tripitaka_42

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาที่ 201ลาํ บากอยเู หลือเกนิ ภิกษุแมร ูปหนึง่ ไมส ามารถจะยงั คุณวเิ ศษใหบ ังเกิดได. ภกิ ษุเหลาน้นั ออกพรรษาแลว ไปสสู าํ นกั ของพระศาสดา มปี ฏิสันถารอันพระศาสดาทรงทําแลว ตรสั ถามวา \" ภกิ ษทุ ง้ั หลาย พวกเธอเปน ผูไมป ระมาท ทาํ สมณธรรมหรอื ? จงึ กราบทูลความนัน้ . เรือ่ งไกขันไมเปนเวลา พระศาสดา ตรสั วา \" ภกิ ษทุ ัง้ หลาย ภกิ ษนุ ไ้ี ดท ําอันตรายแกพ วกเธอไมใ ชแตในบัดนเ้ี ทา น้นั . แมในกาลกอ น ภิกษุนน้ั กไ็ ดทําอนั ตรายแกพวกเธอเหมอื นกนั \" อันภิกษเุ หลานัน้ ทลู ออ นวอนแลว จึงทรงยังอกาล-รวกกุ กุฏชาดก๑ ใหพ สิ ดาร (ความยอ ) วา :- \" ไกตวั นี้ เตบิ โตแลวในสํานักของผูมใิ ชมารดา และบดิ า อยใู นสกุลแหงผมู ิใชอ าจารย จึงไมรูจัก กาลหรอื มิใชก าล \"ดงั น้ีแลว ตรัสวา \" ภกิ ษทุ ้ังหลาย อันธรรมดาภิกษุ เม่อื กลา วสอนคนอ่ืนพงึ ทําตนใหเ ปน อันทรมานดีแลว, เพราะบคุ คล เมื่อกลา วสอนอยา งนั้นเปน ผูฝ กดีแลว ชอื่ วายอ มฝกได \" แลว ตรัสพระคาถานี้ :- ๓. อตฺตานฺเจ ตถา กยิรา ยถฺ มนุสาสติ สทุ นโฺ ต วต ทเมถ อตตฺ า หิ กิร ททุ ฺทโม. \" ถา บคุ คลพร่ําสอนผูอ ืน่ อยฉู นั ใด, พึงทาํ ตน ฉนั นัน้ , บคุ คลผมู ีตนฝกดีแลวหนอ (จึง) ควรฝก (ผอู น่ื ) เพราะวา ไดยินวา ตนฝกไดโ ดยยาก.\"๑. ข.ุ ชา. เอก. ๒๗/๓๘. อรรถกถา. ๒/๓๐๒. อกาลราวิชาดก.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ที่ 202 แกอ รรถ พึงทราบความแหง พระคาถาน้ีวา :- \"ภกิ ษุกลา วแลว วา พ งึ จงกรมในปฐมยามเปน ตน ' ช่ือวายอ มกลา วสอนผูอืน่ ฉนั ใด ตนเองกฉ็ ันน้ัน อธิษฐานกิจมจี งกรมเปน ตน ช่อื วา พึงกระทาํ ตนเหมอื นอยา งสอนผูอืน่ . เม่อื เปน เชนน้ี ภิกษุนั้นเปน ผูมตี นฝกดแี ลว หนอ ควรฝก(บคุ คลอื่น). \" บาทพระคาถาวา สทุ นฺโต วต ทเมถ ความวา ภิกษยุ อมพรํา่ สอนผูอ่นื ดวยคณุ อนั ใด. เปน ผฝู กฝนดแี ลวดวยตน ดว ยคณุ อันนั้น ควรฝก(ผูอื่น). บาทพระคาถาวา อตตฺ า หิ กริ ทุททฺ โม ความวา เพราะวาชือ่ วาตนนี้ เปนสภาพอนั บุคคลฝก ฝนไดยาก. เพราะเหตุน้นั ตนนั้นยอมเปนสภาพอันบุคคลฝกฝนดีแลว ดว ยประการใด ควรฝก ฝนตนดว ยประการนน้ั . ในกาลจบเทศนา ภกิ ษุแมป ระมาณ ๕๐๐ รูปนั้น บรรลุพระ-อรหัตผลแลว ดงั น้แี ล. เรอื่ งพระปธานติ สิ สเถระ จบ.

