พจนานุกรม พุทธศาสตร ฉบับประมวลธรรม ( PDFDrive )

APPENDIX NAMO TASSA BHAGAVATO ARAHATO SAMMâ-SAMBUDDHASSA. Homage to the Blessed One, the Perfect One, the Fully-Enlightencd One. Tisaraõagamana Taking the Three Refuges Buddha§ saraõa§ gacchàmi. I go to the Buddha for refuge. Dhamma§ saraõa§ gacchàmi. I go to the Dhamma for refuge. Saïgha§ saraõa§ gacchàmi. I go to the Saïgha for refuge. Dutiyampi . . . For the second time . . . Tatiyampi . . . For the third time . . . Pa¤ca-Sãla The Five Precepts Pàõàtipàtà veramaõã sikkhàpada§ samàdiyàmi. I undertake to observe the precept to abstain from taking life. Adinnàdànà veramaõã sikkhàpada§ samàdiyàmi. I undertake to observe the precept to abstain from taking what is not given. Kàmesumicchàcàrà veramaõã sikkhàpada§ samàdiyàmi. I undertake to observe the precept to abstain from sexual misconduct. Musàvàdà veramaõã sikkhàpada§ samàdiyàmi. I undertake to observe the precept to abstain from false speech. Suràmerayamajjapamàdaññhànà veramaõã sikkhàpada§ samàdiyàmi. I undertake to observe the precept to abstain from intoxicants causing carelessness.

384 Cattàri Ariyasaccàni The Four Noble Truths 1. Dukkha§ Ariyasacca§. The Noble Truth of Suffering. 2. Dukkhasamudayo Ariyasacca§. The Noble Truth of the Cause of Suffering. 3. Dukkhanirodho Ariyasacca§. The Noble Truth of the Cessation of Suffering. 4. Dukkhanirodhagàminãpañipadà àriyasacca§. The Noble Truth of the Path leading to the Cessation of Suffering, 1. Sammàdiññhi Ariya-Aññhaïgika-Magga 2. Sammàsaïkappa The Noble Eightfold Path 3. Sammàvàcà 4. Sammàkammanta Right Understanding 5. Sammààjãva Right Thought 6. Sammàvàyàma Right Speech 7. Sammàsati Right Action 8. Sammàsamàdhi Right Livelihood Right Effort Right Mindfulness Right Concentration 1. Råpa-khandha Pa¤ca-Khandha 2. Vedanà-khandha The Five Aggregates of Existence 3. Sa¤¤à-khandha 4. Saïkhàra-khandha Aggregate of Corporeality 5. Vi¤¤àõa-khandha Aggregate of Feeling Aggregate of Perception Aggregate of Mental Formations Aggregate of Consciousness Ti-Lakkhaõa The Three Characteristics of Existence 1. Sabbe saïkhàrà aniccà. All conditioned things are impermanent. 2. Sabbe saïkhàrà dukkhà. All conditioned things are subject to stress and conflict. 3. Sabbe dhammà anattà. All things are not-self or soulless.

385 Pañicca-Samuppàda The Dependent Origination Avijjàpaccayà Saïkhàrà Dependent on Ignorance arise Kamma- Saïkhàrapaccayà Vi¤¤àõa§ Formations. Vi¤¤àõapaccayà Nàmaråpa§ Nàmaråpapaccayà Saëàyatana§ Dependent on Kamma-Formations arises Saëàyatanapaccayà Phasso Consciousness. Phassapaccayà Vedanà Vedanàpaccayà Taõhà Dependent on consciousness arise Mind Taõhàpaccayà Upàdàna§ and Matter. Upàdànapaccayà Bhavo Bhavapaccayà Jàti Dependent on Mind and Matter arise the Jàtipaccayà Jarà-maraõa§ soka-parideva- Six Sense-Bases. dukkha-domanass-upàyàsà sambhavanti Dependent on the Six Sense-Bases arises Evametassa kevalassa dukkhak- Contact. khandhassa samudayo hoti. Dependent on Contact arises Feeling. Dependent on Feeling arises Craving. Dependent on Craving arises Clinging. Dependent on Clinging arises the Process of Becoming. Dependent on the Process of Becoming arises Birth. Dependent on Birth arise Decay and Death, sorrow, lamentation, pain, grief and despair. Thus arises the whole mass of suffering.

