวลาของการ ศกึ ษา การวัดและประเมินผล ซงึ่ เปน เงื่อนไขของการสาํ เร็จการศึกษาท่แี นน อน การศึกษาในระบบเชน น้ี หมายถงึ การศึกษาที่จดั รูปแบบไวแนนอนเปน เกณฑมาตรฐานเดียวกนั สว นใหญจัดในโรงเรียน วิทยาลยั มหาวทิ ยาลยั หรอื สถาบันการศึกษาทีม่ ีช่อื เรียกอยา งอ่นื ซึง่ เรารจู ักคุนเคยกนั ดีอยูแลว การศึกษาในระบบ อาจจดั ในชั้นเรยี นหรือเปน การศึกษาทางไกลกไ็ ด 2.การศึกษานอกระบบ เปน การศึกษาท่ีมคี วามยดื หยุนในการกาํ หนดจดุ มุง หมาย รูปแบบ วธิ กี ารจัด การศกึ ษา ระยะเวลาของการศึกษา การวัดและประเมินผล ซ่งึ เปน เง่อื นไขสาํ คัญของการสําเรจ็ การศกึ ษา โดย เนือ้ หาและหลักสตู รจะตอ งมีความเหมาะสมสอดคลองกบั สภาพปญหาและความตอ งการของบุคคลแตละกลุม ตัวอยางของการศกึ ษานอกระบบ ไดแ ก การศกึ ษานอกโรงเรยี น การฝก อบรมหลักสตู รตางๆ เปน ตน 3.การศกึ ษาตามอัธยาศัย เปนการศึกษาทีใ่ หผเู รยี นไดเ รียนรดู ว ยตนเองตามความสนใจศกั ยภาพ ความพรอมและโอกาส โดยศึกษาจากบคุ คล ประสบการณส งั คม สภาพแวดลอม สอ่ื หรือแหลง ความรูอ ่ืนๆ การศกึ ษารปู แบบนมี้ ีความยืดหยุนสูง เปด โอกาสใหผ สู นใจเรยี นรสู ามารถเลือกเนื้อหาทีส่ นใจเปน ประโยชน กบั ตนได และสามารถใชเ วลาทีป่ ลอดจากภารกิจการงานอื่นศกึ ษาเลาเรยี นได จึงเรียกวาเปน การศึกษาตาม อธั ยาศยั ท้งั น้ีรปู แบบของการศึกษาตามอัธยาศยั มหี ลากหลาย เชน การฟงบรรยายพิเศษ การศกึ ษาจาก เอกสาร การเยี่ยมชม การชมการสาธิต การรบั ฟงรายการวิทยกุ ระจายเสยี ง รายการวทิ ยุโทรทศั น การสบื คน เนือ้ หาสาระจากอินเทอรเนต็ หรือแหลง เรียนรูตา งๆ เปนตน เนอื่ งจากรัฐมหี นาท่ีรว มกบั ชุมชนจดั แหลง เรยี นรู ผูบริหารและครคู วรเขามามีสว นใกลชดิ รวมมอื กบั ประชาชนเพอื่ สง เสรมิ การเรียนรตู ลอดชวี ติ ดวยรูปแบบ วิธกี ารตา ง ๆ 3.2 ระดับการศกึ ษา การจดั การศึกษาอาจแบงออกไดห ลายระดบั แลวแตวัตถปุ ระสงคของผูจัด เชน แบง ออกเปน การศกึ ษา ระดับปฐมวยั ประถมศึกษา มัธยมศกึ ษา อุดมศกึ ษา เปน ตน พระราชบญั ญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 แบง การศกึ ษาออกเปน 2 ระดับ ไดแก การศกึ ษาระดับข้ันพ้ืนฐาน และการศกึ ษาระดับอดุ มศึกษา คมู อื เตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 47 สาํ หรับการศึกษาระดับอุดมศึกษาแบงเปนสองระดับ คือระดับตา่ํ กวาปริญญา และระดับปริญญา ดังรายละเอยี ดตอไปน้ี 4. บทบาทของผเู กยี่ วขอ งในการจัดการศึกษาตามพระราชบญั ญัติการศึกษาแหง ชาติ 4.1 บทบาทของรัฐในการจัดการศกึ ษา รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 กาํ หนดวา “บคุ คลยอ มมีสทิ ธิเสมอกนั ในการรับการ ศกึ ษาขัน้ พนื้ ฐานไมน อยกวาสิบสองปทร่ี ฐั จะตองจัดใหอ ยางทั่วถึงและมคี ณุ ภาพโดยไมเกบ็ คาใชจ า ย” ซึง่ พระราชบัญญตั ิการศกึ ษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 มาตรา 10 ไดระบุไวเชน กนั รฐั จะจะตอ งจัดการศกึ ษาอบรมและสนับสนุนใหเอกชนจดั การศกึ ษาอบรมใหเกดิ ความรคู คู ุณธรรม ปรับปรงุ การศึกษาใหส อดคลอ งกับความเปลย่ี นแปลงทางเศรษฐกจิ และสงั คม สรา งเสริมความรแู ละปลกู ฝง จิตสํานึกทถี่ กู ตองเกยี่ วกับการเมอื งการปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษัตรยิ ทรงเปน ประมุข สนบั สนนุ การคนควา วิจัยในศลิ ปวทิ ยาการตา งๆ เรง รดั พัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยเี พือ่ การ พัฒนาประเทศ พัฒนาวชิ าชีพครู และสง เสริมภูมิปญ ญาทองถน่ิ ศลิ ปะและวฒั นธรรมของชาติ (มาตรา 81 รัฐธรรมนูญ 2540) นอกจากนี้ รฐั ตอ งสง เสริมการดําเนินงานและการจัดต้งั แหลงเรียนรตู ลอดชวี ิตทุกรูปแบบ ไดแก หองสมดุ ประชาชน พพิ ธิ ภณั ฑ หอศลิ ป สวนสตั ว สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร อทุ ยานวิทยาศาสตร และเทคโนโลยี ศูนยการกฬี าและนนั ทนาการ แหลง ขอมลู และแหลง รเรยี นรอู ยา งพอเพียงและมีประสทิ ธภิ าพ (มาตรา 25 พ.ร.บ.การศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542) การดําเนนิ การเชนน้ี ครอู าจถอื เปน โอกาสในการสง เสรมิ ใหผูเรยี นไดเยยี่ มชมหรอื ใชศ กึ ษาเนอ้ื หาวิชาทีค่ รูสอน แทนท่ีจะตรึงผูเ รียนไวแตใ นช้นั เรยี นเทา นั้น 4.2 บทบาทของสถานศกึ ษาในการจัดการศกึ ษา บทบาทสําคัญโดยทั่วไปของสถานศึกษาในการจัดการศึกษาคอื การวางแผน จัดทําหลกั สูตร และ จดั กิจกรรมการเรยี นการสอน รวมท้งั กิจกรรมทีเ่ กยี่ วของกับการเรียนรูของนกั เรียน จดั และบรหิ ารชัน้ เรียน จัดและดแู ลรกั ษาอปุ กรณ ตลอดจนอาคารสถานที่ บริหารงานวิชาการ การเงิน บรหิ ารงานบคุ คล ดูแลสุขภาพ อนามยั ของผเู รียน สรางความสมั พนั ธก ับชุมชน ซ่งึ พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 ซึ่งเปน กฎหมายท่ไี ดกาํ หนดบทบาทสาํ คัญไวดงั น้ี 1.จดั การเรียนการสอน โดยจดั เนื้อหาสาระและกิจกรรมในการเรยี นรูใ หเหมาะสมกับความสนใจ และความถนัดของผูเรียน หมายความวา ผูส อนตอ งถือวา ผเู รียนเปน คนที่สําคญั ทสี่ ดุ เน่อื งจากผเู รียนแตละคน มีความแตกตางกัน การจัดการเรียนการสอนก็ตองคาํ นึงถึงความแตกตางดังกลาว เชน จัดใหคนเรียนชาทาํ กิจกรรมที่ชว ยเนน ใหเขาใจอยา งคอยเปนคอ ยไป สว นคนเรียนเร็วทเี่ ขา ใจแลว ไดร ับกิจกรรมเสริมอยา งอนื่ แตอยางนอย ผูเรียนทีแ่ ตกตางกันกค็ วรไดรบั ความรคู วามเขาใจเนอ้ื หาวชิ าใกลเ คยี งกนั 2. ฝกทกั ษะและวิธีคดิ สถานศกึ ษามีหนา ท่ฝี ก ฝนผเู รยี นใหร จู กั คดิ เพิม่ พูนทกั ษะในการจัดการ ฝก ฝน การเผชิญสถานการณและปญ หาตางๆ และสามารถประยกุ ตค วามรูมาใชเพอื่ ปองกนั และแกป ญ หา หมายความวา คูม ือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 48 การเรยี นการสอนท่ีดไี มใ ชเนน ท่กี ารทอ งจาํ สาระในหนงั สอื อยางเดยี ว แตต อ งเตรยี มตวั ผูเ รียนใหรจู กั คดิ รจู ัก แกป ญหา เชน อาจสมมติสถานการณใ หคิดแกปญ หา และถามเหตุผล ขอดีขอ เสยี เพ่อื ใหผูเรียนมคี วามพรอม ในการเผชญิ ชีวิตได 3. จดั ใหเรยี นรูจากประสบการณ การเรยี นรูท่ีดตี องมาจากการฝก ฝนปฏิบตั ิจรงิ ของผเู รียนโดยครู และสถานศึกษาควรเปด โอกาสใหผเู รยี นไดเยย่ี มชมสถานที่ และเรียนรูจากประสบการณใ นชีวิตจริง เชน พาชมโรงงาน เยีย่ มหมูบ านหตั ถกรรม และจดั กจิ กรรมฝกปฏิบัตใิ หส ามารถทําไดจรงิ ฝก ใหร จู กั คิดเปน และสงเสรมิ บรรยากาศใหผ เู รยี นรักการอา นเพ่อื จะไดสนใจใฝร อู ยางตอ เนอื่ ง 4.3 บทบาทขององคกรปกครองสว นทอ งถนิ่ ในการจัดการศกึ ษา รัฐธรรมนูญและ พระราชบัญญัติการศกึ ษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 ไดใ หค วามสําคัญกบั การกระจาย อาํ นาจในการจัดกิจกรรมสาธารณะ ซ่ึงรวมท้ังดานการศึกษาแกองคกรปกครองสวนทองถิ่น ในปจจุบัน องคกรปกครองสวนทอ งถนิ่ มีบทบาทในการจัดการศกึ ษาอยแู ลว และมีแนวโนมที่จะไดรับบทบาทนี้มากข้ึน ซ่งึ ตอ งใชระยะเวลาหน่งึ เพอ่ื สง เสริมใหเ กดิ ความพรอมกวาท่เี ปนอยู 1. กาํ หนดหลกั เกณฑ โดยรฐั มีหนา ท่ีกําหนดหลกั เกณฑแ ละวธิ กี ารประเมินความพรอ มในการจดั การศกึ ษาของทองถนิ่ ซึ่งเปนการดูแลเชงิ มาตรฐาน ในกรณที อ่ี งคก รปกครองสวนทองถ่ินใดทย่ี ังไมไ ดจดั การศกึ ษาตองการจัดการศกึ ษาขึ้น เชน ตอ งการตงั้ โรงเรียนในเขตพน้ื ท่ที ่อี งคกรปกครองสวนทอ งถน่ิ รับผิด ชอบ รฐั กต็ องดแู ลวาการจดั การศึกษานี้สอดคลอ งกบั ความตอ งการของคนในทองถ่นิ หรือไม องคกร ปกครองสว นทอ งถิน่ มคี วามพรอมเพยี งใด ทงั้ นเี้ พ่ือประกันวา เมอื่ องคกรปกครองสว นทอ งถน่ิ จัดการศกึ ษา แลว ประชาชนจะไดร ับการศกึ ษาทม่ี คี ุณภาพไดมาตรฐานอยางตอเน่อื งและย่งั ยนื 2.การสนับสนนุ รัฐมีหนา ทป่ี ระสานสงเสริมองคกรปกครองสวนทองถ่ินใหสามารถจัดการศึกษาได สอดคลองกบั นโยบายและไดมาตรฐาน เปน บทบาทชวยเหลือสง เสริม แตร ฐั จะไมเขา ไปแทรกแซงและ บงั คบั บัญชา ในแงน ้ีรฐั มีหนาที่ใหขอ มลู ใหแ นวทาง และใหค าํ แนะนําเพ่ือใหอ งคก รปกครองสว นทอ งถิน่ ยกระดบั การจดั การศกึ ษาของตน 3. เสนอแนะงบประมาณ กระทรวงการศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม มีหนาที่เสนอแนะการจดั สรร งบประมาณอดุ หนนุ การจัดการศกึ ษาขององคกรปกครองสวนทองถน่ิ ซ่งึ ตองคํานวณคาใชจายตอหัว ผเู รียน และเสนอแนะใหห นว ยจัดสรรงบประมาณพิจารณา แตกระทรวงไมไ ดม หี นาที่จดั สรรงบประมาณการศกึ ษา ใหองคก รปกครองสว นทองถนิ่ 4.4 บทบาทของเอกชนในการจดั การศึกษา เอกชนมบี ทบาทในการจัดการศกึ ษามานานแลว และรัฐสงเสรมิ ใหเอกชนสามารถจัดการศกึ ษาได ทกุ ระดับและทุกประเภท โดยรฐั ตอ งคํานึงถงึ การจดั การศึกษาของเอกชนเพือ่ มิใหการจดั การศกึ ษาของรฐั สงผลกระทบกับการดาํ เนนิ การของเอกชน เชน ไมจ ัดสถานศกึ ษาแขงขนั ในพื้นทเ่ี ดียวกันจนทําใหเอกชน คูมือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 49 ไมสามารถประกอบกิจการตอ ไปได ในกรณีเชนนี้ รฐั ควรเขาไปสง เสรมิ สนบั สนนุ ใหเ อกชนยกระดบั คุณภาพมากกวา ในกรณีท่ีเอกชนจัดการศึกษาในโรงเรียน โรงเรียนตองเปนนิติบุคคล กฎหมายการศึกษายอมรับ บทบาทของเอกชนในการจัดการศึกษา และใชหลักการเดียวกันกับสถานศกึ ษาอนื่ คอื หลกั การกระจาย อาํ นาจ กลา วคือรัฐจะไมเขา ยุงเก่ยี วควบคุมการจัดการศกึ ษาของเอกชนจนเกนิ ความจําเปน โดยการบริหาร และการจดั การศึกษาของเอกชนใหม คี วามเปนอสิ ระ แตเ อกชนก็ตอ งจัดการศึกษาใหม คี ุณภาพ ไดมาตรฐาน รัฐจะเขา มากํากับ ตดิ ตาม และประเมินคณุ ภาพและมาตรฐานของสถานศกึ ษาเอกชนเชนเดียวกับสถานศกึ ษา ของรฐั 4.5 บทบาทของบคุ คล ครอบครัว และสถาบนั สังคมในการจัดการศกึ ษา ผูป กครอง ครอบครวั ประชาชน และสถานบันสังคมมบี ทบาทเขารว มในการจดั การศึกษาไดห ลาย ประการ ท้งั ในการจดั การศึกษาซง่ึ ตอ งไดร ับสทิ ธิประโยชนดงั ไดกลา วแลว แตต องเปน ไปอยางมคี ุณภาพ ไดม าตรฐาน นอกจากนี้ ยงั มีบทบาทรว มในการจดั การศกึ ษาท่ีเอกชน องคกรปกครองสวนทองถิน่ หรอื รฐั จัดใหแ กบ ตุ รหลานของตนอกี หลายประการ คือ 1.รวมตัดสนิ ใจเกย่ี วกับการศกึ ษาของบุตรหลานตน เชน เลือกสถานศกึ ษาใหบ ุตรหลาน รว มตดั สนิ ใจทศิ ทางการศกึ ษาของบุตรหลาน 2.รว มแสดงความคิดเห็นเก่ยี วกบั หลกั สูตร พฒั นาการของบตุ รหลานและการเรียนการสอน ประจําวัน 3.รว มจดั ทาํ หลักสูตรและตดิ ตามผลการศึกษา เชน รว มแสดงความคิดเห็นหรอื เสนอแนะการ จดั ทาํ หลกั สตู รทองถนิ่ ตดิ ตามการจดั การเรียนการสอนของสถานศกึ ษาและครู ใหขอคดิ เห็นเกีย่ วกับปญ หา และใหขอ แนะนาํ ในการจดั การศึกษาของสถานศึกษา 4.รว มในบรรยากาศการเรยี นการสอนของสถานศึกษา ผปู กครองอาจรว มในกิจกรรม การ เรียนการสอน หรือรว มกจิ กรรมอ่นื ที่สถานศกึ ษาจดั ซ่ึงหากสถานศึกษามแี นวทางสนบั สนนุ ท่ดี กี ็จะสง ผลดี ตอการจดั การศึกษาของสถานศึกษานัน้ เอง งานสงเสริมและพฒั นาระบบการนเิ ทศการศกึ ษา 1. การนเิ ทศการศกึ ษา 1) ความหมายของการนเิ ทศ การนิเทศการศึกษา เปนกระบวนการทีส่ าํ คัญของการพัฒนาคณุ ภาพการศึกษาและจะตองดําเนิน การควบคไู ปกบั กระบวนการบริหาร และกระบวนการเรยี นการสอน การนิเทศการศกึ ษา เปนสวนหนงึ่ ของการบรหิ ารโรงเรียน ซง่ึ ผูบ ริหารจะตอ งมสี วนเกี่ยวขอ งใน การใหบ ริการทางการศกึ ษา เพ่อื ใหกระบวนการเรียนการสอนเกดิ ผลสัมฤทธ์ิตามความคาดหมาย คูม อื เตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 50 การนเิ ทศการศกึ ษา คือความพยายามอยา งหนง่ึ หรือ หลาย ๆ อยาง ที่จะชว ยสง เสริมใหก ารศึกษา มีคุณภาพทง้ั ดานการเรยี นการสอน การนิเทศการศกึ ษา หมายถงึ การประสาน การกระตุน และการนาํ ไปสคู วามงอกงามของครู กระบวนการนเิ ทศ (Process of Supervision) หมายถงึ ขน้ั ตอนในการดาํ เนนิ งานและการปฏบิ ตั ิ งานการนิเทศอยา งมีระบบ มีการประเมนิ สภาพการทาํ งาน การจัดลาํ ดับงานท่ตี อ งทาํ การออกแบบงาน การประสานงาน ตลอดจนการอาํ นวยการใหง านลุลว งไป กลาวโดยสรปุ การนเิ ทศการศึกษา คอื ความพยายามทุกอยา งของเจา หนาท่ผี จู ัดการศึกษา ในการ แนะนําครูหรอื บคุ ลากรท่เี กย่ี วขอ งกบั การศึกษา ใหรจู กั ปรบั ปรงุ วิธสี อน ชวยใหเกิดความงอกงามทาง วชิ าชีพทางการศกึ ษา ชว ยในการพฒั นาครู ชว ยในการเลือก และปรับปรงุ วัตถปุ ระสงค ของการศกึ ษา ชวยในการปรับปรุงวัสดุ และเนอื้ หาการสอน ปรบั ปรงุ วิธีสอนและชวยปรับปรุงการประเมินผลการสอน 2) กระบวนการนเิ ทศของแฮริส กระบวนการนิเทศทแ่ี ฮรสิ กําหนดขึน้ มคี วามเหมาะสมกบั การนเิ ทศการศกึ ษาและเปนกระบวนการ ทม่ี งุ เนนการวางแผนการปฏิบตั งิ านมากกวาการควบคมุ งาน เพื่อกอใหเกิดการเปลีย่ นแปลงในการนิเทศ แฮรสิ (Harris ) ไดเ รยี กกระบวนการของเขาวา Haris’Polca ซงึ่ มอี ยู 5 ขนั้ ตอน คือ 1. การประเมินสภาพการทาํ งาน (Assessing) เปนกระบวนการศึกษาถงึ สภาพตา ง ๆ เพือ่ ใหไ ดขอมลู เพ่ือเปน ตวั กําหนดการเปลี่ยนแปลง ซึง่ มีขัน้ ตอนยอ ยดังนี้ 1.1 การวเิ คราะหข อมลู เพื่อจะศึกษาถงึ ธรรมชาตแิ ละความสมั พันธของเรื่องตา ง ๆ 1.2 การสังเกตเปน การมองส่งิ รอบตวั ดว ยความละเอียดถ่ีถวน 1.3 การทบทวนเปนการตรวจสอบสง่ิ รอบตวั อยางตัง้ ใจ 1.4 การวดั พฤตกิ รรมการทํางาน 1.5 การเปรยี บเทียบพฤตกิ รรมการทํางาน 2. การจดั ลาํ ดบั ความสําคัญของงาน (Prioritizing) เปนกระบวนการกําหนดความสําคัญของงาน ตามเปาหมายวตั ถุประสงคและกจิ กรรมตามลําดบั ความสาํ คัญ ซ่ึงประกอบดวยงานตอไปน้ี 2.1 การกําหนดเปา หมาย 2.2 การกําหนดวตั ถปุ ระสงคเ ฉพาะ 2.3 การกําหนดทางเลือก 2.4 การจดั ลาํ ดบั ความสาํ คัญของงาน 3. การออกแบบวธิ กี ารทํางาน (Designing) เปนกระบวนการวางแผนหรือกาํ หนดโครงการตาง ๆ เพอื่ ใหเ กดิ การเปลย่ี นแปลง โดยประกอบดว ยงานตอไปน้ี 3.1 การจดั สายงานเปน การจัดสว นประกอบตาง