Жароков Т т2

Тамызык боп тамызда H le6 i д 1р-д 1р кагатын. Куралайдын айында Соккан кузгк кектемп Ж елш айтсайш тары да,— Суыррандай екпевдП Суык кузде белеете Ж ел! ыекырып желжкен, Ж а зы к ж ерде жел есе Ж ар ы сканд ай елжпен... А к куйын боп еткендей Конактамай кар дары, Кыр 6ip yMiT куткендей Алрэ талай карады... Деуип ед1 шал: бул алкап Иегшдей KoceniH — KerepTiieflfli кун кактап Н е eriHiH, не шебш... К ырдан oflFa жел айдап, Денгелетш канбарын, Аншы тоскан жаяулап Сайдан атып сайрарын. Куипгшдей бвршщ Улымашы, ж ел, mipKiH! Беккенш каш ан KepepMiH,— Деуип efli,— сура ж ер, ипркш! Ж ел кутырып — auibiHFaH Тундырып шал кулагын, Ушыратын басынан Ж улы п кейде тумарын... Аяз шымшып бетшен Етсе дары жел мазак, Таймай ж елдщ етшен,— ©скен кырда сол казак! 302

Айгагындай жасынын Каба кара сакалын Кердш, желге тосуын,— Басында журш соканын... Кызы eKeyi туратын Баспанасы тар лашык, Жарын жел кеп уратын, Кыс болса тек кар басып. KbipFbi лашык уйшде Шал кенжеа кара кыз, Бул жерге ескен гулд1 де Каре алмай ескен бала кыз... Терезеден ызындап Bipae екпек жел, 6 ipae аныз Сынсыганын кыз тындап Турганын кере калгамыз... II Ж алан аяк, жалан бас, - Тулым шашы желкмдеп, Кадалып жас карындас EKi K03i мелт!лдеп: Кара кекш!л жиекке Кун батарда кызарган, б есе деп гул бул бетке Етуш1 eai кыз арман... Деупй eai кыз: — к©к орман Шымылдыктай ашылса, Ыстыктан, желден, бораннан Ж апырагы м е т жасырса! Таласып кекпен, желшлдеп Ол ескенде, мен де ессем; Саясында еркелеп 6 м1рмен жаркын тшдессем! Ж елге еркелеп билеген Ж апырактар сылдырын

Кызыл алма, жуз!мд! Бакшамнан ел жер болса, А ялап орман ез1мд!, А рала MeHi дер болса! KyMic езен бойында, Басын шп турса орман, 1ижу ышык, бойында Ж атса жерд!и, нур сауган. Бой жетш кыз буралып.— Сырласкандай ак кайын, Ж урсем дейд1 оранып, Жапырарына нарттайын. Уйде кыз солай ойласа, Тузде журш шал дагы, Арманы кызра уласа, Тогайлы кырды ойлады. Ойлады жерд! торайлы, Ойлады суды, кырларлы, Кун туар деп орайлы, Ж а й ка л т а р гулд1 орманлы! Агаш сока жегш ап Айдар'аны 6ip в п з,— Ш аршап Сарман демш ап, М унайган уйде кар а кыз.., Карайткан бетш жел, аныз © зж ш аты Майра кыз, Уй-куйш коре калгамыз, Ол кезде б!з де баламыз. Кайда екен каз1р шал мен кыз? Не куйде екен Сары-Адыр? Ж елш кен жел! жапан дуз, Тартты ма екен саябыр?!

Ill Кермей журш кеп жылдан, Болсын деп жол жоралплм, К ш дж Kecin, Kip жуган Оралга биыл оралдым. Кеп жылдан сон керсем де, Байкамай мезг1л озганын, Туран ж ерш десем де,— Танымай кала жаздадым. Керд4м тары кырларын, Ж ер1 кандай жап-жазык, Sip жагында кум Нарын, Bip жагыида Акжайык. Кыр жалт карап кез керген Маган ыстык кершдВ Ж ер келбетз езгерген, Бурынгыдан кениш . Шуйке булт жок гажайып, M eaaipen сулу аспаны! Суйгендей беттен Акжайык Толкыны кебж шашты, эш. Ule6i де салкын, самалы Сагынып Meni калгандай, Кырынын жаркын кабагы, Кушагына алгандай. Машинамен заулаган, Куйгытып KupFa тарттык 6i3, Жерде бурк-бурк аунаган Ж олдын шанын кактык 613. Кыргы жолдын уст1нде Машинамыз зыргыды, Созылып ж егп кеш жерге Шубалып шапнын куйрыгы. Аластык па, не болган, Кершген Сары-Адыр ма? II том. 305

Ж о к eai Foft онда орман, Элде алдамш ы caFbiM ба? — Ш офер-ay! Элде байкаман, TycKeiiiMia баска жол? 6cirrri орман алкалай Арашсыз ед1 баста ол... Шофер айтты: «Агажан», Ж ер ж ок Ka3ip шурайсыз, Келмеген сон б1раздан Тосыркап калган шыгарсыз. Сары-Адырдыц ой-кыры Efli Fofl мэл1м 63iMe, Япыр-ау, кандай бар сыры, Ол емес элде езге ме? в з ге емес. б зк Урындым. взгерген екен Сары-Адыр. Журтына шалдын уйшщ Орнапты ж ана сарай 6ip. Баягы турран лашык жок, Л аш ы к райып болыпты. Л аш ы к орнын басып квк Ал Кызыл гулдер толыпты. Айнала aFam квкпенбек KepiKTi Typi жаздагы , Келнпкте ж уз in еркелеп, Канатын каккан каздары. Бойына aFam ег1лген Kemeci кандай, кешеа? Кетернш кершген У йлерМ ц eHceci! Орталыгы колхоздын Болган екен Сары-Алыр, Енбег1мен ул-кыздын Толган екен жана eMip... 306

IV Ертенше шатырлы Агаш уйге 6i3 келдж. Bip эйел сонда отырды, Жолыгуга кез келдж. Столына шынтактай Отыр екен ойлана, Tic жарып 6ip ун катпай,— Каламын он колга ала. Сол эйел сунгак бойы TiK, Усте куртке туймелк Шолак коныш, кара етж Аягына киген1. Орамал тартып басына, Сумка устапты колына, Ентелемей асыга, Жакындадык жанына. Ж арына 1лген кеисен1н Карап шубар картадан Шолып eric жер шепн Кадагалап кайтадан: Дэптерже жазып ап Ж атыр екен ушлш, IpKijifli де азырак, Амапдасты иш п. Кара торы, кыр мурын, Егде тарткан кул1м кез, Кергендейм1н мен бурын, Таныс кез — сол 6ip ойлы кез. Осы кыз бурын мен керген, Кез! де, 63i — езгерген, Ж ыл i3i жуз1н менгерген, Сек1лд1, 6ipaK, кез керген... — Атым Майра, агайлар, Кызы ед!м,— дед1 Сарманнын, 307

