Жароков Т т2

ТОКТА Б1Р... KepeciH, Kipe Ордадан: TeciH тоса окка 6ip, Сексен солдат ж ан китам Дауылында Октябрь. — EacepTKiuii тур куйтан, Kaflipi мол журтка жыр, Ерлердщ ел кортатан Ж анына сэл токта 6 ip. 1957 252

KYM КЫЗЫНЫН ЖУ31М1 Кымтай тастап каланы Кумнын ж алпак табаны, Ордадан сэл жорары Турды жуз!м аланы. Ж у з *м б ары н осы н д ай Копетдары тесш де Кергем, барм ак басындан Миуасы бал еам де.... Таны ркаткан кергенд1 Б ары efli ол ф ерю за, К у м н ан Kepin соны еш и, Болды жаным риза. Ж асы л жуз1м y.n6ipen, К ек м а р ж а н д а й т!з5л1п, Кыз кезж дей мелд1реп, KepiHfli, к егп м кызырып. Сол ж ап-ж асы л жуз1мд1 Ж инап жатты кыз тобы, Квз1ме сонда сезид1 Жуз1м квз б у к и кыз толы. О сы к ы зд ар квз iн iн Бояуындай кек мелд1р, Суйд1 epiHiM ж уз1м ш , Секид1 e3in епкен 6ip. 1957

ТЕК ТАНТАЛА КАРАИДЫ Жапырак жулып жаутакдап, Тэкаппарсып туйелер, Жур жатуга жай тандап, Емес кумга уйелер. Толран сулу нар кандай Ман.раз басып ершген, Созран кара гармоньдай Ыррай мойны шр!лген. Мойыны босап акырда Керген туйе талайды, Тек экскаваторра Ол тангала карайды... Комын шомдап енд! алые Ж ол шегетш Typi жок. Машинага ол алгыс Айтар едк xifli жок. 1917 254

АСЛАНЫ ДА АЛАСА Кумнын, керсен сен мунда Асланы да а.паса, Ш ак куламай кун кумга Тургандай-ак карасан. 0 скен кумнын коцында Талдары да таласа, Осы да бар ойымда Мунысы да тамаша! 1957

НАРЫН TVHI С ары иык, Н ары н кумы ны ц К у з п TyHi т ар т т ы ы зга р , Ж арыры ай нурынык Ж ердей ине тапкызар. K niri жёлдеп тунде ерген, Кумы ж алпак осы алап, Кояны шошып ж упрген, Ж улды зш а арып косаяк. Одан баска дыбыстап Ж ел сэл урген жапырак, 3ui уйкыда тыныстап Ж атты нартау топырак. Ж улды з оты тепле Кум бойына тез тарап,— Ж узд1 Tyuri кегй щ е Ай — денгелек жез табак. 1957 256

ЖАКСЫ ЕКЕН Кум жолы асф альт емес кой Кездесед1 денес, ой, — Мшгешмпз сур газик, Токтауды ол бишестей, Заулайды кез ыеспей, Д енгелеп кум кагып. Ал, гази каз, ж ай журш , Ж азсак елец ел керш, Д ем ес сш ж ы р тап ш ы екен. Уйкуилк боп каллда Отыра бермей, арада ©MipMen ез1ц д а л а д а Кездескенш ж аксы екен. 1957 Жароков. ft том. 257

КУМДАПЛ ЛАШЫК Кумдагы атамзаманры Саздан соккан 6ip лашык Тозран, imi к а р а т ы , Кабыррасын кум басып. Еден1 тас, теб еа Талдан epin жабылран. IIIaFbiH ек! бвлм еа Кезге кучпрт шалынран. М уржасы да мужылран, Дауыл, жауын-шашыннан. Оран жалрас созылган Yи кермейсщ касынан. Ж ок Kemeci тары уйдщ, Ж ок бул уйдщ HOMepi, Сонда да оны танимын, Мол1м маран eMipi... Ж ам ан деп бул уй неге? М енан, мейлщ менсшбе! Келген кезде дуниеге Турам S3iM осы уйде. Осы 6ip уйдщ эр тасы, Ж ылы ушырап ез1ме, Мужылса да муржасы, KepiHfli ыстык К9з1ме...

