Сейфуллин Сәкен- Өлендер мен шығармалыры

BipHeme ауыл Ещ и 6ipre Ti3e косып Ж ака eMipre, Жумыла 1'степ Калайды ip re ,— Ж а к а тур мыс куйлерь Кепке б!рдей Б арл ы к заты, Коммунара Баскан саты «Тепсшшдш» Колхоз аты — Ж а н а турмыс курады. Надандыктан Белш Ж1п'н, А л га аттаура К ам рып бугш, Жана турмыс — TipuiUiriH ©ркендету мурады. Кешпел! ел!ц KyHi кеше, Енд! уйлер сап Неше-неше, Мше кала — Кеше-кеше Сызылыпты нускасы. Кооператив Почта, мектеп, К ор а, сарай — Б идай текпек, Курал турман 1ске жек д е п ,— ¥йым к ал а кыскасы. Жаксыбаев Кайда? — дед!м, «Ол ericriK Ж айда!» дед1, «TepeKTi шат Сайда — дедй Эбш кайы р касында».

Ол кеуде д е ... Т есте, — дед!, — Т у сер caFaT Бесте, — дед!. Не оралар Кешке, — дед!, — « К э з 1р eric басыида!..» «Кеуде» «теске», Б 13 д е , енд! «ерлеп», Ж а з декпмен Балкып терлеп, Денеде куш Тшек кернеп К е л д 1к' eric жайына. Бригадир Оракбаев, — Астындагы Колхоз тайы, Тайга мшген «Емес айып» — М ш ген каска тайына. Зор жарыста Е гш б асы .. . «Б эй п ал сак ».. .дер. Kapi-жасы, Калса, — арамдай 1шкен а сы , — К ост ы к бэр! жары ста. Ж аксыбаев — П артк ом жолдас: Удетпесек Жоспар толмас, Удемесе ic ,— Д ей д 1, — болм ас — Е м е с екен алыста. Биб|'ш, Ж а м а л Кайдасындар? Машинаны, Майласындар, Екшширек Айдасыкдар Д ей д!', кушт1 к а р ы ш т а .. . 357

Айтжан, сен бар Садык доска, Барсын ана IHerai коска: Журмей боска, Тез каузасын десш де. MeHi, ыунда Болсын лесе, Бугш тары Тонсын десе, Бугш конам, К,онсын двое, Kemeri элг1...«нес!ш№». АпартуHFa1*- Тас урамыз, Онын несш Жасырамыз, Кайтсек кушт! Асырамыз, Кем шыкпаймыз жоспардан...» Бригад! Шабырады. Сока жерд1 Айырады, Катар-катар Кайыоады Шубатылып кос — пардан. Машиналар Шубатылып, Т1лдер1 втк!р Жерге Kipin, Bipi артынан Bipi Turin, Т|'збектел1п журул1. Не шыдамак Алмас т!ске? Н е шыдамак Кайрат кушке? Екшндмер _________________ Талмайды 1ске — Бшектер! турул!. 1Апартунра-оппортуннст деген магнада.

«Неге кушт! Салыспайды?» Д е й алмассын Жарыспайды.. . 1с !стеуде Калыспайды Еркектердея эйел де. Ерлермен тел Э й е л шындап, Еылым алган Мыл-мыл мыядап. Жала турмыс Соккан шындап Б!зден баака «ай елде?.. Енбекил тап Бурын байга М ихнат кылрэн Т орпак, тайга, Н е кул болран Текке, шайра, Енд1 ©31 ие енбекке. Бар кушт! айдап КолындаРьг, Социалды жолындагы, Окы мелен Солындары Б ар бегето' жекбекте. Бар куш т! гске Салыспенен, Екшндшк Барыспенен Социалдык. Жарыспенен E r ic id кызуды. Партиянын с ы зулы .. . Жарлырынык Нускауымен Барлыгынын Бригад! — Э р лег1н!н 1с жоспары

«Б1здш колхоз Кандай екен?.. К ай колхоз ен Маддай екен?» Дед| маран Жамбай-екен: «Жазасын ба кайдканда...» Дер ед!м мен: Сендер тэу|'р — Icrey керек Эл 1 едэу1р .. . Жаман емес — Сендер, бауыр, «Былайынша айтканда».

АЛЬБАТРОС (Поэмадан уз)яд!) 1. Ленин туынын асты нда Марксизммен Белд! бекем буына, Салып уран Жумыскер тап нуына. Майдан бастап, ¥ран тастап, «Алга бас, тап!..» Ленин шыккан Шакырып ез туына. Ленин бастап, Ленин туы Т1п'лген. С о л туга кеп Т а п ерлер! ж упнген. Курил — алмас, Кану салмас, Кажып калмас,— Карысканда-ак Ж а у Ti3eci буНлген. Ленинизм,— Б Ш м , курал — курышы, Майдандары Жумыскер тап кылышы. А л м а с кылыш, ©TKip — кылыш! Болат курыш,— А лмасты ерд1'н Ж ауды ондырмас урысы!.. А л м а с колда,

Жумыскер тап майданда, Шапты кайтпай Патшадан да, байдан да. Ленин алда... Болат, балга... Ж ау жак,— далда: Алмас, отты Кектен аткан жайдан д а . .. Жумыскер тап Майданда алга ерледь Талай шапкан Ж а уга туын бермедй Ж а у шабынды.. . Ж ау жабылды, Куш сабылды, Жумыскер тап O hf3, солиа А(к алмасты сермед!. Раз, Два, Тап! Лек — Лек, Сап! Шын Болат Шап! Деп отырран: «Койша айдаймын кулымды!» Алмас шапты Ен жогарры зулымды: Патша бак та, Алтын так та,— Зулым таи та Тажды басы Домаланып жулынды.. . 2. Жау шебшде Бай табыиыд Л ек, лек болтан улдары, Ак жасыл ту, 362

А л а тулы сумдары.— Ондей жылан, Топ-топ улан. Салысты уран, А р а м пирыл Канауш ы тап мундары... Андыран жау, Канды канжар кезенген, С у м улдары Тоскан талай кезеннен. Болып жоймак, Малша соймак, Каира тоймак, А р ам сумдар, Жаудырып ок безенген. .. Канауш ы тап Э д 1степ ок атпарын, Ш аш ты турл1 Б ылрэнышты батпарын, Б ояп тус1н, Мыктап iciH, Кайрап TiciH А л а с урды Ж у м са п турл! шатпарын. TiciH кайрап Калы к кара албасты, Э р кезенде OFbiH кезеп арбасты. К урта мын деп, Тутамын деп, Жутамын, деп К абан ricri Ауыздарын жалмасты. Ж умыскер тап Алы п жаудын ордасын, К а н майданда Талкан кылып мордасын. Ж а й к а п туды, Лектеп нуды, Жауды куды звз

Кекке ушырып Кулш — арам кордасын!.. Ж а у неше рет Топ-топ болып саптанды. Нешетурл1 Курал, сауыт каттанды. Капитал тап, Колдасып ап Бар жанын сап, Bi3re карсы 1штен, тыстан аттанды. Топ, топ кылып Аттандырды улдарын; Алдына сап. Р ас, меньшевик — кулдарын - Крее, сэлде, Арам капле. «Исус — алла» Итше улытып, Далбастаган тулдарын!. . Капиталдын Кузтындары бурсанды,— Corinefli С ум улдары мын сайды. Жинап жынын, Коммуна унш. Алтын кунш ©Ш1рем деп О к пен TeMip курсанды. Газ, бомбы уйш, Зецб1ректер суйрет1п, Танк, пулемет, Аэроларын куйлетш, Канды тырнак, Малша кырмак, Быкпырт кылмак, «Кул болмаймын» Деген тапты куйрет!п. Эпсундетш Пастор, молда, поптарын, Кан жарактап, 364

