Жароков Т т2

Гулдентуге даласын,— Кулшыиды каптай кордалы ел! Зауласын к у и т заводтар, Куйылсын таудай танктер. Курыштан камал курган ел! Б1з майданда, ci3 тылда, Bapium 6ip кимылда, Bi3 окопта жатсак та, Атаката шапсак та Куш бердщ дабыл уртан ел. Алтынды, мысты далалы, Алмалы, баулы калалы вскен жер — ыстык, жан анам, Жауынгер акын мен балан Сэлемж, саган арнады ел! 1943

БЕРЛИНГЕ Курюреп Kapi Карпаттан Кэрш теккен бултты айдай, Жаркылдап октар жан-жактан — Нажарайдай кекте ойнай, — Карпаттан аткан октары Бавария тауына Жантыра жетш, каптады Жаудыра жасын жауына. Канды iHiHe жау кашкан Кансырап i3i жосыла... Кызыл ер алта жол ашкан Толкынын кешш Висла. Сол ерлердщ ш ш де Танкке мшген 6ip казак, Келбет1 кект1 шшжде, Зырларан алта ер казак! Алатауда туранын Айтып-ак тур K03i де, Токтар емес тутаным Берлинге жетпей е з 1 де. Торабында жолдардыц Булгап кызыл жалауын: — «Болсын,— деп,— тез жолдарын!» Bip кыз тур асып жарарын, 61

Кыз булгап кызыл орамал Берлинге жол сштеген. Жешске жалау жорамал,— 0 туде ер пушка т1ркеген. Куршлдеп кун-тун зенб1рек, Ж аркы лдап ofij уйткыса, 31ршлдеген жер мен кек Миномет боздап ок шаша. ©ртен!п орман, тау кулай, Су шайкала, тенселе,— КаЬарлы канды дауылдай Душпанын ерлер енсере: Кек пен жердгн арасын Отка кактап куыра, Кан кыла душпан даласын Жер тамырын суыра — Каптаган куигп жер жара Караса кез тунгандай, Баскандай жауды зел-зэлэ Ж ер есшен танрандай. Токсан тарау канды жол Торыскан тура ерлерге, Токтаусыз бул куш б1здщ кол Ок ата тарткан Берлинге. К еки кез;Би ушкынын С адакш а атып Берлинге, Кек алып жаткан кушт! кун Кызыл ер жаура тенгенде. KypcaHFaH Кызыл Армия Берлиннщ тем1р какпасын Каусатпай, cipa, кояр ма, Какпасын окпен каккасын! Жанрырта кала, даланы, Дабылы майдан кагыла,—

Кызыл ер колына алады Берлиннщ юлтш тагы да. К андыбалак нем1ст1н, Керш казып кемген кун, — TireMis туын жешстщ Te6eciHeH Берлиншн. Салют берген Москва Кун сайын кызыл ерлерге. Кырандар, куат тастыра, Ж ет Te3ipeK, Берлинге1 1945

UTYRIHUJI IDyfiiHiui, халкым, шуйшшП Шуйшийге — суй!ншП Шаттан, ата-анамыз, Шаттан, aFa-баламыз, Кек кайтарып фашистен, Сорыс бп-п жещспен, Па, пиркш! Осы шаттыкка TypuiciH, халкым, куларын! Шуйшип, халкым, шуйшшП Куаныш жыры куйылшы, Ансап айлар куткен кун, Канды сорыс бггкен кун — «Ак туйенщ карыны Жарылды!» — KyHHiH жалыны Нурын шашты, сылдырап Арылсын елен булагы! Басына булт шакырран, Булттан бомба атылран, Октары кан какырран, Х алыкка кол батырран, Кеудес!нен жэй тусш, — Type eTin, — кул1 кекке ушып, Kapi Берлин кулады! Дауыл урран шанырак, Сеюлд1 Берлин канырап... Зулымдыкка бас болган, 64

Ж урег1 кара тас болтан Ж ырылып жау ордасы Талканы шырып кулады. Кирата оны тура аткан, К ара-ала туын жыра аткан, Ж ау тунд1гш туре аткан, Жалынтып cayFa сураткан — Bi3flin ер o f u кулаткан, Ж ер жарып ж еще ураны! ©кепи отка карылган, Леб1нен жер жарылган, Ок жаудыра дуркшдеп, От шашкан кун-тун з1рк1лдеп, З е м р ге н — 6i3fliH зенб!рек Денин 6ip алды — yh! — деп, Майданныц тем ip кудайы! Жауынгер б1здш санлактар, Жауды женген солдаттар Ардакты Отан — ел ушш, Бахытты туран жер уилн, ■■ Ж ау шатырын жыктырып, Ж аура т1зе 6yKTipin, Ж арк етт1 елд1н ерлер! Ж ешмпаз ескен удайы! Ой-кой, дуние-ай! Бул кундП Халкым куткен нур кунд! — KepeTiH кун туранда Белд1 бекем буранда Шаттыкка жан тоя алмай Караса кез капа алмай, -* Куапраннан жас ipnin Ж анды рой жан шырагы! Баласын куткен ананын, Экесш куткен баланын, Epin куткен арудыц, Туысын куткен бауырдын, Ш ешшп зор арманы Алтын тацныц арайы

Ашты айкара кушатын Кулшынта елд1 шынайы! Шуйшчп, халкым, шуйшшН Б е л тд ! бекем буыншы. Жендгк жауды куйрете, Ж асалсын той — мереке! Осы жырым «жок-барым» Тойына т а р т а н квкпарым, Ал да, жвнел бэйп квк, Таркасын жан кумарым' 1945