Артынан TycTi кеп ойлар, Маманы екен орманнын. — Амансыз ба, шырагым! Ш ал кайда? — дед!м,— Шал кайда? Келе берд1 кар арым, — Емес шал да шалгайда, Ш алгай емес шалымыз, Ш ал кузетпл тогайда. Kepecis, бвбен барыныз Д егенде к е г л и тары oflFa. О йрэ азы р ак шомдым да, Еске алдым кы з ж ас куши... KepfliM, ж узш шолдым да, Егде тартып вскенш... М айра бастап, 61з костап Квк орманра жол тарттык. Ж ер керк1не квз тастап Ж уректен жырды ояттык. v И ш п 6i3re — к вк торрын Ш ы м ы лд ы ры н ашты орман, Ж ады рап жаны м куп кврд1м, ЖуПар шсш шашты орман. Сек1дд1 всем салран эн,— Ж анра жайлы сынрыры, Алые емес сол маннан Е с тш и взен сылдыры... Tieiain талдар карсы алып Б1зге курмет кылрандай, Кызыл-жасЫл жасанып Кыздар сапка туррандай. Тоты к ан ат ж ас торэй Квлеккес! узарран, Кун сэулесш тоскандай Кулпырып тур кыз орман. 308

Тогайда кус шыркайлы, Косылып балапанымен, Ж апы рак 6i3ai сипайды Ж асыл алаканымен. Жасыл орман шлнде Келем1з, журш келемЬ. Сек1лд1 KepKi тучймде, Кызыга карай береьйз. Bip жагымда — ак кайын, Bip ж агымда — кек Терек; Кайсысына токтайын, Гул аткан 6api квкте врлеп. Bip жагында — квк арша, Bip жагында — кары агаш, Сулулыкка осынша KiM тангалып карамас?! Кызындай кенже орманнын Ж апырата aipiaaen. Ортасында аланнын Акация тур гулдеп. Алма, жуз'ш гул жарган Ж ем 1ст1 агаш 6ip белек. YcTine куннен нур жауган Тур жайкалап ya6ipen Арасыпда орманнын Жайкалып епн алкабы, Вармактай басы эр дэннш, Кезд! ерш пз тартады. Паркта алуан машина, Толган жана трактор, Соган кушагы ашыла, Кулпырып эне кырат тур. Тракторды екшелей, Жонда жылжып асыга,— Ж ур аланды текшелей Шыбык eKKim машина...

Кырда енбекке жумыла, Миырынан кулген ел, Куйылып коктен шурыла, Кырды ораган гулмен ел. Bip жарыма карасам: Кыз, келшшек, толып жур. Агаш erin тамаша, Гулден кесте тегш жур. Кореей кезщ кызырар, Агаш гулдеп шырыпты, Ж у р кетер1п ж ас кыздар EreTiH ж а с шыбыкты... Кимылы енбек думаннын Козд1 тартып караран, К ыздар KyTin орманнын Кыздай шашын тараран. Денгелет1п, кыз киген Кос етеки кейлектей, К ек орманнын т!з1лген Ж апырактарын к1рлетпей,— О лардын он caycaFbi Енбекке ойнап уйренген. Балеринага усайды Операда билеген! VI Как терш де торайдын Карсы жауып кабарын, Кожасы сол манайдын Сек1лд1 суеты ж ауар кун. Ж асыл жапырак шатырын Кокке булттай кетерш, Ызбарлана акырын Аспанды уске TOHKepin,— Бас nin жанра карамай Бултка бойлай 6ip емен,— зю

Орманнык генералындай — К аская карап тур емен. Сол вменит тубжде 03i еменге усаган — Bip шал отыр туршде Сыр бар узак жасаган. Сакалынык агы да Кеп шеж1ре айткандай, Мандайынын сайында 0Mip жолы жаткандай. Б ая гы осы Сарман дэл, Таныстырды Майра мыз. Сексенге келш калган шал, Агытты свзд! карацыз. — «Баскуншактын касында Алые емес Ордадан. Мен1к кырык жасымда Осы жерге Богдан — Келген ед1 6ip орыс Зерттеп б1здщ даланы, Аты Сидор Семеныч, 0 3 i агаш мамани. Эл1 кунге ойымда Онын айкын калды аты. Лениннен алган колында Бар ед1 кызыл мандаты. Кыстырып белге Kyperin, Ойды-кырды кезетш, Зерттеп ж е р д т ipeHiH, Кумды сута сузетш... Tipi Ke3i ол кунде Маркум б1здт кемшрдщ, Дэм таттырып, оны уйге Талай рет келт1рд1м... зн

Куттгк бармен колдагы Kici ед1 6i3 катарлы. Орыстын ну орманы Сек!лд1 сулу сакалы . Кушарын доска ашкалы Ж аркы н жан ед ез! де. Бейне Ресей аспапы С е к ш и мелд!р кез! де. Калыткысыз, куджоз — Мшезга айтсайшы, мшезш' Ойнап-кул1п ж у р д ж б!з, Унаттым соиы мен ез!м! Мен, шакшамды какканда, Ол, кисеттен махорын Каразга орап тартканда,— Келтлрген сез — макамын... Oi\"iFa кейде т е н т кеп; Шалрысын т1степ муртыныц: — Агаш егу керек! — деп, Ш алатын кезбен кыр турш... А^ен дос болдым соныыен, Унаттым да кылыгын, Сол елп ед колымен Осы еменнщ урыгын. Оган талай жыл erri, Аспандап ecTi сол емен. Тамырыи терец ep6iTTi, Боны бултка тецелген. Урыгын еккен еменнщ Сол мейр1м д1 орысты — Куты деп бмем жер!мнщ, Тогайлы еттж конысты. Орындауга жан салран Ойлы сезш Лениннш, Енбег1мен карсы алган Керсен iciH ел1мнш .— 312

Шелгркеген даланын Су ансаган арманын Сусындатып, алабын Ж айкалтты кек орманын... Шел даламыз гулдендй Майра да ж егп арманга. Алып бимс б ш м д ! Маман болды орманга. Е г ш я жаткан жас aFaui, Караныз сонау жана алкап. Дала кеп ал! жаланаш, Ш ьтармак шыбык сан алкап! Кыстыгун ycin, семет!н Канаданын жем1с1 Сек1лд1 емес,— егетш Б1зде эр дан рылым жешей Табираттын тас саран Тартып ап гулга ecipreH,— Суардык жерд1 ансаган Булагымен Мичурин. Больан жокпыз 6i3 эл1 Гулдентт бар даланы, 'Гамырын алые созады Ж асыл орман алабы. Корыкпаймын енд1 мен Анызак желден. бораннан! Гулд1 солмас егшген Мекен тепт1м орманнан. Турар ма орман гул атпай Канаты жасыл шарк урган, Ине тарткан болаттай Булттан тамшы шакырран... 313