ความเปน มาของพจนานุกรมพุทธศาสตร เม่อื พ.ศ. ๒๕๐๖ พระมหาประยทุ ธ ปยตุ ฺโต ไดจ ัดทํา พจนานกุ รมศัพทพ ระพุทธศาสนา ไทย–บาล–ี อังกฤษ เลม เล็กๆ เลมหน่ึงเสร็จส้ิน (เปน ฉบับท่ีมุงคาํ แปลภาษาองั กฤษ ไมม คี ําอธบิ าย ตอ มาไดเรมิ่ ขยายให พิสดารใน พ.ศ. ๒๕๑๓ แตพ มิ พถ ึงอักษร “ฐ” เทา นั้นก็ชะงกั ) และในเดอื นกันยายน ปเ ดียวกนั น้ัน ก็ไดเ รม่ิ งาน จดั ทาํ พจนานกุ รมพระพุทธศาสนา ทมี่ คี ําอธบิ าย ๒ ภาษา คือ ภาษาไทยและภาษาองั กฤษ พรอ มทั้งหมวด ธรรม แตเม่ือทําจบเพียงอักษร “บ” ก็ตองหยุดคางไว เพราะไดรับการแตงต้ังโดยไมรูตัวใหเปนผูชวย เลขาธิการมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย แลวหันไปทุมเทกําลังและอุทิศเวลาใหกับงานดานการศึกษาของ มหาวิทยาลยั สงฆ จนถงึ พ.ศ. ๒๕๑๕ จงึ ไดห วนมาพยายามรอ้ื ฟน งานพจนานกุ รมขน้ึ อกี คราวน้ัน พระมหาสมบรู ณ สมปฺ ุณโฺ ณ (ตอ มาเปน พระวิสทุ ธสิ มโพธิ ดํารงตําแหนงรองเลขาธิการ มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั ) มองเห็นวา งานมเี คา ทีจ่ ะพสิ ดารและจะกนิ เวลายาวนานมาก จงึ ไดอาราธนา พระมหาประยุทธ (เวลานั้นเปนพระศรวี สิ ุทธิโมลี และตอ มาเล่ือนเปน พระราชวรมนุ ี) ขอใหท าํ พจนานุกรม ขนาดยอ มข้ึนมาใชก ันไปพลางกอ น พระศรีวสิ ทุ ธิโมลี ตกลงทํางานแทรกน้นั จนเสรจ็ ใหชื่อวา พจนานุกรม พุทธศาสตร มีลักษณะเนน เฉพาะการรวบรวมหลักธรรม โดยจัดเปนหมวดๆ เรยี งตามลาํ ดบั เลขจาํ นวน และ ในแตละหมวดเรียงตามลําดับอกั ษร แลว ไดมอบงานและมอบทนุ สว นหนึง่ ใหมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั จัด พมิ พเผยแพร จาํ หนายเก็บผลประโยชนบํารุงการศึกษาของพระภกิ ษุสามเณร เร่มิ พิมพต ง้ั แต พ.ศ. ๒๕๑๕ จน ถึง พ.ศ. ๒๕๑๘ จึงเสร็จ ตอมา พ.ศ. ๒๕๒๒ กรมการศาสนา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ขออนญุ าตพมิ พแจกเปนธรรมทาน ๘,๐๐๐ เลม นอกจากนน้ั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั ไดจ ดั จาํ หนา ยเพมิ่ ขนึ้ และผเู รยี บเรยี งเองจดั แจกเปน ธรรมทาน เพ่ิมเตมิ บาง เปน รายยอ ย หนงั สอื หมดสน้ิ ขาดคราวในเวลาไมน าน สว นงานจัดทํา พจนานุกรมพุทธศาสนา ฉบับเดิม ยังคงคางอยูสืบมาจนถึง พ.ศ. ๒๕๒๑ ผูจ ัดทาํ จึงมี โอกาสร้อื ฟน ขนึ้ อีก คราวนีเ้ ขียนเริ่มตน ใหมท งั้ หมด เนนคําอธิบายภาษาไทย สว นภาษาองั กฤษมเี พียงคาํ แปล ศัพทหรือความหมายสั้นๆ งานขยายจนมีลักษณะเปนสารานุกรม เขียนไปไดถึงอักษร “ข” มเี นือ้ ความ ประมาณ ๑๑๐ หนากระดาษพิมพดีดพับสาม (ไมนับคาํ อธิบายศัพทจําพวกประวตั ิ อกี ๗๐ หนา ) กห็ ยดุ ชะงกั เพราะในป พ.ศ. ๒๕๒๑ นัน้ เอง มีเหตุใหต อ งหนั ไปเรงรัดงานปรับปรงุ และขยายความหนังสือพทุ ธธรรม ซง่ึ กิน เวลายดื เยือ้ มาจนถงึ พิมพเ สร็จรวมประมาณสามป งานพจนานกุ รมจึงคา งอยูเพียงนนั้ และจึงยังไมไดจัดพมิ พ อีกดา นหนงึ่ เมอื่ วัดพระพิเรนทรจดั งานรับพระราชทานเพลงิ ศพ พระครูปลัดสมยั กติ ตฺ ิทตฺโต เจา อาวาสวัดพระพิเรนทร ใน พ.ศ. ๒๕๒๒ พระราชวรมุนี ไดจัดทาํ พจนานกุ รม ประเภทงานแทรกและเรงดว นขนึ้ อีกเลมหนงึ่ เปน ประมวลศัพทในหนังสอื เรยี นนกั ธรรมทุกชั้น และเพ่มิ ศัพทท ่คี วรทราบในระดับเดียวกันเขาอกี จาํ นวนหน่งึ ต้ังชอื่ วา พจนานุกรมพุทธศาสน ฉบับครู นกั เรียน นกั ธรรม มเี น้ือหา ๓๗๓ หนา เทาๆ กนั กบั พจนานกุ รมพุทธศาสตร (๓๗๔ หนา) เสมือนเขาชุดเปน คกู นั เลมพิมพก อ นเปน ท่ปี ระมวลธรรมซึ่งเปนหลกั การ หรือสาระสําคัญของพระพุทธศาสนา สวนเลมพิมพหลังเปนท่ีประมวลศัพทท่ัวไปเก่ียวกับพระพุทธศาสนา อธบิ ายพอใชประโยชนอยางพนื้ ๆ ไมกวา งขวางลึกซ้งึ ใน พ.