II Даулдан со ц 1947•1950 АНА Гурмдеп куздан кулап тау булага, Шола алмай булттан шырып ай кияны, Шанкылдап атар таннын жаршысындай Ш эры efli канат каккан тау кыраны. Бултты ысырып жел сокканда дауылдана, 1шшде караш а уйдщ баурына ала, Оянып жет1 тунде шырт уйкыдан Тербеткен меш аялап кайран ана. Болса да ту а м кара, аппарым деп, Шулд1рлеп сейлесем де так-тагым деп; Сез салып 6ipiHiui рет аузыма анам Т1леген ана сутш актарын деп. Тускен кез кара бултты кектен туман, Кешкен кез, ел кулазып, турран кырдан, Кере алмай ескен1мд!, тан алдында: — «Бахытты бол!», — деп анам кез1н жумран... Эл! тур зиратынын кулпы тасы, Сол таска тамран талай каз1м жасы. Кургатып кезд1н жасын, жыр сайратып, Туды кун маран да ана,— ел анасы. Елге ана боп туран кун кушарында Ержетт1м жас кырапга усадым да, 57

Баулыран меш де, елд1 тау кыраны, Туран ел — cyflepiM де, кушарым да. KiM айтар, кэз1р 6i3fli кешпел! ел дел? Юм айтар, eMip бойы кешкен ел дел? Караса кезш ашып аймарыма, Юм а йтп а с 6i3fli 6yriH ескен ел дел?! Bip шолсан Алатаудын шындарынал, Эмбаны кез тунбай ма мунайынан? Алтайдык алтынынан ай уялып, Кун суйген Балкаштын мыс буларынан, К арасан аймарыма 6ip бурыштан, Тем1ртау туын тжкен кек курыштан. Еккен дэн жулдыз канша болса — сонша, Жер1мнен мешц байтак, жер бар ма аскан?! Кы рандай кез ж1берсен кыр басынан, Терт тул1к, сан асар ма мал басынан? Бет1ндей жас уланнын нарттай жанран, Не тэтт1 Алматынын алмасынан? Кус тандай кемейден куй т1зген булбул, Сызылтып сыбызры ун1н узген булбул, Канатын д1р1лдет1п еленге уйып, Уйренген эн мен жырды б1зден булбул. Bi3 туран жерд! сулу жер емес дел, KiM айтар елд1 к у и т ел емес дел? Берлинге жауды женш ту TiricKen EpiMfli KiM айта алар ер емес деп?1 KiM айтар? Айтпайды да, айта да алмас! Eui6ip куш 61зд1н кушт1 кайтара алмас! ©MipfliH вткен KyHri арттары i3i, Еасырда алра аттаран кайталанбас. Ертеде елее де кез жумып анам, Б1з керген 6yriHri eMip нурына анам Ж алт карал, риза бол, кабырынан Туррандай, кез алдымда кул1п анам. 58

Елге ана боп тугаи ел кушагында Ержегпм жас кыранра усадым да, Баулыган м е т де, елд1 тау кыраны, Туран ел — cyiiepiM де, куша рым да. ГурЬпдеп- куздан кулап тау булагы, Шолган шак кекте жузш ай киялы, Мызгымас шын басында шарк ургызып, Баулыран балапанын тау кыраны. 1947

ЖАСТЫК ОТЫ Ж астык отым сенбейд!, Жел турса да, булт шырып. Бойды куат кернейд1, Маркайсам да мурт шырып. Ж астык шактын жулдЫзы Неге шыксын еамнен. ©MipiMHiH кунд131 Меш гулдей ecipreH. Кы)ыл шоктай шашэкты Ш арыктап ту астында, Ж ас урпак eMip жасапты, Кемедей жузген такында. Акчнын жырдан кол тартпас, Арналран саран каламым. Жанымды жыршыл ка|пайтпас, Кырау шалран самайым. Ж астык от бойда сенбейд!, Ж ел турса да, булт шырып, Ж у р екп жыр кернейд1, Маркайсам да мурт шырып.

ЖАСТЫК. ШАК. KipiniKci3 таза ке н Ы , Достыктан баска ой ойламай, Бал мшез бала eMipi, Тезе ме, мэз боп ойнамай. Даладан жазда гул терт, ©зенге жузш балыктай; УсДне нурын кун Terin, Шапкылар бала шалыктай. Булыт жауып кабагын, Куз тускенде сурланып; Шуласып, окып сабагын Ютабын шытар колга алып. Куана карсы ап уландар Кыс тускенде кар жауып, Сырранак Teyin кулдырар, Eni 6eTi нур жанып. С эулегп 6i3fliH Отанда Bm iMHiH K63i ашылран. Умтылса улан окуга, ©нерден сэуле шашылран/ KiM боламын десе де, Тандауына жол ашык. ©Mipi сай есуге, Бакытка туран жарасып. ©Mipfli байтак ана Fbin Журект1 таза ашып сап, Сайран салран балалык, Аяулы алтын ж астык шак. 1918 6)

кектЕм Кезш кадап кекте кун К араса, карды epirin, Туыеты айы кектемнщ, Ж ан иеан cepriTin. Кыста каткан келдердщ Муз квйлеп жыртылып, Сен жузгенш мен керд1м, Толкынды Teyin булкынып. Таррыл тартып тау басы, Карды карып, буланып, Ашылрандай арнасы, Сай-саладан су aFbin,— К ар астында сарсылып, Кун сарынран кара жер. Денес1 бура малшынып, TeciH керген дала, ер... Карсыз кырды ансаран в р к к е шырып мал дэры, Жуз1 жаркын барша адам Жадыранкы жан-жары. Нур ойнап мелд1р кезшде Мектептег1 баланын, Б 1тед1 дел аз кунде Куанады сабарын. Жанданран дала, ой мен кыр Кен1лд1 колхоз ауылым, Ж орыткан таннан трактор, Т ш м деп жерд1н сауырын. 1948

