รูปแบบการบริหารวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ภาคกลาง/สุภัค ตรงรัตนจิต

รูปแบบการบรหิ ารงานวชิ าการของผบู้ ริหารโรงเรยี นมธั ยมศกึ ษา สงั กัดสานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพ้นื ฐาน ภาคกลาง สภุ คั ตรงั รตั นจิต ดุษฎีนิพนธน์ เี้ ปน็ ส่วนหนึง่ ของการศึกษาตามหลกั สูตรศึกษาศาสตรดุษฎบี ณั ฑิต สาขาวชิ าการบรหิ ารการศึกษา บณั ฑิตวทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั มหามกฏุ ราชวิทยาลัย พทุ ธศักราช 2562

ACADEMIC ADMINISTRATION MODEL OF THE SECONDARY SCHOOLS IN THE CENTRAL REGION OF THE OFFICE OF BASIC EDUCATION COMMISSION SUPHAK TRANGRATTANACHIT A DISSERTATION SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DOCTOR DEGREE OF EDUCATION PROGRAM IN EDUCATIONAL ADMINISTRATION GRADUATE SCHOOL MAHAMAKUT BUDDHIST UNIVERSITY 2019

ซ กติ ติกรรมประกาศ ดุษฎีนิพนธ์ฉบับนี้ สำเร็จลุล่วงอย่ำงสมบูรณ์ได้เพรำะได้รับควำมอนุเครำะห์อย่ำงดียิ่ง จำก ศำสตรำจำรย์ ดร.ชัยยงค์ พรหมวงศ์, พระมหำบุญศรี ำณวุฑฺโฒ, ผศ.ดร. และดร.ลัดดำ ผลวัฒนะ อำจำรย์ที่ปรึกษำ ที่กรุณำให้คำแนะนำเสนอแนะแนวทำงกำรทำวิจัย ตลอดจนตรวจสอบผลงำน แก้ไขปัญหำ ข้อบกพร่องต่ำง ๆ รวมทั้งให้กำลังใจแก่ผู้วิจัยในกำรทำดุษฎีนิพนธ์มำโดยตลอด ผู้วิจัย กรำบขอบพระคณุ เป็นอย่ำงสงู ไว้ ณ โอกำสน้ี ขอขอบคุณ ผู้เชี่ยวชำญและผู้ทรงคุณวุฒิทุกท่ำนที่กรุณำเสียสละเวลำอันมีค่ำยิ่ง ที่ได้ ให้ควำมอนุเครำะห์ให้ผู้วิจัยสัมภำษณ์ตลอดจนให้ข้อเสนอแนะตรวจสอบเคร่ืองมือวิจัย จนทำให้ได้ เครอื่ งมือที่มคี ุณภำพสำหรบั กำรทำวิจยั ในครั้งน้ี ขอขอบคุณ คณะกรรมกำรสอบดุษฎีนิพนธ์ทุกท่ำน ท่ีเสียสละเวลำอันมีค่ำช่วยเติมเต็มให้ ดษุ ฎนี พิ นธ์น้มี คี วำมสมบรู ณย์ ิง่ ขน้ึ ขอกรำบขอบพระคุณ พระมหำทองเชิด กตปญุ โฺ , ผศ.ดร., ผูอ้ ำนวยกำรสถำบันวิจัยญำณสังวร และพระครเู หมเจติยำภบิ ำล ทีใ่ หค้ วำมช่วยเหลือ แนะนำ ในกำรวิเครำะหข์ อ้ มลู สำหรบั กำรวิจยั ขอขอบคุณ ผู้อำนวยกำรสำนักงำนเขตพ้ืนท่ีกำรศึกษำมัธยมศึกษำ เขต 3-10 ผู้อำนวยกำร โรงเรียน รองผู้อำนวยกำรกลุ่มบริหำรงำนวิชำกำร หัวหน้ำกลุ่มบริหำรงำนวิชำกำร และคณะครูใน โรงเรียนสังกัดสำนักงำนเขตพื้นที่กำรศึกษำมัธยมศึกษำ เขต 3-10 ที่ได้ให้ควำมอนุเครำะห์ตอบ แบบสอบถำม รวมทั้งอำนวยควำมสะดวกให้ควำมช่วยเหลือในกำรเก็บรวบรวมข้อมูลในกำรวิจัยครั้งน้ี เปน็ อยำ่ งดีย่ิง ขอขอบคุณ คณำจำรย์มหำวิทยำลัยมหำมกุฏรำชวิทยำลัยทุกท่ำน ท่ีได้ประสิทธ์ิประสำท วชิ ำควำมรู้ แนะแนวทำงกำรเขียนดุษฎนี ิพนธแ์ ก่ผู้วิจัย เพ่ือนรว่ มรุ่นดุษฎบี ณั ฑิตรนุ่ 3/2558 ทุกรูป/คน ที่คอยเปน็ กำลงั ใจให้ดุษฎีนิพนธเ์ ล่มน้ีสำเร็จลลุ ่วงด้วยดี ขอกรำบขอบพระคณุ บิดำ มำรดำ และญำติมติ รทุกท่ำนทเี่ ป็นกำลังใจช่วยเหลอื ตลอดเวลำ อย่ำงดียง่ิ เป็นกำลังใจให้ผวู้ จิ ัยประสบควำมสำเรจ็ ได้ด้วยดี คณุ คำ่ ทัง้ หมดท่เี กิดข้นึ จำกดุษฎีนิพนธ์ ปริญญำศกึ ษำศำสตรดุษฎีบัณฑิตเลม่ นี้ ผู้วจิ ัยรำลึก และบูชำพระคุณแก่บุพกำรีของผู้วิจัย และบูรพำจำรย์ทุกท่ำน ที่อยู่เบื้องหลังในกำรวำงรำกฐำนทำง กำรศึกษำใหก้ ับผู้วิจัยตั้งแต่อดตี จนถึงปจั จบุ ัน สุภคั ตรงั รัตนจติ

ฌ สารบญั หนา้ บทคดั ยอ่ ภาษาไทย............................................................................................................... ง บทคัดย่อภาษาอังกฤษ.......................................................................................................... ฉ กิตติกรรมประกาศ................................................................................................................ ซ สารบญั ................................................................................................................................ ฌ สารบัญตาราง...................................................................................................................... ฏ สารบญั ภาพ......................................................................................................................... ฒ บทที่ 1 บทนา................................................................................................................................ 1 1.1 ควำมเปน็ มำและควำมสำคญั ของปัญหำ................................................................. 1 1.1.1 ควำมเป็นมำของกำรวิจยั ............................................................................... 2 1.1.2 ปัญหำกำรวิจัย.............................................................................................. 5 1.1.3 ควำมสำคญั ของปัญหำกำรวิจัย..................................................................... 6 1.2 วัตถุประสงค์ของกำรวจิ ัย........................................................................................ 8 1.3 คำถำมกำรวิจยั ....................................................................................................... 8 1.4 สมมตฐิ ำนกำรวิจัย.................................................................................................. 9 1.5 กรอบแนวคดิ กำรวจิ ยั ............................................................................................. 9 1.6 ขอบเขตของกำรวจิ ยั ............................................................................................... 10 1.7 นิยำมศพั ทเ์ ฉพำะ.................................................................................................... 12 1.8 ประโยชน์ทีค่ ำดวำ่ จะไดร้ บั ...................................................................................... 18 2 เอกสาร และงานวิจัยทเี่ ก่ียวขอ้ ง...................................................................................... 19 2.1 แนวคิดเก่ียวกบั ผู้บรหิ ำรโรงเรยี นมธั ยมศกึ ษำ......................................................... 20 2.1.1 ควำมหมำยเกี่ยวกบั ผูบ้ รหิ ำรโรงเรียน............................................................ 20 2.1.2 คุณลกั ษณะของผบู้ ริหำรโรงเรียน.................................................................. 22 2.1.3 บทบำทของผบู้ รหิ ำรโรงเรยี น........................................................................ 24 2.1.4 หลกั กำรบรหิ ำรโรงเรยี นของผบู้ ริหำรโรงเรียน.............................................. 28 2.2 แนวคิด ทฤษฎีที่เก่ียวกบั รปู แบบ............................................................................ 32 2.2.1 ควำมหมำยเกย่ี วกบั รปู แบบ.......................................................................... 32 2.2.2 ประเภทของรปู แบบ..................................................................................... 33

ญ 2 2.2.3 องค์ประกอบของรปู แบบ........................................................................... 35 2.2.4 ลกั ษณะของรปู แบบทด่ี ี.............................................................................. 35 2.2.5 กำรพฒั นำรูปแบบ..................................................................................... 36 2.3 แนวคดิ เก่ียวกับกำรบรหิ ำรงำนวิชำกำรในระดับมัธยมศึกษำ............................... 44 2.3.1 ควำมหมำยเก่ียวกบั กำรบรหิ ำรงำนวิชำกำร.............................................. 44 2.3.2 ควำมสำคญั เกยี่ วกบั กำรบริหำรงำนวชิ ำกำร.............................................. 47 2.3.3 หลกั กำรบรหิ ำรงำนวิชำกำร....................................................................... 48 2.3.4 ขอบข่ำยของกำรบรหิ ำรงำนวิชำกำร.......................................................... 51 2.3.5 กำรบริหำรงำนวชิ ำกำรของผบู้ รหิ ำรโรงเรยี น............................................. 58 2.4 บรบิ ทของพ้นื ที่ท่ีศกึ ษำ........................................................................................ 98 2.5 งำนวิจัยทเี่ กยี่ วข้อง.............................................................................................. 106 2.5.1 งำนวิจยั ในประเทศ................................................................................... 106 2.5.2 งำนวิจยั ต่ำงประเทศ................................................................................. 112 2.6 สรุป...................................................................................................................... 115 3 วธิ ีดาเนนิ การวจิ ัย............................................................................................................ 116 3.1 ระยะที่ 1 ศกึ ษำองคป์ ระกอบรปู แบบกำรบริหำรงำนวิชำกำรของผบู้ รหิ ำร โรงเรยี นมธั ยมศึกษำ สังกัดสำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำขั้นพน้ื ฐำน ภำคกลำง............................................................................................................. 116 3.2 ระยะท่ี 2 สรำ้ งรูปแบบกำรบรหิ ำรงำนวชิ ำกำรของผู้บรหิ ำรโรงเรียนมธั ยมศึกษำ สังกัดสำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขั้นพน้ื ฐำน ภำคกลำง............................ 117 3.3 ระยะท่ี 3 ประเมนิ และรบั รองรปู แบบกำรบรหิ ำรงำนวิชำกำรของผู้บริหำร โรงเรยี นมธั ยมศึกษำ สงั กดั สำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำข้ันพ้นื ฐำน ภำคกลำง............................................................................................................. 118 3.4 สรปุ ...................................................................................................................... 133 4 ผลการวเิ คราะหข์ ้อมูล..................................................................................................... 135 4.1 ขนั้ ตอนท่ี 1 : ผลกำรศึกษำองค์ประกอบของกำรบริหำรงำนวิชำกำรของผู้บรหิ ำร โรงเรยี นมธั ยมศกึ ษำ สงั กัดสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำขั้นพน้ื ฐำน ภำคกลำง……. 135 4.2 ขนั้ ตอนท่ี 2 : ผลสร้ำงรปู แบบกำรบริหำรงำนวิชำกำรของผบู้ ริหำรโรงเรียน มัธยมศึกษำ สังกัดสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำขน้ั พ้ืนฐำน ภำคกลำง.. 136 4.3 ขน้ั ตอนท่ี 3 : ผลประเมินและรบั รองรูปแบบกำรบรหิ ำรงำนวชิ ำกำรของผบู้ ริหำร โรงเรียนมัธยมศึกษำ สงั กัดสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขั้นพ้นื ฐำน ภำคกลำง....... 216

ฎ 5 สรปุ ผลการวิจยั อภปิ ราย และข้อเสนอแนะ.................................................................. 222 5.1 สรปุ ผลกำรวจิ ยั .................................................................................................... 224 5.2 อภปิ รำยผล.......................................................................................................... 229 5.3 ข้อเสนอแนะ........................................................................................................ 235 บรรณานุกรม................................................................................................................... 237 ภาคผนวก ...................................................................................................................... 246 ภำคผนวก ก หนงั สือขอควำมอนุเครำะห์สมั ภำษณ์เพ่อื เก็บข้อมูลงำนวจิ ัย………...….. 247 ภำคผนวก ข หนงั สอื ขอควำมอนุเครำะห์ตรวจเครอ่ื งมือ (IOC)……….………..........…... 254 ภำคผนวก ค หนงั สือขอควำมอนเุ ครำะหก์ ลมุ่ ตวั อย่ำงในกำรเกบ็ ข้อมลู (Try out).... 261 ภำคผนวก ง หนังสือขอควำมอนเุ ครำะห์เกบ็ ข้อมูลกบั โรงเรียนกลมุ่ ตัวอยำ่ ง.............. 273 ภำคผนวก จ หนงั สอื ขอควำมอนุเครำะห์ผูเ้ ช่ียวชำญในกำรประเมนิ และรบั รอง......... 295 ภำคผนวก ฉ แบบสมั ภำษณ์ผเู้ ชย่ี วชำญและผทู้ รงคณุ วฒุ ิ……............................…...... 314 ภำคผนวก ช แบบสอบถำมเพือ่ กำรวจิ ยั ..................................................…………....…. 316 ภำคผนวก ซ แบบประเมนิ และรบั รองรปู แบบ............................................................ 326 ภำคผนวก ฌ ผลกำรประเมนิ คำ่ ดชั นคี วำมสอดคลอ้ ง (IOC) ของเครือ่ งมือ................ 330 ภำคผนวก ญ ผลคำ่ ควำมเช่อื มั่น คำ่ KMO คำ่ น้ำหนกั ของตวั แปร 79 ตัวแปร........... 340 ภำคผนวก ฎ โรงเรียนกลุ่มตัวอย่ำงในกำรเก็บข้อมูล…………………………………...….….. 345 ภำคผนวก ฏ ประมวลภำพผู้เช่ียวชำญและผู้ทรงคุณวุฒิ……………....……………….....… 352 ประวัติผู้วจิ ัย……………………………………………………………………………………….………… 367

ฏ สารบญั ตาราง หน้า ตารางท่ี 2.1 กำรวิเครำะห์ สังเครำะหอ์ งคป์ ระกอบกำรบริหำรงำนวิชำกำร……………………………..… 56 3.1 ประชำกรกล่มุ ตัวอย่ำง.......................…………………………………………………………..…..… 123 3.2 สรปุ ประชำกรกลมุ่ ตัวอย่ำงและผใู้ ห้ข้อมลู ……………………………………………………….….. 124 3.3 คำ่ สถิติท่ีใชใ้ นกำรตรวจสอบควำมกลมกลืนของโมเดล…………………………………….....… 131 4.1 องค์ประกอบหลกั ของรูปแบบกำรบริหำรงำนวชิ ำกำรของผู้บริหำรโรงเรียน มัธยมศึกษำ สังกัดสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำข้ันพ้นื ฐำน ภำคกลำง………….. 137 4.2 คำ่ ควำมถแ่ี ละค่ำร้อยละของกลุม่ ตัวอยำ่ งจำแนกตำมสถำนภำพ.................................. 147 4.3 คำ่ เฉล่ยี คำ่ เบ่ยี งเบนมำตรฐำน และค่ำสมั ประสิทธก์ิ ำรกระจำยแสดงควำมเหมำะสม ของกำรดำเนินงำน(OPER)………….................................................................…………… 150 4.4 คำ่ เฉลยี่ คำ่ เบย่ี งเบนมำตรฐำน และคำ่ สัมประสทิ ธก์ิ ำรกระจำย แสดงควำมเหมำะสม ของกระบวนกำรบริหำรงำนวิชำกำร (MANA).............................................................. 153 4.5 คำ่ เฉลย่ี ค่ำเบย่ี งเบนมำตรฐำน และคำ่ สมั ประสทิ ธกิ์ ำรกระจำยแสดงควำมเหมำะสม ของกิจกรรมกำรเรยี นรู้ (LEAR)……………….............................................................…… 156 4.6 คำ่ เฉลย่ี ค่ำเบย่ี งเบนมำตรฐำน และค่ำสมั ประสิทธิ์กำรกระจำยแสดงควำมเหมำะสม ของกำรมสี ว่ นร่วมในกำรศกึ ษำ (PART)…….......................……................................….. 158 4.7 คำ่ เฉลย่ี ค่ำเบยี่ งเบนมำตรฐำน และค่ำสัมประสิทธ์ิกำรกระจำยแสดงควำมเหมำะสม ของควบคมุ คุณภำพกำรศกึ ษำ (QUAL)……..............................................................…. 160 4.8 คำ่ สัมประสิทธสิ์ หสัมพนั ธแ์ บบเพยี ร์สันของตวั แปรขององค์ประกอบย่อยโมเดล กำรดำเนินกำร (OPER)………………………....................................…………………………….. 171 4.9 คำ่ สัมประสิทธิส์ หสมั พันธแ์ บบเพียรส์ ันของตัวแปรขององค์ประกอบย่อยโมเดล กระบวนกำรบริหำรงำนวิชำกำร (MANA)…………………....................................………… 173 4.10 คำ่ สมั ประสิทธส์ิ หสมั พันธแ์ บบเพียรส์ ันของตัวแปรขององค์ประกอบย่อยโมเดล กจิ กรรมกำรเรยี นรู้ (LEAR)…………………….....................................…………………………. 175 4.11 ค่ำสัมประสทิ ธ์สิ หสัมพนั ธ์แบบเพียรส์ นั ของตัวแปรขององคป์ ระกอบยอ่ ยโมเดล กำรมีสว่ นร่วมในกำรศกึ ษำ (PART)………………….......................................………………. 177 4.12 คำ่ สัมประสทิ ธสิ์ หสมั พันธแ์ บบเพียร์สันของตัวแปรขององค์ประกอบย่อยโมเดล ควบคมุ คุณภำพกำรศกึ ษำ (QUAL)………………………….......................................………. 179

ฐ 4.13 ค่ำสถิติ Baertlett และค่ำดัชนไี กเซอร์-ไมเยอร์-ออลคลิ (Kaiser-Mayer-Olkin Measurer of Sampling Adequacy : MSA) ของรูปแบบกำรบรหิ ำรงำนวิชำกำรของผ้บู รหิ ำร โรงเรยี นมธั ยมศึกษำ สงั กัดสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขั้นพ้ืนฐำน ภำคกลำง…. 181 4.14 ผลกำรวิเครำะห์องคป์ ระกอบเชงิ ยืนยันของโมเดลของกำรดำเนนิ งำน........................... 183 4.15 ผลกำรวิเครำะห์คำ่ ควำมสัมพนั ธ์ระหวำ่ งตวั แปร 4 ตวั แปรในองคป์ ระกอบของ กำรดำเนินงำน (OPER)…………..........................................……...........................…….…. 185 4.16 ผลกำรวิเครำะห์องค์ประกอบเชิงยนื ยนั ของโมเดลของกระบวนกำรบรหิ ำรงำนวิชำกำร (MANA)……………………………………………………………………….........................................……………. 187 4.17 ผลกำรวเิ ครำะห์ค่ำควำมสมั พนั ธ์ระหว่ำงตัวแปร 4 ตัวแปรในองคป์ ระกอบด้ำน กระบวนกำรบรหิ ำรงำนวิชำกำร (MANA)….................................................................................….… 190 4.18 ผลกำรวิเครำะห์องค์ประกอบเชงิ ยนื ยันของโมเดลของกจิ กรรมกำรเรียนรู้ (LEAR)….......... 192 4.19 ผลกำรวิเครำะห์ค่ำควำมสัมพนั ธร์ ะหวำ่ งตวั แปร 3 ตัวแปรในองคป์ ระกอบของ กิจกรรมกำรเรียนรู้ (LEAR)…........................................……………...........................……. 194 4.20 ผลกำรวิเครำะห์องค์ประกอบเชงิ ยนื ยันของโมเดลของกำรมีสว่ นรว่ มในกำรศึกษำ (PART). 196 4.21 ผลกำรวิเครำะห์ค่ำควำมสัมพันธ์ระหว่ำงตัวแปร 3 ตวั แปรในองค์ประกอบของ กำรมีสว่ นร่วมในกำรศึกษำ (PART).......................................................................……... 198 4.22 ผลกำรวิเครำะห์องค์ประกอบเชงิ ยืนยนั ของโมเดลของควบคุมคุณภำพกำรศึกษำ (QUAL). 200 4.23 ผลกำรวิเครำะห์ค่ำควำมสัมพันธร์ ะหว่ำงตัวแปร 3 ตวั แปรในองคป์ ระกอบของ ควบคุมคุณภำพกำรศกึ ษำ (QUAL)…….......................................................................... 202 4.24 ค่ำสมั ประสิทธส์ิ หสมั พันธแ์ บบเพยี รส์ นั ของตวั แปรกำรบรหิ ำรงำนวิชำกำรของผบู้ ริหำร โรงเรียนมธั ยมศกึ ษำ สังกัดสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขนั้ พน้ื ฐำน ภำคกลำง...... 205 4.25 คำ่ สถิติ Baertlett และคำ่ ดัชนไี กเซอร์-ไมเยอร์-ออลคิล (Kaiser- Mayer-Olkin Measurers of Sampling Adequacy : MSA) ของโมเดลกำรบริหำรงำนวิชำกำรของผู้บริหำร โรงเรียนมธั ยมศึกษำ สงั กัดสำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำขัน้ พ้นื ฐำน ภำคกลำง…........... 206 4.26 ผลกำรวิเครำะห์องค์ประกอบเชงิ ยืนยนั อันดับสองของตวั แปรกำรบริหำรงำนวิชำกำรของ ผูบ้ ริหำรโรงเรยี นมัธยมศึกษำ สงั กัดสำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำข้ันพ้นื ฐำน ภำค 208 กลำง…... 4.27 คำ่ สมั ประสิทธส์ิ หสัมพนั ธ์ระหวำ่ งกนั ของตวั แปร 5 ตวั แปรในองค์ประกอบของ รปู แบบกำรบรหิ ำรงำนวิชำกำรของผบู้ ริหำรโรงเรยี นมัธยมศึกษำ สังกดั สำนักงำน คณะกรรมกำรกำรศกึ ษำขั้นพ้นื ฐำน ภำคกลำง (ACADEMIC)………………............…………… 210