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาท่ี 203 ๔. เรื่องมารดาของพระกุมารกัสสปเถระ [๑๓๐] ขอ ความเบือ้ งตน พระศาสดา เมอื่ ประทับอยูในพระเชตวัน ทรงปรารภมารดาของพระกมุ ารกสั สปเถระ. ตรัสพระธรรมเทศนานีว้ า \" อตฺตา หิ อตฺตโนนาโถ \" เปนตน . มารดาของพระกุมารกสั สปบวช ดังไดส ดบั มา มารดาของพระเถระนัน้ เปน ธดิ าของเศรษฐใี นกรุงราชคฤห ขอบรรพชาแลวจําเดิมแตเ วลาตนถึงความเปน ผูรูเ ดียงสา, แมออนวอนอยบู อย ๆ กไ็ มไดบ รรพชา แตสาํ นกั ของมารดาและบดิ า เจรญิวยั แลว ไปสตู ระกูลสามี เปนผูม ีสามดี ังเทวดา อยคู รองเรอื นแลว . คร้นัตอ มาไมนานนกั สัตวเกดิ ในครรภ ต้ังข้นึ แลว ในทองของนาง. แตน างไมทราบความทคี่ รรภน ั้นต้งั ขนึ้ เลย ยงั สามีใหย ินดีแลว จึงขอบรรพชา.คร้งั น้ัน สามนี ํานางไปสสู ํานักของนางภิกษุณี ดวยสักการะใหญไ มทราบอยู ใหบวชในสาํ นกั ของนางภิกษณุ ี ทเ่ี ปน ฝก ฝา ยแหงพระเทวทัตแลว . โดยสมยั อืน่ นางถกู นางภิกษุณีเหลา น้นั ทราบความทีน่ างมีครรภแลว ถามวา \" นอี่ ะไรกนั ? \" จงึ ตอบวา \" แมเจา ดฉิ นั ไมท ราบวา'นเ่ี ปนอยางไร ? ' แตศีลของดฉิ ันไมดา งพรอ ยเลย. \" พวกนางภกิ ษณุ ีนาํ นางไปสูส ํานักของพระเทวทตั แลว ถามวา \" นางภกิ ษุณนี ี้บวชดว ยศรทั ธา. พวกดฉิ ันไมทราบกาลแหงครรภข องนางน้ีตัง้ ข้นึ ; บดั น้ี พวกดิฉันจะทาํ อยางไร ? \" พระเทวทัต คิดเหตุเพยี งเทา นว้ี า \" ความเสียชอื่ เสียง จงอยาเกดิ ขึ้นแกพวกนางภกิ ษุณผี ทู าํ ตามโอวาทของเรา \" จงึ

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ท่ี 204กลาววา \" พวกเธอ จงใหน างน้ันสกึ เสยี . \" นางภิกษณุ สี าวน้ัน ฟงคาํ นน้ัแลว กลาววา \" แมเ จา ขอแมเจา ท้งั หลาย อยาใหดฉิ นั ฉิบหายเสียเลย.ดฉิ นั มิไดบวชเจาะจงพระเทวทัต, แมเจา ทง้ั หลาย จงมาเถิด จงนาํ ดฉิ นัไปสพู ระเชตวนั ซ่งึ เปน สาํ นักของพระศาสดา. \" นางภิกษณุ เี หลา นัน้ พานางไปสพู ระเชตวัน กราบทูลแดพระศาสดาแลว . พระกุมารกัสสปเกิด พระศาสดา แมทรงทราบอยูวา \" ครรภต ง้ั ข้ึนแลว ในเวลานางเปนคฤหสั ถ \" เพอื่ จะเปลื้องเสยี ซ่ึงถอ ยคําของชนอื่น จงึ รับส่ังใหเชญิพระเจา ปเสนทิโกศล ทานมหาอนาถบิณฑกิ ะ ทา นจลุ อนาถบณิ ฑิกะนางวสิ าขาอบุ าสิกา และสกลุ ใหญอ ื่นๆ มาแลว ทรงบังคบั พระอุบาลีเถระวา \" เธอจงไป. จงชําระกรรมของภิกษณุ สี าวนใี้ หหมดจด ในทามกลางบรษิ ทั ๔. \" พระเถระใหเชญิ นางวสิ าขามา ตรงพระพักตรพระ-ราชาแลว ใหสอบสวนอธิกรณนัน้ . นางวสิ าขานั้นใหคนลอมเครื่องลอมคอื มา น ตรวจดูมือ เทา สะดือ และทีส่ ดุ แหงทอ งของนางภกิ ษณุ ีนนั้ภายในมาน แลว นบั เดือนและวนั ดู ทราบวา \" นางไดมีครรภใ นเวลาเปนคฤหสั ถ \" จงึ บอกความน้นั แกพระเถระ. คร้ังนน้ั พระเถระยังความทน่ี างเปน ผูบริสุทธ์ิ ใหก ลบั ต้งั ขึน้ ในทา มกลางบริษทั แลว . โดยสมยั อน่ื นางคลอดบุตรมอี านภุ าพมาก ซง่ึ มคี วามปรารถนาตัง้ ไว แทบบาทมลู ของพระพทุ ธเจา ทรงพระนามวา ปทมุ ุตตระ. มีกุมารนําหนา เพราะพระราชาทรงเลีย้ ง ภายหลังวันหน่งึ พระราชาเสด็จไป ณ ทใี่ กลสํานกั ของนางภิกษณุ ีทรงสดบั เสียงทารก จึงตรัสถามวา \" น้เี สียงอะไร ? \" เมอื่ อาํ มาตยก ราบ

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาที่ 205ทลู วา \" พระเจาขา บตุ รของนางภกิ ษณุ ีน่ันเกดิ แลว, นน่ั เปน เสยี งของบตุ รนางภกิ ษุณนี น้ั . \" ทรงนํากุมารนั้นไปสพู ระราชมนเฑยี รของพระองคไดป ระทานใหแกแมนมทั้งหลาย. ก็ในวันตัง้ ชอื่ ชนท้ังหลายต้งั ช่อื กมุ ารนัน้ วา \" กสั สป \" เพราะความทกี่ มุ ารน้ัน เปน ผอู ันพระราชาทรงใหเจรญิ แลว ดว ย เครอ่ื งบรหิ ารของพระกุมาร จงึ รกู นั วา \" กมุ ารกัสสป.\" กมุ ารนน้ั ทบุ ตีเดก็ ในสนามกีฬาแลว . เมือ่ พวกเด็กกลา ววา \" พวกเราถกู คนไมมแี มไ มม ีพอ ทุบตแี ลว.\" จงึ เขา ไปเฝา พระราชา ทูลถามวา \" ขาแตพระองคผเู ปน สมมติเทพ พวกเด็กยอมวาหมอมฉนั วา \" ไมมมี ารดาและบิดา ขอพระองคจงตรัสบอกมารดาแกหมอ มฉนั . \" เมอ่ื พระราชาทรงแสดงหญิงแมนมทงั้ หลาย ตรัสวา \" หญงิ เหลานี้เปนมารดาของเจา.\"จึงกราบทูลวา \" มารดาของหมอ มฉันไมม ีเทานี.้ อันมารดาของหมอ มฉันพงึ มีคนเดียว, ขอพระองคตรสั บอกมารดาน้ัน แกห มอมฉันเถิด. \"พระราชาทรงดาํ ริวา \" เราไมอ าจลวงกุมารนไ้ี ด \" จงึ ตรัสวา \" พอมารดาของเจา เปน ภกิ ษุณี เจา อันเรานาํ มาแตสาํ นกั นางภิกษณุ .