ๆ ของงานใหส มั พนั ธก ัน 3.2 การหาวิธกี ารนําเอาทฤษฎี หรือหลักการไปสกู ารปฏิบัติ คมู อื เตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 51 3.3 การเตรยี มการตาง ๆ ใหพ รอ มท่จี ะทาํ งาน 3.4 การจดั ระบบการทาํ งาน 3.5 การกําหนดแผนในการทาํ งาน 4. การจดั สรรทรัพยากร (Allocating Resources) เปน กระบวนการกําหนดทรัพยากรตา ง ๆ ใหเ กิดประโยชนสูงสดุ ในการทํางาน ซง่ึ ประกอบดวยงานตอไปนี้ 4.1 การกําหนดทรัพยากร ที่ตองใชค วามตองการของหนว ยงานตา ง ๆ 4.2 การจัดสรรทรพั ยากรไปใหห นว ยงานตาง ๆ 4.3 การกําหนดทรพั ยากรท่ีจาํ เปนจะตอ งใชสาํ หรบั ความมงุ หมายเฉพาะอยาง 4.4 การมอบหมายบุคลากรใหท ํางานในแตล ะโครงการหรือแตล ะเปา หมาย 5. การประสานงาน (Coordination) เปน กระบวนการทเ่ี กีย่ วขอ งกับงาน เวลา วสั ดอุ ุปกรณและ สิ่งอํานวยความสะดวกทุก ๆ อยา ง เพอ่ื ใหการเปลย่ี นแปลงบรรลุผล ซ่งึ ประกอบดวยงานตอไปนี้ 5.1 การประสาการปฏิบัตงิ านในฝายตา ง ๆ ใหดาํ เนนิ การไปดว ยความราบรื่น 5.2 การสรางความกลมกลนื และความพรอ มเพรยี งกัน 5.3 การปรับการทํางานในตา งๆ ใหมีประสทิ ธภิ าพใหม ากท่สี ุด 5.4 การกาํ หนดเวลาในการทาํ งานในแตล ะชวง 5.5 การสรางความสัมพันธใหเ กดิ ข้ึน 6. การอาํ นวยการ (Directing) เปนกระบวนการท่มี อี ิทธิพลตอการปฏบิ ตั ิ เพ่อื ใหเ กดิ สภาพที่ เหมาะสมทีจ่ ะสามารถบรรลุผลแหงการเปล่ียนแปลงใหม ากทสี่ ดุ ไดแ ก งานตอไปนี้ 6.1 การแตง ต้งั บุคลากร 6.2 การกําหนดแนวทางหรือกฎเกณฑในการทาํ งาน 6.3 การกาํ หนดระเบียบแบบแผนเกย่ี วกับเวลา ปริมาณหรอื อัตราเรง ในการทาํ งาน 6.4 การแนะนําการปฏิบตั ิงาน 6.5 การตดั สนิ ใจเกย่ี วกับการเลือกในการปฏิบตั งิ าน 3) เทคนิคการนิเทศ เทคนิคการนเิ ทศ หมายถงึ วิธีการนํากิจกรรมตาง ๆ ทางการนิเทศไปใชในการปฏิบตั งิ านอยาง เหมาะสมกับบคุ คล สถานที่ เวลาหรือสถานการณน้นั ๆ ในท่ีนข้ี อนําเทคนิคทีใ่ ชแ ละไดผลดมี าเสนอเปน แนวทางใหเลอื กใชดังนี้ 1. เทคนคิ การสอนแนะ (Coaching Techniques) เปน วธิ กี ารพฒั นาบุคลากรใหสามารถปฏิบัติ งานไดอยางมีประสทิ ธิภาพโดยการแนะนําหรอื เรียนรูจ ากผูช าํ นาญการ (Coach) ในลักษณะที่ไดร ับคาํ แนะนาํ หรือเรยี นรไู ปพรอ ม ๆ กับการปฏบิ ตั ิงานเทคนคิ นผ้ี นู เิ ทศควรมีแนวทางดําเนนิ การ ดงั น้ี 1.1 สรางความไวว างใจเพือ่ สัมพันธภาพทอี่ บอุน โดยศกึ ษาขอ มลู ของผรู บั การนเิ ทศ จดุ ดี ผลงานเดน อธั ยาศัย สิ่งทีค่ วรปรับปรงุ ใหคําชมเชยหรอื สรางบรรยากาศ คูมือเตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 52 1.2 ใชค าํ ถามท่เี ปนเชงิ ของความคิดเห็น ไมทาํ ใหผ ูตอบจนมุมหรือเกิดความไมส บายใจ ในการตอบ 1.3 เสนอแนะแนวทางแกไขหรอื การพฒั นางานในลกั ษณะการแลกเปล่ยี นเรียนรูร ว มกัน 1.4 นําขอ เสนอหรือแนวทางทร่ี ว มกนั ในขอ 1.3 ใหผ ูรบั การนิเทศเปน ผปู ฏิบัติ ผนู เิ ทศตอง แนะนําอยางใกลชดิ หรอื อาจตอ งสาธิตใหด ู 2. เทคนิคการนิเทศแบบพาคดิ พาทาํ เปนการพัฒนาบคุ ลากรโดยการใหมสี ว นรว มคิดรว มทาํ งาน ตามกระบวนการและชืน่ ชมผลงานโดยยดึ หลักการทว่ี า 2.1 การพัฒนางานไดด ี ตองมีเพ่อื นคูคิดทเี่ ปน กลั ยาณมติ ร 2.2 การคดิ รวมกนั ทํางานรวมกัน ทําใหการทํางานมีความสุขและประสบผลสาํ เรจ็ 2.3 การทาํ งานที่ยาก ถา มีเพ่ือนท่มี คี วามชาํ นาญและมีความสามารถจะทาํ ใหงานประสบ ความสําเรจ็ เทคนิคการนิเทศน้ี มีความจําเปนสําหรับการพัฒนาบุคลากรบางสวนที่ตองการความชวย เหลือเพื่อสรางความม่ันใจในการปฏิบัติงานหรือที่มี ความเชื่อมั่นตามประสบการณการเรียนรูท่ีไดรับมาแต เดิม ความแมนยําในการปฏิบัติงาน จึงเปนไปตามท่ีไดเรียนรู ดังน้ัน การสนับสนุนใหครู หรือบุคลากรใน หนว ยงานปรบั เปล่ยี นวธิ ีการหรอื พฤติกรรมการปฏบิ ัตงิ าน จงึ ควรเปนลักษณะท่ตี อ งพากันคดิ หรือพาทําจริง จนประจกั ษใ นความสําเร็จของงาน 3. เทคนิค Jig Sow เปนวิธีการนิเทศพัฒนาครูเปนรายบุคคล โดยกลุมผูรับการนิเทศเพื่อพัฒนา ความรู ความเขา ใจแกค รผู รู บั การนเิ ทศ แนวดําเนนิ การคือ ผนู ิเทศสาํ รวจความตอ งการเร่อื งท่ี ผรู ับการนิเทศ ตองการรูจัดทําแผนและดําเนินการพัฒนาตามแผน โดยการแบงกลุมครั้งที่ 1 แบงกลุมศึกษาตามบัตรงาน แบงกลุมคร้ังท่ี 2 แตละกลุมนําความรูท่ีไดจากการศึกษาครั้งที่ 1 มาแลกเปล่ียนเรียนรูกันในกลุมใหญ ทุกคนทดสอบความรดู ว ยตนเอง แตล ะคนสรปุ เปนองคความรขู องตนเอง 4. เทคนิคการแลกเปลี่ยนเรียนรู เปนการนิเทศเพ่ือพัฒนาครูในสภาวะการทํางานปกติอยาง ตอเนื่องเพื่อพัฒนาการจัดการเรียนรูตามแนวการปฏิรูปกระบวนการเรียนรู มีแนวดําเนินการ คือ ผูบริหาร และคณะครูในสถานศึกษา กําหนดขอตกลงรวมกันเก่ียวกับเรื่องท่ีจะศึกษา ลงมือปฏิบัติจริง สรุปแนวทาง หรือความรูที่ไดจากการศึกษา จัดการนิเทศ จัดเวทีหรือบรรยากาศใหมีการแลกเปลี่ยนเรียนรู โดยใหแตละ คนนําขอสรุปแนวปฏิบัติของตนมาแลกเปลี่ยนกับผูอ่ืนท่ีสนใจเรื่องเดียวกัน สนทนาแลกเปล่ียนความคิด และแลกเปลี่ยนผลงาน สรปุ แนวคิด หรือองคค วามรทู ไ่ี ดจาการแลกเปลี่ยนเรียนรู 5. เทคนิคการรวมแรงรวมใจ เปนการนิเทศท่ีผูนิเทศ และผูรับการนิเทศรวมมือกัน เพ่ือพัฒนา ครูผูสอนใหมีความรู ความเขาใจและความสามารถในการจัดการเรียนรู แนวดําเนินการคือผูนิเทศ และ ผรู ับการนิเทศดําเนินการวมกันต้ังแตการวางแผนการปฏบิ ัติ การประเมนิ ผล สรุปและรายงานผลการพัฒนา โดยจัดทําเอกสารรายงานผลการพัฒนาและประชุมรวมกันระหวางผูนิเทศและผูรับการนิเทศ เพ่ือรับทราบ ผล การพัฒนาและใชเปน ขอ มูลวางแผนพฒั นาตอ ไป คูมอื เตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 53 6. เทคนิคการนิเทศแบบรวมพัฒนา เปนเทคนิคการนิเทศที่พัฒนามาจากแนวคิดในการนิเทศ แบบคลินิกและการนิเทศเชิงเนนวัตถุประสงค โดยมีจุดเนนมุงหมายเดียวกันคือการพัฒนาคุณภาพการเรียน การสอนดวยวิธีการท่ีเปนระบบและมีขั้นตอนการดําเนินงานที่ชัดเจน ผูนิเทศและผูรับการนิเทศเรียกวา เปนคูสัญญากัน ครูท่ีมีความสนใจตองการมีสวนรวมแตยังไมพรอมจะเปนคูสัญญา สามารถรวมไดใน บทบาทของ เพื่อนรวมอุดมการณ และมีเครือขายที่เปนบุคลากรจากภายนอก เชน ศึกษานิเทศก หรือ ครูผูรวมนิเทศ ซ่ึงจะมีบทบาทเปนที่ปรึกษา การปฎิบัติการนิเทศ ยึดหลักการนิเทศแบบมีสวนรวม คือทั้ง ผูนิเทศและผูรับการนิเทศจะทํางานรวมกันท้ังกระบวนการ ตั้งแตการหาความตองการจําเปนในการนิเทศ การกําหนดวัตถุประสงค ในการนิเทศการวางแผนการนิเทศ การดําเนินการนิเทศ และการประเมินผลการ นิเทศดว ยความเสมอภาคกัน ยอมรับยกยอ ง ใหเ กียรตซิ ง่ึ กนั และกันในฐานะผูรวมอาชพี 4) รปู แบบการนิเทศการศกึ ษา 4.1) รแู บบการนเิ ทศของแฮรสิ (Harris) แฮริส (Harris) ไดแ บง รูปแบบการนเิ ทศ เปน 2 ลักษณะ คือ 1. การนิเทศที่เนนการใหคําแนะนํา (Tractive Supervision) เปนการนิเทศที่ผูนิเทศ เปนผูให ขอแนะนํา เชน การปฐมนเิ ทศ การจัดการฝกอบรม การประชุม 2. การนิเทศท่ีเนนการใหเกิดการไหวตัว (Dynamic Supervision) เปนการนิเทศท่ีผูนิเทศ กระตุน เรง เรา สง เสรมิ ใหครูเกดิ ความคิดและนําความคิดน้ันไปปฏิบัติ 4.2) รแู บบการนเิ ทศของดี เทเนอร และแอล เทนเนอร ดี เทเนอร และแอล เทนเนอร (D.Taner and L. Tanner. 1987) ไดแบงรูปแบบของการนิเทศ ตามลกั ษณะของปรัชญาและลักษณะของผนู เิ ทศเปน 4 รปู แบบ คอื 1. การนิเทศแบบตรวจตรา (Inspection Supervision) ผูนิเทศทําหนาท่ีเปนผูตรวจดูแลการปฏิบัติ งานของโรงเรยี นแตล ะแหง 2. การนิเทศแบบใหผ ลผลติ (Supervision as Production) โดยพิจารณาจากผลผลติ คอื คุณภาพ ของนักเรยี นเปนหลัก บางครง้ั กเ็ รียกวาเปน การนเิ ทศแบบวิทยาศาสตร เปน การนําวธิ ีการ ทางวิทยาศาสตร มาใชใ นการนเิ ทศ โดยการพิจารณาจากผลผลติ ของการนิเทศเปน หลัก ผูนเิ ทศจําเปน ตองมหี นา ที่หลายอยาง ท่ีจะทาํ ใหการนเิ ทศแบบวิทยาศาสตรบรรลเุ ปา หมาย โดยเฉพาะการปรบั ปรุงการเรยี นการสอน ผนู เิ ทศทาํ หนาทีว่ จิ ัย ประเมนิ โครงการนเิ ทศ การปฏบิ ตั งิ านของครู วาเปนไปตามท่วี างวตั ถุประสงคไวห รือไม ผูน เิ ทศตอ งมีความรแู ละไดรับการฝกหดั มาอยางดี โดยสามารถนําครใู นดา นการปรับปรงุ การเรียนการสอน การจัดระบบงาน และการทาํ งานอยา งมีระบบและระเบียบ 3. การนเิ ทศแบบคลนิ ิก (Clinical Supervision) คาํ วา คลนิ กิ เปนการยมื คาํ จากการแพทย มาใช คมู อื เตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

54 ซึ่งหมายถงึ การรักษาคนไขแ ละการดแู ลโดยการใหย าและการรกั ษาดว ยวิธตี า ง ๆ การนิเทศแบบคลนิ กิ น้ี เซอจโิ อวานนี และสตาเรต (Sergiovanni and Startt, 1983) ไดใ หค วามหมายวา เปน ระบบการออกแบบ ในหอ งเรียน เพือ่ ชวยครูในดานการเปล่ยี นแปลงพฤติกรรมในการเรียนการสอน 4.3) การนิเทศแบบคลนิ ิก นิพนธ ไทยพานชิ ใหความหมายของการนเิ ทศแบบคลินกิ วา เปน การนเิ ทศแบบ สว นรว ม โดยแบง เปน 5 ขน้ั ตอน คอื 1. การประชมุ ปรึกษากอนการสังเกตการสอน ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 2. การสังเกตการณสอน 3. วเิ คราะหขอ มลู และกําหนดวธิ กี ารประชมุ 4. ประชมุ นิเทศ 5. ประชุมวเิ คราะหพฤติกรรมการนเิ ทศ โคแกน (Cogan 1973) ไดแบง การนิเทศแบบคลนิ กิ โดยมีวงจรทัง้ หมด 8 ขัน้ ตอน คือ ขน้ั ท่ี 1 สรางความสมั พนั ธร ะหวา งครูและผูนิเทศ ขน้ั ท่ี 2 วางแผนรวมกับครู ขั้นที่ 3 กําหนดวธิ ีการสังเกต ขนั้ ที่ 4 สงั เกตการณสอน ขน้ั ที่ 5 วิเคราะหก ระบวนการเรยี นการสอน ขั้นท่ี 6 กาํ หนดวธิ ีการปรึกษาหารือ ขั้นท่ี 7 ประชุมปรึกษาหารือ ขัน้ ที่ 8 ปรับปรุงแผน ข้ันท่ี 1 การสรา งความสัมพนั ธร ะหวางครแู ละผูนเิ ทศ โดยท่วั ไปครสู ว นมากมกั มีความสงสัยในดา นการประเมินผลของผูทําหนา ทีน่ เิ ทศ ความ สาํ เรจ็ ของการนเิ ทศ คลินิกขนึ้ อยกู ับความสัมพันธอ นั ดีระหวา งครูกับผูนเิ ทศ ในอันท่จี ะสรางความไววางใจ และสนบั สนุนซ่ึงกันและกนั และครูมคี วามรบั ผดิ ชอบกิจกรรมทกุ ขนั้ ตอน ภารกจิ ดานนค้ี วรจะดาํ เนินไป ดวยกอนทก่ี ารสังเกตการณส อนในหองเรยี นจะเรมิ่ ขึน้ ขน้ั ท่ี 2 การวางแผนการสอนรวมกับครู ครแู ละผนู เิ ทศวางแผนการสอนรวมกันทั้งแผนการสอนระยะสน้ั ระยะยาว (โครงการสอน) การวางแผน การสอนรวมทั้งการประเมนิ ผล วตั ถปุ ระสงค เนื้อหาวชิ า ยทุ ธศาสตรการสอน วัสดอุ ปุ กรณ ประกอบการสอน กระบวนการเรยี นรู การคาดการณปญ หาลวงหนา และการจัดดาํ เนินงานเก่ยี วกับขอมูล ยอนหลบั และการประเมนิ ผล คมู อื เตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 55 ขนั้ ท่ี 3 ครแู ละผนู ิเทศรวมกันวางแผนยุทธศาสตรก ารสังเกตการณสอน ครูและผูนเิ ทศรวมกันวางแผนและอภิปรายขอ มูลขอบขายในการสังเกตการณส อน และวธิ ีการทีจ่ ะใชเ พ่ือการสงั เกตการสอน ขัน้ ที่ 4 การสังเกตการสอน หลงั จากการสรา งความสมั พันธแ ละการวางแผนรว มกนั ระหวางครกู ับผูน เิ ทศแลว ขั้นตอมา กค็ อื การสงั เกตการณสอน ขัน้ ที่ 5 วิเคราะหก ระบวนการเรียนการสอน ทง้ั ครูและผูนเิ ทศรว มกนั วิเคราะหเ หตุการณแ ละพฤตกิ รรมทีเ่ กิดข้นึ ในชน้ั เรยี น อาจจะแยก วเิ คราะหก อ นแลวนําผลการวิเคราะหอ ภิปรายรว มกัน เพื่อหาจุดบกพรอ งแกไ ข ขั้นที่ 6 การวางแผนการประชมุ ผนู ิเทศกําหนดรา งวัตถุประสงคข องการประชมุ รวมทงั้ วัสดุอุปกรณต าง ๆ ทีใ่ ชในการ ประชมุ การประชุมควรกาํ หนดนอกเวลาเรยี น และควรมีขอบขา ยครอบคลมุ หนาทกี่ ารสอนในหอ งเรยี น ท้ังหมด ขนั้ ท่ี 7 การประชุมรวมกนั การประชมุ เปนโอกาสอนั ดที ่ีครแู ละผนู เิ ทศจะไดแลกเปล่ยี นขอมูลกนั รวมทั้งปญหา อันเกิดข้นึ ในขณะทส่ี อน ความสําเร็จของการประชุมขึน้ อยูกับความเขาใจการประเมนิ ผลและการปรบั ปรงุ วชิ าชพี ข้นั ท่ี 8 การวางแผนการสอนตอเน่ือง ครแู ละผูนิเทศดําเนนิ การวางแผนการสอนสําหรบั บทเรียนตอไป โดยสามารถใชขอมลู จากการแลกเปลีย่ นเรยี นรูแ ละการประเมนิ ผลการสอนท่ีผานมาเปนแนวในการพฒั นาปรบั ปรงุ กจิ กรรมการ เรยี นรู ของผเู รียนใหดยี ิ่งขึ้น บทบาทของผนู ิเทศเก่ยี วกบั วัฎจักรทั้ง 8 ประการดังกลา วนมี้ ีอยู 2 ประการ คอื (1) ชวยครูใหเขา ใจและปรบั ปรุงวชิ าชีพการสอนใหดีข้ึน และ (2) ชวยครใู หเ รยี นรมู ากยง่ิ ขน้ึ เกย่ี วกบั ทกั ษะ การสอนและการวิเคราะหป ญ หาเกย่ี วกับการสอน การนเิ ทศแบบเดิมใชเ วลานอยในการนิเทศ และนาน ๆ จงึ จะทําการนเิ ทศสกั ครัง้ หนงึ่ สวนการนิเทศแบบคลนิ กิ ครคู นหน่งึ ๆ จะไดรบั การนิเทศ 2 หรือ 3 ชว่ั โมง ตอ สัปดาห อยา งไรก็ดวี ัฎจักรการนเิ ทศแบบคลินกิ ทง้ั 8 ขน้ั ดังกลา วแลว อาจมกี ารลดข้นั ตอนไมจ ํา เปน ตองใชต ามลาํ ดับทุกข้นั ท้ังน้ขี ึ้นอยูก บั ความพรอมของครูและการสรา งความสมั พนั ธค วามเขา ใจอันดี ระหวางครูและผูทาํ หนา ท่ีในการนิเทศเปนสําคัญ คูมอื เตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 56 4.4 ) การนเิ ทศเพื่อพัฒนา (Developmental Supervision) การนิเทศแบบนม้ี องครใู นฐานะเปน ผแู กปญ หา และการนเิ ทศมุง ที่กระบวนการเพอ่ื แกป ญหา กลิคแมน (Glickman 1989) ไดใ หแนวความคิดของการนเิ ทศเพอื่ พัฒนา โดยมองตวั แปรท่ีครูและสถาน การณท ี่เกิดขน้ึ โดยขาแบงวธิ กี ารนเิ ทศเพ่ือพัฒนาเปน 3 วธิ ี 4.1 การนิเทศมุง วิธีนาํ (Directive Approach) ผูนเิ ทศเปน ผูชี้นํา เม่ือครูมีความรแู ละความ สามารถต่าํ และยังขาดประสบการณ 4.2 การนิเทศมุง วธิ ไี มน าํ (Nondirective Approach) วธิ ีน้จี ะใชเม่อื ครูมคี ุณภาพสงู มีประสบ การณแ ละมคี วามสามารถ 4.3 การนิเทศมงุ วิธีใหความรว มมือ (Coorperative Approach) เปนวิธีการทีผ่ ูน เิ ทศใชเ มื่อ คณุ ภาพของครูมลี กั ษณะผสมผสานระหวางสองแบบขางตน 2. การวางแผนการนเิ ทศพฒั นาคุณภาพการศึกษา 1) ความหมายแผนการนเิ ทศ การนเิ ทศการศกึ ษาเปนกระบวนการทต่ี อ งไดร ับความรว มมือจากบคุ ลากรหลายฝา ย และในการ ดําเนนิ งานจะตอ งใชก ระบวนการกลมุ หรือการมีสว นรว ม จึงจําเปน ท่จี ะตอ งระดมความคดิ และบคุ ลากร ทีเ่ กย่ี วของจัดทําแผนการนเิ ทศและโครงการนเิ ทศรว มกนั เพื่อใหก ารปฏบิ ตั กิ ารนเิ ทศดําเนนิ ไปอยางมี ประสิทธภิ าพ แผนการนิเทศ หมายถงึ การกําหนดแนวทางในการดาํ เนินการนเิ ทศเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา โดยระบุวตั ถุประสงค เปาหมาย วิธดี ําเนนิ งาน (แผนงานหรือโครงการ) การใชทรพั ยากร และการประเมิน ผลไวอ ยา งชัดเจน แผนงานนเิ ทศ หมายถึง รายการนิเทศหรอื งานนเิ ทศท่ีจะจดั ทําตามแผนการนิเทศทก่ี ําหนดไว โครงการนิเทศ หมายถึง การนาํ กจิ กรรมการนเิ ทศและวธิ กี ารหรอื เทคนคิ การนิเทศตาง ๆ มาปฏิบตั ิ เพ่อื ใหบรรลผุ ลตามแผนงานนเิ ทศ 2) ความจําเปน ในการวางแผนการนเิ ทศ 1. การวางแผนมีความจําเปน ตอ กิจกรรมท่มี ีวตั ถุประสงคท ัง้ หลาย 2. การวางแผนทําใหเกดิ การศึกษาอยางใกลชิดในเรอ่ื งของความตองการและทรัพยากร 3. การวางแผนย่วั ยใุ หเ กดิ ความรวมมอื ทางวิชาชีพ 4. การวางแผนทําใหเหน็ ถงึ อะไร (What) และทาํ ไม (Why) ของกระบวนการทางการศึกษา 5. การวางแผนกอใหเ กดิ ความมนั่ คงและความมัน่ ใจแกผ ปู ฏบิ ตั งิ าน 6. การวางแผนกอ ใหเ กดิ หลักเกณฑใ นการประเมนิ ผล คมู อื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 57 3) จดุ มงุ หมายของการวางแผนการนิเทศ 1. รวบรวมและผสมผสานความรวมมอื ทางการศึกษา 2. ปรับปรงุ ความรแู ละทกั ษะของครู 3. รวบรวมความรใู หม ๆ 4. ปรับปรงุ สภาพการเรียนการสอน 5. สง เสริมความสมั พันธอ ันดรี ะหวางผูน ิเทศกบั ผรู วม 4) ประโยชนข องการวางแผนการนิเทศ 1. เปนการสาํ รวจปญ หา รวบรวมสถิติขอมูลในอดีตและปจ จบุ ันหรือคาดการณใ นอนาคต 2. เปน การคิดเตรยี มการลวงหนา อยา งมเี หตผุ ล เพือ่ ใหมีขั้นตอนในการดาํ เนนิ งาน ใหแ จมชดั และเปน รปู ธรรมอยางเดนชัด 3. เปน การระดมทรัพยากรทกุ อยางท่มี อี ยมู าใชป ระโยชนและเปน ไปอยา งประหยัดรดั กมุ 4. กอ ใหเกิดความเขาใจในหมคู ณะเพ่อื รว มมอื ประสานงานกันและรับผดิ ชอบรว มกนั ไดดี 5. กจิ กรรมตามโครงการยอมสงผลสกู ารปฏบิ ัติของผเู รยี นไดดีมาก ยอ มเปนแนวทางในการ พัฒนาการเรยี นการสอนทสี่ ง เสรมิ การปฏบิ ัติ (เพิ่มความสามารถ = ความรู + ทกั ษะ) ยอ มชวยเพ่มิ ประสทิ ธิภาพในการเรียนการสอนอยางดีย่ิง 6. เปน เครือ่ งมอื ของผบู ริหารโรงเรียน และผูนเิ ทศท่ีสามารถติดตามประสานงานและควบคมุ ไดด ี มีระบบการทํางานท่ีดี 7. หากเปน งานของหนว ยงานใหญหรือของรฐั ยอมชว ยขจดั ความซ้ําซอ นของงาน และยอมสงผล ประหยัดงบประมาณและพลงั บุคลากรไดอกี ทางหน่งึ ดวย 5) แนวคิดในการวางแผนการนิเทศ ใชหลกั การดังน้ี 1. แผนการนเิ ทศจะตอ งสนองความตอ งการ ความสนใจของบุคคล หนว ยงานและสอดคลองกบั วัตถุประสงคของการนิเทศ ตลอดจนไดรับการสนับสนนุ จากชุมชน 2. แผนการนเิ ทศท่ดี นี ้นั จะตองเปน ท่เี ขาใจของคณะครู และบคุ ลากรทกุ ฝา ยที่เก่ียวของ 3. แผนการนิเทศการพฒั นาวชิ าการ ควรไดรับความรวมมือ มคี วามคดิ เห็นรว มกนั มีผปู ระสาน งานโดยใชวธิ ีการประชาธิปไตยเพื่อกระตุน ใหท กุ คนใหค วามรวมมอื กนั อยางจรงิ จัง 4. เมอื่ มเี หตกุ ารณหรอื สภาพปญหาเกดิ ขน้ึ จาํ เปน ตอ งเปลยี่ นแปลง ก็อาจยดื หยุนแผนปฏิบตั ิการ ใหเหมาะสมกบั งาน 5. ควรสง เสรมิ ใหผูรวมงานมีโอกาสไดแ สดงความสามารถ ความถนัดใหม ากทสี่ ุดเทา ทีจ่ ะมากได 6. โครงการและแผนปฏบิ ัตงิ านท้ังหลาย ตองเรม่ิ จากพ้ืนฐานความรแู ละประสบการณข องบุคลากร ผรู ว มงานท่ีปฏิบตั ิงานอยู ทั้งน้ีเพื่อใหแผนงานและโครงการมีการปฏบิ ตั ิทเ่ี ปน ไปได 7. แผนงาน และโครงการ จะตอ งจัดทาํ ขนึ้ เพื่อมุงพฒั นาการศกึ ษาการเรียนการสอนและคณุ ภาพ ผูเรยี น คมู อื เตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 58 8. การปฏิบตั ิตามแผนงาน โครงการและติดตามผล หรอื ควบคมุ งานจะตองเปนการเสรมิ กาํ ลังใจ แนะทางใหเ กิดการพัฒนาแกห มูคณะ ผุรวมงาน มงุ สรางความกาวหนา ในงานและการพฒั นาคณุ ภาพการ ศกึ ษา 9. ลกั ษณะของแผนงานโครงการทด่ี ี ควรสง เสริมความรว มมอื กบั ชุมชนและมีสวนรวมท่ีเอ้ือตอ การพัฒนาชุมชน คอื จะตอ งมกี ารประชาสัมพนั ธ สรางความสัมพนั ธก ับชุมชนไดด ี 10.ลักษณะการดําเนินงานตามแผนงานหรือโครงการ ควรมกี ารตดิ ตามผลเปนระยะ ๆ และเปน ไป อยา งตอ เนอ่ื ง หากเกิดปญ หาหรอื อุปสรรค ยอมดัดแปลงแกไ ขใหง านนั้นดาํ เนินไปอยา งสม่าํ เสมอ 6) หลกั การวางแผนการนเิ ทศของศึกษานเิ ทศก 1. สรางความเก่ยี วของ คอื การทาํ ใหผ ูเก่ยี วขอ งในงานนเิ ทศทั้งหลายไดรว มรูสึกถงึ ความตอ งการ และปญ หา ความรูส กึ น้ีจะเริม่ ตนใหมกี ิจกรรมการแกไขปญ หาตอ ไป 2. เลอื กปญ หาท่จี ะแก ไดแก การศกึ ษาและคนหาปญ หาทจ่ี ะนาํ ไปวิเคราะหแ ละหาทางแกไ ข ตอ ไปการเลอื กปญหาท่จี ะแกไขน้คี วรเปน ปญ หาทส่ี ําคญั และมวี ธิ กี ารท่ีจะแกไ ขได 3. หาหนทางหรอื วิธีการทจ่ี ะแกปญ หา ควรทาํ ดังน้ี 3.1 ใหค าํ จาํ กัดความปญหาทีจ่ ะแก ขยายความหมายใหเขาใจ และกาํ หนดวาจะแกไ ขอะไร 3.2 จากขอ มูลท้งั หลายท่ีมอี ยู หาทางแกหลายวิธี และควรใหทกุ ๆ คนมีสว นในการเสนอ วธิ กี ารแกไ ขปญหา 3.3 หาขอ มูลทีจ่ ะนาํ มาทดสอบกับวิธีการแกปญหา เชน รายงานการศึกษาวจิ ยั การประเมนิ งาน การสงั เกต ตลอดจนแหลงขอมลู ทางวชิ าการตา ง ๆ 3.4 อยาเพมิ่ ตัดสนิ ใจจนกวา จะไดข อ มลู ทง้ั หมดและอยา ตัดสินใจวาเปน คาํ ตอบอันเดยี วทีด่ ีทสี่ ดุ ควรใหย ึดถอื หลักของการทดลองดู 3.5 เมอื่ ไดตดั สนิ ใจเลอื กวธิ ีการแลว กใ็ หทาํ รายละเอียดตอ ไปโดยใหท ุก ๆ คน ไดม สี ว นรวม และนาํ ไปปฏบิ ตั ิตอ ไป 4. ประเมนิ วิธีการและผลงาน ซึ่งจะเปนขอมลู สาํ หรับทดสอบหลกั เกณฑใ นงาน และใชในการ นําไปปรบั ปรงุ งานตอ ๆ ไป 7) หลักและวิธีการในการวางแผนการนเิ ทศ หลกั ที่ 1 โครงการนเิ ทศการศึกษาควรเปนโครงการท่ีรวมกันกับครู ศกึ ษานเิ ทศก ผูบรหิ าร นกั เรียน ตลอดจนสมาชิกของชุมชน ตามความจําเปนของเหตุการณ หลกั ท่ี 2 โครงการนเิ ทศการศกึ ษาควรไดมาจากสภาพการเรยี นการสอนและตามความจําเปน ของบุคคลทีเ่ กีย่ วของและตามสภาพของส่ิงแวดลอ ม หลกั ที่ 3 โครงการนิเทศการศกึ ษาควรจะยืดหยุน หลักที่ 4 โครงการนเิ ทศการศึกษาควรไดกาํ หนดวธิ ีการทดสอบและประเมนิ ผลงาน คมู ือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

59 หลักที่ 5 การประเมนิ ประสิทธภิ าพของโครงการนิเทศการศกึ ษาควรไดทาํ ตามวัตถปุ ระสงคท ี่ ยอมรับกนั และมีวิธีการประเมนิ ทีส่ ามารถบอกไดว า ไดบรรลุความสาํ เรจ็ มากนอยเพยี งใด 8) กระบวนการวางแผนการนเิ ทศ การนิเทศตองมีการดาํ เนนิ การเปน ระบบตามขัน้ ตอน ดังนี้ 1. การเตรยี มการสาํ หรบั การวางแผน 2. การพฒั นาแผนงานหรอื การจดั ทาํ แผนเพือ่ เร่มิ งาน 3. การจัดทาํ แผนเพ่ือการปฏบิ ัตกิ าร 4. การกาํ หนดดานการติดตามควบคุมกาํ กับ และประเมนิ 5. การปรับแผน / หรอื การจดั ทาํ แผนใหม ระบบการวางแผน (Planning) ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com การเตรยี มการสาํ หรบั การปรับแผน หรอื การวางแผน การจดั ทําแผนใหม Preplan Planning Revision /Replan การพัฒนาแผนงาน การวางแผนตดิ ตามควบคมุ (การจดั ทาํ แผนเพ่อื เรมิ่ งาน) กํากบั และประเมิน Plan Formulationor Plan Monitoring / Control And Development Evaluation Planning การจดั ทาํ แผนปฏิบัตกิ าร Operational Planning คูมอื เตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

60 การวางแผนการนิเทศตอ งดําเนินการตามกระบวนการเพอื่ ใหแผนทก่ี าํ หนดมีการปฏิบัติไปสู เปาหมายดังแผนภมู กิ ระบวนการนิเทศ ดงั นี้ การศกึ ษาสภาพปจ จบุ นั ปญ หาและความตอ งการ ้บานสอบค ูร www.sobkroo.comการวางแผน ขอมูลปอนกลับ การดําเนินงานตามแผน การประเมินผล นอกจากนัน้ การนิเทศการศกึ ษา ไดน ําวงจรเดมมงิ (Demming Circle) หรอื ท่บี ุคคลท่วั ไปเรยี กวา วงจร PDCA มาใชในการดาํ เนินการโดยมีข้ันตอนการวางแผนเปน ข้ันตอนทสี่ าํ คัญของวงจร เชน กัน PDCA ดังนี้ การวางแผน (Plan) การปรับปรุงแกไ ข การปฏบิ ตั ติ ามแผน (Act) (Do) การตรวจสอบ/ประเมนิ ผล (Check) คูม ือเตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

61 สําหรบั กระบวนการนิเทศการศกึ ษา โดยใชก ระบวนการ PDCA ในการดําเนนิ การ มีข้ันตอนการ วางแผนการนเิ ทศเปนสว นสําคญั เชน เดยี วกัน ดังแผนภูมิ ผลการประเมินคณุ ภาพการศึกษา ผลการวิจัยและพฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษา ปญหาการดาํ เนนิ การนเิ ทศ จัดระบบขอมลู สารสนเทศ ความตองการในการพัฒนา กําหนดจดุ พฒั นาการนเิ ทศ นโยบายจากหนว ยงานเจาสังกัด ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com จัดทําแผนการนเิ ทศ พรบ. การศึกษาแหงชาติ จดั ทาํ โครงการนิเทศ 1. การวางแผน กระบวนการนิเทศ 2. การปฏบิ ัติงาน (แบบมสี ว นรวม) ตามแผน (Do) (Plan) 4. การนําผลการ 3. การตรวจสอบและ ประเมนิ มา ประเมินผล(Check) ปรบั ปรงุ (Act) กาํ หนดกรอบการประเมิน จดั ทํารายงานผลการนิเทศ จดั หา/จดั ทาํ เครื่องมอื นาํ เสนอผลการนิเทศและเผยแพร เก็บรวบรวมขอ มลู พัฒนาตอเน่ือง เสนอผลการวิเคราะหข อ มลู 9) กรอบการดําเนนิ งานในระบบการวางแผนพฒั นาคุณภาพการศึกษา ข้นั ท่ี 1 คณะกรรมการดําเนนิ การวางแผนและพัฒนา รวบรวมขอมลู ที่จาํ เปนสาํ หรับการ วางแผนตรวจสอบสภาพปจ จบุ ัน ปญหาของการพฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษา ผลการ วิจัยและพัฒนาคณุ ภาพการศกึ ษา ตลอดจนแนวโนม ความตองการทางการศึกษา แลว เสนอตอ คณะกรรมการวางแผนพฒั นาคณุ ภาพการศึกษา เพ่ือใหพจิ ารณากาํ หนด นโยบายและทศิ ทางการพัฒนาคณุ ภาพการศึกษา ข้ันท่ี 2 คณะกรรมการดําเนินการวางแผนและพฒั นาคุณภาพการศกึ ษา กําหนดเกณฑ ขอกําหนดทสี่ ําคัญและจําเปน ตอการวางแผน กาํ หนดวงเงนิ และทรัพยากรทค่ี าดวา จะสามารถหาสนบั สนุนการดําเนนิ นโยบายตาง ๆ ได แลว เสนอตอคณะกรรมการ ประสานงานวางแผนและพัฒนาคุณภาพการศึกษา เพื่อพิจารณารว มกับนโยบายและ คูม อื เตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 62 ทศิ ทางการพฒั นาคุณภาพการศึกษาโดยสวนรวมเพื่อใชเปนกรอบในการจดั ทําแผน และโครงการเฉพาะระดบั ตอ ไป ขนั้ ที่ 3 คณะกรรมการประสานงานวางแผนและพฒั นาคุณภาพการศึกษาแตละฝา ยและแต ระดับทบทวนภารกจิ หนา ทแี่ ละขอบเขตความรบั ผดิ ชอบเฉพาะสว นงานของตน ประมวลปญหาและความตอ งการในการพฒั นาเฉพาะสวนของตนใหช ัดเจน พจิ ารณา ประกอบกบั นโยบายสว นรวมในการพฒั นาคุณภาพการศกึ ษาและเกณฑสําคัญ ๆ ใน การวางแผนแลวใหแ ตล ะระดบั หรอื กลมุ งานเสนอโครงการเพอื่ ประมวลเปน รา งแผน พัฒนาของฝายหรอื ระดับเปน แผน 5 ป แผนประจาํ ป หรือแผนระยะยาวตามท่ี กาํ หนดแลว เสนอไปยงั คณะกรรมการดาํ เนินการวางแผนและพฒั นาคุณภาพการศึกษา ขัน้ ที่ 4 คณะกรรมการดําเนนิ การวางแผนและพฒั นาคุณภาพการศึกษา พิจารณาแผนงาน โครงการทค่ี ณะกรรมการประสานงาน ฯ ของแตล ะฝายแตล ะระดับเสนอมาประมวล เปนรางแผนรวมโดยคํานงึ ถึงความจาํ เปนในการดําเนนิ งานตามแผนและพจิ ารณา โครงการของฝายตาง ๆ โดยใหยึดหลักความสอดคลอ งกบั นโยบายและทิศทางใน การพฒั นาคณุ ภาพการศึกษาโดยสวนรวมเปนหลักสําคัญ ใหขอ เสนอแนะตอ คณะกรรมการวางแผนและพัฒนาคุณภาพการศึกษา เพอื่ พจิ ารณาประกอบในการ กาํ หนดแผนพัฒนาคณุ ภาพการศกึ ษา ขัน้ ที่ 5 คณะกรรมการดาํ เนนิ การฯ จัดรูปแบบแผนงานโครงการของฝายตา ง ๆ ทีไ่ ดร ับ อนมุ ัติแลว ใหสอดคลองกบั วงจรการจัดงบประมาณ แลว ใหคณะกรรมการ ประสานงานวางแผนฯ ของแตละฝา ย แตละระดับจัดทาํ แผนปฏิบัตกิ ารและแผน การตดิ ตามควบคมุ กํากับ และประเมนิ ผล และจดั ทาํ แผนการเงินประจาํ ชว งป งบประมาณสาํ หรบั แตล ะป ขน้ั ที่ 6 ใหแ ตล ะฝายหรอื ผูรบั ผิดชอบการปฏิบัตโิ ครงการ ดําเนนิ งานตามแผนปฏบิ ตั กิ าร แลว ใหผรู บั ผิดชอบการประสานงานการวางแผน และพัฒนาติดตามผลการปฏิบัติ รายงานความกา วหนาในการปฏิบัติตามแผน ประมวลปญหา อุปสรรคและขอ เสนอ แนะเสนอตอคณะกรรมการดําเนนิ การวางแผนฯ เมอื่ พิจารณาปรับแผนปฏิบัตหิ รือ แผนดําเนินการในชวงระยะตอ ไป จัดทําแผนเพมิ่ ปท า ยตอ จากแผนระยะ 5 ปเตม็ เดมิ (เมื่อดาํ เนนิ การตามแผนแตล ะปสนิ้ สดุ ลง) ทําใหม แี ผนระยะ 5 ป อยตู ลอดเวลา (หากระบบแผนงานพัฒนาไดสมบูรณยิง่ ข้นึ แลว) ขั้นที่ 7 คณะกรรมการประสานงานวางแผนและพฒั นาของแตล ะฝา ย นําแผนและโครงการที่ ปรบั แลวไปแปลงเปนแผนการเงนิ ใหเ ขากับวงจรการงบประมาณและดาํ เนนิ การตาม แผนปฏบิ ตั กิ ารในชว งปง บประมาณตอ ๆ ไป จนครบชว งแผนพฒั นาแตร ะยะ คมู ือเตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 63 ขน้ั ท่ี 8 ผูร ับผดิ ชอบการประสานงานการวางแผนพัฒนา ฯ ดาํ เนนิ การใหม ีการประเมนิ สมั ฤทธิ์ ของแผนในระยะครึง่ แผนหรอื ชว งแผนพฒั นาระยะ 5 ป เตรียมการใหม ีการวเิ คราะห ภารกจิ ทบทวนนโยบายและกําหนดทศิ ทางการพัฒนาคณุ ภาพการศกึ ษาในชวงระยะ 5 ปต อไป โดยทบทวนรวมกับแผนทป่ี รับแลว และแผนดาํ เนินงานที่เพ่ิมในชว งทา ย ของแตล ะป แลวเขา สขู ้นั ตอนการวางแผนและแผนดําเนนิ งานทีเ่ พมิ่ ข้นึ ในชวงทายของ แตละป แลว เขาสูข้นั ตอนการวางแผนพัฒนาคุณภาพการศกึ ษา เพ่อื กาํ หนดแผนเรม่ิ งาน หรอื พฒั นาระยะตอไป ข้ันที่ 9 ถามีการเปลย่ี นแปลงทิศทางและนโยบายการพัฒนาท่ีสาํ คัญ ๆ อันเปน ผลมาจากการ เปลี่ยนแปลงในเรอ่ื งตาง ๆ ที่มีผลกระทบตอ การดําเนินงานโดยมิไดคาดคิดมากอ น การดําเนนิ การวางแผนจะเขา สวู งจรการวางแผนตงั้ แตตน ใหมต อ ไป 3. การนเิ ทศภายใน 1) ความหมาย ดงั ทกี่ ลา วมาขา งตน แลว การนิเทศการศกึ ษา คอื ความพยายามทุกอยา งของเจาหนาทีผ่ จู ัดการศกึ ษา ในการแนะนาํ ครูหรอื บุคลากรท่ีเกี่ยวของกบั การศึกษา ใหร จู ักปรบั ปรุงวิธสี อน ชวยใหเ กดิ ความงอกงาม ทางวชิ าชีพทางการศกึ ษา ชวยในการพฒั นาครู ชวยในการเลือก และปรับปรุง วตั ถปุ ระสงค ของการศึกษา ชวยในการปรบั ปรงุ วัสดุ และเนอ้ื หาการสอน ปรับปรงุ วิธสี อนและชว ยปรับปรุงการประเมินผลการสอน การนเิ ทศการศกึ ษา เปนการประสานงานของบคุ ลากรท่เี กยี่ วขอ งกับการนิเทศการศึกษาเพื่อเรงรดั ใหกาํ ลงั ใจ ชที้ างใหไ ดเจริญงอกงามในอาชพี และ การนเิ ทศการศกึ ษาคือความพยายามอยางหน่ึง หรือ หลาย ๆ อยาง ท่จี ะชว ยสง เสริมใหก ารศกึ ษามคี ณุ ภาพท้งั ดา นการเรียนการสอน หลังจากประกาศใชพระราชบญั ญตั ิการศกึ ษาในป 2542 ท่กี าํ หนดใหมรี ะบบการประกนั คุณภาพ การศึกษาโดยการกาํ หนดใหโ รงเรยี นมมี าตรฐานการศกึ ษาและพัฒนาโรงเรยี นเขา สูมาตรฐานการศกึ ษา แลว มีการประเมนิ และปรับปรงุ คุณภาพการศึกษาใหเ ปน ไปตามมาตรฐานที่กาํ หนดหรือปรับปรงุ มาตร ฐานใหสูงขึ้น พรอมที่จะรบั การประเมินภายใน และภายนอก ความหมายของการนิเทศการศึกษาจึงควร ความหมาย ดังนี้ การนเิ ทศการศกึ ษา ทรี่ วมถงึ การนิเทศภายในโรงเรียน หมายถงึ การดําเนินการใดๆ ทท่ี าํ ใหครู มคี วามพงึ พอใจ และมกี ําลงั ใจ ทีจ่ ะพฒั นาการจัดการเรยี นการสอน และพัฒนาการดาํ เนนิ งาน ใดๆ ของโรงเรยี น ใหเปนไปตามมาตรฐานใดๆ ของโรงเรยี นและของบคุ ลากรใหสงู ขน้ึ และ รกั ษาไว จนสง ผลใหโ รงเรียนเปนทย่ี อมรบั ของผรู ับประโยชนจากโรงเรยี นทกุ ฝา ย อีกท้ังผา น การประเมินทั้งภายใน และภายนอก คมู ือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

