Giáo Trình Phương Pháp Nghiên Cứu Khoa Học Trong Kinh Doanh (NXB Tài Chính 2014) - Nguyễn Đình Thọ_ 676 Trang

BO GIAO DI,lC vA DAo T~O TRUONG DAI HOC KINH TE TP. H6 CHI MINH NGUYEN E>iNH THO GIAo TRiNH PHUdNG PHAp NG kZYar(r) a- /I Yar(lI) ktk. -l)k Yar( r) '\" (k-I)Yar(//) = ( k ),kzYar(r)-kVarCT)] kI Yar(H) ~!:::!li.= (II k kl\\lar(r)+\"~ ~,:, ,Var(c.)-kl-'aT(r.)- --_'__:'j_, k- I VarCR) ~ NHA XUAT BAN TAl CHINH



Giao trinh Phuo-ng phap nghien ctru khoa hoc trong KINH DOANH • --~ ~ f\\(r.c .-+Izt. - oqo.!. 34- ()602d.. JJr lor / );JAr.

PIII(CYllgph tip /lghie\" Clnt kl,,,\" hoc trong kinh donn\", Nguye/l D,,,,, 1719 An bOn Ian th\" 2, 2013 NI,a xuat bOn70i Chtnh Phcichanh b6<iNha sach Tuon Minh 23 Dao DIIY to. PS, QI0, TPI/CM 237 Ditn Bien Phu, P6, Q3, TPHCM \"'II((YIIgpllllp IIgllii!ll ell), khoa h(Jc trOllg kiuit doanh, Ngllyetl Dlnh 171(1 An ban Ian th(r 1,2011 NhiJ ,w{ft ball Lao D6ng XCiH~i Ph6t hanl: hc}i Nhli scich l'lIdn Minh

lJQ GIAO Dl)C VA BAO T~O TRU'O'NG DAI HOC KINH TE TP. HCM Bien soan: NGUYEN DiNH THQ Giao trinh PHllONG PHAp NGHIEN cuu KHOA HO• C TRONG KINH DOANH (An ball /011 ttnrhui] ~ NHA XUAT BAN TAl CHiNH



Muc luc Ml)C Ll)C M!IC 1!lc i xxi LOi ,,6, tfillI CII\"UII8 1: 1 TO,.N, G QUAN V\"E\".N.. GIITEN Cu.'iU KHOA HQC I.Nghien cuu khoa hoc , , ,, 5 1.l.Kh6i ni~m ve nghien cuu khoa hoc 5 1.2.Nghi~\"CLrU hill1 Iilm va ll'ng dung 6 2.Cae trll'ong phai nghicn CL\"U khoa hoc 9 2.I.Suy di~n va qui nap 9 2.2.Dinh t(nh, djnh luong va h6n hop 11 2.3.H~ nh~n tlurc va trlrcmg phai nghH~nciru khoa hoc 'II 3.1'1 thllyet khoa hoc 18 3.I.C.lc thanh phan cua 1'1thllyet khoa hoc 19 3.2.Cac tieu chuan danh gia mot 1'1thuyet khoa hoc 22 3.2.1Y. eu to cau rhanh 27 3.2.2.Moi quan he gllra cae khai niern nghien dru 28 3.2.3.Kh1i nang tong quat hoa cua 1'1thuyet... 28 3.2.4.1)6ng g6p cua 1'1Ihuye! ve mt\\t 1'1lu~ va tlnrc ti~n 28

ii Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh 3.2.5.Kiem din h d uQC 29 4.Nghien ciru, xay dung va kiem djnh 19 thuyet khoa hoc 30 31 4.1.Qui trlnh nghien cuu xiiy dung 19 thuyet khoa hoc 32 4.2.Qui trlnh nghien cuu kie'm djnh 19 thuyet khoa hoc 34 4.3.Qui trinh han hQJ>:xay dung va kiem djnh 19 thuyet.. 36 4.4.Dfr li~u de' xfiy dl,l'ng vii kiem dinh 19 thuyel khoa hoc 38 TOM TAT CH lfONG 1 40 41 CAU HOI ON TAp vA THAO LU,&N CHUONG 1 TAl LlUU DQCTHEM CHlfONG 1 CIII(1IIg 2: 43 VAN 0 ~ N G !-llll N cou 1.Van de nghien CU·lI...................................... .. 44 2.Y tuong, VOI1 d'G, muc lieu, diu hoi va gia thllyet 45 3.Xac djn h vo11 de ngh jen cuu \"\"\"\"\"\"\"'''''''''' \"\"\"\"\"\"\"\"\"\"\"\"\"\"'\"'''' 48 5] 4. 001 tucng nghien cuu 4.1. Ca nhd11 52 4.2. N hom va to chuc \"\"\"'''''''''''' ., \"\"\"\"\"'''''''' 53 4.3. M oi qu an h~ , , 54 5.Tong ket 19 thuyet 55 o- ,IT. Ao' ng kNe t Iy' IhuyeNtv' a val. t\"ro cua no, .55 5.2.Qui trinh tong ket nghien cuu 59 60 5.3.Minh hoa vi! tong ket va xac dinh van de nghien clru 60 5.3.1.Xllc djnh van de nghien cuu dun chinh vao 19 thuyet.

M~IC luc iii 5.3.2.Xoc djnh van de nghien cuu: 19 thuyet va th] truong 65 5.3.3.Xae djnh van de nghien ctru: 19 thuyet va phuong phap 73 76 6.Tai li~u tham khao: each trich d~n va Ii~t kii 86 TOM TAT CHUONG 2 88 CAU 1101ON T;;'P v); THAo LU;;'N CHLfm-:G 2 ·90 TAl L1~UDOCTH~M CHUcmG2 Chutmg 3: 91 PH LfONG PHA' P DrNHTlN,H 92 1.Nghien cuu djnh tlnh trong x~y dung 19 thuyet khoa hoc 93 94 1.1.Phuong phap vu ding cu nghien ciru dinh tinh 97 98 1.2.Van dc, rnuc tieu va Iy thuyet trong nghien cuu dinh tinh :I 00 'l.3.Tong kct vit Slr d\\lI\\g 19 thuyet t rang nghien ciru dinl . tinh ·103 '103 2.Phv(]I1U phap GT 103 3.Plwcmg phap tlnh huong 105 4.Dli li~u vii thu th~p dfr lieu dinh tinh lOS 109 4.1.66n chat clCr li~u trong nghien CLrU dinh tinh ll8 4.2.Chon m~u trong nghien cuu djnh tinh 112 4.3.Cong cv thu th~p dlt Ii~u djnh tinh 113 4.3.I.Quan sat 4.3.2.Th,lo luijn tay doi 4.J.3.Ttuio lu~n nhorn y4.3.4.MQt sO chu trong thu th~p dlT lieu dinh tinh 5.1'han tich dlT Ii~u djnh tinh

iv Phuong philp nghien ciru khoa hC,K trong kinh doanh S.1.Mo ta hien tlfong 114 5.2.Ph5n Ioai hi~n nrong 117 118 5.3.Ket noi dfr Ii~u 120 6.Vi du minh hoa nghien elna dinh tinh 124 7.Gia trj cua san pham djnh tinh 126 8.De cuong nghien Clm dinh tinh 129 TOM TAT CHUONG 3 131 132 CAU HOI ON TAP vA THAOLUAN CHUONG3 TAl L1~U DOC THEM CHUONG 3 Chuoug 4: 133 PHUONG FHA!' OINH Lu'Q'NG 134 1.Nghien cuu djnh Ilfong rrong kiem djnh Iy thuyet khoa hoc 134 1.1.Cae d{lng bien trong nghien ciru djnh luong 136 1.2.Phll'ong phap va cong CI,I nghien CU'U djnh lU'cmg..· 137 1.3.DCI·liCuSu' dung trong nghien cuu djnh hrong 138 139 1.3.1.Di'r li~u cia c6 sRn 140 140 1.3.2.Nh6m 2: Oi'r li~u chua c6 55.n 148 1.3.3.Dfr li~u chua c6 !Ten th] tnrong 150 1.4.Van de. muc tieu va ly thuyet trong nghien ctru dinh Lucmg 152 1.S.TOng ket va Slr dung Iy thuyet trong dinh luong 153 1.6.ChO'nm~u trong nghien Clm djnh IlfCIl\\g 1.7.Cong cu thu th~p dfr lieu 2.Khao sat

v 3.Thl, nghiem 153 154 3.I.MOI so kh<ii ni~m co ban trong thl' nghJ~m 154 155 3.1.I.Bien thl' nghiem ··· 156 156 3.1.2.Don vi th& nghi~m 156 157 3.1.3.lli~n rruong thlr nghiem 160 160 3.2.Gia tri cua thu- nghi~m 162 165 3.2.1.Cac d\\lng gi\" Iri 165 167 3.2.2.Nguyen nhfin lam giam gia tri cua thiT nghiem 169 so3.3.MQI thir nghi~m co ban ············· 170 3.3.I.Mo hinh ban thu nghi~m 173 3.3.2.Mo hinh thLr nghi~m thirc SlJ' 175 176 3.4.M(1t so Ihll nghi~m rno rOng 3.4.l.Thll' nghiem ngilu nhien hoan toan \" 3.4.2.Thll' nghiem khO'i ng~u nhien so3.4.3.Thu, l~ghi~m th(l'a 4.De Cll'ong nghi~n cuu djnh Ill'c;mg · ·· TOM TAT CHUONG 4 CAU HOI ON TAP VATHAO LUAN CHU'ONG 4 TAl LI~U DOC THEM CHUONG 4 Clllflmg 5: 177 PHUONG PI lAp HON HQ1' ·.. 178 1.1 Ion hop trong nghien cuu khoa hoc ··179 2.Thiet ke kel hooptrong phtro 'g phap h6n hop

vi PhL!Ongphap nghien ciru khoa hoc trong kinh doanh 2.1.Ket hQP trong nghien cuu .. I 79 2.2.Cac dang thiet kc h6n hop pho bien 181 2.2.1.Thiet ke h6n hop cia phuong phap 2.2.2.Thiet ke h6n hop glin ket 183 2.2.3.Thiet kC'h6n hop giai thich 184 2.2.4.Thiet ke h6n hop kham pha 185 185 3.Vi dv ve phuong phap h6n hop 186 186 ve3.I.Vi dV 1 phoi hop kharn pha 195 203 3.2.Vi dll 2 vi! phoi hop kham phil 204 4.0e cu'Ong nghien ciru h6n hop 206 TOM TAT CI 1LfONG 5........... 207 CAU HOION 1',3.1'v); TIiAo LU~N CHLfONG 5 TAl LJ~U DOC 1'1reM Ct--ILfClNG5 CIIII'O'lIg 6: 211 CHON MA U TRONG NGJ IlEN C(tU OlNH LU'ONG 212 l.Ly do phal chon m~u 213 214 2.Chon m§u va sai s5 214 215 J.C<ickh<iini~m co ban trong chon m§u 216 3.I.Oam dong 216 3.2.0am dong nghien cuu 217 3.3.Ph1ln Ill' 3.4.00n vi 3.5.Khung m~u