ี \" กุมารกัสสปออกบวชบรรลพุ ระอรหัต กมุ ารน้ัน มีความสงั เวชเกดิ ขน้ึ พรอมแลว ดว ยเหตุเพียงเทา น้ันนัน่ แหละ กราบทูลวา \" ขาแตพระบดิ า ขอพระองคทรงใหห มอ มฉนับวชเถดิ \" พระราชาทรงรบั วา \" ดลี ะ พอ \" แลวยังกุมารนนั้ ใหบวชในสํานกั ของพระศาสดา ดวยสักการะเปน อนั มาก. กุมารกสั สปนั้นไดอุปสมบทแลว ปรากฏวา \" พระกมุ ารกสั สป-เถระ. \" ทา นเรียนกัมมฏั ฐานในสํานกั พระศาสดา เขา ไปสูป าพยายามแลวไมส ามารถจะใหค ณุ วเิ ศษบังเกิดได จงึ คิดวา \" เราจะเรยี นกมั มฏั ฐานให

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาท่ี 206วเิ ศษอกี \" มาสสู ํานักของพระศาสดา อยูในปาอนั ธวนั แลว. ครั้งนัน้ ภิกษุผูทาํ สมณธรรมรวมกนั ในกาลแหงพระกัสสปพุทธเจา บรรลุอนาคามิผลแลว บังเกดิ ในพรหมโลก มาจากพรหมโลกถามปญหา ๑๕ ขอ กะพระ-กุมารกสั สปนน้ั แลว สงไปดวยคาํ วา \" คนอืน่ ยกพระศาสดาเสยี ทีส่ ามารถเพอื่ จะพยากรณปญ หาเหลา น้ไี มมี. ทานจงไป จงเรยี นเนื้อความของปญ หาเหลา นน้ั ในสํานกั ของพระศาสดาเถิด. \" ทา นทาํ เหมอื นอยางนน้ับรรลุพระอรหตั ผลในเวลาท่ีพระศาสดาทรงแกปญหาจบ. มารดาพระกุมารกัสสปบรรลุพระอรหตั กต็ ้ังแตว ันทีพ่ ระเถระนั้นออกไปแลว นํ้าตาไหลออกจากนยั นตาทั้งสองของนางภิกษุณีผเู ปนมารดาตลอด ๑๒ ป. นางมที กุ ขเพราะพลดั พรากจากบุตร มีหนา ชุมไปดวยนํา้ ตาทีเดยี ว เที่ยวไปเพื่อภิกษา พอเห็นพระเถระในระหวางแหงถนน จงึ รองวา \" ลูก ลูก \" วง่ิ เขา ไปเพื่อจะจบัพระเถระ ซวนลมลงแลว. นางมถี ันหลง่ั น้าํ นมอยู ลุกข้ึน มจี ีวรเปย ก ไปจบั พระเถระแลว พระเถระคิดวา \" ถา มารดานจี้ ักไดถอยคําอนั ไพเราะจากสาํ นกั ของเรา. นางจักฉบิ หายเสีย; เราจกั เจรจากบั มารดานี้ ทาํ ใหก ระดา งเทยี ว. \" ทีนัน้ พระเถระกลาวกะนางภิกษณุ ผี ูเ ปนมารดานน้ั วา \" ทานเที่ยวทาํ อะไรอยู ? จึงไมอ าจตดั แมม าตรวาความรักได. \" นางคิดวา \" โอถอยคําของพระเถระหยาบคาย, \" จึงกลาววา \" พอ พอพูดอะไร ? \" ถูกพระเถระวา เหมือนอยางนนั้ น่ันแหละอกี จึงคดิ วา \" เราไมอาจอดกล้นันํา้ ตาไวไดส ้ิน ๑๒ ป เพราะเหตุแหงบุตรน.ี้ แตบุตรของเรานี้ มีหัวใจกระดา ง ประโยชนอ ะไรของเราดวยบุตรนี้ \" ตัดความเสนหาในบุตรแลว บรรลุพระอรหัตผลในวนั นั้นน่นั เอง.