64 2) หลักการนิเทศภายใน หากนําความหมายของการนิเทศที่กลาวมา หลักการนิเทศด้ังเดิมมาผสมผสานกับแนวคิดการ ประกันคุณภาพการศกึ ษา แนวคิดทเ่ี ก่ยี วกบั หลักสตู รการศึกษาขั้นพนื้ ฐาน แนวคิดวาดวยมาตรฐานวชิ าชพี ครู และระดับคุณภาพคร/ู ผบู รหิ าร (NTQ/EMQ) หลักการนิเทศในยุคใหมท่ีควรจะเปน กค็ ือ การนิเทศการศึกษา รวมท้ังการนิเทศภายในเปนกิจกรรมที่ชวยใหผูรับการนิเทศ มีเจตคติที่ดี ตอ วชิ าชีพครู มีขวัญกาํ ลังใจและมคี วามรูความสามารถทีจ่ ะปฏิบัติงานใหบ รรลผุ ลตามมาตรฐาน การศึกษาของโรงเรยี นและมาตรฐานการเรยี นรูท ่ีกําหนด รักษาไว ยกระดับคุณภาพใหสงู ขึน้ • เปนกิจกรรมท่ีดําเนินไปอยา งเปนระบบและรองรับดวยขอ มูลสารสนเทศ • เปนกิจกรรมทีอ่ ยใู นบรรยากาศของความรว มมือรวมใจเขาใจอนั ดตี อ กันระหวา ง ผูนิเทศและผูร ับการนิเทศ • เปน กิจกรรมท่เี คารพในความแตกตางระหวางบุคคลของผรู บั การนเิ ทศ • เปนกจิ กรรมทดี่ งึ ศกั ยภาพของผรู ับการนเิ ทศมาใช และใหการยกยอง • เปนกิจกรรมทชี่ ว ยใหผรู ับการนเิ ทศพัฒนาตนเองใหอ ยูในระดับ • มาตรฐานวิชาชพี หรอื ระดบั คุณภาพครูของครุ ุสภาใหสงู ขน้ึ และรกั ษา ไวได ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 3) กระบวนการในการนิเทศภายใน กระบวนการของเลฮแมน กระบวนการนิเทศเปน กระบวนการ ขั้นท่ี 1 โดยท่วั ไปทีน่ ํามาปรับใชใ หเ หมาะสมกบั การกําหนดปญหาและความตองการจําเปน (Need) วตั ถุประสงคและกจิ กรรมการนเิ ทศภายใน ขั้นท่ี 2 ดังแนวทางขางลางน้ี การกาํ หนดจดุ ประสงคท ี่วดั ได (Measurable Goals) ข้นั ที่ 3 กระบวนการของเดมม่ิง การกําหนดอุปสรรคและขอ จาํ กดั ตาง ๆ (Constraints) ขัน้ ที่ 4 ขั้นที่ 8 AP การกาํ หนดวธิ ีการทเ่ี ปน ทางเลอื กใน การแกปญ หา การปรบั ปรุงแกไ ข CD (Alternatives) สว นที่บกพรอ งหลังจาก ขน้ั ท่ี 5 ทดลองดู การเลือกทางเลือกในขน้ั ที่ 4 มาปฏิบตั ิเพ่ือแกปญ หา (Selection) แลว(Modification) ข้ันที่ 6 การนําทางเลือกทเ่ี ลอื กแลวไปทดลองใช ขั้นที่ 7 การประเมนิ ผลการทดลอง เพ่อื พิจารณาดวู า ไดผ ล (Implementation) ตามวตั ถปุ ระสงคห รอื ไม(Evaluation) คูม ือเตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

65 4) กจิ กรรมการนิเทศภายใน กิจกรรมการนิเทศในทน่ี ี้หมายถึงหัวขอกจิ กรรมทจี่ ะนําไปเปนแนวทางในการออกแบบวิธกี าร นิเทศตามวัตถปุ ระสงคของการนิเทศ หรอื พจิ ารณากาํ หนดรายละเอยี ดในการดําเนินการนิเทศในแตล ะ ครัง้ หรือแตล ะรายการใหเปน ไปตามหลักการและกระบวนการนิเทศ เชน • เชิญวทิ ยากรมาใหค วามรูใหม้บานสอบค ูร www.sobkroo.com• จัดประกวดหรอื นทิ รรศการผลงานครู • จดั ประชุมช้แี จงเรอ่ื งใหมๆ • สง ครไู ปฝก งาน • สาธิตการสอน โดยครูในโรงเรียน • สังเกตการสอนในหองเรียน(การวางแผน หรือจากโรงเรยี นอ่นื ๆ ทเ่ี ชิญมา การสอนที่พบวา มีปญ หาแลว ทดลองสอน • การสัมมนาเสนอแผนการสอน ตามแผน และสงั เกตการสอนรว มกนั ) • เยี่ยมชน้ั เรยี นใหคําปรกึ ษาแนะนํา แผนงานโครงการ ประจาํ ภาคเรยี น • การประชมุ อบรม ประชุมปฏบิ ัตกิ าร หรือประจําปของหมวดวิชา/ ฝา ย ในเรอ่ื งใดๆ รวมกัน • การสมั มนาเสนอผลงานของหมวด • การรวมกนั วจิ ัยในชน้ั เรียน หรือวิจยั วชิ า ฝาย งานประจําภาคเรียน/ป เชงิ ปฏิบัติการอืน่ ๆ • การสมั มนาสรุปผลการสอน หรอื • ผลิตสอ่ื การเรียนการสอนใหครอู าน ผลงานใดๆ ของครู หรอื บคุ ลากร • ศกึ ษาดงู าน ดนู ิทรรศการ ฯลฯ 5) เงือ่ นไขความสําเรจ็ ในกรณที ี่เปน การนเิ ทศภายใน การนิเทศจะประสบความสําเร็จ คงตองอาศยั บริบท ทีเ่ อ้อื ตอการ นเิ ทศ เชน การจัดบรรยากาศและสิง่ แวดลอมทเ่ี อ้อื ตอการเรยี นการสอนและการปฏิบตั งิ าน ความพรอม ของวัสดุอุปกรณก ารสอน การปฏิบัติงาน และส่อื การเรยี นการสอนขวัญและกําลังใจของบคุ ลากรความเปน ทมี ความสามคั คี หรอื ความเปน เอกภาพของบุคลากร จากองคป ระกอบของการประกันคุณภาพการศกึ ษา ท่กี าํ หนดใหโ รงเรยี นมมี าตรฐานการศึกษาของ โรงเรยี น 3 ดา น คือ ดา นผลผลติ ดานกระบวนการ และดา นปจ จัย โดยแตล ะมาตรฐานจะมตี วั ช้ีวัด สาํ หรบั กาํ หนดระดับคุณภาพ และเคร่ืองมอื วดั เพ่ือใชใ นการวดั ระดับคณุ ภาพตามมาตรฐาน องคป ระกอบ เหลานจี้ ะชวยใหเปา หมายในการนเิ ทศการศกึ ษามีความชัดเจนยิ่งข้ึน น่ันคือ การนิเทศท่ีมงุ หวงั ใหผูร ับผดิ ชอบมาตรฐานของโรงเรยี น หรอื มาตรฐานตามหลักสตู รสามารถปฏบิ ัตไิ ดต ามมาตรฐานทกี่ าํ หนดไวและ สามารถยกระดับใหมาตรฐานท่รี ับผดิ ชอบสูงขึน้ ได การนิเทศของผูนิเทศซ่งึ อาจจะไดแ ก หวั หนาหมวดวิชา หวั หนา ฝาย หวั หนางาน ครแู กนนาํ ครทู ี่มีความรคู วามสามารถเฉพาะทาง และผนู ิเทศอน่ื ๆ ในยคุ ใหมน ี้ จงึ ควรเปน ไปอยา งเปน กระบวนการดังแนวดาํ เนนิ การในเบื้องตน ตอไปนี้ คูม ือเตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

66 1. ทําความเขาใจพระราชบญั ญตั กิ ารศึกษา 6. วางแผนการนเิ ทศ โดยใชหลักการ แนวคิด และระบบการประกันคุณภาพการศกึ ษา และกิจกรรมการนิเทศทไ่ี ดก ลา วมาแลวในตอน 2. ทาํ ความเขาใจมาตรฐานทางการศกึ ษา ตน และใชแ นวคิดในการประกนั คณุ ภาพการ ทัง้ ของโรงเรียนและของบุคลากรอยาง ศกึ ษาทง้ั 4 ประการ ตอไปนีม้ าประยุกตใชเปน ถอ งแททกุ มาตรฐานเพื่อใหเ หน็ ความเช่ือม หลกั การในการปฏิบตั กิ ารนเิ ทศเพม่ิ เติม ไดแ ก โยง สัมพันธระหวางกัน 6.1 การใชโ รงเรยี นเปนฐานในการบริหาร หรอื เปนการนเิ ทศ 3. ศึกษาการปฏิบตั ไิ ดตามมาตรฐานของ ที่เปนไปตามความตองการจาํ เปนของโรงเรยี นโดยผูเกยี่ วของ กลมุ เปา หมายที่จะทําการนิเทศ หลายฝา ยมี สว นรว ม 6.2 การยึดผรู ับการนิเทศเปนศนู ยกลางในการนิเทศ 4. วิเคราะหป ญหาการนิเทศ เนน ปญหาท่ี 6.3 การแสดงความรบั ผดิ ชอบท่ตี รวจสอบได หรือ การนเิ ทศ เกย่ี วขอ งกบั วิธคี ดิ วิธีปฏิบัติงานใดๆ ของผู ท่ีสามารถแสดงใหผ เู กีย่ วขอ งเขาใจวตั ถุประสงค ข้นั ตอนการ รับการนิเทศท่กี าํ ลงั เปน อยู ปฏบิ ัตริ วมทั้งปจจยั ตาง ๆ ทนี่ ํามาใช ตงั้ แตตนจนกระท่งั สิ้นสดุ การนิเทศอยา งชดั เจน 6.4 การมีสวนรว มคดิ รวมทาํ หรอื ความพยายามท่ีจะใหผ ูรับ การนิเทศมสี ว นรวมในการวางแผน และประเมินผลการนเิ ทศ เปนตน ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 5. ประเมนิ ผลและสรปุ รายงาน 7. ดาํ เนนิ การนเิ ทศ งานสงเสริมการใชหลักสตู รและกระบวนการเรียนรู 1. การสง เสรมิ หลกั สูตรการศึกษาข้นั พน้ื ฐาน 1) การประกาศใชห ลักสตู รการศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน พ.ศ. 2544 นายสวุ ทิ ย คณุ กติ ิ รฐั มนตรวี า การกระทรวงศกึ ษาธิการ (ขณะนัน้ ) ไดล งนามประกาศใชหลกั สูตร การศกึ ษาข้ันพนื้ ฐานพุทธศักราช 2544 เมื่อวันที่ 2 พฤศจกิ ายน พ.ศ.2544 (คาํ สง่ั กระทรวง)โดยจะมผี ลบังคบั ใชกับโรงเรียนนํารอ งพฒั นาหลกั สตู รการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2544 และโรงเรียนเครอื ขา ยการใช หลกั สูตรการศกึ ษาขนั้ พ้ืนฐาน ตง้ั แตป ก ารศึกษา 2545 ในระดบั ช้ัน ป.1,ป.4,ม.1และ ม.4 ปก ารศกึ ษา 2546 ในระดบั ชัน้ ป.2,ป.5,ม.2 และ ม.5 ปการศึกษา 2547ในระดบั ชั้น ป.3, ป.6 ,ม.3 และ ม.6 และจะมผี ลบังคับ ใชก ับโรงเรียนทว่ั ไปตั้งแตปก ารศึกษา 2546 ในระดบั ชัน้ ป.1,ป.4,ม.1และ ม.4 ปก ารศกึ ษา 2547 ในระดับชั้น ป.2,ป.5,ม.2 และ ม.5 ปก ารศกึ ษา 2548ในระดบั ชั้น ป.3, ป.6 ,ม.3 และ ม.6 โดยใหปลดั กระทรวงศึกษาธิการ มีอํานาจในการยกเลิก เพ่ิมเตมิ เปลย่ี นแปลงมาตรฐานการเรยี นรชู ว งชน้ั ในหลักสูตรใหเ หมาะสมกบั กลมุ เปา หมาย และวิธีการจดั การศึกษาอื่นๆ ได คูมือเตรียมสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 67 2) ความนาํ ของหลักสูตร 2.1 สาเหตทุ ี่ตองปรบั ปรงุ หลกั สูตรเดิมมาใชหลกั สูตรการศกึ ษาขนั้ พื้นฐาน พ. ศ. 2544 เนื่องจาก 1. ความกาวหนา ดานวทิ ยาศาสตร และเทคโนโลยี 2. สงั คม เศรษฐกิจของประเทศไทยมกี ารเปลีย่ นแปลงไป 3. หลักสูตรเดมิ ทัง้ ระดับประถมฯมัธยมฯไมสงเสริมใหสังคมไทยเปน สังคมความรไู ด เพราะ 3.1 กําหนดจากสวนกลาง ไมสะทอ นความตอ งการของทองถิน่ 3.2 การจดั หลักสตู รการเรยี นรไู มส รางทกั ษะ กระบวนการ เจตคตทิ ่ดี ี มีความคดิ สรางสรรค ดา นวิทย เทคโนฯ คณิตฯ ไมผ ลักดันใหไทยเปน ผูนําดา นนใี้ นภูมภิ าค 3.3 หลักสตู รไมไ ดส รางพื้นฐานการคิด การเรยี นรู ทกั ษะการจดั การ ทักษะชีวติ การเผชญิ ปญหา ที่ไทยพบอยูไดอ ยางมีประสิทธิภาพ 3.4 การเรยี นรภู าษาตา งประเทศสาํ หรบั สื่อสาร คนควา หาความรู ยังไมเพียงพอ 4. รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540 ม. 43 ระบใุ หรฐั จัดการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน 12 ป 5. พรบ. การศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 มาตรา 4,6,10,17,27และมาตรา 28 6. นโยบายการศึกษาสรางคน สรา งงาน สรา งชาติ ของรัฐบาลการดําเนินการจัดใหม กี ารใชห ลักสูตร การศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2544ของกระทรวงศกึ ษาธิการโดย 6.1 อาศยั อาํ นาจตามมาตร 27 และบทเฉพาะกาลของ พรบ.การศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 6.2 หลกั การท่ีจัดเพอื่ เอกภาพนโยบาย หลากหลายปฎบิ ัติ 6.3 จดั หลักสูตรแกนกลางจดั โครงสรางหลกั สูตรยืดหยนุ 6.4 กาํ หนดมาตรฐานการศกึ ษา 12 ป สาระการเรียนรู มาตรฐานการเรยี นรู แบงชว งชั้นๆ ละ 3 ป 6.5 จัดเฉพาะสว นทจี่ าํ เปน พฒั นาคณุ ภาพชวี ิต ความเปน ไทย ความเปนพลเมอื งของชาติการ ดํารงชวี ติ การประกอบอาชีพ การศึกษาตอ และใหสถานศึกษาจดั ทําสาระใหสอดคลอ งกบั ทองถนิ่ 6.6 จัดการศกึ ษาโดยมงุ ความสําคญั ดา นความรู ความคดิ ความสามารถ คุณธรรม กระบวน การ เรียนรูแ ละ ความรับผิดชอบตอ สงั คม 2.2 สิง่ ทจี่ ะทาํ ใหหลักสตู รการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2544 บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค คอื 1. การประชาสัมพันธข องสถานศึกษา 2. ความรวมมือบิดามารดา ผปู กครอง บคุ คลในชุมชนในการพฒั นาคณุ ภาพการศึกษา 3. กระทรวงศกึ ษาธิการสนับสนนุ สง เสรมิ แหลงเรยี นรู 4. กระทรวงศึกษาธิการจัดทําเอกสารหลักสตู ร เอกสารประชาสัมพันธหลกั สตู ร โดยเอกสารหลกั สูตร คือ – คูม อื บรหิ ารหลกั สตู ร – แนวทางการจดั ทําหลักสตู รสถานศึกษา - คูมอื ครู – เอกสารประกอบหลกั สูตรกลมุ สาระตา งๆ - แนวทางการวัดและประเมินผล การจดั ระบบ แนะแนว การวจิ ัยในสถานศกึ ษาและการใชกระบวนการวจิ ัยในการพัฒนาการเรียนรู คูม ือเตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารินทร

68 3). หลกั การของหลักสตู รการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2544 มี 5 ประการ 1. การศึกษาเพือ่ ความเปนเอกภาพของชาติ 2. การศกึ ษาเพอื่ ปวงชน 3. การเรียนรูด ว ยตนเองตลอดชวี ติ 4.โครงสรา งยดื หยนุ ในสาระ เวลา การจดั การเรยี นรู 5. จดั ไดท กุ รปู แบบ ครอบคลุมเปา หมาย เทยี บโอนผลการเรยี นรแู ละประสบการณ 4) จดุ มุงหมายหลักสตู รการศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน มงุ พัฒนาคนไทยใหเ ปน มนุษยท ่สี มบรู ณ มคี ณุ ลักษณะท่ี พงึ ประสงค 9 ประการ 1. เหน็ คณุ คา มวี นิ ยั ในตัวเอง ปฏิบตั ิตามหลักธรรมศาสนา มคี ณุ ธรรม จรยิ ธรรม คานยิ มพงึ ประสงค ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 2. มคี วามคิดสรางสรรคใฝร ู ใฝเ รียน 3. มีความรอู นั เปนสากล มที ักษะศกั ยภาพดานสอื่ สาร เทคโนฯ 4. มีทกั ษะกระบวนการคณิตฯ วทิ ยฯ การคดิ การสรางปญ ญา การดําเนนิ ชวี ติ 5. รักการออกกําลงั กาย ดแู ลสขุ ภาพ บคุ ลิกภาพ 6. มปี ระสทิ ธิภาพการผลิต การบริโภค ทนิยมผลติ มากกวาบริโภค 7. เขาใจประวัตศิ าสตรชาติไทย ภูมใิ จในความเปนไทย 8. สํานึกอนรุ กั ษภาษา ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี กฬี า ภมู ปิ ญ ญาทรัพยากรธรรมชาตสิ ิง่ แวดลอ ม 9. รักประเทศชาติ ทอ งถนิ่ ทําประโยชนสิ่งดงี ามใหสงั คม 5)โครงสรางหลักสตู รการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน 1. ระดบั ชว งชั้น มี4 ชวงชน้ั ตามระดับพฒั นาการผูเรยี น - ชว งช้นั ท่ี 1 ช้นั ป.1 -ป.3 - ชวงชั้นท่ี 2 ช้ัน ป.4 -ป.6 - ชว งชัน้ ท่ี 3 ช้นั ม.1 -ม.3 - ชว งช้ันที่ 4 ช้ัน ม.4.- ม.6 2. สาระการเรียนรู (องคค วามรู ทักษะ กระบวนการเรียนรู คณุ ลกั ษณะ คา นิยม คณุ ธรรม จรยิ ธรรม) ประกอบดว ย 8 กลมุ สาระการเรยี นรู ไดแก 2.1 ภาษาไทย 2.2 คณติ ศาสตร 2.3 วิทยาศาสตร 2.4 สงั คมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม 2.5 สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา 2.6 ศิลป 2.7 การงานอาชีพและเทคโนโลยี 2.8 ภาษาตา งประเทศ โดยสาระการเรียนรูท ้ัง 8 สาระจัดเปน 2 กลมุ - กลมุ แรก (2.1-2.4) กลุม พ้นื ฐานสําคัญทผี่ ูเรยี นทุกคนตอ งเรียน - กลมุ สอง (2.5-2.8) กลุมเสรมิ สรา งพน้ื ฐานมนุษย ศกั ยภาพการคดิ และการทํางาน - เรื่องสง่ิ แวดลอ มบรรจไุ วในสาระการเรียนรู 2.3,2.4,2.5 - ภาษาอังกฤษใหเรียนทกุ ชว งช้ัน ภาษาอนื่ จดั ตามความเหมาะสม - สาระการเรยี นรทู ง้ั 8 เปนสาระในการพัฒนาคณุ ภาพผเู รียนทุกคน สวนสาระทตี่ อบสนอง ความสามารถ ความถนดั นกั เรียนแตล ะคนนนั้ สถานศึกษากําหนดเพ่ิม คูมอื เตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 69 3. กจิ กรรมพัฒนาผูเ รยี น มี 2 ลกั ษณะคือ 3.1 กจิ กรรมแนะแนว เพ่อื สงเสรมิ พฒั นาความสามารถตามความเหมาะสม ความแตกตา งบคุ คล 3.2 กิจกรรมนกั เรียนเปนผูปฏิบตั ิ ไดแก ลกู เสอื เนตรนารี ยวุ กาชาด และผบู าํ เพ็ญประโยชน 4. มาตรฐานการเรยี นรู เปน ขอ กําหนดคณุ ภาพของผเู รยี น มี 2 ลกั ษณะ 4.1 มาตรฐานการเรยี นรูการศกึ ษาข้นั พื้นฐาน ในแตล ะสาระการเรียนรู เมอื่ จบการศกึ ษา ข้นั พ้นื ฐาน 4.2 มาตรฐานชวงชั้น ในแตละกลมุ สาระการเรยี นรเู มื่อผเู รียนจบแตล ะชวงช้นั คือ ป.3 ป.6 ม.3.ม.6 มาตรฐานการเรียนรทู ีก่ ําหนดเฉพาะพัฒนาคณุ ภาพนกั เรยี นทุกคนเทานน้ั มาตรฐานที่สอดคลอ ง กับทอ งถิน่ สถานศกึ ษาพฒั นาเพม่ิ เตมิ 5. เวลาเรียน ชวงช้ันที่ 1 (ป.1-ป.3) เวลาเรยี นตอ ปโ ดยประมาณ 800-1,000 ชว่ั โมง หรอื วันละ 4-5 ช่ัวโมง ชว งชั้นท่ี 2 (ป.4-ป.6) เวลาเรยี นตอปโดยประมาณ 800-1,000 ชวั่ โมง หรือวนั ละ 4-5 ช่วั โมง ชว งชนั้ ท่ี 3 (ม.1-ม.3) เวลาเรียนตอ ปโดยประมาณ 1,000-1,200 ชว่ั โมง หรือวนั ละ 5-6 ชวั่ โมง ชวงช้นั ท่ี 4 (ม4.1-ม.6) เวลาเรียนตอ ปไ มนอ ยกวา 1,200 ชัว่ โมง หรือวันละไมน อ ยกวา 6 ชว่ั โมง 6) การจัดหลักสตู ร - จดั สาํ หรบั พฒั นาผูเรียนตง้ั แต ป.1-ม.6 ทกุ กลุมเปา หมาย ทกุ รปู แบบ - การจดั การศึกษาปฐมวยั มีหลกั สตู รโดยเฉพาะเพอ่ื เตรยี มความพรอมเขา ป.1 - สถานศึกษานาํ โครงสรา งตามหลกั สูตรการศึกษาขน้ั พ้นื ฐานมาจดั ทาํ เปน หลักสูตรแกนกลาง ของสถานศกึ ษาโดยตองทาํ รายวชิ าในแตละกลุมใหค รบถวนตามมาตรฐานทก่ี ําหนด - สถานศึกษาทําสาระการเรียนรูเ พิม่ เติมเปน หนว ยการเรียนรเู ปนรายวชิ าใหมๆ เขม ขนึ้ ใหผเู รยี น เลอ่ื กเรียนตามความถนดั ความสนใจความตอ งการโดยเลือกจากสาระการเรยี นรู 8 กลุม ตง้ั แตชว งชัน้ ท่ี 2 ขี้นไป สว นชว งชัน้ ที่ 1 ไมค วรเลือกเรียนรายวชิ าเรยี นวชิ าพ้นื ฐานกอ น - สถานศึกษาตอ งจัดสาระการเรยี นรูครบทงั้ 8 กลมุ ครบทุกชว งชนั้ โดยชว งชัน้ ภาคบังคับ (ป.1-ม.3) จัดหลักสูตรเปน รายป ชว งช้ัน ม.4-ม.6 จัดหลักสตู รเปน หนวยกติ โดย - ชวงชน้ั ที่ 1-2 มุง พัฒนาคุณภาพ กระบวนการเรยี นรทู างสังคม ทกั ษะพน้ื ฐานดานตางๆ - ชวงช้นั ท่ี 3 มุงใหผูเรยี นสํารวจความถนัดความสนใจความสามารถตนเอง - ชวงช้ันที่ 4 มุง ใหเรียนรูทกั ษะเฉพาะดา น การศกึ ษาตอ การประกอบอาชีพ 7) การจดั เวลาเรียน จดั ใหย ืดหยนุ โดย - ชวงชั้นท่ี 1 จัดทกั ษะพ้นื ฐานท่ีจาํ เปน (ไทย คณติ ) รอยละ 50 ของเวลาเรียนทงั้ หมดในสัปดาห นอกน้ันวิชาอื่น คูมือเตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 70 - ชวงชน้ั ท่ี 2 จดั ไทย คณิต รอ ยละ 40 ของเวลาเรียนทงั้ หมดในสัปดาห นอกนั้นวิชาอ่ืน เชน วทิ ยทยาศาสตร จาํ นวน 2 ช่วั โมง -ชว งชัน้ ท่ี 3 จดั เวลาเรยี นสาํ หรับกลมุ สาระตา งๆ ใกลเ คียงกนั และเวลาเรียนของรายวชิ าเพิม่ เตมิ ใหมๆ - ชว งช้ันที่ 4 จดั เหมือนชวงช้นั ท่ี 3 แตปรบั รูปแบบเหมาะสมยง่ิ ขึ้น การจัดเวลาเรยี นชว งชน้ั ท่ี 3 จดั เปน รายปหรอื รายภาคกไ็ ด ชว งชัน้ ที่ 4 จดั เปน รายภาค คดิ นํ้าหนักการ เรยี น เปนหนวยกิต (40 ชว่ั โมงตอ ภาคเรยี น คือ 1หนว ยกติ ) การจดั การเรยี นสาํ หรับกลมุ เปา หมายเฉพาะ เชน ดา นศาสนา นาฏศิลป อาชวี ศึกษา ความเปน เลิศดานตา งๆ ความสามารถพเิ ศษ การศกึ ษา ทางเลอื กท่ีจดั โดยครอบครวั ชุมชน องคกร จดั การศึกษาโดยปรบั ใชม าตรฐานการเรียนรตู ามหลักสูตรนี้ ตามความเหมาะสม สาระและมาตรฐานการเรยี นรูทเี่ ปน แกนกลาง มดี ังน้ี 2.1 ภาษาไทย มี 5 สาระ และ 6 สาระการเรียนรู (อา น-เขียน-ฟงดพู ูด-เขาใจภาษา-วรรณคดี วรรณกรรม) 2.2 คณติ ศาสตร มี 6 สาระ และ 19 สาระการเรยี นรู (จาํ นวน-วัด-เรขาคณติ -พชี คณิต-วเิ คราะห- ทักษะกระบวนการ) 2.3 วทิ ยาศาสตร มี 8 สาระ และ 13 สาระการเรยี นรู (สิ่งมชี ีวิต-ชวี ติ ส่ิงแวดลอ ม-สาร-แรงการเคลือ่ น ท-่ี พลังงาน-การเปลยี่ นแปลงโลก -ดาราศาสตร อวกาศ-ธรรมชาต-ิ วทิ ยเทคโนฯ) 2.4 สังคมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม มี 5 สาระ และ 12 สาระการเรียนรู (ศาสนา ศิลธรรม จรยิ ธรรม-หนา ทีพ่ ลเมืองวัฒนธรรมการดาํ เนนิ ชวี ิต-เศรษฐศาสตร- ประวัตศิ าสตร–ภูมศิ าสตร) 2.5 สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา มี 5 สาระ และ 6 สาระการเรยี นรู (การเตบิ โตพัฒนาการ-ชิวติ และ ครอบครัว -การเคล่ือนไหวออกกาํ ลังกายกฬี า-สง เสรมิ สุขภาพปอ งกนั โรค-ความปลอดภยั ในชีวิต) 2.6 ศลิ ป มี 3 สาระ และ 6 สาระการเรยี นรู (ทัศนศลิ ป-ดนตรี-นาฏศิลป) 2.7 การงานอาชพี และเทคโนโลยี มี 5 สาระ และ 6 สาระการเรียนรู ( การดาํ รงชีวติ และครอบครัว - การอาชพี -เทคโนโลย-ี เทคโนโลยีสารสนเทศ-เทคโนโลยีการทาํ งานและอาชีพ) 2.8 ภาษาตา งประเทศ มี 3 สาระ และ 7 สาระการเรียนรู (-ภาษาเพอื่ การสือ่ สาร- ภาษาวัฒนธรรม - ภาษากบั ชมุ ชนโลก) มาตรฐานการศกึ ษาชวงช้นั จะมีในเอกสารประกอบหลักสตู ร สาระ และมาตรฐานตามความถนัด ความสนใจฯ สถานศกึ ษาพัฒนาเพิ่มเติม 8) การจดั การเรยี นรู หลักการ- ผเู รียนทกุ คนมคี วามสามารถเรยี นรูและพฒั นาตนเองได - ผูเ รยี นมีความสําคัญที่สดุ ลักษณะการจัดการเรยี นรู ดังน้ี คมู อื เตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

71 - การบรู ณาการแบบผูสอนคนเดยี ว - การบูรณาการแบบคขู นาน - การบรู ณาการแบบสหวทิ ยา - การบูรณาการแบบโครงการ 9) แนวการจัดการเรยี นรแู บง เปนชวงช้ัน - ชวงชน้ั ที่ 1 (ป.1-ป.3) จดั สนองตอบตอความสนใจคํานึงหลกั จติ วทิ ยาพฒั นาการและจิตวิทยา การเรียนรู - ชว งชน้ั ท่ี 2 (ป.4-ป.6 ) จัดคลา ยชวงช้ันที่ 1 แตเ ปดโอกาสใหเ ลือกเรียนตามความสนใจ - ชว งชั้นที่ 3 (ม.1-ม.3 ) จดั การเรียนรูทมี่ หี ลักการ ทฤษฎีทยี่ าก ซับซอ นข้นึ ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com - ชว งชนั้ ที่ 4 (ม.4- ม. 6) จัดการเรียนรเู ฉพาะทาง มุงเนนความถนัด ความสามารถ ความคิดระดับสูง ตามความตองการผเู รียน ดา นอาชีพ ดานการศกึ ษาตอ 10) ส่อื การเรยี นรู ลกั ษณะสื่อ - เปน แหลง เรียนรแู ละสอ่ื การเรียนรู - เปนส่อื ท่ีผเู รยี นและผสู อน ใชศึกษาคน ควา หาความรูด วยตนเอง - หลากหลายทงั้ สอื่ ธรรมชาติ สง่ิ พมิ พแ ละสื่อเทคโนโลยี หนาทส่ี ถานศึกษา หนว ยงาน - จัดทาํ จดั หาสือ่ การเรยี นรู - ศกึ ษาคนควา วจิ ยั พฒั นาสื่อ - เลื่อกใชสื่อการเรียนรอู ยา งมปี ระสทิ ธิภาพ - วเิ คราะห ประเมนิ คุณภาพมาตรฐานสอื่ - จัดแหลง การเรยี นรศู ูนยส ื่อการเรยี นรู - จัดเครอื ขายการเรียนรู - กํากับติดตามประเมนิ ผล การดาํ เนินงาน การใชส ่ือ 11) การวดั และประเมนิ ผลการเรยี นรู - สถานศึกษาจัดทาํ หลักเกณฑแนวปฏิบตั ใิ นการวดั และประเมินผลการเรยี นรู - มีการวัดและประเมินผลทงั้ ระดับชั้นเรียน ระดับสถานศกึ ษา และระดับชาติ 12) การผานชวงชนั้ และการจบหลกั สตู รขั้นพน้ื ฐาน - จบช้นั ม. 3 เปน การจบการศึกษาภาคบังคับ- - จบชนั้ ม. 6 เปนการจบการศึกษาขนั้ พนื้ ฐาน 13) เอกสารหลักฐานการศึกษา - สถานศึกษาจัดทาํ เอกสารการประเมนิ ผลการเรยี นเอง เชน ระเบยี นสะสม แบบบันทึกผลการพฒั นา คณุ ภาพผเู รียนรายวิชา เปนตน - เอกสารหลักฐานทส่ี ถานศึกษาทกุ แหง ใชเหมือนกนั เชน เอกสารแสดงวฒุ ิการศึกษา แบบรายงาน ผูสําเรจ็ การศึกษาภาคบงั คับ เปนตน -หากพจิ ารณาลงในรายละเอยี ดของเอกสารหลักฐานทส่ี ถานศึกษาจะตองดาํ เนินการจัดทําจะมี 3 ประเภท คือ คมู ือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 72 กลุมท่ี 1 เอกสารหลกั ฐานสาํ คัญ ที่จะตอ งจัดทาํ เพ่อื ใชเ ปนหลักฐานใหการรบั รองผลการเรยี นและ วฒุ -ิ การศึกษาของผเู รียน เอกสารที่ใชเปนหลกั ฐานสําหรบั ตรวจสอบรบั รอง และยืนยนั วฒุ กิ ารศกึ ษาของ ผเู รยี น เอกสารประเภทน้ี จงึ เปนเอกสารทค่ี วบคมุ และบงั คับแบบโดยกระทรวงศึกษาธิการ เพอ่ื ประโยชน ในการส่ือความเขาใจทต่ี รงกัน และการสง ตอ ไดแ ก 1) เอกสารแสดงผลการเรยี นของผเู รยี น จะออกใหเ มอื่ ผเู รียนสําเรจ็ การศกึ ษาและกรณยี า ยสถาน ศกึ ษา ซ่ึงขณะนี้ คือ ระเบยี นแสดงผลการเรียน (ปพ.1) จดั ทาํ ใหผเู รยี นรายบุคคล 2) เอกสารแสดงวุฒิการศึกษา เปนเอกสารรับรองวุฒิการศึกษาของผูเรียนรายบคุ คลสาํ หรับผูส ําเร็จ การศกึ ษาภาคบังคับ (9 ป) และผูสําเรจ็ การศกึ ษาข้นั พื้นฐาน ท่ีเรยี กวา หลกั ฐานแสดงวุฒิการศกึ ษา (ปพ.2) 3) เอกสารท่ีใชเปนหลักฐานสาํ หรับตรวจสอบรับรองความสาํ เรจ็ และวฒุ กิ าร-ศกึ ษาของผสู าํ เร็จ การศกึ ษา ทเ่ี รียกวา แบบรายงานผูส าํ เร็จการศึกษา (ปพ.3) กลมุ ที่ 2 เอกสารประกอบการปฏบิ ตั ิงานประเมนิ ผลสาํ หรับผูเกี่ยวขอ งตางๆ (ครูผสู อนฝายทะเบยี น วดั ผล ผูร ับผิดชอบกลุม สาระการเรียนรรู ะดบั ช้นั เปนตน) เอกสารกลมุ น้ี สถานศกึ ษาเปนผูอ อกแบบจัดทาํ ขน้ึ เอง เพอ่ื ใหเ หมาะสม สอดคลอ งกบั ระบบการดําเนินงาน และวิธีการปฏิบตั ทิ ่ีสถานศกึ ษากําหนด เชน ใช บันทกึ เวลาเรยี น ผลการประเมิน ทงั้ นี้ โดยจะตอ งคํานึงถึงความสะดวกในการปฏบิ ตั ิ สามารถใหขอ มลู ทเี่ ปน รองรอยหลกั ฐาน การปฏบิ ัตงิ านของครู ของนกั เรียน ไดอ ยา งเปนระบบ นา เชอื่ ถือ ฉะนัน้ โรงเรยี นขนาดใหญ ซึ่งมขี อบขา ยการบริหารจัดการทซี่ ับซอนและกวาง จํานวนผูเรียนมาก ผสู อนมาก อาจจดั ทําเปนหลายเลม ใชเ ฉพาะแตละเรอื่ ง ขณะท่ีโรงเรยี นขนาดเล็กอาจออกแบบอยใู นฉบบั เดียวกนั ได กลุม ที่ 3 เอกสารรายงานพัฒนาการดา นตา งๆ ของผเู รียนเอกสารกลมุ นมี้ ีจดุ มุงหมายท่จี ะใหข อ มูลท่ี แสดงถงึ ระดบั ความสาํ เร็จในการเรยี นความกา วหนา ในการเรยี นดานตา งๆ รายละเอียด รูปแบบเอกสารอาจ ตางกนั ไปตามความตอ งการการใชงาน ผใู ชง านรวมทงั้ ความเปนไปไดท่จี ะใหขอ มูลซ่งึ เปนประโยชนต อ ผใู ชสูงสุด ไดแก เอกสารสําหรบั รายงานผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนดานตา งๆ ใบรบั รองสถานภาพทางการ ศึกษาของผเู รียนเปนการชัว่ คราว เอกสารแสดงขอ มูล เกย่ี วกับการเรียนตามกลมุ สาระการเรียนรูตา งๆ สําหรับ ผูเรียนทปี่ ระสงคจะยายสถานศึกษาเบ้ืองตน ซ่งึ เอกสารเหลา นสี้ ถานศกึ ษาเปน ผอู อกแบบขนึ้ ใชเ องโดยคาํ นึง ถงึ หลกั การท่ีวา เอกสารนี้จะตองใหขอมลู ทีแ่ สดงพฒั นาการความกาวหนาในการเรยี นดานตา งๆ ของผเู รยี น ใหขอ มูลเก่ยี วกบั สิ่งทต่ี องเรียนรู ไดเ รียนรูแลวแตกรณี เพ่อื ประโยชนต อ ผูเกยี่ วของ ดงั น้นั จากเดมิ ทม่ี ีความเขา ใจกันวา สถานศกึ ษาจะตองจัดทําเอกสาร ปพ.1-ปพ.9 นั้น เอกสาร/หลัก ฐานท่ีสถานศึกษาจะตองจัดทาํ จัดใหมี คือ เอกสารหลักฐานกลุมที่ 1 ซึ่งตองใชตามแบบท่ีกระทรวง กําหนด คือ ปพ.1 ปพ.2 และ ปพ.3 สาํ หรับเอกสารกลุมท่ี 2 และ 3 สถานศึกษาสามารถออกแบบจดั ทําขน้ึ ใชเองได การเรยี กชอ่ื เอกสารจํานวนเอกสารสามารถกําหนดไดต ามลักษณะและความจําเปนในการใชงาน สาํ หรับ ปพ.4 – ปพ.9 ทป่ี รากฎในเอกสารประกอบหลักฐาน ถอื เปนตัวอยางทส่ี ว นกลางไดออกแบบข้นึ เพอ่ื ใหส ถานศึกษาไดศ กึ ษา เพอื่ เกิดความคิดทีจ่ ะไปจดั ทําขนึ้ ใชเ ปนของตนเอง คูมอื เตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 73 14) การเทียบโอนผลการเรยี น เทียบโอนผลการเรียนของโรงเรยี นโดย - พิจารณาจากหลักฐานการศึกษา - พิจารณาจากความรปู ระสบการณต รง - พิจารณาจากความสามารถและการปฎิบัติไดจ รงิ ทง้ั น้เี ปนไปตามกฎกระทรวงและระเบียบท่ีกระทรวงศึกษาธกิ ารกําหนด 15) การพฒั นาศกั ยภาพครู - สถานศึกษามหี นา ทพ่ี ฒั นาศกั ยภาพครูใหเ ปนครมู ืออาชพี - พฒั นาศกั ยภาพครูใหเปนผูนาํ ทางวิชาการ 16) การกาํ กับ ติดตามประเมินรายงานผล - เปนกระบวนการท่ีเปน กลไกของการประกันคุณภาพ - เพอ่ื ใหทุกกลมุ ทกุ ฝาย มีสวนรวมรบั ผดิ ชอบในการจัดการศกึ ษา เหน็ ความกาวหนา ปญหาอุปสรรค ตลอดจนใหค วามรว มมอื ชว ยเหลอื สงเสรมิ สนบั สนุน การวางแผนและดาํ เนนิ การจัดการศกึ ษาใหมีคุณภาพ อยา งแทจ รงิ 2. นโยบายและแนวปฏิบตั ิเกีย่ วกับหลกั สตู รการศึกษาข้ันพืน้ ฐาน 2.1) นโยบายพัฒนาหลกั สูตรและกระบวนการเรยี นการสอน สํานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน กระทรวงศึกษาธกิ าร ขอใหสถานศกึ ษาทใ่ี ชห ลกั สตู รการ ศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ไดด าํ เนนิ การพฒั นาหลักสตู รและกระบวนการเรยี นการสอนตามแนวทาง ตอไปน้ี 1. การพฒั นาหลักสูตร 1.1 กาํ หนดสัดสวนการเรยี น กาํ หนดสัดสว นการเรียนสําหรบั กลมุ สาระตางๆ ไวดงั น้ี กลมุ ที่ 1 กลมุ สาระท่จี ําเปน สําหรับเปนพ้ืนฐานทางวิชาการและการเรียนรู ไดแ ก ภาษาไทย ภาษา องั กฤษ คณติ ศาสตร วิทยาศาสตรแ ละคอมพิวเตอร ควรใชเวลาเรยี นในหอ งเรียน และอาจเรยี นนอกหอ งเรียน ไดบา ง กลมุ ที่ 2 กลมุ สาระวชิ าพ้นื ฐานการอยรู ว มกนั ในสงั คม ไดแก ประวตั ศิ าสตร ภูมศิ าสตร ศาสนา ศลี ธรรม จริยธรรม หนา ทพี่ ลเมือง เศรษฐศาสตรแ ละสขุ ศึกษา ควรใชเวลาเรยี นในหอ งเรียนและนอกหอง เรียนในสัดสว นเทา ๆ กนั กลมุ ท่ี 3 กลมุ สาระวิชาพืน้ ฐานเพ่อื การพฒั นาสขุ ภาพ สนุ ทรยี ภาพ บุคลกิ ภาพ การแสดงออก และ ทกั ษะการจดั การ ไดแก ดนตรี กฬี า ศลิ ปะ การงานอาชพี และกิจกรรมพัฒนาผเู รยี น สามารถจดั การเรยี น การสอนนอกหองเรยี น คมู ือเตรยี มสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 74 1.2 กําหนดวิธกี ารเรยี น การเรียนทกุ สาระวิชาจะตองมีวธิ กี ารที่จะชวยใหผเู รยี นไดเรยี นรูและเขาใจในบทเรียนอยา งแทจริง โดย ไมใชว ธิ ีการทอ งจาํ และไมใ หผูเ รยี นรูส ึกเบ่อื หนายตอการเรียน สามารถเรียนไดอยางมีความสุข 1.3 กาํ หนดเวลาในการเรยี น สาํ หรบั เวลาในการเรียนของกลุมที่ 1 และ 2 ควรอยูใ นชวงเชา สว นกลมุ ที่ 3 ควรจัดในชวงบา ย ท้งั น้ี เพื่อใหผูเ รยี นไมรสู ึกเบ่ือหนา ยหรอื เหนือ่ ยจนเกินไป การเรียนในกลุมท่ี 3 ไมค วรคดิ คะแนนสอบ แตค วรใหผเู รยี นทเี่ ขาเรียนสมาํ่ เสมอ สามารถสอบผานได ทง้ั น้ี เนอ่ื งจากผูเ รยี นแตล ะคนมีความสามารถ แตกตางกนั ทางดานศลิ ปะ ดนตรี และกฬี า 1.4 กําหนดจดุ เนน ในการเรยี น จุดเนนในการเรยี นกลุม สาระตา งๆ ทจ่ี ําเปน มดี ังนี้ ภาษาไทย ใหเนนความสาํ คัญของการออกเสียงภาษาไทยไดอยางถูกตอง การออกเสยี งตวั ควบกลา้ํ การเขยี นเรียงความ ยอ ความ การสง เสริมใหรกั การอาน การเขยี นภาษาไทยใหถกู ตอ งตามอักขรวธิ ี และ รูจักเลอื กใชถอยคําทเ่ี หมาะสม ภาษาองั กฤษ ใหเนน ความสามารถดานการพดู และการโตต อบ ซง่ึ จาํ เปนในการส่อื สาร เนนการอาน เกบ็ ใจความใหเ ขา ใจ และใหค วามสาํ คญั กับการเขียนภาษาใหถ ูกตอ ง วทิ ยาศาสตร ใหเนนพน้ื ฐานและกระบวนการเรยี นการสอนใหเ กิดความเขา ใจ รวมทัง้ การใชเคร่อื ง มือและการทดลองทางวิทยาศาสตรท ั้งดานฟส ิกส เคมี ชวี วิทยา สามารถคิดวิเคราะหห าเหตผุ ลอยางมรี ะบบ คณติ ศาสตร เนน ความเขา ใจในหลักการคิดคาํ นวณ รูจกั หลกั การคิดวเิ คราะหท างคณติ ศาสตร อยา งเปนเหตุเปน ผล ควรเรียนตามลําดับใหเกิดความตอ เนอื่ ง สามารถคดิ วิเคราะหเหตุการณท เี่ กิดข้นึ ดว ย วธิ ีการทางคณิตศาสตร คอมพวิ เตอร สามารถเขา ใจภาษาคอมพวิ เตอร เรยี นรูฮารด แวร ซอฟทแ วร การสรา งโปรแกรม คอมพิวเตอร และการสรางเวบ็ ไซต สามารถคน หา เก็บขอ มูล และใชข อมลู ใหเ ปนประโยชน และสามารถ ใชค อมพวิ เตอรใ นการเรียนรกู ลมุ สาระตา งๆ สังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม เนนการเรียนการสอนท่ีเกี่ยวกับประวตั ศิ าสตรชาตไิ ทย ความเปน ไทย เอกลกั ษณข องชาติ ประเพณแี ละวัฒนธรรมไทย รวมท้ังปลกู ฝงใหเปนคนดี มคี ุณธรรม และตอ ตาน การทจุ ริตคิดมชิ อบในรปู แบบตา ง ๆ สขุ ศึกษาและพลศึกษา ฝก ออกกาํ ลงั กาย สามารถเลน กฬี าได มรี ะเบียบวินยั มีน้าํ ใจนักกีฬา มกี ิจกรรมสง เสริมสุขภาพอนามยั ไมใชสารเสพติด ไมใชความรนุ แรงในการตดั สินปญหา และไมมี พฤตกิ รรมเบย่ี งเบนทางเพศ หรือพฤตกิ รรมเสย่ี งตา งๆ ศิลปะ เนนในเรอ่ื งการเลน ดนตรี งานศลิ ปะ และการแสดง รูจกั แสดงออกและสรา งสรรค ผลงานท่มี คี ุณคา การงานอาชพี ฝก ทกั ษะในการผลิตสนิ คาและบรกิ ารรูจักวิธีการประกอบอาชพี เขา ใจวิธกี ารพัฒนา การสรา งมลู คาเพิ่มใหสนิ คา เขาใจการเปนผูประกอบการท่ีมีความรับผดิ ชอบตอสังคม คมู อื เตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 75 2. การพัฒนากระบวนการเรียนการสอน 2.1 การกําหนดเปาหมาย ในการพัฒนากระบวนการเรียนการสอน กาํ หนดเปา หมายในการพฒั นา กระบวนการเรียนการสอนในระดับตางๆ ดงั น้ี ระดบั ปฐมวัย มงุ เพ่อื การเตรยี มความพรอมและพฒั นาผูเรยี น ท้ังทางรา งกาย อารมณ จติ ใจ สังคม และสตปิ ญญา ระดบั การศกึ ษาภาคบังคบั มงุ เพอ่ื เปน พ้นื ฐานในการพฒั นา ใหอา นออกเขยี นได รวมทงั้ ภาษาอังกฤษ การคิดคํานวณเปน รจู ักการใชเทคโนโลยีคอมพิวเตอร มีความรูและเขาใจในประวตั ศิ าสตรข องชาตไิ ทย มคี วาม รกั ชาติ รกั ความเปน ไทย มีคุณธรรม จริยธรรม มีความสามารถเบ้ืองตน ทางดนตรี ศลิ ปะ และกีฬา และมวี ิชา ชพี ทจี่ าํ เปน สําหรับผูท่ีไมประสงคจะเรยี นตอ ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย มุง ทีจ่ ะเตรยี มตวั ผูเรยี นใหศึกษาตอ อุดมศกึ ษาหรือพัฒนาผเู รยี นเปน แรงงานที่มคี ณุ ภาพระดับกลางสําหรับระบบเศรษฐกิจ มีการพฒั นา การใชภ าษาตางประเทศมากยิ่งขน้ึ การใชคอมพวิ เตอรเ พ่อื การสบื คนขอ มลู ในการศึกษา และการประกอบอาชีพ มคี วามสามารถดา นการ คิดวิเคราะห คาํ นวณระดบั สูง และการปฏิบัติตนเปนพลเมืองดี มรี ะเบยี บวินยั อยใู นศีลธรรมจรยิ ธรรมอนั ดี 2.2 การพัฒนาครู จัดใหมีการพฒั นาครูโดยถือเปน เรื่องสําคัญ เพราะหากครูไมไ ดรับการพัฒนา อยา งตอเน่ืองจะทําใหคุณภาพการสอนไมม ีประสทิ ธิภาพ จะตอ งใหโ อกาสครไู ดพ ัฒนาตนเองและไดม ีโอกาส ศึกษา ฝกอบรม หรือดูงานเพ่ิมเติมเก่ยี วกบั กระบวนการเรียนการสอนใหมๆ ครจู ะตองสอนดว ย วธิ กี ารท่ที นั สมัย อาจเรียนรูไปกบั ผเู รยี น เชน การใชค อมพวิ เตอรเ พอ่ื การเรียนการสอน การฝกอบรม ทางภาษาตา งประเทศ เปน ตน 2.3 วธิ กี ารสอนของครู การจดั การเรียนการสอน ครูจะตองสอนใหผเู รียนเกดิ ความรคู วามเขาใจ และ ฝกผูเรยี นใหซ ักถาม โตตอบ อภิปราย แสดงความคิดเหน็ ท้ังนี้ตองเขา ใจวา ผูเรียน มีความถนดั ความสนใจ และความสามารถท่แี ตกตางกนั การเรียนการสอน ตองสอนใหเกิดความเชื่อมโยง ระหวางกลุมสาระตางๆ เพอื่ ผูเรียนมคี วามเขา ใจ เกดิ ความรู และปญญา 2.4 การพฒั นาสอ่ื การเรยี นการสอน จัดใหมีส่ือสง่ิ พิมพแ ละสอื่ เทคโนโลยที ี่ทนั สมยั ชวยการ สอน ของครู ไดแ ก คอรส แวร หรืออุปกรณต า งๆ ที่จะชว ยการเรียนการสอน และใหผูเ รยี นไดม ีโอกาสฝกปฏบิ ตั ิ การจรงิ ทง้ั ในหอ งทดลอง หรอื ภายนอกหอ งเรียน รวมท้ังจัดใหม ีการรวบรวมแหลงเรยี นรูและ ภมู ิปญ ญา ทองถน่ิ สําหรบั ครูและผเู รียนไดศ กึ ษา คนควา และอา งอิง 2.5 การพัฒนาเครอื ขาย จัดใหม เี ครือขายทางวิชาการระหวางสถานศกึ ษา เขตพน้ื ที่การศกึ ษา และ ทอ งถน่ิ เพื่อชว ยเหลือซึง่ กันและกันในการพัฒนารปู แบบและกระบวนการเรียนการสอน จดั ใหมกี ารหมุน เวียนครู และมกี ารใชว ิทยากรทอ งถน่ิ หรือภูมปิ ญญาทอ งถิ่น การพัฒนาหลักสตู รและกระบวนการเรียนการสอนจะทาํ ใหป ระสทิ ธิภาพของการเรียนการสอนใน สถานศึกษาดขี น้ึ และมผี ลดีตอผเู รยี น ทําใหผ เู รียนมีความรู ความสามารถ และมกี ารพฒั นาไปในทาง ท่ีจะ คมู อื เตรยี มสอบศกึ ษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 76 ทาํ ใหการศกึ ษาของไทยมีคุณภาพและมาตรฐานเทียบเทาสากล 2.2) แนวปฏิบัตเิ กยี่ วกับการใชหลกั สูตรการศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน 1) การจัดสาระการเรียนรู แนวทางการจัดสาระการเรยี นรใู นแตล ะชวงช้ัน กําหนด ดงั น้ี ชว งช้ันท่ี 1-3 ( ป.1 – ม.3 ) แตละปตองจัดสาระการเรียนรใู หครบท้งั 8 กลมุ สาระการเรียนรู ทั้งนใ้ี นแตละกลมุ สาระการเรียนรูไมจําเปนตองจัดใหเรียนครบทกุ สาระ แตเม่ือเรียนจบชว งชั้น ผเู รียนตอ ง เรยี นครบทุกสาระ และมคี วามรูความสามารถตามมาตรฐานการเรียนรชู ว งชั้นที่หลักสตู รกําหนด ชว งชน้ั ที่ 4 ( ม.4 – ม.6 ) แตล ะภาคเรยี นไมจ าํ เปน ตอ งจัดสาระการเรยี นรใู หครบทั้ง 8 กลุม ทง้ั นี้ ในแตละกลุมสาระการเรียนรไู มจ าํ เปนตอ งจดั ใหเรยี นครบทุกสาระ แตเม่อื เรียนจบชวงชน้ั ผูเรียนตองเรยี น ครบทัง้ 8 กลมุ สาระการเรียนรแู ละครบทกุ สาระในแตละกลุมสาระการเรยี นรแู ละมคี วามรคู วามสามารถตาม มาตรฐานการเรยี นรชู วงชน้ั ทีห่ ลักสูตรกาํ หนดในการพจิ ารณาวา กลมุ สาระการเรียนรูใดจาํ เปนตอ งจดั ใหเ รยี น ครบทกุ สาระในแตละป หรือแตล ะภาคเรยี นหรอื ไมน้ัน ขน้ึ อยกู บั ธรรมชาตขิ องแตล ะกลุม สาระการเรยี นรู เชน กลมุ สาระการเรียนรูท ีเ่ ปน ทักษะ ไดแ ก ภาษาไทย ภาษาตางประเทศ คณิตศาสตร อาจจาํ เปนตอ งจดั ใหเรียนครบทุกสาระในแตล ะปหรอื แตล ะภาคเรียน การกําหนดหนวยกิตและเวลาเรยี น ชวงชนั้ ท่ี 4 2) กาํ หนดจํานวนหนว ยกิต สาํ หรบั สาระการเรียนรพู นื้ ฐาน และเพิ่มเตมิ ในชว งชั้น ท่ี 4 ไมนอย กวา 75 หนว ยกิต ประกอบดวย 2.1) สาระการเรยี นรูพนื้ ฐาน - กลุมสาระการเรยี นรูภ าษาไทย คณิตศาสตร วทิ ยาศาสตร สงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั น ธรรม และภาษาองั กฤษ กําหนดจาํ นวนหนวยกติ กลุมละประมาณ 4-6 หนว ยกิต - กลุมสาระการเรียนรูสุขศึกษาและพลศึกษา ศลิ ปะ และการงานอาชีพและเทคโนโลยี กําหนดจาํ นวนหนวยกติ กลุมละประมาณ 3-4 หนวยกติ 2.2) สาระการเรยี นรูเพมิ่ เตมิ กําหนดจาํ นวนหนว ยกติ ตามความเหมาะสม ตามกลุม สาระ การเรยี นรทู ่ีเลอื กเรียนตามความถนัด ความสนใจ 3) กําหนดเวลาเรยี นสําหรบั กจิ กรรมพฒั นาผูเ รยี น ใหส ถานศึกษากําหนดเวลาสําหรับใหผเู รียนเขารว มและปฏบิ ตั กิ จิ รรมพฒั นาผเู รียนประมาณ 480 ชัว่ โมง ตลอดชวงชน้ั โดยไมกําหนดจาํ นวนหนวยกิต 4) การกาํ หนดรหัสวชิ า 4.1) การกําหนดระบบรหสั วิชา กําหนดระบบรหสั วชิ า สําหรับสาระการเรียนรพู ื้นฐานและ เพมิ่ เติม ตามหลักสูตรทส่ี ถานศกึ ษาจัดทาํ โดยประกอบดว ยตัวอกั ษรและตวั เลข จํานวน 6 หลัก ดังนี้ หลักท่ี 1 เปนรหสั ตวั อกั ษรแสดงกลุม สาระการเรยี นรู หลกั ท่ี 2 เปน รหสั ตวั เลขแสดงชวงชนั้ ของรายวิชา ซง่ึ สะทอนระดับความรแู ละทกั ษะ ในรายวิชาทีก่ ําหนดไวในแตละชว งชัน้ คูมือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

77 หลกั ที่ 3 เปนรหสั ตัวเลขแสดงปท ี่เรียนของรายวชิ า ซง่ึ สะทอ นระดับความรแู ละทักษะ ในรายวชิ าท่กี ําหนดไวใ นแตล ะป หลกั ท่ี 4 เปนรหัสตัวเลขแสดงประเภทของรายวิชา หลกั ท่ี 5 และหลกั ที่ 6 เปน รหัสตวั เลขแสดงลาํ ดับของรายวชิ าแตละประเภทในปเดยี วกัน หรือชว งชั้นเดยี วกนั มีจาํ นวนต้ังแต 01-99 4.2) แนวปฏิบัติในการนาํ ระบบรหัสวิชาไปใช 4.2.1)ใหส ถานศกึ ษาทุกแหงท่ีจัดการศกึ ษาตามหลกั สูตรการศึกษาข้ันพื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2544ในชว งชน้ั ที่ 4 (ม.4 - ม.6) ใชระบบรหสั วชิ าท่ีกําหนดขางตนตง้ั แตป แ รกทใี่ ชหลกั สูตรฯ 4.2.2) สถานศกึ ษาทุกแหง ที่จัดการศึกษาตามหลักสูตรการศกึ ษาขนั้ พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2544 ชว งชั้นท่ี 1-3 (ป.1 - ม.3) อาจนาํ ระบบรหัสวิชาทีก่ าํ หนดขางตนไปใชในสถานศึกษา ได เพือ่ ใหเปนระบบเดียวกัน และเปนประโยชนใ นการสอื่ สารระหวา งสถานศึกษา ทงั้ น้ี ใหอยูในดลุ ยพินจิ ของสถานศึกษา 4.3) การกําหนดระดับผลการเรยี น (เกรด)ใหส ถานศึกษากาํ หนดระดับผลการเรียน(เกรด) ชวงช้ันท่ี 4 คือ ผเู รยี นทีเ่ รยี นตามหลกั สูตรการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน พทุ ธศักราช 2544 ชวงช้นั ที่ 4 ในปก าร ศกึ ษา 2545 และเรยี นจบในปก ารศึกษา 2547 ใหใ ชระดับผลการเรียน (เกรด) เปน 5 ระดับ ทงั้ นี้ เพอ่ื ใหผล การเรียนของผเู รยี นอยบู นฐานเดยี วกนั และเกิดความเปนธรรมกบั ผูเรยี นทจ่ี บหลกั สตู รมัธยมศึกษาตอน ปลาย พุทธศกั ราช 2524 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2533) สาํ หรับผูที่เรียนตามหลักสูตรการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ชวงชั้นท่ี 4 ตั้งแตป  การศึกษา 2546 และเรยี นจบต้ังแตป ก ารศึกษา 2548 เปนตน ไป ใหใ ชระดบั ผลการเรียน (เกรด) เปน 8 ระดบั โดยมแี นวการใหระดับผลการเรียน ดงั นี้ ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com ระดับผลการเรยี น ความหมาย ชว งคะแนนเปน รอยละ 4 ผลการเรยี นดีเยีย่ ม 80 - 100 3.5 ผลการเรียนดีมาก 75 - 79 3 ผลการเรียนดี 70 - 74 2.5 ผลการเรยี นคอนขา งดี 65 - 69 2 ผลการเรียนนา พอใจ 60 - 64 1.5 ผลการเรยี นพอใช 55 - 59 1 ผลการเรยี นผานเกณฑข้ันตํา่ 50 - 54 0 ผลการเรียนตาํ่ กวา เกณฑ 0 - 49 คูมือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 78 3. นยิ ามศพั ทในหลกั สตู รการศกึ ษาขน้ั พ้ืนฐาน จากสภาพปญหาการใชหลักสตู รฯ ท่ีพบคอื ปญ หาท่เี กดิ จากความเขา ใจท่ไี มตรงกันเกยี่ วกบั คําตาง ๆ ทีใ่ ชใ นหลักสูตรการศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐาน สาํ นักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขัน้ พนื้ ฐานจงึ ไดกําหนดนิยาม ศพั ทท ่ีใชใ นหลกั สูตรการศกึ ษาขัน้ พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2544 เพ่ือสรา งความเขาใจทีต่ รงกันใหกับบคุ ลากร ทุกฝา ยทเ่ี ก่ยี วขอ ง ดงั น้ี 1. หลักสตู รการศึกษาข้นั พื้นฐาน (Basic education curriculum) หลกั สตู รทใ่ี ชในการจัดการเรยี นการสอนเพื่อพฒั นาผูเ รยี นในระดบั การศกึ ษาที่ตาํ กวาอุดมศึกษา โดยมงุ หวังใหผเู รียนมคี วามสมบรู ณ ทง้ั ดานรา งกาย จิตใจ และสตปิ ญญา อีกทัง้ มีความรูและทกั ษะที่ จําเปนสาํ หรบั การดาํ รงชวี ติ และมคี ุณภาพไดม าตรฐานสากลเพอื่ การแขง ขันในยุคปจ จบุ ัน หลกั สูตร การศกึ ษาข้ันพน้ื ฐานประกอบดวยสวนทเี่ ปนแกนกลางซ่ึงกําหนดโดยหนว ยงานสว นกลาง สว นที่เกีย่ วกบั สภาพชมุ ชนและทองถน่ิ ซง่ึ พฒั นาโดยเขตพืน้ ทกี่ ารศึกษาและสว นเพ่ิมเติมทส่ี ถานศกึ ษาพฒั นาขน้ึ เพ่อื ให สอดคลอ งเหมาะสมกับความตองการและความถนดั ของผูเรียน หลักสตู รการศึกษาขน้ั พื้นฐาน พุทธศกั ราช 2544 เปน หลกั สูตรแกนกลาง (Core curriculum) ในสว นท่ีหนว ยงานสวนกลาง โดยคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พื้นฐานกาํ หนดขน้ึ สาํ หรับผูเรียนทุกคนใน ระดับการศึกษาขนั้ พนื้ ฐาน ตองเรียนรเู พอื่ จบการศึกษาข้นั พน้ื ฐาน หลักสตู รแกนกลางเปนความรูทักษะและเจตคติทีเ่ ลือกสรรแลววา มีความจาํ เปน สาํ หรบั เยาวชนไทย ทุกคน เพือ่ พัฒนาคณุ ภาพชวี ติ ความเปน ไทย ความเปนพลเมอื งดีของชาติ และสามารถดาํ รงชีวิตอยูไ ด อยา งมคี วามสขุ กาวทันตอ การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สงั คม ความเจรญิ ทางวทิ ยาการในโลกยุคปจ จบุ ัน 2. หลักสตู รสถานศึกษา (School curriculum) แผนหรือแนวทางในการจดั ประมวลความรแู ละประสบการณซง่ึ จดั ทาํ โดยบุคคลหรอื คณะบคุ คล ในระดับสถานศึกษา เพือ่ ใชใ นการพฒั นาผูเรียนใหม ีความรู ความสามารถ ตามหลักสตู รการศึกษา ขนั้ พื้นฐาน และสง เสริมใหผูเ รียนรูจักตนเอง มชี ีวติ อยใู นโรงเรียน ชมุ ชน และโลกอยางมีความสขุ หลักสูตรสถานศึกษา ประกอบดวย สว นทเ่ี ปนหลกั สูตรแกนกลางที่กําหนดจากสว นกลาง และ สว นท่เี กย่ี วของกบั ทอ งถ่นิ ที่จัดทาํ โดยเขตพ้นื ทก่ี ารศกึ ษา และสวนท่ีสถานศึกษาแตล ะแหง เพมิ่ เตมิ ขึน้ ตาม ความเหมาะสม เพ่ือใหสอดคลอ งกับสภาพสงั คม ความตอ งการ ความถนดั และความสามารถของผเู รยี น หลกั สูตรสถานศกึ ษาท่ีดีมีคณุ ภาพ ตองเปน หลักสตู รทพ่ี ัฒนามาจากขอ มลู ของสถานศกึ ษาและ ชุมชน สอดคลอ งกบั หลักสตู รการศึกษาขัน้ พนื้ ฐาน พทุ ธศักราช 2544 มีการระดมทรพั ยากรท้ังของ สถานศกึ ษาและชุมชน มาใชอยางคมุ คาและใชศกั ยภาพที่มีอยูอยา งเตม็ ท่ี 3. มาตรฐานการเรยี นรูการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน (Content standards/Learning standards) มาตรฐานการเรียนรกู ารศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐานระบุถงึ องคความรู ความสามารถ ทกั ษะ และคุณลักษณะ ที่จําเปน สําหรบั ผูเรยี นทกุ คนทต่ี อ งรแู ละปฏิบัติไดเม่อื จบการศกึ ษาขนั้ คูมอื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 79 มาตรฐานการเรยี นรกู ารศึกษาขั้นพนื้ ฐาน เปนเปา หมายและกรอบทศิ ทางในการพฒั นาหลกั สูตร ท้ังในระบบ นอกระบบ ตามอัธยาศยั และใชก บั ผูเรยี นในระดับการศึกษาขั้นพนื้ ฐานทกุ คน รวมทง้ั เดก็ พิการ และดอยโอกาส จะเวน เสียกแ็ ตผมู คี วามบกพรองทางสมอง และการเรยี นรูอยา งรุนแรงเทานนั้ 4. มาตรฐานการเรียนรชู วงชัน้ (Interval benchmarks) ระดบั คณุ ภาพทรี่ ะบถุ งึ องคค วามรู ทักษะ คณุ ลกั ษณะสําคัญทผ่ี เู รียนตองรู และปฏบิ ัติไดเ มื่อเรยี น จบแตละชวงชนั้ มาตรฐานชว งชั้นมีความสมั พนั ธสอดคลอ งกบั มาตรฐานการเรยี นรู การศึกษาขั้นพืน้ ฐาน แตม เี ฉพาะเจาะจงมากข้ึนกวามาตรฐานการเรียนรขู นั้ พืน้ ฐาน ใชสําหรับเปนจดุ มงุ หมายและกรอบทศิ ทาง ในการจัดทําหลักสตู รการเรยี นการสอนเพอ่ื พัฒนาผูเรียน และใชในการตรวจสอบคุณภาพเม่อื ผเู รยี นเรยี น จบแตล ะชว งชัน้ ซ่งึ จดั แบง เปน ๔ ชว ง คอื ป. ๑ – ๓ ป. ๔ – ๖ ม. ๑ – ๓ และ ม.๔-๖ 5. สาระ (strands) องคความรแู ละทักษะกระบวนการ คานยิ ม และคุณลักษณะสาํ คัญท่ีระบุไวในมาตรฐานการเรียนรู ซึง่ นกั เรียนตองรูและปฏบิ ัตไิ ด หลกั สตู รการศกึ ษาขน้ั พ้นื ฐานไดจดั แบงสาระเปน ๘ กลมุ ทเ่ี ปนพ้นื ฐาน สาํ คญั ท่ผี เู รยี นทุกคนตอ งรู อยา งตอเนื่องตลอด ๑๒ ป คือ ภาษาไทย คณิตศาสตร วทิ ยาศาสตร สงั คม ศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม สุขศึกษาและพลศกึ ษา ศลิ ปะ การงานอาชีพและเทคโนโลยี และภาษาตาง ประเทศ 6. กลมุ สาระการเรยี นรู (Subject areas) การจัดกลุมองคค วามรแู ละทักษะตามมาตรฐานการเรยี นรูท ี่เกี่ยวของสมั พันธกัน โดยใชศ าสตรเ ปน ฐานในการจัดแบงเปน ๘ กลมุ ไดแ ก ๑) ภาษาไทย ๒) คณติ ศาสตร ๓) วทิ ยาศาสตร ๔) สังคม ศาสนา และวัฒนธรรม ๕) สขุ ศึกษา และพลศกึ ษา ๖) ศิลปะ ๗) การงานอาชพี และเทคโนโลยี ๘) ภาษาตา ง ประเทศ 7. สาระการเรียนรูพนื้ ฐาน องคค วามรแู ละทกั ษะกระบวนการทจ่ี าํ เปนสําหรับผูเ รียนทุกคนตอ งเรยี นรูและปฏบิ ัตไิ ดใ นระดับ การศึกษาขั้นพืน้ ฐาน หนว ยงานสวนกลางมีหนาที่รับผิดชอบในการกาํ หนดสาระพ้นื ฐานเพอ่ื ใหโรงเรยี น ทกุ แหง ใชในการพัฒนาผเู รยี น 8. สาระการเรียนรเู พ่มิ เติม องคค วามรแู ละทกั ษะทจ่ี ัดข้ึนเพิม่ เติมจากสาระการเรยี นรพู ื้นฐาน เพ่ือใหผ เู รียนไดเ ลอื กเรียน ตามความถนดั และความสนใจ หรอื เพื่อการศกึ ษาตอ ในระดบั ชัน้ ทส่ี ูงขึ้น หรือเปนพ้ืนฐานในการประกอบ อาชีพในอนาคต 9. สาระการเรยี นรูทอ งถ่นิ รายละเอยี ดของเนือ้ องคความรูทเี่ กย่ี วขอ งในดา นตา ง ๆ เชน สภาพภูมปิ ระเทศ ภมู ิอากาศ สิ่งแวดลอม ประวัตคิ วามเปน มา สภาพเศรษฐกจิ สังคม การดํารงชีวิต ภมู ปิ ระเทศ ภูมอิ ากาศ ศลิ ปะ คูมอื เตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 80 วฒั นธรรม ประเพณี ภมู ิปญญา ตลอดจนสภาพปญหาในชุมชนและสงั คมนน้ั ๆ ท่สี ถานศกึ ษากาํ หนดขน้ึ เพ่ือจะนาํ ไปใชจดั ประสบการณใหผูเรยี นไดเ รียนรูเ กี่ยวกบั ทอ งถิน่ ของตนเอง 10. กจิ กรรมพฒั นาผเู รียน กิจกรรมทส่ี ถานศึกษาจดั ข้ึนใหผูเรยี นไดพ ัฒนาความสามารถของตนเองตามศักยภาพเพ่ิมเตมิ จาก กิจกรรมท่ีจัดใหเรียนรตู ามกลุม สาระการเรียนรูท้ัง 8 กลุม ผเู รยี นสามารถเลือกเขา รวมกจิ กรรมตามความ ถนัดและความสนใจ เพอื่ ชวยพัฒนาองครวมทั้งรา งกายและจิตใจ กิจกรรมพัฒนาผเู รยี น แบง เปน 2 ลกั ษณะ คือ 1) กจิ กรรมแนะแนว เปนกิจกรรมท่ีสง เสริมและพฒั นาความสามารถของผูเรยี นใหเหมาะสมตาม ความแตกตางระหวางบคุ คล สามารถคนพบและพฒั นาศักยภาพของตนเสรมิ สรา งทกั ษะชีวิต วฒุ ภิ าวะ ทางอารมณ การเรยี นรูในเชงิ พหปุ ญ ญา และการสรางสมั พนั ธภาพทดี่ ี 2) กจิ กรรมนักเรียน เปน กิจกรรมท่ีผูเรยี นเปน ผปู ฏบิ ตั ดิ ว ยตนเองอยางครบวงจร ตั้งแตศกึ ษา วเิ คราะห วางแผน ปฏิบตั ิตามแผน ประเมินและปรับปรุงการทํางาน โดยเนน การทํางานเปนกลมุ 11. การจดั การเรียนการสอนทเ่ี นนผูเรยี นเปน สําคญั การจัดการเรยี นการสอนที่หลากหลายตามสถานการณจรงิ ของผูเ รียนแตล ะคนเพอื่ ใหผเู รียนสามารถ พฒั นาไดเ ตม็ ตามศกั ยภาพ สามารถแสวงหาความรจู ากแหลงการเรยี นรูที่หลากหลาย และนํา วธิ กี ารเรียนรู ไปใชในชีวติ จริงได 12. การจดั การเรียนการสอนบูรณาการ การจัดการเรยี นการสอนท่มี งุ ใหผ เู รยี นเชื่อมโยงความรู ความคดิ ทักษะ และประสบการณ ท่มี คี วามหลากหลาย และสมั พนั ธก นั เปน องคร วม เพื่อใหผูเรียนเกิดการเรยี นรแู จง รจู รงิ ในสิง่ ทศ่ี กึ ษา สามารถนําไปประยุกตใชใ นชวี ิตจรงิ ได 13. หนว ยการเรียนรู แผนหรอื แนวทางทค่ี รจู ดั ทําขน้ึ เพอื่ ใชใ นการจดั การเรยี นการสอนในชั้นเรยี นหนว ยการเรยี นรู แต ละหนวย ประกอบดวยองคป ระกอบท่ีสําคัญ ๆ ไดแก ผลการเรียนรูท่ีคาดหวังรายปหรือรายภาค ท่เี ปน เปาหมายของหนวยน้ัน สาระซง่ึ เปน องคความรู ทกั ษะ/กระบวนการ กิจกรรมการเรยี นการสอน ชนิ้ งาน หรือภาระงานท่ผี เู รยี นปฏิบตั ิ และการวัดผลประเมินผล 14. แผนการจัดการเรยี นรู แผนหรือแนวทางการจดั การเรยี นการสอน ซง่ึ เปน สว นหน่ึงของหนวยการเรียนรู เมื่อดําเนินการ จดั การเรยี นการสอนครบทุกแผนของแตล ะหนว ยการเรียนรู ผูเรียนจะไดพฒั นาคณุ ภาพบรรลตุ าม ผลการ เรียนรูท ี่คาดหวงั รายป/รายภาคทก่ี าํ หนดเปน เปาหมายของแตละหนว ยการเรียนรู 15. โครงงาน ภาระงานที่ผเู รยี นปฏิบัติ ซ่ึงอาจเปน ลกั ษณะการทํางานเปนรายบคุ คลหรือเปน กลุม เปด โอกาสให ผเู รียนไดป ระยกุ ต ดัดแปลงและบรู ณาการความรูไปใชอ ยางกวา งขวางในการปฏิบตั ิงาน โดยมกี ารกําหนด คูมอื เตรียมสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 81 เปาหมายและวางแผน ข้ันตอนการดําเนินงาน การจดั การอยางเปนระบบมีการใชเ อกสารอางอิง หรอื แหลง คนควาตา ง ๆ เพอื่ ใหก ารดําเนินงานโครงการเปนไปอยางมีประสิทธภิ าพ และบรรลุผลตามเปา หมายที่ กําหนดไว 16. การวัดและประเมินผลการเรยี นรู เปนกระบวนการเกบ็ รวบรวมขอมลู รองรอย หลักฐานท่แี สดงใหเหน็ ถึงพฒั นาการความ กาวหนา และความสาํ เรจ็ ทางการเรียนของผูเรียนอยางเปน ระบบ เพ่ือประโยชนตอการสงเสรมิ ใหผูเรียน เกดิ การพัฒนาและเรยี นรอู ยางเต็มตามศกั ยภาพ 17. การวัดและประเมนิ ผลอิงมาตรฐาน การวัดประเมนิ ผลการเรียนรทู แี่ สดงใหเหน็ ถงึ พัฒนาการ ความกา วหนา และความสาํ เร็จทางการ เรยี น โดยเทยี บเคียงกับคุณภาพท่ีกาํ หนดไวในมาตรฐานการเรยี นรู ในระบบการศกึ ษาที่มมี าตรฐานเปน เปา หมายในการพัฒนาผเู รยี น การวดั และประเมินผลในทุกระดบั ทั้งระดับชน้ั เรยี น ระดบั สถานศึกษา ระดับเขตพนื้ ท่กี ารศกึ ษา และระดับชาติ ตองเชือ่ มโยงและสะทอ นใหเหน็ ถึงความกาวหนา ของ ผเู รยี น เมอ่ื เทียบเคยี งกบั มาตรฐานอยางชดั เจน 18. การประเมนิ ตามสภาพจริง การวดั ประเมินผลการเรยี นรูจากการทผี่ ูเรยี นไดล งมอื ปฏบิ ัตงิ าน ซงึ่ แสดงใหเหน็ ถงึ การนําความรู และทักษะทเี่ รยี นไปใชในสภาพและสถานการณจ ริง หรอื เชือ่ มโยงใกลเคยี งกบั สถานการณจรงิ มากที่สุด การประเมนิ ตามสภาพจริงมกั มกี ารกาํ หนดชน้ิ งานหรอื ภาระงานใหผเู รยี นปฏิบตั แิ ละมีการใชเคร่ืองมือ วัดและประเมนิ ผลทีม่ เี กณฑ พรอมทงั้ อธิบายคณุ ภาพงานตามเกณฑไ วอ ยา งชัดเจน 19. สอื่ การเรียนการสอน วธิ ีการหรือกระบวนการ วสั ดุ ของจริง ส่งิ ตา ง ๆ และธรรมชาตทิ อี่ ยูรอบตัวซง่ึ สามารถเปนเครอ่ื ง มือของการเรยี นรู เพ่ือเออ้ื ประโยชนใ หเกิดกระบวนการเรียนรแู ละประสบการณการเรยี นรู นาํ ไปใชจ ัด กิจกรรมการเรยี นการสอนไดตามท่ีหลกั สูตรกําหนด เชน หนังสือเรียน คมู อื ครู หนังสือเสรมิ ประสบการณ ชุดการเรยี นการสอน แบบฝกหดั /แบบฝก ทักษะ แหลง เรียนรู ส่ือ เทคโนโลยี 20. หนังสือเรียน หนงั สอื ท่ีกระทรวงศึกษาธกิ ารกาํ หนดใหใชสาํ หรับการเรยี นการสอนมเี นื้อหาถูกตอ ง และ สอดคลอ งกับหลักสตู ร คําวา หนงั สือเรยี น บางคนอาจเรยี กวา แบบเรยี น ตาํ ราเรียน 21. แบบฝกหดั สื่อการเรียนสําหรบั ใหผ เู รยี นไดฝ กปฏิบัติ เพอื่ ชวยเสริมใหเ กดิ ทักษะและความแตกฉานใน บทเรยี น แบบฝก หัดท่ีจะใชใ นโรงเรยี นไดน นั้ กระทรวงศกึ ษาธิการเปนผูกําหนด 22. หนังสอื เสรมิ ประสบการณ หนังสอื ท่จี ดั ทําข้ึนโดยมุงเนนถงึ ประโยชนข องการศึกษาหาความรดู ว ยตนเองการเพ่ิมพนู ความรู ความเขา ใจในสง่ิ ท่ีเรยี นรตู ามหลักสตู รใหก วาขวางขึ้น การเสรมิ สรางทักษะและนิสัยรกั การอา น คูม ือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 82 ความซาบซง้ึ ในคณุ คา ของภาษาและความสนุกสนานเพลดิ เพลิน หนังสอื เสริมประสบการณน ก้ี ระทรวง ศึกษาธิการไดแ บง ตามจุดมุงหมายของการใชเ ปน 2 ประเภท 22.1) หนงั สืออา นเพิ่มเติม เปน หนังสือทม่ี ีสาระอิงหลักสูตร สาํ หรับใหนักเรยี นอานเพ่อื ศกึ ษาหาความรเู พมิ่ เตมิ ดว ยตนเอง ตามความเหมาะสมกับวัยและความสามารถในการอานของแตล ะบุคคล หนงั สือประเภทนี้ เคยเรยี กวา หนังสอื อานประกอบ 22.2) หนังสอื สง เสริมการอา น หนังสอื ทจ่ี ัดทาํ ข้นึ โดยมุงสง เสรมิ ใหผ ูอา นเกดิ ทกั ษะใน การอานและนสิ ยั การอานมากย่ิงขนึ้ อาจเปนหนังสือสารคดี นวนยิ าย นทิ าน ฯลฯ ทม่ี ลี ักษณะไมขัดตอ ความมนั่ คงของประเทศ วัฒนธรรม ประเพณี และศีลธรรมอันดงี าม ใหความรู มีคติ และสารประโยชน 23. หนังสอื อานนอกเวลา หนังสือท่กี ระทรวงศึกษาธิการกาํ หนดใหใชในการเรียนวิชาใดวชิ าหนึ่งตามหลกั สตู ร นอกเหนือ จากหนงั สือเรยี น สาํ หรับใหน กั เรยี นอานนอกเวลาเรียน โดยถอื วา กจิ กรรมการเรียนรูเกี่ยวกบั หนงั สอื น้ี เปน สว นหนงึ่ ของการเรยี นการสอนตามหลักสูตร 4. การบรหิ ารจดั การหลักสูตรสถานศกึ ษา บทบาทสาํ คญั ประการหนงึ่ ของสถานศึกษา คอื สถานศึกษาตองสรางหลกั สูตรของตนเองท่เี รียกวา หลักสตู รสถานศกึ ษา ทาํ ใหผูบรหิ ารและครตู อ งทําหนาทเี่ ปน ผูพ ฒั นาหลกั สูตร ซง่ึ หมายถงึ การสรา ง การใช และปรับปรุงหลักสูตร นอกเหนือจากหนาทีใ่ นการสอน เมอ่ื สถานศกึ ษาสรา งหลักสตู รแลวในข้นั ตอ ไป เปน การนําหลกั สูตรไปใช ซง่ึ ตอ งมกี ระบวนการบรหิ ารจดั การหลกั สตู รเพือ่ การใชห ลกั สตู รอยา งมี ประสิทธภิ าพ หลักสุตรสถานศึกษา จะมีความสัมพันธก ับการบริหารจัดการหลักสตู ร ผลผลติ จากการบริหาร จดั การหลกั สูตรจะนํามาเสนอในหลกั สูตรสถานศกึ ษา เพ่อื ใหบคุ คลท้งั ภายในและภายนอกสถานศึกษา ทราบวาสถานศึกษาจดั การศึกษาอยา งไรกอใหเ กิดประโยชนในดา นการสรา งความเขาใจ ความรว มมอื การประสานงาน และการดําเนนิ งานในสว นทเ่ี กี่ยวขอ งไดอยางมปี ระสิทธภิ าพ การบรหิ ารจดั การหลกั สูตรสถานศกึ ษา ประกอบดว ย 7 ภารกจิ ดงั นี้ ภารกจิ ที่ 1 การเตรียมความพรอ ม ภารกิจท่ี 2 การจัดทาํ หลักสตู รสถานศกึ ษา ภารกิจท่ี 3 การวางแผนดาํ เนินการใชห ลักสตู ร ภารกจิ ท่ี 4 การดาํ เนินการบรหิ ารหลักสูตร (ใชห ลกั สูตร) ภารกิจที่ 5 การนิเทศ กาํ กับ ติดตาม ประเมนิ ผล ภารกิจที่ 6 การสรปุ ผลการดําเนินงาน ภารกิจที่ 7 การปรับปรุงพัฒนา คูมือเตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 83 1) ภารกจิ ที่ 1 การเตรยี มความพรอ มของสถานศึกษา 1.1 สรางความตระหนกั ใหแ กบ ุคลากร ซ่งึ ประกอบดวย คณะกรรมการสถานศกึ ษา ผูบริหาร ครู ผูสอน ผปู กครอง ชมุ ชน นักเรียน ท้งั น้ีเพ่อื ใหเหน็ ความสําคัญ ความจาํ เปนที่ตอ งรว มมอื กันบรหิ าร จดั การหลักสูตรการศึกษาข้ันพ้ืนฐานของสถานศกึ ษา แนวทางการดําเนนิ การ - สาํ รวจสภาพปจจุบันของบุคลากร โดยอาจจะจดั ทาํ แบบสอบถามเก่ยี วกับความรคู วาม เขา ใจ หลักสตู รการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน - จัดทาํ เอกสารเผยแพรค วามรูเ กี่ยวกับหลกั สูตรการศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน - ศกึ ษาดูงานจากแหลงความรทู หี่ ลากหลาย สื่อ เอกสาร หรือศกึ ษาจากโรงเรยี น นาํ รอง เครือขาย หรือแกนนาํ 1.2 พฒั นาบคุ ลากรของสถานศกึ ษา ใหม ีความรูความเขาใจการพัฒนาหลกั สตู รสถานศกึ ษา แนวทางการดําเนนิ การ - ศึกษาหลักสูตรการศึกษาข้นั พ้ืนฐานและเอกสารประกอบหลักสูตร - ศกึ ษาสภาพปจ จุบนั ปญหา และความตอ งการของบคุ ลากร - จดั อบรม สมั มนา หรือฝก ปฏบิ ตั ติ ามความตอ งการของบคุ ลากร - สรางเครือขายแลกเปลีย่ นประสบการณจ ดั การเรยี นรู 1.3 ดําเนนิ การแตงต้ังคณะกรรมการของสถานศึกษา ซึ่งประกอบดว ย คณะกรรมการตามระเบียบ ของกระทรวงศึกษาธิการวาดว ยคณะกรรมการบริหารหลักสตู รและงานวชิ าการสถานศกึ ษาข้นั พน้ื ฐาน พ.