Ж асыл лента дер ед1м Ж апырагын созсам тогайдын, Сонымен жердщ шенберш Елу рет ораймын!» — Д еп , шал oflFa кеткендей, Шолып кенет бул жердь.. Юшкене прожектордай К ез нурын кырга ж^бердЕ М ерует дэнд1 erinai Ж айкалып жасыл даласы, О рман боп буюл Kepiiifli Аслан мен жер арасы... Д ал асы бук1л нур тулга Шалынды шалдын кезше, Алыстан шолып тур кырга Бакыт ойнап жузшде; Онын сэуле шашылран Жанарынан кезЫ н, ©Mipai елшеп расырдан Алдын орал мезгмдш!— Сиып бук!л кен дала Кезшщ карашырына, Туррандай кеп алдына Кырдын болашагы да.— Жымиып жаркын, астынан Кою бурыл муртынын, Тартып, колга устаган Шиырып, шылым TyTiHiH,— Ш ал,— кырынын кулпырран Калпын Kepin тур едь Кустай ушып шарк урган Куана сокты журегь Осынау сурет алдынан Ti3Uiin ш алдын OTKeni — Кыр келбетж ойынан Ш ырармай елестеткеш...

Шал шаттанып,— е зш де Кырдын cyflin турганын,— Ш арк ¥РДы! — M auri сезд! де Ё лш щ Kepin дидарын... Б!зд1 алдымен гулденткен Ием!з е з т дегендей, Шалга, орман, кез тжкен,— Суйем1з Ci3fli дегендей... Даланы турган аялай, Картка кушагы ашылып, Орманнын генералындай Емен де турды бас иш. Багынган адам колына Б ас nin тентек жел дары, Судан жулдыз жагыла, TaxciM етт1 жер даты! KeTepin гул in кум Нарын, Ж аркырай агып Акжайык! Ж алт карады кырларым, Ж айнаткан Ci3 деп гул жарып1 Отанга,— тугаи eniMHiti Суйс!нген жаны ражайып, С!нл1с!ндей Едкпдш Сэлем етт1 Акжайык! Сол ксз: кектен аранлап Коммунизм таны да — Кершдк.. oMip нуры ойнап, Кез тартты жерде коммуна... Мухиттан apFbi ел жалауы Толкыннан танга кол булгай, Аударып з1л!и замангы Аунап 6ip туст1 Гималаи... — Картайсам да,— бакташы Он K63iMiH тогайдын; 313

Тогайым— бакыт бакшасы, Гулгн, мэнп корраймын! — Дед! шал. Ж аркын тур Майра; Кулпыра тусл кыз орман! Ж ок шырар дедш 6i3, cipa, Осы ш ал мен кызда арман. Адамра 6yriH барынран Кыр бейнеа ещн ерек, Ш ал квзше шалынран Сынсыран кайын. бэй терек... А^ухиттан арры елдер де Отаныма танрала,— Кызыгады кергенде, Кулпырганга мын дала! Ш алдын кез! кырандай Ш олды алкабы н гулденген... Орманнын генералындай К аск ая карап турды емен! 1949. Алматы

К.ЫРДА TYFAH KVPbim Станопм ез1м яш — Алда жазу столым. Кусы самтап сез1мнш, Ш абыттана ту с п ойым. Каламга эз1р ак катаз Нурын кушып тунг1 т а м , Дегендей: жыр тап та жаз! Сездер сапка турды сан. Белмемде — мен, Kerinде — ; Терезе ашык, шам жарык; Жыр жолын ай шолган жай Кузетнпмдей тур багып. Эйнепмнен сыгалап Турган 6ip кез ай тайды; Ойландым мен мын кабат Дастанда не айтарды... Сол сэт кез1м алдына Tiauijtf арай ©Mip кеп, OflFa шомып калдым да, Отырдым сэл куб!рлеп... Келтн бурын сез1мнен Кешлге eMip келбеД, 317

Тем1ртаудын суреп... Кек курыштай куйылган Пештершен мартеннщ,— Ж ырды оятты ойымнан Б упнпм мен ертенпм! Каламымды долга ала Т олганганда не 6ip кун, ©лещме жолдама Берд! 03i ем1рдщ. Келде жузген уйректей Сунпп калам сияга, KaFa3Fa i3iH иректей Тартты жырдан сыбага. Аз да болса, бул даусым,— ©Mip лебш берсе егер, Куп, ал жырды, тыцдаушыы! Таразынмен елшенер! Б1РШШ1 ТАРАУ Сэулеп боп мезгмдщ, Кун — caFanj аспаннык Ж айнаганын тез бшд1м, Т ан тунрыш нур шаш кан кун. Сонан 6epi ерге ерлеп ©Mip кайта жасалып, Ел ержетш, кен кернеп, Жер жайнады жасарып. Атырабын аймалап Ж аркын Казакстаннын, Кулд1 кектен ай карап, Колка бакыт устадым.

Аймарымда кен аткан Куш! керней не 6ip тау, Дем! курыш кайнаткан Сонын 6ipi Тем1ртау. Туды ол менщ жырымдай Б1здш ражап еипрден! Нуранын тунрыш улындай Сауыт к и т тем!рден. Телпртауды термелей Жырра коссак унаран, — Болмаран ол елге егей, Басталды елец Нурадан. Ill Жауыртаудын жулырын Cyfiin Нура езеш, KyHHiH тартып жылуын Ж аткан aFbin кез1 ед1... Толкын жалы жырылмай Yfiipmin мын буралып, Кектег1 кус жолындай Ж атыр кончил Нура арып. Коршай конран бужырды Тур Самаркан селеш, Сол селеннен бул жырды Соза туск!м келедй IV Самарканнын уйлер1 С1р' енкенщ кабындай, Кездерде еткен м герп Кеш болса оты жарылмай. 31b

Тек, кей уйден жылтырап Сырырайып кур майшам, Ж арыгы туннен калтырап, Бурып кана турран шам. Кунд1з uibiFbin карасац Мырзашокы шынына.— Ойда селен аласа Ж аткандай-ак жырыла. Аярыннын астында Туррандай 6ip Самаркан, Сурша булттар аспанда Кейде таудай мунарткан... Коз ж !берт киырдан Ш олсан сонда, — мандары Ж атактарды н шубыррам Ш андатып топ малдары... Сол кез селен шетшде Я тан ата, яки кеш, Салган кука-рекуге Кызыл айдар ак этеш. Кейб1реулер сол жерде Турран кш з уй Tirin; Ж ол-женекей жур тенге Ш абаландап ит ypin... Кей кэрия туратын Ж амылып шалан-желешн К ы здар cyFa баратын Колына алып шелепн... Бэршен сонын ерекше Бурыл муртты Ж оламан — TeMipre уста коржий, Осы маран унаран. О рак мурын, кен ксуле, Орта бойлы иускасы. Ж умыска шын тенгенде Ере алмайды тустасы. 320