ฑ 4.28 ค่ำน้ำหนกั องค์ประกอบ (Factor loading) ขององค์ประกอบหลกั องค์ประกอบย่อย ของรูปแบบกำรบรหิ ำรงำนวชิ ำกำรของผบู้ ริหำรโรงเรยี นมธั ยมศึกษำ สงั กดั สำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำข้ันพ้ืนฐำน ภำคกลำง…………………………. 211 4.29 ขอ้ เสนอแนะเกย่ี วกับกำรบรหิ ำรงำนวชิ ำกำรในแตล่ ะองค์ประกอบ..................... 215 4.30 ผลค่ำเฉลี่ยและส่วนเบ่ียงแบนมำตรฐำนของผู้เช่ยี วชำญและผ้ทู รงวฒุ ิทมี่ ี ควำมคิดเหน็ พิจำรณำในประเดน็ ดำ้ นควำมถูกต้อง........................................………… 217 4.31 ผลค่ำเฉลีย่ และสว่ นเบี่ยงแบนมำตรฐำนของผู้เช่ยี วชำญและผทู้ รงวฒุ ิทมี่ ี ควำมคิดเห็นพจิ ำรณำในประเดน็ ดำ้ นควำมเหมำะสม........................................…… 218 4.32 ผลค่ำเฉลี่ยและสว่ นเบย่ี งแบนมำตรฐำนของผู้เชย่ี วชำญและผทู้ รงวฒุ ิทม่ี ี ควำมคดิ เหน็ พจิ ำรณำในประเดน็ ดำ้ นควำมเป็นไปได.้ ...................................………… 219 4.33 ผลค่ำเฉลีย่ และสว่ นเบย่ี งแบนมำตรฐำนของผเู้ ชี่ยวชำญและผทู้ รงวุฒิทม่ี ี ควำมคดิ เห็นพจิ ำรณำในประเดน็ ด้ำนควำมเป็นประโยชน.์ ...........................………… 219

ฒ สารบญั ภาพ หน้า ภาพท่ี 1.1 กรอบแนวคดิ ในกำรวจิ ัย........................................................................................... 10 2.1 แสดงบทบำทหน้ำทขี่ องผู้บริหำรโรงเรียน........................................................................ 25 2.2 แสดงขัน้ ตอนกำรสร้ำงรปู แบบสร้ำงควำมสัมพนั ธ์………………..................……………. 37 2.3 กำรศกึ ษำปรำกฏกำรณ์โดยวธิ กี ำรสร้ำงโมเดล………………………..................…………. 38 2.4 ขั้นตอนกำรวจิ ัยกำรพัฒนำรปู แบบ กรณที ี่ 1 รำ่ งรปู แบบจำกกำรวิเครำะหเ์ อกสำร และกำรศึกษำจำกสภำพจริง…………………………...................................................... 42 2.5 ขั้นตอนกำรวจิ ยั กำรพัฒนำรูปแบบ กรณีท่ี 2 รำ่ งรปู แบบโดยใช้เทคนคิ เดลฟำย...… 43 2.6 กำรพัฒนำหลักสูตรในระดับโรงเรยี น……………………………………………………………… 66 3.1 ข้นั ตอนกำรดำเนินกำรวิจยั …………………………………………...................………………… 120 4.1 แบบจำลององคป์ ระกอบตวั แปรแฝงทที่ ำกำรศึกษำในแบบจำลองสมกำรเชิงเสน้ แต่ละ องค์ประกอบของรูปแบบกำรบริหำรงำนวิชำกำรของผู้บรหิ ำรโรงเรียนมธั ยมศกึ ษำ……….. 144 4.2 แบบจำลองวเิ ครำะห์องค์ประกอบเชิงยนื ยันอนั ดบั สองรปู แบบกำรบริหำรงำนวิชำกำร..... 164 4.3 แบบจำลององคป์ ระกอบของตวั แปรแฝงท่ศี ึกษำของกำรดำเนนิ งำน……..............….. 166 4.4 แบบจำลององคป์ ระกอบของตวั แปรแฝงทศ่ี ึกษำของกระบวนกำรบริหำรวิชำกำร..... 167 4.5 แบบจำลององค์ประกอบของตัวแปรแฝงท่ีศกึ ษำของกิจกรรมกำรเรียนรู้.......…....….. 168 4.6 แบบจำลององค์ประกอบของตวั แปรแฝงที่ศึกษำของกำรมสี ่วนร่วมในกำรศึกษำ........... 168 4.7 แบบจำลององค์ประกอบของตัวแปรแฝงทศ่ี ึกษำของควบคุมคณุ ภำพกำรศึกษำ........... 169 4.8 โมเดลวเิ ครำะหอ์ งค์ประกอบเชิงยนื ยันของกำรดำเนนิ งำน (OPER)…...................… 182 4.9 โมเดลวิเครำะห์องคป์ ระกอบเชิงยืนยันของกระบวนกำรบริหำรงำนวิชำกำร……..…. 186 4.10 โมเดลวิเครำะห์องคป์ ระกอบเชงิ ยนื ยันของกิจกรรมกำรเรยี นรู้…….....................…. 191 4.11 โมเดลวิเครำะห์องค์ประกอบเชงิ ยืนยันของกำรมีส่วนร่วมในกำรศกึ ษำ.................... 195 4.12 โมเดลวิเครำะห์องคป์ ระกอบเชิงยืนยันของควบคุมคณุ ภำพกำรศึกษำ..................... 199 4.13 แบบจำลองโมเดลกำรวิเครำะห์องค์ประกอบเชงิ ยืนยนั อนั ดับสองกำรบริหำรงำน วิชำกำรของผู้บรหิ ำรโรงเรียนมัธยมศกึ ษำ สงั กดั สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำ ขน้ั พ้นื ฐำน ภำคกลำง……...........................................................................................................………… 204

ณ 4.14 ผลโมเดลกำรวิเครำะห์องค์ประกอบเชิงยืนยันอันดับสองกำรบริหำรงำนวิชำกำรของ 207 ผูบ้ ริหำรโรงเรียนมัธยมศกึ ษำ สงั กดั สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำขน้ั พืน้ ฐำน 222 ภำคกลำง…………………..................................................................................………..…… 234 4.15 รปู แบบกำรบรหิ ำรงำนวชิ ำกำรของผ้บู รหิ ำรโรงเรยี นมธั ยมศึกษำ สังกดั สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขน้ั พ้ืนฐำน ภำคกลำง.................................... 5.1 รูปแบบกำรบริหำรงำนวชิ ำกำรของผบู้ รหิ ำรโรงเรยี นมัธยมศกึ ษำ สงั กัดสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำขัน้ พ้ืนฐำน ภำคกลำง....................................

ง บทคดั ย่อ หวั ข้อดุษฎีนิพนธ์ : รปู แบบการบริหารงานวิชาการของผูบ้ ริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สงั กดั สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พ้นื ฐาน ภาคกลาง ช่ือนักศึกษา ชอ่ื ปริญญา : สุภคั ตรงั รตั นจติ สาขาวชิ า : ศึกษาศาสตรดษุ ฎบี ณั ฑิต ปพี ทุ ธศกั ราช : การบรหิ ารการศึกษา อาจารยท์ ปี่ รกึ ษา : 2562 : ดร.ลดั ดา ผลวฒั นะ การวจิ ยั ในครัง้ น้ี มวี ัตถปุ ระสงคเ์ พื่อ 1) ศึกษาองคป์ ระกอบของการบรหิ ารงานวิชาการของ ผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สงั กดั สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพ้ืนฐาน ภาคกลาง 2) สรา้ งรูปแบบ การบริหารงานวิชาการของผู้บรหิ ารโรงเรยี นมธั ยมศึกษา สงั กัดสานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ัน พ้ืนฐาน ภาคกลาง และ 3) ประเมินและรับรองรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียน มัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน ภาคกลาง โดยใช้วิธีการวิจัยแบบ ผสมผสาน (Mixed Methods Research) กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ โรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงาน เขตพื้นท่ีการศึกษามัธยมศึกษา เขต 3-10 จานวน 201 โรง ผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ ผอู้ านวยการโรงเรียน รองผู้อานวยการกลุ่มบริหารงานวิชาการ หัวหน้ากลุ่มบริหารงานวชิ าการ และครูผู้สอน รวม 676 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง แบบสอบถาม และแบบประเมินที่มีค่าความ เช่ือมั่น เทา่ กับ 0.98 เก็บขอ้ มลู ระหวา่ งเดอื นกันยายน พ.ศ. 2561 ถึงเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2562 สถติ ิที่ ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉล่ีย ส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน วิเคราะห์ องค์ประกอบเชิงสารวจ (EFA) และวิเคราะห์องค์ประกอบเชิงยืนยัน (CFA) โดยใช้โปรแกรม คอมพิวเตอรส์ าเรจ็ รปู ทางสถติ ิ ผลการวิจยั พบวา่ : 1. องค์ประกอบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงาน คณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน ภาคกลาง จากการศึกษาแนวคิด ทฤษฎี เอกสาร ตารา ที่เก่ียวกับงาน วชิ าการ สัมภาษณผ์ เู้ ชยี่ วชาญและผู้ทรงคุณวฒุ ิ พบว่า ได้ร่างองคป์ ระกอบ 17 องคป์ ระกอบ 115 ตัวแปร 2. ผลการสร้างรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัด สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน ภาคกลาง จากการวิเคราะห์องค์ประกอบเชิงสารวจ (EFA) พบว่า มี 5 องค์ประกอบหลัก ได้แก่ 1) การดาเนินงาน 2) กระบวนการบริหารงานวิชาการ 3) กิจกรรมการเรียนรู้ 4) การมีส่วนร่วมการศึกษา และ 5) ควบคุมคุณภาพการศึกษา และจากการวิเคราะห์

จ องค์ประกอบเชิงยืนยัน (CFA) พบว่า องค์ประกอบหลักควบคุมคุณภาพการศึกษา มีคา่ มากท่ีสดุ รองลงมา คือ กระบวนการบริหารงานวิชาการ กิจกรรมการเรยี นรู้ การดาเนินงาน และการมีส่วนร่วม ในการศึกษา ตามลาดับ และรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา มี ค่าสถิติทางไค-สแควร์ = 1.829, DF = 6, P-value = .935, GFI = 1.00, AGFI = .992 และ RMSER = .000 แสดงว่ารปู แบบมคี วามสอดคลอ้ งกบั ข้อมูลเชิงประจกั ษ์ 3. การประเมินและรับรองรูปแบบจากผู้เช่ียวชาญและผู้ทรงคุณวุฒิ ในด้านความถูกต้อง ความเหมาะสม ความเป็นไปได้ และความเป็นประโยชน์ พบว่า ผลการประเมินรูปแบบในภาพรวมมี ค่าเฉลี่ยเท่ากับ 4.42 (X̅ = 4.42) ซ่ึงผ่านเกณฑ์การรับรองที่ผู้วิจัยกาหนดคือ ต้องมีค่ามากกว่า 3.51 จงึ ถือวา่ ผู้เช่ียวชาญและผูท้ รงคณุ วฒุ ิรบั รองรูปแบบท่ผี ู้วจิ ยั ไดพ้ ฒั นาขึน้ คาสาคัญ : รปู แบบการบรหิ ารงานวิชาการ, ผู้บริหารโรงเรยี นมัธยมศึกษา

ฉ ABSTRACT Dissertation Topic : Academic Administration Model of the Secondary Schools in the Central Region of the Office of Basic Education Commission Student’s Name : Suphak Trangrattanachit Degree Sought : Doctor of Education Program : Educational Administration Anno Domini : 2019 Advisor : Dr.Ladda Pholwattana The purposes of this research were as follows : 1) to study the components of the academic administration in secondary schools in the central region of the Office of Basic Education Commission, 2) to create an academic administration model of the secondary schools in the central region of the Office Basic Education Commission, and 3) to evaluate and affirm the academic administration model of the secondary schools in the central region of the Office Basic Education Commission. The mixed research methodology was used in the study. The data were collected by questionnaires with reliability at 0.98, structural interviews and checklist forms from 676 samples consisting of school directors, vice academic directors, heads of academic department and teachers in 201 secondary schools under Office of the Basic Education Commission area 3-10. The data were collected from September 2018 to February 2019 and then analyzed by frequency, percentage, mean, standard deviation, exploratory factor analysis, and confirmatory factor analysis. The results of this research found that : 1. The components of the academic administration of the secondary schools in the central region of the Office of Basic Education Commission consist of 17 components and 115 variables. 2. The academic administration model of the secondary schools in the central region of the Office Basic Education Commission from exploratory factor analysis (EFA) has 5 main components; 1) Operation, 2) Academic administration process, 3) Learning activities, 4) Educational participation, and 5) Educational quality control. The results

ช of confirmatory factor analysis (CFA) indicated that the highest value was on Educational quality control, followed by Learning activities, Operation, and Educational participation respectively. The model of academic administration for secondary school administrators has a chi-square value = 1.829, DF = 6, P-value = .935, GFI = 1.00, AGFI = .992, and RMSER - .000. This result indicates that the model is consistent with the empirical data. 3. The evaluation and confirmation of the model from experts in its propriety, accuracy, feasibility, and utility is at = 4.42, higher than the set criteria at = 3.51. That means the model is approved. Keywords: Academic Administration Model, Administrators of Secondary Schools

บทท่ี 1 บทนำ กระแสโลกาภิวัตน์และความเปลี่ยนแปลงของโลกท่ีเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ทั้งด้านสังคม ระบบเศรษฐกิจ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และฐานความรู้ (Knowledge-based Economy) เป็น แรงผลักดันสาคัญที่ทาให้หลายประเทศต้องปฏิรูปการศึกษา มีความจาเป็นที่ต้องเตรียมคนรุ่น ใหม่ใหม้ ที ักษะ ความรู้ ความสามารถในการปรบั ตวั ให้มีคุณลกั ษณะสาคญั ในการดารงชีวติ ในโลกยุคใหม่ ได้อย่างรู้เท่าทัน (สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, 2553 ก, หน้า 1) ดังน้ัน ครูและ ผู้บริหารสถานศึกษาจึงมีบทบาทสาคัญในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา โดยขับเคลื่อนการปฏิรูป การศกึ ษา ซ่ึงเปน็ ดา่ นหน้าอยู่ใกล้ชิดกับผู้เรียนและมีหน้าท่ีโดยตรงในการพัฒนากระบวนการเรยี นรู้ให้ เดก็ ไทยมีศักยภาพเป็นทรัพยากรมนุษย์ที่มีคุณภาพของประเทศ ซงึ่ ในการบริหารจัดการศึกษารัฐบาลได้มี พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพ่ิมเติม (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2545 มาตรา 39 และ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2553 ไดก้ าหนดสาระสาคัญให้กระทรวงศึกษาธกิ ารกระจายอานาจการบรหิ ารและการจดั การศึกษา ท้ังด้านวิชาการ งบประมาณ การบริหารงานบุคคล และการบริหารงานท่ัวไป ไปยังสถานศึกษาโดยตรง และให้สถานศึกษาจัดการศึกษาข้ันพ้ืนฐานมีสถานะเป็นนิติบุคคล เพ่ือให้สถานศึกษามคี วามเข้มแขง็ คลองตัว และสามารถบริหารจัดการได้อย่างเป็นอิสระ ให้มีประสิทธิภาพและเกิดประสิทธิผล (สานักนโยบายและแผนการศึกษาขั้นพื้นฐาน, 2556, หน้า 1) สาหรับการวิจัยในคร้ังน้ี ผู้วิจัยเลือกทาวิจัยโดยมุ่งเน้นเร่ืองการบริหารงานวิชาการของ ผู้บริหารโรงเรียนมธั ยมศึกษา สงั กดั สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน ภาคกลาง ในบทนี้ ประกอบไปด้วย ความเป็นมาและความสาคัญของปัญหา วัตถุประสงค์การวิจัย คาถามในการวิจัย สมมตฐิ านการวิจยั ขอบเขตการวิจัย นยิ ามศัพท์เฉพาะ และประโยชนท์ จ่ี ะได้รับ มรี ายละเอียดดงั นี้ 1.1 ควำมเป็นมำและควำมสำคัญของปัญหำ การศึกษาวิจัยเร่ือง รูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน ภาคกลาง ผู้วิจัยได้ศึกษาค้นคว้าจากแนวคิด ทฤษฎี เอกสาร บทความ วารสาร หนังสือ และงานวิจัยต่าง ๆ ที่เก่ียวข้องเพ่ือนามาประกอบในการเขียน วิจัยสาหรบั บทแรก โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้

2 1.1.1 ควำมเป็นมำของปญั หำกำรวิจัย พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 (อา้ งถึงใน อุบล เลี้ยววาริณ, 2556, หน้า 9) ได้มพี ระบรมราโชวาทโดยมคี วามตอนหนึ่งว่า... ...การศึกษาเป็นปัจจัยสาคัญในการสรา้ งและพัฒนาความรู ความคิด ความประพฤติ และคุณธรรมของบุคคล สังคม บ้านเมืองใดให้การศึกษาที่ดีแกเยาวชนไดอย่าง ครบถ้วนล้วนพอเหมาะกับทุก ๆ ด้าน สังคมและบ้านเมืองน้ันก็จะมีพลเมืองที่มี คุณภาพ ซึ่งสามารถธารงรักษาความเจริญม่ันคงของประเทศชาติไว และพัฒนาให้ ก้าวหนาต่อไปไดโดยตลอด ผู้มีหน้าที่จัดการศึกษาทุก ๆ คน จึงต้องถือว่าตัวของ ท่านมีความรับผิดชอบต่อชาติบ้านเมืองอยูอย่างเต็มที่ ในอันที่จะต้องปฏิบัติหน้าท่ี ให้เท่ียงตรง ถูกต้อง สมบูรณ โดยเต็มกาลัง จะประมาทหรือละเลยมิได เพราะถ้า ปฏิบัติให้ผิดพลาดบกพร่องไปด้วยประการใด ๆ ผลร้ายอาจเกิดข้ึนแกสวนรวมและ ประเทศชาติไดมากมาย ทุกฝ่ายจะต้องรว่ มกนั สร้างเสริมรากฐานชีวิตอันแข็งแรงสมบูรณ ให้แกเยาวชน ทั้งในด้านร่างกาย จิตใจ และความรู ความฉลาด สาคัญที่สุดจะต้อง ฝึกฝนอบรมให้รูจักผิดชอบช่ัวดี รูจักตัดสินใจด้วยเหตุผล และรูจัก สร้างสรรค์ตาม แนวทางทส่ี ุจริตและยตุ ธิ รรม... จากพระบรมราโชวาทดังกล่าว อาจนับได้ว่า การจัดการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน เป็นการจัด การศึกษาที่มีความสาคัญอย่างยิ่ง เพราะคนไทยส่วนใหญ่จะสิ้นสุดการศึกษาในระดับการศึกษา ขั้นพื้นฐาน ซึ่งหัวใจสาคัญของการจัดการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน คือ การสร้าง และพัฒนาคนไทยเพื่อ อนาคตของประเทศให้เป็นคนดีและคนเก่งมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ ตามค่านิยมหลักของคน ไทย 12 ประการ มีความเข้มแข็งทั้งร่างกายและจิตใจ เน้นการอ่านออก เขียนได้ คิดวิเคราะห์เป็น สามารถสรา้ งวิสัยทัศน์และวางแผนอนาคตทีด่ ีของตนเองได้ รวมถึงรักษาขนบธรรมเนยี มประเพณีอันดีงาม ของคนไทย และคานึงถึงประโยชน์ส่วนรวมและประเทศชาติเปน็ หลัก (สานักงานคณะกรรมการการศึกษา ขนั้ พนื้ ฐาน, 2559, หน้า 2) พระราชบญั ญัตกิ ารศึกษาแหง่ ชาติ พ.ศ. 2542 และทแ่ี ก้ไขเพม่ิ เติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบับท่ี 3) พ.ศ. 2553 ได้มีการกาหนดให้มีการศึกษาภาคบังคับจานวนเก้าปี ไว้ในมาตรา 17 พร้อมท้ังมกี ารกาหนดแนวทางการจัดการศึกษาโดยเฉพาะการจัดกระบวนการเรียนรู้ไวใ้ นมาตรา 24 โดยให้สถานศึกษาและหน่วยงานที่เกีย่ วขอ้ งต้องดาเนินการ ดังต่อไปน้ี 1) ได้เรียนรู้เนอื้ หาสาระและ กิจกรรมท่ีสอดคล้องกับความสนใจและความถนัดตามความแตกต่างของแต่ละคน 2) ได้ฝึกทักษะ กระบวนการคดิ การจดั การ การเผชญิ สถานการณแ์ ละการประยกุ ตค์ วามรู้ไปใช้เพ่ือป้องกนั และแก้ไข ปัญหา 3) ได้เรียนรู้จากประสบการณ์จริง ฝึกการปฏิบัติ ให้ทาได้คิดเป็น ทาเป็น รักการอ่านและเกิด การใฝ่รู้อย่างต่อเนื่อง 4) ได้เรียนรู้โดยผสมผสานสาระความรู้ด้านต่าง ๆ อย่างได้สัดส่วนสมดุลกัน