ЖАЗ Аймарымды аялап, Алтын канат туса жаз; Айдын келд1 киялап Канкылдап ушар уйрек, каз. Акку жузш келшде, Гулге конып квбелек. Сулу жазда менщ де КенШ ме куй келед. Аймактын алаканынан; Квктемде жерге шашылран, Узарып ecin шжу дэн, Ат кулагын жасырран. Ш алкар eriH жайкалып, Сек1лд1 шекс1з дария, Тенселгендей шайкалып, Толкындай урран жарына. Кузетшде ел1Н1н Турран тунг1 солдаттай, Кузетипсп eriHHiH Ырысын куткен ардактай. Квз TiKcen кырра азырак, Кой, козы шулап жамырап, Жайлауда жылкы азынап, Даусынан тау жанрырад. 63

KafibipyFa дауыстап, Жылкышыдан шыкса айкай. Оскырынып, ойкастап Куйрык аткан кулыи, тай. Курык алып жылкышы, Кой кайырып малшылар. Кузетш малды тун iiui, Сызылтып салран эн ш ьтар. Елге ойдагы, кырдагы Кактырып жаркын жаз жайран... Кызыл енбек думаны Шаттанып журтым мэз-майрам.

KY3 Kerepi.ie, аспандай, Кекте сурша булт кеш in; Жерге шжу шашкандай, KyMic моншак шык rycin. Кайып, Терек басыиан Саргыш тартып жапырак, Ж ерге Tycin шашылган, Ж ел урсе тек калтырап... Тау басына бусанып Бозрыл туман оралып; Саркырап арып ш у сальш, бзеш мын буралып; Мэуе nicin балбырап Маужыраран коныр куз. Алма nicin албырап, Кезд1 тарткан Kepiim. DeTi кызыл алмадай Балаларды oiiiiaFan, Апасындай аймалай, A\\eKTe6i тур кол булраран. Жерде жазры жайкалган, Орып болып eriHiH. Кез ж!берсен байкалган, Кешлд!рек ел 6yriH. 1948

кыс Ж ауып тутас жер бетш Кектен купле ушкындар, KepceTTi карлы келбетш, Jle6i суык кыекы bi3Fap. Тыска шыксак жер аппак, Белуардан омбы кар. Турса да аяз жалактап, Емес дене домбыгар. Карасак ai-аш басыиа, Кар жамылып жапырак, Келд1 кек муз жасыра, Тур айнадай жалтырап. Алтайы кызыл ак куйрык, А к т а карга тулю аунап, Ж араган аста ат жуйрш, Ацшылар жур тулм аулап. Кыргы жолга кез т1ксеи, Кулдырап жеккен ат-шана, Сызылып карга i3 тускен, Ауыздык сузе, ат шаба. Ж уре ме бала ойнамай, CoFbinTbi кардан аккала. Суыктан 6eii алмадай Кызарган, ойнап топ бала. Ж ауып тутас жер бетш Кектен KyMic ушкындар, Керсеткен карлы келбетш, JIe6i суык кыекы ызгар. 1948 66

АЛТЫН KVPEK Па, илркш! Бныл алтын дэн Аузын аш деп камбанын. Кырманта симай артылган, Уй1лген Кызыл таудайын. Бшк боп кекке тшп пе ен, Кардан сауыт киген тау? Кез тарткан сендей бшктен, Алтын дэннен уйген та у1 Ал, тангалсын букы журт, Деп бар куиш салайын, Майданнан келген кара мурт, KyMic шалтан самайын. Sip дэн шашпай такырдан, Алып K<wiFa KyperiH, Ж елге желпи сапыртан, Сыбанып жумыр бмепн. Дэннен шжу шашкандай Соккан желмен анкылдап. Алтын курек аепандай. Ай астында жаркылдап. Курек алса колына, Кара муртты атайдын Елестейд! ойына Майдандагы талай кун... 67

От шашкан кун жан-жактан, KypKipen кундей зекб1рек, Баспаналар жер тапкан, Тонды аударып кол курек. Кешеп майдан курепн Курепне кырманнын Ауыстырып, б1лепн Сыбанып мынау турган him ? — Десещздер, ел epi En6eri елдщ есшде. Enceci биж, медал! Кез тартады тесшде. Ж аркылдатып KyperiH Ай батып, кун шыкканша; Алар емес ер демш, Шатырын кырман жыкканша. Кулаш та, epiM, туй каткан, Кун сунген алтын курепн. 1нжу дэн таудан кез тарткан, Кытыктап елдщ журепн. 1918

ТАУДЫН КЫЗЫ Тур Алатау уйкысынан оянып, Устап ж1бек булт шатырыи басына, Ак тосше бозгыл туман оралып, KapaFaiibi иыгына асыла. Кунге еркелеп кеудеЫнде тас куздын, Не Н лейст дегендей-ак тацдашы, — Тосждеп анарындай жас кыздын Нарттай кызыл кез тартады алмасы. Тау булагы бурымындай сулулыц Куздан кулап жатыр агып сылакдап, Етепнен тау басына шыгу мун, Ж ылан 1здей жатыр тар жол бурандап... Сол тар жолмен таудан томен кулдырап. Лактырылган тастай 6ipey келед1; Козге алыстан корiнедi булдырап, Тас па, адам ба, ан ба, элдеюм 6iaeai? Осы таудын етепнде колхоздын Kepin тур ем алтын дэнд1 eriHiH, TycTi таудан аттылы кы з,— бул кыз к1м? — Ж ылкы баккан сулуы екен ел1мнщ. Амандасып, швлдед!и бе деп, ага, Ж ан торсыктан берд1 куйып кымызын, Сыйлаганды сыйламаска бола ма, Керд1м таудын мырзалыгын кызынын. Сулу колмен кымыз куйып бергендей Тамылжыган шырын тэтт1 леб1зд1, TayFa кез1м Tycin кетсе кергендей Боламын да турамын мен сол кызды. 1948