Кулсе кулед каркылдап, Кднку свзбен ici жок. ©3i аккеш л анкылдак, Свзге саран, ici кеп. Б1рде таптап балтаны, Б!рде Hin таганы, Кенге салып арканы Б1рде егеген араны. Устасы боп тем1рдщ Жастайынан Жоламан, . ILIoFbiMeH кызыл KeMipain Текирд1 сымдай бураган. Гуршдетш Kepirin Ж оламан желпи басканда, Ушкьшын квк тем1рдщ Шыгарып тур аспапга. Монтиып кана вз улы — TcMip6eri касыида Отыр YHci3, жып-жылы Коламтанын басында. Ол 6ip оцкай асыкка Ойып куйып коргасын, Сака жасап асыкпай 1стеуде вз шаруасын. Б1рде карап асыгын, Б!рде карап кершке, Зкенщ KepiK басуын Отыр у н а з Kepin те. Текпрбекке Жолекен: — TopFaiibiM-ay, торгайым Дейтш, — Соксын бул экен, ¥най ма, балга урганым? 321

Сорылранда балга кеп Батпан теске гурс eTin, CyiiiHin курттай Телпрбек Кулш кана мырс eiin. Кезш алмай кершген Экенщ балра, тесшен: — ИПркш, уста болар ма ем! — Д еп ойлайды iuiiHeH... Ж олекец талай тырманыц Ж ендегенш тютерш, СуШнесщ урганын К ерсен, толрэй тес децш. Етепмен алжапкыш CypTin TepiH мандайдын, Ж алтак там ай ж ан-ж ак к а еш Турранын байкап алранмын. Ж астайры осы кесштен Машыктанып, кыскасы, TeMipfli жштей есьпткен Болды колхоз устасы. VI Юлттеп уста — бурыл мурт Kepii< TypFaH куркесш, Тускен кезде кайтты ымырт Ж аны на epTin еркесш. Кумарын басып алуга Шылымыи орап, тутатып, Бетш бурды ауылга, — Тутж1н iiiiK'e 6 ip тартып. Ш ырт Tyidpin жерге 6 ip, TeMipre карап: — Торрайым, — Уста рой экен,— бул eMip Гулденд1, — дейд!, ж ок уайым! 322

Егде тартты экен де, Мектепке биыл барасын, Кеш тудым деп еюнбе, — 0 cin б ш м аласын. IIIbipaFUM, сенен yMir кеп, ©скеннен сон ер!мдей, Калмасын экен умыт боп KepiKTe сенген кем!рдей... Деп, экеа курсшдк Не деуге бшмей Те\\йрбек Свз туйшш тусшд1, TyciHfli де кубнрлеп; Тартып келте мурынын, Юннрек квзш тенкерш, Буртитты тек ермнш,— М 1нез!мен еркелмс... — Унайды балта урганын, Уста болсам кайтед1? Дегенде, — Эке: — Торгайым! Кайтес1н оны, тэйт эрП Усталыкка экен де Картайганша жарайды, втю збе уакыт бекерге, Окы, угын талайды. Деп, Жоламан кадамын Умтыла басты алгарак, Бетше карап баланын Нарттай жанган албырап. VII Селеншц Самаркан Ш етшде yfli 6 ip лашык, Тут1н1 шыккан самаркау, Уй жарын калган кум басып. 323

Жеткенде уйге Ж оламан, Куйрырын булгап Майлыаяк, Ж уп ре шыгып алдынан Ж атты аягын аймалап. Юргенде уйге Жолекеи, К уткендтш сезд1рте, Шай кайнатып жур ексн Bafi6 iuieci Кызбике. Exi иМ нен дем алып Ак самауырын сакылдап. Отты ецештен эн салып Койылды алга жакындап. Акырын сейлеп, сезд) ipi<e, Самаурынын бусантып, Шай жасады Кызбике Шынашагын шошайтып. Ж олекен де жуынып, Ак кейлектт жагасын Агытып тастап, жымиып, Отырды курып малдасын. Олар шайга жумылды, Бастап сезд1 келелн.. Уйкыга Teric жыгылды С ам арканны н селенi. Согып мезпл еагаты 0 ткен санын зымырап, Акты калмай тагаты Сулу Нура шлдырап. Болтан Нура бойында Будан бтраз жыл бурын, Осы 6ip сурет ойымда К алып е д т . Ашты жыр 6yriH. 324

EK1HIUI ТАРАУ Ж ыл артынан жыл туып, Су агып сан сайларда. Кыр келбеп кулпырып, Сэулеттенд1 cap дала... Элде неге Нуранын Толкыны бупн шошынып. Ж агадагы курагын Ж ел тербед1 косылып. ЕстДендей 6ip сыбыс ДурлДе тодкын тулады! TypFaH мулпп кыр тыныш, II Даланы Нура бойында Ллып кетт1 6 ip дабыл, Д е р а н бейне «куйын» ба? — Урандай келд1 кырга бул. Ж ерге кару yflipai Алуан адам кос колдап, Онылып жер 6 yfiipi У’шты допша тастар нак. Яки кетпен, я суймен? Элде, кушД динамит? Ж ар к етт1 кару ел суйген «YaiMfli жергс, тында!» — дег Ж ердщ шымын ойылган Тасып тэшке, кол арба, Кырыцнан да, ойыцнан Опыруда, кояр ма!? Осы енбектш солдаты Самсаган кол колхозшы, 323

Енбек cyflriui тур салты, Д еп, куипме ал, тезшП Осылай Нура бойында! Бригада жуздеген, ¥лы енбектщ жолында Максаты зор квздеген. «Осы ел не icren жатыр?» — деп. Болса окушы сура гы. «Е нбепм к к е татыр!» — деп Бегеуге жатыр Нураны. Ill Ж оламаннын дукеш Бул кунде осы далада, Tirin кара куркеш 1стейд1 ж ата, кона да. Кеш болранша ол осы Д ук ен ш т басында, Ж о к тек каз1р баласы — Тем1рбеп касында. TeMip6eK биыл б1т1рмек Торызыншы класты, BiTipyiH кутуде ед, К елер-ау о да, куш асты. Шым копара даладан Ж у р т ж1гер1 жалындап, Тш катты жай Ж оламан Турран кезде дамылдап: — Нураны тез бегейьпз Суынан жарык жарамыз! Богелдщ елге демейм1з, Енбектен ырыс табамыз. Салынатын заводтык Каланура табаны, 326

