Сейфуллин Сәкен- Өлендер мен шығармалыры

Кызык ед! ойындарын, Байге Tirin ж ары скан. ¥зын шыбык сойылдарын, Ж аумен ел боп алыскан. ©нкей бала ек1 удай боп, Намыс ушш дауласкан. К е к алуга Teric сай боп, Ж асак курып жауласкан. Ж ауга жасак сайлаушы едщ, Улкен болып саптанып. Сен тугарт байлаушы едщ, Келген жауды аттанып. Сейтщ кейде зорлык керсен, Ж ы лап уйге кайтпаушы ен- 1ште сактап корлык керсен, Ж ан га niaFbm айтпаушы ен. Пэлен жерде сеш сырттан, ¥лы к болды десед!, Арайынын еспп жургган, Гулеп желдей еседь Арманым зор, нерылайын, Елге келш турмадын, М аган салып сары уайым, Артка мойын бурмадын. Сенде «халык. бш » болм ас па ен Б олм ас пе ед1ц комитет, Е л ге сен де сый болмас па ен? TtaiMfli алсан нен кетед! CeH i-дары ел кад|рлеп, Тусер efli турл1 сый. М ал жинар ен, сен де турлеп, О ю лы отау, Tirin уй. Енд1 калган eMipiMfli, К елЫ м боп кутер ед.

Элдилесем немеремдь Б ар арманым 6iTep ед. О й л а, ew ii юм MeHi кутп, Картайдым, кем саулырым. Уй iuii де тозып 6irri, Тозды баста жаулырым. Калжы рады м, сарындым мен. B ip кеп керш кез1ме. Умыткандай негылдым мен? Ж ауа п кайыр сез1ме! 1925 жыл, 25 декабрь.

AHAFA ЖАУАП Амансын ба, байрус апа? Д е н щ саума, эп-еке! Картайды н б а , болып кап а? Э ж ем дей боп Тэп-екен? К алж ы рады м , сарындым деп, Елге кайт деп жылайсып! Умыткандай нерылдым деп, Тез хат сал, деп сурайсын, А п ау , бул не кайгын тары? Неге сонша, капасын! Балан кайда журсе-дары. Н еге умытсын апасын! Эл1 еЫмде м е т талай, Аш бауырына басканын, Умтылады, айтшы калай, Талай тамран жастарын. Meni басып аш бауырына, Ыныранушы ен, ырраушы ен. Домалаушы ед жас бауырына, Касрет мунын жырлаушы ен. Ж ады м да эл1‘ м е т тербеп, Талай айткан жырларын. Журег1ме каткан шер боп. Касрет!ниш сырлары. 154

Со н д а-а к бьгсгем талай сырды, С о л заманнын; жалранын. К аср ет керш ж а с ем1рд1, К о к ш н cenin калганын. С ол уакытта-ак эр сез1не, Имандай-ак наотанмын, М аган шаккан зар сезоне, Мен де куйш жанганмын. Ш ы ндап суйген жаннын сыйын Сенен рана алранмын, Кемш ш ктщ зарлы кушн, Сенен есп'п канранмын. Ш ы н сукда сенен Kepin, Сенен рана бшгенмш. Кулсеч, мен де саран epin, Куанраннан кулгенмш. Ауы р ед1 бурын KyfliH, Б арш айтып тергенде, Ы рза боушы еч, эжем yfii, Кымаран — ш алап бергенде. Кейде жэне болмай шалап, Улкен уйде, Эжеде! Отырушы еч отка карап, Болмай бидай коже де. Кемш ш кке ызаланып, Кейде отырып жылаушы ек. Жокшылыкка назаланып, Квктен жауап сураушы ен. Сен б|'летш 613 емесс!н, К в к пен ж ердщ менреуш! Жансыз мылкау калай сезсш, Сорлы жаннык ечреуш! Сен1н жрсыч маран шер боп, ' Балдырымда ак куйгенмш. Течдж алсам, ecin ер боп, Ж урекке ант кып туйгенмш.

С о л ой булт боп бастан кетпей, Ойдан тымак кигенмш. ©3iMfli артык, ардак етпей. А п ау , сен1 суйгенмш. Кектен кутпей сол ж ауапты , Ж ердей 1здеп кеткенмш. 03ipre онын жолын таптым, ©Tin улы еткелш! Тапкан жолым каз1рп осы, Ж а т -ay саган т!лдер1м. Б1зд!д ую м 03ipre осы, Ж ал пы тещЦк ijirepi. Умыткандай негылдым деп, Умытты деп ойлайсыд, Калжы рады м , сарындым деп, Елге кайт деп коймайсын. Е р д щ ерш сынайтугын, Улы вткелден еткенмш, А пау, не бар, жылайтугын, Ж ол д ан кайтсам, неткешм? Ж ал ш ы yKiMi тапкан ж олы м, Улы earepic вткел1м. ©ткел дэм ш таткан болып, Ж ол д ан кайтсам, бетке ел 1м! Ж ок емесс!н бурынгыдай, Отыратын дардарып, К э з ф бопсын тэп-Tayip бай, Э ж е , айтпакшы, бардарып. Сиырын бар аш кылмайтын. Ж у к артатын туйец бар. Ш аруака кас кылмайтын, Квз боларлык жиен бар. Кайт деп апа, жылай берме, Ж ур ем ш рой жазы п хат. Жазрутурым барам елге. Партком берсе рухсат! Сэкен. 1926 жыл. 6 январь.

СОВЕТСТАН (Советпн, ceeis жылдыгына) 1. Отарбада MiHe заулап, отарбада келем!з, Кейде ж уйткш , кейде булк-булк желем1з. Жолы курыш, Жолы epic. Думай бурые, Каракшыга апарады, сенем(з. 2. Тулпарым. Бурын атым — тулпар ед1, бэйп кек, Е н д 1 м1не, поезд болды, тулпар ж ок, ¥зак жолга! Тулпар кол ма? Мейл1 жорта! Тулпар м ш у — Сары аркада журсен тек. Б э й п KeriM, асау ед1 тулпарым, Эшекейлеп, кестелеген тумарын. Ещ и кайда? Епн жайда, Ж у р Foft айдап, Bip уакытта мшу ед! кумарым. 1. Киял ой... Отарбамен журсем киял басады, К ещ л тасып, киял алып кашады. Ш ам жандыра, Кез алдыма, Тез алдыма, 157