ศ. 2544 และคณะกรรมการอนื่ ๆ ตามความจําเปน แนวทางการดําเนินการ - แตง ต้งั คณะกรรมการบริหารหลักสูตรและงานวิชาการของสถานศกึ ษา - แตง ตัง้ คณะอนกุ รรมการระดบั กลมุ สาระการเรียนรู รวมท้ังกจิ กรรมพัฒนาผเู รียน 1.4 จัดทาํ ระบบสารสนเทศของสถานศกึ ษา แนวทางการดาํ เนนิ การ - รวบรวมขอมูลตาง ๆ เชน บุคลากร งบประมาณ อาคาร สถานที่ วัสดอุ ปุ กรณ สง่ิ อาํ นวย ความสะดวก ภูมปิ ญ ญาทอ งถ่ิน แหลงเรยี นรู รวมทง้ั ขอมูลเกย่ี วกับผูเ รียน ชมุ ชน ทอ งถน่ิ - นาํ ขอ มูลตา ง ๆ มาจดั ทาํ ใหเ ปนระบบ 1.5 จัดทําแผนพฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษา แนวทางการดําเนนิ การ - กําหนดวสิ ยั ทัศน ภารกจิ เปา หมายของสถานศึกษาใหส อดคลองกับหลกั สตู รการศึกษา ขน้ั พื้นฐาน ความตอ งการของผูเรียน ผูปกครอง ชุมชน และสนองนโยบาย กฎและระเบียบตา ง ๆ คมู ือเตรยี มสอบศกึ ษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 84 - จดั ทําเปนลายลกั ษณอ กั ษร เพอื่ ใชเปน แผนแมบทการดําเนนิ การจดั การศึกษาของสถานศึกษา ในชวงระยะเวลาทก่ี ําหนด โดยกาํ หนดเปนแผนพัฒนางานอยางตอเน่ือง 1.6 เผยแพรป ระชาสัมพันธห ลกั สตู รใหก ับผูปกครอง นกั เรยี น หนว ยงาน องคกรในชมุ ชน ทกุ ฝายไดรับทราบและขอความรว มมอื แนวทางการดาํ เนินการ - จดั ใหม ีการประชาสัมพนั ธโดยใชวธิ ีการที่หลากหลาย เชน หอกระจายขาว ปายนิเทศ แผน พับ จดหมายขาว ส่ือมวลชนทองถ่ิน โฮมเพจ อนิ เทอรเ นต็ ตําบล สื่อสิง่ พิมพ วิทยุ โทรทศั น นิทรรศการ รวมทั้งผูบริหารและคณะครอู อกไปเยีย่ มพบปะประชาชน 2) ภารกจิ ท่ี 2 การจัดทําหลกั สตู รสถานศกึ ษา 2.1 ศึกษาวเิ คราะหขอ มลู ทเี่ กี่ยวของ 2.2 กําหนดวิสยั ทัศน ภารกิจ และเปา หมาย ของการจดั การศึกษาของสถานศึกษา 2.3 กําหนดคุณลักษณะอันพึงประสงค 2.4 กาํ หนดโครงสรา งหลักสตู รสถานศกึ ษาแตล ะชวงช้ัน และสดั สว นเวลาเรยี น 2.5 กาํ หนดผลการเรียนรทู คี่ าดหวัง และสาระการเรียนรูร ายป หรือรายภาค 2.6 จดั ทาํ คําอธิบายรายวชิ า 2.7 จัดทําหนว ยการเรียนรู 2.8 จัดทําแผนจดั การเรยี นรู 2.9 กาํ หนดกจิ กรรมพฒั นาผเู รยี น 2.10 กําหนดส่ือการเรยี นรู / แหลง การเรียนรู 2.11 กําหนดการวัดผลและประเมินผล 2.12 บรหิ ารจัดการงบประมาณ อาคารสถานที่ วัสดุ อุปกรณ และบคุ ลากรใหส อดคลอ งกบั หลกั สูตรสถานศกึ ษา 3) ภารกิจที่ 3 การวางแผนดาํ เนนิ การใชหลกั สตู ร 3.1 สรา งบรรยากาศการเรยี นรู 3.2 จดั หา เลอื ก ใช ทํา และพัฒนาส่อื 3.3 จดั กระบวนการเรียนรู 3.4 กจิ กรรมพฒั นาผูเ รียน 3.5 วัดผลและประเมินผล 3.6 แนะแนว 3.7 วิจัยเพือ่ พฒั นา 3.8 นิเทศ กํากับ ติดตาม คูมือเตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 85 แนวทางการดําเนนิ การ 1) การบรหิ ารจดั การกิจกรรมการเรียนรู ผบู รหิ ารทําความเขา ใจกบั ครูใหพ ัฒนาตนเอง และวางแผนดําเนินการรวมกันในการออกแบบ กิจกรรมการเรียนรใู นเร่อื งตอ ไปนี้ การเรยี นรูทผ่ี เู รียนสําคญั ท่สี ุดการใชแ หลงเรยี นรทู ีห่ ลากหลาย การใช สอื่ การเรยี นรู นวัตกรรมและเทคโนโลยี การสรา งบรรยากาศการเรียนรู การสอนซอมเสริม การวิจัยเพ่ือ พฒั นา 2) การบริหารจัดการจัดกจิ กรรมพัฒนาผเู รียน 2.1) รวมกนั วางแผนใหค รทู กุ คนสามารถดําเนนิ การแนะแนวผูเรียน ท้ังในดา นการศึกษาตอ อาชพี และภมู ิปญญาทอ งถ่นิ อ่นื ๆ ใหก บั ผูเรียน หรืออาจจะจัดตั้งศนู ยแนะแนวของสถานศกึ ษา 2.2) รวมกันวางแผนการจดั กจิ กรรมที่ตอบสนองจุดเนนของสถานศึกษาในลักษณะการจัด กจิ กรรมดังตอไปน้ี ไดแก 2.2.1) บรกิ ารการฝก งานทีเ่ ปนประโยชน เชน บริการแนะแนว ชุมนมุ สหกรณ หองพยาบาล หองสมุด หองคอมพิวเตอร เปน ตน 2.2.2) จัดกจิ กรรมสงเสรมิ คุณลักษณะอันพงึ ประสงค เชน ลกู เสอื เนตรนารี ยวุ กาชาด ผบู ําเพญ็ ประโยชน รักษาดนิ แดง เปนตน 2.2.3 ) สนบั สนุนการเรยี นรูก ลุมสาระการเรียนรตู า ง ๆ เชน ชุมนมุ วรรณศลิ ป ชุมนุม ภาษาอังกฤษ ชมุ นมุ คณิตศาสตร ชุมนมุ วทิ ยาศาสตร 2.2.4) สนองความสนใจและความสามารถของผเู รียน เชน ชุมนมุ กฬี า ชุมนมุ ดนตรี ชุมนมุ โตวาที ชุมนุมเกษตร ชมุ นุมอนรุ ักษท รัพยากรธรรมชาติ ชุมนมุ แนะแนว เปน ตน 3) การสงเสรมิ และสนบั สนุนการจัดกจิ กรรมการเรียนรู - ระดมทรัพยากรใชใหค ุมคา - มสี ่อื นวัตกรรม และเทคโนโลยี - สรางบรรยากาศทเี่ ออ้ื ตอการเรยี นรู - สงเสริมการทาํ วิจยั เพอ่ื พัฒนา - นเิ ทศภายใน อยา งเปนระบบและตอ เน่อื ง 4) ภารกจิ ท่ี 4 การดาํ เนนิ การบริหารหลักสตู ร (ใชห ลกั สูตร) ดําเนนิ การใชห ลกั สตู รใหเ ปนไปตามภารกิจที่ 2 และภารกิจที่ 3 ซงึ่ สถานศึกษาไดก ําหนดไว 5) ภารกิจท่ี 5 การนเิ ทศ กาํ กบั ตดิ ตาม ประเมินผล 5.1 การนิเทศ กํากบั ติดตาม และประเมินผลการใชหลักสูตรและงานวชิ าการภายในสถานศึกษา 5.2 การนิเทศ กาํ กับ ติดตาม และประเมินผลการใชห ลักสูตร และงานวิชาการจากภายนอก สถานศกึ ษา คูมอื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารนิ ทร

86 6) ภารกจิ ท่ี 6 การสรปุ ผลการดาํ เนินงานของสถานศกึ ษา สถานศึกษาสรปุ ผลการดําเนินงานและเขยี นรายงาน 7) ภารกจิ ท่ี 7 การปรับปรุงพัฒนากระบวนการบริหารจัดการหลกั สตู ร 7.1 สถานศึกษานาํ ผลการดาํ เนนิ งาน รวมทั้งปญ หา ขอเสนอแนะตาง ๆ มาใชเ ปนขอมลู พื้นฐาน ในการวางแผน ปรบั ปรุงและพฒั นากระบวนการบรหิ ารจัดการหลกั สูตร 7.2 สถานศกึ ษาดาํ เนินการปรับปรุงและพัฒนากระบวนการบรหิ ารจดั การหลกั สูตรและปรับปรุง หลักสูตรสถานศึกษาใหม ปี ระสทิ ธภิ าพยิ่งขึ้น ขัน้ ตอนการบริหารจัดการหลกั สูตรการศกึ ษาข้นั พ้นื ฐาน พุทธศกั ราช 2544 ้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 1. การเตรยี มความพรอ ม 2. การจดั สาระหลกั สตู รสถานศกึ ษา - จัดทําสาระของหลักสูตร ของบุคลากร - จัดกจิ กรรมพฒั นาผูเรยี น - สรางความตระหนัก - พัฒนาบุคลากร 3. การวางแผนดาํ เนินการสถานศกึ ษา - แตง ตัง้ คณะกรรมการ - สรางบรรยากาศการเรียนรู ของสถานศกึ ษา - จดั หา เลือกใช ทาํ และพฒั นาสื่อ - จัดทําระบบขอมลู - จัดกระบวนการเรยี นรู สารสนเทศ - กิจกรรมพฒั นาผูเรียน - จัดทําแผนพัฒนา - วดั ผล ประเมินผล คุณภาพ - แนะแนว - นเิ ทศ กาํ กับ ติดตาม ฯลฯ ิ ั ่ื ั 4. การดําเนนิ การบรหิ าร จดั ทาํ รายงาน หลกั สูตร (ใชหลกั สตู ร) การประเมินตนเอง หรอื รายงานประจาํ ป 5. การนิเทศ กํากับ - รวบรวมผลการ ตดิ ตาม ประเมนิ ผล ดําเนนิ งาน - เขียนรายงาน 6. การสรุปผล การดําเนนิ งาน 7. การปรับปรุง พฒั นา คูมอื เตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารนิ ทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 87 5. แนวทางการจัดทําสาระการเรยี นรทู อ งถิ่น 1) นยิ ามและความหมาย 1. ทอ งถ่นิ หมายถึง บรเิ วณสถานทร่ี วมท้งั สภาพแวดลอมและสงั คมวฒั นธรรมที่ผเู รียนสวนมาก มีวถิ ีชีวติ เกี่ยวขอ ง คุนเคยมาตง้ั แตก าํ เนดิ มขี อบขายครอบคลุมท้งั หมบู า น ตาํ บล อาํ เภอ จงั หวดั กลุม จงั หวัด และภูมภิ าคของทอ งถ่ินนัน้ ๆ 2. “สาระการเรียนรูทอ งถิน่ ” หมายถงึ รายละเอยี ดของขอมลู สารสนเทศรวมทงั้ เน้ือหาองคค วามรู ทีเ่ กี่ยวกบั ทอ งถ่นิ ในดา นตา ง ๆ เชน สภาพภูมปิ ระเทศ ภูมิอากาศ ทรัพยากรสิง่ แวดลอ ม ประวตั ิความเปน มา สภาพเศรษฐกิจ สังคม การดํารงชีวิต การประกอบอาชพี ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี ภมู ิปญญา ฯลฯ ตลอดจนสภาพปญ หาและสิ่งท่คี วรไดรบั การถายทอดพฒั นาในชมุ ชนและสังคมนัน้ ๆ ทสี่ ถานศึกษา กาํ หนดขึน้ เพ่ือจะนําไปใชจ ดั ประสบการณใ หผ ูเ รยี นไดเ รียนรเู กี่ยวกบั ทองถน่ิ ของตนเอง 3. “กรอบสาระการเรียนรทู อ งถิ่น” หมายถงึ ขอบขา ยของเนอื้ หาการเรยี นรูท องถ่ินท่ี สํานกั งาน เขตพื้นทีก่ ารศกึ ษาหรอื หนวยงานทีเ่ กยี่ วขอ ง วเิ คราะหและกําหนดข้นึ เพื่ออาํ นวยประโยชนใหสถานศกึ ษา นําไปจดั ทํารายละเอยี ดสาระการเรยี นรทู อ งถนิ่ ตามสภาพความพรอมและความตอ งการของสถานศกึ ษา 4. “สถานศกึ ษา” หมายถงึ หนว ยงานทม่ี หี นา ทน่ี าํ สาระการเรยี นรูทองถิ่นไปจดั ประสบการณืให ผเู รียนไดเ รยี นรเู กยี่ วกบั ทอ งถิน่ ของตนเอง 5. “หนวยงานที่เกยี่ วขอ ง” หมายถงึ หนว ยงานท่ีมหี นาที่จดั ทํากรอบสาระการเรียนรทู อ งถนิ่ ซ่งึ อาจเปนสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา หรือกลมุ สถานศึกษารวมกันจัดทํา หรือสถานศึกษาและสํานักงาน เขตพนื้ ทรี่ วมกันจดั ทํา 6. “ขอ มลู สารสนเทศของทองถนิ่ ” หมายถงึ รายละเอยี ดของขอ มูลสารสนเทศในทองถน่ิ ซึ่งครอบคลมุ ทงั้ ขอมูลในดานสภาพภมู ิประเทศ ภมู อิ ากาศ ทรพั ยากร สงิ่ แวดลอ ม ประวัตติ ามเปนมา สภาพเศรษฐกิจ สงั คม การดํารงชวี ิต การประกอบอาชีพ ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี ภมู ปิ ญญา ตลอด จนสภาพปญหาในชมุ ชนและสังคมนั้น ๆ 2) การดําเนนิ งานระดับสถานศึกษา สถานศึกษาเปน หนว ยงานระดบั ปฏบิ ตั ิการที่จะตองนํากรอบสาระการเรยี นรูทองถน่ิ ท่สี ํานกั งาน เขตพ้ืนทก่ี ารศกึ ษาเปนผูจดั ทาํ ไปสกู ารปฏิบตั ใิ หเ ปนรปู ธรรม เพื่อใหผเู รยี นไดเ รียนรเู กี่ยวกบั ทองถิน่ ของ ตนเองเกิดความรัก ความผูกพัน และมคี วามภาคภูมใิ จในทองถน่ิ สถานศึกษาจึงตองนํากรอบสารการเรยี นรู ทอ งถ่ินมาจดั ทํา รายละเอยี ดของเนอื้ หาองคความรทู เี่ กย่ี วกบั ทอ งถิน่ ใหเ หมาะสมกับบรบิ ทของสถานศกึ ษา และสภาพของชมุ ชนน้นั ๆ คูมอื เตรียมสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

้บานสอบค ูร www.sobkroo.com 88 แนวทางการดําเนินงาน 1) การดาํ เนนิ งานในรูปคณะกรรมการระดบั สถานศกึ ษา ซงึ่ ประกอบดว ย ครู ผบู รหิ าร ผูน ํา ทางศาสนา ผูนําชุมชน และผูทรงคุณวุฒทิ ่มี ีความรูและประสบการณห ลากหลาย เพือ่ จะไดรวมกันพิจารณา จัดทาํ สาระการเรียนรทู องถ่นิ ใหเหมาะสมกับบริบทของสถานศกึ ษาและสภาพชุมชนตามกรอบสาระ การเรียนรทู อ งถิ่นที่สาํ นักงานเขตพน้ื ท่กี ารศกึ ษากาํ หนดไว 2) วเิ คราะหก รอบสาระการเรียนรูทองถิน่ ท่สี ํานกั งานเขตพืน้ ทกี่ ารศกึ ษากาํ หนดไว เพื่อจะได ทราบถงึ ขอบขายในการกําหนดรายละเอยี ดของเน้อื หาองคความรเู ก่ยี วกับทอ งถิน่ ของสถานศึกษาซึง่ สาํ นัก งานเขตพนื้ ท่กี ารศึกษาไดกําหนดไว 3) วิเคราะหห ลกั สตู รสถานศกึ ษา เพือ่ จะไดร บั ทราบถึงจุดเนน หรอื ประเด็นทส่ี ถานศกึ ษาให ความสําคญั และแนวทางการจัดทําสาระการเรยี นรูทอ งถ่นิ นว้ี าควรจะอยใู นกลุมสาระการเรยี นรูใ ด ชน้ั ปใ ด เปนรายวชิ าพน้ื ฐาน หรือรายวชิ าท่ตี องการเรยี นเพ่ิมเตมิ และควรจะมีเนือ้ หามากนอยอยางไร ตามที่ หลักสตู รสถานศึกษากําหนดไว 4) ศึกษา / วเิ คราะหข อมลู สารสนเทศของสถานศึกษาและชุมชน เพ่ือนาํ มาเปนขอ มูลจดั ทํา สาระการเรยี นรูท องถิ่นของสถานศกึ ษาใหส มบูรณข ึน้ 5) จดั ทาํ สาระการเรียนรูทองถ่นิ ของสถานศึกษา เม่ือคณะกรรมการไดว ิเคราะห / สงั เคราะห กรอบสาระเรยี นรูทองถนิ่ / ขอ มูลสารสนเทศของสถานศกึ ษา/ชุมชนและวิเคราะหห ลักสตู รสถานศกึ ษา ทราบแลว วาในกลุมสาระการเรียนรูใด ช้นั ปใ ดบา งที่จะตอ งจดั ทําสาระการเรียนรูทอ งถ่ินและจะจดั ทําเปน รายวิชาพ้นื ฐานหรือรายวชิ าเพ่ิมเติม จากน้นั จึงรว มกันพิจารณากาํ หนดเนื้อหาองคค วามรูเกี่ยวกบั ทองถ่นิ อยา งเหมาะสมใหส อดคลอ งกบั บรบิ ทและจุดเนนของสถานศึกษาและสภาพของชุมชน ซึง่ อาจจัดทาํ ราย ละเอียดสาระการเรียนรทู อ งถ่ินของสถานศกึ ษา จําแนกตามกลมุ สาระการเรียนรแู ละจัดทาํ เปน ชว งช้ันหรือ เปนชน้ั ปก็ได ทงั้ น้ี สถานศกึ ษาใดท่ีขาดความพรอมและยังมิไดจ ัดทาํ รายละเอยี ดสาระการเรียนรทู อ งถนิ่ อาจ พิจารณาเลอื กใชร ายละเอยี ดขอ มูลองคค วามรู ตามกรอบสาระการเรียนรูทองถ่นิ ท่ีสํานักงานเขตพนื้ ทก่ี าร ศึกษารวบรวมไว หรอื พจิ ารณาเลอื กใชขอมูลสาระการเรียนรทู อ งถิ่นของสถานศกึ ษาอนื่ ๆ ในชุมชนเดียว กันจัดการเรยี นการสอนได การนาํ สาระการเรียนรูทอ งถิน่ ไปจดั ประสบการณก ารเรยี นรใู หผ ูเรยี นน้ัน สถานศกึ ษาหรือครู ผสู อนสามารถนาํ รายละเอยี ดสาระการเรยี นรทู องถิ่นไปวางแผนจัดประสบการณใ หผ เู รยี นไดเรยี นรเู ก่ียวกบั ทองถิ่นของตนเองในกลมุ สาระการเรยี นรตู าง ๆ ใหบรรลุมาตรฐานการเรยี นรทู ่ีกําหนดไว ตามโครงสรา ง ของหลกั สตู รท่ีสถานศกึ ษากาํ หนด โดยครูผูส อนสามารถดําเนนิ การไดหลายลกั ษณะ คมู อื เตรยี มสอบศึกษานเิ ทศก : บวร เทศารินทร

89 แผนภูมแิ นวทางการดาํ เนนิ งานระดบั สถานศึกษา แตงตัง้ คณะ คณะกรรมการ กรรมการ สถานศึกษา ้บานสอบค ูร www.sobkroo.comศึกษาวเิ คราะห ศกึ ษาวิเคราะหหลักสตู ร และจุดเนน ของสถานศึกษา กรอบสาระการเรยี นรทู องถนิ่ ศกึ ษา/วเิ คราะห ขอมูลสารสนเทศของชุม ชน จดั ทาํ รายละเอยี ดสาระการ เรยี นรู ่ ครู / อาจารยน ําไปจดั ทําคาํ อธิบายรายวชิ า หนวยการเรียนรู / แผนการจัดการเรยี นรู เพอื่ จัดทาํ กิจกรรมการเรยี นการสอน/ประเมนิ ผล/ปรบั คมู ือเตรียมสอบศึกษานิเทศก : บวร เทศารินทร