vii 3.6.IIi~lI qua chon m~u .. 217 218 4.Qui rrlnh chon mall 218 219 4.I.Xac djnh dam t.lOngnghien ciru 219 220 4.2.Xac dlnh khung mau 222 222 4.3.X.ic dinh kich thuDe m5l1 222 223 4.4.C3e phuong phap chon m~u 225 226 4.5.Tien hanh chon mau , , 228 228 5.C;\\c phuong phap chon mau theo xac swlt 229 \" 229 5.I.CllOn m~ll rheo phuong phap ng~ll nhien don gian 230 234 5,2.Chon m~utheo phuong phap h~ thong 236 239 5.3.Ch0I1 m5utheo phuong phap phan ffing 5.4.Ch0I1 m~uthco phuong phap chon thee nh6m 6,Cac phuong phap chon m~u phi x.\\c 5uat.. 6,l.ChV11m~ll thea phuong phap thufin til?n \" 6,2.Clwn m~lItheo phuong phap phan doan \" 6,3,Ch(;>nrn~lItheo phuong phap phat tden mam 6.4,Chon rn~lI thco phuong phap dinh rrurc , ,..\" T6M TAT CIIUONG 6 CAU H61ClN TAP vA 1'1lAO LU,A_NCHUaNG 6 TAl Ll~U DOC TH~M CHUONG 6

viii Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh ClurulIg 7: 241 DO LUONG vA THU THAP DO' LI~U D!NH LUONG 242 242 vaI.DO'ILrong cap do thang do trong nghien ctru 243 do1.I.Cap thang do 244 245 '1.1.I.Thang do cap djnh danh 249 250 1.1.2.Thang do cap thu- I~r 25] 25] 1.1.3.Thang do cap quiing 252 264 l.1.4.Thang do cap ti I~ 264 266 va1.2.Cap thang do do manh ella chung 267 267 2.Cc>J1g t'~1thu th5p dCI'li~lI 269 270 2.1.I3;1ngcau hoi 270 271 2.2.Qui trlnh thiet kt! bang diu hoi .. 273 275 3.1-1i~u chlnh dij·li~lI 276 3.I.Nguy~n nhiln gay sai sot trong thu th~p du' li~L1 3.2.CIc bLI'OChi~lI chinh 4.Chuan bi dCl'lieu 4.1.Mii dCfIi~u 4.2.Ma tr~n dti' lieu 4.3.Ulln sach dCr Ii~u 4.3.1.0 trOng 4.3.2.Tra loi khong hop Iy T6M TAT CHVONG 7 au 1161 ON l'~P vA TliAO LUAN CHlfaNG 7 TAl LI~U DOCTIIEM CHVONG7

M~IC I~IC ix CII fl'Cmg 8: 277 DO LUONG KHAt NtV-M NGHtEN CUU 278 ly1.00' luoog trong kiem djnh thuyet khoa hoc 279 280 2.KIHlini~m nghien ciru va thang do chung ·280 281 2.1.B~c cua khai ni~m 287 288 2.1.I.Khai ni~m b~c nh5'(. 291 292 2.1.2.Kh<iiniem b~ccaO' 293 293 2.1.3. Thang do long quat 2Y4 295 2.2.Cac d,;lI1gdo luang khai niem nghien ciru 297 300 3.Tinh chiI'!ella do Iuong 301 302 3. J Do lin c~y 304 30S 3.2.Gill tr] nol dung va tinh dan lurong _ 306 ·..·..310 3.3.Gitl tr] hOi 1~1va gia tri phan bj~t 313 3.<1.Gi6tri Hen h~ Iy thuyet va gia trj tieu chufin 4.Xoy dung thnng do cho cac khai ni~m nghien cuu 4.1.Xily du ng t~p bien quan sat .. bo4.2.Danh Sio so thang do 4.3.0anh gin chinh thuc thang do 4.4.MQt so van de din chtl y them ve thang do 5.S\"i I~ch trong do luong do phuong phap S.I.Cae dong sai I~ch do phuong phap 5.2.Bi~n phap kh~c phuc CMV rOM TAT CI lUaNG 8 CAU HOI eN T~P v): THAo LU~N CHUaNG 8

x Phuong phap nghien ciru khoa hac trong kinh doanh TAl u~uE>QCTHtM CI IUONG 8 315 Chuong 9: 317 TIIONG KE DUNG TRONG KIEM DJNH LV TIIUYET KHOA HOC 318 318 I.Tom t~t thong k{>eho m~u 3]8 318 1.1.Do [!.tOngrnuc dQ t~p trung 319 319 1.1.1.Trung blnh ., 319 319 1.1.2.Trung vj 320 320 1.1.3.Mode 321 32l 1.2.Do lu'ong rmrc dO ph5n tan ., 321 321 do1.2.'l.Phuong s~i va I~ch chuan 322 323 t.z.z.Khoang bien I'hien 323 324 2.KY vang , , 325 2,1.Trung blnh dam dong 2.2.l'hu'cmg sai dam dOng so2.3.Mc;.t qui ,gc vc tinh toan ky vong 3.Bien chua'n trung binh va chuftn hoa 3.I.Bien chufin lrung blnh 3.2.Bien chua'n hoa 4.QlIan he gii'ra rham so m~lI va dam llong 4.1.Trung blnh m~lI va trung binh dam dOng 4.2.Phuong sai m~u va phuong sai dam dong 5.U&c luong thong ke

xi 5.1,U'6c luong khong chech va hi~u qua cua chung.. \"\",.,,, 325 5.2,Lf6c IlIc,l'ngqu ling \", \", \", \" ,,\"\" \"\" 326 5.3,VI du ve u6c luO'ng quang\"\".\"\"\"\".\"\"\"\"\"\" \" \" 326 5.3.I.Lf6c luong trung binh dam dong ..\"\"\"\" \" 326 329 6.Kiem din h thong ke ..\" \" \"\".\".\" ..\"..\".\".\"\"\".\" \".\" 6.l.Cac bu6c kiem d]nh gia thuret nghien ctru 329 6.2.Cia t ri p , , ,..\".,.\"\" ..,,\"\" \"\"\".\".\" \" \"..\" \" 332 6.3,5ai ram trong quyet djnh khi kiem djnh thong ke \" \"\" .. 333 6.4.Moi quan h~ gifra IX va \"\" \" ..\" \" 334 6.5,Vi du kiem dinh trung binh \" ..\"\" \" \"\".\"\"\" ..,, 335 7.M0o\"1 qU~11IW\" g'u-'o I1mi bile~n nga•u nI)I\"en\" \" \" \".\" ..\"\"\",,.,,\"\"\" 338 7,1.lli~p plurong Sa; v1lh~ so tuong quan \"..\"\" ...\".\".\"\"\" ..\"\" ..\"\"\"\"\"\"\"\".338 so7,2.Cac d ~ng h~ ILl'ong quan.. \".\" \".\" \"..\" ..\"\"\"\".\".\"\".\". \".\" '.\",,\" \"\".\" \" 339 7,2.1,'I'lI'lmgquan limg phil\"\" \"..\" \" \".,,\"\"\" \",,\" ....\" .....\" .....\". ....,,'\" \" 339 7,2,2: I'uong q lJil ,) ben ph'll,).\",\".\", ,\"\" ..\".\" \"\"'\" \"\". \"\",,'\" \".,,' ..\".,,' \" 34 J 342 so7.3,MOt qui tile ve hi¢p phuong sai \"\".\" \" \" \" 343 8,5lf dung SPSS dc' tinh h~ so tuong Cluan\".\".\".\".\"\" \" T6M TAT CII UONC 9 \"\" \"..\".\" \". \"\"\"\"\"\"\"'\" \"\", ,, 344 rApCAU H61 ON VA TI lAO LUAN CHLfoNC 9 \" \" 346 TA I LItu DOC Tt-lEM CH UO:-.lG 9 \"\"\" \" \" \" ..\"\"\"\" ..\".347 CIII(UlIg 10: CRONBACH ALPHA VA DANH GIA DO TIN cAYTHANG DO ......349 1,C\"la tr]. va. sal. SO~d 0 Iuo.ng \"\" ..\".\"\" \"\"\" \".\" \" \" \" \" ,,..350

xii Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh 1.1.S\"i so trong do luong 350 350 do1.2.Gia trj va tin c~y cua do IU'Ong 352 co2.LY thuye't do luong do luong dien 354 355 2.1.00 tin c5y cua do luong 358 358 do2.2.Do ILYong tin c~y b3ng h~ soCronbach aJpha 359 364 3.60 sung Iy thuyet do h.rang cO dien 371 3.I.Mo hinh do II100g vOi 5\\1' hi~n di~n cua sai si5 hI: thong 373 375 3.2.00 tin e~y va gia tr]: do luang hi~n di~n sai so h~ thong 4.Tlnh h~ so tin c~y Cronbach alpha b§ng SPSS T6M TA'r CHlfaNG 10 CAU H616N rAP VA THAo LuAN CHU'ONG 10 TAl L1~UDOC TH~M CHU'aNG 10 C/llrollg 11: 377 M6 H1NH EFA: KrfiM DINH GIA TR! THANG DO 378 l.EE'A vii danh gin thang do 378 379 2.Me hlnh EI'A 381 2.I.Mo hinh EFA mot nhan to 382 2.I.1.PhLYong sai cua bien do IU'ong Xi 384 2.1.2.1Ii~p phuong sai giiia F va Xi 385 2.1.3.1li~p phuong sai giiia Xi va Xj 386 2.2.Mo hinh EFA hai nhan to doc lap 387 2.2.1.Phuong sai cua Xi 2.2.2.Hiep phuong sai gii:ra Fi va Xi

Muc luc xiii 2.2.3.Hi¢p phuong sai giua Xi va Xj 388 ·390 2.3.Mo hinh EFA hai nhan 10 luang quan 391 393 2.3.1. Phuong sai cua Xi 394 396 2.3.2.HiVp phuong sai cua Fi va Xj 397 397 2.3.3.1liVp phcong sai gill\" Xi va Xj 2.4.Ma lr~n EFA 399 400 3.V' du danh gill thang do b3ng EFA 403 3.1.Thang do dan huang: mOl nhan 10 408 408 to3.2:11,ang do don huong: hai hay nhieu nhan 410 410 3.2.1.SIi d I,lng PCA v6i Va ri max 410 411 3.2.2.S~rd vnS PAr v6i Prornax \"'\"'''''' 411 412 4.Cac dang phiin tich EPA va emg dung 412 413 4.1.Nhiln 1.5chung va thlmh phan chinh \" 414 415 so to \"1.2.Clwn J lfO'ng nhan \" .415 4.2.1.Tieu ch rei genva Iue , 4.2.2.Tieu chI diem gny so4.2.3.Chc;mlnrac IlfO'ng nhan 10 to4.3.Quay nhan 5.Dieu ki~n de philn tich EFA do5.I.Mlre quan he gilra cac bien do luOng 5.1.1.Kiem dinh Bartlett S.1.2.Kiem di nh KMQ S.2.Kich lhuoe m5u to5.3.T\\lo bien eho nhan