Катты шап, Трат-тат-тат! Трат-тат-тат! Трат-тат1 3. Советстан-отарба П оезд iuii дауам кайнап кубылмак, 0лс1з сорлы сэк1 астына тырылмак. Bipey жетпек, B ipey кетпек, Мшгендер тек, BipTiH-6ipTiH ыргытылып жыгылмак. М ш гендерд1 паровоз foA суйрейтш, Уйгсе-дагы б!реу оны билейтш. MiHin текке, Мурын кекте, Бурын кепке, М ен экенм ш , басты маган и дейтш1 Ш ы н адам зат кылыры ж о к cyfieTiH, Ы з а кайнап журттын imi куйетш. Амалы жок, Заманы жок, Толран ж урт кап, О тарба да OFaH басын йетш. П оезд б т н 6ip KyHi журт кулаткан, Атып ж ерге доныздай рып сулаткан. Э ю м e3i, Закон ce3i, Келш Keai, К е п ш ш к — би, эшм кеше жылаткан. С ол жауызын патша ед! foh кулаган, Отарбадан лактырылып сулаган, ©3i би ед, Ce3i сый ед, Ж алрыз ие ед, Корлыгында кальщ нашар жыларан. К е ш ш т к п ч койраны енд1 кондуктор, O f 3h эю м — кептщ ©3i, Совет тур. Жанартылды, Заны артылды, 159

Тазартылды, П оезд енд1, каранры емес, электр. Ж ауыз бидщ заманында жауыздар, Толран ед1 арамтамак ауыздар. Куды бэрш, Ж уды нарын, Буккандарын, BipTe-6ipre кондукторлар, кауыздар. Кондуктор, Ж атпа, тур! Электр, Тары ж ак, Сак бол, сак! Ж аксы бак, Жол узак, Так-так, так. Так-так, так, Рудзутак!1 Отарбанын оты май, тас кем1рден, М ар кс — Л енин, Ж олы ко спак тем 1рден. Жолы дурыс, Толык курыш. Думай бурые, KiM калденен турса, сорып ж ем!рген. TeMip ж олд ан отарба мулт аумасын, Отты кап ж а к , Кызыл жалын кауласын. Буды кайнат, Туды байлат, Ж ылдам айдат, Дуние айналып, кызыл арба зауласы н. Кондуктор, Байкал тур! Уклон бар, Терек жар, Электр, Кеп кып жак! Айдап бак! Рудзутак! Рудзутак! Трат-тат-тат! дзу- катнас министрь 160

4. Советстан — сеп з ж а са р арыстан Советстан — с е т жасар арыстан, Сансы з жауы н калтыраткан алыстан, Элемд! алган, Ш ынжыр салган, Echi жалран, Жет1 басты жалмауызбен алыскан. Советстан аждаИадай айбары, 0д|'лд1к пен жауыздыкдын майданы, Ж ауыздыкты, Ауыздыктап, Е з т мыктап, Борсылдатып, иткелмеске айдады! А дамзатка гулеп уран тараттын, Д униеш таныркатып караттын. O fhh аткан', Бугып жаткан, \"Плмен шаткан, Мырзаларра табанынды жалаттын. Ж ас арыстан, кушейесщ айына, Кылыш кайрап дуниенщ байына, Шешен мырза, Кесем кулжа, Енд1 ырза, Сасы к деген табаныннык майына. Талай карын д 1р|'лдейд|' мал yiuiH, Талай жауы н доспын дейд! ж ан ушш. Bipeyi «ул» боп, Bipi кул боп, Советилл боп, « С асы к ...» деген колындагы нан ушш. Талай мырза боктап ед! пасык деп, «Доныз И ван токтат жынды басып» деп, Тэубе дед!, CayFa дед1, Н ан т1лед1, Арамыннан май колыннан «сасык!» деп. 5 . Экспресс Советстан — экспресс айдынды, Сансы з жауы н алыстан-ак айбынды, Е р кш ел1м, 161

Б еркш бел1м, Ш а л к ар кел 1м, Дуниедега санын кедей, бай б<лд1, О га р бад а сан румыз — титек 6ip. Зор иманды, махаббатты ж урек 6ip. Каулат отты, Заулат катты, Ж ай канатты, Куш жумсайтын 6ip майданда битек 6ip. Советстан, б!здщ Стан совстан! Экспресс талм а екшнд1 ш абы стан. Гуле журш , YHi курып, Калсын улып, EcKi ж ал ган арттан калмай ж абы скан. Кондуктор, Катты бас, Ж урек 6ip, Жалын шаш, Титек 6ip, Жылдам жет, Бйтек 6ip, Двцгелет, Трат-тат- тат! Трат-тат- тат! Так-так, так Рудзутак!6 6 . Советстан колем! У а , Р у сси я келемш зор квлбегеи, Бул кун кеше влшеуге 6ip кенбеген. Совет келда, Ещи елшед!, Д ем д е влшед1, Жерлер1нд1 тулпар барып келмеген. Атпен ж ур се алты айлык ж о л ж ер щ бар, Советстан сан рулы елщ бар . Сан рулы, Зац курулы, Bip-ак турл!, Bip-6ipiHe туыскандык ceHiM бар.

О н ек! айы шшдедей де ж ерщ бар, Ж а н neci салкындыкка ете зар, Е м ес аз-ды, Ж ерщ жазды, Сам ал сазды, Кей ж е р т н щ он e»i айы б1рдей кар. К ак кыемдей турл1 ш е т т белщ кеп, Калы н шайыр квкорайлы кегщ кеп, JK ep i алтын, Жел1 баркын, Сам ал салкын, Таусылмайтын сансыз байлык кенщ кеп. Киырсыз как тешздерщ шалкыган, Ж у м с а к демщ, жуткан дене балкытан, Суды кешсек, С у н г ш тескен, А спанда ескен, Турл|‘ кеме акку кустай калкыган. Сел боп аккан взенщ кеп буралып, B ip шет1 мен 6ip шет'ще оралып. Таудан кулап, К ауда сулап, Кейде курак, Судыратан шымылдыкка оранып. ¥зын аккан мше Едьд мен Жайыгын! Тал ай ерлер врлей салган кайырын! Ш ай к ап суын, Ж а й к а п туын, С ал ган шуын, Стенка мен ер Пугачевтай улын. А н ау жаткан киырсыз кум жергнде, Кешпел1 кум э т р ш Ш ш з сенщ де, Сусы з дедаз, Б усы з дем 1, М енр еу кеню, К ан ат куйген ана Бетпак ш ел1нде. К алы н кузды таулар анау аскарын, Ж асы л болат, алтын, кумгс тастары, Аскар тауык, Аспан кауып, Кунде жауын, Кунд1з — тун1 булттар корш ап бастарын.