ЖЕТК1НШЕК ЫПлдеш туре келген сон Коныр салкын куз леб1, KepiHep кектен элден сон, Кайткан кустын Дзбеп... Тау мазасыз, жайлауда Ж аутан жауын-шашыннан. Дап-дайын тур жинауга, Кырманда епн басылган. Кектен нэубет, жерде енбек Берген елдщ Heci6iH. Эне, мектеп кел-кел деп Ашкан сырлы eciriH. Кобелек куып, доп ойнап Журген жаздай асыр сап EKi бет! нур жайнап, Окуга бармак жас урпак. Айдары желге желкшдеп. Же™ жасар жеткшшек, Мойылдай квз1 мелтшдеп, Мектепке де ж елт шшек. Нэр алган таннын нурынан, Жетш оку жасына, Тунплш рет тур улан, Окимын деп асыга. 70

Сактап кгтап, дэптерш Карындашын, каламын, TvpFaH кутш MeKTe6in KiM суймес улан талабын. TyHFum шаттык емес пе, Мектепке тусу балага. Куанышым демес пе Муны эке мен ана да. 1948

ОКТЯБРЬЛЩ HEMEPECI Нык куйылран шын курыштан Б 13ДЩ 6Mip Kepereci. Куан, мэнп бахыт кушкан, Октябрьдщ немерес!. Туран кунш ж ана eM ipre Тойлап жаркын Октябрьдщ, Бахыт кушкан елмен б!рге, КаЬарманы сенс1н жырдык. B.'pi — малшы, 6 ip i— кенип, Bipi — епнш1 араларын. Енбекте кеп ерлщ енил, Аяларан аналарын. Таты кектен бултты сексш, Ш ыркап шаттык дауыс 6yriH. Кызыл гулай желп-желп етсш, Ж айнап кызыл галстуг1ц.

CEHI TyFAH ОТАНЫЦ Жайна гулдей жадырап, Ж ас жетшншек уланым. Кызыл ту нарттай албырап, Келд1 Октябрь мейрамын. Октябрып турызган Ата-бабан кан кешin. Октябрь бел 6yFU3Fan, Талпынган жаска танда ecin . Куаныш уш косылгам, Кулпырып кала, далада. Бахыт берген осы таи Алуан аиа, балага. Шат журектен сызылтып Эн шыркаран пионер, БЫмнен rayhap m m in , Ж урегще куй внер. Мойнында шоктай кершген Кызыл ж1бек орамал, Тамылжыган эншнен Тан булбулы оянар. Тойда керш бойынды, Кызьшыца ел карапты. OfibiHFa белмей ойынды. Окы, уланым, сабакты. 73

Дариялай ойлы тасыткан, BijiiMiiiH квз1 ашылкаи. Тацында таидап машыктан. Мамандыкка жасыннан. М амандык кеп уйренер, Б ш м тешз шолсаныз, Профессор, инженер, Акын, жыршы болсацыз. 3 аманында куштыц нур , Дана Ленин атанын. Таудай енбек к у т т тур Сеплерден улы Отанын. 1948

МЕРГЕН БАЛА Дем алые кун дайындап, Жазып, жаттап сабатын, Кешеге шыккан адымдап Валага кез саламын. KipuiiKci3 боп жуынып, Касы, К931 киылып, Тап-таза боп кшшп, ТИР-ге барды кыдырып. Мылтык алып турган журт, Б ала га кез салмады. Нысанадан тайып мулт, Огын тиг1зе алмады. Алып жешл мылтыкты Bip мезгмде бала атты. Кек коррасын шырт erri, HbicanaFa кадалтты. Кысып мылтык кундарын, 1шке тартып ез демш, Акырын созып колдарын, Дзл келД рт кездеуш — Карауылдап кас какпай Bip атпады, бес атты. Бес атканда боска атпай, Нысаианы тесе атты. 75

Кандай аткыш бала деп, Ж урт мадактап сыйлады. Нускаушыдан бала кеп, Bip ютапты сыйга алды. Содан былай бул бала Бала мерген атанды. Мергенджпен эл1 алда, KopFacap улы Отанды.

КвК АРША Таныс 6i3re кек арша Кунге еркелеп, тауда ескеп. Тау самалын онаша Жутып, сулу ганда ескен. KepiKTi агаш кек арша Kerepin ryai кунде ескен. Кектен жулдыз караса, Ky6ipaen желмен тыдескен. Жазы-кысы кек арша Жанкалып, гулi жайнаган. Саясында тамаша, Асыр сап балалар оннаган. Жаздагы жасыл кек арша. К.ыс туссе де кекбенбек. Ж ауса да кектен кар канша, Гулдене тусед epKinлеи. Ж ана жылда кек арша Сырга тагып гулше, Ж алт-жулт eTin караса, K ipim i эрюм yfliHe. Ортасында осы арша ¥стап аса таягын, Аяз Ата тур, сонша Кырау жапкан кабагын. 77

Ак купЫ , тымакты, Ак сакалын кар баскан. YciTin бетт1, кулакты Кызартып аяз жармаскан. Ж ана жылда аяз шал Вас конак боп келш тур. Аяз Ата, «элик ал»,— Б алалар сэлем 6epin тур. — «Бораннан, муздан саспаган, К ольта таяк устаран. Аязда тонбай кыстатан, AraFa сэлем берем1з. Белше белд!к байлаган, Жулдыздай кез1 жайнаган, Балалармен оТшаган Атага сэлем берем1з». — Деп, балалар, — кек арша Тнлнде Аяз Атара, бленмен сэлем тамаша Бердь турып катарга. ImineH кек аршаныц Басын nin аяз шал: — «¥ зак болсын жастарын1» — Дед1, — шыркап энге сал. Кол устасып жас буын Аршаны коршап ойнаган. Ж ана жылдын хош туши Карсы алды энмен сайраран.