xiv Phu'Clng phap nghien cuu khoa h9C trong kinh doanh 6.Danh gia gin tr] thang do b3ng ErA ,,\"\", .....•...............\"., \"\", ..\"\" ,,.416 to6,1.50 IUQ'ngnhiin trich \"\" \"\"\"\".\",,\",,\"\" \"\"\" \"\" \" \" \", \" ..4J 7 to6.1.1.50 IU9ng nhfin trich khong phu hop \" \" \" \"\" 417 6.1.2.Bienkhang nhom vao nhan to nhir da gia thuyet \" \" 418 419 6.2.TrQng so nhiin 10 va tong phuong sai trich 6.3.Chien tvoc philn tich EFA de danh gia thang do \" 420 7.Philn tich ErA voi 5PSS ,,424 \" 425 TOM TJ..T CHUONG 11 \" \" \"\" \" \" \",,427 cAu HOI ON TAp vA THAO LuAN CHUONG IJ .\" \" ..\" TAl LI~U DOCTI I~M CHUONG 11 \".\" ....\"...\"\" ..\" ..... \" \" \" \" \".. 429 Clmullg 12: MD HiNI\"' T·TESTvA ANOVA: KIEM DfNH KHAc BI~T TRUNG BiN H .,..,..\"..,..\"..,..\"..\".\" ..,..\" \".\" , ,\" , ,..431 J. Van de nghien ciru \" \" \"\". \" \" ..\" \" \" , ,\" ,\" \". 432 2.50 sanh trung binh hal dam dong: t-test \" \" \" 433 2.1,50 sanh hal Irung blnh dam dOng..\" \" , 433 2.1.1.Tru'Ong hQP mAu cap \" ,\" , \" 433 2,1.2.Truong hop mfiu doc l~p \" \" 434 2.1.3. Vi du so sanh hai trung blnh dam dong. m~u ciiip 434 2.1.4.Slr dung SPSS t-test mfiu c~p 437 2.1.5.Vi du I: So sanh hai trung binh dam dong: m~u dQc I~p 438 2.l.6,Vi dv 2: So sanh Lrung binh dam dong: miiu di)c l~p 439 2.1.7.Slr dung SPSS HeSI m~u dQc l~p \" 440

3.50 sanh bn lrllllg binh lro len: mo hinh ANOYA \" xv 3.1.M<) hi nh ANOY A 441 442 3.2.ANO VA ITIQcl h ieu 445 445 3.2.1.1'nlOng hop cae dam dong cO philn bo chufin 448 451 3.2.2. Vi du ANOVA mQt chieu: dfr Ii~u thir nghiem 453 454 3.2.3. Vi du ANOVA mQt chieu: dfr li~u khao sat 454 455 3.2.iJ.Kie·mdjnh hSu ANOVA 457 458 3.2.5.SU-dung SPSS: Ai'\\OVA mot chieu 458 46'1 3.2.6.ANOVA m(>tchieu: dam dong khong co phan bo chuan 463 464 3.2.7. VI du kiem djnh Kruskal-Wallis 464 468 srss:3.2.8.S':1d' ung kiem djnh Kruskal-Wallis 472 473 3.3.ANOVA hoi chieu: don quan sat 473 474 3.3.I.M6 hlnh A NOVA hai chi'eu don quan sat 475 476 3.3.2. Yi du ANOVA hai chieu: thll nghi~m khoi ngiiu nhien 3.3.:J.St:f<I\\lng SPSS: ANOVA hai chilhl don quan S<1I 3A.ANOYA n chreu: lhlr nghi~m thun 50 3.4.1.MO hlnh ANOYA hal chieu: thu nghi~m thira 50 3.4.2. Vi du ANOVA hai chfeu: thir nghi~m thua 50 3.11.3.Circda ng tong bien thien 3.4.4.SU-dung SPSS: ANOVA hai chieu thiT nghi~m thira 50 3.5.Ai'\\OVA cho thtr nghiem do IUOng nhieu Jan 3.S.I.Mo hinh ANOVA mot chieu: do IUOng nhieu Ian 3.5.2.Ma Ir~n hi~p phuong sai Yi 3.5.3.Vi dl,l ANOVA mQI chieu do luong nhieu Ian ,

xvi Phuong phap nghlen cuu khoa hoc trong kinh doanh 3.5.4.Su, d~lngSPSS: ANOVA mot chfeu, do Ilrcmg nhieu fan 481 T6M Tkf CH VONG 12 \" 482 CAU H61 ON TAp VA THAo LU~N CHVONG 12 483 TAI utu DOC TH~M CHVONG 12 488 CIII(cmg 13: MO HINH HOI QUI DON vA BOl: KIEM D~NH TAc DONG 489 CllA MOT HAY NI'HEU BIEN D(>C L~P v Ao MOT BIEN PHl) THUQC DINH LVc;1NG I. Vnn ele nghiiln ell u 490 491 2. Hoi qui dan 492 2.l.Mo hin h hoi qu i luyen linh dan 493 2.2.Gin dinh trong rno hlnh hoi qui don 495 2.3.Di~1I Sial 1110h3inh hoi qui. 497 2.4.V6'<: !Lrong rno hinh SLR dua vaodll li~tI rn~u 497 2.4.1.V6'c luong m6 hlnh 5LR b~ng OLS 499 2.4.2.1[~$O xac djnh trong dam dong 501 502 [e2.4.3.1 so xac djnh trong m~tI ,.. 504 so so2.4.4.M5i quan h~girra he tuong quan va he hoi qui 506 2.4.5.Tinh chnt ella troe hlqng va va kiem djnh chung 507 508 P.2.4.6.Kie'md [nh vaPo 510 3.MO hinh hoi qui bOi MLR 3.1.Mo hlnh hoi qui bOi MLR 3.2.V6'e Ilfong va kicm djnh h~ sO hoi qui b~ng OLS

3.2.1.Trong so hoi qui chua chufin hoa xvii so3.2.2.Trong hoi qui dii chuan hoa 510 so3.3.H~ phil ho-p010 hinh 511 512 3.3.l.H~ so xac djnh trong dam dong 512 3.3.2.He sO xac djnh rrong m5u 513 3.3.3.Kiem djnh rmrc dQ phil h01' cua mo hlnh S14 3.3.4.He so xac dinh di'eu chlnh 516 3.4.D3 eQng myen 517 3.5.Mo hlnh h'Oiqui bOi MLR trong kiem 'dinh gia thuyet 518 519 mo3.5.1.Kie·11II)'a SI,l'phu ho-pcua hinh va bien 519 520 3.5.2.Kiem II'n 51,1p' hil hQP cua gill dinh 521 3.5.3.Kich thuoc m3u 524 3.5.4.Chi(!'n luoc ph§n tlch 530 3.5.S.Vf du minh hoa 532 4.£'hoI1 tlch MLR voi SPSS 534 TOM Tkr CH U'ONG 13 536 cxu H010N rAl' VA THAo LuAN CHVONC 13 537 TAl LI~U DQCTHEM CHU'ONG 13 538 539 CIII({m8 14: MO Hi H HOI QUI v.ot BIEN DOC L~ DINH TiNH: ~ A OVA, ANCOVA VA NOI QUI. 1. Van de nghien ciru 2. Bien djnh tinh

xviii Phuong phap nghien ClfLi khoa hoc trong kinh doanh 3. SLR va ANOVA · H 542 3.1.SLR va ANOVA mot chieu ..\" \" ..\" \" \" \" ..\".\".\" ..\" \" ..542 3.2.Vi du so sanh SLR va ANOVA mot chieu., ..\" \" \" 543 3.3.SLR va ANOVA hai chieu \" \".\" \" \" 546 4. MLR va ANCOVA \" \" \" \"\" 547 4.1.Mo hlnh ANCOVA \"\" \" 547 4.2.Vi du ANCOVA va MLR vOi bien doc I~p djnh tanh \".,,551 4.3.Ph1ln tlch M LR c6 bien doc I~p djnh tinh vOi SPSS \"..\" \"\". 553 \" 554 5. Hieu llllg h6 lllong rrong MLR co bien doc I~p dinh tinh .\".\" \" 5.1.1lieu lmg 116 tuong giiIa hai bien djnh tinh \" ..\" 554 S.1.1.Mo hlnh hicu ung h6 tuong va XU ly., \" \"\" \"\".\" 554 5.1.2.DiJn giai hieu u-ng h6 tuong \"\" ..\"\" ..\" \"\" \" \"\" ..\"\" \" 556 5.2.HiQll lrng h6 tuong gilia bien dinh tfnh va b.ien djnh luong ..\"\"\",,. 559 T6M TAT CH LfONG 1.4.\"\"\"\" ....\" ....\" ...\"..\" \"\"\" \"..\" ....\"..... .... \" \" .....\" \".564 CAU H61 ON T~P v); THAO LuAN CHUaNG 14 \" ..\".\" \".566 TA.l LI~UDOC I'll tM CHUONG 14\"\"\"\"\".\" \"\".\".\"\"\"\" ..,,..,, \".569 C/II(lIIg 15: \".\".\" \" 571 M6 HiN\"\" NOI QUI DA DIE v): PATH 572 1. Van de nghicn cuu \" \"\" \" \"\" 575 2. Mo hlnh hoi qui da bien MVR 577 577 3. Mii hlnh I'ATH 581 3.1.Mo hlnh tong quat va cac bien 3.2.Phan tich ma hinh PATH

M~JC I~IC xix 3.3.Vf d~1minh hoa vc PATH 583 .. 587 4. B'l~en trung gt.an, bi'~cn d'i\"eu tl.e~t va. bi'~en kr'-em soa't .. 587 4..I•M0• hi'n h bi'\"en d'i~eu tr'~et, trung gr.a,n va kr'~em soa.r 4.2.Phan tinh bien trung gian 588 593 4.J.Phan tlch bien di'eu tiet 593 595 4.3.1.Cac d\\)ng bien di'eu tiet 601 608 4.3.2.Phan tich bien d;eu thea nh6m 615 4.3.3.Ph,in Heh bien di'eu tiet h6n hop va thuan ruy \" 619 4.3.4.Kham pha bien dieu tiet 619 619 4.4.l'han tfeh bien kie'f1)scat 620 622 dm,]5. I'hill) tlch bien tiet voi 51'55 624 5.I.Phan tlch bil\" di'eu tiet thea nhom vai 51'55 625 5.2.l'hl1l1 uch bien kiem soat, dieu tie't lhuan tl,y va han hop T6M Tkl' CH U'ONG '15 CAU 1161 ON T~P VA 1'1lAO LUA..NCHUONG 15 TAl Lieu DOCTI IEM cmrouc 15 TAl Lieu oA DAN ..