Зэн п р т аул ар нурлы шывды ж е р щ Fofl, Бастарына ж анаса алмас sp in рой, Байлык толраи. Кап-кара орйан, Какпа курран. Орал тауы н — тенор белдж TepiR ро й! Кос босаган — Кавказ бенен А лтайы н, Кырау баста агаррандай картайып, Булттан аскан, Айбат шашкан, Жындар кашкан, Сауыт киген батырлардай шалкайып. Ж уртты отарба тынбай суйреп шайкайды , Кондукторлар алдын, артын байкайды. Кара жауын, Кара дауыл, Сокса да ауыр, Быт-быт кылып как ж арады , ж айпайды . Так, так, так, Так, так, так, Рудзутак! Денгелет, Трет-трет-трет! Кондуктор, Кондуктор, Электр! Кеп кып ж ак, Айдап бак! Трат-тат-тат!7 7. Советстан — ер-уланныц 6eciri Советстан ад ал енбек кесябК А дамзатка тенд1к бакыт eciri, Жауын куран, Ерден туган, Белл! бутан, Еркш веер ер уланнын 6eciri! Ер уланым — комсомоллар балапан, Пионерлер отрядтары балакан. К у и т б1лек, Батыр журек, 164

B ip-а к т1лек, Каз1рден-ак кек курыштай алакан. Эне, лек-лек келе жатыр комсомол! ‘ Т у уста ран алдарында ку ш и кол. Кеудеа ашык, Кеулеп асып, Аттап басып, © лендетт ж ер жадрырткан екпш мол. Кейш к ар а, былай етсш комсомол! А нау ж уп -ж у п адымдаран о а д а сол, Пионерлер! Куйш кернер! «Дайынбыз!» дер, (Ж еткш ш екке деш! айтайлап «дайын бол!») Кызыл ж аулы к серт белг-ici мойнында, Еркшдшпен теп'с бакыт ойында. Ж алт-жулт нык бас, Ж арк-ж урк от шаш! Сарт-сурт, марш-марш! Куш пен кайрат, керкем кимыл ойнында, Тынбай уйрен, oyefii боп м астанба, Алра адымда ешнэрседен ж аск анба! Лек-лек капта, Ж уп -ж у п атта! Нык-нык тапта! EcKUiiKTi кул рып ушыр acnaHFa. Б ар ад ам зат тынбай жорткан кумырска, Болса-дары Ш1'рюн ем ip тым кы ска. Tyci керен, • Ici ерен! Уксас керем, Отарбаны б 1зд!н осы турмыска. Айда, отарба, куш аямай айдап бак, Ден гел егщ зырылдасын так-так-так! Ш анкан жарык, Ш амга карык, Болсын халык, Электр ж а к , тынбай айда! Ж ол узак. Кондуктор, Карап тур! Ж ол узак, Айдап бак. 165

Уклон бар, Терек жар, С а к бол, сак! Т а к , так, так! Айдап бак Рудзутак! Трат-тат-тат! Трат-тат-тат! 1925 жыл.

АККУДЫД АЙРЫЛУЫ (ПОЭМА) А рк ада 6ip жер бар ед1, Ж (бек самал саясы: С а я д а 6ip кол бар ед1, Сы рлы кесе аясы. М арж ан кумы, кулис суы К ел ед1 кен айнадай; Мунарыткан торры'н буы, К е к кестел1 айнала. Кал ы н топ-топ, алшак-сирек Ж асы л камыс дестесп Б ейне колмен салиаи ирек К ел дщ жасыл KecTeci. Э д ем ! ед) мвлд^реген А йна келдщ кернегЦ С у бетшде елб)реген А к шашактар врнег!. П а й шымылдык, ж асы л курак К ад ы к бггкен ту курак. Кейде аккулар жасырынад, Шымылдыкка судырап. А йна келд) мекен еткен, B ip е й акку бар ед 1. Максутына 6ipre жеткен, Е ю рашык ж ар едк 1в7

А йна К6ЛД1К суы кум!с, Ж убай акку нерм eni. Керсе кезщ алар тыныс, Е ю сэулем ерке ед1. Келд1н басы ертел!'-кеш, М ы н кубылган эн ел!. Ек1 гашы к ертеплей, К ел д!н кврк! — сэн1 ед1. Ж урген)мле елге кел!п, Е ш к!мд! ертпей касым а, К етуш ! ед!м квлге кел!п, Bipa3 жатып басында. K m ж !бер !п айна квлге, Ж агасында жатушы ем; Твс1мл1 ашып ж!бск ж елге, Р ахаты на батушы ем. Келуш ! ед!м анла-санда Саясатсыз турмыска; Bipa3 тыныштык 6ppin ж ан га, Дем алуга — тыныска. B in кун ерте айна квллщ Куйш тынлап. жагалап; R ip гаж абы н жэне кврд1м, К арап жатып жагада. Кен айналан еМн квп!п, K vcTan билеп. ойнайлы; C v туб!нен мапжан терТп, Сунгш терен бойлайды. Квлд| копып. байгус кы згы т Кынкылдайды жагалап: Канатымен жепд! сызгыш, Тен керш п сабалап. Тя\\жул1рет калыктайлы. К аксап. жыолап, затай д ы : Сорлы жырты жялыкпайды, К ел сагасын барлайды. 168

Кектен келге теккер1л1п, Шанкылдайды шагала; Б|'рде жылап, 6ip.ae кул1п, Жаркылдайды жагалап, Копы р куй1н каз куйлейд!; С ук сы р менен кяскаллак. Э н ге салып. би билейл! Кегер, уйрек, баспалдак. M in e осынлай келд1н сэн!н Олкмгынды журепм; Ьлед1м мен акку эн!н — ЖуреНмн1н т!лег1н. Кплд1н бет1н козбон якдып Ж уб ай акку кяр!нбой; Сяулемл! i3nen жаттым кангып К ел басында epin6eft. A k k v куй! б!р меяНлде Сыикылдалы алыстан; Ж ан е 6ipl т ы га келд| Жакындагы камысган. Жякындагы кок кямыстан Шыккян акку жырлялы. A kkv салган ян алыстан Bepi жузш зырлады. Жалеыз акку жыпактагы Энге сяллы «келем» деп. Г.ы нао акку куоактаеы Турды кут1п, келендеп. Сынкылдатып, жары п келд1, Ж ун ап майын жагынып; Ж убайына акку келд)' А лы е жерден сагынып. Б елек ?кен ею гантык, Ж яйкынга кеп TyfiicTi; Сы паны ойнап. сынкылдасып, Тэтт! айкасып, cyflicri.