3 รวมท้ังปลูกฝังคุณธรรม ค่านิยมท่ีดีงามและคุณลักษณะอันพึงประสงค์ไว้ในทุกวิชา 5) ได้เรียนรู้โดย ผู้สอนจัดบรรยากาศสภาพแวดล้อม สื่อการเรียน และอานวยความสะดวกเพ่ือให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้ และมีความรอบรู้ รวมท้ังสามารถใช้การวิจัยเป็นส่วนหน่ึงของกระบวนการเรียนรู้ ทั้งน้ีผู้สอนและ นักเรียนอาจเรียนรู้ไปพร้อมกันจากสื่อการเรยี นการสอนและแหลง่ วิทยาการประเภทต่าง ๆ และ 6) ไดเ้ รียนรู้ ได้ทุกเวลาทุกสถานที่ โดยมีการประสานความร่วมมือกับบิดามารดาผู้ปกครองและบุคคลในชุมชน ทุกฝ่ายเพื่อร่วมกนั พัฒนานักเรยี นตามศักยภาพ (ฝา่ ยวชิ าการ สานักพมิ พเ์ ดอะบคุ ส์, 2556, หน้า 6-7) ซึ่งกระบวนการพฒั นาคุณภาพการศึกษามี 3 องคป์ ระกอบ คอื การจดั การเรียนการสอน การบริหาร และการนิเทศ โดยองค์ประกอบทั้งหมดต้องมีความสัมพันธก์ ัน กระบวนการบรหิ ารและการนเิ ทศจะ เป็นองค์ประกอบท่ีจะทาให้กระบวนการจัดการเรียนการสอนมีประสิทธิภาพ กล่าวคือ ช่วยให้ครู สามารถปรับปรุงการจัดกิจกรรมการสอนพัฒนากิจกรรมการสอน อันจะเป็นการพัฒนาคุณภาพ ก า ร ศึ ก ษ า ท า ใ ห้ ค รู ท า ห น้ า ท่ี ไ ด้ อ ย่ า ง มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ แ ล ะ ส่ ง ผ ล ใ ห้ ก ร ะ บ ว น ก า ร จั ด ก า ร สอ น มปี ระสิทธิภาพ (สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ, 2550, หนา้ 70) โรงเรียนเป็นหน่วยงานที่มีหน้าท่ีรับผิดชอบในการจัดการศึกษาให้แก่เด็กที่มีอายุตาม พระราชบญั ญตั แิ ละตามนโยบายของรัฐ โดยเป็นหน่วยงานระดบั ปฏบิ ตั ทิ ่ีสามารถทาให้นโยบายของรัฐ เห็นผลการปฏิบัติที่เป็นจริงเกิดขึ้นได้ (จันทรานี สงวนนาม, 2553, หน้า 121) ในการบริหารงานของ โรงเรียนมีผู้อานวยการโรงเรียนเป็นผู้บังคับบัญชาข้าราชการ และรับผิดชอบการบริหารงานของ โรงเรียนที่มีโครงสร้างการบริหารงานตามกฎหมายที่มีขอบข่ายภารกิจท่ีกาหนดซึ่งการแบ่งส่วน ราชการภายในโรงเรียนเป็นไปตามกฎกระทรวง และระเบียบท่ีคณะกรรมการเขตพ้ืนที่การศึกษา กาหนด ซึ่งจะแบ่งส่วนราชการเป็นกลุ่ม หรือฝ่าย หรืองาน ตลอดจนกาหนดอานาจหน้าที่ของแต่ละส่วน ราชการ ซึ่งจะต้องครอบคลุมขอบข่ายและภารกิจของสถานศึกษาที่กระทรวงศึกษาธิการกระจาย อานาจการบริหารงานของโรงเรียนเป็น 4 กลุ่ม คือ กลุ่มบริหารงานวิชาการ กลุ่มบริหารงานงบประมาณ กลุ่มบรหิ ารงานบุคคล และกลุ่มบริหารงานท่ัวไป (สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน, 2552, หน้า 6) ซ่ึงในการบริหารงานด้านต่าง ๆ น้ัน ถือว่าเป็นหน้าท่ีท่ีผู้บริหารต้องรับผิดชอบโดยตรง ซ่ึงผู้บริหาร เปน็ กลไกสาคัญและมอี ิทธพิ ลสูงต่อคุณภาพของผลลพั ธ์ทีไ่ ดจากระบบการศึกษา นักวชิ าการหลายท่าน ต่างมีความเห็นตรงกันว่า ความสาเร็จหรือความล้มเหลวทางการศึกษานนั้ ผู้บรหิ ารโรงเรียนเป็นตัวแปรท่ี สาคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสังคมไทย คุณภาพและประสิทธิภาพทางการศึกษามักแปรปรวนไปตาม ผู้นาเสมอ หน้าท่ีของผู้นาที่สาคัญนั้นจะต้องจัดการภายในองค์การ เพื่ออานวยการให้ทรัพยากรที่เป็น ตัวคนและวัตถุประสานเข้าดว้ ยกัน สามารถทางานร่วมกันไดอย่างมีประสิทธิภาพ ในขณะเดียวกันจะต้อง จัดการเกี่ยวกับภายนอกองค์การเพือ่ นาองค์การให้สามารถดาเนนิ ไปไดโดยมีการปรับตัวอย่างเหมาะสมกับ สภาพแวดล้อมท่ีเปลี่ยนไปอยู่ตลอดเวลา (วาโร เพง็ สวสั ด,ิ์ 2556, หน้า 28)

4 หวั ใจหรือภารกิจหลักในการบริหารสถานศกึ ษา คือ การบรหิ ารงานวิชาการ โดยเฉพาะอย่างย่ิง เปน็ งานท่ีจะตอ้ งพฒั นาผู้เรียนให้มีคุณลักษณะในศตวรรษที่ 21 เพือ่ ให้เป็นบุคคลทมี่ ีคุณภาพชีวิตทดี่ ีในอนาคต สว่ นการบริหารงานอ่ืน ๆ ถือว่าเป็นงานสนับสนนุ งานวิชาการ ดงั นั้น ผ้บู รหิ ารโรงเรียนต้องให้ความสาคัญ กับการบรหิ ารงานวชิ าการ เพราะว่าหากโรงเรยี นใดดาเนนิ งานผิดพลาดในการบริหารงานวิชาการก็น่าจะ พิจารณาไดวา โรงเรียนน้ันประสบความล้มเหลว ในทางกลับกันโรงเรียนใดที่ประสบผลสาเร็จในการดาเนินงาน ทางวิชาการ โรงเรียนนั้นก็สมควรที่จะไดรับการยอมรับและยกย่องว่าเป็นโรงเรียนที่ดาเนินภารกิจของ โรงเรียนไดผล เพราะหัวใจหลักในความสาเร็จของโรงเรยี นอยทู่ ี่การบริหารงานวชิ าการ ดังที่ ร่งุ ชชั ดาพร เวหะชาติ (2554, หน้า 29-30) ได้กล่าวว่า การบริหารงานวิชาการเป็นงานที่สาคัญ เนื่องจากการบริหารงาน วิชาการเก่ียวข้องกับกิจกรรมทุกชนิดในสถานศึกษา โดยเฉพาะเกี่ยวกับการปรับปรุงคุณภาพการเรียน การสอน อันเป็นจุดมุ่งหมายหลักของโรงเรียน และเป็นเคร่ืองช้ีวัดความสาเร็จ และความสามารถของ ผู้บริหารสถานศึกษาในการบริหารงานวิชาการในโรงเรียนน้ันมีความสาคัญดังต่อไปน้ี คือ 1) ทาให้ สถานศึกษาดาเนินการบรหิ ารงานวิชาการ 2) ทาให้การบริหารและการจัดการศึกษาของสถานศึกษา ได้มาตรฐานและคุณภาพ สอดคล้องกบั ระบบประกันคุณภาพการศกึ ษาและการประเมินคุณภาพภายใน เพ่ือพัฒนาตนเองและการประเมินจากหน่วยงานภายนอก 3) เพ่ือเป็นการพัฒนาหลักสูตรและ กระบวนการเรียนรู้ ตลอดจนจัดปัจจัยเก้ือหนุนการพัฒนาการเรยี นรู้ที่สนองตามความต้องการของผู้เรยี น ชุมชนและท้องถิ่น โดยยึดผู้เรียนเป็นสาคัญได้อย่างมีคุณภาพและประสิทธิภาพ และ 4) เป็นการ ประสานความร่วมมือในการพัฒนาคุณภาพการศึกษาของสถานศึกษาและของบุคคล ครอบครัว องค์กร หน่วยงานและสถาบันอ่ืน ๆ อย่างกว้างขวาง จะเห็นได้ว่า การบริหารงานวิชาการเป็นหัวใจ สาคัญในการขับเคล่ือนการศึกษา เพราะว่า คุณภาพผู้เรียนขึ้นอยู่กับคุณภาพการบริหารงานวชิ าการ ของโรงเรียน หลักสูตรสถานศึกษาจะเป็นตัวกาหนดมาตรฐานคุณภาพของผู้สาเร็จการศึกษาได้เป็น อย่างดี เพราะหลักสตู รสถานศกึ ษาประกอบดว้ ยจุดมุ่งหมาย แนวทาง วธิ ีการ และเนือ้ หาสาระที่เรียน ตลอดจนวิธีการวัดและประเมินผลการเรียนการสอนในโรงเรียน ซึ่งจะสะท้อนว่าผู้เรียนมีความรู้ ความสามารถ เจตคติ และพฤติกรรมตามมาตรฐานการศึกษาที่สถานศึกษากาหนดไว้หรือไม่ หลักสูตร สถานศึกษาท่ีดีควรคานึงถึงบริบทของผู้เรียน ท้องถ่ินและชุมชน มีการบูรณาการสาระการเรียนรู้ หรือ จัดทารายวิชาเพ่ิมเติมที่สอดคล้องกับความถนัดความสามารถและความสนใจของผู้เรียน และจัด กิจกรรมพฒั นาผเู้ รยี นท่ีสง่ เสริมศกั ยภาพของผู้เรียนตามขีดความสามารถ ทาให้ผู้เรยี นมคี วามสมบูรณ์ และสมดุลท้งั ทางร่างกาย สังคม อารมณ์ จิตใจ และสตปิ ัญญา (สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขัน้ พนื้ ฐาน, 2554, หนา้ 6)

5 1.1.2 ปญั หำกำรวิจัย สานักงานเขตพ้ืนทก่ี ารศกึ ษามธั ยมศกึ ษาเขต 3-10 ภาคกลาง เป็นหน่วยงานทางการศึกษา ที่เกิดข้ึนตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. 2546 และท่ีแก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2553 มีโรงเรียนในสังกัด จานวน 428 โรงเรียน ครอบคลุมพื้นที่ในการดาเนินงาน ครอบคลุม 21 จังหวัด รับผิดชอบในการจัดบริการการศึกษาข้ันพ้ืนฐานตามภารกิจในการส่งเสริม สนับสนนุ กากับ ติดตามการจัดการศึกษาในระดับมัธยมศกึ ษาให้เด็กไทยได้รับการศกึ ษาได้อย่างทั่วถึง มีคุณภาพ พัฒนาคุณภาพการศึกษาของโรงเรียนให้ได้ตามมาตรฐานการศึกษา เพื่อให้การปฏิรูป ระบบบริหารและจดั การศกึ ษาบรรลุผลตามเจตนารมณข์ องพระราชบญั ญตั กิ ารศกึ ษาแหง่ ชาติ พ.ศ.2542 และท่ีแก้ไขเพ่ิมเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2553 แต่จากผลการทดสอบ ระดบั ชาติ (O-NET) ในปีการศึกษา 2559 ของนักเรยี นระดับช้ันมัธยมศกึ ษาปีที่ 3 และชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 6 พบว่า ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนระดับการศึกษาข้ันพื้นฐานในกลุ่มสาระหลัก คือ ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ และสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ยังไม่เป็นท่ีน่าพอใจนัก โดยคะแนน เฉล่ีย 5 วชิ าหลกั ในภาพรวมในแตล่ ะรายวชิ ายังต่ากว่าร้อยละ 50 (คา่ เป้าหมาย : ร้อยละ 55) เมอื่ จาแนก ตามภูมภิ าค พบวา่ นกั เรยี นในภาคกลาง ยกเว้นกรุงเทพมหานครและปริมณฑลมีคะแนนต่ากว่าภาคอ่ืน ๆ โดยระหว่างกลุ่มโรงเรียนต่าง ๆ ผลคะแนนต่างกันมาก (สานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร, 2559, หน้า 33-34) นอกจากน้ีนโยบายของสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน ปีงบประมาณ พ.ศ. 2561 (2560, หน้า 85) ยังพบว่า 1) การวางแผนอัตรากาลังไม่สอดคล้องกับความต้องการและสภาพท่ี แท้จริง 2) ผู้เรียนบางส่วนยังมีปัญหาเรื่องการอ่านไม่ออก เขียนไม่ได้ 3) ผู้เรียนส่วนมากมีผลการทดสอบ การศึกษาระดับชาติในกลุ่มสาระหลักอยู่ในระดับต่าเน่ืองจาก เน้นการสอนหนังสือเรียนมากกว่าสอนตาม ตัวชี้วัดของหลักสูตร 4) ระบบการกากับ ติดตาม และประเมินผล ยังขาดประสิทธิผล ยังขาด ประสิทธิภาพ ไม่มีการนาผลและการประเมินมาใช้ในการพัฒนาอย่างทั่วถึง 5) ระบบสารสนเทศ ยังไม่ครอบคลุมและไม่พร้อมนาไปใช้ในการให้บริการการจัดการศึกษาได้อย่างท่ัวถึง 6) ผู้เรียนขาดทักษะ ความรู้ ความสามารถ ด้านการคดิ วิเคราะห์ การให้เหตผุ ลและการเรียนรู้ในศตวรรษท่ี 21 7) คา่ นิยมของ ผู้ปกครองในการส่งบุตรหลานเข้าเรียนในโรงเรียนที่มีอัตราการแข่งขัน สูง ส่งผลให้จานวน โรงเรียนขนาดเล็กเพิ่มข้ึน 8) กระบวนการจัดการเรียนการสอนวิชาภาษาอังกฤษไม่มุ่งเน้นด้านการสื่อสาร ส่งผลให้ผู้เรียนส่วนมากสื่อสารภาษาอังกฤษได้ไม่ดีเท่าท่ีควร 9) หน่วยงานที่มีหน้าท่ีจัดการศึกษาไม่ สามารถบูรณาการการจดั การศกึ ษารว่ มกนั ได้ 10) ครูบางคนสอนวิชาท่ไี ม่ถนดั ทาใหไ้ มส่ ามารถสอนได้ ครอบคลุมตามตัวชี้วัด 11) ความก้าวหน้าของบุคลากรทางการศึกษามีข้อจากัดไม่ทัดเทียมกัน 12) เงินอุดหนุนรายหัวน้อยไม่เพียงพอต่อการบริหารจัดการของสถานศึกษา 13) การบริหารจัดการใน ระดับเขตพื้นที่การศึกษายังไม่ชัดเจน 14) งบประมาณส่วนใหญ่กระจุกอยู่ที่ส่วนกลางต้องใช้ ระยะเวลาในการจัดสรร 15) การบริหารจัดการมีความยุ่งยาก ซับซ้อน ล่าช้า เน่ืองจากเป็นองค์กร

6 ขนาดใหญ่ และ 16) ผู้บริหาร ครู และบุคลากรทางการศึกษาขาดความรู้ ความเข้าใจ การปฏิรูป การศึกษา และขาดการมองปัญหาการศึกษาอย่างเชื่อมโยงกับเรื่องอื่นในสังคมอย่างเป็นระบบ สอดคล้องกับสานักงานเลขาธิการสภาการศึกษา (2561, หน้า ง-ฉ) ที่ได้รายงานเกี่ยวกับสภาวะ การศกึ ษาไทยปี 2559/2560 พบวา่ นกั เรียนไทยยงั มคี วำมสำมำรถทำงวิชำกำรตำ่ ท้งั เรอ่ื งการอา่ น คณิตศาสตรแ์ ละวทิ ยาศาสตร์ จึงจาเป็นตอ้ งเร่งพฒั นาความรูค้ วามสามารถของนกั เรียนในการอ่านจับ ใจความ การคดิ วิเคราะห์ การแก้ปญั หา และการนาไปใช้ โดยเฉพาะวิชาคณติ ศาสตรแ์ ละวิทยาศาสตร์ ทเ่ี ป็นวชิ าหลักสาหรบั การคิดสร้างสรรค์และสร้างนวัตกรรมเพ่ือพัฒนาเศรษฐกจิ และอุตสาหกรรมของ ประเทศ ท้ังน้ี นอกจากความสามารถทางวิชาการยังไม่ปรากฏผลที่ชัดเจนแล้ว เด็กและเยาวชนไทย ยังมีปัญหาด้านคุณธรรม จริยธรรม และพฤติกรรมเช่น การใช้ความรุนแรง ยาเสพติด ขาดจิตอาสา ขาดความรับผิดชอบ ไม่มีวินัย เป็นต้น ซึ่งเป็นโจทย์สาคัญสาหรับการจัดการศึกษาเพื่อความเป็น พลเมืองทีด่ ี จากการสรุปผลการดาเนินงานการจัดการการศึกษาของสานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา มัธยมศึกษา เขต 5 พบปัญหาที่ควรได้รับการแก้ไขและเร่งดาเนินการ คือ ครูควรได้รับการพัฒนา สมรรถนะครูในด้านต่าง ๆ ที่หลากหลาย การพัฒนาคุณภาพการจัดการศกึ ษาควรมีผ้มู ีส่วนร่วมในการบริหาร จัดการและดาเนินการอย่างต่อเน่ือง และเสริมสร้างขวัญกาลังใจและความสัมพันธ์ระหว่างครูและ บุคลากรทางการศึกษา ส่งเสริมให้มกี ารสรา้ งส่ือนวัตกรรม การใช้เทคโนโลยีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพใน การจัดการเรียนการสอน และทดแทนการขาดอัตรากาลังครู ครทู สี่ อนไม่ตรงตามวิชาเอกและมีเจ้าหน้าท่ี ปฏิบัตงิ านเฉพาะหนา้ ท่ี เพ่ือลดภาระงานนอกเหนือจากงานสอน ดงั นนั้ ในการตดั สินใจแก้ปัญหาเฉพาะ หน้าของสานักงานเขตพืน้ ท่ีการศึกษามัธยมศึกษา ควรมีแนวทางพัฒนาคุณภาพผู้เรียนที่แตกต่างกนั ตามบริบทของแต่ละโรงเรียนท่ีมา เช่น บางโรงเรียนไม่มีโอกาสคัดเลือกนักเรียนที่มีความสามารถ เข้าเรียน เป็นโรงเรียนท่ีต้องรองรับนักเรียนท่ีพลาดโอกาสเข้าโรงเรียนอื่น ๆ การท่ีจะพัฒนาผู้เรียน ให้มีคุณภาพเท่ากนั เปน็ ไปได้ค่อนข้างลาบาก ในการสง่ เสริมใหผ้ ูเ้ รียนไดเ้ รียนรู้จากการปฏิบัตจิ ริงด้วย ตนเองและมีทักษะในศตวรรษท่ี 21 โดยเฉพาะอย่างย่ิงทักษะในการส่ือสาร ทั้งภาษาไทย และ ภาษาอังกฤษ ทกั ษะอาชีพ และทกั ษะในการดาเนนิ ชวี ิต (สานักงานเขตพนื้ ทกี่ ารศึกษามัธยมศกึ ษา เขต 5, 2561, หนา้ 31) 1.1.3 ควำมสำคัญของปญั หำกำรวิจัย การศึกษาในระดับมธั ยมศึกษานัน้ เปน็ การศกึ ษาทมี่ ีความสาคญั ซ่ึงเปน็ จดุ เชื่อมต่อระหว่าง การศึกษาขั้นพ้ืนฐานและการศึกษาในระดับสูง โรงเรียนในระดับมัธยมศึกษาเป็นหนว่ ยงานที่มหี น้าท่ี รับผิดชอบในการจัดการศึกษาให้แก่เด็กท่ีมีอายุตามพระราชบัญญัติและตามนโยบายของรัฐ เพ่ือ เตรยี มนักเรียนเข้าสกู่ ารเรียนระดับอุดมศึกษา และบางสว่ นต้องออกไปประกอบอาชีพ ด้วยเหตุนี้การ

7 บริหารงานวิชาการจึงเป็นงานที่มีความสาคัญท่ีสุด เป็นหัวใจของการจัดการศึกษา ซึ่งทั้งผู้บริหาร โรงเรียน คณะครู และผู้ท่ีมีส่วนเกี่ยวข้องทุกฝ่าย ต้องมีความรู้ความเข้าใจ ให้ความสาคัญและมีส่วน ร่วมในการวางแผน กาหนดแนวทางปฏิบัติ การประเมินผล และการปรับปรุงแก้ไขอย่างเป็นระบบ และต่อเนื่อง (สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน, 2552, หน้า 9) เพราะว่า คุณภาพของ ผู้เรียนขน้ึ อยู่กับคุณภาพการบริหารงานวิชาการของโรงเรียน ดังนน้ั การวจิ ัยเร่ืองรูปแบบการบรหิ ารงาน วิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ภาคกลาง ย่อมมีความสาคญั มาก เพราะถ้าหากมีการศกึ ษาวจิ ัยจะเป็นประโยชนต่อการนาผลการวิจัยไปประยุกต์ใช้ บริหารงานวิชาการให้กับนักเรียน และพัฒนาคุณภาพการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียน แต่ถ้าหากปล่อยไว้โดยไม่ได้ทาวิจัยและนาผลการวิจัยมาแก้ปัญหาก็จะส่งผลกระทบต่อคุณภาพ การบริหารงานวิชาการของโรงเรียน นักเรียนไมเกดิ การเรียนรู ทาให้เป็นอุปสรรคในการท่ีจะนาพา โรงเรียนมุง่ ไปสเู่ ป้าหมายใหป้ ระสบผลสาเร็จได้ ดังที่คุณภาพการบรหิ ารงานวิชาการท่ียังเปน็ ปญั หาอยู่ ดงั ที่กล่าวมาแล้วในข้างตน้ สาเหตดุ งั กล่าวขา้ งตน้ จะเหน็ ไดว้ ่า การบริหารงานวิชาการของโรงเรียนมัธยมศึกษา สงั กัด สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน ภาคกลาง ต้องได้รับการปรับปรุง ดังน้ัน โรงเรียน มัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน สานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา มัธยมศึกษา เขต 3-10 จึงควรเหน็ ความสาคัญของการพัฒนาคุณภาพทางด้านวิชาการของผู้เรียนให้ได้ มาตรฐานตามเกณฑ์มาตรฐานท่ีหลักสูตรกาหนดไว้ในเกณฑ์มาตรฐานของชาติ ไม่ปล่อยให้ปัญหาของ การผลิตผู้เรียนท่ีด้อยคุณภาพออกสู่สังคมจานวนมาก จึงควรจะพัฒนารูปแบบการบริหารงานวิชาการท่ีมี ประสิทธิภาพเพอื่ การพฒั นา และผลิตนกั เรียนท่มี ีคณุ ภาพไดเ้ กณฑ์มาตรฐานออกสู่สงั คมท่ีดีต่อไป เพราะ รูปแบบการบริหารงานวิชาการท่ีดี เหมาะสม และมีประสิทธิภาพน้ัน สามารถทาให้การจัดการศึกษา เปน็ ไปอยา่ งมีคณุ ภาพ จากสภาพของปัญหา ผลกระทบ และความสาคัญของปัญหาดังกล่าว ทาให้ผู้วิจัยสนใจท่ีจะศึกษา รูปแบบการบรหิ ารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมธั ยมศกึ ษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน ภาคกลาง ซ่ึงมคี วามจาเป็นอย่างย่ิงที่จะต้องพัฒนาสถานศึกษาในด้านของการบริหารงานวิชาการ โดยหา รูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนที่เหมาะสม มีโครงสร้างและองค์ประกอบอย่างไร เพื่อให้ผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน ภาคกลาง มีต้นแบบสาหรับประยุกต์ใช้ในการบริหารงานวิชาการให้มีประสิทธิภาพและเกิดประสิทธิผลแก่นักเรียน ให้มีคุณภาพสอดคล้องตามเจตนารมณ์พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และท่ีแก้ไข เพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบับท่ี 3) พ.ศ. 2553 รวมทั้งทาให้โรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัด สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ภาคกลาง สามารถปรับตัวทนั ตอ่ การเปลีย่ นแปลงในยุคนไี้ ด้