Кар СЭС жагар ж ары ктки Кушшен куат алады. Токровкеге Te3ipeK Тарту керек токталмай!— Деп ед1 6ip кез1 кеп, Сексенге келген Токтарбай. Ж антайып жаткан ж ершен Акырын басын кетерш, Ke3ia cypTin Жешмен Тамарын кеней жетелж : — Ойды, кырды шанытып, Неме керек жер казып?1 — Кекмайса eai шебi тж, Д ала туп малга азык. Колхоздын ен малым а Ш уйгж шел пен су керек, М алга жардай тары да 1здейм1з бе, су бегеп? Ж араткан Toiiipi Нуранын Ж ырымдап суын нем1з бар? Ата-мекен турагын, Казура кандай нег1з бар? Алтай-Карпык болгалы Елдш ата конысы, Сармантай, Мурат туралы Осы коныс epici... Бул жерде тем1р куятын Завод болар демеймж, Судан жарык алатын Нендей куш бар бкпмеймж! — Деп, Токтарбай туйсжд1, Тосып саптыц сапарын, Ж елпж койып курснш Узын селд1р сакалын... 327

Курсшгенмен опынбай, Сакалы мезгей бейнесш, Ак Ke6 iKTi толкындай KeMin 6 ip турды кеудеан... Касынын. акшок талдары Кезш жауып айдардай, Ж уртка акырын парады Ойланып сэл калгандай... Ш ал сезше толкыган Ж у р т калып ед шытынып, Ж оламан шыгып ортадан С ез бастады ж ай турып: — Ал, кулак сал, агайын, Куптаймын ел кадамын! KipMefi ме сэн1 даланын, Нурлантсак, Нура алабын?! «Алтай-Карпык конысы» Деген сездер есш угым; Б у п н п елдщ зор Kymi 1здемейд журтын есшшц! Ж ер де, мал да бупнп Е л д ш , ершн мулшм1з; Б1лмейм1з есш руды, Б 1з д т ж а н а гурпымыз! Малга да жай табамыз, Орнау керек завод та. Нураны бегеп аламыз Ж агылады жарык та! Е н Hapi деп ем 1рдщ Елд1 электрленд1ру, Айтыпты 63i Ленинн!н Бул icTi керек тындыру! Д еу 1-ак онын мун екен,— Парамонов — парторг: — Дурыс айтты Жолекен! — Деп коштады ол турып.

Парамонов куэттап Ж оламачнын айт&аиын Колдаганда, журт жактап, Ж урепне жаккан ун, Тосылып ел кулары Typiae тындай, елеадеп, Ж аркырап кездер шыраты, Сайрады плдер — Ленин! — деп Ic icreyre токталмай Ж урт сыбанды бшепн, Калды катып Токтарбай YHci3 бузып ipeniu... IV Аккулыктын устiмен Таргып Жалтызтьбеге, Халык тынбай ктеген. Нураны тез бвгеуге! Бойын врлей езеншн Кулашын журт кен жазып, Капталдап кыр кезсннш Калын конын жур казып. К арасан курыш 6 ip батыр Асап батпан кум кысып, KipicKen экскаватор TeMip кеудр, т л тумсык! Толтыра TeMip кемейге Батпандап асап топырак. Кемектесш о да елге Копарып жерд! жагыр-ак! — М ина 6 ip дэуш керемет! Бойын куат кернеген; «Куш батыр> ме eai, немене ед? Мынауын двн-ау демеген! 329

Kyuni-ак екен жарыктык! П ар келмес бугаи кара нар! Куаты -rim i алыптык Ж уз Kicire бара-бар! Д еп кез Tirin Ж олам ан Кушше онын суйсш п, Тем!рбек те каратан ¥натып оны жымиып! Сол кез жумыс басына Келш турран парторг, Ж оламанга косыла Сез!н коштай к етерт: — Бул, бул ма, эл1 кэрия, Будан да кеп баскамыз. ©нер кезш дария С ею лд1 eTin ашкамыз! Суга сунпр балыктай Жерге бауыр жазатын — Машина бар шарыктай 03i канал казатын. Машина бар карыштап, 03i адамша журетж, Журген жолын казып сап, Сура i3 салып берет!н. Толып жатыр тагы да Будан дары езгелер... Bapi халык барына, Оны да sjii кез керер.— Деп едь жай парторг Тындады уйып журт унш, Ж оламан турды шат кулш, Шалрысын сылап муртынын... ззо

V Демалыста жаздагы Окушылар мыцдаган, Ж ота жонын казды эн! Ел енбепн колдаган. Осы саптын 1шшде Кыздардын да леп жур, Ж астык оты кушшде Эзиимк де леб1 жур... — Ж И ттердщ тобынан Артта калмай озамыз! — Деп ед1, жэй парторг Кез тастаган Лиза кыз. Турган осы Лиза кыз Кызы Самсон агайдын, Кыздар тобын Лизамыз Бастагалы талай кун. Ke3i оттай ойнаган, Саранырак свзге тек; Кеудесшде жайнаган Комсомолдык значек! А к кейлектщ омырауын Teci.iin турткен кумбезс Сол кумбезден кумарын Алгандай-ак кун кезк.. Сонау двнде, 6 ip шетте Ж т т т е р тобы 6 ip белек, Жонды жонып жур шетте ©зен бойын 1ргелеп... Санап болмас халыкты, KiMfli онда мм таныпты! Тем1рбек Ж1п т болыпты Тебшдеп мурты калыпты... Шуйдел! e3i т1к жаурын, Денгелек кез, кыр мурын. 331

Болса да ic=rin ауырын BiTipefli ол бурын. Ж олекеднщ баласы — Тем1рбек те терипген, Ортасында дэл осы Ж ур жумыстын ерипген! Кулшына керш кулашты Касына ерте баскасын, К ы ркарлана кыр асты К ердщ бе, кум тастасын!? Уш тонналык машина Тур касында жук кутш, Тем1рбек отан ScbiFa Ж аты р шымды ыткытып. Курекп нык устасы А лаканга TyKipin, Шымды шымыр тастасы, BeTi maKFa Tyririn! Кейде жанын кыздардын Эзш сезбен оятып, Билеп бойын 6 ip жалын Кетед! кезш ойнатып... — Ж ары сары н бар ма,— деп, Кыздардын кеп касына — Bi3re жету кайда? — деп, Кагып кояд касын да... — Осыны да дейсщ бе, Кзд1мг1дей жер каздым? — Деп мактанып ерсше, К урегш алып 6 ip кыздын. — Выдай каз! — деп керсетш, MiHiH айтып 6 ipiHiH, ByFaFbiHaH я, ш е р т т, Сыйпап каш ад бурымын!