Канаушы жын топгарын, Ti3in сап-сап, Канаушы тап; Кыррын кыл.ш ап!» «А я м а!» дейд1,— Г а з бен бомба ок.тарын. Катар — катар З е н б 1'регш кезедь Ауыздарын Д е п ушлтш кезедь Аэросы ызрын, Кекте кузрын, Ж ерде д е ыз£ын,— Т а н к , зецб1рек, Пулеметш безель Аэролары Кектен тенд! гурьпдеп. Танктары Андыздады дурinдеп, Т1збек-т1збек, Каира дузбек, бцмещц узбек,— Пулеметтер ©л1м т!лейд д1р1лдеп Л ек , лек, жындай Ж а у айнала курсады. К а н соррыштар Б а р куралын ж ум сад ы . Антанта сум, А|нттасып, Жан таласып, « К ы р , кыр!» д есш Ж ы нга сумдар урсады. Бомба, Ок, Газ, Топ, Кольт. 365

Жау Обыр,— Интер — Вент, Ала ту,— Интер — Жолт. Уред! И т,- Вандер Вильд!.. Жандаралдар Жынша арсылдап, ырылдап, KaHFa жер1к Арам кеуде сырылдап, «Каммунды ат, ур! Канга батыр! Дэмш татар!» Жындарьша Буйырды сум кырылдап. Совет нуын, Курсаган жау жаракты. Кел кып iuiep Кан Tiaeyiui аракта, Капитал мае, Теши'кке кас, IlJipireH л ас . Сак-сак кулер Десе: «Кел боп кан .акты!..» У ж!берер, Туманмен де, желмен де Каптатар танк Жермен, оймен, ермен де, Жаудырар ок, Бомбалы-топ* Назагай шок, Аспанмен де, Тек!збен де, жермен де. зев

3: Б13ДДН, ш епте, ж ер д е. Б!зд|'н курал Ж аудшндей кеп емес, Б1зд!н, курал Ж а л пуз рана ок емес, Обыр, сум, сук Итше кыксып, Сукса тумсык,— Д э л тумсыкка Атар ок та жок емес. Улы демд1 Ж ауды к куш! жиылды: К ара жылан Шапшып тент жиырды. Ш ашты уын: «Совет туын, Кул к ьи нуын!». Д еп жалмауыз Кырылдады, сиынды. Б!здщ эскер Айнала ж ау шегшде KopFan табын Ж атты майдан шебш де. Н айза курыш, Алмас кылыш, Алмас тыныс,— Кежу!лил ем Ушкыр атты лепн д е. А л кызыл ту Турды ортада ж айкалып, Сыналар жер Талтын куш! байкалып, «Актык майдан!. .* Одан тайган,— ©лмек байдан,— Кызыл эскер Сескенбед! тайкалып. Тудары уран, Летштн ун — сез! едк ЗЙ7

Киыр жолды Болжаушы онын кез1 едь Ш таб жарын Ныктап бэрш, Командарм — Буйырушы Бастык — Ленин ез1 едь Раз, Два! Раз! Раз! Курыш лек,— Шын Тас. Дур'С- Bad Кек К,урыш,— От шаш! Санк-санк буйрык Б е р т майдан басында, Ленин турды Штабтын ортасында... Шепте тургы... Ленин турды, План курды. Ш таб - дека,— Командирлер касында. Кызыл эскер Ж ер будырын сагалай, ¥зак жел! Жатты т!збек жаеалай. Шепте жатты, Кездер катты, Кеэеп атты... Ленин турды Жауды болжап багалай, 388

К уй ган К¥рыш, Лениннщ нык тулрасы. Б а р шындыкты Корыткан ми 6ip басы. Дурб! карап, Жауды, санап. Купли балап. К о с колында Маркст1н нык турбасы. 4. Б|'зд1н шепте Л ен ин турды, HbiFan басып табанды. Колы н сйггеп, Берд:' катты команды: «Майдан актык!..» Дабыл кактык. Карсы шаптык, KaHFa кумар, Канды тумсык кабанды. Зенб|рек топ. Бомбы талкан гурсьлдеп, Ж е р менен кек Калшылдады дурал деп. Гуралдеп топ, Дауыл боп сок, Кайн аган шок- © рт боп кулд!: « Е к 1 тапка 6ip с ы н !. . » деп. Б 1 здщ эскер Аты п шепте ж атпады. О к пен отка К арсы аткылап к а п т а д ы .. . Найза жасыл, Алмас асыл Емес жасыр,— B i3 — атты лек Bip бу&рден лаптадык... 369

5. Жауды кудык Сум улдары, Каиды ауызын жалмасты, Ею кылыш Ыскырысып шалмасты. Араластык, Кылыштастык, Атпен бастык- Онды солды Жарк-журк алтеи алмасты. От, Ок Жарк,— Ж Гумп — Гурс, Шарт — Шурт. Газ. Бурк — Бурк. Ш ап!.. А т!.. Сарт — Сурт!.. Ак Алмас, Жалт — Ж улт!. Кайрат пенен KyiuTi Kepin састы жау. Серт майданда Жедыш де кашта жау. Ленин кушш, Куртан iciH Бегеу ушш Баска эд!спен Баска курес ашты ж а у .. . Сол мдйданда Болтансындар талайын. 370

Дегенандер «Кайтып будан кал айы н !..» Атты лекте. О т б1лекте Ш ауы п шепке. Жургендердш Терт-бесеуш санайын: Асылбеков, Жангелдин, Татимов пен Ярмухаммед пар келдь . . Найзалы лек, Кызыл желек, Алдындар шеп,— Баскаларды Ti3yre елец тар келдь . . 6. Ленинш1'лд!к Ленинизм Бмн’мнщ шын курышы, Социализм Тарткан жолдыц дурысы. Жол дуп-дурыс Колда кылыш, Алмас, курыш,— К ары с таталы Аттын камсыз жур!с1. TeM ip TaFa Курышпенен шындалсын, Ж олд ан курыш Таймайтын боп жымдалсын, Коммунизм — Марксизм, Ленинизм Рылымымен С а н а сез1М сымдалсын!.. 7. Мен С о л майданда «Болдым», демен «ipi ед1 М» B ip келш лек 371

Iuiianeri дыр ед1м»... Bip де атты кос, Bip де матрос, Кеп уланнын Эскадронда, Эскадрада 6ipi ед1м. Кызыл жалау Альта отан шетшде. Кежёутаде Ж урд1м жаудык бетшде, ¥шк,ыр лекте,— Куш бшекте... Кейде шекте Тутшдеткен Газ бен октын етшде. Эскадронныв Кейде алдында, сонында, Кейде онында, Журд^м кейде солында, Талай жасып, Талай тасып, Асу асып, Ат устшде Журд|м жал мен комында... Bip киын жай — Жаудык газды мунары. Ж |Г1тг| бул Майданный 6ip сынары, Туман, сасык — Кейде адасып, Tepic басып, Шатастырды Душпаннык сум куралы. Кейде жаудын Ж ырылып ат орына, Журд1м кейде 1лМ п те торына. Шапкан желта, Bip де Tepic, Bip де кел1с, Bip де кемта, J7 J