Мше, белмем — элдилеп М е т анам тербеткен, Тула бойды эн билеп, Тал беакте ер жеткем. Эне тебе, anTbiFbin Ж асымда асык ойнаран, Тал-шыбык,ты а т кылып, Жугендеп жш байлаган. Сол бала кез айналып, Кез алдыма оралып Келгендей-ак танкалып, Калдым 6ipa3 ойланып... Кергенде ecKi yfiiMfli,— Бала кез кеп ойыма, Шешш-ак кшмд1 Келд! ойнагым кумына. ByriH жаады турмасам, Осы уй жаксы дер ед1м. Осы уйде туран, тындасан, MeHiH TyHFbmi елещм. 1957

МЕЗГ1Л М1нез!нд! KiM биген Ж уйрш мезги кызыкеын, Ж ас кез1мде мен журген KyMFa баска 13 сызыпсын. Мен жупрген ж ас кезп KeiinTi кум 93repin, Вала кезп, тапшы i3fli, Табылмассын кез келш. Ж ер келбетш езгерткен Кун куйып нур жары ган, Ж ана 6ip леп сезд1рткен 0M ipin кызык, ауылым. Кумнан шыгып кыратка ErinTi ел кырга дэн, Куйылады кулакка Булактайын кырдагы эн. 1957

TE3IPEK К8РП М КЕЛЕД1 ByriHri 6ip квз керген Нарын кумын жырладым, Кез1нде ертен взгерген Баспас кайта жырга Ki.M. B yriH ri кум сурет!н Умытып, кундер келел!, Келешек суду келбетш Тез1рек керпм келед1. Мунда сусыз сазарган С аран аспан, сэры кум, Саркырап aFap сайларлан 0зен1 жок, жары кум. Адам колы 6ipaK та, Ж айыктан, не Волгадан Толкыв текпей турмак па, Кал жасаура Ордадан?! Не бул KyMFa каксыран Толкындар жер астымен Келер, бэлшм, шапшыран Кагала буйра Каспиден?!. Ертен-ак сэры кумдарра Саркырап азен келед1, Ысырып тастап кумды Орда Тешзге кулаш кередь 261

К енЫ м соны ансауда, Тещзш алда керермж, Ордана 6ip кун мен сонда Кемемен жузж келермш! Сонда жолдас-жараным Тешзден MeHi карсы алар, Кемешц Кызыл жалауын Жырларым шыркап жар салар. 1957

К6КТЕМ MEPEKECF Даланын ерке кектем гул! тулеп, Тагынып квк жапырак сылкым Терек, Кеп-кеше осы майдын салютшдей Какты алгаш ж аз дабылын кун Kypnipen! KyHHiH сол KypKipiHeH жер жадырап, Бауырында жер-ананын дэн балбырап, Тындарда жасыл лента тартты желй Ж ондарда мал манырап, тел жамыоап... 'Гуатын миллиард пут дэн даласы Айкара ашк,ан TeciH айга карал! Бусапып 6yftipiHeH жатыр жондар, Канатын киыры жок. жайган алап... Майдын бул мерекесш кэрРжасым, Тойлауда, менш де сан тургыласым, Тер1нде гул багынын керсен кэз1р Леннннш мраморлы ер тулгасын. Тургандай e3i ашып май парадын Елд1 алга баурап, созып он кулашын. Осы шат ж аз мейрамын коштагандай Ш арк урган кел!нде акку, кырда лашын!.. Кез1мен шолып бейне кесем елд1, Куттыктап ескен елд! — есер елд1, Риза болгандай ол кен аланнан ©Ti<i3fli не маманды, не шеберд1... Кергенде дананын сол ескертк!ш!н — Ленин! — деп ел рухы есе бердП.. Он к,олын созган калпы калды ескертк!ш Тургандай тындап ез1 осы елендП 1958 263

КАЗНАЛЫ КАЗАКСТАН Биылры балбыраран коныр кузде, Кикулап кайткан кустай квг1м1зде,— Ж ол керней жузген бидай керуен! А рылды дэн м арж аны жер!м!зде. б л к е м н щ ой-кырынын кай жарына Кайрылып карасан да мал жайыла,— Мамырлап жатса каптап, тын даланын Турранын KepeciHi3 дэн жамыла... Ед1лге дейш сонау Акжайыктан Ак бидай актарылып кен жазыктан, Маржан тау бола калды кырмаида астык, Аймалап суйген оны ражайып тан! Ойнайтын кырда бурын куйын уйткып,— Кен далам Kerri жайнап куйылып кут1 Отаннын коймасыиа куйды 6yriH, Орденд! К азакстан кыруар пут! Алуан en6eri бул ер кеуденш, Алып тур кеюректен ел кен демш! Дэншен биылры астык белбеу ерсек,— Ж уз кабат орар едж жер белдеуш. Кытайдан, Вьетнамнан, Москвадан Ж астар кеп тын даламда астык орган, Казакпен Kyfliperri достык купон Косты да, куйылтты дэн таскындаган 264