8 1.2 วตั ถปุ ระสงค์กำรวิจัย จากสภาพความเป็นมาและปัญหาของการวิจยั ดังทไี่ ด้กลา่ วมาขา้ งต้นเพือ่ ให้มคี วามชัดเจน ในการตอบคาถาม ผวู้ ิจัยจงึ ได้กาหนดวัตถุประสงค์ของการวจิ ัย ดังน้ี 1. เพ่ือศึกษาองค์ประกอบของการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พ้ืนฐาน ภาคกลาง 2. เพ่ือสร้างรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัด สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพนื้ ฐาน ภาคกลาง 3. เพอื่ ประเมินและรบั รองรปู แบบการบรหิ ารงานวิชาการของผู้บรหิ ารโรงเรียนมธั ยมศึกษา สงั กดั สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน ภาคกลาง 1.3 คำถำมกำรวจิ ยั เพ่ือใหส้ อดคล้องกับวัตถุประสงค์ของการวิจัย และเปน็ แนวทางในการหาคาตอบ ผ้วู ิจัยจึง กาหนดขอ้ คาถามของการวิจัย ดงั นี้ 1. องค์ประกอบของการบริหารงานวิชาการของผ้บู ริหารโรงเรียนมธั ยมศกึ ษา สังกัดสานักงาน คณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน ภาคกลาง ท่ีพัฒนาข้ึนจากแนวคิด ทฤษฎี เอกสาร ตารา และ งานวจิ ัยท่ีเกี่ยวขอ้ ง มอี ะไรบา้ ง 2. รูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงาน คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ภาคกลาง ควรเป็นอย่างไร สอดคล้องกับข้อมูลเชิงประจักษ์ หรือไม่ 3. การประเมนิ และรบั รองรปู แบบการบริหารงานวิชาการของผบู้ ริหารโรงเรยี นมธั ยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน ภาคกลาง มีผลการประเมินในด้านความถูกตอ้ ง (Accuracy Standards) ด้านความเหมาะสม (Propriety Standards) ด้านความเป็นไปได้ (Feasibility Standards) และด้านความเป็นประโยชน์ (Utility Standards) เป็นอย่างไร ผ่านเกณฑ์ตามที่กาหนด หรอื ไม่ และได้รับการรบั รองหรอื ไม่

9 1.4 สมมตฐิ ำนกำรวิจยั เพื่อให้สอดคลอ้ งกบั วัตถุประสงค์ของงานวิจยั ผูว้ ิจัยได้กาหนดสมมติฐานการวิจัยไว้ ดังน้ี รูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงาน คณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน ภาคกลาง ท่ีผู้วิจัยได้ศึกษาพัฒนาข้ึนมีความสอดคล้องกับข้อมลู เชิงประจักษ์ ตามเกณฑท์ ่กี าหนด 1.5 กรอบแนวคดิ กำรวจิ ยั การวิจัยเพื่อศึกษาวิเคราะห์องค์ประกอบและสร้างรูปแบบการบริหารงานวิชาการของ ผบู้ ริหารโรงเรยี นมธั ยมศกึ ษา สังกัดสานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน ภาคกลาง ผู้วจิ ัยได้ กาหนดกรอบแนวคิดหลักของ สานักนโยบายและแผนการศึกษาขั้นพื้นฐาน (2556) ประกอบด้วย 1) การพัฒนากรอบหลักสูตรระดับท้องถิ่น 2) การวางแผนงานด้านวิชาการ 3) การจัดการเรียน การสอนในสถานศึกษา 4) การพัฒนาหลักสูตรของสถานศึกษา 5) การพัฒนากระบวนการเรียนรู้ 6) การวัดผล ประเมินผล และดาเนินการเทียบโอนผลการเรียน 7) การวิจัยเพ่ือพัฒนาคุณภาพ การศึกษาในสถานศึกษา 8) การพัฒนาและส่งเสริมให้มีแหล่งเรียนรู้ 9) การพัฒนาระบบประกัน คณุ ภาพภายในและมาตรฐานการศึกษา 10) การแนะแนวการศกึ ษา 11) การนเิ ทศการศกึ ษา 12) การพฒั นา และส่งเสริมชุมชนให้มีความเข้มแข็งทางวิชาการ 13) การประสานความร่วมมือในการพัฒนา วิชาการกับสถานศึกษาและองคก์ รอ่นื 14) การส่งเสริมและสนับสนุนงานวิชาการแก่บุคคล ครอบครัว องค์กร หน่วยงาน สถานประกอบการ และสถาบันอื่นที่จัดการศึกษา 15) การพัฒนาและจัดทา ระเบียบแนวปฏิบตั เิ ก่ยี วกบั งานด้านวชิ าการของสถานศกึ ษา 16) การคดั เลอื กหนงั สือแบบเรียนเพ่อื ใช้ ในสถานศึกษา 17) การพัฒนาและส่งเสริมการใช้ส่ือเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษา และจากการสัมภาษณ์ ผู้เชี่ยวชาญและผู้ทรงคุณวุฒิ ระดับนโยบายจากสานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน กระทรวงศึกษาธิการ จานวน 5 ท่าน ดังนี้ ดิเรก พรสีมา, บุญรักษ์ ยอดเพชร, นงลักษณ์ เรือนทอง, ขวัญชีวา วรรณพินทุ และ นิจสดุ า อภนิ ันทาภรณ์ สรปุ กรอบแนวคิดในการวจิ ยั ผวู้ ิจยั ได้ทบทวนแนวคดิ ทฤษฎี เอกสาร ตารา และงานวจิ ัยท่ี เกี่ยวข้องกับการบริหารงานวิชาการ จากนักวิชาการท้ังในประเทศและต่างประเทศ นอกจากน้ีได้ไป สัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญและผู้ทรงคุณวุฒิในระดับนโยบายท่ีเกี่ยวข้องกับการบริหารงานวิชาการใน สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน กระทรวงศกึ ษาธิการ เพือ่ นาองคค์ วามรแู้ ละข้อเสนอแนะ

10 มาวิเคราะห์และสังเคราะห์ ซ่ึงผลจากการสังเคราะห์องค์ประกอบแล้วครอบคลุมกับสานกั นโยบายและ แผนการศึกษาขนั้ พื้นฐาน (2556) แล้วสรปุ เปน็ กรอบแนวคิดในการวจิ ยั รายละเอยี ด ดังภาพท่ี 1.1 กรอบแนวคดิ ในกำรวจิ ยั 1. องคป์ ระกอบของรปู แบบกำรบริหำรงำนวิชำกำร รูปแบบกำรบริหำรงำนวิชำกำร ของผบู้ รหิ ำรโรงเรยี นมธั ยมศกึ ษำ สงั กัดสำนกั งำน ของผบู้ รหิ ำรโรงเรียนมธั ยมศึกษำ คณะกรรมกำรกำรศึกษำข้นั พืน้ ฐำน ภำคกลำง สังกัดสำนกั งำนคณะกรรมกำร มี 5 องค์ประกอบหลกั ไดแ้ ก่ กำรศึกษำขนั้ พื้นฐำน ภำคกลำง 1. การดาเนินงาน 2. กระบวนการบริหารงานวิชาการ 3. กจิ กรรมการเรียนรู้ 4. การมีส่วนรว่ มการศกึ ษา 5. ควบคมุ คุณภาพการศกึ ษา 2. ประเมินและรบั รอง 1) ด้านความถูกตอ้ ง 2) ด้านความเหมาะสม 3) ด้านความเปน็ ไปได้ 4) ด้านความเป็นประโยชน์ ภำพท่ี 1.1 กรอบแนวคิดในการวจิ ยั 1.6 ขอบเขตของกำรวจิ ัย การวิจัยครง้ั น้ี ผวู้ ิจัยได้กาหนดขอบเขตของการวิจยั ไว้ ดังนี้ 1. ขอบเขตด้านประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ โรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงานเขตพื้นท่ี การศกึ ษามัธยมศึกษา เขต 3-10 ภาคกลาง เปน็ หนว่ ยวเิ คราะห์ (Unit of analysis) จานวน 428 โรง ได้กล่มุ ตัวอย่าง จานวนท้งั สน้ิ 201 โรง 2. ขอบเขตด้านพ้ืนที่ ได้แก่ สถานศึกษาของรัฐบาลที่จัดการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน สังกัดสานักงาน เขตพน้ื ทกี่ ารศกึ ษามัธยมศึกษา เขต 3-10 ภาคกลาง จานวน 428 โรง ใน 21 จังหวัด

11 3. ขอบเขตด้านตัวแปรท่ีศึกษา ผู้วิจัยได้ศึกษาจากแนวคิด ทฤษฎี เอกสาร ตารา งานวจิ ัย ท่ีเก่ียวข้องท้ังในประเทศและต่างประเทศ และสมั ภาษณ์แนวความคิดของผู้เชี่ยวชาญและผู้ทรงคุณวุฒิท่ี เกี่ยวขอ้ งกับการบริหารงานวิชาการ แล้วนามาวเิ คราะห์และสังเคราะห์เนือ้ หาเพื่อนามาเปน็ ตวั แปรที่ ศึกษาในการวิจัยเรื่องรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงาน คณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พ้นื ฐาน ภาคกลาง มี 5 องค์ประกอบหลัก และ 17 องค์ประกอบยอ่ ย ดังน้ี 1) องคป์ ระกอบหลกั การดาเนนิ งาน ประกอบไปดว้ ย 4 องคป์ ระกอบยอ่ ย คอื 1.1 การวางแผนงานด้านวิชาการ 1.2 การจดั ทาระเบยี บและแนวปฏิบตั เิ ก่ยี วกบั งานด้านวิชาการ 1.3 การพฒั นากรอบหลักสูตรระดับท้องถ่ิน 1.4 การพัฒนาหลกั สตู รของสถานศกึ ษา 2) องค์ประกอบหลกั กระบวนการบรหิ ารงานวิชาการ ประกอบไปด้วย 4 องค์ประกอบย่อย คือ 2.1 การจัดการเรียนการสอนในสถานศึกษา 2.2 การพัฒนากระบวนการเรียนรู้ 2.3 การวิจัยเพ่ือพัฒนาคุณภาพการศึกษาในสถานศึกษา 2.4 การนิเทศการศึกษา 3) องคป์ ระกอบหลกั กิจกรรมการเรียนรู้ ประกอบไปดว้ ย 3 องคป์ ระกอบย่อย คอื 3.1 การพัฒนาและส่งเสริมให้มีแหล่งเรียนรู้ 3.2 การคัดเลือกหนังสอื แบบเรียนเพือ่ ใช้ในสถานศึกษา 3.3 การพฒั นาและใช้ส่อื เทคโนโลยีเพ่อื การศกึ ษา 4) องค์ประกอบหลักการมีส่วนรว่ มในการศกึ ษา ประกอบไปดว้ ย 3 องค์ประกอบย่อย คือ 4.1 การส่งเสริมชุมชนให้มีความเข้มแข็งทางวิชาการ 4.2 การประสานความรว่ มมือในการพัฒนาวิชาการกบั สถานศกึ ษาและองคก์ รอืน่ 4.3 การส่งเสริมและสนบั สนนุ งานวชิ าการแก่บคุ คล ครอบครัว องค์กร หนว่ ยงาน สถานประกอบการ และสถาบนั อื่นทจ่ี ัดการศึกษา 5) องคป์ ระกอบหลกั ควบคมุ คณุ ภาพการศกึ ษา ประกอบไปด้วย 3 องคป์ ระกอบยอ่ ย คือ 5.1 การแนะแนวการศึกษา 5.2 การพัฒนาระบบประกันคุณภาพภายในและมาตรฐานการศึกษา 5.3 การวัดผล ประเมินผล และดาเนินการเทียบโอนผลการเรียน 4. ขอบเขตดา้ นเวลา ผูว้ จิ ยั ไดก้ าหนดระยะเวลาในการวจิ ัยไว้ 3 ระยะ ดังน้ี ระยะที่ 1 ศกึ ษาองค์ประกอบของการบรหิ ารงานวชิ าการของผู้บริหารโรงเรยี นมัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ภาคกลาง โดยทาการศึกษาจากแนวคิด ทฤษฎี

12 เอกสาร ตารา งานวิจยั ที่เกีย่ วขอ้ ง สมั ภาษณ์ผเู้ ชีย่ วชาญและผ้ทู รงคณุ วุฒิ เพอ่ื สร้างกรอบแนวคิดและ ร่างรูปแบบการบริหารงานวชิ าการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการ การศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน ภาคกลาง ระหวา่ งเดือน มีนาคม 2561 ถงึ เดือน สิงหาคม 2561 ระยะที่ 2 การสร้างรปู แบบการบริหารงานวชิ าการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สงั กดั สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ภาคกลาง ระหว่างเดือน กันยายน 2561 ถึงเดือน กมุ ภาพันธ์ 2562 ระยะที่ 3 การประเมินและรับรองรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียน มัธยมศึกษา สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพนื้ ฐาน ภาคกลาง ระหว่างเดือน มีนาคมถงึ เมษายน 2562 จากผเู้ ชย่ี วชาญและผู้ทรงคุณวฒุ ิในดา้ นการบรหิ ารงานวชิ าการ จานวน 17 รปู /คน 1.7 นิยำมศพั ทเ์ ฉพำะ ในการวิจัยเรื่องรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัด สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน ภาคกลาง เพื่อให้เกิดความเข้าใจความหมายตรงกัน ผูว้ ิจัยไดก้ าหนดคานยิ ามศัพท์เฉพาะทสี่ าคัญในการวจิ ยั ดังต่อไปนี้ รูปแบบ (Model) หมายถึง แบบจาลองความคิด เช่น แผนผงั แผนภมู ิ หรือแผนภาพ เพือ่ แสดง ให้เหน็ ถึงโครงสรา้ ง องค์ประกอบ ทม่ี คี วามสมั พนั ธ์กนั รูปแบบกำรบริหำรงำนวิชำกำรของผู้บริหำรโรงเรียนมัธยมศึกษำ สังกัดสำนักงำน คณะกรรมกำรกำรศึกษำข้ันพื้นฐำน ภำคกลำง (Academic administration model of the secondary schools in the central region of the office of basic education commission) หมายถงึ แบบจาลองความคิด หรือรูปแบบอย่างย่อ หรือบริบทของการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียน มัธยมศึกษา สงั กดั สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน ภาคกลาง เพอ่ื แสดงให้เห็นถึงโครงสร้างท่ี มคี วามสมั พนั ธ์กัน เพอื่ งา่ ยตอ่ ความเข้าใจ กำรบริหำรงำนวิชำกำร (Academic administration) หมายถึง กระบวนการบริหารท่ีใช้ ศาสตร์และศิลป์ของผู้บริหารโรงเรียนในการดาเนนิ งานกจิ กรรมทุกประเภทท่ีเกี่ยวข้องกบั การพัฒนา การปรับปรุง การประเมินผลการเรียนการสอนให้ได้ผลดี มีประสิทธิภาพสูงสุด เพ่ือให้เป็นไปตาม จุดมุ่งหมายของหลักสูตร จุดมุ่งหมายของการศึกษา และเกิดประโยชนส์ ูงสุดแกน่ ักเรียน ประกอบไป ด้วยองคป์ ระกอบหลกั ดงั นี้ กำรดำเนินงำน (Operation) หมายถึง การวางแผนงานวชิ าการในการจัดทาระเบียบแนว ปฏิบัติท่ีเก่ียวกับกรอบหลักสูตรในระดับท้องถ่ินและหลักสูตรสถานศึกษา ในด้านการดาเนินงาน ประกอบไปด้วย

13 กำรวำงแผนงำนด้ำนวิชำกำร (Academic planning) หมายถึง การดาเนินงานของ ผู้บริหารโรงเรียนเก่ียวกับการวางแผนงานดา้ นวชิ าการในโรงเรียน โดยมกี ารรวบรวมข้อมูล เพื่อใช้ ในการกาหนดแนวทางในการปฏิบัติงาน โดยมีคณะกรรมการวชิ าการรับผิดชอบ และมีการดาเนินการ ตามแผน มีการกากับ ดแู ล นิเทศ และติดตามประเมนิ ผล พร้อมท้ังมกี ารนาผลการประเมนิ ไปปรับปรุง และพัฒนางานวชิ าการ การจัดทาระเบียบและแนวปฏิบัติเกี่ยวกับงานด้านวิชาการของสถานศึกษา(Establishing regulations and guidelines on academic work of educational) หมายถงึ การดาเนนิ งานของ ผู้บริหารโรงเรียนในการจัดทาระเบียบ และแนวปฏิบัติเก่ียวกับงานด้านวิชาการ เพื่อให้ผู้ที่เกี่ยวข้อง ทุกฝ่ายรับรแู้ ละถือปฏบิ ัตเิ ปน็ แนวเดียวกัน แล้วนาระเบียบและแนวปฏิบัตเิ ก่ียวกับงานดา้ นวิชาการของ โรงเรียนไปสู่การปฏิบัติ โดยมีการตรวจสอบ ประเมินผลการใช้ระเบียบและแนวปฏิบัติเก่ียวกับงานด้าน วิชาการ และนาไปแกไ้ ขปรับปรงุ เพื่อความเหมาะสมตอ่ ไป กำรพัฒนำกรอบหลักสตู รระดับทอ้ งถน่ิ (Local curriculum framework development) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บริหารโรงเรียนเก่ียวกับหลักสูตรท่ีมีเนื้อหาสาระสอดคล้องกับสภาพ และความต้องการของแต่ละท้องถิ่น ครอบคลุมถึงสิ่งที่กาหนดไว้ในหลักสูตรแกนกลาง ตลอดจน ความต้องการของโรงเรียนเอง โดยมีการวิเคราะห์ให้สอดคล้องกับสภาพชีวิตจริง และสอดคล้องกับ ความสามารถ ความถนัด และความสนใจของผูเ้ รยี น กำ รพัฒน ำ หลักสูตรขอ งส ถำ น ศึกษ ำ (School curriculum development) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บริหารโรงเรียนในการกาหนดวิสัยทัศน์ เป้าหมาย จุดเน้นของ หลักสูตรโรงเรียนที่สอดคล้องกับบริบทของโรงเรียน ให้มีการจัดทาโครงสร้างหลักสูตรท่ีสอดคล้อง กับวิสัยทัศน์ เป้าหมาย จุดเน้นของหลักสูตรโรงเรียน มีความเหมาะสมกับศักยภาพของผู้เรียน มีการ นาหลักสูตรโรงเรียนไปใช้ในระดับช้ันเรียน และมีการกากับ ติดตาม และประเมินผลการใช้หลักสูตร อย่างเป็นระบบและต่อเน่ือง พร้อมทั้งนาผลการประเมินการใช้หลักสตู รไปวิเคราะห์วางแผนพัฒนา หลกั สูตรโรงเรียนให้มีคุณภาพยิ่งข้นึ กระบวนกำรบริหำรงำนวิชำกำร (Management academic) หมายถึง มีการพัฒนา กระบวนการเรียนรู้ในการจัดการเรียนการสอน การนิเทศการสอนและการวิจัยเพ่ือพัฒนาคุณภาพ การศกึ ษา ในด้านกระบวนการบริหารงานวิชาการ ประกอบไปดว้ ย กำรจัดกำรเรียนกำรสอนในสถำนศึกษำ (Teaching and learning in educational) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บริหารโรงเรียนในการดูแล ควบคุม กากับ ติดตาม นิเทศการเรียน การสอน โดยให้ครูจัดทาหน่วยการเรียนรู้และแผนการจัดการเรียนรู้ทีเ่ น้นผู้เรียนเป็นสาคัญ และมี แผนการจัดเรยี นรู้ ครบทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้ มีหลักฐานการนาหน่วยการเรียนรู้และแผนการ

14 จัดการเรียนรู้ไปใช้อย่างสมา่ เสมอและตรวจสอบได้ มีการดาเนนิ การปรบั ปรุงพัฒนาหนว่ ยการเรียนรู้ และแผนการจัดการเรียนรรู้ ายวิชา เพื่อม่งุ ผลสมั ฤทธิ์ทางการเรียนไปท่ีผ้เู รียนเปน็ สาคญั กำรพัฒนำกระบวนกำรเรียนรู้ (Learning process development) หมายถึง การดาเนินงาน ของผ้บู รหิ ารโรงเรยี นในการสง่ เสรมิ ใหค้ รจู ดั กระบวนการเรียนรใู้ หส้ อดคลอ้ งกบั หลกั สูตรโรงเรยี น จดั เนือ้ หา สาระและกิจกรรมให้สอดคลอ้ งกบั ความสนใจ ความถนัดของผ้เู รียน ทงั้ ด้านความรู้ ทักษะ กระบวนการ และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีการจัดบรรยากาศ สิ่งแวดล้อม และแหล่งเรียนรู้ให้เอื้อต่อการจัด กระบวนการเรยี นรู้ นาภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ หรือเครือข่าย ผู้ปกครอง ชุมชน ท้องถิ่น เข้ามามสี ่วนรว่ มใน การจัดการเรียนรู้ตามความเหมาะสม และมีการประเมินผลกระบวนการจัดการเรียนร้อู ย่างต่อเนอื่ ง กำรวิจยั เพ่ือพฒั นำคณุ ภำพกำรศึกษำในสถำนศึกษำ (Researches for educational quality development) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บรหิ ารโรงเรียนในการกาหนดนโยบาย และ แนวทางการใช้การวิจัยเพื่อแก้ปัญหาหรือพัฒนาคุณภาพงานวชิ าการของโรงเรียน โดยส่งเสริมให้ครมู ี ความรู้ในการวิเคราะห์ วิจัยเพ่ือพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียน จัดให้ครูนาความรู้ไปดาเนินการวิเคราะห์ วจิ ยั นาผลการวิเคราะห์ วิจัยไปใช้ในการพัฒนาการเรยี นรู้ของผู้เรียน มีการประเมินผลการดาเนินการใน การนาผลการวิเคราะห์ วิจัยไปใช้ในการพัฒนาการเรยี นรู้ และมีการเผยแพร่ผลการวิเคราะห์ วจิ ัยท้ัง ในโรงเรียนและนอกโรงเรียน กำรนิเทศกำรศึกษำ (Educational supervision) หมายถึง การดาเนินงานของ ผู้บริหารโรงเรียนอย่างเป็นกระบวนการถือหลักการและการมีส่วนร่วมในการทางาน มีการวางแผนในการ ดาเนินงาน มีการปฏิบัติตามแผนมีการกากับ ติดตามกระบวนการนิเทศเป็นระยะและต่อเน่ือง และมีการ สรปุ ผลการนิเทศ นาไปปรับปรุง พฒั นาคณุ ภาพการจดั การเรยี นรู้ของครู เพ่อื ใหเ้ กดิ ประโยชน์สงู สุด กิจกรรมกำรเรียนรู้ (Learning activities) หมายถงึ มกี ารพฒั นาสง่ เสรมิ ให้มีแหลง่ เรียนรู้ ในการใช้ส่ือเทคโนโลยีและคัดเลือกหนังสือแบบเรียนเพื่อการศึกษา ในด้านกิจกรรมการเรียนรู้ ประกอบไปด้วย กำรคดั เลอื กหนังสอื แบบเรยี นเพือ่ ใชใ้ นสถำนศึกษำ (Book selection Study form for use in educational) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บริหารโรงเรียนโดยให้ครูมีส่วนร่วมใน กระบวนการคัดเลือกหนังสือเรียนของกลุ่มสาระการเรียนร้ตู ่าง ๆ ท่ีมีคุณภาพสอดคล้องกบั หลักสูตร โรงเรยี น และระบุตวั ชวี้ ดั ไว้อย่างชัดเจน มกี ารจัดทาและตรวจพิจารณาคุณภาพหนังสือเรียน หนงั สือ เสรมิ ประสบการณ์ หนงั สืออา่ นประกอบ แบบฝกึ หัด ใบความรู้ ใบงาน เพ่อื ใช้ประกอบการเรียนการสอน กำรพัฒนำและใช้ส่ือเทคโนโลยีเพื่อกำรศึกษำ (Development of innovation media and educational technology) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บริหารโรงเรียนในการ ส่งเสริมให้ครูใช้นวัตกรรมและเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรู้ โดยมีการจัดทา จัดหาส่ือนวัตกรรมและ เทคโนโลยีเพ่อื การเรียนรู้ใหอ้ ย่างเหมาะสม และใหค้ รูได้นานวตั กรรมและเทคโนโลยเี พ่ือการเรียนรู้ไป