Laintlirlliu xxi \" , ~A L01 NOI f>AU ?J7)/II(cmg p/lllp nghiell elfll khoa h!)Clrim liim Itl mon Irqe lrang bi cho ::7- IIguu; 119Cnhi\"mg quan diem, nhijll Ihlte, pilltcmg phap va dlllg ell coelill Ihiel de tlwe Ilifll etic d!t all ngllien (lrll khoa hoc dlillg phlrollg pllap viI dIm II(\\1l1g.Vi vffy, mOil h!)Cnay dii dlfr1cdu« vao giallg dl!y IfJl bgecao hoc vii tiell si Irong cac IndTIIg d,!i II!)Cklro, nglmh kinh levil qlltin tri ITong IIll1ell mim qlla. Trill tlr€'giu;, tni li~u tie pllltllng plllip nglriin (lrll rat plrong plru, tit tong qllllt dii'il clruyin s811.Tuy nlriell, tlJi Vift Nnm, liri lifll tie mon Itgc nay cOli ral 1r1J\" eire, gliy kM khall cno nglfui II(1e,dlfc bi~1Iii Ir(leviin cao Ir9C vallghiell el(1Isillh. C,ao trll1ll lliiy ra dUI IIIr~m gilip cho Irqeoiin cao hgc va nghien CIrri sinh cO IIlem tili lifll h(le tijp v~plllfO'ng plrap Ilgitien Cln, biillg tiii'ilg Vifl. NiJi dUllg Clia gino Ir/II1, baog'6m 1I11il'l1kgit?il illite lien lang trong nghiiin Clhl khon Il9C hilll /1/111: x(iy d!t'IIg va kieill d;\"II Iy tllllyel kho« /Igc. Noi dll118gino Irinh 11aylit pllan IIlii dung col liii ella c/1I1(11iIi!1II IUp lJe plnrong p/Ilip nghihl Clr!; tac gill gi.r; tlri~u rho giting viell cua Truong Vii Kirrh Iii'TPHCM Iii' nifm 2007 den 2010. C(I fhli'gioo Irln/I IIay baogOlll hni I~J!,15 chuang: TtJp / bao g'6\", 5 clu<,(Tllg(C1Jl1'Cl71Igdiii1 C/II((Tng5), gia; Ihi~1I v'a Ihiiil k€' Ilghirlll \"\"\". CIIII'Q'llg 1 Ir/niT lilly 100I1qglwn ve \"E'lien CII'II khan \"9C. C/IIl'(TIIg2 gi6i thi411cacft tflll'C xac djnlt vrnl ife nghien erhl. ChuvIIg 3, 4 vn 5 gir'Ti Ihi~1Ivc! pJurcmg pllap di\"ll tinh, ifjrrh 11l'(Tllgv, n 116n 1111\". Tgp II bao gom 10 c/1U'llIIg lie\" so'(011((1118 6 Chlf(TtJg75) giai Ihi~u miJt phlfong philp cninh IrOllg ki€;11dillir Iy tJwyel kllon Irpc M,lg ii/lilt I\"(Tng. Chuang 6 '''1'111bay \"Ie pl1lfcfIIg plu;p ch(J1I \",Oil ITI)II8 IIglriell elrll ifillh Im}ng. Clllrollg 7 vii 8 II/ldc l~i ve co sO- ve do lttong, tlru IIlqj! tli; li~1I dinh /rt(TlIg, vii each Ihr'rc do !trimg khal lIiflll IIghiell drll. ba\"Cllucmg 9 im IlJi 1119s1iYkiiiir IllIre 1lr01igk€ co dr'mg Irong kiein dinll ly Ilmyel kl'OII !t!)C.CIIU(mg 10 va 11 Ir'lllr bay phlflmg phcrpdaniz giti Iff) till cijy va gili tri Ilrall,~ ifo: Crollbach alpha va EFA. CllIl11ng12,13 va 14 giui Ihifllnhimg 1116hinlr tlrOllg k€ plIO bien dling deki€;n d!nlr IIj IIwyii! klroa IIIJC:I-lest, ANOVA, Iroi qlli dUll va bpi va ANCOVA. CliO, Cling, Clnrong 15 gi6i tlli?1I 1110Irinll hoi qlli da bieil, PATH vn It'6i qlli MMR. Cilia trllllr lIay theaIUrUrlg 1;'lg d!mg trollg IIliel kevil tI'!'C Irif\" IIglnell clhl trollg khon 1t!)Ckillll deanII, tijp trlmg nlnell vno vi dl} lIIilllr 1r1}Q, clui yell tTid, lir veIIlgt sO' \"gllie\" Clhl elia trlc gin vii ctic cijng S!( trong nlrihlg lIIinl gan lIlly tlti IrtlVIIg Viii Nam. Pllnn 1Il~1Il IhOllg ke SPSS dlfr1'- giui Ihifu d€'Xli' ly dii' lifll.

xxii PIUfO'lIgpl1tipI1gili.n CUltkhan h9C trollg kin;' dOnl,Ir aCiao trillil nny ph(lC V(l chillil cho mOil hoc phuong phap 11ghienc(ft( khoa hoc bqc crill 119Cvrllie\" si Cli\" IIglmll kinn doanh. Tlly nhitn, IIhii'tlg \"gimh khoa hpc xli hpi khtu: lieu c6 tile'slr d(mg vi elillg c!llIlIg phucmg pll/ip Ilghierl C'1rL1D,e'slr d(lIIg, \"SU!}; d9C dill nhimg ki€'1 tillre co ban ve plll(cmg pJlIip nglzien dru Illzijp mOil 0 bl,ieCI(IIhrill, ud, IIgMbl CI(II th! truimg va m(it sii'kiii'n thut: co ball ve thullg kii, Vi t'(jy, sinh VII!Il b(le elr Ilhlill ctic lltim ClIO;Clillg co thelham kJltio, Tar gia trlllI Ir(lIIg ctim q\" cae aollg IIghi?p Truimg DH Ki,,11 teTPHCM, d~c bl?1 Itl GSTS Nguy~1I DOllg /)ItOllg, Ifglro; </Ii kid: thich, xiiy dt,mg lIt! 10'durc ellI/Oi IUp pJrUUll8 plltip nghiell (1m khOIl hpc, cae Ihay co iham 8'11 chuoi lop \"iiy, ClillK wi etlc \"ve vic\" caa h!)e va IIghiell CI(II sinh, riJ 11,l0cho ttlc giti IIgu'OlI ea\", 'II)ollgdthoiill 11111,,g1il1lO Irmlt lIay, Ttu:gid Irall IrC;III8cam Ort Truimg DH Kinh I€TPHCM riff cap kinl: phi dt 111I,re1!i~1Ivtl ll(ii aollg Iflllill di\"il gino Irllll! clin Nhi: Trur}lIg cilia xi, tlollg gop \"llIell y k,t\" qui btlll cho gino lrillll nay, CIIOt Clirlg, lIIe gid biOI IJIl TS Nglly€n Til! Mai Trang dii dimh Ilhi'ell II,Ui y ungiall tit illtin III~\"VC Il(ii dung, doc, gop SI~11chil'a ban tlllio nlrieu tan, Tlly lI11iell, fJllI(IJllg plf/fp IIghiell CI/'IIkhon il9C Iii lanh f'!(c plru'c tqp vii da d~ng, VI vf!y, gitio Irillll lilly clldc chdll c(mllillelllhicil sOt, Vtli {(II /1,711 !'Iill Iilr',. 'rM? (I1nl1l 2011), tne gin ali I1h(11I(trWc \"hieu pile binh. VrI gop y clill III!II dQc, f)l<'ll vilo IIllIf\"g pM binlr va gOp y do, f(n ban tall thri'llai \"ily (mTIIl 2013), ria (Irt'(7csrrn cntm Irhimg liii vn bO'sling nldell ph'lirt Irong cae chuong, tlrJelii~1 Iii Iroug Chuang. 7 uc CMV viI CllImng 15 ve chi lie! Ctlell pl,o\" tich bierl trrlllg ginn, dfell tiBI va ki€;n sonl M,rg hoi qui 1/11/' bgc. Tae grd klllll 1II0llg tiep i!IC IIhQn timlC IIhi'mg pile bitlll vii gop!) eria b(ln d9c, TPHCM, t/uillg 10 m11112013 Nguy~n Dlnh ThQ Tnremg DH Kinh teTPHCM

Chuong I. 'I'O'nl! quan vii nghiclt cuu khoa hoc 1 T~p I THIET KE NGHIEN C(J'U



Chuang 1. Teing quan vc nghicn (ll'll khoa hoc 3 C/,U'UlIg 1 Tong quan v'e nghien ciru khoa hoc Chuang nay giai thi~u cac IlQi dung: 1. Ngiliell cr~'~kho« Ir9C 2. Cdc f/'ldl/l8 plrrii IIgllicl'l crhl khoa 11(1C 3. L!i Ilruyrl klrOllll(lc tIn lieu cllI.lnll ddnh gin 4. Nglri211clh\" xlly d!I'ng va ki€ill dinh Iy fl11IyH khoa /r9C

4 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh Phong viell gioi co the'dong gop thong tin 111ai va doi khi quan tl'91lg elm kilo fallg iri thuc. Nhii khoa hoc gibi (hay d&) cling co lilt lam rlieu rio, IIlllmg ho linn 11~!kIlJ6ng pluii Vlh(l iii nita khoa hoc Ilia vi Ir{lla plrong tlien gibil (Dubin 1978, 16). Phat bieu cua Dubin, mi?l nha nghien Clru ve xay dung Iy Ihuyet khoa hoc, cho chlmg ta mQt so suy nghi tnroc khi di vao lanh vue phuong phap nghien cuu khoa hoc. Cong viec (co the Iii mQt Irong nhl'mg cong vi~c) cua phong vien, thea SI!hieu biet cua tac gia, lil ghi chep co h~ thong nhl'mg du kien xay ra de truyen dat I~i cho nhung ai quan tam ve chung. Nhlr v~y, de Ira thanh phong vien, chung ta dln phai duoc dao tao nhung kien thirc va ky nang dIn thiet rna nha nghien CLI\"lIkhoa hoc c6 the khong duoc dao tao, Tuong h,1' nhir ph6ng vien, hay cac nganh nghe khac, nha nghien CU'L1khoa hoc cling duoc dao tao nlumg kien tlurc va ky nang de lam nghien CLI'Ukhoa hoc, Mo la cac hien tirong khoa hoc trong rhuc I'e khong phai ta cong vi~e chinh cua nha nghien CLI'U, Nha denghien cuu phai kharn pha qui luat thuc te (reality), OJ nhien, kham pha qll i ILl~tella thuc te, nha nghien cuu can phai mo tli chuug. Lay VI du, neu chi mo ta trai tao roi tu' tren xudng, thl nhfmg nglrOi binh thuong (nho tac gia giao trinh nay) hay cac ban hoc sinh tie'u hoc deLi biet duoc va lam duoc. VI vay, net! chung ta chi dlmg (1 viec \"tai tao roi til' tren xuong\" thl Newton va cac ban h9C sinh tie'u hoc khong khac nhau may, Nhung Newton Iii nha bac h9C 1611cua nhan loai vi ong ta tim duoc qui lu~t roi cua trai tao (P = mg). I Nguyen v3n tiiing Anh: \"Good reporters can contribute new and sometimes important information to the body of knowledge. Good (or even bad) scientists can do the same thing. doing SO not because they are scientists but because they are good reporters\