0Банкирлер, co fh c тТлеп аспа-саспа, Б1здеп бейб1т Mip купи баска, Ж ер мен как арасына мол астыктын Дэншен сала аламыз алтын баспа! Ж еш стш туы енбекте 6i3 шанышкан Тартады тын тершде кезд! алыстан, Тесжде таккан Ленин ордешмен Mauri ерле, казналы Казакстан! 1958

МИЛЛИАРДТЫН КОПМАСЫ Ж аз — епн, самиян дала, саладагы Телегей тенселген тын даладагы Масагы ак бидайдын кекке мезгеп, Семлд! шаншылган сан садак ofh. Acthfhh Казакстан аймарынын Kepfli кез, турды тербеп самал оны. Орманнан бидай бойын асыррандай, Ж ер бейне дэннен кару асынрандай, Ж ай кал а бойшак б1ткен тын eriHi Аттылы KiciHi де жасыррандай. Акмола, Кекшетаудын кырманына Куйылды 6yriH м аржан шашылгандай. Ж айкалран жазык дала жасарындай Жуздеген комбайншы баса адымдай Козралран, ш ш де онын Микола жур Мурты да бидайдын жез масарындай. TycTi егш белек орган дестеле н т ,— К ыздардын шаркатынын шашарындай. Кермеген K yfliperri калпын бузып Е гМ н орган тыннан халкым узд1к. Вьетнам, Украина, Москвалык Ж астардын енбекте дос салты кызык. Дэн толы машиналар жуйтк!генде — Даламда бара жаткандай алтын жузш.

Кушшдей таудан акхан ер булактык Кушейш елмен мен де ерге ¥арпым. Достаскан миллион к.олдар пэрмешмен Жем1сЫ ж еш сп енбек жерде орнаттым. Тартады улы Отанра дэннен сыйлык, Коймасы Казахстан миллиардтын.

ДОСТЫК ДЭН1 Айдыны аспан суйген Ак Жайыктын Ж айнаган жасыл TOFafl жан-жагы ыктын, Актарып ак бидайдын атырабын Толыксып тур тамаша ражайып кун. Ж айыктын жазрытурым жонына еккен Ж айкалы п епн адам жолын куткен, Кырманра, куз маржандай куйылды кеп Кызыл дэн Чапаевтан, Жэшбектен. Машина кетере алмай дэн салмарын, Ж ондардан керд1м ойып жол салранын, Ш аганнын шалкып аккан шалкар суы Тур ш акка басар-баспас жер шандагын... Молдаван, Азербайжан жастары да ¥л, кызы Вьетнамнын костады да, Ак Ж айык жонына кеп кулаш жайып Торысты кырда к азак достарына. Оралдын жаткан жазык даласына Ект1 де еркш колдар дэн асыра, Достаскан ел улыньш журег!н1н Шаттыры тур симай кез шарасына. Ецбектен елге сыйлык тартып астык, Шаттанып, шэрымыз ба, шалкымастык, Отаннын коймасына куйды Оралым MiHe елу миллион пут алтын астык. 263

Туран ел, бул таскыны ер кайраттын, Сен ушш рапорт кып елен тарны м , Халкымнын осы улеп — бастамасы Беретж Казахстан миллиардтыц. Отанра дэннен сыйлык, тартылран кун Калайша жыр шыркамай тартынармын, Кушейткен ел енбепн достастырып Атына айтам алгыс Партияньщ. Таскындап Оралдары астык, дэш Куйылды, — мунын e3i достык дэнь Кен1лд1 коныр кузде шыркатылды Жанеыртып Ак Ж айыкты достык, эш. 1958

MEHIH ДАЛАМ Даламнын кектем туа тау, кырлары Жакрырып, ж азда кай гул жарылмады, Шеп Ty6i саусактардьщ саласындай Ж ерде алые жатыр терен тамырлары... Кырдьщ жаз керсем аккан булактарын Ж ел сокса сыбдырлаган курактарын, Ш еп басы Aipui кагып, кыр дур етш, Елевдеп турар дала кур аттайын. Бижте, — кар кейлекп шыц басынан Ш арыктап ушеа кыран жемге ашынран, Kepyiui ем ескен селд1р селеулерд1 Тап-такыр тын даланы ц тулгасынан... Ал, 6yriH ж аркын далам ер бетше К ез тшеем, — гул1нд1 жел тербетуде, К ар аса ат уетшен мойын созып, Т анкалган Kapi к а за к келбетше. Ат емес туякка !лген тагаларын, /г’ангырткан мотор уш дала манын, Аккуба, караторы, — жастар леп Ж у р жыртып жерд1н щурай бар алацыи, Ак карда тжкен кыстап шатыр манын Былтыргы брезентт1 шатырларын KepniH бе, жиып биыл, ж ана салган Ж а с к а л а — агаш уйлер отырганын... 270