ศ. ๒๕๒๕ มที า นผศู รทั ธาเหน็ วา พจนานกุ รมพทุ ธศาสตร ขาดคราว จงึ ขอพมิ พแ จกเปน ธรรมทาน มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั ไดท ราบ กข็ อรว มสมทบพมิ พด ว ย เพอื่ ไดท าํ หนา ทสี่ ง เสรมิ วชิ าการทางพระพทุ ธศาสนา กบั ทง้ั จะไดเ กบ็ ผลกาํ ไรบาํ รงุ การศกึ ษาในสถาบนั และไดข ยายขอบเขตออกไปโดยขอพมิ พ พจนานกุ รมพทุ ธศาสน ฉบับครู นกั เรียน นักธรรม ดว ย แตผเู รยี บเรียงประสงคจะปรับปรุงแกไขเพิ่มเติมหนังสือทง้ั สองเลม น้นั กอ น

387 อีกทั้งยงั มงี านอื่นยงุ อยูดว ย ยงั เริม่ งานปรบั ปรงุ ทันทไี มได จึงตองรัง้ รอจนเวลาลวงมาชา นาน คร้ันไดโอกาสก็ ปรบั ปรงุ เพิม่ เตมิ พจนานกุ รมพุทธศาสตร กอนจนเสร็จ แลวเริ่มดาํ เนินการเกีย่ วกับการจัดพิมพ ระหวา งนัน้ มี งานอนื่ แทรกอยเู รอ่ื ยๆ ตองรอโอกาสที่จะปรบั ปรุงอีกเลม หนงึ่ ทเี่ หลอื อยู และไดต ้ังใจวา จะพมิ พตามลําดับเลม ทป่ี รับปรุงกอนหลงั ในการพมิ พ พจนานกุ รมพทุ ธศาสตร มขี อ พจิ ารณาทจี่ ะตอ งตดั สนิ ใจและปญ หาทจ่ี ะตอ งแกไ ขหลายอยา ง รวมทั้งการทดลองและตรวจสอบเกี่ยวกับความสามารถในการพิมพดวย ซึง่ ลวนเพมิ่ ความลาชา ใหแ กการจดั พิมพ โดยเฉพาะคือการพิมพภาษาบาลีดวยอกั ษรโรมัน ซึง่ ในการพมิ พค รัง้ ใหมน ้มี ีตัวบาลีโรมนั เพ่ิมขึน้ เกนิ เทา ตวั หลงั จากผา นพนเวลาชา นานในการปรึกษาสอบถามและศึกษางานกับโรงพิมพใหญโตบางแหง แลว ก็พอยุติ ไดวา ในประเทศไทยคงมโี รงพมิ พเ พยี ง ๒ แหงเทาน้ันท่ีมีอุปกรณค รบครันพอจะพิมพอกั ษรบาลโี รมนั ไดตรง ตามแบบนยิ มอยางแทจ รงิ แตก ต็ ิดขัดปญหาใหญว าแหงหนึง่ ตองใชทนุ พมิ พอยางมหาศาล อีกแหงหน่ึงคงจะ ตอ งพิมพอ ยา งชาเปนเวลาแรมป เม่ือไดพยายามหาทางแกป ญหาตอ ไปอกี ระยะหนง่ึ กม็ าลงเอยทที่ างออกใหม คอื สงั่ ซ้อื อปุ กรณ ประกอบดว ยจานบันทกึ และแถบฟลมตนแบบสาํ หรบั ใชพมิ พอักษรบาลีโรมันจากบริษัทคอมพิวกราฟค ส้ินเงนิ ๒๔,๐๐๐ บาท และสิน้ เวลารออกี ๒ เดอื นเศษ อปุ กรณจ ึงมาถึง คร้นั ไดอปุ กรณม าแลว ก็ปรากฏวา ยงั ใชงานได ไมส มบูรณ ตอ งใหน กั เรียงพมิ พผูสามารถหาวธิ ยี กั เยือ้ งใชใ หสําเร็จผล สิน้ เวลาพลกิ แพลงทดลองอีกระยะหนงึ่ และแมจ ะแกไ ขปญ หาสาํ เรจ็ ถงึ ขน้ั ทพ่ี อนบั วา ใชไ ด กย็ งั เปน การเรยี งพมิ พท ยี่ ากมาก นกั เรยี งพมิ พคอมพวิ กราฟค สวนมากพากันหลีกเลยี่ งงานน้ี แมจ ะมีนักเรยี งพมิ พท ชี่ ํานาญยอมรับทาํ งานนดี้ ว ยมีใจสู กย็ งั ออกปากวาเปน งานยากทส่ี ดุ ทีเ่ คยประสบมา ตองทําดวยความระมัดระวงั ตง้ั ใจเปน พิเศษ และกินเวลามากถึงประมาณ ๓ เทา ตัวของการเรยี งพมิ พห นงั สือท่วั ๆ ไป ระหวา งระยะเวลาเพียรแกป ญ หาขางตน นี้ ในชว งเดือน เมษายน – มถิ นุ ายน ๒๕๒๗ มูลนิธิ “ทุน พระพทุ ธยอดฟา ” ในพระบรมราชปู ถมั ภ ณ วดั พระเชตุพน ไดข อพิมพหนงั สอื Thai Buddhism in the Buddhist World ของพระราชวรมุนี ในงานพระราชทานเพลิงศพ พล ต.อ. ประเสรฐิ รจุ ิรวงศ หนงั สอื เลม น้ี มีเน้อื หาท่ตี องใชอ กั ษรพมิ พบาลแี บบโรมันกระจายอยูทัว่ ไป แมจะไมมากมายนกั แตก ็ไดก ลายเปน ดังสนาม ทดสอบและแกปญ หาในการใชอุปกรณท ่ีสง่ั ซือ้ มานี้ เปนสนามแรก และนับวา ใชไ ดผลพอสมควร พอวา หนงั สอื Thai Buddhism สาํ เรจ็ แตย งั ไมท นั เสรจ็ สน้ิ กถ็ งึ ชว งท่ี ดร. สจุ นิ ต ทงั สบุ ตุ ร ตดิ ตอ ขอ พมิ พ พจนานกุ รมพทุ ธศาสน ฉบบั ครู นกั เรยี น นกั ธรรม ในงานพระราชทานเพลงิ ศพ อาจารยจ ติ ร ทงั สบุ ตุ ร ผู เปน บดิ า เวลานนั้ พจนานกุ รมเลม หลงั นไี้ ดเ คยปรบั ปรงุ เพมิ่ เตมิ ไวบ า งแลว เลก็ นอ ย แตย งั ไมถ งึ เวลาทจ่ี ะปรบั ปรงุ จรงิ จงั ตามลาํ ดบั ในโครงการ จงึ ตกลงวา จะพมิ พต ามฉบบั เดมิ โดยใชว ธิ ถี า ยจากฉบบั พมิ พ พ.ศ. ๒๕๒๒ แกไ ข แทรกลงบา งเทา ทจ่ี าํ เปน แตเ มอื่ ตน ฉบบั ถงึ โรงพมิ พ โรงพมิ พอ า งวา ฉบบั เดมิ ไมช ดั พอทจี่ ะใชว ธิ ถี า ย จะตอ งเรยี ง พมิ พใ หม จงึ กลายเปน เครอื่ งบงั คบั วา จะตอ งพยายามปรบั ปรงุ เพม่ิ เตมิ ใหเ สรจ็ สน้ิ ไปเสยี ในการพมิ พค ราวนที้ เี ดยี ว เพอื่ หลกี เลยี่ งการลงทนุ ลงแรงและเปลอื งเวลาซาํ้ ซอ นหลายคราว พอดเี กดิ ขอ ยงุ ยากตดิ ขดั ทางดา นโรงพมิ พเ ปน อนั มาก จนหนงั สอื เสรจ็ ไมท นั งานและตอ มาเจา ภาพตอ งเปลย่ี นโรงพมิ พ กลายเปน โอกาสใหร บี เรง งานปรบั ปรงุ เพมิ่ เตมิ แขง ไปกบั กระบวนการพมิ พ แมจ ะไมอ าจทาํ ใหส มบรู ณเ ตม็ ตามโครงการ แตก ส็ าํ เรจ็ ไปอกี ชนั้ หนงึ่ และทาํ ใหเ ปลยี่ นลาํ ดบั กลายเปน วา เลม ทก่ี ะจะพมิ พท หี ลงั กลบั มาสาํ เรจ็ กอ น นอกจากนน้ั การพมิ พข องเจา ภาพครงั้ น้ี ไดก ลายเปน การอปุ ถมั ภม หาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั ไปดว ย เพราะไดล งทนุ สาํ หรบั กระบวนการพมิ พข นั้ ตน และขนั้ กลางเสรจ็ สนิ้ ไปแลว เมอื่ พมิ พใ หมไ มต อ งเสยี คา เรยี งพมิ พ และคา ทาํ แผน แบบพมิ พใ หมอ กี ลงทนุ เฉพาะขนั้ กระดาษขน้ึ แทน พมิ พแ ละทาํ เลม เปน การประหยดั คา ใชจ า ยลงไป เปน อนั มาก

388 อน่ึงในการพมิ พคร้งั น้ี ไดม ขี อยุติทีส่ ําคญั อยางหนงึ่ ดวย คือ การปรับปรุงช่อื ของพจนานุกรมท้ังสอง ใหเรยี กงา ย พรอ มทงั้ ใหแ สดงลกั ษณะทแี่ ตกตางกัน พจนานกุ รมพทุ ธศาสน ฉบับครู นักเรยี น นักธรรม เปลีย่ นเปน พจนานกุ รมพทุ ธศาสน ฉบบั ประมวลศพั ท สว น พจนานกุ รมพทุ ธศาสตร เรยี กใหมว า พจนานกุ รม พทุ ธศาสตร ฉบบั ประมวลธรรม งานปรับปรุงและจัดพิมพ พจนานุกรมพุทธศาสตร ฉบับประมวลธรรม ผา นเวลามาถงึ บดั น้ี ๑ ปเ ศษ แลว กะวาจะเสร็จสิน้ ในระยะตน พ.ศ. ๒๕๒๘ ระหวา งน้ี หนงั สอื อื่นๆ แมแ ตเ ลมท่ีนบั วาพมิ พย าก ดงั เชน เลมท่ี ออกชอ่ื แลว ขา งตน กส็ ําเร็จภายในเวลาอันสมควร ไมต อ งนบั หนังสอื ที่งานพมิ พอยูในระดบั สามัญ ซึ่งปลอย งานใหผ ูทขี่ อพมิ พรบั ภาระเองได เวน แตต ามปกตจิ ะตองขอพสิ จู นอ ักษรเพื่อความมน่ั ใจสกั เท่ยี วหนง่ึ งานพมิ พระดับสามัญท่ีผานไปในชวงเวลาน้ี รวมท้งั การพมิ พซา้ํ ธรรมนญู ชวี ิต ประมาณ ๑๒ คร้ัง สมาคมศษิ ยเ กา มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั พมิ พซ าํ้ ชาวพทุ ธกบั ชะตากรรมของสงั คม ธรรมสถาน จฬุ าลง กรณ- มหาวทิ ยาลยั พมิ พซ า้ํ (๒ ครง้ั ) พทุ ธธรรมฉบบั ปรบั ปรงุ และขยายความ มลู นธิ โิ กมลคมี ทอง รวบรวมพมิ พ ลกั ษณะสังคมพทุ ธ และ สถาบันสงฆกับสังคมไทย สํานกั พิมพเ ทยี นวรรณพมิ พ คานยิ มแบบพุทธ และ ราก ฐานพุทธ-จรยิ ศาสตรท างสงั คม เพอื่ สงั คมไทยรว มสมยั ซงึ่ วรี ะ สมบรู ณ แปลจากขอ เขยี นภาษาองั กฤษของพระ ราชวรมนุ ี ทีต่ อมา CSWR มหาวทิ ยาลยั ฮารว ารด