,"Clurong I, Tons qua\" vl! nghien ct('U khoa hoc 5 MQt van de l1u'a rna nha nghien ciru khoa hoe din chu y la (mQt) diem khac nhau giva nha nghien ciru khoa hoc va nha van. Nha van c6 the dua vao thuc te de lam nen tang cho tac pha'm van chuong (tam goi la rna ta thuc tC) va ho cling co the dung htr cau (I;,Imgoi la tao nen thvc Ie) trong lac phfirn van hoc cua minh va nha van duoc dao tao nhfrng kicn thirc via ky nZmg de thuc hi~n cong vi~e cua ho. Tuy nhien, nha nghien cuu khoa hoc chi mo teithuc te de tim qui lu~1 ella no chl1 khong the tao ra thuc t@. Cong vi~c kharn pha va kh3ng dinh qui lu~t cua thuc te: xay dung va kie'm dinh Iy thuyel khoa hoc la nQi dung ella giao trmh nay. Tuong 11,1' nhir trong nhirng nganh khac, ngu'oi lam nghien ciru khoa hoc din e6 nhimg kien thuc va ky niing can Ihie'!. truce lien la ve phirong phap nghien cuu khoa hoc de co the' tro thanh thanh vien rrong c9ng dong nay. 1. Nghicn dHI khoa hoc 1.1. Khai ni~m vianghien eml khoa hoc Nghien cuu khoa hoc) lil each thuc con ngtrai lim l'lieu cac hi~n IlI'O'ng khoa hoc met each e6 h~ thong (Babble 1986). Trong the giai ngay nay, dc' hi0'u bict mQI SI,I' viec, chung ta co hai each do lia, (1) ehap nh~n va (2) nghien ciru. Chfip nh~n (agreement reality) La each thuc con nguoi hie'u biet S~I'vi~c thong qua vi~c thua nhan cac nghien ciru hay kinh nghi¢rn cua nguui khac, Trong khi do, nghien ciru (experiential reality) Iii each thirc con ngiroi tim hieu SI,I' vi~c thong qua vi~c th~c hi~n cac nghien ciru hay kinh nghi~m ella chinh minh. '1 uy rAng vi~c t~() rn thuc te ,,!tn xuii't hi~n (di. khOng the chap nhSn) trong nghien c(ru khoa hoc: thay vi till! thap d\" Ii~u lai t~o ra dirli.?u g!\" (tao ra thuc te) yde kiem dinh Iy thuyet khoa hoc (rou 0 day khong phai 110 d~ng t\"o ra dirli~u de minh hoa cho mot phuong phap, vd, ph;;n liro thong ke, nao do). I Nghien CUll kho. hoc xii hoi via kho. hOCh,1 nhie!\\, CO nhfrng di~an tuong dong vii nhfrng difm d~c tmng rieng CIi. chung. Phll'01lg philp nghien ctru trong giao trinh n~y Ihu<)cvilo I,;nh vue khoa hQc xa hoi.

6 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh Chap nh~n lit nen rang ella hau het cac kifn thtrc chung ta co duoc, boi vl chung ta khong the hieu biet duoc rnoi S\\f vi~c b~g nhl'mg nghien cuu, kharn pha ella chinh minh. Tuy nhien, chung ta co the tnrc tiep th~fe hi~n cac nghien ciru de hieu biet 51! vi~c. Hay n6i each khac, kifn thlrc Iii dang san \"ham co the nh~ diroc thong qua chap nh~n hay nghien nfU. Khoa hoc cho chung ta phuong thirc de tiep e~n voi cci hai each hie'u biet 51! viec tren day, chap nhan va nghien ciru, de hic'u biet 51! vi~c ma chung ta can biel. Khoa hoc thiet I~p nhirng lieu chua'n cho vi~e chap nh~n rung nlur cho vi~c thl!C hi~n cac nghien ciru. 1.2. Nghien cit'u han lam va lrng dung C6 nhieu each philn loai nghien ciru, dira vao rnuc dich Slr dung ket qua ella nghien ciru, nghien cuu khoa hoc co the' chia thanh hai dang co ban, do la (1) nghien ciru han Him (academic research), va (2) nghicn cuu irng dung (applied research). Nghicn cuu han lam trong mot nganh khoa hoc nao do la nghien cuu nh5m rnuc dlch rna rQng kho tlmg tri tlnrc ella nglll1h khoa hoc do. Ket qua cua nghien cuu han lam chu yeu nham vao rnuc dlch Ira loi cho cac cau hoi ve ban chat Iy thuyet cua khoa hoc. Hay noi each khac, nghien cuu han lam co muc dich xay dung va kiem dinh cac Iy thllyet khoa hoc. Cac Iy thuyet khoa hoe dung de giai thich va dv bao cac hi~n nrong khoa hoc (Kerlinger 1986). Nlur v~y, nghien ciru han Him trong kinh doanh la cac nghien ciru giup rno rong kho tang tri thuc ella khoa hoc kinh doanh, Cac nghien cuu nay xay dvng va kiem djnh cac ly thuyet khoa hoc ve kinh doanh de' giai thich dv baa cac hi~n nrong khoa hoc trong kinh doanh. Ket qua cua cac nghien ciru han lam trong kinh doanh khong nh3m vao rnuc dich ra cac quyet djnh ve kinh doanh clla cac nhil quan tri trong mot cOng ty cv the.

Chuong I. TO'''1lquan vc \"shien crru khoa hoc 7 1<0'1qua cua nghien CLIu him lam tlurong duoc cong be Iren cac tap chi khoa hoc han lam ve kinh doanh, d'i nhien la chat luong CLio nghien cuu dar yell cau cua tap chi khoa hoc ('\\,1 the nao do. Cac ket qua nghien ell'\\.ld~ng nay khong nharn vao vi~c ra quyet djnh kinh doanh cu the' cua doanh nghiep nao cs: Chung giLlp cac doanh nghi~p hiell biet ve cac qui lu~t trong kinh doanh de tll' d6 cO the' v~n dung C~I the (c6 thc' thong qua cac nghien cU'U ung dung tiep theo) vao vi~c ra quyet djnh va v~n hanh cac hoat dong kinh doanh cu the' cua doanh nghi~p, Vi v~y, chung ta can chu )' la ket qua cua nghien cuu him lam thong rhuong la khong the'(mg dung true tiep vao th] truong duoc ma ciin phai thong qua nhimg nghien cuu ung dung tiep theo. Co nhirng ket qua nghicn cU'U him lam phai can nhi'eu nam rnamoi co th1l'ling dung trong tlurc ti~n duoc.San pham nghien Cll1.1 khoa hoc him llim chi co gia tr! neu no duoc c(ing dong khoa hoc chap nh~n, nghia Iii no duoc eong bo tren cac t<.lPchi han lam khoa hoc d u'O'Ccong dong khoa hoc quec te chap nh~n', Nell no khong d~t duoc yell diu nay thl h'iiu nhu khong co gia tri5, Ui'y vi du mQI nghien cuu him lam cua mQ! nhil khoa hoc trong 1110t1rtrims da i hoc hay vi~n ngl'lien ctru ve mOi quan h~ giCrathai dO '1 Trcn th.! g,6;, cac tap chi khoa hoc him t5m noi chung va khoa hQChiln t5m [runf' kinh donnh nbi rieng Iii de tap chi co \"we dieh cong bi) de dInt; trlnh nghien .:t'll kboa hoc hi'\" liim, Trong ngimh kinh doanh co nhfl'u tap chi chuycn nganh kh,,;c nh\\l\\1 nhu t!ti chinh, nhfin s~r,'Juan tr], marketing, san xuat. vv. va thtr h~ns cua ehllng Cling khnc nhau. C6 nhieu to chuc phan IO{lichung nhu rhomson l{toulcrs (thuong goi Ihco ten cil I. lSI-Institute for Scientific Inform,llion, cac t{lP ch' trong ng.\\nh khoa hoc x3 h(>1Ii>SSCI-Soci.ll Sciences Citalon tndex), Scopus, ABOC (AlI.lr.,li\"\" Busin~'SSDeans Council), vv, Vi chi lieu danh gia khac nhau nen til':' hang eua m{it t~p chi nllO d6 co Ill;; khiic nhau Irong cae h~ phan lo~, kh.ic nl\",u, Iuy nhien, m{it each long quat, mot dIng trinh de dllQCcong bO tren m{it tap <'hihi\", lam kho, hoc quoc te di'>duvc cQng dong khoa hOCcOng nhan phal cO die'm mm va CO y nghia (pMi Ihong qua h~ thong binh duyel chal chi.' cua dc nha khoa hVl' lrung rung <huy.!\" ng;'nh h~p), , '\\Jgllbi vjill giac) tnnh nay ciing 13lac gia cua 111Ql so san phiirn nghu~n ciru kh6ng cO 8,5 trj (kh6ng c6ng bO dUQc) nhu v~y,

8 Phuong phap nghien CLrU khoa hoc trong kinh doanh va long trung thanh ella khach hang doi v6i thuong hi~u (nghien cuu han lam). Muc lieu ella nghicn CU'Ln1ay la gl? Xay dung va kiern dinh mot Iy lhuyet khoa hoc, thong qua vi~c tim kiern moi quan h~ giua hai bien, thai do va long trung thanh. Slt m~g cua nghien ciru nay lit gl? Phuc vu xii hoi loai ngltoi, thong qua: Giup nhirng ngu'oi quan tam den liinh VIfC nay hieu biet duqe moi quan h~d6. Cac eong ty kinh doanh ting dung n6 V/IO viec kinh doanh (lam eho vice kinh doanh cua cac cling ty co hi~u qua hon) thong qua viec xay dvng nhiing rlurong hieu duoc khach hang thich thu. Ciup cho cac nha nghien ctru thi truong (U11gdung) thiet ke cac nghien CLI'U cu the' cua rnlnh. Lay vi du, khi khach hang khong trung thanh voi thuong hieu cua rnlnh, cong ty eo the th...c. hii~n mOt nghien docuu ve thai cua ho dOi v6i thuong hieu ella rninh nhu tl,e' nao? Die'lll nao CLIO rhuong hiell Jam cho ho c6 thai dQ khong tot (ly thuyel da cho I'hay thai dQ tO't doi voi mot thuong hieu 111mot yell t6 lam cho khach hnng tl'llllS thanh voi rhuong hi~u do), Han nira khi cac nha nghi@n cuu him lam di tim moi quan he giG'a hai bien nay, ho dill phai xay dung cac thang do de' do hrong chung. Cac nha nghien et:1LI th] tl'ltimg e6 the' Slr dung thang do nay trong nghien ciru ra quyet djnh cua minh. Nghien ciru ll1lg dung Ii! cac nghien cuu nham lmg dung cac thanh tuu khoa hoc ella nganh do vao thuc ti~n ella cuoc song. Ket qua ella nghien CUll (fIlg dvng nh~m vao muc dich true liep h6 Irq eho vi~c ra quyet dinh. Nhu vay, nghien ciru ting dung trong kinh ladoanh cac nghien cuu ap dung khoa hoc kinh doanh de nghien cuu cac van de kinh doanh ella cong ty nhu marketing, nhan S,!, vv, Ole nghien ellll nay nh~m vao ml,le dich h6 trQ cae nha quc\\n trj trong qua trinh ra quyet djnh kinh dO'anh. Trong nganh kinh doanh, d~ng nghien eu'u ung dvng pho bien Iii nghien cUu thi trU'(mg, va hlnh than], nen I1g1mhnghien eu'tl thi truUng dOc I~p de' th~I'chj~n nghien