Ылри ж ас ж ана кал а туррындары —< Конары кудандалы кырдыц дары, Сэбиля сауык кеште биге шыкса, Кас кагып Микола да кырындады... Кек тешз, куйылса езен, шарасынан Аскандай, елкемшн кен бары ашылран, Сондай-ак тынрэ келген ж астар тобы Москва, Украина даласынан. Кек майса жаткан шалкып бул теш рек Кулпырды ы лри 6ip ж ас epeHi кеп, ¥кыпты колды куткен тын жер жопы >Ki6epfli дэн тамырын терешрек!.. Кен далам кушарына жулдыз толып, Туши де Kerri мулде кунд1з болып, Мелд1реп кол найкалып, жер жайкалып Ж атканын кез1м1збен турмыз керш! Жастык куш жалындай туе, корралама Енбектш куД1рет1н бер д ал а м а ! Тамырын достыктын зор тарт теренге, Тамырсыз шеп те еспейд1 тын далара! 1958

ОРДА 0ЛЕН1 Аеыр салып жарыскан Кулын тайдай торлана, Келд!м ансап алыстан MeHi туран Ордама. Кушак, жая карсы алдын Арайындар Оженнен, Кермей журсем ансармын Туран жер1м ежелден. Сарымменен мунарта Карарайсын кол булрап, — Кергенде-ак кумарта, ©ленге де конды ыррак. Жырыма жастай шнген Ыстык-аксыц тым, Орда, Ж а л а н а я к жуг1рген 1з1м к ал ган кумында. Отырсам да, турсам да Кез алдымда Жаскусым, ©згеге жаман болсан да, 03iMe TinTi жаксысын! Бала жастан ecipren Кызыл кумын кундактап, Улдарын с е н т ел сенген YMiTiHfli тур актап. 272

Ж ыл кусындай сарынып, Келд1м самрап ез Ордам, Арткан маран сан ум*т Акталар, сенен кез алман. Отырсам да, турсам да Кез алдымда Жаскусым, ©згеге жаман болсан Да ©3iMe TinTi жаксысын. 1958 II том.

ЖАЛ ПАКТАЛ 1 Жузшд1 жылдар ансаган, Ж ана керд1м, Ж алпактал, Журтынды жылы карсы алам, Жырымды да байкап кал. Толыксып шыкты алдымнан Толкынды Кара езешц, Кепнен нурын ай куйран Кушарын жайды вз ел1м! Осы 6ip езен еам де Дауылды сонау жылдардан Ак аррымак устшде Жорыкта Чапай жулде алран. О, Кара езен, алыстан KenipiH жаты р шалкайып, Тесшде тунрыш таныскан Фурманов пен Чапаев. Сол елдердш жорыкта н Тулпарынын i3iHe EriH дэнш толкыткан Ел кершд1 кез1ме. Кырына кез1м кадалса Койлар жатыр каптаган, т а л — деп, осы хунт! Фурманов ауданын айтады. 274

Жулдызды шопан тур Айша Енбепн ел мактаран. Кеиймнен су imin шубырран Yfiipjii кызыл киштей, Ед1лбай койы мынкырран, Енбеп шопан бшктей. Епнщ бай, суын бал, Ерк1н ескен ел озык, Сэлем берем, кабыл ал, Амандасам кол созып. 1958

AHMAFbIM Ж ер! кут Казакстан аймарынын, Адамы кол усынран айра бугш, Теплткен тын алкаптан дэн таскынын Пэрменд1 енбегшщ айрарымын. Шаганнан бастап Нура езенше Жеткенше жердщ терен езегше Ж ан берген карапайым адам колы, М актанам Отан атты ез ел1ме. Ж алт карап жанарынды салсан кырра, Ж анынды жетелейд1 93i жырра, Тешздей тенкершген тын егшг С ары ала дариядай шомран нурра. Ел1мн1ц кырмызы жон кыры кандай, Дэн, — сура шашкан барлык урырындай, Бидайдын шскен кезп эр масары Эрьлген кыр кызынын бурымындай. Орылран, кырманда астык тау ескендей Бшктеп аспан кекпен Т1лдескендей, Ел1мн!ц коймасына куйылранда Болды 6ip дэннен уйген тау кешкендей, Байлырын Казакстан даласынын Айтура бойындары бар асылын, — *Пл жетпес, жетер жалрыз ел куаты E n6eri билеп алран д ала сырын. 276

Бул жырда Лениногор алтынын да, Болаттын TeMip-Тауда балкуын да Айтура -пл жетер ме, елдш e3i Kepin тур терт тулш тщ шалкуын да! Тек, шалдар карап, — ескен ел турше Тажайып уксатады ертепге, Куш берген дана Ленин партиясы, — Халкымнын 6yriнiмен ертеише. ByriHri тойында зор Октябрьдш Елмен 6ip сайрап мен де г о т а журм!н, Жолдарын журепмнен шыккан жыраын Шабытты шаттыгы мол сапка курдым. Осы 6ip мерекел1 куз унаган Шаттыктын тешзше жузш адам, Кернед! аймарымнын кен даласын Терше жиналеандай Кызыл Алан! Тесшде Казакстан нурлы елшш Жаркырап орлеж алтын тур Лениншц, Осы сэт сезждйм мен туррандай боа Жанында М авзолейдт, Кремлыин!