Ж у й ™ in орап Ш ырып журд!М ж о л ы м а... А стымдэры ат, Кейде жалт-жулт ел!кпе, Сыландаган К ы зу ппрк!н желж пе. Кейде урт басад, Кейде мулт басад, Кейде от шашад,— Куйш ш mipKiii Ж а й аявдар керш пе?.. Ат, 1Шрк!в Ж ен, Шап! Нак Бас,— Бол, Сак!-. Кулаш Кер, Нак, Нак! Андып Бас, Так, Так! Лек Женш Сак Бак— Ж э н е кейде, Журттын жегш табасы: Кейде ауыттау Сорады алмас сагасы. Куларан тап, Тузагын сап, Аяктан ап,— Суршед! ат Кейде жука тагасы. 373

Кез — Карак, Сак Бол. Тез Карап Бак, Шол!. Кеп Кауып, Ж ау Мол. Кетпе Ауыт, — Он, Сол1. Дэл Шап, К ус- К ол !.. Кейде ат жуйткга, Кейде еткелде жалдайды, Майданды жол Мыкты бинм талгайды. Кызу тшм, Жука б(Л1м... Душпан жылым — Душпан сана Шырмауык боп алдайды. Мардамсынам Сол майданды керд1м деп, Кеудеш ашып Кулаш Tecri кердам д еп .. . «Есю жалгав — Болсын талкан!..» Деп ат1 салкан. Бас командарм Уранына ерд!м деп. Майданды алкан Лениншн отгы уранын.. . •атой салган, салван мавнасында. 374

Б ол дым сонда ¥шкыр лек-пн. буланы. Б1рде атты кос, Б1рде матрос, Бейне альбатрос. Эскадронный Эскадранын уланы, Сонда-ак Ленин Туына иман сенгем1з. С о л тура epin ¥лы майданра енгем1з. Партия алда, Ту нык колда Командирда, С о л команды Астында жау женгенпз. Коммунизм, Маярын коз ушгаде. Туты п алга Бастаран ту кунпнде. С уда юнг!, Жерде-ат, сун п ... Кызмет етпм Кунд!з-тунг!, Ж е р д е эскадрон, Деш зде эскадра ш ш д е . Кек Болса Сок, Сокпа Ж алт! — Ауыт Жулт! ¥рт М улт.. .

8. Тен1зде Туда гы уран Маркс, Ленин c©3i едй Маякка жол Тарткан кыран квз'1 едь Штаб жарын Ныктап бэрш, Буйрыкшыбас Командиры Жерде де 0 3 1 , Тен!зде де 63i едк Дешздел Флот вахта басында, Буйрык 6epin Штабтын ортасында, Бш к тургы,— Ленин турды. Совет курды. Штаб — Цека, Капитандар касында. Басып турды, Камандарм тургысын. Коммунизмге Сап Маркс дурб^сш, Турды нускап, Рулын e3i устап, Касында штаб, Ж ауга айнала Кадап кездщ бургысын. Военфлот Ж узш коммун жолында, Гурс-гурс атыс Алды, арты, онды, солында. Тургыда 03i, Санк — сунд ce3i, Жауда K63i, Маркст1Н нык Турбасы 6ip колында... Ж а у куралы Б1зд! женер курал ма! 876

Б!здщ флот Коркып бетш бурар ма? Ленин — туда, Ленин нуда,— Ж ерде, суда Btere карсы Шыдап душпан турар ма1.. Ленин колын Алрэ С1лтеп созып ед, Бшд|ц флот Ж ауды аткылап озып ед, Майдан кызып, Ж ауды бузып, Шебш узш, KypcaFaH жау, Быт-шыт болып тозып ед. Енбекпп елдщ KeriH ж аура татырдык. Мырш топты Дэлдеп bL/iFn катырдык. Ж а у , уласты, TiTipen састы, Оттан кашты, С а н кемесш Быт-быт кылып батырдык. Ж ау Уласты, Ж ау Шуласты, Састы. Каш ты ...9 9. Майданная манданта С ан киындык, Жокшылыкка кайыспай, Жумыскер тап Алга аттады майыспай. Партия бас, Каруы алмас, Кажыры тас, *77

Турл1 жаумен Куресте бет тайыспай. Сан киындык. Бэр1 мен нык урысты. Кол Fa ап бурын Болмаган зор ipi icri. Мын-мык санды, Турл! банды, Сан майдаиды — Б1рдей устап, Bip жагынан Курылыска KipiCTi. Оерт согыста Талкан болып кашкан жау, Быт-шыт болып Сан куралыи шашкан жау. Ленин кушш KypFaH iclH, Бегеу ушш. Баска эд1спен Typni курес ашкан жау. Еш й бурып Майданный эр жершде. Кылды эрекет. Майданный сум кеншде, Ж ау коргалап, Жау жорралад, Жау жол карад. Канды канжар, Октаулы квлт жешнде. Енд! бурып, TicrepiH жау кайрады. Ит аузын Канды урттарын шайнады. Орын уштап Жумысшы тап, Бастык — штаб, Кесемдерш Андып орын сайлады. 378

Канаушы тап Ж ауы з кара пирылды; OFbiH сайлап К е й жерге жау ты ры л ды . Ж ау сум андап, Атты такдап,— Б!зд!ц танда-ак. Командирден B ip нешеу! жы рылды, Б13Д1'ч эскер Оран сасып букпады. Ж асканбады , Ж асы п eci шыкпады. Тас боп П1ш ш Басып TiciH, Ж и ды кушш,— Кырмы з КЫЗЫЛ Ленин туын ж ы к п ад ы .. . 10. Ж асканган б а ол! B ip KyHi тез Bip фланги керуге, Келд! автомен А лдынры шеп шеруге. Фланг iiuiH, Кайрат кушш, Ш ы нд ау yuiiH. Б а с командарм, ©3i буйрык беруге. BipaK ол бас Командарм Ленин рой, Kahap жаура Карсы аттанран epi« рой. Уран тастап Жумыскер тап, Нуын бастап, Капиталга Майдан ашкан ш ерш рой. Б а с большевик Сескенуд! бшген бе! 379

Басын сактау Ойына онын KipreH бе! «С13Д1 курсап Журсек, турсак, Сактык кылсак.!..» Деген сезд1 Кулагина ьлген бе? Ж алгаз келщ Фланг кушш сымдады, Куш-кайратты Квк курыштай шындады. Фланг кайнап, Тасып кайрат, От боп жайнап, Б ас командарм Жалынды ушн тындады. Д эл сол кезде Окгаулы келт тыккан ж ау, Серт майданда Итше улысып ыккан жау, Багып манды, Кесемд1 андып, Залым банды. ¥рланып кеп Атты жауыз букдан жау. Буккан дуспан Атар жауын тандады. Улы огымен Тап крсемш кандады. Бастап штаб Жумысшы тап, Орын уштап, КаЬарланып Жауды куып андады. Кара жылан Бугып келш Ticrefli; Арам канды Ж а у icrepiH ютед!. 380

Ленин турды... Алып кырды, Дабы л урды, Ундеп нуFa Ш таб кайратты устедь . . Коршаран ж ау Аткан итт! мактады. Дед! кулш: «Жеген нанын актады !». Ж ау саскалак, Сум кез1 алак— Тагдыр кар ак., Б13Д|'н банка Б ул жолы да с а к т а д ы .. . Баккан Ж ау Ж ан- Ж ак. Туы Ала, Кек. Ак. Кызыл E.D. Кузет. Бак! Тисе Ж ау Ай­ мак. Квздеп Ат, Дел, Нак! Сергеи Тур, Сак — С а к !- Сонсои Ленин Кездеп турып киырды. 381