— Ж умысын жаксы — леп, 6ipfle Колынан. суйгеи Лизанын, Сол кеа ыспык леп бГрге Кытыктал кеткен кыз жанын.., Эйтсе дары Лиза кыз Оган тура карамай, Боллы бейке ол нэрыз — ©кпелеген баладай... Тем1рбект1н мныктан Кулген жаркын мшезш Керген куннеи унаткан, ¥рлай калан кыз казнь.. Жумыска да алымды. М шезше ici сай; Сезге жуйрж шалымды Е нбепне куш1'сай. — Булан ж1пт оэар ма! — Деп, Лиза кыз нурланып, Касындары кыздарра KepcereTiH, ым KaFbin... Сыр алыспай жургенде, Тенпрбек кур кулаиып, Колын кенет суйгенге Кыз бой таргты булданып. Жугымды боп кершбек Мшезшен езшше, Cyfiin ед! колын кеп, ¥ялды журт кезжше.. TeMip6eKTia муиысыи, Мазары деп TyciHin, ©згергп де кыз тусш, Турды б|рден туйсшш. Таныс болып ертеден, ЭзмшерС жарасып Журмеген сон, келтеден Калды кырын карасью... ззз

Бэлюм, элI Тем1рбек М ахаббатты к не екен1н Б йш ейтш де шырар, тек, —• Ж а н сез1м1н еркш ш — Кыз Л и зага бул кез1 О янткан ж ас сез1мш; Ж огалткандай болды ез1 Bip умгпн езш щ — 1ште ж аткан тым кымбат С укш ашпай yFap ма? 1л ni ж асты к м ахаббат Б1рден сыртка шырар ма?.. TeMip6eKTi м азак тап , Д у кул1сш ж1гНгер: — Енд1гэр1 кызга аттап М ыкты болсац жуып кер!.. — Не шырардын калжыннан Куттыктаймыз! — д ед1 оны; Тем!рбек кур кынжылган Куарып тек турды eui... VI Bip куш туск1 демалыс Ke3i ед1 ел дамылдар, Д алада эзш — свз кагыс Есшлед1 дабырлар. «Юмдер н е т сез erri?» Деп карасак бурылып, Ж урт кабырра г а з е т Окып жаты р ж'иылып. Т ак тага 1‘лген осында Тур кабырра газет1, Bip макала тусында, Л изам ызды н cypeTi. 334

«Лиза артта калыпты Орындамай жумысын!»—< Деп эзмдеп жазыпты, Ж урт кулм e rri мунысын Макаланы жазарда Кеп кынжылып Тем1рбек, Ж аны ашыган кыздарга, Ойына элде нелер кеп... Б1рде жуз1 куарып, Б1рде 6 eTi албырап, Б1рде oftFa оралып, Шашын койды 6 ip бурап.. — Лиза жайлы жаз\\та Колым калай барады? Bipan, бул мш казу ма? Бул суытпас араны... MiniH айтсам мен онын, Ашыганы жанымнын! Мен айтпасам Teri онын KiM козгайды жалынын? Калайын деп калды ма, Енбекте олар эдеш? Койган жаксы алдына Талабы да эдемП Шынында эл1 бмшеГш KypeKTi де устауды, Аудар дег1м келмейд1 Б1рден, TinTi куз тауды. Кайдан бйнпн жумыстын Алуан турл1 aaiciH ? — Бурын муидай тын icrm Кермесе егер дардысын? Сейтп дары, ол жазды Макаласын кып-кыска, Кетерер деп кыз назды,— Калды езшде туп нуска... 335

М акаланын сонына Койылыпты «Т» apni, Лиза окыл соны да, Лезде езгерш тур каллы. Bip уакытта кеш йен Ыршып Tycin жасы да, Ж упргп кеп тезшен Тем1рбект1н касына: — Меж журтка кулж еттщ, Макаланы сен жаздыц! Келмейд1 6 ip булк -етжн, Осыншама не жаздым? — Окышы, Лиза, бер кара, Айтылса жен мЫлиз? Гынымыз рой езара, CbiiiFa шыдай бглгшз! — К ой, Т ем 1рбек, cesiimi! Соида осыныц достык па? — ¥ста, Лиза, езпш , Сын жетжзбек достыкка. Алгашкы ашу козтауын Басса дары e3i де,— Тем1рбекке Л изанын Калды eimeci с ез1мде... Темгрбек тур осында Ж ек Kepinin калды м дел, Л изал а гы ашуга Ашу жалгап алдым деп. Тенкерш т кек делал Ж ауыртаука бинсген, Нуры енбекке улас-кан К ун жер тес'ж nirKeif! 336

Танда жайнай багы асып Самарканнын кырлары, Ж отага жота жалгасып, Кез жетизбей турды api. Елipin кейде жел уйткып, Еккеу1нен «Итжоннык». Жулынып жердш me6 i ыткып, Болады бейне туткен жун... Ж ел жер туг'ш жулкылай, Куйындатып, шанытып, Бет бактырмай буркырай Кекте атылтан шакы тж. Кейде eiK ip жел ыскырып, Тклгендей 6ip 6eTTi осып, Адамды аттан ушырып ТуЫргендей кектест! Ж ел басылса 6 ip кезде KepiHin кырдын алабы, Tycefli калын ел кезге Мекендеген даланы... БЫ к шыккан епядей Эле, кырда ел отыр. Жер 6eTinin меншдеб Сол жерде 6 ip тебе тур. Ел ататан катанная Оны «Жалгызтебе» деп, Ж урт жумыспен карсы алраь Ж атыр соны кебелеп... Сол тебетн. етепн ТЫ п бейне таспадай, Копарран жок ел тепн Bip e.ii жер тастамай. ■Ce6e6 i журт жумылган Нурани тез бегеуге, Толкыны мелд!р куйылеан взетп елге егей ме! 337

Толкынындай тенЬдГн Ж ер тенселте кеп халык, Кимылдаса тау бузад, Лек-лег1мен топтанып. II Тем1рбек жур тобында Ортан колдай он адам, Онынын да колында ¥дайы кару ойнаган. Онынын 6 ipi ж алгыз-ак Алпыстагы Самсон карт; Кимылдаса тау бузад Саптары о д а 6 ip солдат. Ж уыкта рана былкылдап Тускен курек Tici де, К етш ттстен жылтылдап Сейлесе т ш Kicire — Dip керш ш райып боп Аузын жумса зытады; С анала ма ол айып боп, Ж урт оны aFa тутады. Айып емес кэрш к. Айып емес Tic туссе, Самсон атай эл i нык, Кетеред1 куш туссе. «Бос устасан KypeKTi А лаканы н улб1реп Калады», — деп уйрегп Талай жасты ол демеп. Журтпен 6 ipre жумыска Парамонов парторг — Осы ецбекке боп нуска Журд> ж ур тка боп KepiK. 338