ДОСТЫК ТУЫ Алыстан Африка, Азиядан Ж анына жаркын елдщ жазы унаран, Ж ол тартып каламгерлер келд1 6i3re, Унайды жаксы жырдын сазы маран. Пекиннен, Каиыр, Дели, Дамаск1ден Карлы тау, кек тешзден, алые кардан Меймандар, кустай ушып кош келшаз! С1здерд1 достык туы табыстырран. Карсы алса аспан кандай туран айды, Bip-6ipiH достар сондай аймалайды; Сынрырап Индиянын езендер1 Суйгендей тау патшасы Гималайды! Тербеткен Евфрат пен Ниль 6eciri Бар мунда алуан жыршы улы eciMi; Эр мейман ap6ip йлде сейлесе де, Б«р рана достыктын тек леб1 е а л д к Торыскан толкынындай кек теюздщ, Туссе осы ж анарымыз кепке 61зд1ц: Б1рлштщ ер таекынын сезшем1з Куш1нен ушкын аткан отты кездщ! Б улар кеп жумыр жердщ жан-жарынан, Т аш кентки Т1Л катканда кен залынан, Ш арк урып бейбггшшк туы кекке, Ж айкалып турды дала гул жамылран. 278

Бэр!н1ц косылып 6ip дауыстары Шыкканда, жанрыррандай тау астары, Унш де зенб1ректщ туншыктырып 6uiipe койрандай тез алыстары! Тайваньнан кол тартпаса атомшылар, Тш катпай оран калай дэтщ шыдар?! Достык куш жер жанрыртсын, тартсын колын,— Алжирдщ журегше ок атушылар! Достарым, эркайсымыз эр елденб)з, Алдымен cis де, 6i3 де каламгерлпз, Бары ymiH адамзаттын ун косалык* З д 1л д ж дэлелденген, дэлелдермМ Дели мен Пекин туы ж елм л карып, Канаты» бейб1т1шлж epKiH жайып, Журектес Москвамен жердщ шары Сорыстын ceHflipefli ертш карып! Азия, Африка каламгерк Келщ1з, кврк1м1зд1 кер елдег!, Bip кезде 6i3 де кулдык бурауда едж, Ел болдык бары жанран элемдеп! Келщ1з, кош аламыз, Алматыра, Гул шашып карсы аламыз алда тура. Ак TeciH ашып кумю Алатауым, Булбулын барым 93ip сайратура! 1958

АЛАТАУ Алатау, шыц кузыннан CaMFan ecTiM, салып эн, Касьщда турсам кызыгам, Алыска кетсем сагынам. Конып ушкан шанкылдап Жартасында ылашын, Жанарымды, — жаркылдап Тартасын да турасын. Ж ыр шалкытар шынында Сенен 6ip куш керемш, Ылашындай, шынында — Ш арк урса екен елешм. 1958

АЛМАТЫ КЫСЫ Кысыц кызык, Алматы, Уксас коктем, не кузге, Калмай кейде кар даты Epice, кектем дерм1з бе? Б1рде сургылт аспаннан Жапалактап кар жауса, — TyTin м акта шашканнан, Не дер едж, — аумаса? — Зырранаура, жуг!рген Ж астар шыкса шанры алып, Кас какканш а epiren Карра — турар тангалып. Б1рде салкын, 6ip жылы М1нез1ндей ерке кыз, Табираттын шолжыцы Сырынды калай шертем!з? Кызыксыц-ау, Алматым, Кунд1з жылы, кеш суык, Болжап ауа алды-артын Болар емес Klci yFbin. Басык боран, Алатау, Tecin туман, ойын жаз, Сонда да жаным жаратты-ау, Ауак да 6ip жаткан наз... 281

Тау кезге !лмес езген!, Жартасы булт кушактап, 0 л е н ж азар кездег! 03iMi3re уксап над. Тауык да 6ip туцриык, Байкай алмай отырмын, Бейнесшдей тур уйып Шомран ойра акынныц.