KyM ic суды жумсак. сызып, E K i с у д у сыланды; Сылдырлатып моншак и зш , А к, кеб ж ке буланды. Децгелен1п, сэшн тузеп, А йна келге каранды; E k i с у л у эган тузеп, Ж уы нды да таранды. Е ю кербез катар тузеп, К е л д щ келд! шетше: К ел лей эппак шашакты y3in, Искей басты бетше. И скеп нэз!к hci'h жуты п, Келбендед! айнала; А к шашакты талдап туп п. Ш аш ты мелд1р айнага. Талдап тупп ак шашакты, Алып эппак жупарын; А к тэнш е сылап жакты Кандыруга кумарын. EKi сулу еркелесн, Bip-6ipiHe жарасып; Таты н эм к «не-не?> д ест!, Bip-6ipiHe карасып. Белin эсем ойындарын, Ею рашык cyflicTi; C yfiicin боп, мойындарын Мунайысып nicn. Е й манраз рашык ж убай, Ш ы н су й 1скен ж ар едц М унайы сты неге булай. Н е к а с р е п бар едгё Eni манраз ерюн ескен, Косы лы скан ж ар адг, Е р теп д ей еркелескен, Тары неге зар ед1? 170

E n i сулу мелд!ресш, Н еге 6yriH мукайды? BipiH-6ipi елж1ресш. Н еге акырын сылайды? Дауыстары калтырасып, Н еге нэз1К жылайды? Косылыскан ею гашык, Т а г а неш сурайды? К ел ортасы кен жайкыннан Келген акку бурылып, KacipeTi iurre тынган, Ж енеп берд1 сырылып. Кынкылдады калар гашык К ездш жасын тия алмай. Келбендед! о да жасып, Кетер гашык кия алмай. К им аса да 6ipiH-6ipi, Кайта-кайта кайрылып; E ki гашык арен Tipi, Тагы Kerri айрылып. E n i ашыктын М1'не сыры, Канбаса да кумары. К е л шетшде калды 6ipi, Т агы кеп'п сьщары. B ip шок камыс жиекте ескен Б ip мезплде калт erri: К а л т en-i де yni еш к1р, Ундемеске ант erri! Ш о к камысты жыбыр еткен А к к у кербез елер ме? Курттан корыкса кыбыр еткен, К ел шетше келер ме? К еш 1'кпед1, шок камыстан Ж асы л ушкын ж ар к e rri: А к тупнмен ок камыстан Б у р к атылды, ш анд erri! in

KiM буйтт! екеи хвя/ii ж ары п? . Суы к журек ш!ркш-ай! А йна квлд1 окпен кары п, С ок кан д ай Fun кектен ж ай ! A h !., дед! де кал селк erri, A h !.. дед1 акку: «ж аны м -ай!» К ы лары н ок кылып кетт1; Неге буйттщ, зэл!м-ай?! Д э л кездед1 су р т а морген Ш ы н сулудын нак тес!н; Селк erri акку. мурша келмей, Басып калды ак тесш. Т«с1н басып 6ip умтылды, Ж атты жайып кушагын; Ш о к камыстан тура умтылды Мерген алып пышагын. О й д а ж о кта булан eTin, Тагды р-минут кеп жетть У ь п л ай ак тестей етш , Квлд1 сызып ок Kerri, KyRpemtf кел каррыс шаш ып, Ш улады кел гурмдеп. А кку жатты тест басып, А рып каны, Д1р|'лдеп. Айна келге жылап акты Э п п а к тестен Кызыл кан ; «Хош , жаным!» деп канат какты ,— Y3tafli тез шыбын ж ан. Суд ы сабап, шапшак мерген А к канатты кайырды: Е ш кунэс!з шашак терген Е ю ашы кты айырды! К ездегеш н атып жырып, С у р ш а мерген кенелдк ¥ры пп ркш келген бурып, Енд1 алшандап женелдь 172

С о л мезп'лде акку ушты. Ж алгы з калган жыракта; С уд ы сабап келш т у сп Тутш шыккан куракка. А к к у nepai ойда жокта B ip пэленщ келгешн; Рашыгынын ушып окка, Ж а у колында елгенш! А к к у тагы зарлап ушы п, Ж алрыз калган жарына; Ж ыгылды кеп суды кушып, С у р мергенн1н жаны на. Калган гашык болмай не Моншактаган жасына; Ш ыкты даусы iuii куйе, М ергеншн кеп касы на. Сынсып акку суды шашып, Ш ы р к айналды зэл1МД1, С у р мергенге tscih аш ы п, «М еш де ат!» деп жалынды. Кып-кызыл кып колын кандай А к сулудын канына; М ерген Kerri шыдай алмай, Куйш инщ зарына. А к к у бетш жаспен жуды , К ок ке шыкты куй!н!п; С у р мергещй коймай куды Коктен жерге туйш п . С у р мергеншн алдына кеп, TaFbi келш кулады; «Атш ы жылдам меш де!» — деп, Баурын басып жылады. М уны-дагы батыр мерген Енд! атуга батпады; *М еш де ат!» деп жы лап келген Сорлы жарды атпады. 173

С ур мергенд! шырк айналып, Ж ылап акку калмады; б з е п ерттей куйш-жанып, К аккан канат талмады. Мерген кетш бара жаты р, Алды-артына карамай; А к к у д ы андып аткан батыр TaFbi атуга жарамай. Bipece акку шыркап бшк, Кекке жылап зарлады; Bipece кеп жерге тиш, Кезден жасы парлады. Bipece кеп жерд1 сабап, Ж ер бауырлап, ыккылдап; B ip ece ушып желд1 са б а п , Назаланды сункылдап. HlipKin рашык жан жолдасын Т астаур а енд1 кимады; М адш реген кезд'щ ж асы н Моншактатты, тамады. Ж ы л а м а енд1, к у М к п ж ар ! Неге керек ешреу? Ю мге мунша кыласык зар? Ж ер менен как мещреу! Т алай сорлы жер мен кекке С е н тэр1зд! жы лаган; Кездщ жасын тепп текке, «MeHi де ал!» деп сураган. А к к у б|лд) батыр мерген Енда муны атпасын; К ан га бояп тесш керген Ж убайымен жатпасын. Ж е р мен кекке зар euipen, Ш ыдамады куйжке; «Жубайымнан калмаймын» деп, Ш ы кты шыркап бшкке. 174

Сорлы FauibiK бел байлады Жубайынан калмаска; С ер т кылгандай, айкайлады К ел ге кайтып барм аска, Кекке карай канат кагып, А к к у Kerri булдырап; Bip мезплде темен агып, Т©нкер1‘лд1 судырап. Тем ен aFbin кадалды да Найзадай боп шаншылып, С у р мергеннщ к а к алдына Ж ырылды акку жаншылып1 KyftiKTi ж ар кулап елдь А к теЫнен кан акты; Жубайына «ырза бол!» деп B ip -ак cepirri канатты. ©л!мд1 де плршн рашык Суйгешмен 6ip Kepfli; Ж а н KyfiiriH MaHri басы п, Жубайымен 6ipre елдИ 1925