นําลงพมิ พในหนังสอื Attitudes Toward Wealth and Poverty in Theravada Buddhism (ในชุด CSWR Studies in World Religions) ซ่งึ จะพิมพเ สร็จในตนป ๒๕๒๘ ความท่กี ลา วมาน้ี เปน เครือ่ งแสดงใหเ หน็ การเกดิ ข้นึ ของ พจนานุกรมพุทธศาสตร ทามกลางงานคู เคียงและงานแทรกซอ นทง้ั หลาย พรอ มทงั้ ความยากและความละเอยี ดซบั ซอ นของงานพมิ พพ จนานกุ รมนี้ ทต่ี า ง จากหนงั สอื เลม อนื่ ๆ แมว า พจนานกุ รมทงั้ สองน้ี จะเปน ผลงานธรรมทาน อทุ ศิ แดพ ระศาสนา เชน เดยี วกบั หนงั สอื อนื่ ทกุ เลม ของผูเรียบเรียงเทาท่ีเคยพิมพเผยแพรมาแลว ผูประสงคสามารถพิมพไ ดโดยไมม ีคาลขิ สทิ ธห์ิ รือคา ตอบแทน สมนาคณุ ใดๆ กจ็ รงิ แตผ เู รยี บเรยี งกม็ ไิ ดส ละลขิ สทิ ธท์ิ จ่ี ะปลอ ยใหใ ครๆ จะพมิ พอ ยา งไรกไ็ ดต ามปรารถนา ทงั้ นี้ เพอื่ จะไดม โี อกาสควบคมุ ดแู ลความถกู ตอ งเรยี บรอ ยของงาน ซงึ่ ผเู รยี บเรยี งถอื เปน สาํ คญั อยา งยง่ิ ไมว า การพิมพจะยากลําบากและลาชาปานใด เมอื่ ดาํ เนินมาถงึ เพียงนี้ กม็ นั่ ใจไดวา จะสาํ เร็จอยา งแน นอน เจา ภาพทั้งหลายผมู ศี รัทธาจดั พิมพเ ผยแพร ก็ไดส ละทนุ ทรัพยบ ําเพ็ญกุศลธรรมทานใหสําเรจ็ เปน อันลุ ลวงกิจโปรง โลงไป คงเหลือแตเ พยี งมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยเทา น้ัน ท่มี เี คาจะประสบปญหาและกลาย เปน ปญหา เน่อื งจากไดแ จงขอพิมพพจนานุกรมทั้งสองนัน้ อยา งละ ๑๐,๐๐๐ เลม ทง้ั ทตี่ ามความเปนจรงิ ยังไม มีทุนทรพั ยทีจ่ ะจา ยเพ่อื การนีเ้ ลย ท้ังนเี้ พราะเหตวุ า แมแตเงนิ ทุนสําหรับใชจา ยในการดาํ เนินการศึกษาที่เปน งานหลกั ประจําในแตล ะวนั ก็ยงั มีไมเ พียงพอ การท่ตี กลงใจพมิ พพ จนานกุ รมจํานวนมากมายเชนนั้น กเ็ ปน เพียงการแสดงใจกลาบอกความปรารถนาออกไปกอน แลวคอ ยคดิ แกปญ หาเอาทหี ลัง

ทุนพิมพพจนานกุ รมพุทธศาสน เมอื่ เดอื นมกราคม พ.ศ. ๒๕๒๗ พระราชวรมนุ ไี ดเ พยี รพยายามครงั้ ลา สดุ ในการหาโรงพมิ พท ส่ี ามารถ พมิ พ พจนานกุ รมพทุ ธศาสตร แตก ป็ ระสบปญ หาเกย่ี วกบั ราคาคา พมิ พท ส่ี งู เกนิ ไปบา ง การพมิ พภ าษาบาลีดว ย อักษรโรมันใหส มบรู ณไมไ ดบ าง ในที่สุดจึงหาทางออกดวยการใหส ั่งซ้อื อุปกรณส ําหรบั เรียงพิมพคอมพวิ กราฟค ชดุ ทพี่ อจะพิมพอักษรโรมนั ไดม าเปน กรณีพิเศษ (ประกอบดว ยจานบันทึกและแถบฟล ม ตนแบบ) ชว งเวลาน้นั ประจวบเปน ระยะท่คี ณุ หญงิ กระจางศรี รกั ตะกนิษฐ บังเอิญไดท ราบเรอ่ื งราวเกย่ี วกบั พระราชวรมุนี และดว ยความมนี า้ํ ใจศรทั ธาใฝอ ปุ ถมั ภพ ระศาสนาและเกอ้ื กลู แกพ ระสงฆ กไ็ ดม าถวายกาํ ลงั ใน การบาํ เพญ็ ศาสนกจิ ดว ยการอุปถัมภเ ก่ยี วกับภัตตาหารและยานพาหนะเปน ตน อยเู นืองนติ ย ครั้นไดทราบเร่อื ง ทพี่ ระราชวรมุนเี พยี รแกปญ หาอยู จงึ ไดข วนขวายชวยเหลอื ทุกอยา งเทาท่โี ยมอุปถัมภจะทําได โดยเฉพาะดว ย การชว ยตดิ ตอ กบั โรงพมิ พ และอาํ นวยความสะดวกในการเดนิ ทาง ครน้ั ไดท ราบตอ ไปอกี วา มหาจฬุ าลงกรณ- ราชวทิ ยาลยั ซงึ่ เปนหนว ยทขี่ อพมิ พพ จนานกุ รมนนั้ มเี พยี งกาํ ลงั ใจทจ่ี ะขอพมิ พห นงั สอื แตย งั ไมม ที นุ ทรพั ยท จี่ ะ ใชพิมพ คุณหญิงกระจางศรี รักตะกนิษฐ ก็ไดเอื้ออํานวยความอุปถัมภในเร่ืองน้ีแกมหาจุฬาลงกรณราช วทิ ยาลยั ดว ย เบ้ืองแรก คณุ หญงิ กระจา งศรี รกั ตะกนิษฐ ไดแสดงจาคเจตนาท่ีจะจดั หาทุนมาชวยบางสว นหนึง่ ซ่งึ คงจะพอเปนทุนสําหรับจายคาอุปกรณสําหรับชวยการเรียงพิมพอักษรบาลีแบบโรมัน