КАКСА БУЛБУЛ ТАНДАЙЫН Аласапыран кар кетш Кыр карсы алса кектемш, Терект1 жел тербет!п, Ж ылыта тусер кэкте кун. Д ала шешш ак тонын, Тау 6yftipi бу атып, Булактар толкын теккенш Керсен шыннан кулатып, — Тас емшепн булт емш Kepuiep кербез Алатау, Туртандай-ак TipKenin Te6eci KyMic карлы отау... Алма бары Алматы Арайлана турса 6ip, Ак кебелек канаты Сек1лд1 — эсем жарса гул... Ж аздын эний конагы Какса булбул тандайын, — КекеШме конады,— Meniii де, тэтт1 талай ун... 1958 283

АКЫН K63I КАДАЛСА Алагаудан жел секты тан capi ед1, Сол самалды жанымыз ансап ед1, Картаймаска жаралган жаны сулу Ж андар — т эгп жел лебж тамсар ед1, Кызыкканнан тау керкш канша жутса, Сулулыгын кай ташык таусар ед1?.. Кекпен жалгыз сырласкан тау cepi ед1, Oi ан сур булт тамшысын сэл себед!, Тау койнында сынсыкан кыз карагай Сек1лд! 6ip сексен кыз сэукелел!, Акын кез1 кадалса тау шынына, — Онын даты болтан-ды сан ce6e6i... 1958 284

СУРП>!ЛТТАУ КУЗГ1 МЕЗПЛДЕ CypFbiarray кузп мезплде Томсарынкы тынык тун,— Сур булттау сопау 6ip кезде Саррылттау кумда туыппын. KyMFa жалгас жаркырап Ж атыр суду Ак Жайык! CypeTi квктен калтырап Суында жузген ай жарык. Кезге iaai к ш ол шакта Мен тугьп, эке-шешемд1, Тан атты, турлы ел сапка, Кетердгм мен де енсемлк Елмен бзрге воойдш Танынан eMip нур жагып, OcbiFaH MSKri мен сенд1м, Ж айнады жер де гул жирьпт. Шьгркан ушар кустайын Комдап кауырсынымды, Керсеттш маган жастайын, 0MipiM, би1к шынынди. Бул жаксы eMip шынынын Аскан дауылпазьпгдай Куатын акын жырынын — •Ленин — элем жазындай. Шынынан карап ем1рдщ, — Лесе, ел1м: меш акын, Танынан туран ел1мнт KeTepiaai канатым! 1958

63ДЕР1НН1Н К63ДЕР1ННЕН Баламын эл1 ерке мен ел1мде, Келд1 деп KiM айтады меш елуге? Балдырган балалар-ау, ортанызда Мен турмын ездерщмен тенелуге! Кызырам пионерлер ойыныка, Куйгандай жастык лебш койыныма Курметтеп, шоктай жанран, кызыл шаршы Тактындар галстукты мойыныма. BipreMiH е р ен д ер !м , е зд ер щ м ен , Аулакпын картаюдан, езгеруден, ©з1мшн 6ip кездег1 жастырымды Керемш ездерщн1н кездерщнен. К ашанда мен сендерге суйенермш, Картаймас жастык шакка суйшермш, MeHi, — aai «егде тартты» демешздер, Ш ар тарткан жокпын 63iM пинермш, К ы з ы р ы жасты к шактын таныс TinTi, Ж уректен тартам елге бар ыстыкты! Ж ыр сайрап ортанызда жасай берем, Мойныма тарып кызыл галстуктН 1958

СЭЛEM CAFAH,МОСКВА Ж ер cepiri сеюлд1 Кетермген космоска, Келд1м жырмен сершнд! ¥сап ушкан мен куска, Москва — жаркын жаксы анам, Кушагынды аш маран! Музды Алатау шынынан Кремльге жеткенше, Казактыц кен кырынан Куйылта жыр теккенше Ансап келд1м, астанам, Сэлем Казакстаннан! Москвам, суйген жасымнан Кушагыкда мен 6yriH, Эр уйщнщ тасынан ЖырЫН ОКЫ11 OMipfllH Тургандаймын, астанам, Сэлем саран, жаксы анам! Тында yniH улыцнын, Акылды анам,— Москвам, Мейман емен, улымын Емесп1н мен баска адам. Сен турызран азат кун Ашты багын казактын.