Командыны Санкылдатып шиырды. Сипел колын, Нускап жолын, Он мен солын «Жумысшы тап, Жасыма!..» деп буйырды. 11. Ленин планы ¥рындырып Компартия костарын, Касына алып Штабтаты достарын, Ленин енд! Колына алды, Жазып салды. Социалдык Курылыстын жоспарын. Дед! Ленин.. . Б1зд1 Европа жемесш: «Аспап берем, Зат берсен» деп келмесш, Советстан, Сурап тыстан; Жэллэп мыстан, Бай-екелер «Машина сат!..» демесш. «Техникамен Американы бастырып, Куып жепп, О зу керек астырып!..» «Есть!» — дед1 штаб ¥шпыр уштап «Есть»...— дед1 тап,— «Америкага Жалынбайык басты ур ы п!..» Граф, Так, Пан, Лорд. 382

Бай, Пап, Форд. Палаш Лап Вест-Норд, Обыр, Жын, Сум Чорт!.. Курылыстын Жобаларын окытты. Талкылатып, Угындырыл токытты. Сезш шындап, Айткан шындап, Ж азы п тындап Алды жаттап CepiKTepi укыпты. Ж а н а турмыс, Кыздырды отын жайнатты. 1с дукенш Екп1нге cay айдатты. План алда. Циркуль колда,— Тынбай жолда TeHKepicTin М ы с казанын кайнатты. Енбек сорран Ж е т 1 басты жыланды. Быт-шыт кьглып Ж ауын. Калык уланым. Жумысшы тап ©згерт!п сап, Аспабын Алды колга Ленин курган планын. Жумыскер тап Ленин сынды устазы . 383

Партия алда, Ленин соккан стал!. Жауын жыкты, Кожалыкты Курды мыкты, Сейтш, Ресей Болды Советстаны! 12. Ленин Kerri Ж ау барма ед( OFaH ofuh атпаган? Ащы турмыс Кай уын ол татпаган?.. КурЫШ ТЭН1, Ыстык жаны, Журек-жаны Коммуна ушш ©рт боп жанран, жатпаган. Табигаттын Бар ма тозбас TeMipi? Mauri жанган Бар ма май, тас KOMipi?.. 0рт боп жанран, вргген шанкан, Кекп шалган Бас кееемшн У з а д тез eM ip i.. . Адам затгын Сирек туар данасы, Коммунара Жол бастаран санасы. Барлык жэйтт1, Нускап айтты, М энл кайтты... Кайта жутып Жаратылыс — анасы .. . Тап акырды: «Жер тобы, кен, Кайда зырлап ж у з е а н ? ..

Тым мезплс!з Н еге ем1 рд! узесщ ?!. Ленин елдН.. Куш ренпч елдИ.. Бук т1зенд1... Токта!.. дед!... Ж е р де, кек те Буктт и ш п т1зес!н!.. 13. Ленин жолы Лениназ жыл ©rri тогыз, ceri3 i.. . Ленинизм М эцп мухит тещ зь Туын устап, Ленин — штаб, Цека бастап, Социализм Салынды нык непзь Ленин жолы — Жолдык жалгыз Ty3yi, Мэнгшкке Ж о к оны еш Kim бузуы . Екшнге уран, Бьлек сы ба н ,— ¥лы план Лениннщ сол Тарткан улы с ы з у ы .. . Штаб — Цека Ленин салган жолында, Ленин жасап Берген план колында. Адым цпреп, Нык-нык. Tipen, К уш ш бшеп Жумыскер тап Штабынын сонында. Туы Ленин Партия адым керед!. 385

Енбекии ну Кесемше epeai. Енбек нуы, Болат буын! Ленин туы Тек сол FaHa Дуниеш алып бередП.. Лек, Лек, Ас! Бас1 Нык, Нык, Маш, Бас1 Курыш, Куш, От, Шаш1 Сап, Сап, Нэш, Бас!.. Алга Адым Марш Бас!.. Топ, 14. Алыбатрос Б1здш стан Ж а н а турмыс калайды. Айнала жау Ш абуга коз кадайды. Уакыт KyTin, Канжар тутып, Демш жутып, K©3iHfli андып, Кан тырнагын жалайды.

1ште де бар Шарлатандар, куш!ктер, Тон жамылган Ж оргалаган буш!ктер, — Соны да бак — Соны да как,— Бет какбасан— К учй к ecin куилктер. Кырагы коз, « К злрып кеттН..» деН збе!.. Ж а у тумсырын Ш екке жакын енг!збе1 Айнала жол,— Айнала шелI Бшкте бол, С е н , Альбатрос, Ж е р д е , кекте, тец!зде1.. Айнала жау С а к бол кузет, ж алы кпа, Ж е р д е , кекте KipniK какпа, калыкта! Бейне Альбатрос, К ек те гурлеп шарыкта!. К а й жарыкнан Ш ыкса да жау, кай дус!р, Найзагайш а ат, «Тебес1нен сай T y cip !.. Ж арк-ж урк отпен Алмас окпен, Ж анран шокпен Е р Альбатрос, Д уш панра мерт ж ай Tycip l Алматы, 1932 жыл, 27 сентябрь.

КЫЗЫЛ AT (поэмадан yaiHAi) 1. . . . Досыма арнадым Н ускалап бул куйд1 ecTin жоспарладым, Кызыл ат сынды сулу доска арнадым. Ж<бек сырт, алма кызыл, наз сулуым Д е п зб е, сцпркш куйд! боска арнадым?..» «Куррактау жазылыпты кекесщ»...— деп, Кей 6ipey 6iariiucin «кам жемесш» деп. Сулуы м, толтап сеш cyperrefliM, Куй1мд1 «жалак yriT» демесш деп... Ж а н mipKiH суйед| ap6ip сулу затты, Суйгенде 6epiaefli куймен катты. Гул, булбул, акку, айдык, кок cayneci, — BipaK та, жакын керед кызыл атты. 2. AKUHFa... Кэш , акын! каламынды колFa аласын, К уй ш ертт 6ip аз енд1 толранасык! — Куйхмен кызыл аттын курыш калам Сум андап ак KaFa3Fa жоргаласын! Квн1ч куй KeuiKi эуемен желштесш, KoKTeri сэуле отымен елжтесш, Эуелеп талай кеште шалкып ед1, Жургенде кызыл атпен cepiKTecin. 388

Э р и н е , кекке эуелеу айып емес, Адам га купаш созбау лайык емес, А д а м за т сан сэуленщ сырын бш мек, — К ек те п алтын сэуле Faflbin е м е с .. . II Асп а н д а алтын сэуле жулдыз кеп кой, Д уни еде асыл гэупэр кундыз кеп кой. К ур ал ай , булбул, акку, ал кызыл гул, -г- Ж а н опркш кызыгатын кырмыз кеп кой. Кектеп сэулелерд1 санадын сен, Э р кайсын op6ip затка баладын сен. К ур ал ай , булбул, гэуЬэр — ж улдызсын деп 1шшен тандаганын каладын сен. Суйген ен нэз!к булбул сулу жырын, ГэуИардын от ойнаган керкем сырын. С эу л е ге аспандары куй косуш ы ен B ip i» e H арты к Kepin тандап 6ipiH . ill Киял куй, енд1 «каражердЬ шарла! Б у л куйд] Кызыл атгай досы на арна! « Еп'ске т е п е жумыл! ж аксы ек!» деген Уранын партияныч журтка жарла! IV БКпсеп се н , нагыз сулу м усш кайда? Kyfti ме булбул кустын ж асы л майда? Н ем е се тауд ан аккан кум1с с у ма, Б ур а н д а п сылдыр каккан сам ал сайда? Н ем е се тупсйз аспан кек мухитта Ж а л ты р ап калкып жузген алтын Ай ма? Н емесе, айдындагы акку кус пен, CaFUM Uia елден кашкан куралай ма? К о я тур , ж ер тагысын, акын киял, — Сэуледен аспандагы канша пайда?.. 389