АКСАК КИ1К Арканы н Бетпак деген даласы бар , Бетпак — ш ел , ойлы-кырлы панасы бар. Сол ш елде ел ж ок, кун ж о к ecin -енген Ж э н д ж т кине деген баласы бар . Бетпакта кысы-жазы ел болмайды, Е л -ж ай л ау , езен яки кол болм айды . Бутасы ку баялыш, кара жусан, К егал а бетегел! бел болмайды. Бетпакты к келденек1 сеп з кошт!к, Сайланы п кыс iuiiaae талай кештмс. А за м ат , ат пен айгыр, атан гана Ш ыдар деп коста отырып, талай деспк. Бетпакта елаз-келаз ecin-енген, Ж алгы з-ак кулан, кшк шелге кенген. Казактын малдарындай кыбырласып. Э р ойдан топ-топ болып ж у с ап ерген. Ж алгы з-ак ел жылында кеш ш етер, AcbiFbm к а р суымен «Hecin етер». К аптасы п, кешкен елмен дам ы л алмай, Мергендер ан ауласып кэсш етер. Мергендер дамыл алмай кш'кп аткан, Ауылды кан сасытып топы рлаткан. • Ю л к и ойлай ма екен таусы лар деп, Азайып 6ipTe-6ipTe келе ж а т к а н !.. 176

Бетпакты н кекпек, ж усан, me6i суйык, С о л lueirri корек кил ран байгус киш. Тан ы — аппак. ею K63i мелд]р кара, Тигендей емес адам кез! киып. K hikti к а за к жэне дейд1 бекен, Бетпакты бул бейшара кылгаи мекен. Бекенд1 атып мерген елт1ргенде, Ж азасы з жан влд1 деп ойлай м а екеп? Бекеннен сулу анды мен кермед1м, © зге aHFa жануарды тен кермед^м. Кездер1 мелд! реген ак бекенд1 А дам ны н баласынан кем кермед1м. К ап -кар а ею' кэз1 мелд1'реген, Эдем) ею танау желб:'реген. Елеадеп жас балаша жалтандайды, Ж ел турткен жусаннан д а селд1реген. Азайды сонгы кезде байрус бекен, Мын-мыннан баягыда epe,ai екен. Б у л кунде келе жаткан жолаушыра, К ез келед! анда-санда сая к некен. К ей к аз ак эдет кылган киш атып, Муй1з4Н пайда кылып, шетке сатып. Сан д ал ган 6ip кишке ушырастым. B ip жылы Бетпак шелде келе жатып. Б етпакта келе жатты аксак киш, С ан д ал ы п канрырактап басын и!п. П а н а 1з' деп шыбьш жанра суйретш п, М ер ге н н щ кеудесше ofu тиш. Тамады кара жерге аккан каны, Киналы п ент!гед1 шыбын жаны. Боялы п а к денес1 кызыл канга, Келед1 эл1 кетш жырылрэлы. Киы рсы з, Бетпак д ала... кураран шел... Ж ал ры з-ак сыргакдайды конылтак жел. М еш 'реу... Tipi жан ж о к ... жып-жылмарай... Ел к ай д а? Ел алыста — ш уларан ел!

Санд ал ы п келе жатты ак с а к кипе, Bip токтап, анда-санда элш ж иы п... А к бекен сахаранын ботакезь Атгы екен кандай мерген квз! киы п?.. Келед1 к ангар актап жалрыз вз1, Тип ж о к , KVP журекте айтар свзй Шарады шыбын жаннын киналранын Ж ал ры з-ак мвлд1реген exi кезь Ж апанда еш сая жок шыбын жанра, М онш актап жерге тамран кызыл канга. Ж апан д а басын суйер Tipi ж ан ж о к , Эл кетш сорлы кшк жырылранда!.. Ботакоз сахарада кына терген, KiM екен ж ап ан тузде сен] керген? Аяныш сез!М1' жок 6ip каз ак -ау, Д э л квздеп ж урепне аткан м ерген!.. 1924 жыл.

СЫР слндык, (Доска жазгаи хаттан) Ш ы ры к айналар ннркш тауык, Ж е м 1н болса колында. Кайдагысы сеш тауып, Топырлайды жолында. Досынмын деп ант беред1, Ж ем (здеген жанама. Ж ем таусылса жалт бередь Сенерлш Дос, санама. Нарыз достар 6ip-aK калып, Ш ы ндап 6epiK суйюкен. Bip-6ipine сыр актарып. Сы р туйшш туШскен. Э р адамнын iiuxi сыры, BepiK койма сакталран. С ол койманын 6ip TyKnipitt, Достын досы-ак акгарран. Кейде amyFa сол тукш рд!, 1здейд1 жан жакынын. Ш ертед! жан сырлы жырды, Сы рл ас жанын шакырып. Тыныс керек кейде жанра, Кейде жанра эн керек. К уй шертуге анда-санда, Сырласарлык жан керек. IuiKi сырды мысал етш, Bipa3 рана жырлайын. Суреттеуге TayFa кетш, C y p e rri ептеп сырлайын. 17»

Сарыарканын 6ip тауы бар — B ip тауы бар сымбатгы.— Сол таудан сен сыр тауып ал, Сы р тауып ал, кымбаттым. К алы н зенгер, кузды ш аттар, Кузды шаттар калын ну, Саркырайды муз булактар, М уз булактар у да шу. Н у д а 6ip шын Tin-TiK сунрак, Tin-TiK сукрак 6ip бшк. Ш ы н су рет й бейне ж ум б ак, Туррандай кеп сыр жиы п. Ш ы нды айналган кузды ш аттар, Кузды шаттар аккан су, Сы лды райды муз булактар, М у з булактар у да шу. С в з 1м м ы сал, достым тында, Тында достым ойлап ал. Т у рл 1 сыр бар сол 6ip ш ы нда, Сол 6ip шында койма бар. Койма шыннын нак басында, Н а к басында какпасы. Алтын жазу как басЬшда, Какпанын тас тактасы. Сол коймада кымбат ж асау, Кымбат ж асау сакталран. Текшелеген сымдап ж асап, Сы мдап жасап какталран. B ip сан д ы к бар емес турде, Емес турде кернекп. B ip т у к т р д е 6eTi перде, BeTi перде ернектк Bip сандык бар, ол сандыкта, Ол сандыкта 6ip сандык. Сы рды н Kiirri колсаидыкта, Колсандыкта сыр сандык. С ан д ы к iuji кызыл-жасыл, Ж а сы л ж^бек пердел!. Толран. кымбат сактаулы асыл. А сы л сы м бар пернелк Сул у жанды сулу суйген, С у д у суйген сыршылым. Ж1бек тал дап туй^н туйген, 180

Туй|н туйген, турш ш ш . Сы р сандыкты ашып к ар а, А ш ы п кара сырласым. Сы м пернен! басып кара, Басып кара жырласын! Суд у сымда терне эуеш, П ерн е эуен! жыр айтар. К еш л ашар тербеу эн1, Тербеу эш сыр айтар. Шыкканбыз дос. шынга талай, Тал ай сырды ойланып, Актарарлык алтын сарай Алты н сарай койманы. 1926 жмл. 26 февраль.