15 ใช้พัฒนาการเรียนรู้ รวมทั้งมีการประเมินผลและนาผลการประเมินไปใช้ในการปรับปรุงและ พฒั นาการใชน้ วตั กรรมและเทคโนโลยเี พือ่ การเรยี นรู้ และมกี ารเผยแพรแ่ กผ่ ้ทู เี่ กี่ยวข้อง กำรพัฒนำและส่งเสริมให้มีแหล่งเรียนรู้ (Learning resource development) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บริหารโรงเรยี นในการจัดหา รวบรวมข้อมูล จัดทาทะเบียนแหล่งการ เรียนรู้ในทุกกลุ่มสาระ ให้ทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้ ใช้แหล่งเรียนรู้ โดยมีการจัดให้นักเรียนไปฝึก ประสบการณ์ในการเรียนรู้ในแหล่งการเรยี นรู้ โดยมีการกากับ ติดตาม การใช้แหล่งการเรียนรอู้ ย่าง เป็นระบบ และมีการรายงานผลการใชแ้ หล่งการเรยี นรู้ เพื่อนามาปรับปรุงและพฒั นา กำรมีส่วนร่วมในกำรศึกษำ (Participation education) หมายถึง มีการส่งเสริม สนับสนุน และมีการประสานความร่วมมือในการพัฒนาวิชาการ แก่ บุคคล ครอบครัว ชุมชน ให้มี ความเข้มแข็งทางวิชาการกับสถานศึกษาและสถานประกอบการอื่นท่ีร่วมจัดการศึกษา ในด้านการมี สว่ นรว่ มในการศกึ ษา ประกอบไปดว้ ย กำรส่งเสริมชุมชนให้มีควำมเข้มแข็งทำงวิชำกำร (Academic promotion for the community) หมายถึง การดาเนินงานของผูบ้ รหิ ารโรงเรยี นในการจดั กระบวนการเรยี นรู้ร่วมกับชุมชน โดยมีการสง่ เสรมิ ความเข้มแขง็ ของชุมชนโดยการจดั กระบวนการเรียนรูภ้ ายในชุมชน พรอ้ มท้งั สง่ เสริมให้ ชุมชนมีการจัดการศึกษาอบรม มีการแสวงหาความรู้ ข้อมูลข่าวสาร และรู้จักเลือกสรรภูมิปัญญาและ วิทยาการต่าง ๆ และหาวิธีการสนับสนุนให้มีการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ระหว่างชมุ ชน เพื่อพัฒนา ชุมชนให้สอดคล้องกับสภาพปัญหาและความต้องการ กำรประสำนควำมร่วมมือในกำรพัฒนำวิชำกำรกับสถำนศึกษำและองค์กรอ่ืน (Cooperation of academic development with other schools respectively) หมายถงึ การดาเนินงาน ของผู้บริหารโรงเรียนท่ีมีการระดมทรัพยากร ตลอดจนวิทยากรภายนอกและภูมิปัญญาท้องถ่ินเพ่ือ พฒั นาศกั ยภาพของผ้เู รียนทุกด้าน พร้อมทง้ั สรา้ งความสมั พันธอ์ ันดรี ะหวา่ งโรงเรียนกับชุมชน องค์กร ภาครฐั และเอกชน รวมถงึ จัดกจิ กรรมร่วมกบั ชมุ ชนเพื่อสง่ เสรมิ การพัฒนาทางวชิ าการ และวัฒนธรรม และทาบันทึกขอ้ ตกลงความร่วมมอื ทางวิชาการกับสถานศึกษาและองคก์ รอืน่ กำรส่งเสริมและสนับสนุนงำนวิชำกำรแก่บุคคล ครอบครัว องค์กร หน่วยงำน สถำน ประกอบกำร และสถำบันอื่นท่ีจัดกำรศึกษำ (Academic promotion and support for persons families organizations work units and other institutions) หมายถงึ การดาเนินงานของผบู้ ริหารโรงเรยี น ในการประชาสมั พันธ์สร้างความเขา้ ใจในเรอ่ื งเก่ียวกับสิทธิในการจัดการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน และมีการสารวจ ศกึ ษาข้อมูล ความตอ้ งการในการจัดการศึกษา โดยมีการส่งเสริมสนับสนุนการพัฒนาวิชาการและการพัฒนา คุณภาพการเรียนรู้ รวมท้ังจัดให้มีการแลกเปล่ียนเรียนรู้ในการจัดการศึกษาของบุคคล ครอบครัว องคก์ ร หนว่ ยงาน และสถาบนั สงั คมอนื่ ที่จัดการศึกษา

16 ควบคุมคุณภำพกำรศึกษำ (Quality control) หมายถึง มีการตรวจสอบคุณภาพ การศกึ ษาในการวดั ผล ประเมนิ ผล การประกนั คุณภาพภายในตามมาตรฐานการศกึ ษา และมีการแนะ แนวทางการศึกษาให้กบั ผ้เู รียน ในด้านควบคุมคณุ ภาพการศึกษา ประกอบไปดว้ ย กำรแนะแนวกำรศึกษำ (Educational guidance) หมายถึง การดาเนินงานของ ผู้บริหารโรงเรียนโดยมีการแต่งตั้งครูผู้รับผิดชอบเป็นลายลักษณ์อักษร จัดระบบการแนะแนว ทาง วิชาการและวิชาชีพภายในโรงเรียน โดยเช่ือมโยงกับระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน และกระบวนการ เรียนการสอน โดยดาเนินการแนะแนวการศึกษาโดยความรว่ มมือของครูทุกคนในโรงเรยี น พร้อมท้งั ตดิ ตามและประเมินผลการจัดการระบบและกระบวนการแนะแนวการศึกษาในโรงเรียน และมีการ ประสานความร่วมมือ และแลกเปลี่ยนเรียนรู้และประสบการณ์ด้านการแนะแนวการศึกษากับ โรงเรยี นหรือเครือขา่ ยการแนะแนวภายในเขตพื้นท่กี ารศึกษาและหน่วยงานภายนอกอนื่ ๆ กำรวัดผล ประเมินผล และดำเนินกำรเทียบโอนผลกำรเรียน (Evaluation and transfer of learning credits) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บริหารโรงเรียนโดยกาหนดให้มีมาตรฐานการ เรียนรู้และตัวชี้วัดของหลักสูตรโรงเรียน ให้ครูวัดและประเมินผลตามมาตรฐานการเรียนรู้และ ตัวชี้วัดของหลักสูตรโรงเรียน การจบหลักสูตรให้เป็นไปตามเกณฑก์ ารจบของโรงเรยี น มกี ารเทยี บโอน หลักสูตรกรณีโอนย้ายโรงเรียน มีการจัดทาเอกสารหลักฐานให้เป็นไปตามระเบียบการวัดและการ ประเมินผลของโรงเรียน อนุมตั กิ ารประเมินผลการเรียน รายภาคและรายป การตัดสินผลการเรียน และมีการ นาผลการประเมนิ มาปรบั ปรุงการเรียนการสอน กำรพัฒนำระบบประกันคุณภำพภำยในและมำตรฐำนกำรศึกษำ (Development of school internal quality assurance system) หมายถึง การดาเนินงานของผู้บริหารโรงเรียนในการ จัดทาระบบประกันคุณภาพภายในโรงเรียนตามมาตรฐานการศึกษาที่กาหนด โดยมีการประเมินผลการ ดาเนินงานแผนงานและประกันคุณภาพโดยมีหลักฐานให้ตรวจสอบได้ และมีการประเมินผลในระดับ หนว่ ยงานยอ่ ยภายในโรงเรียน โดยประเมินในรูปแบบคณะกรรมการ พรอ้ มทัง้ มีการวิเคราะห์ผลการประเมิน การดาเนินแผนงานและประกันคุณภาพ และนาผลการวิเคราะห์ไปใช้ในการปรับปรุงพัฒนาการ ดาเนินงานแผนงานและประกันคุณภาพ กำรประเมินและรับรอง (Assessment and certification) หมายถงึ ประเมนิ และรับรอง โครงร่างรปู แบบทพ่ี ัฒนาขึน้ เพื่อใหไ้ ด้โครงรา่ งรูปแบบท่ผี ู้วิจัยไดพ้ ฒั นาข้นึ ใหม้ คี ุณภาพ การวจิ ัยครง้ั น้ีได้ ประเมินตามมาตรฐานที่กาหนดการประเมินท่ีพัฒนาโดย The Joint Committee on Standards of Educational Evaluation ภายใตก้ ารดาเนินงานของ Stufflebeam และคณะ โดยประยกุ ตใ์ ช้ใน 4 ดา้ น ดังน้ี ด้ำนควำมถูกต้อง (Accuracy Standards) หมายถึง เป็นการประเมินในด้านความถูกต้อง และ ความน่าเชื่อถือ ซึ่งต้องเป็นรูปแบบที่มีสาระ/ประเด็นครอบคลุมครบถ้วนถูกต้อง มีวัตถุประสงค์ มี ข้ันตอนการใช้ มีท่ีมาจากแหล่งข้อมูลและการได้มาซ่ึงข้อมูลอย่างชัดเจน มีการรวบรวมข้อมูลจาก

17 เครื่องมือและแหล่งข้อมูลท่ีหลากหลาย และมีการวิเคราะห์ข้อมูลทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพที่ สมบรู ณ์และชดั เจน ด้ำนควำมเหมำะสม (Propriety Standards) หมายถงึ เป็นการประเมินความเหมาะสมท้ังใน ด้านกฎหมายและศีลธรรมจรรยา โดยคานึงถึงกฎหมาย การรักษาสิทธิ และความเป็นธรรมกับผู้ท่ีมี ส่วนเก่ยี วข้องทุกฝา่ ยหรือทกุ กลมุ่ ด้ำนควำมเป็นไปได้ (Feasibility Standards) หมายถึง เป็นการประเมินความเป็นไปไดใ้ น การนาไปปฏิบัติจริง ซึ่งสามารถนารูปแบบไปปฏิบัติได้จริง ปลอดจากภาวะเส่ียงท่ีจะเกิดข้ึน มี ทรพั ยากรเพียงพอท่จี ะปฏิบตั ิได้ และมีกฏ ระเบียบ ข้อบงั คบั และกฎหมายท่เี อ้ือใหป้ ฏิบัตไิ ด้ ด้ำนควำมเป็นประโยชน์ (Utility Standards) หมายถึง เป็นการประเมินอรรถประโยชน์ โดยมี การตอบสนองความต้องการของผู้ใช้รูปแบบ มีการกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาด้านการบริหารจัดการ (กรณีเป็นรูปแบบเกย่ี วกบั การบริหาร) ให้สารสนเทศท่ีเป็นประโยชนส์ าหรบั ผู้ปฏิบตั ิ และจะเกิดผลดี ต่อสถานศึกษา หน่วยงานทเี่ กย่ี วข้อง ผูร้ บั ผดิ ชอบ ผมู้ สี ่วนได้ส่วนเสีย และชุมชน ผ้อู ำนวยกำรโรงเรยี น (Director of the School) หมายถงึ บคุ คลทป่ี ฏิบตั งิ านในตาแหน่ง ผบู้ ริหารโรงเรียนทีม่ ีคุณลักษณะด้านวิชาชพี และคุณลักษณะส่วนบุคคล รับผิดชอบกากับดูแลในการบริหาร จัดการพัฒนาตามแผน และนโยบายท่ีวางไว้ให้บรรลุตามเป้าหมายของโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัด สานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษามัธยมศกึ ษา เขต 3-10 รองผู้อำนวยกำรกลุ่มบริหำรวิชำกำร (Vice academic director) หมายถึงรองผู้อานวยการ โรงเรียนหรือครูท่ีได้รับการแต่งตั้งให้ปฏิบัติหน้าที่รองผู้อานวยการโรงเรียนรับผิดชอบกลุ่มบริหารงาน วชิ าการในโรงเรียน สังกัดสานกั งานเขตพืน้ ที่การศึกษามัธยมศกึ ษา เขต 3-10 หัวหน้ำกลุ่มงำนวิชำกำร (Head of Academic Affairs) หมายถึง ครูผู้ดารงตาแหน่ง หัวหนา้ งานวชิ าการในโรงเรียน สังกัดสานักงานเขตพ้ืนทกี่ ารศึกษามธั ยมศกึ ษา เขต 3-10 ครผู ู้สอน (Teacher) หมายถงึ บคุ ลากรวชิ าชพี ทท่ี าหน้าที่หลกั ในด้านการสอนและส่งเสริม การเรียนรู้ของผู้เรียนด้วยวิธีการต่าง ๆ ในโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงานเขตพื้นที่การศึกษา มธั ยมศึกษา เขต 3-10 โรงเรียนมัธยมศึกษำ (Secondary schools) หมายถึง โรงเรียนมัธยมศึกษาของรัฐบาล สังกัดสานักงานเขตพื้นทก่ี ารศึกษามธั ยมศกึ ษา เขต 3-10 สำนักงำนเขตพ้ืนท่ีกำรศึกษำมัธยมศึกษำ ในภำคกลำง (The Secondary education service area office central region of Thailand) หมายถึง สานักงานเขตพ้ืนท่ีการ ศึก ษ า มัธยมศึกษา เขต 3 (นนทบุรแี ละพระนครศรีอยุธยา) สานกั งานเขตพ้นื ที่การศกึ ษามธั ยมศกึ ษา เขต 4 (ปทมุ ธานแี ละสระบุร)ี สานักงานเขตพน้ื ที่การศกึ ษามัธยมศกึ ษา เขต 5 (สิงหบ์ ุรี ลพบรุ ี ชยั นาท และ อา่ งทอง) สานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษามัธยมศกึ ษา เขต 6 (ฉะเชิงเทราและสมุทรปราการ) สานักงาน

18 เขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 7 (ปราจีนบุรี นครนายก และสระแก้ว) สานักงานเขตพ้ืนท่ี การศกึ ษามัธยมศึกษา เขต 8 (ราชบุรแี ละกาญจนบรุ ี) สานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษามธั ยมศกึ ษา เขต 9 (สุพรรณบุรีและนครปฐม) สานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 10 (เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ สมุทรสงคราม และสมุทรสาคร) 1.8 ประโยชน์ท่ีจะได้รบั การวิจัยเก่ียวกับรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา สังกัดสานักงาน คณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พ้ืนฐาน ภาคกลาง ผวู้ จิ ัยกาหนดประโยชน์ท่ีคาดวา่ จะได้รับจากการวิจัยไว้ ดงั น้ี 1.8.1 ประโยชน์ที่ได้รบั ในเชงิ วชิ ำกำร 1.8.1.1 ได้องค์ความรู้ใหม่เป็นรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียน มัธยมศกึ ษา สังกดั สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน ภาคกลาง ท่เี หมาะสม สามารถนาไปใชไ้ ด้จริง 1.8.1.2 ผู้บริหารสามารถนาไปใช้เป็นแนวปฏิบัติในการบริหารงานวิชาการให้มี ประสทิ ธิภาพ มีประสิทธิผล และเป็นประโยชน์ต่อโรงเรยี นและผูเ้ รยี นต่อไป 1.8.2 ประโยชนท์ ่ีได้รับในกำรประยกุ ตใ์ ช้ 1.8.2.1 เป็นแนวทางรูปแบบในการบริหารงานวชิ าการของผู้บรหิ ารโรงเรียนมัธยมศึกษา สงั กัดสานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน อนื่ ๆ นาไปประยกุ ตใ์ ช้ 1.8.1.2 เป็นประโยชน์ต่อการวางแผนการบริหารงานวิชาการของผู้บริหาร สถานศึกษา และใช้เป็นข้อมูลอ้างอิงให้กับงานวิจัยอื่น ๆ ที่เก่ียวข้องกับการบริหารงานวิชาการต่อ องคก์ ารในการศกึ ษา

19 บทที่ 2 เอกสารและงานวจิ ัยทเี่ กยี่ วขอ้ ง ในการศึกษาวิจัยครั้งนี้ ผู้วิจัยได้ศึกษาเอกสาร แนวคิด ทฤษฎี เอกสาร ตารา และงานวิจัยท่ี เก่ยี วข้องกับรูปแบบการบริหารงานวิชาการของผู้บริหารโรงเรียนมธั ยมศึกษา สังกดั สานักงานคณะกรรมการ การศึกษาข้ันพื้นฐาน ภาคกลาง หรือใกล้เคียงกันมาเป็นกรอบในการศึกษาเพื่อนามาวิเคราะห์และอภิปราย ผล ผู้วิจัยไดจ้ ัดแบ่งเน้อื หาประกอบการวจิ ัยไว้ ดังน้ี 2.1 แนวคิดเก่ียวกบั ผู้บริหารโรงเรียนมัธยมศึกษา 2.1.1 ความหมายเก่ียวกบั ผบู้ ริหารโรงเรยี น 2.1.2 คุณลกั ษณะของผบู้ ริหารโรงเรียน 2.1.3 บทบาทของผ้บู ริหารโรงเรยี น 2.1.4 หลกั การบริหารโรงเรยี นของผบู้ ริหารโรงเรยี น 2.2 แนวคิด ทฤษฎที เ่ี กย่ี วกับรูปแบบ 2.2.1 ความหมายเก่ียวกับรูปแบบ 2.2.2 ประเภทของรูปแบบ 2.2.3 องคป์ ระกอบของรูปแบบ 2.2.4 ลักษณะของรปู แบบทดี่ ี 2.2.5 การพฒั นารูปแบบ 2.3 แนวคดิ เกี่ยวกับการบริหารงานวชิ าการในระดับมธั ยมศึกษา 2.3.1 ความหมายเกย่ี วกับการบริหารงานวิชาการ 2.3.2 ความสาคัญเกีย่ วกบั การบรหิ ารงานวิชาการ 2.3.3 หลกั การบรหิ ารงานวชิ าการ 2.3.4 ขอบขา่ ยของการบริหารงานวชิ าการ 2.3.5 การบริหารงานวิชาการของผบู้ รหิ ารโรงเรยี น 2.4 บริบทของพื้นทท่ี ีศ่ กึ ษา 2.5 งานวิจัยท่ีเก่ียวขอ้ ง 2.5.1 งานวิจยั ในประเทศ 2.5.2 งานวจิ ยั ต่างประเทศ 2.6 สรปุ

20 2.1 แนวคดิ เก่ียวกับผบู้ รหิ ารโรงเรียนมัธยมศึกษา โรงเรียนมีผู้บริหารโรงเรียนเป็นผู้บังคับบัญชาข้าราชการ และรับผิดชอบ การบริหารงาน ของโรงเรยี นท่ีมีโครงสร้างการบริหารงานตามกฎหมายท่ีมีขอบข่ายภารกิจท่ีกาหนด ซ่ึงการแบ่งส่วน ราชการภายในโรงเรียนเป็นไปตามกฎกระทรวงและระเบียบท่ีคณะกรรมการเขตพื้นที่การศึกษา กาหนด ซึ่งจะแบ่งส่วนราชการเป็นกลุ่ม หรือฝ่าย หรืองาน ตลอดจนกาหนดอานาจหน้าที่ของแตล่ ะ ส่วนราชการ ซ่ึงจะต้องครอบคลุมขอบข่ายและภารกิจของสถานศึกษาที่กระทรวงศึกษาธิการ กระจายอานาจการบริหารและการจัดการศึกษา ทั้งด้านงานวิชาการ งบประมาณ การบริหารงาน บุคคล และการบรหิ ารงานทั่วไป (สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พื้นฐาน, 2553, หน้า 6) 2.1.1 ความหมายเกย่ี วกบั ผู้บริหารโรงเรียน ผู้บริหารโรงเรียนเป็นบุคคลหลักท่ีมีความสาคัญของโรงเรียน เป็นผู้นาทางวิชาชีพ และ มีอานาจการตัดสินใจในการบริหารงานในโรงเรียนในด้านต่าง ๆ ท้ังด้านงานวิชาการ งบประมาณ บคุ ลากร และงานทว่ั ไป ซง่ึ ตอ้ งอาศยั ทักษะ และความรู้ความเข้าใจในการบรหิ ารจัดการ เพ่ือให้การบริหาร โรงเรียนมคี วามสอดคลอ้ งกบั สภาพความเปน็ จรงิ ของสงั คมในปัจจุบนั ไดม้ นี กั วิชาการได้ให้ความหมาย ไวห้ ลายท่าน ดงั น้ี พระราชบัญญัติการศึกษาแหง่ ชาติ พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2553 มาตรา 4 ได้ให้ความหมายไว้ว่า ผู้บริหารโรงเรียน หมายถึง บุคลากร วิชาชีพที่รับผิดชอบการบริหารสถานศึกษาแต่ละแห่งท้ังของภาครัฐและเอกชน (ฝ่ายวิชาการ สานกั พิมพเ์ ดอะบคุ ส,์ 2556, หน้า 6) สุนทร โคตรบรรเทา (2552, หน้า 2) ได้กล่าวว่า ผู้บริหารโรงเรียน หมายถึง ผู้ที่ทาให้บุคคล ทางการศกึ ษาตงั้ แตส่ องคนข้นึ ไปรว่ มกันทางานให้บรรลุเปา้ หมายของโรงเรียน คานาย อภิปรัชญาสกุล (2554, หน้า 270) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ผู้บริหารโรงเรียน หมายถงึ บคุ คลซึ่งปฏบิ ัติงานในตาแหนง่ ผู้บริหารโรงเรียนภายในเขตพื้นที่การศึกษา และโรงเรยี นอื่น ท่ีจัดการศึกษาปฐมวัย ขัน้ พ้ืนฐาน และอุดมศึกษาต่ากวา่ ปริญญาตรี ทงั้ ของรฐั และเอกชน วิโรจน์ สารรัตถะ (2555, หน้า 2) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ผู้บริหาร หมายถึง บุคคล ท่ีรับผิดชอบใหก้ ารปฏบิ ัตงิ านขององค์การเป็นไปอย่างมปี ระสิทธิภาพและประสทิ ธผิ ล สุวัฒน์ วิวัฒนานนท์ (2555, หน้า 183) ได้กล่าวว่า ผู้บริหารโรงเรียนเป็นบทบาทแรก ที่สาคัญในการปฏิบัติงาน เพื่อกาหนดวิสัยทัศน์ ภารกิจ จุดมุ่งหมาย ยุทธศาสตร์ กลยุทธ์ แผนงาน โครงการและกจิ กรรม เพอื่ ให้การบริหาร การจดั สรรทรพั ยากรเปน็ ไปด้วยความเรยี บร้อย