С у л у куй — социалиста енд!р1сте, С у л у зат — ортак енбек eric жайда!. Е п с т е — колхозданган ел сулуы. Еп'сте — енбек кылган ер сулуы . Дегенм ен алтын сэуле, кекте Fofi ол, — Кы зы л ат — колдаты алты н, ж ер сулуы!. К у р ж а л ан айкайлама ж ел ш е жосып, А ты кды ектеме тек борбайра осып. Б аппенен еНске айда, MapFay болма, Айнал ы п жем бер сылап, кант косып!. 3. Алдауыш белсенд!лер жайлаган б!р колхозда I. ЕГ1СКЕ КУИЩ КАЛАИ. КЫЗЫЛ АТЫМ? Е п с к е куйщ калай, Кызыл атым? К ун м ы нау кушт! дене кызынатын. Ж асар ы п тес1н ашкан к ар а ж ерд1Я .Кыртысы катар-катар сы зы латы н?.. М ш ек ей, ескен ж!бек ж азды н дем !, — А к киш каткан жерге кы лган ем!. К езж д е кушп' шгреп енбек кылсан 12 ай Т1‘р1шлжтщ енбек ж е м !!.. Калы н кар жерд| басып ж ат кан бурш, Ы сты к леп жаз дем1мен бал д ай ipin. Б усаны п бойын жазар ж ер — улы анан, Т ал кан дап ак керпесш устен турш . Сай -сай д ан сулар кулап гур1лдейд1, Ж ары сы п ылди куып дур|'лдейд|. Л е б 1 м ае — жаздын дем! сикырлы ауа М ы н турл1 шатгы куймен Д1рй1дейд1. Б а р ж э н д 1к сулу жазды кар сы алады, Таб и гат мын турл! унмен эн салады. зяо

У ш к а н к у с , жердеп ж а н таскы н кушпен «Енбекке жумыл шат» деп ж ар салады. Т у р л ! куй жер мен квкте сацкылдайды, Сункы лдап акку, каздар канкылдайды. Сы пы лдап эуеде ойнап, твнкерш п, К вк мойын суксыр уйрек жаркылдайды. Ег1сте бэйп аласын, Кызыл атым, К у н м ы нау кушт! дене кызынатын. Тйп’нш ж ер кыртысы кек сокам ен, Тунган жер талкандалып бузылатын? Ж ары спен втк!зуге eric айын К у р а л д ы кунде шыкдап ж а г ы п майын, Ен бек ш ! ел — калын уйым куп'нуде К ал д ы р м ай тугел ж ум ы п та рал тайын. Трактор, квк соканы катар айдап, К у ш са л м а к втк1збеуге кунн1н райын. Б арлы к куш, барлык курал жаранады, Ж а к сы м а, Кызыл атым, сенщ жайык? К. СУЛУЫМ С у л у ы м , неге маган салкы ндаусы н? Н азд ан ы п шыкпайды ойнап жаркын даусын? Е ркегш м, кайла кеткен, свз катканда, А к к у ш а еркелейтш алтын даусын? М в л д 1*р квз, алтын ай д ар, ж1бек жалым, Б у п л ге н кумырска бел, ерке жаным! Д о с ы и а неге ж ар кы н‘ кар ам ай сы н . К ок ш ыбык, алма кызыл, серке саным? К а р а й сы н неге сулы к, бота кез|'м? Н е б о л д ы мук ш алгандай н э з ж сез1м? Айналып-толганып мен келгежмде Ж а р к ы л д а л ойнаушы е д т етпей тез!м? •СуйрСктей акку мойын ал м а сабак Безенген шыбык дене, кербез сагак. Н а з су л у , наз кимылды куралайым, С а д а к т а й узын KipniK, гэуйар каб ак. 391

К асы н а мен келгенде сы ландауш ы ен, Ж ар к ы л д ап оттай ойнап туралмаушы ен. Тал яибек айдарыпды сы латанда Н азданы п еркелеунй ен, бурандаушы ен. К уш а к т ап тал мойнынды аймалайын! Ж аянд ы сылап сипап жайм алайы н. Д о сы н а мунша неге салкы ндадын Айтш ы енд1, сэулетайым, айнал айы н?.. 4. Кызыл аттын сез! I. АМАНСЫН БА, ДОСТЫМ? Д ен щ с а у , амансын ба, акы н досым? Bip кезде айрылмастай ж акы н досым. Кар ам ай кетш едш кептен 6epi, Ендд кеп кайрылтанын м акул досым! Досы м ен, сырлы суду сезге м ам ан, Сур ам ай 6ip кайрылып, еоеи-аман. « Е р к е м !..» деп, енд1 елж1реп сез катасын, Еске алм ай журш мен! талай зам ан! II. КАНДАЙ ЕД1К?.. EmeyMia д о с бол ганда кандай ед 1к? EcTireH, керген журтка тандай ед!к. Кектеп жулдызымыз куш актаскан, Ж аны 6ip, журег! 6ip ж андай ед1К. Сан киын 1сте Meni\" сынаган ен, Ж ан кляр cepiriR бон унаган ем . Ж аны ка ап Kefl6ip тунде «к а н а т а м !» деп. Кушактап талай м ет сылаган ен. «Ж аныммен багасы 6ip досы м !» деушен, «М экгш к ж ан косыскан косы м !..» деушен, Сен унпн киналган тун кушып менк «Умыт боп кал ар ма екен осы н!» деушен. Сен уш ш талай жерде кус боп уштым, Мойнымды «аккуым!» деп талай куштын.

С о н ы д а умыттын б а , — к е к т е п ушкан, Э н !н е Эн косушек акку кусты н?! Б а р с е з 1М, бар куй1мд! са г а н берд1М, «Ж |'бек!» деп айдарымды тал ай врдщ. К в к м а и са жаратылы с к у ш а рында С е н у ш ш кулашымды т а л ай керд1м. С е н yuiiH актым талай ж у л д ы з болып, Сы л ан ды м , кулпырдым да кунды з болып. Ж ан ы н а канат болып, мойнына да, О р а л д ы м бебне Ж1бек к ы р м ы з болып. Н е керек, жанмен талай сырласушек, К у й косы п достык жырын жырласушек. О р м ан да булбул кустын куш и тындап, Кектеп' жулдыздан сыр урласушек. Ш . УМЫТТЫН-АУ! М еш м ен талай банды-жаура шыктын, CopyFa талай жауды ayFa шыктын. К у а л а п а к бандыны дурьддетГп KeTepin кызыл туды таура шыктын. К екш д ! шоктап талай туйген едщ, К ы н а л ы п коррасын о к киген ед|'к. К е к н айза ак алмасты жаркылдатып, Ы скы р ты п жаура талай типен едщ. А к банды кутан кундер тусе ме еск е?.. С о н д а мен кек шыбык ем ш ыккан беске.. . Ж а р к ы л д а п найзагайш а n n o in i ек кой, А н т етш ж ауга тыныс д ес берм еске!.. С о н д а м ен беп'мд] ок тан б у р ы п па ед!м? Ж а л т а к т а п от пен су дан т ур ы п па ед1м? К ор гаган Октябрый сан шабыста, М а г а н 6ip кейш камш ы урып па едщ? Ж а н аяп жаура еш жерде алдырмадым, Ш аб ы ст а жанра жуы к шалдырмадым. 393