1926 1929

COBIIAPTTAFbl КАРЫНДАСЫМА Елден келшн кала Fa О к у !здеп, шырарым! Ж урмегейст умытып А уы лды к алые — ж ы рагы н. Наданды к пен uiipireH Калды алыста ауы лы к. Сенен дерек кутед! Елдегч кеп бауырын. «Тасы н KeMip биНмн1н» Б Ы м уйрен ерж бе! Болып журме эуей!, Ойы нга артык бершме! Е л кызынык келед! Сенен дерек 6iaricl. Елге бЫ м апарып, Соларды н бол улг1с1. Алыста гы, умытпа, Н аш ар, надан, журтыкды. Бон у кутан кыздарра Е^иктетпе сыртынды. Каланын сылкым кызынын К у р сыртына елжтеп, Шылым п'степ аузына Окыман жатып же-и'кпе. 185

К еуде ucTaFan сэн емес, Эуес кылма шылымды. Уйренбесп уйрент, Шылым деме — б ш м дЬ К ей б1реулер санасыз, Сы рты н гана тузейд). ©нер Ke6i солдай-ак, К ур . тек шашын кузейдк Б ш м емес максаты,— Сон дайлар кеп емес пе? Сейтш журсеа сен-дагы «М эназ адам» демес пе? 1шк! калпын езгермей Сы рты н рана езгерсе, Уйткеш ю п ауылда ©икей сыншы кез керсе, « Н е окдоан 03i?» — д еп, Т а б а кылып кулмес пе? «Сы рты н рана бояпты» Деп есекке шмес пе? — «1шк! калпы мэна'з» деп М а з а к кылып ж урм ес пе? ©згерген тек формына Иттер шулап урмес пе? Ж анармасын демеймш Сы рткы кернек Typimii. Ж а н а р т , 6ipaa б1рдей кыл С ы рт пен iuiKi сырынды. ©3iH бис!к. эрине. ©з басыннын еркже. 1ш|'н лайы к болсын тек С ы рты езгерген квркщ е. С ы рты сырлы адамнын Б о л са imiHin мэш ж о к? У сам ай ма жем1ске, Сы рты эдем дэш жок.? 180

Х а т жазбаска болмады Ойы м а осы сез келш . Ж ур м есш деп айтамын Сыртын рана е з ге р т . Ж аздым ipinnefi ойымды, Ж а т емесш'н ipKerin. У л п куТкен аулыкды Кылма езщнен уркетш. С ен де кырыксан, мэселен. Узын ерген шашынды. Ш а ш окуFa багет пе, KyTin журсен басынды? А к кутаннын К9д1р1 Сапарынын кернеп. Кыргауылы керкейткен Батсайы жун ернеп. Керкейтпей ме ceHi ле Ж^бек шашын оралган. Тускен асып токпактай, А ш белщнен буралган. Ш аш бнттерлт кун туса, Ш аш ты сонда ал арсы н . Ауырсан — тутш ем десе, Аузына шылым саларсын. «Б ул не деген с е з Ь деп, Р е н ж 1м' е ауырлап. Сактандырып айтамын Агалыкнен, бауырлас. Тез даярлан совпарттан, Б ш м жинап кайтуга. Е л д е п кеп ciiuiiue Акыл, нуска айтуга. Елден келдщ бш м ге, М аржан алка теруге- Мждетпсш оныннан Е л ге апарып беруге. 187

Токып уйрен, жалыкпа, бнер-бмпм ермепн. . Ш еберлей бер Ж1бекпен С о л ермектщ epueriH. T ire берсен ж1бекпен, Квркем ермек кестесш, Кврсетерс1н ауылга, Кесте ернекод дестесш. А п а м акыл берер ед,— К а сы я д а, емес,— елде алы е. Акылдасып журуге Ж ы р а к кетт1м мен д е алы е. Суйгешмнен айтамын. Б ул акылды, шырагым! EciHHen 6ip тастама Е л д щ алые — жырагын!

ОТ АРБА МЕН АК Т6БЕТ Алы ска созы вай жол ед!, Ж о л бойы сынсыран ел ед !. К ы зы л кун сэскеден нур шашып, Кар сы дан ж ай ескен ж ел ед1. О т арба жолменен келед!, Кейд е оргып, кейде с а у желед1. К а р а айрыр, кара алы п, ж уйткщи,— Ж а н у а р куипне сенедь К а к курыш табаннын TeMipi О т ш аш ад , болатты xceMipin. К ар а айрыр сырылдап орриды, Карш ылдап ауыздык KeMipin. Шелектей танаудан бу парлап, К ара кек, жалбыр жал дударлап. Туйдектеп, екпшмен шубалтып, Ж е р жайпап сорады ж ум арлап. Ж ул кы н ад кернеген куаты , Ырсылдап танаудан бу атып. Ж олменен кара айгыр келед!, Т 1'ркеген кеп арба ш убатып. Ж ыландай сумандап, ирендеп, К ара айгыр тукырад, суйрекдел. Кы бы рлап кырык ая к денгелек, К е ш жерден дура'лдеп дем келед. 189

Ж о л кеткен созылып, ж ар кы рап , К ар а айгыр заулайды аркырап. К ул аш ы н 6ip жайып, 6ip 1ркед, Болдырып шаршау ж ок каркындап. С ан елд! аралап келедь К ейд е opFbin, кейде са у ж ел ед ь Е к п ж ш ipnefli тукырып, Ж а н у а р кушше сенедк Ж о л бойы т1зшген кал ьш ел, Б1рдей боп сынсиды м алы м ен. П о ез га 6ip ак ит косылды, Ауы лды н. еткенде ж аны м ен. К а т к ан аш , туспеген т у б М , К врм еген квнiи 6ip ж кЯ тш . А к тебет жупред жанасып, 1Ш рю нш н не екен ymIt i ? О з б а к па поезбен таласы п, Кулаш ы н тыраштап санасып? Н ем есе ryflip нан сурай ма Ж у п р т noe3Fa жанасып? А к тебет жупрш калманды, П оезд ан коздер iH алм айды. „ Телкн'рш жагалай поезта Ж а л ай д ы т1л менен тандайды. Карайды жан-жакка алактап, B ip туй!р нан сурап ж ал ак т ап . А ш тебет жупрер бугш п , А узы н ан тин узын сал акт ап . А к итт! еш 6ipey кврмед!, К е р се д е ештене бермедк А зд ан со н машинист есж тен М а й колмен б1рдеме сермедЬ М айлы кол кап-кара — куйел! Т у р т д е й — алакан суйелй EciicreH Tyfiip нан лакты рды , А к итке ауызбен кактырды... 190