— Шаршадын ба, — леп, ата? СамсонFa да барады. 9 з1лдесш Т1л ката Ойдарысын табады. Тем1рбекке келгенде: — Кулашты, бала, серме! — дсп, Айтатурын — кец кеуде >KiriTiM, намыс берме! — деп. Инженер, жер елшеген Рулеткасы колында, Енбекке е н т белшеден Ж ур су бегеу жолында. Цемент — ецеш трубаны Коллектормен жалратып Шлюздерден тур api Артык суды таратып. Мамандардын лег1мен Н ура суын Heri3ri, Бегеп езен epineii КУРДЫ Сулу ШЛЮЗД1. Жагасына Нураныц Орнаткандай тауды да, Тастан ерген табанып Б т п калды дамбы да. IV Элде кайда дамбыдан Тур аласа Самаркан, Бул дамбы кез алдынан Керген елд1 кылар тан. Сулу дамбы тур 6epiK, Колдан таудай калана, Ж айнаткандай жан 6epin Ж аткан сулык далара. 22* 339

Дамбыныи жер табаны, Кнюланып к.урылран, Кел1сш -ак калауы Буйрек тастан киылран. Нура суын шалкыран, Текпей-шашпай ел eat, Колдан жасагт тартылгаи Тур керме-ra c шлюз!. КемерГнен езеншн Суды шлюз асырмай, Агызуда езшш. Кек мелдгрш асылдай. Суду теьнр кешрдщ Астынан су жаркырап — А ккан, uibiFun не турл1 ун, Оянгандай атырап. Нуранык бул жарасы Куйран кек тас айнадай, Cyftin толкын арысын Тур тас TeciH аймалай... Кожыр таудык кождигак Hip мойнын су oparr, Yflipain 6 ip созылран Арысы сулу сылдырап... — Н ура aFbin буралып, Ж айылымга да, епнге. Толкыны к ан ат тур кэрып Кек маржаныц себуге.... — Деп, кергендер сез бастай Куанысып, кулшынын, Келбетш кез кимастай С ымбаттайяы cyftciHirr. 340

Кун сунпп кек жиекке, — Ымырт тен т калыпты, С орылып конырау — шыр етпе Шакырды аска халыкты. Ж урт жуынып езенге Кайтты орасып шылымын, Келш эз!л сездерге; Алута кез шырымын. Бес тониалык самсатан Келш талай машина, Коналканы аксаган Мшпзд1 елд1 асьша. Машинага дем берш, Тартты — шуу! — деп шоферлар Ж атты тес1н жол керш Ш анга оранып шокылар... VI Тебесшен тун тенш Кушып коныр дендердь Уйде жаткан буркенш Ж уртты уйкы менгердТ.. Кенет Tepic ж ел cofhit, Ж е л т п сэлден басылды; К еленкеа жер шолып Кек булт айды жасырды... Аслан айнып эп-сэтте, Ауа ауырлап, кун ысып, Ж арамай жешл жел сепке Тун мунартты тымырсык,... Ceflrri даты 6 ip кезде Булттан тамшы уз1лд|. Удел жанбыр шезде Ауа райы бузылды!.. 341

Бузылып aya p a& ij Куйды кектен несерд!, Толастамай удайы Толгана булттар тенселд!... От садарын бултка атып,— Шарт-шурт сынып найзагай! Ш атырлап журтты оятып, Дурлжт1рд! мазалай... Хабаршы кеп сол кезде Курылыс начальнигшен,— Д едк — тасып су бузды Дамбыны нашар жершен! Айсай салды сол адам «BipiH калм ай — «аттан!» — дап, Ж урт ж енкиш жалма-жан, Тан саз берд! акдандак... VII Аттылы, ж а я у acHFa, Ж урт тан ата жупрш, Дамбыра — шлюз басына Калды жетш улг1рш. Адамра адам косыла Ж е г п мындап, бГршдеп, Толды топ-топ машина М оторлары дур!лдеп. Тунере Нура бурканып, М е н к т п тентёк толкынын, Дамбыны бузып тойтарып, У дегп сел жойкынын... Ел тус-тустан анталап Куш кемегш 6 epin жур. Кап-кап кумды аркалап, Тем!рбек те т е г т жур. 342

Араласып Самсон ла, Лиза да кеп калылгы, Ж оламан да осында, Деп ж у р :— Таскын кауштИ.. VIII Окшау к е л т сол кезде Жоламанра Токтарбай: — Не гстейаздер мезле? Барады таскын токталмай! Деген кезде Жоламан Токтарбайга сез катып, Катулана караган, Ш алды октай кез1 атып: — Тэшрдщ т!лек бергенш Кергем жок кез!м шыкпаса, TaHipire сыйынып кермед1м, Ж акпай тур сезщ журтка аса. Бегейтш де Нураны, Тусайтын да таскынды, Халыктын Kyuii, куралы! Десен де, езен аскынды. Осы ce3fli колдап-ак, Шал га карсы ел шу еттН Токтарбай тек «тэубалап!..» Ж уреп муздап су erri... Ж уреп суып, кысыла, Токтарбай мын толганды. Bip тебеппк басына Отырып, ол ойланды... Ж ас емесшн, картайдым, Сакал, шашым агарды... Айтпан, калай айтармын, — Суймеймж деп даламды!?. 343

Ж аксылыкка тартатын Ел енбегш суйемш! BipaK, селдщ апатын Ж енер деп калай сенемш?!., Таскын селд! тосыннан Адам калай бвгейд1?1 Тусшбесем осыган, — MeHi неге шенейд!?! IX Bip ж ерд1‘ журт бегесе, Баска жерден су жырып, Ек1пене, егесе Тоскауылды тур жыгып! Парамонов соны да Ойлап, кезбен 6 ip сузш, Мандайынын сайына Косылгандай 6 ip сызык... Ж урт ойы да толкындай Тулап, терен куйзелдк.. Tic жары п сез айтылмай Ш айкалып бас изелдй.. Тулап толкын оргыган Эне, тагы дур етп! Б 1реулердш колынан KeTTi жулы п куректк Дамбы жаныи талкандап, Тракторра айыртып, Судын жолын калкалап, Таспен калап кайыртып. Экскаватор 6 ip ж актан Кемей1 шойын шымды асап, К етерт таудай кумды аткан Уйген ж ер1н шын жасап! 344

Ел тус-тустан жабыла Топыракты батпандап, Ылактырды езен жарыма, Кайырып суды капталдап. Ж ердш шымын тесшлеп, Курекпен де лактырып, Селдш алдын кесшлеп Ж урт жабылды аптыгып! Шеп пен uibiMFa толтырып, Капты матап 6 ip капка, TeMip сыммен тарттырып, Б1рде eri3re, 6 ipae атка. БНеп жатты тоганды Ж еделдете ел кептеп. Не еткен ерлер табандм. Айта бер муны ерлйс деп! Ж оламан мен Тем!рбек: — Былай тарт! — Былай тарт! — д ест, Ж урт кемекке тугел кеп, KeTepicin, — 0 yin! — десш. KoftFaH кезде сыналап Жолына дамбы су бузган, Токтады сэл суранак, Ж ыландай баска уррызеан! Кенет бул кез жел ecin, Толастады жауын да; Ыдырап кектен булт кешш, Ашылды аспан тары да... Сел cepniHi сынды да, Тентек толкын жуасып, Кен1лдер1 тынды да Ел купи Kerri уласып! Булттан тусте жарк етш Кун ез орнмн а.пды да, 345