Chuong l. Tong qll~n vI}\"shiell Ct\"U khoa hoc 9 cuu th] truong cho khach hang la cac cong ty kinh doanh can thong tin dl! ra quyet djnh kinh doanh. Gi60 trinh nay chi t~p trung vao nghien cuu han Him trong kinh doanh voi muc tieu Iii xiiy dung \\'II kiem djnh cac I)' thuyet khoa hoc ytrong kinh doanh. Tuy nhien, ban doc cung chu Iii SI,I' khac nhau co ban cua nghien CUll him lam va nghien ciru tIng dung la 6 muc dich CUi) nghien cuu, I':ghien cuu han lam nh~m vao muc dich xily dung va kiern dinh Iy thuyet khoa hoc-thu th~p dfr li~u de' xliy dung va kiem dinh Iy thuyet khoa hoc. Nghien Cll1.1 tIng dung nh~m vao muc codieh thu th~p dl!' lieu de ra quyet dinh kinh doanh. Khong 51,1' khac bi~t ext ban ve phirong phap va cong Ct.1 rrong nghien elm him Him va nghien CUll lmg dung. Nhu v~y, du li~u Iii trong tam ella cac du an nghien cuu, du lil him lilm hay ung dung. Va, cLing VI vaY, cac nhll nghien cuu rhuong dong nhat giCfahai khai niem duo li~u va nghien cuu (research: nghien eli'u'\" data: dfr li~u) 2. Cac tnl'(l'llg phai nghien cuu khoa hoc 2.1. Suy dien v~qui nap deTuy thu(lc vao vSn khoa hoc can nghien cuu, chung ta co lien hanh nghien cuu theo qui trrnh suy di~n (deduction) hay 'lui n\\1p (induction). Hlnh 1.1 minh twa cho chung ta hai qui trlnh co ban cua nghien ciru, suy di@n va qui nap. M6 hinh nay con duoc goi Iii vong Wallac~ (Wallace 1969, ix). Qui trinh suy di~n b~t dall til cac Iy thllyet khoa hoc da co, con gOi Iii I)' lhuyet nen (foundational theories) de xay dung (suy dj~n) cac gi<i lhuyet tra IcJieho diu hoi nghien ciru (research question) va dung quan sat (thu th~p dlf li~u)\" de kiem dinh cac gia thllyet • Thu3t og\" quan slit (observations) cO hai nghia trong nghil?n ciru. :>Ighia hep, Ihu~1 \"II\" quan <.il am clu phuong phap Ihll th~p dir tieu biing quan sal (\",.il). 'lghiJ r6og, Ihu,it ogu' quan <0\\1dung de chi eho tal ca cae phl.l'O'ngph~p Ihu lh~p

10 Phuong phap nghien CL),U khoa hoc trong kinh doanh (hypothesis) nay. Qui trinh qui Il<)P di theo lurong ngU'Q'elai voi qui trlnh suy di~n. Qui trinh nily bill dau b~ng each quail sat cac hien nrong khoa hoc de xily dung 010 hinh (pattern) gicli thich cac hien urong khoa hoc (ly lhuyet khoa hoc). Hinh 1.1, Suy di~n va qui nap trong nghien cuu khoa hoc ly Ihuyet f i \\ TringqllM hoa SUYDrEN Cia thllyet ..---...1--1, I \",CCHAIEUNHOCIUU \\. 1 QUYN..,P ! Ngtlon: Wallace (1969, ix) Mo hlnh (Hlnh 1.1) cho thay moi quan h~ gifra Iy thuyet va gia thuye! cung nhlt co so cua SV' phat trien trong khoa hoc xii hOi. Ly cothuyet lit nen timg dc' xay dung cac gia thuyet: gia thuyet din quan sat de kic'm djnh: ket qua cua kic'm dinh cho ehimg ta cac tong quat hoa, va cac tong quat hoa nay se bo sung cho Iy thuyet. Ly thuyet lai ticp rue kich thich cac gia thuyet moi, vv. Tuy nhien, cac quan sat cung cho phep chung ta tong quat hoa de xiiy dung nen cac I>; thuyet. Qui trinh tiep di~n va khoa hoc ngily dmg duoc bo sung va phar tricn. d\" lifll nhu quan silt. ph6ng \\'an. th;\\o IU~I1,VV.6 day. thtl~t ngii quan sat duec dung theo nghia ,<)ng.

veChuvng I. 1'(>'I'g qunn nghicn ClllLl khoa hoc IJ 2.2. Dinh tinh, dinh luong va h~n hep t-:ghien cuu khoa hoc co the chia thanh ba truong phai, do la (1) dinh tinh (qualitative approach), (2) djnh luong (quantitative approach) va (3) hon hop (mixed methods approach). Trong nghien cuu han lam, nghien cuu dinh tinh rhuong (chcr khong phai luon luon) di doi voi vi~c kham pha ra cae Iy thuyet khoa hoc, dua vao qui trinh quy nap (nghu?n cuu truce Iy Ihuyel sau; vd, Marshall & Rossman 1999). 'ghien ciru djnh hrong thux:mg g~n liEmvoi vi~c kiern dinh chung, dua vao qui lrinh suy di~n (I,. Ihuyet r'Oi den nghien ClI'U; vd, caEhrenberg 1994),1 I'll'cmg phai nghien cll'U hon hop phoi hop djnh tinh v1l djnh hrong voi nhirng mire dO khac nhau, vi du nhu dinh tinh Iii chinh, djnh hrong III chinh ho~e ca hai dong vai Ira nhu nhau dc' rung gi.,i quyel van de nghien cuu (vd, Cresswell & Clark 2007; Tashakkori & Tcddlic 1998),Chi liel ve dinh tinh, dinh luong va ht.n hop duor rhao IUQntrong die chuang tiep thco. 2,3. n~nh~t1 IhLl'C vii truong pJuli nghien elm khoa hoc Nghicn ClI'U khoa hoc va san phd'lll ella chung-e-tri lhirc khoa hoc (scientific knowledge)-lu6n g~n lren v6i h~ nhfin tlurc khoa hoc tu(paradigm), NghiGn ClI'U khoa hoc b~t ngufin su to me cua chung ta doi voi cac hi~n urong khoa hoc. Phuong phap nghitm ciru khoa hoc giup ChLlI1gta kham ph'; cac hi~n tU'{;mgkhoa h9C IllQt each co h~ thong, Co nhi'cu each thlrc kharn pha cac hi~n tUQ'I1g khoa hQC-I~o ra tri thuc khoa hoc-va chung dua tren nhC'mg tien de khac nhau, I~O thanh cac h~ nh~n thirc kho.i hoc, Thuat ngir h~ nh~n thuc khoa hoc duoc Kuhn (1970) Sll dung trong phan tich ve S~fphat trien cua khoa hoc. Trong nghien Clnt khoa hoc, h~ nh~ thlfC khoa hoc cung cap each tiep c~n cho nhit nghie:'\\ ciu.

12 Phuong phap nghii'mciru khoa hoc trong kinh doanh C6 nhicu h~ nh~n thuc khoa hoc duoc hlnh thanh, chung ta e6 the' chia thanh ba h~ nh~n thirc chinh: (1) h~nh~ tlnrc khach quan (postpositivism), con got la h~ nh~n tlurc thuc cheng, thuong di doi v6i rnrong phai dinh LUQng, (2) h~ nhan thLrC chit quan (constructivism), con gol la xily dung hay di@n giai, thuong g~n lien v6i truong phai dinh tinh (qualitative approach), va (3) h~ nh~n !hllc th\"c dung (pragmatism) giin Ifen voi tnrong phai han hop. Ciao trlnh nay t~p trung vao ba tnrong phai nghien ctru nay (dinh tinh, djnh ItrQTIgva han hop). Cac trtriJng phal nghien ciru khoa hoc dira vao ba van de chinh, hay nol each khac, nhll nghisn eCrukhoa hoc din phai tn,; lCyi ba cau hoi eo ban sau day de co thC'hie'u duoc MUng gi chung ta muon biet (vd, Cuba & Lincoln 2005; Johson & Duberley 2000): 1. Ban chat cua thuc It!La gl (what is the nature 01 reality)? 2, Nha nghien cuu va san pharn nghien CLI'U (cai chung ta mLion biel') quan h~ voi nhau nlur the nao (what is the relationship between the knower and the known)\", va 3. Cach thuc n80 d@'kharn pha ra tri tlurc khoa hoc (what are the ways of finding out knowledge), Cilu hoi thtt nha! thu{lc ve quan dle'm lu~ khoa hoc (ontology: the science of being). D6 IIIkhoa hoc VEo ban dlat cua tlurc te. Hay n6i each khac, quan diem lu~n khoa hoc La nhimg gia dinh (claims/assumptions) ve ban dlat cua rhuc te'-nhu'I1g g1 hien hiru, cluing hien hii'u nhir the nao va chung 'Iuan he voi nhau nhir the nao, TnrOng phai nghien Cttu djnh hrqng, dua tren co s6 cua h~ nh~n Ihtrc khach quan, cho r~ng eo SI,I hien dien mot th~rc te khach quan duy nhat (objective reality) va IfQc l~p v6i nha nghien Cttu. Theo truong phai nay, nghien ciru kho I hoc co g5ng rna til qui lu~t

Chuong I. T'-;ng qll~n vI} nghicn Cl\"U khoa hoc 13 cua thuc Ie' khach quan nay cang chinh xac cang tot, Vi v~y, cac nha nghien cuu khoa hoc dira vao h~ nh~n thirc khach quan co g~ng kharn pha cac qui lu~t nhan qua (cause-effect relationships) cua cac hi~n ruong khoa hoc (vd, Johnson & Duberley 2000), Truong phai nghien cuu dinh tinh, dira tren co 56 cua h~ nh~n thuc chu quan, cho ding khang the hien di~n mot thuc te khach qtlan ma hi~n di\\'n da th~rc te (multiple, socially constructed realities), phu lhuoc vao nhll nghien oru. VI v~y, cac nha nghien ciru trong he nh~n tlurc chu quan cho rimg cac hi¢n tlf(7ng khoa hoc tac dong qua lai I~n nhau va quan h~ nhan qua khong the ma ta ho~c giai thich duoc thuc te (Cuba & Lincoln 2005), Truong phai nghien (lJ'U han hop (mixed methods approach), dira vao h~ nh~n lhu'c thuc dung, cho r~ng van de quan trong de tao ra tri thuc khoa hoc khong phai 111co S~I'hi~n dien mot thuc te khach qUiln hay khong, ma Ii'l san pham cua nghien cuu khoa hoc se git'lp gl cho nhlln loai noi chung, trong nganh kinh doanh Iii doanh nghi~p va nhi}ng c~ nhfin, to' chuc c6 lien quan (vd, ngtl'ai tieu dung, hi~p hoi kinh doanh, to' clurc quan I.>'nha nuoc ve kinh doanh. vv). Hay n6i each khac, h~ nh~\" thuc thuc dung t~p trung vao vi~c ung d~lIlgcua san phfirn khoa hOc-giai quyel van de thuc ti~n trong kinh doanh la trong t5m (Creswell & Clark 2007). Cac nha nghien cuu thllOc h¢ nh~n thtl'e nay cho r~ng SLrdung phuong phap nghien cuu khong phili la van efe quan rrong, phuong phap nao cling drroc, mi@nIiisan pham cua chung giup gilli quyet duoc van de ho quan tam. Vi v~y, ho Slr dung ca djnh tinh va dinh lU'Q11g(h6n hop: Tashakkori & Teddie 1998; Greene & Caracelli 2003). Call hoi Iht'l hai thuQc ve nh~n th(rc lu~n khoa hoc (epistemology: thl! theory of knowledge). D6 Iii khoa hoc ve tri thlJoe khoa h<>e.Hay noi cach khae, tri thue khoa hoc Iii gi? nhfrng gi 111tri lhue khoa hoc va nhung gi khong phili Iii tri thue khoa hge, nguon goc, ban chat va h\",n ehe ella chung, vv,