Жаны жалгас езщмен Кореек казак кырларын, Бупн толы Дзйаен Сонын том-том жырларын Алып келд1м, астанам, Бул, тек 33ip бастамам. Бет! бейне ал-кызыл, Алматынын алмасы Ж уз! нарттай ул-кызын — Аймагымнык даласы Ж1берд1: бицй, энийсш, Кабылда талант тамшысын! Сахнанда сыландап, Казактык суду Баяны Шыркар даусы шыгандап, Ацсап жаны саяны. Ойнар БГржан, Сара кыз. Коз токтатып караныз. Курманразы колра алган Домбыра. бугш сейлейдк Ж анга куша толгаган Кондыра, 6yriH сейлейдП Астанам, осы сэтп кун Кор ел1мшк шаттыгынГ блек свздак 3eprepi Акын Абай урпагы, Келда сэлем1бергелк Ш ыркатылмак жыр тары! Улыцньщ: нагыз оз!-акпын, ©ленмен: туган казакпын! Жершдей кеа веник Казак халкы кушагын Ашып, журен сез!мш ©MipiniK нур шамын Алган сенен астанам, Сэлем Казакстаннан! Тык далаяан' мол епн Таскындаткан ерлердщ ■’Ь8

Алып келд1м сэлемш Болатшы, малшы, зергердш. Бакытты осы гажап кун Тында унш казактын! Семен туып ерледЫ CeHi — ана дедж 6i3, К онак бола кел медiK, Акыл ала келдж б!з! Bi3 бала да, сен ана, Акыл бер де, аяла! Акылгейипм эркашан Партия — анам езщсщ, Кун боп елге жанган шам 0шпес Ленин кезшн! Лениндж Це-Ка, Москвам, — Сэлем Казакстаннан! 1958 2о9

TE/VUP ЖОЛ Николай Сидоренкодан Ж ол салып, ан коскандар, Kyperi колда жаркырап, Тесел/й ауыр шпалдар У йиш койтас, топырак. KeTepiHKi т ер р асы , Д ач алар 6yFa караган, Ж уйткш поезд жоррасы, — Кек жалы бултты ораган. Паровоз оттай кайнаран КебИктей буы ойнайды, Эскерше киген 6ip адам Вагоннан колын булрайды. Жымия кулш, сызыла Кол булраймын мен де OFaH, Вагондарра кызыга Тутшдете зулаган. Ж ол болсын дос! Бас кадам, Турарсын алые перронда, Онда да керек жаксы адам, Ж аксы адам керек онда да. Тары да энш коскандар Ж адрыртты iuiiH орманнын, 290

Теселд! ауыр шпалдар Teciiie суык кумдардын. Кустар да канат комдана KapaFaii, кайын басынан Карайды бейне тандана Temip жолга жосылган. Ж акында шыц-шын балга Естыед1 кулакка, Бригаданыц барлыгы Келген ж ок эл1 кудыкка. ЕстЫп тур дурсш , Поездын кеткен алыска, Элдемм ауыр курсшд1, Ynci3, карап шыгыска.

Николай Сидореннодан Кызыктырар е р л тн Ж урттын a;ii ойында, Жырында ерлж елщшн ¥рапды ynia бойында. Жалынымен жырыннын Ерлер майдан жолында Антантаны иледГ Н айза ушына туйредП Кектемнщ туею шагы бул Зиратынныи басында Окушы да салран гул, Замандасыи, досын да. Гранит тас кулыптап Ж ауып K,a6ip дендерш, Ж аты р акын уйыктап, А льт мэнп ол демш. Кун нур куйып шуакты Кушкан зират жиепн, К аран турсан, сиякты Бейне, ем)‘рде жок ел1м. Жырыннын отты жолдарын Суыта алмады мезпл де, 292

Жылдарыннын жоргагын Ж ал Faи кетт1к б1здер де. Ж ыр жолы iiiH Tipecin Елмен 6ipre, б1збен де, Ж ауга карсы куресш, Тур, б)збен эр кезде де. Жырларын сенш ызалы, Эр жолы ж ауга ызгарлы... Адымдап сапта жур ал гы Жауынгердей елешн. Эдйдж-шындык, дурыстык Жер жузше тыныштык Тыеп жырын, тур, ыстык., —■ Шаттыгы уш н елщ нт. Кектен сэуле кун шашып, Ж асыл TOFaft гул ашып,— Жапырактары жараса, Кектемшн т у е й кезшде, Жанга ракат сезме, Турганы кандай тамаша! 0лен елмен курдастай, ©Mip cypin сырластай. Поэзия ешпейдЕ Оны e u m деепейдь ©лен жолы дестел! — Домбыранын шепндей, Зергер ойган кеетел1 Шеккен шебер шегудей — Болса екен тагы кулл1 элем Бейб1т жаркын емiрдей, ©Mip сырын бшмеген Болмасын адам, шегшбей, — Дер eaiM бакытты елменен KcciH жыр тан лебшдей.