Б а с т!ккен тыныс алмас кан майданда М ен сен! ж а у колында калды рм ады и Осыны ойлаушымем кес!лер деп, Умытып сы рлас досым ecipep д е п ? .. Сен кулш баскалармен ж ур легенде, Тек кан а б а с шайкадым: «есьл ер!» деп... IV. ХАЛ1МД1 Б1ЛМЕД1Н. ЗИЯНКВСТЕР БУЛД1РД1 РОИ ЭуеЛ1 сурамадын есен-аман, Д ем едщ : «ескт досым, кал ай ш ам ан?» — Деп ж ур!п, «жан жолдасым», буйтш кетпн. Бола ма опасыздык будан ж ам ан? Турсын ба ез!н кврмей б!зд!н ж айд ы , Мен калай етш ем ш «eric айды?» М ы нау рой б!здщ колхоз титыктаган — Койды м а зиянкестер тарал тайды ? М ш екей, мен1н мынау,— ар кам ж ауы р. Ш ор болды камшы менен ек! сауы р. Алдауыш белсенд1лер ж а у боп тш п, Мойнымда жал калмады вкпе бауыр. Алдауыш белсешилер б|'зд! куртты , «Бул к ал ай ?» десен боктап ш айнады уртты. Оларды бай кулактар айдап салы п, Акыры куйзелтт! иттёр талай журтты. Колхозга тид| кулар жау сиякты, Карады 6i3re тек 6ip «лау»1 сиякты . Наукан мен анда-санда, уэкм келсе, Квршд1 кол жетпейтш тау сиякты . Б аска рм а, к у белсенд1 тайтандады, Kayinci3, д ен1 басы сау сиякты . Олардан кедей шаруа коркып эбден К,арсы айтпай журе берд! « м ау»2 сиякты.

К о л х озд ы н куртты к у л а р ет пен майын, Кой мады урламакаи тагал тайын. Б ел ги п ат, айрырлар не болм ады ,— Ж е п курткан у а к малды не кылайын!.. Б1лем сщ жуйрш сулу к а р а айгырды? Б ш е м с щ , э л п ж ал бы р сэ р ы айгырды? С у р ж о р Fa а г , cy rri м ам а боз биеш',— С олар ды зиянкестер к ал ай кы лды ?.. Солардын.б1'р1 ж ауы р , 6 ip i катпа, С у р ж о р Fa ат каз1р т у л а к , ол енд! ат па? М у н ы м ы з куш кел1к ко й , д есе ш аруа, Зиянкес дед! зёкш: «экел !.. шатпа!» V. СЕН КАИДА ЖУРДЩ С о н д а , сен акын досы м, кайда журдщ? К в ктеп алтын сэуле — айда журдщ. Тер бел ш , елендетш, автомобиль — Кы зы кты ж ум сак орын ж ай д а журд!к. М ш д щ де, аэроплан уш ып журдщ , А с п а н д а алтын сэул е ку ш ы п журдщ . К и н ал ы п су iuie ал м ай м ен жургенде, С е н ... ш ырын... м и у а... б ал ы н iuiin ж ур д щ . Э р и н е , алтын сэуле — су л у зат кой, С эул еш кушкан жанны н кешл шат кой, Умытпай кайтесщ сен, ж ердепш , — Сэулен1н сикырлы оты нпркш , — ж ат к о й !.. А уы л ды к шаруадан сен, аулак журд!н,— Советтщ «жалпы жауы н» жаулап журдщ. 1ш к 1 ж а у imiMi3KCH ж е п ж атканд а, « ...К о м б а й н ... трактор!..» — деп заулап журд1к V I. МЕН MAIIIHHAFA КАРСЫ ЕМЕСП1Н Э ри н е, машинага карсы емеспш, О ры н сы з окпе айтатын зарш ы емеспш. « М аш и н а б!зге ж ау» деп ката nijdp, Зн ян ды уп т айтар ж ар ш ы емеспш. 395

Машина — жан жок жуйрж ерен келш. Bi3 оган б о л м ас па едж icre cepiK? Кебейсе машиналар эр тукшрде, Алмас пек, арка босап б!р аз ер!к? Естим13, т а л ай елдер егш еккен, Ш аларай ж а й келпстен ыза ш еккен, Трактор, комбайнды егшге сап , Отарба автомобильд! ат кып жекюен. V II. СОНЬЩ АДАМШЫЛЫК ПА? BipaK, сен cep rri умыттын ж о л д ан азып, ©ткенд! не пайда eaai текке казы п? Kerin ен MeHi тастап, автомобиль, «Эуелек, о т а р б а ...» — деп ж ы рлар жазы п. MeHi д е тым болмаса есщ е алы п, Куш 6epin кеп журмедщ кезщ салып. «Ж олдасы м , умыткам жок», д е м ед щ сен, Киналып жургенде мен ел ш -т а л ь т . Артыка кайрылмастай меш тастап, Жазбадын 6ip жылы сез маран кастап. Адамдык баранды бул бйш рмей ме, Кеткежк ecKi досты айырбастап?. 5 . Кызыл атка I. МОИНЫМА АЛАМ Ж олдасы м, Kepin турмын ж а й -куМ н д к Досынмын, керген — кулын-тай куШндк Кызыкпен в тк 1зген ек ор кш кш е, Жур^ске тал ай ceprri сай куЙ1НД1. вз'ш де колхозынды Kepin келд1'м, KimLniK erin сэлем 6epin келд1м. Сум дарды к не кылранын б ш п эбден, Бэрш д е ж ш к е Ti3in, Tepin келд1м. Сулуы м , к у й щ мундай болган екен, вкпе-наз к еш р епн е толFaн екен. 396

А лдауы ш арам кулар мунш а корлап, Ез1лген гулдей ж у з щ со л ган екен. B api жен айтканыкнык мойныма алам, Ж ок саган кшэ кылып жабар жалам. Ж ы р кылып жай-куЙ1Нд! ж а з а алмадым, Салынып баска куйге кызу калам. И. ЖАРДАИ СОЛАИ БОЛДЫ FOR К еш еп Ленин бастап майдан ашкан, Ж ырура езпш тапты уран шашкан, Д у н и е ш калтыраткан ce p rri кунде, Е с б1лген ж а с бала д а к а р у аскан. К уш р е н ш езшген т а п 1зд еп тендш, Асы ны п ж ау ж аракты майданга енд!к. Кул д аны п енбекпп елд! езген таппен, Ш айн асы п кан м айданда ит кып ж ен д т! Д у н и е н щ карарсыз fo A б ек пен байы, «Б1здж1,— дейдь — кекп 'н К ун мен А йы ..» Айтпай -ак кояйын ол ку н н щ жырын,— М эл1м Fofi барша элем ге icriH ж а й ы .. . Енбекип ел жауды ж ен ш урганнан сок, @31н!ц эк|мд1гш к у рган н ан сон, T y p n i ауыр машнналар к а ж е т болды, Социализм ге бет б у рган н ан сок. Сон ды ктан, енерл1 елге жетпек керек, Б ол д ы гой басып озып отпек керек. С а н киын завод ж а с а п к у и т салды: О р а н куш токпей ещ и нетпек керек? Ж асад ы неше турл1 машинеш, Т а л к а н боп копарылды ж ер дщ кеш. С ал ы н ды бетпак ш олге TeMip жолдар, Ж е н 1ЛД1 киыры ж о к ж е р д щ шен!. О тар ба, аэроплан, тракторды, Ж ы р кылдым, уя л тсак д а , кекеп меш. BipaK та, кепи'лмейтш ауы р кунэм, — Б а к ы л а п ж уре а л м ад ы м , досым, сенН. 397