ЖАНА ЖЫЛ TYHI бткен жылдын кунш кездсн Узатып сап кекжиекке, Kapan aaFa нурлы жузбен Ш ыктык тары 6i3 6nii<Ke. Сол би1ктеп б1здер шыккан Артта калган i3iMi3re Кез тастасак, гулдер шыккан Тур KepiHin ез1.\\пзге. Меруерт шык сеюлденген, Тамшысынан мандай терд т, Шыккан гул ол желюлдеген Айгарындай сэнд1 ем1рд1н- Б!з жасаган талай жылдын, Жаркыраган жешсжш, Гул1 ол енбек cyftriiu елд1н ©MipiHiH желйсшн. Гул тамыры жатыр терен, Оны боран, жауын-шашын Жапыра алмайд, кылмайды елец Туссе де ол квктен жасын. вткен жылдын кунш квзден Узатып сап кекжиекке, Карап алга нур'лы жузбен, Шыктык тары 6i3 бишке. Ш ымылдырын ашты кектщ Ай сулуы жана жылдын, У м тнд ей жас тйпектш Тутанды оты жана жырдын. Ж ана ай — кумш кол орактай 79

Bi3Ain сулу гербтегВ Кояр емес ойды оятпай,— Не еткен ражап KepiKTi ед1. Ж узш тоскан нуры балкып Аймагыма ай алыстан, Кектен жалт-жулт кезд! тартып, Ж улдыз кармен шагылыскан. Иэ, взгеше ай да сулу, Б 1здщ елдщ аспанында. Бахытты eMip' суру, сую Тек 61зд1н ел жастарында. ©Mip ушш кеипп майдан Кару устап MiHin атка, Бахыт туын бермей колдан, Карсы бардык жауран окка. Эне, бейне аспандаРы ай — My3Fa тускен алтын тага. Еске алдырад журген талай TyHri жолды кан майданда. Майдан 6iTTi, ж ау жен1лд1, ©Mip жайнап, тан арайы, Кулпырран шак, тары келд1 Ж ана жылдын туып айы. Мунайшы устап болат бурры, Мунай атып жатты тары. Динамитш тутандырды Шахтер шынырау шахтыдагы. Муртына муз наткан малшы, Карлы дала отардаты. Яки акын, яки энип, Я колхозшы катардагы. Аяз т1лд1 декабрьд!н Кар жалаган cohfh кеинн, Шырарып сап жана жылдын Кутш отыр cyflinmiciH. 1948

Ж ЕНЮ ТУЫ Карттай кызыл жеюс туы, — Таудын отты жалынындай. Жаркыраган жазгытурры, Жер жаЬаннын -жарырындай. Тацнын туын ер шалкытып, TiKKeH Берлин кумбезше. Ту куцйне тас та балкып, Кеуде керген кун кезше. Сонда Отан отты кезш Шыннан шола када'п едк Керд1 бахыт нур жулдызын, Кайткан екен ana кеп. Есте cofhc б1ткен жылгы, Май айынын дэл торызы. Ж ещ с куш т1ккен туды, Тына калган кан тещзь Сонда: аианын куанганнан, Keyin, тамран кез1нен жас, Бала к улт куанраннан, Бауыры балкып шген жартас. Сонда: жерде шешек жарган Гул атылып кауызынан, KeMnip-шал мен ж ас куанган, Ж ар суйюкен ауызынан. том. 81

Окоптардан uibiFtm сонда Алган демш солдаттар да. Ызы-кикы ойда-кырда, Ш апкан тойда санлактар да. Ж а я мен ж ал, бал шарапка 9p6ip уйдш дастарханы Жайылып, шат шартарапка Кез ж1берд1 достар тары. Сункылдатып кел аккуын, Сонда жазым жайнаганда, Алтын канат ж ещс туын Т1ккен менщ аймагыма. Куанышка аспанынан Соккандай булт алаканын, ЖауИар шашып тастарынан Шаттанган шын Алатауым!

КЛРЫШ кд ю ш ы Туркстаннын касындагы Шэу!лд1рдщ ауданында Ж аз болса eric басындагы Dip колхоздын аумагында: Кун ж алаткан кетпенше Дар1бай шал мураб едк бкшбей тер теккенше, Елге енбеп унап едй Д алада eric гул найкалып, Bip жагында аппак макта. Кезге алыстаи толкынданып ¥сайды улпа ак булытка. Кезд1 тартып ыргалуда Е пн дэш алтын Teri. Дэр1байдын жур жанында Ж ас баласы Алтынбеп. Кемектест, куз сабагы Басталганша мектебппн, Енбек етш, куш салады, Ол етюзбей текке кунш. Экесше болысады Су куйысып мактасына.