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ที่ 207 พวกภกิ ษุพากนั สรรเสริญพระพทุ ธคณุ โดยสมัยอ่ืน ภิกษทุ ้ังหลายสนทนากัน ในโรงธรรมวา \" ผูม อี ายุทัง้ หลาย พระกุมารกัสสปและพระเถรี ผูสมบูรณด วยอุปนสิ ยั อยางน้ี ถูกพระเทวทตั ใหฉิบหายแลว. สว นพระศาสดาเกิดเปน ท่ีพ่ึงของทา นท้ังสองนนั้ ; โอ ! นาอัศจรรย ธรรมดาพระพทุ ธเจาทงั้ หลาย ยอ มเปนผูอนเุ คราะหโ ลก. \" พระศาสดาเสด็จมาตรสั ถามวา \" ภกิ ษุท้ังหลาย บดั น้ี พวกเธอน่งั สนทนากนั ดว ยเรือ่ งอะไรหนอ ? \" เมอ่ื ภกิ ษเุ หลา นน้ั กราบทูลวา\" ดว ยเร่อื งชอื่ น้ี \" จงึ ตรัสวา \" ภกิ ษทุ ง้ั หลาย เราเปนปจจยั เปน ที่พาํ นักของคนท้ังสองนี้ ในบัดนเ้ี ทาน้นั กห็ าไม. แมใ นกาลกอ น เรากไ็ ดเปน ท่ีพาํ นกั ของคนท้ังสองนั้นเหมือนกนั \" ดังน้ีแลว จงึ ตรสั นโิ ครธชาดก๑น้ีโดยพสิ ดารวา :- \" เจา หรือคนอ่นื พึงคบเนือ้ ชอ่ื วานิโครธผเู ดียว อยาเขาไปคบเน้อื ช่ือวา สาขะ; ความตายในสํานัก ของเน้ือชื่อวา นิโครธประเสริฐกวา . ความเปน อยใู น สํานกั ของเน้ือช่อื วา สาขะนนั้ จะประเสรฐิ อะไร.\" ทรงประชมุ ชาดกวา \"เน้อื ชื่อวา สาขะในคร้งั น้นั ไดเ ปนพระเทวทตั(ในบดั น้)ี . เเมบรษิ ัทของเนื้อช่อื วาสาขะน้ัน (ก็) เปน บริษัทของพระ-เทวทตั นั่นแหละ. แมเน้ือตวั ถึงวาระไดเปนพระเถรี. บุตรไดเ ปนกมุ าร-กสั สป. สวนพระยาเน้อื นามวา นิโครธ ผไู ปสละชวี ติ แกแ มเ นือ้ ตัวมคี รรภคอื เราเอง, \" เมือ่ จะทรงประกาศความทพี่ ระเถรีตดั ความรกั ในบุตรแลว๑. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๕. อรรถกถา. ๑/๒๓๒.



























































พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ท่ี 237 แกอรรถ บรรดาบทเหลา นั้น บทวา มรีจิก คือพยบั แดด จรงิ อยู พยบั แดดแมป รากฏข้ึนแตท ีไ่ กลเทียว ดว ยสามารถมสี ณั ฐานดังสณั ฐานเรอื นเปนตนเปน ของเขา ถงึ ความเปนรูปท่ถี ือเอามไิ ด เปนของวางเปลา แท (ยอมปรากฏ) แกค นทัง้ หลายผูเขา ไปใกลอย,ู เพราะเหตุน้นั จึงมีอธิบายวา\" พระยามัจจุ ยอ มไมเ หน็ บุคคลผูพจิ ารณาเห็นอยซู ง่ึ โลกมีขนั ธเปน อาทิเหมอื นบุคคลพึงเห็นฟองนา้ํ เพราะอรรถวาเกิดขนึ้ แลว แตกไป (และ)เหมอื นบุคคลพงึ เหน็ พยับแดด เพราะความเปน ธรรมชาตวิ างเปลาเปนอาทิ ฉะน้ัน. \" ในเวลาจบเทศนา ภกิ ษุเหลานนั้ บรรลุพระอรหัตแลว ในที่แหงตนยืนน่นั เอง ดงั นี้แล. เรือ่ งภิกษุผูเจรญิ วปิ ส สนา จบ.