21 เนตร์พัณณา ยาวิราช (2556, หน้า 32) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ผู้บริหาร หมายถึง บุคคล ที่ได้รับการแต่งต้ังให้ดารงตาแหน่งในองค์การต่าง ๆ มีหน้าท่ีในการอานวยการหรอื ส่ังการบังคับบญั ชา ประสานงานโดยอาศยั อานาจหน้าท่ีเพ่ือให้กิจกรรมงานบรรลุผลสาเร็จตามวัตถปุ ระสงค์และเปา้ หมาย ที่ต้องการสาเรจ็ ลลุ ว่ งตามวตั ถปุ ระสงค์โดยอาศัยผอู้ ่ืน จอมพงศ์ มงคลวนิช (2556, หน้า 188) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ผู้บริหารโรงเรียน หมายถงึ บคุ คลทีเ่ ป็นสมาชิกซึง่ มีความรับผดิ ชอบสูงสุด เพื่อการทาหน้าทขี่ องสถาบันและเป็นตัวเชื่อมระหว่าง นักเรียนกับครู ระหว่างครูกับฝ่ายบริหาร และเป็นผู้นานโยบายของฝ่ายบริหารออกใช้ ผู้บริหาร โรงเรียน คือ บุคคลสาคัญในสายวชิ าการของโรงเรียน และมีความรับผิดชอบตอ่ การสร้างบรรยากาศ ที่เหมาะสมที่พบได้ในสถาบัน ผู้บริหารโรงเรียนมีความรับผิดชอบในการตัดสินใจเกี่ยวกับวินัยของ นกั เรยี น ผบู้ ริหารโรงเรยี นเก่ียวข้องกับการสอนในชั้นเรียนที่สร้างบรรยากาศในโรงเรียน และรักษาไว้ ซ่ึงมาตรฐานการสอนทั้งหมด จรุณี เก้าเอี้ยน (2557, หน้า 46) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ผู้บริหารโรงเรียน หมายถึง ผู้ที่ทาหน้าท่ี เก่ยี วกับการบริหารโรงเรยี น ซ่ึงประกอบดว้ ย ผอู้ านวยการ และรองผู้อานวยการหรอื ผู้ช่วยอานวยการ โรงเรียน เป็นท่ียอมรับกันโดยทั่วไปวา่ การเป็นผู้บริหารโรงเรียนเป็นงานท่ียากลาบาก เป็นงานท่ีสาคญั และท้าทายความสามารถของบุคคล ผูท้ เ่ี ปน็ ผ้บู รหิ ารโรงเรยี นจึงจาเปน็ ตอ้ งรู้ ตอ้ งตระหนกั และมีความรู้ ความสามารถอยา่ งดีในบทบาทภาระหนา้ ที่ และความรับผดิ ชอบของตนอกี ดว้ ย สานกั งานรบั รองมาตรฐานและประเมนิ คุณภาพการศึกษา (องคก์ รมหาชน) (2557, หนา้ 16) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ผู้บริหารโรงเรียน หมายถึง บุคคลหรือกลุ่มบุคคลที่รับผิดชอบ หรือได้รับ มอบหมายใหร้ บั ผิดชอบกากับดูแลการดาเนินงานของโรงเรียนให้เปน็ ไปตามนโยบายและวตั ถปุ ระสงค์ ของการจัดตั้ง รวมท้ังการส่งเสริมและสนับสนุนให้บุคคลในความรับผิดชอบปฏิบัติหน้าที่ในการดูแล และพัฒนาเดก็ อย่างเต็มกาลัง และความสามารถ คนึงนิตย์ กิจวิธี (2561, หน้า 35) ได้กล่าวว่า ผู้บริหารโรงเรียน คือศูนย์กลางขององค์การ ท้ังหมดในโรงเรียน ความสาเร็จของโรงเรียนข้ึนอยู่กับประสิทธิภาพ ความตื่นตัว ความมียุทธวิธี ประสบการณ์ ความคิด ความเป็นเลิศทางวชิ าการ การอุทิศตัวเอง ความเสียสละ และความสามารถ ของผู้บริหารสถานศึกษา ซึ่งหมายถึง ผู้บริหารโรงเรียนท่ีสร้างแรงจูงใจและกระตุ้นครูให้นานโยบาย การศกึ ษาออกปฏบิ ัติ และดาเนนิ การเพือ่ ผลลัพธท์ พ่ี งึ ประสงค์ในลกั ษณะของชีวิตในโรงเรียน จากการวิเคราะห์ และสังเคราะห์การศึกษาความหมายดังกล่าว สรุปได้ว่า ผู้บริหาร โรงเรียน หมายถึง บุคคลซ่ึงปฏิบัติงานในตาแหน่งผู้บริหารโรงเรียนที่มีคุณลักษณะด้านวิชาชีพ และ คุณลักษณะส่วนบุคคล รับผิดชอบกากับดูแลในการบริหารจัดการ พัฒนาตามแผนและนโยบายที่วาง ไวใ้ หบ้ รรลเุ ปา้ หมายของโรงเรยี น

22 2.1.2 คุณลักษณะของผู้บริหารโรงเรยี น การจัดการศึกษาในยุคปัจจุบันมีความจาเป็นต้องอาศัยผู้บริหารโรงเรียนมืออาชีพที่มี ความเป็นผู้นาทางวิชาการท่ีเข้มแข็ง มีวิสัยทัศน์กว้างไกล มีคุณธรรมจริยธรรม และมีคุณลักษณะ ท่ีเหมาะสมในการเป็นผู้บริหารโรงเรียนท่จี ะชว่ ยให้สามารถปฏิบัตงิ านได้สาเร็จ ซง่ึ ไดม้ ีนกั วชิ าการให้ ทศั นคตเิ ก่ียวกับคุณลกั ษณะของผบู้ รหิ ารโรงเรียนไว้ ดังน้ี สานักงานคณะกรรมการข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา (2553, หน้า 31) คุณลักษณะ ของผู้อานวยการโรงเรียนที่พึงประสงค์ ประกอบด้วย รัก ศรัทธา ภาคภูมิใจในศักดิ์ศรีและเกียรตภิ ูมิ ของความเป็นผู้อานวยการโรงเรียนมุ่งม่ันในการบริหารจัดการหลักสูตรและการเรียนรู้ท่ีเน้น ผู้เรียน เป็นสาคัญ สร้างวัฒนธรรมคุณภาพและวัฒนธรรมประชาธิปไตยใน การปฏิบัติงานโดยกระบวนการ การมีส่วนร่วม มีวนิ ัย คุณธรรมจรยิ ธรรมและจรรยาบรรณวิชาชพี มีบุคลกิ ภาพท่เี หมาะสมกบั การเป็น ผอู้ านวยการสถานศึกษา และเร่ืองอื่น ๆ ทเี่ กยี่ วข้อง จันทรานี สงวนนาม (2553, หน้า 141) ได้กล่าวว่า คุณลักษณะที่พึงประสงค์ของผู้บริหาร สถานศึกษาที่พงึ ประสงค์ ดงั นี้ เปน็ ผมู้ ีบคุ ลิกภาพดี มคี ณุ ธรรม จริยธรรม และเจตคติท่ีดีในการบริหาร และการจัดการศกึ ษา ประพฤติปฏบิ ตั ิตนเปน็ แบบอย่างที่ดีในการครองตน ครองคน ครองงาน และยึดม่ัน ในจรรยาบรรณวิชาชีพ เป็นผู้ที่ทางานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างสร้างสรรค์ ได้แก่ มนุษยสัมพันธ์ที่ดี มีภาวะผู้นาผู้ตามท่ีดี มีความคิดริเร่ิมสรา้ งสรรค์ มีวุฒิภาวะทางอารมณ์ มีความคิดเป็นประชาธปิ ไตย ในการทางานเป็นทีม เป็นผู้มีความรู้ความเข้าใจในหลักการบริหารการศึกษา ได้แก่ ความรู้ท่ัวไป ในการจัดการท่ีเกี่ยวข้องกับการศึกษา และความรู้เฉพาะตาแหน่งตามภารกิจของสถานศึกษา และ เป็นผู้มีวิสัยทัศน์ในการบริหารและจัดการศึกษา ได้แก่ การวิเคราะห์ สภาพปัจจุบันและสร้าง ความมุ่งหวังในอนาคตมคี วามคิดรเิ ริ่มสร้างสรรค์และแนวทางพัฒนาการศึกษา สัมมา รธนธิ ย์ (2556, หน้า 68) ไดก้ ล่าวว่า คุณลักษณะผู้บริหารเป็นลักษณะเฉพาะที่มีอยู่ ในตัวผู้บริหารซึ่งเป็นคุณสมบัติที่แสดงให้เห็นถึงความคิดหรือลักษณะประจา ทั้งทางร่างกายและ การแสดงออกของผู้บริหาร ท่ีทาให้ผู้บริหารมีความสามารถในการนาชักจูงโน้มน้าวให้ผู้ตาม ปฏิบัติงานให้บรรลุวัตถุประสงค์ ซ่ึงคุณลักษณะผู้บริหารที่พึงประสงค์หรือผู้นาน้ันควรที่จะ ประกอบด้วยเรื่องท่ีสาคัญ ได้แก่ คุณลักษณะส่วนบุคคล คุณลักษณะที่เก่ียวข้องกับการบริหารงาน และคณุ ลักษณะทางสังคม จอมพงศ์ มงคลวนิช (2556, หน้า 210) ได้กล่าวว่า คุณลักษณะที่ดีของผู้นาหรือผู้บริหาร คือ มคี วามรู้ มคี วามคิดริเริ่ม มคี วามกล้าหาญ มมี นษุ ยสัมพันธ์ มีความซ่ือสตั ย์และยุตธิ รรม มคี วามอดทน มีความต่ืนตัวพร้อมอยู่เสมอ มีความภักดีต่อองค์กร และมีความสงบเสงี่ยมไม่ถือตัว ธร สุนทรายุทธ (2556, หนา้ 279) ได้กลา่ วว่า โดยทัว่ ไปคุณลกั ษณะท่ีดีของผู้บรหิ ารท่ีดี จะตอ้ ง เป็นผูม้ คี วามร้ดู ี มปี ฏิภาณไหวพริบดี มีความ คิดริเรม่ิ รู้จกั ปรับปรุงแกไ้ ข มคี วามสามารถโน้มน้าวจิตใจ

23 มีความเขา้ ใจบุคคลทั่วไป และเข้าใจสงั คมได้ดี มีความกระตือรอื รน้ มีวจิ ารณญาณในการตัดสินใจที่ดี มีความอดทนรบั ผิดชอบสูง มีมนุษยสัมพันธ์ท่ีดี ประสานงานไดด้ ี มีความเช่ือมั่นในตนเองสูงและเปน็ บุคคลทนี่ ่าเชื่อถอื ธรี ะ รญุ เจรญิ (2557, หนา้ 144) ไดก้ ลา่ ววา่ คณุ ลกั ษณะที่ดีของผู้บริหารต้องมีสมรรถนะ ทั้งความรู้ ความสามารถ และจรรยาบรรณวิชาชีพ ซึ่งผู้บริหารการศึกษาควรยึดคุณภาพนักเรียน เป็นเป้าหมายสูงสุด ใช้กระบวนการบรหิ ารอย่างเป็นระบบครบถ้วนและเน้นการบริหารงานวิชาการ เปน็ ทีต่ ้งั บรหิ ารโดยหลกั ธรรมาภบิ าล ใช้กระบวนการกลุ่มและให้ทกุ ฝ่ายมสี ว่ นร่วมอยา่ งสรา้ งสรรค์ ภารดี อนันต์นาวี (2557, หน้า 83) ได้กล่าวว่า ผู้นาทางการศึกษาที่ประสบความสาเร็จ ในการบริหารองค์การในยุคการแข่งขันจาเป็นอย่างย่ิงจะต้องมีคุณลักษณะที่สาคัญ คือ การมีวิสัยทศั น์ และมีความสามารถในการกาหนดกลยุทธเ์ ป็นอันดับหนงึ่ วสิ ัยทศั นแ์ ละกลยทุ ธ์จงึ เป็นตวั แปรของผู้นา ท่ีสาคัญย่ิงที่จะทาให้ภาวะผู้นาในการบริหารองค์การสู่ความสาเร็จได้ และยังได้กล่าวอีกว่า ผู้บริหาร จะตอ้ งเปน็ ผทู้ ่ีมีความสามารถในการติดต่อสื่อสารเพ่ือให้งานบรรลุเป้าหมายขององค์การ เนื่องจาก การติดต่อสื่อสารมีความสาคัญมากในการบริหารสาหรบั ผบู้ รหิ ารทกุ ระดบั บรรจง ลาวะลี (2560, หน้า 214) ได้กล่าวว่า คุณลักษณะของผู้บรหิ ารในยคุ ไร้พรหมแดน ประกอบดว้ ย ความรู้ทางวชิ าการ นกั ประกอบการ นักรเิ ริ่มสรา้ งสรรค์และประกอบการความสามารถ ดา้ นเทคโนโลยี นักสร้างพลังและแรงบันดาลใจเชิงบวก ตวั อย่างท่ีดีและการสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ นอกจากน้ันแล้วสิ่งสาคัญของผู้บริหารในยุคไร้พรหมแดน คือ 1) ผู้บริหารต้องทาความรู้จักกับ การเปลี่ยนแปลง 2) ผู้บริหารต้องสร้างการเปลี่ยนแปลง 3) ผู้บริหารต้องเป็นตัวแทนความเปล่ียนแปลง 4) เป็นนักปฏิรูป เป็นนักคิด นักพัฒนา ต้องทันต่อการเปลี่ยนแปลงของโลก 5) ประชาธิปไตย 6) ประสาน 7) ประนีประนอม 8) ประชาสัมพันธ์ และ 9) ประชาสงเคราะห์ คนึงนิตย์ กิจวิธี (2561, หน้า 35) ได้กล่าวว่า ผู้บริหารโรงเรียนย่อมมีคุณลักษณะหรือ ลักษณะเด่น เช่น บุคลิกภาพ นิสัยใจคอ เจตคติ ความเป็นผู้นา ความสามารถในการตัดสินใจ ความทะเยอทะยาน แรงจูงใจใฝ่สัมฤทธิ์ ทักษะการคิด ความคิดสร้างสรรค์ ความสามารถในการพดู เป็นต้น คุณลักษณะเป็นสิ่งที่ชี้วัดให้เห็นถึงความดีของผู้บริหารโรงเรียนแต่ละคน ทั้งนี้สาหรับ ผู้บริหารโรงเรียนในศตวรรษที่ 21 ก็มีคุณลักษณะหลายประการ อาทิ มีการเรียนรู้อย่างต่อเน่อื ง มีความคิดสร้างสรรค์และใช้นวัตกรรม ตระหนักถึงผลกระทบจากภายนอก มีความยืดหยุ่น ปรับเปลี่ยนได้ มีภาวะผู้นาแบบจูงใจใฝ่บริการ มีคุณธรรมจริยธรรม ฯลฯ จากการวิเคราะห์ และสังเคราะห์คุณลักษณะของผู้บริหารโรงเรียนดังกล่าว สรุปได้ว่า ผู้บริหารโรงเรียนจะต้องมีคุณลักษณะที่เอื้อต่อการบริหารจัดการโรงเรียนตามพระราชบัญญัติ การศึกษา และการปฏิรูปการศึกษาในยุคปัจจุบัน เพื่อนาพาโรงเรียนไปสู่เป้าหมาย ประกอบด้วย 1) ด้านสติปัญญา คือ มีความรู้ในวิชาชีพ วิชาการ ปฏิภาณไหวพริบดี มีวิสัยทัศน์ 2) ด้านกาย คือ

24 มีสุขภาพแข็งแรง สง่าผ่าเผย มีความอดทน 3) ด้านบุคลิกภาพ คือ มีความรับผิดชอบ คล่องแคล่ว วอ่ งไว ตนื่ ตัวอยเู่ สมอ มใี จเยอื กเยน็ 4) ดา้ นการงาน คือ มีการพฒั นาทางด้านวิชาการอยเู่ สมอ มงุ่ มน่ั พัฒนาผู้ร่วมให้มีความก้าวหน้า ปฏิบัติงานได้เต็มศักยภาพ พัฒนาแผนงานของโรงเรียนให้สามารถ ปฏิบัติได้ เห็นผลจริง มีภาวะผู้นา และ 5) ด้านสังคม คือ เป็นบุคคลที่น่าเช่ือถือ มีความยุติธรรม มีใจกว้าง สามารถรว่ มงานกบั ผ้อู ื่นได้ 2.1.3 บทบาทของผูบ้ ริหารโรงเรียน ผู้บริหารโรงเรียน มีหลายบทบาทขึ้นอยู่กับภารกิจและกิจกรรมการบริหารซ่ึงการบริหาร ให้ประสบความสาเร็จต้องอาศัยหลายปัจจัยเข้ามาเก่ียวข้องการบริหารงานการศึกษาในยุคปัจจุบัน จะต้องสอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงของสังคมโลก โดยเฉพาะสังคมแห่งการเรียนรู้ในยุคของ เทคโนโลยีในการเชื่อมโยงข้อมูลต่าง ๆ ของทุกภูมิภาคของโลกเข้าด้วยกัน ผู้บริหารจะต้องแสดง บทบาทอย่างเต็มทแ่ี ละใช้กลยุทธ์และเทคนคิ การบรหิ ารระดับสูงจงึ จะสามารถนาพาองคก์ รสู่ความสาเร็จ (ศศิรดา แพงไทย, 2559, หน้า 9) มนี กั วชิ าการต่าง ๆ ไดก้ ล่าวถึงบทบาทของผู้บรหิ ารโรงเรียนไว้ ดงั นี้ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช (2551, หน้า 118-119) กาหนดบทบาทของผู้บริหาร โรงเรียนไว้ ดังนี้ 1) รับผิดชอบการบริหารงานภายในโรงเรียน หมายถึง ภาระหรือความผูกพันที่ ผู้บริหารโรงเรียนจะต้องยอมรับผลของการกระทาที่เกิดขึ้น ความรับผิดชอบของผู้บริหาร โรงเรียนดังกล่าวมีขอบข่ายครอบคลุมงาน ดังนี้ รับผิดชอบในการดาเนินการจัดการศึกษาให้ได้ ตามจุดมุ่งหมายของการศึกษาและนโยบายของรัฐ รับผิดชอบต่อการให้บริการทางการศึกษาแก่ ผู้เกี่ยวข้องทั้งที่อยู่ในระบบโรงเรียน นอกโรงเรียน และการศึกษาตามอัธยาศัย และรับผิดชอบต่อ การตรวจสอบของหนว่ ยงานเหนอื กว่าระดบั โรงเรยี น เนอ่ื งจากการตรวจสอบเปน็ มาตรการอยา่ งหน่ึง สาหรบั ควบคุมคุณภาพของหน่วยงาน ดังนั้น ผูบ้ รหิ ารโรงเรยี นจะตอ้ งเตรียมพร้อมเพอ่ื รับการตรวจสอบได้ ตลอดเวลา 2) เป็นตัวแทนหรอื เป็นสัญลักษณ์ของโรงเรียนในการติดต่อกับองคก์ รหรือสงั คมภายนอก และเป็นผ้รู ักษาภาพลักษณ์ทด่ี ีของโรงเรียน 3) เป็นผู้นเิ ทศหรือให้คาปรึกษา แนะนาแกผ่ ้ใู ตบ้ งั คับบัญชา เพื่อกระตุ้น ส่งเสริม หรือสนับสนุนให้ครูและบุคลากรปฏิบัติงานตามหน้าที่ที่ได้รับมอบหมาย ให้มีประสิทธิภาพและบงั เกิดประสิทธผิ ลสงู สุด 4) เปน็ ผรู้ ิเริ่มงานใหม่หรือปรับปรงุ งานของโรงเรียน ให้ดีขึ้น ในการริเริ่มงานใหม่นั้นผู้บริหารควรมีการพิจารณาอย่างรอบคอบก่อนตัดสินใจ และพยายาม หลีกเลี่ยงการทางานหรือการตัดสินใจแบบลองผิดลองถูกเพราะอาจสร้างความเสียหายอนั ไม่อาจ แก้ไขได้ 5) เป็นผู้ตัดสินใจในระดับสูงของโรงเรียน การตัดสินใจเป็นหน้าท่ีและความรับผิดชอบโดยตรง ของผู้บริหารโรงเรียน ก่อนที่จะตัดสินใจเรื่องใด ๆ ผู้บริหารจะต้องพิจารณาให้รอบคอบถ่ีถ้วนโดยนา ข้อมูลที่มีท้ังหมดมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด และควรดาเนินการตามขั้นตอนการตัดสินใจ คือ ระบุ

25 ปัญหาท่ีต้องตัดสินใจให้ชัดเจน หาทางแก้ปัญหาหลาย ๆ ทางท่อี าจเปน็ ไปได้ และพิจารณาทางเลือก ต่าง ๆ วา่ จะนาไปสู่ผลดีผลเสียอย่างไร ทางเลือกใดเปน็ สิง่ ทีด่ แี ละเหมาะสมมากที่สุดภายใต้สถานการณ์นนั้ เมตต์ เมตต์การุณ์จิต (2553, หน้า 189-192) ได้กล่าวว่า ในการจัดการศึกษา ผู้บริหารโรงเรียน จะต้องทาความเข้าใจกับบทบาทหนา้ ท่ีของตนเองในเชิงองค์รวม (Holistic) หรือมองอยางครบวงจร เพราะจะทาให้เห็นสภาพของการบริหารในลักษณะท่ีเป็นการเช่ือมโยง ซ่ึงบทบาทของผู้บริหารสรุปได้ ดงั นี้ 1) งานตามหนาที่ ไดแก่ งานในฐานะบงั คับบัญชา 2) งานหลกั ไดแก งานวิชาการ และ 3) งานสนับสนุน ไดแก งานบุคลากร งานดานงบประมาณ และงานบริหารทว่ั ไป ไดแก งานกจิ การนกั เรยี น งานความสัมพันธ กับชุมชน งานธุรการ งานอาคารสถานท่ี จาก 3 งานท่ีกลาวมาน้ี งานบังคับบัญชาถือเป็นบทบาท หน้าท่ีตามกฎหมาย สาหรับงานวิชาการถือวาเปนงานหลัก สวนงานอ่ืน ๆ อีก 2 งานถือเป็นงาน สนับสนุน ดังภาพท่ี 2.1 งานตามอานาจหน้าที่ งานในฐานะบังคบั บัญชา งานหลกั งานวิชาการ งานบรหิ ารโรงเรียน งานบุคลากร งานสนับสนนุ งานธุรการและการเงนิ งานบริหารท่วั ไป งานธุรการ งานกจิ การนักเรยี น งานความ สัมพันธ์กับชมุ ชน งานอาคารสถานที่ ภาพท่ี 2.1 แสดงบทบาทหนา้ ที่ของผบู้ รหิ ารโรงเรยี น ท่ีมา : จาก การบริหารจัดการศึกษาแบบมีส่วนร่วม : ประชาชน องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน และ ราชการ, พมิ พ์คร้งั ท่ี 3, (หนา้ 190), โดย เมตต์ เมตตก์ ารณุ ์จิต, 2553, นนทบรุ ี : บุคพ้อยทว์ ชิ าการ.