ИНДИЯ ЖЫРЫ ( Индия ацыны Баллатколдин аударылды) (Yainai) Б 1з м актана аламыз, Хакымыз бар мактанар, ейткеш , 613 емесп1з Соткарлардай суктанар. Олар — жешл данкка жету ушш, — халыкка Согыс ашып, от жатар. Зенб1рек атып К ара сум, М айдан ашып, Даласын Кан-жоса кып керш! елдщ Кырып бала-шагасын Кутырына аттанар, Кел кылып ел кез жасын Кырса сэби баласын, данк деп соны шаттанар! Ондай данкка Кулкынын ашып, 294

Каиды жутудын Куны 6i3re Bip тиын! Ел кезжш жасынан Ел каныныц шашылган Тамшысынан уялмай, Елд1 ойрандай, Бураулай, — Тапкан олар данкынын Куны 6i3re Bip тиын! Майдан ашып, Кан жуткан Ондай зымиян «данкты» — Данк емес, маскара Деп, эуелден эшкере Айткамыз. 6i3 каныккан. Эуелден-ак ездерш Олар солай таныткан! Карашы, тау-патшасын1 Ортасында таулардын. Тан ата HypFa батса шын Арайга белел аумарын, 0 3 i зэул1м бол Faн сон Таулардын Жаншып калгамын Коркейд1 деуге бола ма. Баскара салып салмагын?.. Жок!!! KepiKTi реш, Касиетт1 Патша-Тау, Мархабатты журег1 Т1лег! i3ri жаксы тау! Анасындай суйед1 Бшктей берсе Баска тау. Оларды жаксы керед! Басы кар к у м к акша тау. Сондыктан да, — Ол тауды ' Тау патшасы иемесе патша-тау деп Индияны Тибет пен Кытай- дан белin турран — Гималай тауын айтады. 293

Бойында талан жылдардын метн букш Индиям П атш асы дейд1 шындардын! и Май айы мейл1 даланы Белеет кулл! гулше, Гулге жердш алабы белене берсш, белене! Аймагымнын Сол гулдер Сусын болып ш елiне, Шыкпаса да Кызыл гул Ж аланаш далам децше, Ж умысш ы адам уш ш ол Шыкпаса да епле, — Ш ешек атып кызыл гул Т е п л е 6epciH, Тепле! Кулл1 кедей дегенге Мен ту'ыспын, ку д ам ы н .— О л ар га a3ip YfiiM де, Соларга Мойын бурамын. Сыйласуга эрдайым Корыкпаймын Мен дайын, Кудайга да елге аян. BipaK, олай дегенмен М ен еш каш ан бас имен Алдына, сенщ,— Кан майдан! Т |л енш ез1м

Ершммен Сока айдауга Шырамын, Булыкгыр кунде-ак ipKln мен Тогайдан шеп те Шабамын. Журек жырын жасырмай, Тасты аудара, аршындай Кала салар Бар купам, BipaK, Л\\ен кан тегумен Боска журтты жоюмен внмендемен ешкашан 0 з басымнын камы уш!н! Тынык тунде ауылга Ай сэулеа Шрде Турса жайнап тепле, б ал а куннен б1з д е р д т Ш эрын лашык уйлердс, Есплетш ызыны Уршыктардын шрме. Уршыктын Жырдай — ызыны Уксамайды туздег1 Алай-тулей буркан рал Сент Сорыс,— У нте!.. Сол 6ip бала кездег! Уршыктардын ызыны Мын толкытып ойымды, Елж1ретш бойымды, Балкытады мен1 де! Не десешз, о ден1з, 297

Зенб1ректЙ1 з1ркипн,— Кан майданный куркш н ¥натады юм cipa, Кез жасынан теплген Шапаныныз ттл ген Унамайды жыршыга! Ж улды зы кекте жайнаган, Енбеп жерде кайнаган Ж айбаракат дуниеш Мен суйемш карсы ала, Бейбгг кунде келел! 0M ip cypriM келед! тыныштыкта кулшына!!!

ПОЭМАЛАР



ЖАПАНДЫ ОРМАН ЖАНГЫРТТЫ Кердщ бе Орал кырларын? Ж ер1 кандай жап-жазык! Dip жагында кум Нарын, Bip жагында Акжайык. Тында, достым, жырлайын,— Кырын жазык Оралдын, Даласына жырдайын. Келд1 кайта орал рым. Кез салсаныз, 6 ip жер бар, Bi3 керген сол Оралда; Еске алсаныз, 6ip жыр бар, 1лшбеген каламга... Ол жер — сонау Сары-Адыр,— Сауырын кун кактаган, Швл1ркеген сол адыр — Булттан тамшы татпаран.., Жерден колын журт булгап, Жанбырды yMiT етет1н, Жалауын жасыл булт булрап, Оралмай, 6ipaK, кететш... Алауларан анызда Кус кара алмай канатын, 301