Ш . КИЫН ЖОЛДА Квкке уш пай аскар таудан вту киы н, Куралсыз ал га жылдам кету киын. Отарба автамобиль, тракторсыз М уратка алыстагы жету киын. Сонлыктан, курал керек киын ж о л га, Эйтпесе 6iTe м е улы ic алран KcwiFa?.. Сан киын асулардан аса аларма ек, blFbiCbin бурактамай он мен со л г а ? .. Бул жолда а с та керек, ат та керек, Тагы д а неше турл| зат та керек, ©шире еп'н сал у acipece, — Бул TinTi зор мэселе турган ерек. Бул ж олга, су л у досым, сен де керек, Эрине, ат пен ерге жем де керек. Советке касты к кылган жау бггкенше, Ататын... М ен щ э л п .. «Нем» де керек. IV. YKIMET МАЛДЫ ЕШ К1МГЕ KYPT ДЕМЕД1 Уммет малды еш шмге курт демед1, Куйзелсш енбек кылран журт демед!. Сендерд1 — колхоз малый ж ау боп курткан, Сумдарра en'piK айтып кырт демедк Советт1н максаты — icri жемкгп ету, Енбект| енбекил елге тен !стету. Колхозды, eim ipicri еркендетш, Кызыкты комуншылык кунге ж ету. Кызыкты т ал ай жердщ колхозды ел !, Аттары ор текедей ескен телК Гулденген шаруасы ic жузЫде, Жылтылдап малдарынын майлы шел). 1стесе, к у жалкаулык peciM болмай, Коя ма eaaipicTe eciM болмай? ©aaipic бастыктары ic баскарса. Не пасык, не акм ак, не сум болмай! 398

V . АТТАРДЫ ДЕРБЕС ТАПСЫРБАН А т т ар д ы сырттан 6aF n n ш о лы п ж у р , деп, Ж ау л ар д ан , уры, кары корыл жур, деп, Ук1мет Ворошилов, Буденныйга, Тапсы рган: бас, кез, камкор болып ж ур, деп. Б у л ек! ер талай улы сияздарда, Ж е р -ж е р д е н келген кейб!'р миы аздарра, Э й г 1л еп зор дауыспен ур ы скан талай, Ж е р ш д е аттарынын куШ аздарра. « — Гсолл ат, енбекил т а п , досы к!> деген... « К е п п ай л а Kepeai аттан ко сы н !» деген, «О ктябрь майдаиында сер ж болтан, У м ы т п а, бул еа'цде босы н!..» деген. « Icin ae отан коррау ж а у мен жаттан, К врем /з талай достык эл> д е аттан. Кеш еп\" кан м айданда,— д еген олар,— А т б а й г у с 6i3 уш ш сан к а н г а б а т к а н !..» V I. СЕНДЕРД1 ЗИЯНКЕСТЕР БУЛД1РГЕН РОИ С е н д е р д ! пасык сумдар б у л д 1р' ген рой, — B ip -6 ip iH душпан коз бо п кулд1рген Fofl. ©TipiK мэл1меттер ж азы п ылри, С о в е т к е мулде Tepic б1лд1рген рой. С о в ет т ен сумдыктарын ж а сы р р ан Fofl, ©TipiK сипырларды асырран рой. « Б а ю д а б1здш колхоз, еркендеуде!» Д е п су м д а р ушметке т а с ур ран рой. А р а м д а р эбден алдап уриан екен, П э л е с ж неше турл! курган екен. Ж е м кы лы п ит пенен к у с , у р ы , кары, К у а л а п дем алдырмай к ы р ган екен. П а сы к т а р урлап, сатып сойган екен, Ж е м кылып уры, кары тойган екен. Барусы з куалап тек, ж ы нш а кннап, А з кунде колхозынды ж ойган екен. 399

VII. АЛДАУЫШ БЕЛСЕНД1 — ЖАУДЫН К Ш 1П Алдауыш белсендМ ж ау демейсш, А ркасы eui6ip аттын сау демейс'щ, О л сен! ж а у болмаса буйтпес ед1,— Сайдагы м , доста куйли Жауда — ereflcinl Ол ар байдык Kyiuiri ж у ж куйген. Бул анд ап кеше байга басын иген. «Ж а у сиякты!» Демейл жаудын итш, А ст ау ж ал ап жылмандап сутке тиген. А улакта сендерге эюм не болып, Сем!рген ез сездер| жуйе болып! Советке сумнын ici бйинген сон, Сотталды арам бел куйе болып. Емес пе ол сумырайлар ж ауд ы н 6ipi? К,айтед1 ондай болмай жауды н тури . . Тон жамылып кой жеген су^анакша,— Кулкыннын квршд1 рой барлык, Kipi. Коз бояп колхозывды ж айлап кулар, Титыктап таусылса да тэннщ шыры. Сандалтып дамыл бермей сонш а кднап, Эйтеу!р, достым сеш койган Tipi!.. V III. УК1МЕТ СУМДАРДЫ ЖАЗАЛАИДЫ Куртыпты кей жерде де естш малды, Bip кел1к калдырмаран жендй жалды. Сумдарра патты жаза кылып жаты р, Ук!мет бшген жерде мундай халд!. Осындай зиянкесл коре алмаран, Ауданнын аукомдерш icreH алды. Сум дарра, зиянкеске берйлгешй, Эшкере к ар а бет кдга соггап салды . Алдауыш белсенд^лер енд1 т а т т ы .. . Ит болып усталганы турме ж атты . Г П У , TeHKepicTiH кузетш1С1 Bip азын зиянкеслк устап атты. 400

IX . Ж ОЛДАС М И Р ЗО Я Н Н Ы Н YH1MEH Советке шын хабарлар енд! ж ет п , С о н д ы к т а н кей райком д ар уш ы п кетп. Партия: « IciH тузе, те з.. .> деп 6i3re, М и р зоян — кырагы ерд! басты к етп. М и р зоян icri долга альш жаты р, ©3i д е , сез1 де елге бары п жатыр. TeK Tip in , азык, тупым, м у к т а ж елге, Е г !с к е кушТ1 ураиы н с а л ы п ж аты р. М ирзоян ic басында кунд1з-туш, Козгады енбегаш елд: салган у н ь . . С улуы м , екпенд! кой, кетер1л , деп, Б а с иin келш турмын мен д е м ш П .. А к к у ш а сылан мойнын со зган досым, К уй лен се ушкан кустан озган досым, «Е гю к е жумыл!» дед!, ундеп басшы, К э ш енд!, куийщц ipiKnefi козгал досым: К о з г а енд: бота кез1М, К ы зы л атым, Cep-rri icre eHepiitai кызынатын! К е к б О як ен д а лада к у л а ш Kepin, Ж ул д ы зд ай квктег! агы п сызылатын. 6. Б!зд!ц райком д у р ы с .. . Кимылда ендП .. Ж а н а адам б!здщ р а й ком — б1здш бастык: «М аш 'м ет болсын,— д е й д !,— ылги расты к»... Кекетпе: «Ж ал ган цифр бер есщ !.. > деп, М е н д е уйтсем ж ау болам Foft кылган касты к. П а р т бастык кыран к езш к ад ап отыр, Бетке урад кылгандарды ондай ластык. К ун агы м , шын кимылда ericne енд!, О р г а н д а ш ат боларсы н м ол боп а сты к!.. 26 С. Сейфуллия 401