26 จันทรานี สงวนนาม (2553, หน้า 121) ได้กล่าวว่า ผู้บริหารโรงเรียนเป็นผู้ที่มีบทบาทสาคัญ และมีส่วนรับผิดชอบอย่างใกล้ชิดต่อการศึกษาที่จะให้เกิดผลอย่างมีประสิทธิภาพเพราะความสาเร็จของ การบริหารโรงเรยี นขึน้ อยู่กับผู้บริหารเป็นสาคัญ สมพศิ โหง้ าม (2553, หน้า 117-119) ได้กลา่ ววา่ ผูบริหารมีบทบาท 4 ประการ คอื 1) ใหค้ าแนะนา (Directive) ผู้บริหารในลักษณะเช่นนี้ จะเปนผูบอกหรือผูส่ังให้ผู้ใต้บังคับบัญชาทาในส่ิงท่ีต้องการ ไมได้ให้ผูใต้บังคับบัญชาร่วมตัดสินใจ 2) ให้การสนับสนุน (Supportive) ผูบริหารในกรณีนี้จะ แสดงความเป็นกันเองให้ความสนใจ เอาใจใส่ผู้ใต้บังคับบัญชา สนับสนุนให้งานบรรลุ เป้าหมาย 3) เปิดโอกาสให้ความร่วมมือ (Participative) ผูบริหารลักษณะน้ีจะแสวงหาข้อคิดข้อเสนอแนะจาก ผ้ใู ตบ้ ังคับบัญชาเปิดโอกาสใหผูใ้ ต้บงั คบั บัญชาร่วมตัดสินใจ และ 4) มุง่ งาน (Achievement Oriented) ผูบริหารลกั ษณะน้จี ะมงุ่ สคู่ วามสาเรจ็ ของงาน ดว้ ยการกระตนุ้ ผปู้ ฏิบตั งิ านให้ทางานเพ่ือบรรลุเป้าหมาย คานาย อภิปรัชญาสกุล (2554, หน้า 238) ได้กล่าวว่า บทบาทหน้าที่ของผู้บริหาร โรงเรียน มีบทบาทที่สาคัญโดยท่ัวไปของโรงเรียนในการจัดการศึกษา คือ การวางแผน จัดทาหลักสูตร และจัดกจิ กรรมการเรยี นการสอน รวมทัง้ กิจกรรมทีเ่ ก่ียวข้องกบั การเรียนรู้ของนักเรียน จัดบริหาร ช้ันเรียน จัดและดูแลรักษาอปุ กรณ์ ตลอดจนอาคารสถานที่ บริหารงานวิชาการ การเงิน บรหิ ารงานบุคคล ดแู ลสุขภาพอนามัยของผเู้ รียนและสรา้ งความสมั พันธ์กับชมุ ชน สัมมา รธนิธย์ (2556, หน้า 55-57) ได้กล่าวว่า ผู้บริหารเป็นบุคคลที่รับผิดชอบให้ การปฏิบัติงานขององค์การเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและมีประสิทธิผล ซ่ึงบทบาทหน้าท่ีของ ผบู้ รหิ ารโรงเรียน มดี งั น้ี 1) บทบาทท่ีเกี่ยวข้องกับวัตถุประสงค์ ผู้บริหารควรกาหนดเป้าหมายและ วัตถุประสงค์ในการทางาน แลว้ กาหนดเป็นจุดมุ่งหมายทางการบริหาร โดยระลกึ เสมอว่าอะไรคือสิ่งที่ดี ท่สี ุดสาหรับองคก์ าร มีการสง่ เสรมิ สนบั สนนุ บุคลากรใหป้ ฏิบตั งิ านตามเป้าหมายและวตั ถุประสงค์ คน้ หา วธิ ีทางทม่ี สี าหรับทาให้เป้าหมายบรรลุผลสมั ฤทธิ์ และหาวธิ ีเพือ่ ใหไ้ ด้มาซ่งึ ความร่วมมอื จากบุคลากรทุกคน และกอ่ ให้เกิดความสามคั คขี น้ึ ในระหว่างบุคลากรด้วยกัน 2) บทบาทในด้านการวางแผน ผู้บริหาร ควรมกี ารออกแบบรูปแบบเพื่อการปฏิบัติงานไว้ล่วงหน้าโดยเลือกแนวทางที่ดีที่สุดโดยการกาหนดผลท่ีได้ จากการปฏิบัติงาน ทาความชัดเจนในสิ่งที่ต้องการให้สัมฤทธิ์ผลและวิธีการวางแผนผลสัมฤทธิ์ และปรับปรุงระบบค่านิยมของสังคม มีการจัดทาแผนให้สมบูรณ์ให้เป็นจริงและปฏิบัติได้โดย ทบทวนแผนอยา่ งสมา่ เสมอจะทาใหบ้ ุคลากรทกุ คนที่เกีย่ วขอ้ งเขา้ ใจแผนและปฏบิ ัติได้ในทิศทางเดียวกัน 3) บทบาทในด้านการจัดองค์การ ผบู้ ริหารควรวางโครงสร้างและกาหนดตาแหนง่ หน้าท่ีความรับผิดชอบของ บุคลากรโดยตั้งอยู่บนพื้นฐานของกฎหมาย ส่งเสริมพฤติกรรมกลุ่มสู่ผลสัมฤทธิ์ของวัตถุประสงค์และ เป้าหมายโดยผ่านการปฏิบัติงาน ก่อให้เกิดความมั่นคงปลอดภัยของกลุ่ม โดยผ่านทางความสัมพันธ์ ทางการแสดงออกด้วยตนเอง ทาให้องค์การเกดิ บรรยากาศแบบประชาธิปไตย ได้รับความร่วมมือ จากบุคลากรทุกคนโดยผ่านทางความสัมพันธ์อันดี คงไว้ซ่ึงมิตรภาพ ความเคารพและความมั่นใจ

27 ในระหว่างบุคลากร 4) บทบาทในด้านการปฏิบตั ิงาน ผู้บริหารควรมีการแนะนาบุคลากร เคารพความรู้ บุคลิกภาพและเกียรติคุณของบุคลากรทุกคน ใช้อานาจและหน้าที่ตัดสินใจในกิจกรรมต่าง ๆ ด้วย ความมั่นใจว่ากจิ กรรมทัง้ หลายดาเนินไปสวู่ ัตถปุ ระสงค์ทต่ี ้ังไว้ โดยกาหนดขนั้ ตอนและวธิ ีการเพอ่ื แก้ปัญหา หรือการพัฒนางานให้มีประสิทธิภาพ และ 5) บทบาทในด้านการประเมินผล ผู้บริหารควรศึกษาจุดอ่อน และจุดแขง็ ในการประเมนิ ผลกระบวนการดาเนนิ งานท้งั ระบบ โดยเปรยี บเทียบกับมาตรฐานและเกณฑ์ทกี่ าหนด ธร สุนทรายุทธ (2556, หน้า 68) ได้กล่าวว่า ผู้บริหารสถานศึกษาจะต้องทาหน้าท่ีบริหาร จัดการทางการศกึ ษาให้บรรลุเปา้ หมาย ภายใต้โครงสร้างของระบบราชการ สาริสา ปราเมต (2556, หน้า 217-218) ได้กล่าวว่า ผู้บริหารโรงเรียนมีบทบาทสาคัญ ที่กาหนดประสิทธิภาพการทางานของสถานศึกษา กล่าวคือ เป็นผู้รับผิดชอบในกิจการของ สถานศึกษาในทุกด้าน บทบาทสาคัญทางด้านวิชาการคือการส่งเสริมและพัฒนาจัดทาหลักสูตร ส่งเสริมการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีและภูมิปัญญาท้องถิ่นมา ร่วมกันจัดการเรียนการสอน สนับสนุนให้มีการทาวิจัยในช้ันเรียน ส่งเสริมการจัดบรรยากาศและ สภาพแวดล้อมที่เอ้ือตอ่ การเรยี นการสอน พัฒนาครูและบุคลากรให้รู้และเข้าใจในการจัดการเรียน การสอน ประชาสัมพนั ธ์สร้างความเข้าใจกับชุมชนในการจัดการเรียนการสอน ประเมินผลการจัดการเรียน การสอนและพัฒนาเครือข่ายการเรียนรู้ ภารดี อนันต์นาวี (2557, หน้า 272) ไดส้ รปุ บทบาทของผบู้ รหิ ารโรงเรยี นไว้ ดงั นี้ 1) ปรบั เปลยี่ น แนวคดิ ในการบรหิ ารจัดการเพ่ือการปฏิรูปการเรียนรู้ โดยสนบั สนุนและมสี ่วนรว่ มกบั ผูเ้ รียนและครูใน การจดั กจิ กรรมการเรียนรู้ 2) กาหนดแผนยทุ ธศาสตร์ในการพัฒนาสถานศึกษาไว้ในแผนพัฒนาคุณภาพ การศกึ ษาของโรงเรียนทีม่ ีแผนงานในการปฏริ ูปการเรียนรู้ ตามแนวของพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2542 และแกไ้ ขเพ่ิมเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2553 หมวด 4 ที่ว่าด้วย แนวการจดั การศกึ ษา 3) นาผลการประเมินผู้เรียนมาใช้กาหนดนโยบายของสถานศึกษา 4) บริหาร จัดการให้เอื้ออานวยความสะดวกใหก้ บั ครผู ู้สอน ใหค้ รผู สู้ อนมีเสรีในการคิดพัฒนารูปแบบการเรียนรู้ การทาวิจัยในชั้นเรียน และแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างเพื่อนครู มีการทางานเป็นทีมโดยมีการผนึกกาลัง ระหว่างกลุ่มวิชาเพ่ือพัฒนาผลการเรียนรู้ให้ได้ตามมาตรฐานหลักสูตร 5) พัฒนาสภาพแวดล้อมใน สถานศึกษาให้มบี รรยากาศเอ้ือตอ่ การเรียนรู้ สามารถใชแ้ หล่งเรียนรตู้ า่ ง ๆ เปน็ หอ้ งเรยี น และ 6) จดั ให้ มีระบบนเิ ทศภายในช่วยเหลือครูในด้านหลักสตู รและการจัดการเรียนรูอ้ ยา่ งต่อเน่ือง บรรจง ลาวะลี (2560, หน้า 214) ได้กล่าวว่า บทบาทหน้าที่ของผู้บริหารโรงเรียนในยุคใหม่ ประกอบดว้ ย บทบาทในฐานะผู้นาทางวิชาการบทบาทในฐานะผู้รกั ษาระเบียบวินยั บทบาทในฐานะ ผู้ประเมิน บทบาทในการทบทวนนโยบาย บทบาทในการการบริหารหลักสูตรและการสอน บทบาท ในการกาหนดตารางการปฏบิ ัตงิ าน บทบาทในการสรา้ งบรรยากาศและวฒั นธรรมการเรยี นรู้ บทบาท

28 ในการส่งเสริมการพัฒนาครูและบุคลากร บทบาทในการประชาสัมพันธ์ บาทบาทในการประสาน ความสัมพันธ์กับชุมชน และบทบาทในการปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างท่ีดี จากการวิเคราะห์ และสังเคราะหบ์ ทบาทและหน้าท่ขี องผบู้ รหิ ารโรงเรยี น สรปุ ได้วา่ ผู้บริหาร โรงเรียนมีบทบาทและมีหน้าที่สาคัญในการบริหารโรงเรียน โดยยึดหลักการกระจายอานาจ ออกเป็น 4 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มบริหารงานวิชาการ กลุ่มบริหารงบประมาณ กลุ่มบริหารงานบุคคล และกลมุ่ บรหิ ารงานทั่วไป โดยมบี ทบาทสาคัญในการผลกั ดนั การปฏิรูปการศึกษาใหป้ ระสบความสาเร็จ เป็ น ผู้ น า ใ น ก า ร น า พ า ผู้ ร่ ว ม ง า น ใ ห้ ส า ม า ร ถ ท า ง า น บ ร ร ลุ เ ป้ า ห ม า ย ข อ ง ก า ร จั ด ก า ร ศึ ก ษ า ต า ม พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบับที่ 3) พ.ศ.2553 เพื่อก่อให้เกิดคุณภาพและความพึงพอใจในการจัดการศึกษาของนักเรียน ผู้ปกครอง และผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง 2.1.4 หลักการบริหารโรงเรยี นของผูบ้ รหิ ารโรงเรียน ในการบริหารจัดการโรงเรียน ตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ มาตรา 39 ใน พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และท่ีแก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2553 กาหนดให้กระทรวงกระจายอานาจการบริหารจัดการไปยงั คณะกรรมการ และสานักงานเขต พื้นที่การศึกษาโดยตรง ใน 4 งาน คือ งานด้านการบริหารงานวิชาการ งานด้านการบริหาร งบประมาณ งานด้านการบริหารงานบุคคล และงานด้านการบริหารงานท่ัวไป (ฝ่ายวิชาการ สานักพิมพ์ เดอะบุคส,์ 2556, หนา้ 17) สานักนโยบายและแผนการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน (2556, หน้า 39-104) ได้อธิบายงานของ การบริหารโรงเรยี นของผู้บรหิ ารโรงเรียน สรุปพอสงั เขปได้ ดงั นี้ 1. การบริหารงานวชิ าการ การบรหิ ารงานวิชาการเปนงานหลักของสถานศึกษามีความสาคัญ อยางยิ่งยวดตอการจัดการศึกษาใหบรรลุเปาหมายตามท่ีกาหนดไว มาตรฐานคุณภาพการศึกษา จะปรากฏเดนชดั เม่ือการบริหารงานวิชาการประสบผลสาเร็จ โดยมภี ารกิจขอบข่ายการบริหารงานวิชาการ ดังนี้ 1) การพัฒนาหรือการดาเนินการเกี่ยวกับการให้ความเห็นการพัฒนาสาระหลักสูตรท้องถิ่น 2) การวางแผนงานด้านวิชาการ 3) การจัดการเรียนการสอนในสถานศึกษา 4) การพัฒนาหลักสูตร ของสถานศึกษา 5) การพัฒนากระบวนการเรียนรู้ 6) การวัดผล ประเมินผล และดาเนินการเทียบโอน ผลการเรียน 7) การวจิ ัยเพอื่ พัฒนาคุณภาพการศึกษาในสถานศึกษา 8) การพัฒนาและส่งเสริมให้มี แหล่งเรียนรู้ 9) การนิเทศการศึกษา 10) การแนะแนว 11) การพัฒนาระบบประกันคุณภาพภายใน และมาตรฐานการศึกษา 12) การสง่ เสรมิ ชุมชนใหม้ ีความเข้มแข็งทางวิชาการ 13) การประสานความร่วมมอื ในการพัฒนาวิชาการกบั สถานศึกษาและองค์กรอื่น 14) การส่งเสริมและสนบั สนุนงานวิชาการแก่บุคคล ครอบครัว องค์กร หน่วยงาน สถานประกอบการ และสถาบันอื่นที่จัดการศึกษา 15) การจัดทาระเบียบ

29 และแนวปฏบิ ตั ิเก่ียวกับงานด้านวชิ าการของสถานศึกษา 16) การคัดเลือกหนงั สือ แบบเรยี นเพอื่ ใช้ใน สถานศกึ ษา และ 17) การพัฒนาและใช้สอื่ เทคโนโลยีเพื่อการศึกษา 2. การบริหารงบประมาณ การบรหิ ารงบประมาณของสถานศึกษา ม่งุ เนน้ ความเป็นอิสระ ใน การบริหารจัดการ มีความคล่องตัว โปร่งใส ตรวจสอบได้ ยึดหลักการบริหารมุ่งเน้นผลสัมฤทธ์ิและ บริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ให้มีการจัดหาผลประโยชน์จากทรัพย์สินของสถานศึกษา รวมทั้งจดั หารายได้จากบริการมาใช้บริหารจัดการเพื่อประโยชน์ทางการศึกษา สง่ ผลให้เกิดคุณภาพท่ีดีขึ้น ต่อผู้เรียน โดยมภี ารกิจขอบข่ายการบริหารงบประมาณ ดงั น้ี 1) การจดั ทาแผนงบประมาณและคาขอ ตั้งงบประมาณเพื่อเสนอต อเลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2) การจัดทา แผนปฏิบัติการใชจ่ายเงินตามท่ีไดรับจัดสรรงบประมาณจากสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้น พื้นฐานโดยตรง 3) การอนุมัติการใช จายงบประมาณที่ได รับจัดสรร 4) การขอโอนและขอ เปลี่ยนแปลงงบประมาณ 5) การรายงาน ผลการเบิกจายงบประมาณ 6) การตรวจสอบติดตามและ รายงานการใชงบประมาณ 7) การตรวจสอบติดตามและรายงานการใชผลผลิตจากงบประมาณ 8) การระดมทรัพยากรและการลงทุนเพื่อการศึกษา 9) การปฏิบัติงานอ่ืนใดตามท่ีไดรับมอบหมาย เก่ียวกับกองทุนเพ่อื การศึกษา 10) การบริหารจัดการทรัพยากรเพอื่ การศึกษา 11) การวางแผนพัสดุ 12) การกาหนดรูปแบบรายการ หรือคุณลักษณะเฉพาะของครุภณั ฑ หรือส่ิงกอสรางท่ีใชเงินงบประมาณ เพื่อเสนอตอเลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน 13) การพัฒนาระบบข อมูลและ สารสนเทศเพื่อการจัดทาและจัดหาพัสดุ 14) การจัดหาพัสดุ 15) การควบคุมดูแล บารุงรักษา และ จาหนายพัสดุ 16) การจัดหาผลประโยชนจากทรัพยสิน 17) การเบิกเงินจากคลัง 18) การรับเงิน การเก็บ รักษาเงิน และการจายเงิน 19) การนาเงินสงคลัง 20) การจัดทาบัญชีการเงิน 21) การจัดทารายงาน ทางการเงินและงบการเงิน และ 22) การจดั ทาและจดั หาแบบพมิ พบัญชี ทะเบียน และรายงาน 3. การบริหารงานบุคคล การดาเนินงานดานการบริหารงานบุคคลให้มีประสิทธิภาพ สามารถพฒั นาการบริหารโรงเรียนไดอยางสมบรู ณ จึงมแี นวทางการดาเนินงานดานการบริหารงานบุคคล โดยมีภารกิจขอบข่ายการบริหารงานบุคคล ดังนี้ 1) การวางแผนอัตรากาลัง 2) การจัดสรร อัตรากาลังขาราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา 3) การสรรหาและบรรจุแตงต้ัง 4) การเปล่ียน ตาแหนงใหสูงขึ้น การยายขาราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา 5) การดาเนินการเกี่ยวกับ การเลอ่ื นข้ันเงินเดอื น 6) การลาทุกประเภท 7) การประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ าน 8) การดาเนินการทางวินัย และการลงโทษ 9) การสั่งพักราชการและการส่ังใหออกจากราชการไวกอน 10) การรายงาน การดาเนินการ ทางวินัยและการลงโทษ 11) การอทุ ธรณและการรองทกุ ข 12) การออกจากราชการ 13) การจัดระบบและ การจัดทาทะเบียนประวัติ 14) การจัดทาบัญชีรายชื่อและให้ความเห็นเกี่ยวกับการเสนอ ขอ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ 15) การสงเสริมการประเมินวิทยฐานะข้าราชการครูและ บุคลากรทางการศึกษา 16) การสงเสริมและยกยองเชิดชูเกียรติ 17) การส่งเสริมมาตรฐานวิชาชีพ