ท่ีไดขอใหบริษัทอีสต เอเชยี ตคิ จํากดั สัง่ ซ้อื จากประเทศสหรัฐอเมรกิ า มูลคา ๒๔,๐๐๐ บาท แตต อมาอีกเพยี งสองสามวนั คอื ใน วนั ที่ ๒ กุมภาพนั ธ ๒๕๒๗ ทานกไ็ ดข ยายความอปุ ถมั ภออกไปอีก โดยไดแจง แกผูเรยี บเรยี งคอื พระราชวรมนุ ี วา จะขอรบั ภาระดําเนินการรวบรวมทนุ จดั พิมพ พจนานุกรมพุทธศาสตร ใหทั้งหมด ภายในวงเงนิ ๓๐๐,๐๐๐ บาท โดยทานจะทําหนาท่ีเปนผูประสานงานบอกกลาวกันในหมูญาติมิตรและผูสนิทสนมคุนเคยใหรวมกัน บริจาคดวยวิธจี ัดเปนทุนราม ๓๐๐ ทนุ ๆ ละ ๑,๐๐๐ บาท พระราชวรมนุ ี จงึ ไดน ดั หมายพระเถระทางฝาย มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั ไปรบั ทราบกศุ ลเจตนานน้ั และจดั เตรยี มอนโุ มทนาบตั รใหส าํ หรบั มอบแกผ บู รจิ าค คุณหญิงกระจา งศรี รกั ตะกนษิ ฐ ไดบ อกกลา วเชิญชวนทา นผูศรัทธาในวงความรูจักของทา น ขอ ความทท่ี า นใชบอกกลาวเชิญชวนตอนหน่งึ วา “นับวา เปน โอกาสอนั ดขี องเราท้งั หลาย ท่จี ะไดมสี วนเปน ผูพ มิ พ หนงั สอื ทางวิชาการท่ีสําคญั เลม นี้ ฝากไวเปน อนสุ รณในพระพทุ ธศาสนา เปน เครอ่ื งบชู าพระรตั นตรยั รวมกัน อันจะยังประโยชนใหเกิดอานิสงสทางปญญาบารมี แกตัวผูบริจาคเองและบุตรหลาน ทั้งยังเปนการชวย สงเคราะหพระเณรใหไดมีหนังสือท่ีจําเปนยง่ิ นีไ้ วใ ชโ ดยเร็ว นอกจากน้นั ผลท่จี ะตามมากค็ อื รายไดจากการ จําหนา ยหนงั สือนี้ ก็จะไดใชประโยชนในการบํารงุ การศึกษาของพระเณร ...” การเชญิ ชวนบริจาคทุนสรา งพจนานกุ รมฯ น้ี คุณหญงิ กระจา งศรี รกั ตะกนิษฐ ไดเรม่ิ บอกกลา วในหมู ญาติมิตรสนิทกอ น ปรากฏวา มผี ูศรัทธาในงานบญุ นีม้ ากเกนิ คาด การเชิญชวนจึงขยายวงกวางออกไปจนได เงินเกินกวาทกี่ ําหนดไวในเวลาอันรวดเร็ว อนงึ่ ในระหวา งเวลารอคอยการพมิ พ พจนานกุ รมพทุ ธศาสตร ฉบบั ประมวลธรรม นี้ มหาจฬุ าลงกรณ- ราชวิทยาลยั ก็ไดขอพมิ พ พจนานกุ รมพุทธศาสน ฉบับประมวลศัพท เพิม่ เขา มาอีก และกย็ ังไมม ที ุนท่จี ะพมิ พ ฉบับหลังน้อี ีกเชน กนั ผูเชิญชวนและรวบรวมทุนเหน็ เปนโอกาสอันดีท่ีทานผูมีศรทั ธาบริจาคท้ังหลายจะไดบุญ กศุ ลจากการน้ีกวา งขวางย่งิ ข้ึน จึงไดเ สนอพระราชวรมนุ ีขอใหใ ชเงนิ บรจิ าคซึ่งมจี ํานวนมากพอนีเ้ ปนทุนพิมพ พจนานุกรมฯ ฉบับประมวลศพั ท มอบใหมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั เพ่อื จําหนายหาผลกาํ ไรบํารุงกจิ การ

390 ของมหาวทิ ยาลัยอีกเลมหนึง่ ดว ย และถา หากยงั คงมีเงนิ เหลอื อยูบ า ง ก็ขอใหเก็บไวใ นบัญชีเดิมนเ้ี พื่อสมทบ เปนทนุ พมิ พใ นคราวตอ ๆ ไป อนง่ึ ทนุ พิมพพจนานุกรมฯ น้ี ผูรวบรวมทนุ ไดแ สดงความประสงคท ี่จะใหเ ก็บไวเ ปน ทุนสํารองถาวร ของมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย สําหรับพิมพ พจนานกุ รมฯ ท้งั สองเลม น้ีโดยเฉพาะ เพ่ือจะไดมที นุ พรอมท่ี จะพิมพเพ่ิมเติมไดโดยไมข าดระยะ ฉะน้ัน จึงไดข อความรว มมอื จากมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยใหช วยสงวน รักษาทุนน้ีไว โดยในการจัดจําหนาย ขอใหหักตนทุนหนงั สอื ทุกเลม ทีจ่ าํ หนา ยไดสงคืนเขาบัญชี “ทนุ พมิ พ พจนานกุ รมพทุ ธศาสน ” ซงึ่ ไดเ ปด อยแู ลว ทธ่ี นาคารกรงุ ศรอี ยธุ ยา สาํ นกั งานใหญ ดงั กลา วขา งตน สว นผลกาํ ไร ทงั้ หมด มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัยกจ็ ะไดน ําไปใชใ นกิจการของมหาวทิ ยาลัยตามตอ งการ ทั้งน้ีผรู วบรวมได