7. Ж ан а р а й к о м Ж олдасым, тщй маган свзщ ащ ы , Э л1 д е екпе айтасын, бейне н а з ш ы .. . Тынымсыз, колхоздарды ар ал а у д а , Келгел1 ж ан а райком — б 1з д щ басшы. Ол барды кэп тукшрге каш ы к дем ей, Аралап колхоздарды, шашык, демей. Ж акал ап уйлерше Kipin коред Мейл1 онды, мейл! нашар л а ш ы к демей. Дамы л ж о к келгел1 онда, ерш бейд!, Улыксып кекиш ол кершмейдь Бурынгы Kspi райком сиякты ем ес, Kipyre лашыкка да жершбейдь CefiTin, ол колхоздармен танысуда, Сан ж эрдем колхозшылар алы суда. Сейлесш ©заменен ауызба-ауыз, Муддесш айтып халык канысуда. Бурынры кэрг райкомды алы п тастап, Ж1берген «жендесш!>.. деп, муны кастап. MiHe, бул партиянын дурыс жолын Кисайтпай апаратыр тура бастап! 8. Кергенде ез1ц де танырсын Кергенде оны езщ де кеш лщ толып, Сез1мд! дурыстарсын ырза болып. — Сэл FaHa кияпатын суреттейш, Квруге сендерд1 де келер шолып. Ж ас K ici, зор денелр кара торы, Терек ой — кара кер кез кайрат шоры, Бурынры, сонры келген райкомдардын 1шшен квзге тусер еа б!р зоры. Кайратты шомбал дене тем(р-шойын, Устайды жасырынкы узын бойын. Тузу бас, аш ы к жуздй айкын ш ы рай, Кен ж ауы ры н, сунгак куш и б ер ж мойыя. 402

9 . К эр! р а й к о м к а н д а й е д 1? Б ш е м с щ , Kapi р айком н е е т у н л ед1? К ар азб ен, «жарлыкты ны к» етунл едь Кей кейде отарбамен к ал ал арга K a n in т е буйрык 6epin кетуи п едь А р а л а п тукш'рлерге б а р м а у ш ы едл T e K ce p in куйш е кез с а л м а у ш ы ед]. Отырыгт калада, тек к о й кан басып, Ш еттерден дурыс дерек алмауш ы едь О л к е й д е кар т б у р аш а б а с у ш ы ед1, К ур ю л д еп долы кайар ш аш уш ы едь К ай р ан д ап , отыррандар ыра сейлеп, Н ем есе ауыздарын басуш ы едь 10. М е н еш к!м иен ештеце тЬлеуш] м е е д !м ? Ж а н ы м а кей сездер1ц ж а м а н батты, К ад ал р ан кек найзадан тид! катты. « Ж а н а г а » жарынасын, ecKiHi урып, Д е г е н д е й , жакты н маран ар а м датты. К е к е д 1Н , наз д а кы л ды н ж э н е сектщ , K e riR fli ул ы сезбен ок*па тек тж . Ж а л п а н д а п жалган айтып «акын> болсам, А с т ы н д а ж у р м е с ед|'м а с п а н квктш ! К елгенд! мактап, дссты м, жарынбаймын! К еткенд! текке cerin шарынбаймын. Н е айтсам, — К егш л лж т щ сырын айттым, Е ш к1мнен тана квз ап тагынбаймын! C ip a м ен , текке жанды сш еун им е ем? Кеткенге сырттан ш окпар б]'леуш! ме ем? «Ж ак сы деп бммесем д е, «Ж аксы сы н» деп, Б ^р еуд ен мен 61'рдене тьлеунп м е ем?

11. Меи eTlpiK а й т а л а м ба? Д ем ей м ш , сен орынеыз текке лактын, Д ем ей м ш , еш жазасыз « ж а л а » жаптын. «Опасыз, адамшылык арын ж ок» дел, Ж аны м ды у т1кенд| тьямен т а к т и к . Д о с боп ж ур ш , умытып алдады н дел, Бойымнан тастан. ауыр куда талтын. «Советт1 сен де алдарсын цифрмен/» дел Т ш к ш к кайта-кайта уын жакты н. П асы кт ы к— аз езлп'н сезш ж уткан, Арзанды к — кез келгенге бетш туткан. Ж анымды зил кунэмен айыпты кып Корладын, «жалрайшы!» д ел , досты умыткан. Мойныма жуктедщ зш ауыр ж у к т к . . Кай жёрде досын шындык сырын бу кп ? 1стед!'м не icreceM де арды ал дам ай , Кай ж ерде жолдас кылдым-eTipiKTi? Мен cipa, ж ан га жалран айтуш ы м а ем? Мойныма ондай к!рд1 артушы ма ем? Ужмдрын дуниеш» шарт кылса. д а, Пасык, боп шындыкдан мен кайтуш ы ма ем? Не суйсем — шын берилл суймеуш1 ме ем? Б ас исем — шын курметтеп имеуил ме ем? Суынып кэшлрм кайтса, жасыра алмаб, Айласыз, о т пен yFa куймеуия ме ем? Мен cipa итше — зорга ж агы нрам ба? Барынсам, — кулша жымып багынрам ба? 0TipiK, суймейтшд!, «сулуымЬ деп Куринш , Kyflin, жанып, сар ы чам ба? Мен cipa, шын шаттанбай билеулл ме ем? Ж ыр ш е р т т шын куйленбей куйлеулй ме ем? Кергенде ж а н кайысар киындыкты Кабакды к ар а булттай туймеулп м е е м ? .. Енд1 мен ол ышезден кайта ал ам ба? Арымды зорлап былрап ж ай таб ам ба? Алдауыш белсендглер кыртты екен дел, Советке мен eTipiK айта алам ба?

12. М1не ж а з!.. K y Jiir iM , керш турсын. с у л у ж азд ы , К у ш 6 ep in шаттандырран к у а т ы азды. К уй косы п эсем жазбен аск ар асып, К ан кы л д ап келген уш ып а к к у , казды. Зен гер кек, айна келд1 тербетед1, С ы н к ы л д а п а к к у эш' с у л у назды . Ж у п а р ш с , торили эуе куйге толган,— Ш ерткендей алтын-KyMic сымды сазды' М ш е к е й кор in турсын ж а с ы л белд1, Ж у п а р n ic ж ум са к тор ил и ннбек желд1. Э н д е т т к аз беи уйрек, а к к у к е л т , Шаттанып куйге толган ай д ы н к ол ю .. . Ж а р к ы л д а п кекте эн д ет т суксы р уйрек, О йн айды найзагайша салы п ирек. С у с ы л д а п ж асы л ала Ж 1б ек к а н ат , Ш ы р к а й д ы жазры eMipflin к у й ш куйлеп. К э к а л а суксыр уйрек ж асы л мойын, А спанда жарысады салып ойын. Н ай за д а й коктен т е н т айна келге К он ады кумю сура шомып бой ы н .. . К а р а ж е р шгендей toci'ii а ш ы п , Ш аттаны п жаратылыс куймен тасып, Ж е р ж уз1 TipujiaiKKe т ут ы н уд а, К ок гулдеп, курт жыбырлап тукым шашып. 13. С ай д ары м Сайдагы м, op кш пм, куралайым! К уш ак тап суксыр мойнына оралайын! Ж аркы рап бэйп алам деп отюзейж, <Е п ск е куш ток!» деген кектем айын. Ж е л ж етпес, куйын к а н б а к , сэй гул т м ; Ж уйр'1п м , маран аян, б э й п л т ш ! Шебер доыбыра деген сез. 405