K eiueri дурдиген ак твбет, Котанда уретш сак тебет, Б у л кунде буралып аштыктан Туспеген уйпалак ак тубгг. С ен кеше саяда жаттын Fofl! Арсы лдап талайга шаптыи гой. М ашинист Tapi3fli Kip баскан Талайды жулмалап каптын гой. К у тамак кеп болса, сем 1р' ед, Ж о к болса — как суйек кем1ред. К е ш е п уретш жауына Ж ан асы п ж ул р !п телм1ред. Котанда журдш-ау тайтандап, Куйрыкты кетерш кайкандап. П оезд ан кикым ас сурайсын, Ж ентугы н нан менен м ай такдап. К а р а айгыр ентелеп сыргиды. А к тебет ышкынып ыргиды. Л акты рган туй1рд! кагы п ап, Токтам ай ж уп рш кылриды. А к тебет журепн жалгады, Б орбайлап, поездан калмады. KaFbin ап, тасталган Tyflipai, Ш айн ам ай , кылк етш толгады... О т арба жуйткид!, желед\\, А к тебет жупрш ередг Твбет пен поезды топшылап, Б1р киял ойыма келедг. М ы сал Fofi бул свздгк жуйесь Айтайын шешуш тиесь А к тебет— кешеп ескш к Ж алганныц билеуии иесь в зг ер ш — екшнд|\" от ар ба,— Твбетке жылы сез катар ма? А ш тебет ышкынып ж уп р е д , Оны м ен келер ме катарга!

АУЫЛ BAHFYC М1НЕКЕЯ B ip аз рана жыл e rri М ен калада жургель Е л д 1 керш кетемш E ki жылда 6ip келш. А уы л байрус м'шекей, Б ал а жастан кез керген! А з Fana жыл iuiiaae Едэу:р-ак, езгерген... Бастык шалдар азайган Оры н басып ж ас ие. Коныр ауыл куба ендь С э л е м берем, бас ием1 \"П рш ш к те езгерш, ©згермек-кой журтшылык. Keuieri жас балалар JK iriT бОПТЫ МурТ LUblFbln. К е з 1ме ыстык тетенше У ы з емген 6eciriM. Алты н болсын ж ак ар ы п Киг1з жыртык е агщ ! Бурынрыдай жылкы ж ок Т а п а л байдын аулы нда. Жататурын шандатып, «К,ос шокынын» баурында.

М ы р за менен кажынын Аулы ны к да мэш ж о к . Бурынгыдай мынгырган О ннан 6ip де малы ж о к . K ap in пенен Эбжекен Койлары ecin байыпты. Котандары комакты, Койьш белек жайыпты. Б 1з' д!н ауыл мшекей! К о з Ж1'бер1п караймын, 9p6ipeyiH ауылдын 1здеп, карап санаймын. Баласы ескен хатшы боп, Молдекенш'к 631 ж о к . Ш а л болыпты Э лекед, Сатайды к 6ip K03i ж о к . Х ат ш ы бопты советке, Молдекеннщ Элici... Кет кеш рой елде эбден Молдалыктык мэшск С а к а л ы ак боп Д эук еннщ Таусылыпты бар Ticl. Жоталыпты Э реи тн Мурнынык жартысы. Ызымханнын катыны, «Ж е л ауру» дан каксайды . Ет1кш|', сал Кадекек Бугар бопты, аксайды . Биязы мен Белекек Айрылыпты кулактан, KeMnip бопты байрустар, Кермейт1н боп жы рактан. ByKipeflin белдерi Бопты баяу ершшек. Билштерш алыпты ©нкей сем1з келшшек.

Калада eai окуда Биязекен баласы. B ip кайтып ед м еш м ен М ш е, ещп шат анасы. Жамал-екем екеу1 Куанганнан жылайды. « Б 1зд1 ойладындар м а * деп Бишаралар сурайды— Эрю мш к-ак елдег! О к у бопты санасы — К ал ал ард а окдды Талай ауыл баласы. Ж ендеп жатыр Элиман Сы ны к ердщ желд1Г1Н. Сатай ендеп шабады А гаш арба белд1пн. К э д ш кайтып ауылра B ip ауылдан келед1. К ер денеш койкандап Булш-булж етш желедь М 'ш е, ауылда жусайды, Ауылдын бар сиыры. Беткейде эне, жайылад Б ар жылкынын уш рь К у б а жон мен к ар а ойра Ж аю ш ы ед ел ж ы л кы сы н. О л жерлерге егш сап , TuiinTi eHAi кыртысын. Тезекил анау,— ар басы Сыксып жылайд, шынкылдап. Ж еккен коныр eri3i ©ккендейш кикылдап. К ар а кокыр епзге А гаш арба жеккеш. А ш етше кигеш Ж ыртык шомыт шекпеш.

Кырык жамаулы сырты кен,- Кашан каран ешед1 Бит быжнатаи ж ы рты к тон!.. 9 н шыркасып келед! B ip топ бала ерйгген, К а п аркалап дедектеп, B ip re тезек TepicneH. ©3repicTin ел ею ,— Айткандары шыркасып. Дауыстары жантыртад К ар а взектщ кыркасын. Кеше Обжата1 эндеткея Бал ал ар рой бэр! де. Эбж эт калып, взгерген Балалардын эш де... Сиыр, боты сатайдыд Ш убар ала тайшасы, Катын бопты соктадай Нурекеннщ Айшасы. B ip -ак кулаш эл! де Этекеннщ негею. 9л1 де yfli ж амаулы Болмаган-ау дегев!. Оншакты-ак-ау эл! де М а л рып баккан euiKicI. К улаш кеген, бес бу р ш а к — Келмеген foS ecKici. М е н эперген машина «Сепатырды»2 Kecin кы п, Сут!н тартып ауылдын, М ай шырарып, несш кып.* 1 Э б ж а т — д!н окуыида ежеден суреге тусерд1а алдында окы- лады. * С е п а т р — сепоратор.

А л г а н майын Этекек Карынра сап жиыпты. «Капаратка» май сатып, Ш а п а н алып киштк С епаратор келген со я М айра эрюм-ак бай бопты. Эрб)р уйде-ак дщкиген Карын-карын май бопты. Э текенш н уй!н!ц Ж анында ani, уймелеп, Кыз-кел'шшек кул'юед Ынталасып, кимелеп. Ортасында ынылдап Сепаратор жырлайды. К вркем куйд) эндеткен Кыз-келшшек тындайды. B ip кел1ншек туткасын Айналдырып козгайды. Сепаратор эдем! Эндетед1, боздайды. М ен де кулак саламын Сепаратор anine. Суйш емш , караймын Ауы лды к бул caHiHe. М е н де ынылдап жы рлайм ы н К ар ал турып суйш ш . Ж ы р косамын балаша Сепаратор куйше. Ауы л байрус мшекей! Бала жастан кез кврген. А з рана жыл 1ш шде Едэу1р-ак взгерген... 1926, август, Ел.