30 และจรรยาบรรณวิชาชีพ 18) การสงเสริมวินัย คุณธรรม และจริยธรรมสาหรับข้าราชการครูและ บุคลากรทางการศึกษา 19) การริเริ่มส่งเสริมการขอรับใบอนุญาติประกอบวิชาชีพครูและบุคลากร ทางการศึกษา และ 20) การพัฒนาขาราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา การดาเนินการท่ีเกี่ยวกับ การบรหิ ารงานบคุ คลใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยการนั้น 4. การบริหารงานท่ัวไป เน่ืองจากการบริหารงานทั่วไปเปนการดาเนินงานเพื่อสงเสริม สนับสนุน และช่วยอานวยความสะดวกใหภารกิจหลักขององคกรดาเนินไปไดอยางมีประสิทธิภาพ ซึ่งมีความสาคัญอย่างย่ิงในการสนับสนุนการจัดการเรียนการสอนใหลงสูผูเรียนอยางแทจริง โดยมี ภารกิจขอบข่ายของการบริหารงานทั่วไป ดังนี้ 1) การพัฒนาระบบและเครือข ายข อมูล สารสนเทศ 2) การประสานงานและพัฒนาเครอื ขายการศกึ ษา 3) การวางแผนการบริหารงานการศกึ ษา 4) งานวิจัยเพื่อพัฒนานโยบายและแผน 5) การจัดระบบการบริหารและพัฒนาองคกร 6) การพัฒนา มาตรฐานการปฏิบัติงาน 7) งานเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษา 8) การดาเนินงานธุรการ 9) การดูแลอาคาร สถานที่และสภาพแวดลอม 10) การจัดทาสามะโนผูเรียน 11) การรับนักเรียน 12) การเสนอ ความเห็นเก่ียวกับเรอ่ื งการจัดต้งั ยุบ รวม หรือเลิกสถานศึกษา 13) การประสานการจัดการศึกษาใน ระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย 14) การระดมทรัพยากรเพื่อการศึกษา 15) การประชาสัมพันธงาน การศึกษา 16) งานกิจการนักเรียน 17) การทัศนศึกษา 18) การส่งเสริม สนับสนุน และประสานการจัด การศึกษาของบุคคล ชมุ ชน องคกร หนวยงาน และสถาบันสงั คมอ่นื ท่ีจดั การศกึ ษา 19) การประสานราชการ กับสวนภูมิภาคและสวนทองถิ่น 20) การรายงานผลการปฏิบัติงาน 21) การจัดระบบการควบคุมภายใน หนวยงาน และ 22) แนวทางการจัดกจิ กรรมเพือ่ ปรับเปล่ยี นพฤติกรรมในการลงโทษนักเรียน ภารดี อนันต์นาวี (2557, หน้า 280-309) ได้อธิบายงานของการบริหารโรงเรียนของ ผ้บู ริหารโรงเรียน สรุปพอสังเขปได้ ดังนี้ 1. การบริหารงานวชิ าการ งานวิชาการเป็นงานหลักหรอื เป็นภารกิจหลักของสถานศึกษา มุ่งให้กระจายอานาจในการบริหารจัดการไปให้สถานศึกษาให้มากที่สุด ด้วยเจตนารมณ์ท่ีจะให้ สถานศึกษาดาเนินการได้โดยอิสระและคล่องตัว รวดเร็ว สอดคล้องกับความต้องการของผู้เรียน สถานศึกษา ชุมชน ท้องถ่ิน และการมีส่วนร่วมจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกฝ่าย โดยมีภารกิจขอบข่าย ของการบริหารงานวิชาการ ดังน้ี 1) การพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา 2) การพัฒนากระบวนการเรียนรู้ 3) การวัดผล ประเมินผล และเทียบโอนผลการเรียน 4) การวิจัยเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา 5) การพัฒนา สอื่ นวัตกรรม และเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษา 6) การพัฒนาแหล่งเรียนรู้ 7) การนิเทศการศึกษา 8) การแนะแนวทางการศึกษา 9) การพัฒนาระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา 10) การส่งเสริม ความรูด้ ้านวิชาการแก่ชุมชน 11) การประสานความรว่ มมอื ในการพฒั นาวิชาการกบั สถานศึกษาอนื่ และ 12) การส่งเสริม และสนับสนุนงานวิชาการแก่บุคคล ครอบครัว องค์กร หน่วยงานและสถาบันอ่ืนท่ีจัด การศกึ ษา

31 2. การบริหารงบประมาณ การบริหารงบประมาณของสถานศึกษา มุ่งเน้นความเป็นอิสระใน การบริหารจัดการ มีความคล่องตัว โปร่งใส ตรวจสอบได้ ยึดหลักการบริหารมุ่งเน้นผลสัมฤทธิ์และ บริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ให้มีการจัดหาผลประโยชน์จากทรัพย์สินของสถานศึกษา รวมท้ังจัดหารายได้จากบริการมาใช้บริหารจัดการเพื่อประโยชน์ทางการศึกษา ส่งผลให้เกิด คุณภาพที่ดีขึ้นต่อผู้เรียน โดยมีภารกิจขอบข่ายของการบริหารงบประมาณ ดังน้ี 1) การจัดทาและ เสนอของบประมาณ ได้แก่ การวิเคราะห์และพัฒนานโยบาย การจัดทาแผนกลยุทธ์หรือแผนพัฒนา นโยบาย การวิเคราะห์ความเหมาะสมการเสนอของบประมาณ 2) การจัดสรรงบประมาณ ได้แก่ การจัดสรรงบประมาณในสถานศึกษา การเบกิ จ่ายและการอนุมตั ิงบประมาณ การโอนเงินงบประมาณ 3) การติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผล และรายงานผลการใช้เงินและผลการดาเนินงาน ได้แก่ การตรวจสอบติดตามการใชเ้ งนิ และผลการดาเนินงาน การประเมนิ ผลการใช้เงินและผลการดาเนินงาน 4) การระดมทรัพยากร และการลงทุนเพอ่ื การศึกษา ได้แก่ การจัดการทรัพยากร การระดมทรพั ยากร การจัดหารายได้และผลประโยชน์ กองทนุ กยู้ ืมเพ่ือการศึกษา กองทุนสวสั ดกิ ารเพอ่ื การศึกษา 5) การบริหาร การเงนิ ได้แก่ การเบกิ เงนิ จากคลัง การรบั เงนิ การเก็บรักษาเงิน การจ่ายเงนิ การนาส่งเงิน การกนั เงินไว้ เบิกเหล่ือมปี 6) การบริหารบัญชี ได้แก่ การจัดทาบัญชีการเงิน การจัดทารายงานทางการเงินและ งบการเงิน การจัดทาและจัดหาแบบพิมพ์บัญชี ทะเบียนและรายงาน 7) การบริหารพัสดุและ สินทรัพย์ ได้แก่ การจดั ทาระบบฐานขอ้ มูลสินทรัพย์ของโรงเรียน การจัดหาพัสดุ การกาหนดแบบ รูปรายการหรือคุณลักษณะเฉพาะและจัดซ้ือจัดจ้าง การควบคุมดแู ล บารงุ รกั ษา และจาหน่ายพสั ดุ 3. การบริหารงานบุคคล การบริหารงานบุคคลในสถานศึกษา เป็นภารกิจที่มุ่งส่งเสริม ให้สถานศกึ ษาสามารถปฏิบัติงานเพื่อตอบสนองภารกิจของสถานศึกษา เพ่อื ดาเนนิ การดา้ นการบริหารงาน บุคคลให้เกิดความคล่องตัว อสิ ระภายใตก้ ฎหมาย ระเบียบ เปน็ ไปตามหลักธรรมาภิบาลข้าราชการครู และบุคลากรทางการศึกษาได้รับการพัฒนา มีความรู้ ความสามารถ มีขวัญกาลังใจ ได้รับการยกย่อง เชิดชูเกียรติ มีความมั่นคงและก้าวหน้าในวิชาชีพ ซึ่งส่งผลต่อการพัฒนาคุณภาพการศึกษาของ ผู้เรียนเป็นสาคัญ โดยมีภารกิจขอบข่ายของการบริหารงานบุคคล ดังน้ี 1) การวางแผนอัตรากาลังและ กาหนดตาแหน่ง 2) การสรรหาและการบรรจุแต่งตั้ง 3) การเสริมสร้างประสิทธิภาพในการปฏิบัติ ราชการ 4) วินัยและการรักษาวนิ ัย และ 5) การออกจากราชการ 4. การบริหารงานท่ัวไป การบริหารงานทั่วไปเป็นงานที่เกี่ยวข้องกับการจัดระบบบริหาร องค์การให้บริการบริหารงานอ่ืน ๆ บรรลุผลตามมาตรฐาน คุณภาพและเป้าหมายท่ีกาหนดไว้ โดยมี บทบาทหลักในการประสานส่งเสริม สนับสนุนและการอานวยการความสะดวกต่าง ๆ ในการให้บริการ การศกึ ษาทุกรูปแบบ มุ่งพัฒนาโรงเรียนให้ใช้นวัตกรรมและเทคโนโลยอี ย่างเหมาะสม ส่งเสริมในการ บริหารและการจัดการศึกษาของโรงเรียน ตามหลักการบริหารงานท่ีมุ่งเน้นผลสัมฤทธิ์ของงานเป็น หลักโดยเน้นความโปร่งใส ความรับผิดชอบทตี่ รวจสอบได้ ตลอดจน การมสี ่วนร่วมของบุคคล ชุมชน และ

32 องคก์ รทีเ่ ก่ียวข้องเพื่อให้การจัดการศึกษามีประสิทธิภาพและประสิทธิผล โดยมีขอบข่ายการบริหาร ทวั่ ไป ดงั น้ี 1) การดาเนินงานธรุ การ 2) งานเลขานกุ ารคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน 3) การพัฒนา ระบบและเครือข่ายข้อมูลสารสนเทศ 4) การประสานและพัฒนาเครือข่ายการศึกษา 5) การจัดระบบ การบริหารและพัฒนาองค์กร 6) งานเทคโนโลยีและสารสนเทศ 7) การส่งเสริมสนับสนุนด้านวิชาการ งบประมาณ บุคลากร และบรหิ ารท่ัวไป 8) การบรหิ ารจัดการอาคารสถานท่ีและสภาพแวดล้อม 9) การจัดทา สามะโนผู้เรียน 10) การรับนกั เรียน 11) การสง่ เสรมิ และประสานงานจัดการศึกษาในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย 12) การระดมทรพั ยากรเพ่อื การศึกษา จากการวเิ คราะห์ และสงั เคราะห์หลกั การบริหารโรงเรยี นของผู้บริหารโรงเรยี นดงั กล่าว สรุปได้ว่า หลักการบริหารโรงเรียนของผู้บริหารโรงเรียน คือ เป็นผู้บังคับบัญชาข้าราชการ และรับผิดชอบการบริหารงาน ของโรงเรียนที่มีโครงสร้างการบริหารงานตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และที่ แกไ้ ขเพม่ิ เตมิ (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบับท่ี 3) พ.ศ. 2553 มาตรา 39 ทีก่ ระทรวงศึกษาธิการกระจายอานาจ การบริหารและการจัดการศึกษา ทั้ง 4 กลมุ่ คือ กลุ่มบริหารงานวิชาการ กลมุ่ บริหารงบประมาณ กลมุ่ บริหารงาน บุคคล และกลุม่ บรหิ ารงานทั่วไป 2.2 แนวคดิ ทฤษฎที ่ีเก่ียวกบั รูปแบบ คาว่า “Model” เปน็ คาภาษาองั กฤษท่ีเขา้ มามีบทบาทในการทาวิจัยและวิทยานิพนธ์ของ นสิ ติ นกั ศกึ ษาเพ่ิมมากขึน้ โดยใชค้ าว่า รปู แบบ ตน้ แบบ แบบแผน แบบจาลอง เป็นตน้ สาหรับในเอกสาร ฉบบั นจ้ี ะใช้คาวา่ “รปู แบบ” (วาโร เพ็งสวสั ด์,ิ 2553, หน้า 2) เน่ืองจากงานวิจยั ฉบับน้ีใช้ชือ่ ว่า รปู แบบ การบริหารงานวิชาการของผู้บริหารของโรงเรยี นมัธยมศึกษา สงั กัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน ภาคกลาง และคาว่า รูปแบบ เป็นคาท่ีใช้กันอย่างแพร่หลายในวงการวิจัยและการศึกษา ซึ่งมีนักวิชาการ ไดศ้ กึ ษาและค้นควา้ เกยี่ วกับรูปแบบไว้ ดงั น้ี 2.2.1 ความหมายเก่ยี วกบั รปู แบบ รูปแบบเป็นส่ิงท่ีสร้างและพัฒนาข้ึนไว้เป็นแนวทางในการทางานอย่างใดอย่างหนึ่ง ได้มี นกั วชิ าการ ได้ใหค้ วามหมายของรูปแบบทงั้ ในลกั ษณะท่ีคล้ายคลงึ กนั และแตกตา่ งกนั ไป ดังน้ี กู๊ด (Good, 2005, p. 177) ได้รวบรวมความหมายของคาวา่ รปู แบบ เอาไว้ 4 ความหมาย คอื 1) เปน็ แบบอยา่ งของสง่ิ ใดสิง่ หนงึ่ เพ่ือเปน็ แนวทางในการสร้างหรอื ทาซา้ 2) เปน็ ตวั อยา่ งเพือ่ เลียนแบบ เช่น ตัวอย่างในการออกเสียงภาษาต่างประเทศเพ่ือให้ผู้เรียนได้เลียนแบบ เป็นต้น 3) เป็นแผนภูมิ หรือรูปสามมิติซงึ่ เปน็ ตัวแทนของส่ิงใดส่งิ หนึ่งหรอื หลักการหรอื แนวคิด 4) เป็นชุดของปัจจัย ตัวแปร

33 ท่ีมีความสัมพันธ์ซ่ึงกันและกัน ซึ่งรวมตัวกันเป็นตัวประกอบและเป็นสัญลักษณ์ทางระบบสังคม อาจจะเขียนออกมาเป็นสูตรทางคณิตศาสตรห์ รือบรรยายเปน็ ภาษาก็ได้ สตัฟฟลีบีมและชิคไฟลด์ (Stufflebeam and Shikfield, 2007, p. 135) ได้ให้ความหมาย ของคาวา่ รูปแบบ หมายถงึ รา่ ง แผนงาน หรอื คาอธิบายท่ีเกยี่ วกบั การกระทาในการวิจัยและการประเมิน ทิงค์เอ็กชิสท์ (Thinkexist, 2008, p. 1) ได้ให้ความหมายของคาว่า รูปแบบ (Model) หมายถึงเป็นแบบจาลองระบบการปฏิบัติงาน หรือแบบแปลนของการก่อสร้างท่ีวาดไว้ล่วงหน้า หรือ ส่ิงของทีเ่ ปน็ ตวั แทนแสดงความคดิ ของสง่ิ ท่ีจะเกดิ ขึ้นในอนาคต หรือสง่ิ ท่เี ตรยี มเอาไว้ล่วงหนา้ วาโร เพ็งสวัสด์ิ (2553, หน้า 3) ได้ให้ความหมายของคาว่า รูปแบบ หมายถึง เป็นกรอบ ความคิดทางด้านหลักการ วธิ กี ารดาเนินงานและเกณฑ์ต่าง ๆ ของระบบ ที่สามารถยึดถือเป็นแนวทาง ในการดาเนินงานเพ่ือให้บรรลุตามวัตถปุ ระสงคไ์ ด้ ทิศนา แขมมณี (2555, หน้า 220) ได้กล่าวว่า รูปแบบเป็นรูปธรรมของความคิดท่ีเป็น นามธรรม ซ่ึงบุคคลแสดงออกมาในลักษณะใดลักษณะหน่ึง เช่น คาอธิบาย แผนผัง ไดอะแกรม หรือ แผนภาพ เพื่อช่วยให้ตนเองและบุคคลอ่ืนสามารถเข้าใจได้ชัดเจนข้ึน เป็นต้น รูปแบบเป็นเครื่องมือ ทางความคิดที่บุคคลใช้ในการสบื สอบหาคาตอบ ความรู้ ความเขา้ ใจในปรากฏการณ์ท้งั หลาย ราชบัณฑิต (2556, หน้า 1011) ได้ใหค้ วามหมายของคาวา่ รปู แบบ หมายถงึ รูปทก่ี าหนดข้ึน เปน็ หลักหรือเปน็ แนวซึง่ เป็นท่ียอมรับ เช่น รปู แบบร้อยกรอง (ศิลปะ) สง่ิ ทีแ่ สดงให้เหน็ ว่าเป็นเช่นนนั้ ๆ อย่างรูปคน รูปบ้าน รูปปลา รูปใบไม้ รปู แบบผู้หญิง รูปแบบเป็ด รปู แบบวัด เปน็ ตน้ รัตนะ บัวสนธ์ (2556 ก, หน้า 12) ได้ให้ความหมายของคาว่า รูปแบบ (Model) จาแนก ออกเป็น 3 ความหมาย ดังนี้ 1) ภาพร่างทแ่ี สดงถึงองคป์ ระกอบ ข้ันตอนการดาเนนิ งานของสง่ิ ใดสิ่งหน่ึง 2) ภาพย่อของทฤษฎีหนง่ึ ๆ ที่เขียนออกมาในลักษณะเป็นรูปธรรมเพื่อให้ง่ายแก่ความเข้าใจ และ 3) คาอธิบายเกี่ยวกับกิจกรรมที่กระทาในงานหน่ึง ๆ จากการวิเคราะห์ และสังเคราะหค์ วามหมายจากนักวิชาการต่าง ๆ ดงั กลา่ ว สรุปไดว้ ่า รูปแบบ หมายถงึ แบบจาลองความคิด เช่น แผนผัง แผนภูมิ หรือแผนภาพ เพ่ือแสดงให้เห็นถึงโครงสร้าง องค์ประกอบท่ีมีความสัมพันธ์กัน เพ่ือง่ายต่อความเข้าใจ 2.2.2 ประเภทของรูปแบบ ประเภทของรูปแบบแบ่งออกเป็น 4 ประเภท (ทิศนา แขมมณี, 2555, หน้า 221 และคีฟส์ Keeves, 1988, pp. 561-565 อ้างถึงใน วาโร เพ็งสวสั ด,์ิ 2553, หน้า 3-5) ดงั นี้ 1. รูปแบบเชิงเปรียบเทียบ (Analogue Model) เป็นรูปแบบเชิงกายภาพส่วนใหญ่ใช้ใน ด้านวิทยาศาสตร์ เช่น รูปแบบโครงสร้างอะตอมสร้างข้ึนโดยใช้หลักการเปรียบเทียบโครงสร้างของ รูปแบบให้สอดคล้องกับลักษณะที่คล้ายกันทางกายภาพ สอดคล้องกับข้อมูลและความรู้ที่มีอยู่ใน

34 ลกั ษณะน้นั ดว้ ยรูปแบบท่ีสร้างขน้ึ ต้องมีองค์ประกอบชัดเจน สามารถนาไปทดสอบด้วยข้อมูลเชงิ ประจักษ์ ได้และสามารถไปใช้ในการหาข้อสรปุ ของปรากฏการณ์ได้อย่างกวา้ งขวาง เช่น รูปแบบจานวนนักเรียน ในโรงเรยี น สรา้ งข้นึ โดยเปรียบเทียบกับลักษณะถงั น้าที่ประกอบดว้ ยทอ่ น้าเข้าและท่อน้าออก ปริมาณน้า ทีไ่ หลเขา้ ถังเปรียบเทียบไดก้ ับจานวนนักเรียนที่เข้าโรงเรยี น อตั ราการเกิด อัตราการย้ายเข้า อตั ราการรับ เด็กอายุต่ากว่าเกณฑ์ ส่วนปริมาณน้าที่ไหลออกเปรียบเทียบได้กับจานวนนักเรียนที่ออกจากโรงเรียน เนื่องจากพ้นเกณฑ์การศึกษา การย้ายออกการจบการศึกษา สาหรับปริมาณน้าท่ีเหลือในถัง เปรียบเทียบได้กับจานวนนักเรียนที่เหลืออยู่ในโรงเรียน เป็นต้น จุดมุ่งหมายของรูปแบบนี้เพื่อ อธิบายปรากฏการณ์การเปลี่ยนแปลงจานวนนักเรียนในโรงเรียน 2. รูปแบบเชิงข้อความ (Semantic Model) เป็นรูปแบบที่ใช้ภาษาเป็นสื่อในการบรรยาย หรืออธิบายปรากฏการณ์ที่ศึกษาด้วยภาษา แผนภูมิ หรือรูปภาพ เพื่อให้เห็นโครงสร้างทางความคดิ องค์ประกอบและความสัมพันธ์ขององค์ประกอบของปรากฏการณ์น้ัน และใช้ข้อความในการอธิบาย เพื่อให้เกิดความกระจ่างมากข้ึน แต่จุดอ่อนของรูปแบบประเภทน้ีคือขาดความชัดเจนแน่นอน ทาให้ ยากแก่การทดสอบรูปแบบ แต่อยา่ งไรก็ตามได้มกี ารนารปู แบบน้ีมาใชก้ บั การศึกษามากขึน้ 3. รูปแบบเชิงคณิตศาสตร์ (Mathematical Model) เป็นรูปแบบท่ีใช้แสดงความสัมพันธ์ ขององค์ประกอบหรือตัวแปร โดยใช้สัญลักษณ์ทางคณิตศาสตร์ ปัจจุบันมีแนวโน้มว่าจะนาไปใช้ ในด้านพฤติกรรมศาสตร์มากขึ้น โดยเฉพาะในการวัดและประเมินผลทางการศึกษา รูปแบบลักษณะน้ี สว่ นมากพฒั นามาจากรปู แบบเชิงขอ้ ความ 4. รูปแบบเชิงสาเหตุ (Causal Model) เป็นรูปแบบท่ีเร่ิมจากการนาเทคนิคการวิเคราะห์ เส้นทาง (Path Analysis) ในการศึกษาเก่ียวกับพันธุศาสตร์ รูปแบบเชิงสาเหตุนี้ทาให้สามารถศึกษา รูปแบบเชิงข้อความที่มีตัวแปรสลับซับซ้อนได้ แนวคิดสาคัญของรูปแบบนี้คือต้องสร้างขึ้นจาก ทฤษฎีที่เกี่ยวข้องหรืองานวิจัยท่ีมีมาแล้ว รูปแบบจะเขียนในลักษณะสมการเส้นตรง แต่ละสมการ แสดงความสัมพันธ์เชิงเหตุเชงิ ผลระหว่างตัวแปร จากนน้ั มีการเก็บรวบรวมข้อมูลในสภาพการณ์ท่ีเป็นจริง เพื่อทดสอบรูปแบบ รูปแบบเชิงสาเหตุน้ีแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ ได้แก่ 1) รูปแบบระบบเส้นเด่ียว (Recursive Model) เป็นรูปแบบที่แสดงความสัมพันธ์เชิงสาเหตุระหว่างตัวแปรด้วยเส้นโยงที่มี ทิศทางของการเป็นสาเหตุในทิศทางเดียวโดยไม่มีความสัมพันธ์ย้อนกลับ 2) รูปแบบระบบเส้นคู่ (Non-recursive Model) เป็นรูปแบบท่ีแสดงความสัมพันธ์เชิงสาเหตุระหว่างตัวแปร โดยทิศทาง ความสัมพันธ์ของตัวแปรภายในตัวแปรหนึ่งอาจเป็นท้ังตัวแปรเชิงสาเหตุและเชิงเหตุผลพร้อมกัน จึงมี ทศิ ทางความสมั พนั ธ์ย้อนกลับได้ จากการวิเคราะห์ และสังเคราะห์ความหมายจากนักวิชาการต่าง ๆ ดังกล่าว สรุปได้ว่า ประเภทของรูปแบบน้ันมีหลายประเภทด้วยกันขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ในการสร้างของรูปแบบน้ัน ๆ โดยในแต่ละสาขาก็มีรูปแบบที่แตกต่างกนั ออกไป เช่น รปู แบบเชิงอธิบาย รูปแบบเชิงเปรียบเทยี บ เปน็ ต้น