14 Phuong phap nghien ciru khoa hoc trong kinh doanh Truong phai nghien cuu djnh IU'c;711tgh,ea h~ nhan tlurc khach quan cho r~ng tri thuc khoa hoc doc I~p vaj nha nghien cuu, Ole nh1t nghien cuu thuoc truong phai nay thu thap dir li~u dinh hrong (doc -deI~p voi ho) va d6 la thuc te (reality) kiern dinh Iy thuyet khoa hoc [tri thirc khoa hoc), Vi dfr Ii~u doc I~p voi nha nghien ciru, cho ncn nha nghien cuu khong nhat thiet phai true tiep thu th~p dfr li~u, \\Ie m~t Iy thuyet, bat ky ai thu th~p cung nhir nhau vai cac cOng CI,I thu th~p co slin, Vi du, nha nghien ciru thiet ke bang cau hoi chi tiet (structured questionnaire) va cho nguci khac thu th~p dtr li~u theo bang diu hoi nay, Truong phai nghidn ciru dinh tinh, theo h~ nhan thtrc chu quan cho f~ng tri thuc khoa hoc phu thudc vao nha nghien ciru. Cac nha nghien cuu thuQc truong phai nay true tiep den hien truong de' thu th~p va di6n giai dli Ii~u, Dmu nay co nghia lit y nghta ella du lieu cothu th~p kho the'tach roi khoi nha nghien ciru. Nha nghien cuu c6 the that) lu~n, quan sat, hoac dong h1111vhcri cloi tuong nghien cuu de varim hieu ho thu th~p dLI'lieu ILl'ho. heTruong ph~i nghien CLYU h6n hop, dira vao nh~n thuc thuc dung khong quart lam den van ere tri thLI'Ckhoa hoc doc I~p hay phu thLlQevao nha nghien cuu, rna Iii rinh thuc dung rna n6-no co giai quyet duoc v5'n de m~ doanh nghieP clang quan tam hay khong? Cac nhil nghicn cuu thea truong phai han hop Slr dung nhieu dang dfr li~L1 va phuong phap thu lh~p chung. Cau h6i lhu ba thuQc ve phircng phap lu~n nghien elnt khoa hoc (methodology). Day Iii lanh vue nghien ciru ve cac phuong phap tao ra tfi thue khoa hoc: nghien rou duge tien himh nhll the nilo? Hay n6i each khae, eac Iy lhuyet dU'Qcxay dvng va kiem dinh nhu the nilo? Truang phai diM IUQl1g, d\\,l'llvao h~ nh~ thuc khach quan va thuang thea qui trinh suy di~n, cho r~ng nghien Clru khoa hoc Iii kiem dinh cae Iy thuyet (gift lhuye!) khoa hoc va c<ic ly thuyet nay

Chuonb l. T61\\i; quan VI! nghie\" ciru khoa hoc 15 duoc dua ra (suy di~n) tLI'ly thuyet. Hay noi each khac, nghien clfu khoa hOC'thee tru(mg phai nay Iii kiem dinh cac Iy thuyet khoa hoc de' xem n6 co phll hop voi du' li~u th] truong (thuc te) hay khong, Vi v~y, qui trinh nghien cuu co ban ella truimg phai nay III LY THUYE-I' ~ 'GIllEN CUU (Theory ~ Research), Nghien cuu khoa hoc theo truong phai dinh IUQng dua vao phuong sai-c-dua vao 5\\1 bien thien gilla cac bien (khai ni~m) vai nhau. VI vay, no con goi Iii xiiy dung (kie'm djnh) Iy thuyet khoa hoc theo plurong sai (variance theorizing; vd, O,i1es 2003). Tru'<)ng phal djnh tinh, dua vao h~ nh~n thuc chu quan, va thuong theo qui trlnh qui nap, cho riing nghien cuu khoa hoc 1111(5y dl,l'ng die Iy thuyet khoa hoc va dua vao qua trinh-e-cac hi~n nrong khoa hoc tuong rae qua l<;Iivoi nhau va thuong g~n Hen voi cac plurong phap dinh Unh. Phuong phap xly dung I), thuyet khoa hoc theo truong phili nay duoc gol Iii xii)' dung Iy thuyet khoa hoc theo quri trinh (process theorizing; vd, Chiles 2003; Langly 1999), Qui truth nghlen cuu co btu, cua rruong phai nay 111NGH.JEN C(iU ~ LY THUY~T (Research ~ Theory), saTruong phai nghicn CLI'U h6n hop, dira tren co ella h~ nh~n thuc tlurc d\\lng kel hQP ca phuong phap nghien cuu cI [nh tinh va djnh IHong (y nhi'eu muc de) va thlt I\\r khac nhau, de' xfty dung va;ho~c kifm djnh Iy thuyet khoa hoc, Bang 1.1 tong ket cac d~c diem CWl cac he nh~n thuc va truong phai nghien CUll khoa hoc, Chlll1g ta cling dIn phan biet giLra phuong phap hl~n nghien ctru khoa hoc v6i phvong phap va cong cu nghien ciru khoa hoc (methods, tools, techniques). Phuong phap 11I~nnoi len each thuc tao ra tri thu-c khoa hoc, nghia la, Iy thuyet khoa hoc duoc tao ra MU the nao. Phuong phap va ding CI,I nghien ciru khoa hoc lit nhung phuong phap va cong Cl,l cv the' dugc sll dvng trong qua trlnh thvc hi~n nghien cU'u khoa hoc, vi dv nhu cae phuong phap thiet ke va danh

16 Phuong phap I1ghil~ncuu khoa hoc trong kinh doanh gia do luong. cac ky thu~t chon rn~u. cac phuong phap phan tich so li~u nhu phan rich nhfin to, hoi qui, ANOVA. vv. Mot die'm nira cluing ta rung din chu y. nhu cia gi6i thi~Ll, nghien cuu dinh tinh thuong eli doi voi viec xay dung cac Iy thuyet khoa hoc, dva tren nguyen t~c quy n<)p (nghien cuu tn.t&c Iy thuyet saul, nghien ciru djnh luong g~n lien VOl viec kiem djnh chung, dua tren nguyen t3c suy di~n (Iy thuyet roi den nghien oru), Nhung din ehu y Iii khong phai xay dung Iy thuyet khoa hoc Iii phai dung dinh tinh va kiem djnh Iy thuyet khoa hoc Iii phai dung dinh luong. Phuong phap dinh tinh van duoc su dung de kiem djnh cac Iy thuyet khoa hoc va phuong phap dinh hrong cung thu&ng duoc slr dung de' kham pha ra cac 19 thuyet khoa hoc. Hon nira, nhieu phirong phap va cong c....nghien CUll trong d6 di} lieu su dung co the' IIIdjnh tinh, dinh luong, hay ca hai, vi du nhu phuong phap GT (Grounded Theory; Strauss & Corbin 1998), phirong phap tinh huong7 (vd, Eisenhartdt 1989), vv. Tuy nhien, o~c diem ella nghien ctru djnh tinh phu hop vai viec xBy dung 19 thuyet, khoa hoc han va nghien ciru djnh luong phu hop v&i kiem dinh ly thllyet han. Nhieu nhll Iy IUQnkhoa hoc cho r~ng kh6ng the tach raj g;u'a kharn pha vii kiem dinh I11Qt ly thuyet khoa hoc, Hay n6i each khac, chung III hai pllan clla mOt ehiec banh xe (vong Wallace; ZaJl'l11an& ctg 1982). Neu theo quan diem nay thi Iy thuyet khoa hoc co the duoc xay dung t\\r Iy thuyet (suy di~n) hay du' Ii~u (qui nap), va day la ch6 cua rruong phai h6n hop. Vi v~y, tnrong phai h6n hop, phoi hop gifra djnh tinh va dinh IlfO'ng cran dan duoc chap nh~n trong nghien CULl khoa hoc (Creswell & Clark 2007; Shah & Corley 2006; Tashakkori & Teddlie 1998). 7 0 day chI do;c~p dt!'n nghien oro tinh huO'ng (case study methodology) dims Irons xay dlmg va kicm dinh Iy thuyet khoa hQC,khling de dip den mQtd~ng tinh huang rat phO' bien kh,ic. d6 Iii phdn tich !lnh Imong dung trong dao 1<10 (tcaching cases); .em, lay vi dll, Yin (1994).

C1wong I, TCil1!ql uail v~nghi{!n cuu kho: hoc 17 Bang 1.1, R~ h~ nh~n Ihll'Ckhoa hoc co ban QUIt\" n;ri\" Kh~t:h qu,,., Chl' quan Tlurc dung lu{iu Ili~1l di~n don Hien di~n da thvc Hien d i~n don thuc to!kh;leh te Nlui\" I/u;c quan ho~e da thuc te /u(11I DQc I~p vai nha Phu thuoc vao nhi! Ph\\) thuQc hoac nghien cuu nghienruu dQc I~p voi nha nghien cUll S\"Y di~11 Quy nap Phoi IlQP P/utOlIS Dinh luong Dlnh unh Phoi IlQP /,IInl' lru'\" Thi\"t I~p quail h~ KhOng th,t co quan Hon hop Cia I,,; I1h5n qu,' h~ nh;n qua Toi,S qUdt X5y d 1,1I1ISy Xay dung Iy thuyet Phoih.;>? fU)(I Ihuyet d\\I'a Ir&nco dl,ls vho qua trinh HOllhgp ~.c'JphLlo-ng Sill /),10 cd,) k€1 cgn hen vai \"ha quti 'f;Ieh bi';t v(ri nhlt I'gil i~nClftl nghi~l1 ctl'U l\\fg/'iell elt1l 411011II!)c Tlillg 'Iudi' hoa Khong the' tong HOIl hop qUilt hoa Theo rhu1\\'\" muc Khang theo chuan Hon hop chung ml,l'C I1hat dinh, phu thuQc vho ngi'rcanh vh nhil nghien cmt Ki~m <tinhIy X5y dlmg Iy Ihuyel X5y dlmg va khoa hoc kiem djnh I)' thllyct khoa hoc thuyet khoa five Dua vao IruOng phai h6n hop nay, chung ta khong nhal thiel phai phan bi~l gilla xiiy d~g va kiern djnh ly thuyet khoa hoc trong nghien cuu khoa hoc, Han nira, chung ta c6 the sit dung mQt phuong phap de' vua xay dung va kie'm dinh 1)1thuyet khoa hoc (Johnston & ctg ]999). Lay vi du, chung ta c6 the' sit dung phuong phap tinh