Бакшаны да салысады, AFaiu erin уй касына. Ер майданда, ел енбекте, Ke3i ед1 Отан сорысынын. Ж ас та болса Алтынбек те Камында елге болысудьщ. II Д а т кутты, алтын муртты Орылура шскенде erin. Шакырды аудан АлтынбекД Кырманра eiifli тускенде eriH. Жазыпты аудан, салып хатка Алтынбектщ этап атын. Барасын деп 6ip заводка Болат кортып балкытатын. Сол заводта курыш корыту Уйренесш enepiHe; Машык кылад сеш ол оку Д е л и eHflipic OMipine. Сонда бала ойлай калды, Bip кызарып, 6ip сурланып... Тесе карап, оттай жанды К ара K63i ушкынданып. Майданра деп Т1лек кылсам, Эскерге ал мае, тол .май жасым, Жаура ажал деп болат куйсам, Емес пе ерге колкабысым. Деген акыл туеш кенет, Б аска ойрэ 6ip бурылтпай. Ж !гер оты кетт1 кернеп. Бала бойын жудырыктай, Буйрек сынды бетшде онын Cepnin ж ука кан жуг1рт. Билеп шаттык сез1м oniii — Барам! — дед1 кул1н турып. 84

Hi Дэр1бай шал сом кетпен!н Койып жерге иытынан. Мандайынын суртш терш, К у л т турып миыгьгаан: — Балам, жастай сапар шепп Кеткешне киналмаймын. Налымйамын жасым тегт, Бетшнен кайт лей алмаймын. Балкьпарлык кек болатты Курыштайын колыи болсын! Болаттан ул ок боратты,— Десш , жаным, жолын болсын! — Дед! даты Алтынбепн Э кеа кеп беттен суйдк Айтып акыл, ой-тчлегш, — Ж олын болсын!— деп жымиды. Каршырадай кара бала Кош айтысып ата, анага. KeTTi Minin отарбага, Денгеленш калды дала. IV Свердлов каласынан Кашык емес, сонау кырда. Пенниен от аласурган Заводы тур Ревда. Кокпен зэул1м таласкандай, Сол заводтыц муржалары Тутш атса, булт кашкандай, KyuiTi отынан нур жанады. Бул зэул1м уй не заманнан Аты шыккан курыш кортып, Ж ур Алтынбек жана барган, Металл т ш н осында окып. 85

Кемейшен жалын аткан Аузын ашса мартен пеш1. Кара судан тез кайнаткан Кек курышты онык купи. Алып пештщ ыстык леб! Квмейше 6ip-aK тартып. Алтандай-ак жанды Teri Жалыны тур бегл шарпып, Ашып калса пештщ аузын, Алташкы кез оттан кашып. От жутардай тартып езш Ж урд1 Алтынбек баста шошып. Попов мастер уйреткен сон Бауыр басып бара-бара, Элденеше кун еткен сон, ¥кты эдшш кара бала. Енд1 пештщ алдын ашып, Ж ас Алтынбек бала батыр. Аккан селдей терге малшып, Курышты эне карал жатыр. Керсен кэз1р Алтынбекл,— Колына устап тем1р курек, Киыршык тас магнигп Пешке тастап жур тез куреп. Попов мастер алпыс жаста, Отыз жылдай болат куйтан. Болат т ш н бмген уста, Бул заводпен 6ipre тутан. Попов тутан экесшдей Yfiperri ылти Алтынбектк Кояр ма алтыр жас тусшбей, ¥кты Алтынбек улы ецбекп. Болат кую т ш н утып, Шалта бала жатып журдк Попов та отан риза боп, Жауырыннан катып журдк

Ревдала курыш кортып, Машыктанып ic бабынЭ. Бала Алтынбек 6ip жыл окып, Кайтты Казакстанына. Елге Алтынбек кайтарыида, Yari уйреткен Попов шалды — Экемсш,— деп, халык алдында Умытпаска колын алды. V Кезшде Отан сотысынын, Нура езенш орлей контан, Пэрмешмен ел кушшщ Bip кала тур орнай калган. Тас мунара муржалары, Мойнын зэул!м кекке созтан. Кок TyTiHi ырталады, Булкынтанда булттан озган. Кореей TypiH туртан шалкып Казакстан айматынык. Таскындатан болат балкып, Берпс1здей aflFa кунш. Уакыт зырлап алга умтылтан, Д ер кезшде кас какканша. Ман ягпата орнатылган Курыш кала 6ip тамаша. CaFaT сайын елдщ купи Танылгандай енбегшен. KenniH асыл кек курышы, Бул калада менгершген. Казанынан курыш болат, Куйып TYRFbmi т1ккен отау. TyHFbiui рет каккан канат Ед1 кала бул Технртау. Орнауына бул каланын Айгак болып елдщ куш!. 87

Куд1рет!ндей кен даланын О т маздаткан мартен пени. Заводта осы куйып курыш, Мартенде ерен ет1п енбек. Болат куйрыш болып тукгыш Тур жас к азак ер Алтынбек. Бул мартенде icTen жатыр Ондаган улт, мындатан кол, Ж ас Алтынбек бала батыр, Куйып жатыр курыштан кел. VI Казакстан даласынын TyHFbim уй!н болат куйган, Казактын жас баласынын Болатты epTin булак нылиан - Kyfliperri кушш Kepin Тау кырандай канаттандым, Ж ас Алтынбек сэлем 6epin, Турды, coFaH мадактандым. Енбек Кызыл Ту ордеш Ж арк-ж урк eTin T ecinaeri; Кер дегендей белг1 ерл1г1 Осы Алтынбек !с ш д т . Кунге орден] шагылысты, Кызыл-жасыл нур шашкандай. Сергеи сез1м алып-ушты, Epai керш жыр таскандай. Болат куйгыш, туган тунгыш Улды ecipren партиямыз. Ер улдарды куйган курыш Ж ырга косып шарк-урамыз. Баулып мундай улды ерен, Комсомол мен партчянын 9рлеткен1н кунде керем, Енбег1мен аты мэл!м. 88