ขออาราธนาพระราชวรมนุ ี ซงึ่ การทํางานของทา นไดเ ปนเหตุใหผรู วบรวมเกิดความดําริท่ีจะต้ังทุนน้ี ใหโ ปรด เปนหลักในการรกั ษาบญั ชีรวมกับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยสบื ตอไป “ทนุ พิมพพ จนานกุ รมพุทธศาสน ” น้ี เปนผลแหง ความเสยี สละและความสามคั คี อนั เกิดจากความมี จิตศรทั ธาในพระพุทธศาสนา และธรรมฉนั ทะท่จี ะสง เสริมความรูค วามเขา ใจในธรรมใหแพรห ลาย ซงึ่ จะให สําเร็จเปนธรรมทานอันอํานวยประโยชนแกชนจํานวนมาก ขอกุศลเจตนาและบุญกิริยาที่กลาวมาน้ีจงเปน ปจจัยดลใหผ รู ว มบรจิ าคทกุ ทา น เจรญิ งอกงามในธรรมยิ่งๆ ข้นึ ไป เพอื่ ไดประสบแตค วามสขุ และสรรพพร และขออัครทานคือการใหธรรมแจกจายความรูและเผยแพรความดีงามคร้ังน้ี จงเปนเครื่องค้ําชูสัทธรรมให ดาํ รงมั่นและแผไพศาล เพือ่ ชักนํามหาชนใหบรรลปุ ระโยชนสขุ อันไพบลู ยต ราบชว่ั กาลนาน

รายนามผรู ว มพิมพ พจนานกุ รมพทุ ธศาสตร ฉบบั ประมวลธรรม (ฉบับเรยี งพมิ พด ว ยระบบคอมพวิ เตอร พ.ศ. 2545) ผรู ะบจุ ํานวนเลม กองทุนสนทนาธรรมนาํ สุข ทา นผหู ญิง ม.ล.มณรี ตั น คุณสขุ –คุณบวั เขยี ว ดวงคิด 100 เลม (เลก็ ) บนุ นาค ในพระสงั ฆราชปู ถมั ภส มเดจ็ พระญาณสงั วร พระวชิ ยั ชยมงฺคโล 420 เลม (เล็ก) สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ญาติโยมผศู รทั ธาในธรรม 100 เลม (เล็ก) 300 เลม (เลก็ ) คณุ ประภาศรี บุณยประสิทธ์ิ 30 เลม (เล็ก) คุณหญงิ ลมลุ ศรี โกศนิ 1,000 เลม (ใหญ) รศ.ดร.สาโรจน ศริ สิ นั สนยี กลุ 50 เลม (เลก็ ) คุณหญิงกระจางศรี รักตะกนิษฐ 100 เลม (เล็ก) คุณพุทธชาติ นาวารตั น พ.ญ.จรญู ผลนิวาส 300 เลม (เล็ก) คณุ ประภาพรรณ ธีรคุปต 2 เลม (เล็ก) คุณสันติ ตันติวีรสตุ 100 เลม (เล็ก)100 เลม (ใหญ) คุณเอมอร เชอื้ สุวรรณ 4 เลม (เล็ก) คณุ จาํ รูญ–ม.ล.จารุวฒั นา ชินธรรมมติ ร ผศ.รชั นโี รจน กุลธํารง 5 เลม (เลก็ ) 200 เลม (เลก็ ) 200 เลม (ใหญ) คณุ เพญ็ จนั ทร นาวารัตน 48 เลม (เล็ก) ศ.น.ส.พ.ดร.อรรณพ–คณุ อรรตั น คณุ าวงษก ฤต ผศ.ดร.ภาวิณี ธีรคปุ ต 4 เลม (เล็ก) 50 เลม (เล็ก) คุณสขุ -คณุ บวั เขยี ว ดวงคดิ 8 เลม (เลก็ ) คณุ สริ ิดา พดดวง 30 เลม (เล็ก) คุณลัคนา กนกพันธรางกูร 100 เลม (เล็ก) ผศ.ปรานอม พฤฒพงศ 100 เลม (เล็ก) 30 เลม (เล็ก) กลุมอปุ ญญาตธรรม 200 เลม (เลก็ ) 20 เลม (ใหญ) คณุ เพญ็ ศรี ถาวร 4 เลม (เล็ก) 2 เลม (ใหญ) Mr.Tommy Lo–ดร.แกว ตา โรหติ รตั นะ 199 เลม (เลก็ ) ม.ร.ว.สําอางวรรณ ล่ําซาํ 100 เลม (ใหญ) คุณวริ ตั น สุพรรณธะรดิ า 200 เลม (เลก็ ) คุณสมบัติ ฌานวงั ศะ 100 เลม (ใหญ) คุณธงชัย สถาพฒั นาสขุ 200 เลม (เลก็ ) คุณศิรพิ ร บณุ ยเกตุ 100 เลม (ใหญ) อาจารยสพุ จน ทองนพคณุ 300 เลม (เล็ก) พ.ญ.กาญจนา เกษสอาด 110 เลม (ใหญ) ผศ.สมใจ อรณุ ศรีโสภณ 100 เลม (เล็ก) คณุ ปารฉิ ตั ร–คณุ ปวณี า วงั ถนอมศกั ด์ิ100 เลม (ใหญ) น.พ.สมพงษ กนกพนั ธรางกูร 50 เลม (เลก็ ) พลเอกสมคดิ – คณุ นอ มฤดี จงพยหุ ะ 30 เลม (ใหญ) น.พ.อดุ ม วิศิษฏสุนทร 50 เลม (เลก็ ) คณุ สริ ดิ า พดดว ง 10 เลม (ใหญ) ผูระบจุ ํานวนเงิน พระครรชิต คณุ วโร 3,000 บาท คณุ ทองสขุ ชางวชิ ชกุ าร 6,500 บาท ทานผหู ญงิ ถวิล ประกอบนิติสาร 2,000 บาท คุณพจนา เปรมออน 2,000 บาท คณุ หญิงระรวย อรรถวภิ าคไพศาลย 4,000 บาท คุณสบื ศรี เกตุสุวรรณ 1,000 บาท พ.ญ.จินดาภาษา สายัณหวกิ สิต 1,000 บาท คุณประไพศรี บุญพจนสุนทร 2,000 บาท คุณเกสรี บุลสขุ 20,500 บาท คณุ สกล–คุณรัตนา สมบูรณว ทิ ย 2,000 บาท คุณกมลวัน บณุ ยัษฐิติ 1,000 บาท คุณชูจิตร สีบุญเรอื ง 2,000 บาท ดร.มารวย ผดุงสทิ ธ์ิ 10,000 บาท คณุ ปฤณ สีบุญเรือง 2,000 บาท คุณไพบลู ย ศริ จิ ักรวาล 10,000 บาท คุณไรรัตน สุวรรณรกั ษ 2,000 บาท คุณอิสรยิ ะ ศิรจิ ักรวาล 10,000 บาท ด.ช.นรพล พจนารถวงค วอง 2,000 บาท