18 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh vahuong de vun xay dung kiem dinh ly thuyet khoa hQC': dau lien, su' dung mQI hay nhieu tmh huong de xay d\\1'T1gIy thuyet va su dung nhimg tinh hllong tiep thea de kiem dinh Iy thuyet nay (Perry 1998), Xiiy dung hay kiern dinh I); lhuyet khoa hoc, dinh tinh hay dinh luong cling IIIde tai cua nhimg tranh lu~n Iy thu ve Iy ItI~n khoa hoc trong the ky 20 va tiep t\\IC 0 the ky 21 nay. Nhieu nha Iy lufin khoa hoc cho r3ng can phai tach bi¢l hai van de cua Iy thuyet khoa hoc: kharn phil ra mot Iy thuyet khoa hoc va kiem dinh no. Tien phong ve vi~c nay co the' ke den Reichenbach (1938), nguui da dira ra khai ni¢m vc pham vi kharn pha (context of discovery) va pham vi kie'm djnh I.>'thuyet khoa hoc (context of justification). Theo quan di1i'm nay, nghicn cuu khoa hoc chi thuoc ve van de kiem djnh cac Iy thuyet khoa hoc. each nhln ve nghien CLl'U khoa hoc rheo Reichenbach va nhll'l1g ngll'oi Ling hi,\\ cho each nhin nay, thi du nhu Ilunt (199'1)trong nganh marketing, dii thong tr] mot thai gian dai~. 3, Ly thuyet khoa hoe Nhu da gi6i t'hi~u, xay dung va kie'm dinh cac Jy thuyet khoa hoc de' phuc vu cho con nguoi J;) eong vi~c cua cac nha nghien ciru khoa hoc. Tuy nhidn, khi n6i den ly lhuyet khoa hoc, co ba van de co ban luon duoc cac nha nghien Cll'L1qLlan tiim: 1. The nao la mot Iy thuyet khoa hoc va noi dung cua n6 bao gom nhfrng gi? 2. Lam sao de'danh gill mot Iy Uluyet khoa hoc? • Chung Iii cung khang ng~c nhien khi lhily cac lu3n an tien oj th\"'Jng theo quan diem nay. Han n(lo, \"hfeu nghien cuu sinh va k€ ca nguOi huOng d3n eho r3ng day Iiiellch all 101m de VII?'1m91 lu~n an tien si trong nganh khoa hoc xii h9i, d~e biClla ng/mh kinh doanh (eho den nga)' nay),

Chuong I. 'ffinv; qunn vc ngltiell cuu khoa hoc [9 3. Slf dung Iy thuyct khoa hoc trong nghien crru C~I the cua rninh nhu the' nao? ereSa diu hoi tren lufm la van quan tam cua cac nha nghien cuu vevi khong d& dang co mot dinh nghia ly thuyet khoa hoc dat duoc tinh thong nhal cao gilta cac nha nghien dru cung nhir cac tieu chufin dimg dc' danh gia mOlly thuyet khoa hoc. Nhieu cOng trinh khoa hoc duoc danh gia eao do nguCri nay nhung lai rat thap do nguoi khac. Do v~y, ph'an nay co muc dich phan rich cac thanh philn cua mQt Iy thuy'!t khoa hoc Irong lanh vue kinh doanh cung voi cac tieu ehuirn de'danh gia no. 3.1. Cac thanh ph3n elia Iy lhuye'l khoa hoc Co nhicu each djnh nghlo mot Iy thuyet khoa hoc. Theo Kerlinger (1986,9), 11101I'y I'hllyi~'tkhoa hoc la \"mQt t~p cua nhi:rng khai ni~I11, codjnh ngh.I'I, va gin thuyel trinh bay h~ thUllg thong qua cac mol lilian hI: gifta cac kh6i ni';I11,nh5m muc dlch giai thich va du' bao cac hi~ll tU'~)11gkhoa hoc\". I:)inh nghia nay bao g0111ba van de chinh yell cua mot Iy thuyet khoa hoc. M(ll lit, Iy thuyet khoa hoc la t~p hop cac gia thuyet 1.>' lhuyet. Clmg din chu y Iii co hai thu~t ngl'f gia thuyet duoc su dvng trong nghicn cuu khoa hQC: gia thuyct Iy thllyet (proposition) va gia thuyet kiem dinh (hypothesis), Cia thuyet Iy thuyet Iii cac gia thuyet bieu di~n rnfii lien h~ giut! cac khai ni~m rrong m{>tI)' Ihuyet. Trong mi)l nghien crru khoa hoc, khi chung ta chua the kiem djnh cac moi lien h~ nay b~ng thuc tj~n thi cac moi lien h~ nay lil cac gia lhuyet Iy thuyet. Mot khi chung ta dua ra cac giit thuyet va se thu th~p dir Ij~u de' kiem dinh cac gia thuyet nay thi cae gia Ihuyet dll'a ra lil cae gia thuyet kie'm djnh.

20 Phu'Ongphap nghicn cuu khoa hoc trong kinh doanh Nlur v~YI gia thuyet 1)1 thuyet bieu di~n mOi lien h~ giil'a cac khai ni~m nghien cuu va gitl thuyet kh~'mdinh dung debie'u di~n cac moi lien h~ gill'a cac bien quan sat. Can chu y 1a dekir~'m dinh mot gia thuyet I)' thuyet chung ta co the' dung mot hay nhieu gia thuyet kiem dedjnh. Trong iruong hop chi can m(>t gill thuyet kie'm djnh kiern dinh mot gia thuye! I)' lhuyet thl khai ni~mgia thuyet Iy thuyet va gia thuyel kie'm djnh thur; chat If! mQt, mqt cai mang y nghia Iy thuyel va mQI cai mang y nghia thuc li~n. Cac gin thuyet Iy Ihuyet noi len moi lien h~ (tuong quan hay nhan qua) gilla cac khai ni~m nghien CUllva co l~p veri nhirng khai niern khong duoc nell ra trong Iy thuyet do. Di'eu nay co nghia III mQt Iy thuyet c6 gi6i han cua no, xac djnh b~ng cac gia thuyet ve gia tr], thai gian, va khong ginn, yChLI tiep theo 111trong nghien cLl'U co hai dang khai nii,\\m klla i niern: khtii ni~m I)' thuyet (concepts), gol t5t fa khai niem va khai ni~m nghic\" CLI'Ll (constructs). Khai niern duoc dung de chi mQt S~l' vi~c/v~t co thO' fa C~Ithe' nhu cai ban, dti ghe hay trLI'Utuong nhu' thai dQ, dong co rnua hang, Khi x5y dung l11Qtfy !huyet khoa hoc, chung ra phai xac dinh cac khai niQI11se tao thanh nen Iy thuyet, Khi 111(lt khai ni~111la n1qt thanh phan cua I)' lhuyel co hJi van de dln xem xet, do Iii (J) chung' ta phai do luong duoc no, va (2) moi lien h~ cua no voi cac khai ni~111 khac trong f>; t'huyet duoc x5y dung. Mqt khai niem co the va se duoc do luang dc' kharn pha ho~c kiem djnh moj quan h~ gifra n6 v&i cac khai ni~m khac thi 116duQ'c goi la khai n.i~m nghien cU'u. Trol1g ph~m vi kiem dtnh Iy thuyet khoa hoc, kl1.i cie c~p den khai nicm thi n6 Iii khai nicm ngh.ien cuu. Chinh VI v~YI thu~t ngft khai ni~m Iy thuyet va khcli ni~m nghicn clru doi khi dUQc dung nhlr nhau, va duqc gQi chung lit kh<iinicm, Thlr hai, cae khai ni~m phai Iii kh<ii l1i~m nghicn CUll, nghia Iii ehlmg 1<1co the'do Ilrong chung dugc b~ng cae bien quan sat va cac

Chuong I. Tong qunn VI! nghien (,h, khoa hoc 21 khai ni~m nghien cuu nay co moi lien h~ veri mot hay nhieu khai niern nghien cuu khac, ChLIY them lit thong tlurong chung ta khong the'do IITemg true tiep duoc cac khai ni~m nghien ciru rna phai thong qua mot hay nhi'eu bien khac co the'do hrong duoc, Cac bien dung de'do luong mQI khal ni~m nghien ciru duoc got lit bien quan sat hay bien do ILIons va Irong giao Irinh nay, thu~1 ngfr bien do ILlong va bien quan sal dLIQ'Cdllng thay the cho nhau. Trong lieng Anh c6 nhi'eu thLl~t ngfr duoc dung de' chi bien quan sat nhu observed variables, items, manifest variables, indicators. Chinh vi v~y, khai niem nghien cin.1 con duoc gol Iii bien tfem ii'n (latent variable). Chuang 8 $<! trinh bay chi liet cac dang cua khai nj~m nghien cuu. Thir ba, mOlly thuyet phai nh~m rnuc dich giai thich va du bao cac hi~n l'U'(,'Il1kghoa hoc, Cric thhnh phan nay duoc bieu di~n Irong Hinh J .2. Ciai thich va du bao cac hi~n nrong khoa hoc Iii trong tam cua nghilln Cll'L1 khoa hoc, Hinh 1.2, C;\\c thanh phan cua mQtIy thuyet khoa hoc vaGi(ri /I~\"G: ili Ihllyfl v'{,glli irj IMi giaH klJf>lIggia\" ! • Cia Ihuyet r--_;_; ---. kiemd\",h ,~~~~14~--~.~!__;----.. -J/ Nguon: Bacharach(1989,497).

22 Phuong phap nghicn C'Lfukhoa hoc trong kinh doanh 3.2. Cnc lieu chuan danh gia mQI ly Ihuye't khoa hoc Vi~c thiet I~pcac tiell chuan danh gia mQt Iy thllyet khoa hoc Iii mQt cong vi~c khcng dan giim. No phu U1UQC vao nhieu yell to nhir dira Iren tnrong phai nao, each suo dung cac cong C1,I cia tnrong phai d6, va ngay ca, tinh chu quan cua nglrOi danh gia. Co nhfeu trtri1ng hQP mot dv an khoa hoc duoc nhi! nghien ciru nay danh gia rat cao nhirng nguol khac thl cho ring gia tri ella n6 rat han che.Thi du nhir co mot nghien cuu dtrr_ycthuc hi~n bing plurong phap dinh tinh. Nell nghien cuu nily de mot nha khoa hoc theo truong phai dinh luong va cho I'~ng phuong phap dinh tlnh khong the' giili q1.lyetdiroc van de nay co hi~lI qua thl nghien ciru nay kho rna dat duoc SI,I' danh gia dung rrurc, Trong khoa hoc, khong nhieu th] it, thuong khong tranh khoi nhirng rnrong hop nhu v~y. Tuy v~y, khong phiai chung ta khang co hay khong the' thiet I~pnhung tieu chuan de danh gia mot Iy thuyet khoa hoc. Feldman (2004) cho ding de' xay dung duoc mot Iy thllyet khoa hoc tO'I,nh1i nghien cuu dln chu Y 10 clie'mco ban sau day: 1, Ciiu hoi nghien cuu (research question) phai that S\\~·quan rrong va can thiet: Lay vi du khi chung ta nghien ciru bien x (de' giai thich cho hien nrong khoa h9C Y) vi X chua dircc nghien cuu truce day, Chua OU'D'C nghien CUll truoc dily c6 dethe'la mQI Iy do de th\\rc hi~n nghien C{I'U, Tuy nhien, van nay chi tlurc s~r quan trong khi chung ta bi~n lu~n dircc lit bien x Iii bien quan trong (so voi cac bien dii nghien ciru truce day) de giai thlch hien urong Y. Mot vi du khac, nell moi quan h~ gifr3 X vit Y da diroc nghien ctru tren co s6 saquan h~ tllyen tinh. Neu nghien Clnl cia chung ta c6 co de nghi la x va Y c6 quan h~ phi !LIyen!hi di'eu nay lam tang sv hicu biet ella chung ta ve moi quan h~ nay, Nhl'mg van