Курыш куй ган бала Алтынбек Тем1ртауяын тулепндей. Мартен пеий тур гуршдеп, Елд1Н ыстык журепндей. Бшк мартен муржасынан Булт лактырып тур Тем1ртау. Болат балкит тултасынан Булагындай бейне Атырау. 1948

Алматыдан кашык емес, Каскеленнщ ауданында, Тында, балалар, осы кенес Болган колхоз аумагында. Ж аз колхозда бакша-баулы, Текен шалдын колындагы. Жонышкада аркандаулы Акбоз бие кулындады. Боз биеден жумыр туяк, Келте куйрык кулын туды. Кара жалды, камыс кулан. 03i суп-сур, сулу туды. Кулын деп ед тезе алмады, С епз жасар Cepin бала. Кызыкканнан кез алмады, Сур кулынды Kepin бала. Текен шалдын немереск CepiK бала бул кулынды «М енш » деп KeTin eci, Менш!ктед1 сур кулынды. Bip айдан сон кулын теп Ойнак салды куйрык атып. 90

Туймд! ме элде uierf, блд! бие жамандатып. II Eneci жок, жетчм кулын Ойдан-кырра омыраулай, Kiciaefifli кермей тыным, Даусы KyMic коныраудай. Yfipeiui тез сур кулыншак, Жонышкага аркандаран. Ж анына тек CepiK барса-ак. Кара Ke3i жаутандаган. KyTTi CepiK кун-тун карап, Кулынра су, жем де тасып. Таракпенен жалын тарап, Куларынын туб1н касып. Аялдамай тез достасты Сур кулынмен CepiK бала. Ай айналмай аймаласты, Bip-6ipiHe cepiK бола. Суарып ап, сулы 6epin, Сауырына жабу жауып. Кысты кун1 оны CepiK Тас корада шыкты багып. Кыс та e rri, туды кектем, Твкт1 жаз да куншуакты. Сур кулыншак, CepiK куткен, Кез тандайтын тай боп шыкты ill Кашса озып, куса жеткен, Коян жакты, кен шыкшытты. Тай кун!нен 6ip жыл еткен, Сур тай ecin кунан шыкты. Mince CepiK куанады, Жал-куйрырын тег1лд!р1п. 91

Сылап-сипап суарады, Келге апарым шомылдырып. А кку кустай мойнын и}п, Кырын карал, басын шулрып. Ж урсе ycTiHe CepiK мш1п Сусып басад желше сыррып. Тостагандай сауырынык Tyri сулу кундыздайын. Омыраулы, бауыры кек, Ш апса агады жулдыздайын. Бас, аркасым жауыр етпей, Суытады Mince, к у тт. Устайтурын кеп муд1ртпей, Коянды да куса ж етт. CepiKTiii сол сур кунаны, Bip. жылдан сон делен шыкты Кергендерге сыны унады, Д есп жуйрж ерен шыкты. Сур дененс1з баска жылкы Колхоздын жэй шаруасына Жетед1 рой дед1 журты. Риза боп тулрасына. Кеп узамай, май айынын Тойында улкен бэйге болды. Бул бэйгеде кай ауылдыц Аты жуйрж, aflri болды. Сол бэйгще сур дененд! Он уш жасар CepiK мшш. Талай жуйрж кеп epeHfli Шапты таймай Kepin турып. KiMiiiH аты келед! деп, Аз болтан жок таласкан да. Сексен ж уйрж шапты терлеп, Шыкты жердщ шаны аспанга- 92

Bip мезплде дурмек шацнан Шырып озып ж алгыз кара, Сур дененмен бэйге алдынан Cepin бала келд1 дара. IV Bip KyHi 6ip комиссия CepiK TypFaH бул ауылра Келд1 таидап, салып сыига Эскерлерге жылкы алуга. Комиссия уш адамнын Келген 6i3re таныс барк Погон таккан 6ipi ауданнын Эскери ж ас комиссары. Ж ылкы nipin кек далага, Кезбен cy3in, сыьап турды. Кеш унамай тандамара, Kefl6ip жылкы унап турды. Bip мезгьлде CepiK келд! Сур беспш ойнактатып. Ж уртты к 6api турып Kepai, KeTTi 6ipaen квзд1 тартып. Дести «Мше, нагыз тулпар, Шапса кустай ер канаты. Сулулыгы бейне сункар, Жетпес бугаи аттын аты». Сур 6ecTiHi э с к е р ге алды, Ат сымбаты KeTTi жагып. Ж урт CepiKTi кушактады, Аркасынан кушып карып. TaaiM алсын бала керген Ж ас Сер1ктен мултжс1з-ак. Ерге канат тулпар берген Атты баксан, CepiKTefl бак! 1948

АЛТЫН К1РП1К ТУ ШАШАТЫ Кунге epin Муз сауыты Алатаудык, Гурмдеп Сайдан езен акты тулай. Май кунг1 курен шапак Аткан таннын Шоктай боп шыкты куш Кызыл тудай. Кун шыкты, Кызыл тудай AcnaiiFa 1лген. Бшктен шаттык нурын Ж ерге куйып. Ту Tirin нарттай курен Кырда гулден, Кулпырган май кушне Басын Hin. Кикулап кайткан сап-сап Караша каз Шыккандай Майдыи кекте парадына. Тойлауга мерекесш Тамаша жаз Cepniaai самолеттер Канаты да. Май куш 6 m pin ел EriHfli еккен. Сап т1зген тракторлар Даламдагы. 94