392 อ.ลดา รตั กสกิ ร 1,000 บาท รศ.ดร.ธีระพันธ เหลืองทองคาํ 1,000 บาท อ.ชูศรี นคะจัด 1,000 บาท ผศ.ดร.ประพจน อัศววริ ฬุ หการ 5,000 บาท หมอ มมาลนิ ี สขุ สวสั ด์ิ 1,250 บาท รศ.ดร.ปราณี กุลละวณชิ ย 1,000 บาท ม.ร.ว.ประกายฉตั ร สขุ สวสั ด์ิ 1,000 บาท อทุ ศิ กศุ ลแดค ณุ พอ จวน–คณุ แมป ระไพ กลุ ละวณชิ ย คณุ ชนาทพิ ย จตู ระกูล 2,500 บาท 1,000 บาท คุณยายรวม คณุ วิภาพร เพียรอุตสาห 1,500 บาท คุณทวีวรรณ บุญญานศุ าสน 100 บาท คณุ นิตยา–คุณอภินตั –ิ คุณอษั ฏาภรณ– ผศ.ดร.ภาสิณี ศรหิรญั 500 บาท คณุ บวรพรรณ อชั กุล 1,500 บาท รศ.ไขสริ ิ ปราโมช ฯ 100 บาท ดร.ธรี ะ ดร.จารุมา คุณปน ปก อชั กุล 1,500 บาท รศ.วรนนั ท อักษรพงศ 125 บาท คณุ ถาวร–คณุ จนั ทรป ระภา อโณทยานนท 1,500 บาท อ.ดร.สจุ ติ รา สุคนธทรัพย 125 บาท คณุ วรภา อโณทยานนท 1,500 บาท อ.พรทิพย อันทวิ โรทัย 500 บาท คุณสุพงษ– คณุ นารี ประจุมาศ 1,500 บาท คณุ ปยวัชร สุทธวิ นิช 205 บาท คณุ พิไลพรรณ พทุ ธธิ รกุล 4,000 บาท รศ.ดร.สาคร บุญดาว 500 บาท คุณวรยิ า วองปรีชา 1,500 บาท ผศ.ดร.โสฬศา สาตพร 300 บาท คุณยุวดี เลีย้ งโชคชัย 1,500 บาท รศ.ดร.เครือวลั ย โสภาสรรค 125 บาท คณุ ชาญชัย ศภุ ศจี 1,250 บาท รศ.ดร.วัชรพงษ อนนั ตชน่ื 125 บาท คุณหมุยเซ้ยี ม แซเฮา 1,000 บาท คุณต๊ิบ แซฉิน และบตุ รหลาน 2,800 บาท คุณยาใจ เพชรรัตน 1,000 บาท ผศ.อํานาจ เย็นสบาย และครอบครัว 3,000 บาท คุณวีรพนธ – คุณเรวดี ชยาสริ ิ 2,750 บาท คุณสมศกั ด์ิ แตม บุญเลศิ ชยั 2,000 บาท คุณสุจติ รา กล่ินเกษร 1,000 บาท คุณมี แซล–ี้ คุณไคฮวด แซเลา 5,000 บาท คุณประจกั ษ เกยี รตอ์ิ นุพงศ 300 บาท คณุ กเี ฮียง–คุณชัยรตั น แตร ตั นชยั 5,000 บาท คุณพสิ มัย มงคล 200 บาท คณุ เซยี่ มเจง็ –คณุ กติ ติ ชาํ นาญณรงคศ กั ด์ิ 5,000 บาท อาจารยธ รี บรู ณ สมบูรณเถกงิ 1,000 บาท คณุ สมัย–คุณธรรมชัย ไกรครุธรี 5,000 บาท ผศ.วิโรจน พานิชกิจ 1,000 บาท คณุ วทิ ยา–คุณแนง นอ ย ลีวัจนกลุ 5,000 บาท ผศ.กรองแกว กรรณสูตร 500 บาท คุณสรุ างค– คณุ ณรงค อุตตรานสุ รณ 5,000 บาท ผศ.เสยี งทิพย สุขศรี 400 บาท บตุ รธิดา อทุ ศิ กุศลแดคุณพอเกก เต้ียน แซล้–ี คุณแม ผศ.อบุ ลรตั น เต็งไตรรตั น 500 บาท งฮู วย แซตง้ั 10,000 บาท ผศ.เสาวภา ฉายะบรุ ะกุล 500 บาท คุณมกุ ดา–คณุ ประพฤธ พงษศิรริ ชั กลุ 4,000 บาท ผศ.อมตา เวชพฤติ 500 บาท รศ.ดร.สมศลี ฌานวงั ศะ (อทุ ศิ กศุ ลแดน ายแพทยต นั ผศ.ทอรงุ จรงุ กิจอนันต 2,000 บาท มอ เซย้ี ง–คณุ แมก งุ แซฉ ว่ั ) 50,000 บาท คณุ อนสุ รณ บุญชิต 200 บาท รศ.ดร.วิภา ฌานวงั ศะ 5,000 บาท ผศ.สรุ ศักดิ์ ศิริไพบูลยส ินธ 1,000 บาท น.ส.ภาวนา ฌานวังศะ 500 บาท คุณอาํ ภา หมอกยา 250 บาท ด.ช.ปญญา ฌานวงั ศะ 500 บาท อ.ภาวรรณ หมอกยา 250 บาท ทุนพทุ ธธรรมบชู าเพอื่ พมิ พหนงั สอื ของพระธรรมปฎ ก (ป. อ. ปยุตฺโต) สมทบคา พิมพส ว นทีเ่ หลือเพ่ือใหครบจํานวนพมิ พ 6,000 เลม เลก็ และ 4,000 เลม ใหญ