К алм ай бузран бТр кетТк,— Т узелт 6irri дамбы да. К алран -тосын 6 ip шошып, — УЬ1— деп ж урт дем алды. Ж арыгын жерге кун шашып, Демш дала кец алды. Киындыктан таймас кеп, Таскынды да тайпады. « Б уларга сез болмас!» — деп, Токтарбай басын шайкады... ТвРПНШ ТАРАУ Бугшгщей анызак Болтан емес Нурада, Осыран бола жалрыз-ак Ж урт жумыссыз тура ма! Кимылдауда алуан кол Киын деп KiM отырмак, Копарды кырдан балуан кол Т алай тонна топырак... Канш а к а зб а к ел ж ерд1, KepiHfli ici баянды! Су 6 ereyiH менгерд! Б1туге жумы с таянды. Кун ыстык деп жатпаган Кыздарра да ризамыз! Д е н еа н кун кактаран Ж ур жумыста Лиза кыз. Кун шын шыжып кызганда, Ж урт желшнбей тура ма, Ыстыктап жур Лиза да, Ж уынсам деп HypaFa. 346

Бул жумыста неше кун Ыстык болар дейсйиз, СЭС-тен токпен елшеген Тиед! ертен енш1м1з! Калды жумыс кггелер Квп болса ещи 6 ip апта, Тек завод тур куш белер Осыдан сон 6ipaK та. Ол заводтын уйш де Калауда ел куш-тун; Курыштыц да тубшде, Керелпз аккан минутш!.. II Мелд!реп аккан Нурадан Мелткпдеп кана су бетй Толкынына кулагам Бултсыз аспан суретй К егала буйра толкыны Ыстыкты елен кылмастан, Толтыргандай олкыны Агып жатыр тынбастан... Жагасында саялап Таласа ескен тал-шыбЫк, Жапырагын тур аялап Кузетшщей шаншылып. Ж агадагы осы 6 ip Ж ас тогайдын шш де Е с т л д ! 6ip сыбдыр... Куб1рлеген Kici ме?.. Арасынан кек-жасыл Жапырактардыц жарк етт, Кержд1 дене 6 ip асыл, KepiHfli K83i ж алт е тт ... 347

Kici екен FoiS, пднпЬгя*, Денест аппак жаланаш, Суду кыз екен мустдг, KiM урлап 0 FaH карамас?.. Денесже жабысып, Ж у зу ушш Tinлген Ет кейлеп жарасып Тур уст1не кшнген... Эне, сура тусуге Барды езен басына, Д зл езшдей мусшде T an a eKi кыз касында... Ушеу екен ездер1, . Емес екен ол жалплз, Ж алт еткен алгаш кездер! Болып шыкты Лиза кыз. ill CyFa алдымен шомп етш T y d i ек| кыз ceKipin,— Кабагын Л иза сэл шытып Ж а г а д а турды секшш.., CeKiHreHi езш щ Жузуд1 шала бигетш. Шетше тусп езеншц Т1зеден гана келетзн. CyFa сэлден yiipenin, Шошыну кашты ойынан, CepiK кыздар дем 6epin Ж у зд 1рд1 устал колынан. Кек толкынды аймалап Ербендеп ак саусагы. А йналага 6 ip карал Судан ш жу шашады... 348

Бой у й р е тт болтан сон Ж узд|'рт 6 ipa3 Лизаны, Сута apipex бартан сон, C yfiiiui cepiK кыздары. K e n i сунпп тым шалгай Ана exi кыз Лизадан. Катеден жазым болмата и Лизаны судан кызганам!.. Болматан жазым дегеншн, —« Апыр-ау, HeciH ойладым? Тусына 6 ip тереннщ Кердщ бе кеп калтанын?! Ойлатанша болмады, Батып тастай лактыряан Kerri Лиза... тал дагы Болмады карм ар TiK туряан.., Шыкты кайта 6 ip батып, Ербендетт саусаяын, Б1рде айкайлап, 6 ip малтып, Ж асырды кейде су саяым... Ж егп жузш жакындап Касына оиын exi кыз, ¥стасак 6i3fli батырмак, Дейд1 — не амал етем1з!., Айкайлап батып бараткан Кызды xepin сол кезде, Bip ж ас ж ш т аулактан Кулаш урды 1лезде... Exi K©3i кызда боп Кулшына жузш шуйшп, Толкынга тентех ыза боп Жакындады туйшп! 349

IV Эне, тары шыкты да, Талпынды да, кыз батты... Кабарын Hcirii шытты да, Толкынды октай кез1 атты.., Толкынды квз1 атты да, Сунгш терек, сершле, Кызды иыктан какты да Ш ырарды езен бетше... Жуытпай кызра денесш, KaFbin кашып жэй рана, Тиг1зш тартып кол ушын Ж акы ндап кеп жанына: Он колтыкты к 1шшен Орай салып сол колын, Иегшщ ушынан Демеп кана су жолын. Он колмен жол ашкандай, Толкынды есе женелдк Сонда рана жасканбай Квмекке eKi кыз келдк Yuieyi демеп Лизаны Ж агара эне шырарды, Куарынкы жуз1 эл1 К ан кашып беттен шырайлы... CepiKTepi Л изаны KeTepin сэл шайкады,. CepriciH деп кыз жаны Т м ге к е л т байкады... Сонда квз1 ж ал т етш, Елен кэрып кулары, Юршгшен мвлт етш Bip тамшы жерге кулады... Кыздын жасыл толкындай Ж айнап енд! кездерь 350

IIIuFapFaH судан батырмай Ж 1пгп кезбен !здедк.. Кыз K63i ж!г1т кезш е TycTi де, кол усыиды. Айтканын элрыс езше, Унс1з-ак ж!г!т тусшдь.. Ж ар к етт1 сол кез алдына Лизанын суду eMip кеп... Ажалдан алып калды д а,— Б ас ид1 кызга Тем1рбек! V KemTi рурым уйшде Отыр Лиза езппн, Шаттык ойнап туршде Толкытып ofi-cesiMiH... Б1рде карал айнара Тузеп койып бурымын, Терезеден далага Салып жэй кез киырын. Жулдыздарын кадаган Кёюрепне аспан жай, Кер!нд1 огаи караган Алтын моншак шашкандай. Ж улдызды осы сулу тун Ойына эр не туЫрдк.. Талпынран жас у м тн Т ак кусындай ушырды! CyFa кете жаздаган Кез1н де ол ойлады. Сол куй ойын козрэрэн Сез1мшде ойнады... «Ж азатайым со 6 ip кун, CyFa кетсем егер мен,