КАРЛЫ АЯЗДА Ж ерд| баскан аппак кар... Согад аяз, ызгырып— Кызыл шунак, жалмандап, Билеп кулед сызтырып. Уш ан тешз калын кар Жерд1 басып жабады. Ш унак аяз жаланаш Е к ( санын сабады . М узд ай дем! бет кары п А я з аузын ашады. Кулактанып кызыл Кун Ж асы л ушкын ш аш ады . Кызыл аяз дем1мен Бет карылып куйедь Каиын бетон шыгарып А я з ■ истеп суйедЕ Куйд|рген1'— ycrrin Дем1 бетке тигеш. Каны н сорып аппак кып TicrereHi — суйгень Ш унак аяз аямас, Тонып ycin катсан да. Сызрырады, кулед1, Y cin елш жатсад да. 197

ЫЗГЫРЫК АЯЗДА КЕДЕИ АУЫЛЫ К а р усп'нен ш энры ты п Куйкылжиды борасын. Д аладагы ауылдык Б асы п кемед корасы н. Д а л а д а ауы л... 6ypicin К а р астына кемьлген. К ар м ен эбден алысып Эл'| куры п жещлген. Асы — кеже катыксыз, Б у л ауыл 6ip ж арлы еда. Tayip кыстау жер1 ж ок, Д а л а д а ш зарлы ед1. Мойы ндары пештерд(н. К а р а яды кылтиып. К а р астынан аршылган Терезелер жылтиып. К ей кылтиран мойыннан Тутга будак шыгады. YcidpiKKe бегтемей Ы к к а заулап ырады. Туп'н келбей ушады Б уй 'ф ш куып взект1к . «М у н да ауыл» деп шакырып Т у т ш Hici тезектщ. 198

Уркердей мал езекте Бурсендейда тебшде. А з рана мал, 63i арык Ш омыт жабу кебшде. М а л г а сорып ак к а ла, Тер т-б ес Kici малда ж у р . Е й бала, уш ж М т, Тары да 6ip шал да ж ур. Куржандайды бэр! де Ш е п аршысып курёкпен. Ж ан коргамак болады Ты рбандасы п бьлекпен. Ш в п ‘1здейд1 кар казы п, М ал д ы к Te6iH тепкенк Б а р KHiMi Ж ум агты н Ж ы рты к тон мен шекпень Омырауын шандынып К а р ояды cipecin. Кешке шейш алыспак Аязбенен Kypecin. К е л 1ншег! ауылда Ж а с баласын багады. Б а р кун кврпш уш сиыр, Ж у м а т соны кагады . Б а р малына ауылдын B ip re курек аршысып. Кырауытып Ж умат жур Бейне квппк жалшысы.

bl3FUPbIK АЯЗДА Ж¥МАТ УЯ1НДЕ Баспанасы Жуматтьщ Ауылдын 6ip шепиде. ©зге уйлерден ок ш а ул ау Кыскы желшн етшде. Ш иш балшык, жер Мыжырайган аласа. Е н к е й е а н epiKci3, 1ш'ше ен'ш кар асан. Ж э н е ез|' тар, асты ж ер , Ш ы ккан борсып ж ер aci. Кокырсыган бурыштан К еуд еш атад тер и ск Сыгырайган терезе К ерген карын «эйнеп». К ем ерш де тэутиед Ж амаулы тас шэйнег!. Y ft 1ш1нде айтарлык Inin алар буйым ж ок. О л к ш салар тесенiui, ByTiH жара кшм ж о к . А яз дем!' улейд! Тер езе мен ео'ктен. К ы раулан ад ызгар муз 9p6ip сызат тесштен.

П еш тщ мойны ы зындап Жыларандай сынсиды. Ы ктап уйд!, буралып, А л а тебет кынсиды. П еш тщ мойны тебетпен Кынсыласып жылайды. Э л де юмге жоктырын Ш эрып кемек сурайды . Б ар кемджт'1 термей-ак, Сездщ акыр кыскасы: Ж ер шипктш бола ма «Оннан 6ip де нускасы?» Ж ум ат байрус yfliHiH — M ine, осындай Maui жок,! Кыскы шунах аязра Ты м-ак, сэйкес — с эш жок! Кылран емес жарлы лы к 1ш юмд1 де жерш ш ек. Сасык шшж тубшде Отыр жалрыз келш ш ек. Алдында бгр 6eciK тур, 8йел байрус ыррайды. Ыррайды да кушактап Ж асы н ipKin жырлайды. Ж ан а туран ж а с бенде БесМнде жылайды. Тураннан-ак шырылдап Тэнге жайлык сурайды. А к бесИн тербетт Ж а с кел!ншек сарнайды. П е ш т мойны желменен Ызыкдайды зарлайды.

КЕЛ1НШЕКТЩ БЕС1К Ж ЫРЫ Элди-элди, ак бвпем, А к 6eciKKe ж ат бвпем! Ж ы л а м а , бвпем, ж ы л ам а, Ж й н к шарып берейш, К в к ал а иттщ куйрыгын Ж ш к е тарып берейга! Элди-элди, Жанашым! Алды м а алып шабайын, ToflFa кеткен экеюн К ай д а н !здеп табайын? Элди-элди, аппашм! Ж ылама, мент журепм, Э кеи малда тур шырар Тая н ы ш кып курегш. Э л д и , Menin бвбепм, Э к е к ж ур рой малменен! Ж у р ген шыгар алысып Ш ун а к аяз карменен. Кэртайранда кутетш Э кес! мен шешесш, Кандай ж!г!т вскенде Б о л а р екен белении? ©нкей б1здей зарлыра, К ем дттеп жарлыра, 202

Ж аным менщ ер жетш Квсем болар ма екенсщ? Такылдатан тандайы, Кере карыс мандайы. А л м а с Т1лд 1 немесе, Шешен болар ма екенсш? Булбулдай боп тШ нен Tarri айтканда бал тамган, Ащы айтканда кан тамтан Акын болар ма екенсщ? Н е болмаса журект!. К уш . кайратты, бщ ек п, Кемшшкке кенбейтш' Батыр болар ма екенсщ? - Омырауы еактей, А к балтыры б еак тей , Erim ui боп, взгеге Н уска болар ма екенсщ? О т к а TeMip кайн аткан, Б ут балтаны ойнаткан, Нанш а илейтш темфд1 Уста болар ма екенсщ? Н е болмаса жумыскер. Н е енерл1 мнпскер, Саусактары суйржтей Зергер болар ма екенсщ? Н е каска атты Кам бардай , А ш кылмайтын ан барда, Куралайды кезге атар Мерген болар ма екенсщ? Ж ак сы болып ер ж етсе Б алапаны 6e6eci, Бары ашылып, анасы Квкке тиер твбес!. гоз

Бакы тсы з боп ер жетсе Бар у м М — карары, М и х н а т шеккен сорлы Аш паганы кабагын. Элди-элди, балашым! Уйктатайын тербетш... TiaeriM сен, кулыным, YMiT акта ер жетш !..