Танкини колоннасы сем лш еткен, Н ак бупн улкен Кызыл а л а в д г ш . Жайкалып Отаиымнын Ойы, кыры, Т есте жасыл дала Гулдер таккан. Шыркамай калай шыдар Акын жыры, Байлыкын eMipiMHin Шалкып жаткан! Туындап колхозды елдщ Терт гул iri Далака жайылганда- Жер кайыскан; Жылкынын мыннан ©pin с а й г у л т , Тартады сулулыгы Кезд1 алыстан. Бергендей майка сэлем Эмба-нефм, Мунайын жетюзкендей Аткан afiFa. Заводтар таскындата Курыш тект1, Сорылды жер склюйте Болат балка. Карсы алды май самалын ертенлл 3p6ip уй терезесш Ашып тастап. Ш аттыкка ел елекдеп, Ж ер тербелш, Музыка шыркады эне Той.\"и бастап. Бул энге канаттанып Каля, дала, Отанныи жиылды журт Ой, кырынан, Маужырап май куйте Апа, бала, Куана кулд1 ел1м мпьтынан. Сап Ti3in шыкты жастар — Ер жасакы, KyaHFan KeMnip, шал да Ту кушактай, Желюлдеп алтын юршк ту шаша! 95

Шыкты эн сап Улан тобы — кызыл шоктай1 Косылдым мен де барып Осы топка. Каккандай кекке канат Таудан кыран, Ж олы да еле1имнщ турды сапка Жазылран секшденш Тудаты уран. Расырда б1здщ нурлы ©Mipfleri Ж ер тозбас, Ел картаймас, Д ал а гулдер. Б1зге ешпес отан ana ©Mip бердк врле Отан, Ж уз мухитта корабльдер! Квремш — Аптап алтын тапкан халкым, Кеилга шаттык кернеп ©скен журттын, ©pfli орап, ©HflipicTiH асыр данкын Канатын кактыра туе Бесжылдыктын. К елйрш байтак елдТн берекесж, Ж айкалып жерге симай Квктед'1 erin! Халкымнык кошеметтеп мерекеап, Квмкерд1 кызыл тулар Квкжиепн. Жанымнын мэнй шаттык сарайына Ж урег1мд1 оттан ыстык Ту рып кадап; 6лешмд1 ©MipiMHiK жалауына Жазамын жаркырата Ел!ме арнап. 1949

к е з ТОЛТЫРА КАРАДЫМ. Келбетш керш кеи дала Кектемнщ суркылт бултыны.ч 1' Аспаннан к у н и й KypKipiii! Кун курыреп, ойнаса Бу.тгты cerin нажагай. Копнен жанбыр нур куйса, Жер турар ма жайнамап! Кикулап кайткан жыл куч Саккылдап жылы кун тьпеп, Туркан кез дертш ел куил, Ж ем т!леп жер, дэн т е п . Кадалта октай киыррэ Карашырын кез1мнщ, Карасам дала кьгрында Колхозды аулым езгмшн. БейнеЫ емip керкшдей, Кершген жайнап жотада. Сызыкты дэптер бетшдей, Сыаылтан дала сокага. Сызьн-ындай дэптердщ, Десен жерд1 сызкан ki' m? Сызкан — epi кектемшн, EH6eri елдщ кызган кун. TaHKi табан трактор Сокасын TipKen курсантан, Кыртысын терен ipen тур, Кектемде жердщ бусанган.

Жорыткан тем1р дулдулдер, Ылдидан шапса теске ерлеп. Ы н е баскан жер гулдер, Безеген кырды кестелеп. Астында эне Тураптын Ойнактап тем1р дулдулк Жонын жорткан кыраттын. Кику салып кун-туш. 1лмей жалгыз Kipnirin, Сыбанып кошкыл бмепн, Тарактагаи жер Tyrin, Атсын деп ж аз гул епн! Солкылдата соктырып Даланын енбек 6yi\"iipin. Салалы саусак cenTi урык, Шашпай дэншн Tyfiipin. Кайраттана, каттана, Калын ел кауырт шуйипп, Сергпле, сертпеи аттана, Шыкты ericKe жумылып. Кимылда, жыртып кырды, ойд Бусанган жер кепкенше, М езпл кут1п турмайды, Кек булт жанбыр теккенше. 1нжу дэн шашып болтан сои, Ж ер ананын койнына, Аспаннан несер нур жаусын, Куйылып кыр мен ойыма! Кауызынан 6ip дэншн . Миллион дэн ecipin, Шыксын, ел1м, erjuiH Таудан.бойын асырып. Сонда мешн жырларым Куйылар усап жауынга. Кез толтыра карарым, Дэншн алтын тауына.

HVPA БОИЫНДА A\\ TeciH cyfiin Арканын, Аккан бойын Нуранын Аралап елш, алкабын, Керд1м еп н ореш ин. EriHfli орып жиган жан, Кун-туш кырман басында. Сыпырып TepiH макдайдан, Жумыста Kapi, жасы да. Мын кора кой косактап, Койгандайын карасак, Кырманда тур кос-кос кап, Сан жетпейтш санасан. Куты боп кырман жер, кекпн, Алтыннан тау уйгендей. Сахнасында ел енбектщ, Te6eci кекке тигендей. Карал ем шытып кырынан Мунарсыз Нура даласын. Bip шан шыкты киырдан, Коскандай жер, кок арасын. Жолдын шанын аспанга Шыгарып эне шубалган. Бэйпге мын ат коскан ба, Депзгендей шыганнан.