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ท่ี 238 ๔. เรอ่ื งอภัยราชกมุ าร [๑๔๐] ขอ ความเบ้ืองตน พระศาสดา เม่อื ประทบั อยูในพระเวฬุวัน ทรงปรารภอภัยราชกุมารตรัสพระธรรมเทศนานีว้ า \" เอถ ปสฺสถิม โลก \" เปนตน. พระกุมารไดร บั พระราชทานราชสมบตั ิ ไดยนิ วา เมื่ออภัยราชกุมารนนั้ ทรงปราบปรามปจ จนั ตชนบทใหสงบมาแลว พระเจาพิมพิสารผพู ระบิดา ทรงพอพระทยั แลว พระราชทานหญิงฟอ นคนหนงึ่ ผูฉลาดในการฟอนและการขบั แลว ไดพระราชทานราชสมบัตสิ ้ิน ๗ วัน. อภยั ราชกมุ ารนนั้ ไมเสด็จออกภายนอกพระราช-มนเฑียรเลย. เสวยสิริแหง ความเปน พระราชาส้ิน ๗ วัน เสดจ็ ไปสูท าแมน ้ําในวันที่ ๘ ทรงสรงสนานแลว เสด็จเขาไปสูพระอุทยาน ประทบันัง่ ทอดพระเนตรการฟอนและการขับของหญงิ นน้ั ดุจสนั ตตมิ หาอํามาตย.ในขณะน้ันเอง แมนางน้ันไดทํากาละ ดว ยอาํ นาจกองลมกลาดจุ ศัสตราดุจหญิงฟอนของสันตติมหาอาํ มาตย พระกุมารมคี วามโศกเกิดขึน้ แลวเพราะกาลกิริยาของหญงิ ฟอนนั้น ทรงดาํ รวิ า \" ผูอ ืน่ เวนพระศาสดาเสยีจักไมอ าจเพือ่ ใหความโศกนข้ี องเราดบั ได \" ดังน้แี ลว จึงเขา ไปเฝาพระ-ศาสดากราบทลู วา \" พระเจา ขา ขอพระองคจงใหค วามโศกของขาพระองคดับเถิด. \" อบุ ายระงับความโศก พระศาสดา ทรงปลอบพระกุมารนนั้ แลวตรัสวา \" กุมาร ก็ประมาณแหงนาํ้ ตาท้งั หลาย ที่เธอรอ งไหอ ยูใ นกาลแหงหญงิ นต้ี ายแลว อยา งนี้นแี่ ลใหเปนไปแลว ยอ มไมม ใี นสงสาร ซงึ่ มที ี่สุดอันใคร ๆ รูไ มไ ด \"

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ที่ 239ทรงทราบความท่คี วามโศกเปน ภาพเบาบาง เพราะเทศนานนั้ แลวจงึตรัสวา \" กุมาร เธออยาโศกเลย, ขอนั้นเปน ฐานะเปน ทีจ่ มลงของชนพาลทง้ั หลาย ดงั นีแ้ ลว ตรสั พระคาถานีว้ า :- ๔. เอถ ปสฺสถิม โลก จิตตฺ  ราชรถูปม ยตถฺ พาลา วิสที นตฺ ิ นตถฺ ิ สงโฺ ค วิชานต \" ทา นทัง้ หลายจงมาดูโลกน๑ี้ อนั ตระการ ดุจ ราชรถ, ทพี่ วกคนเขลาหมกอย,ู (แต) พวกผูร ูหา ขอ งอยไู ม. \" แกอรรถ บรรดาบทเหลานนั้ สองบทวา เอถ ปสสฺ ถ พระศาสดาตรัสหมายเอาพระราชกมุ ารนนั่ เอง, สองบทวา อมิ  โลก ไดแ ก อตั ภาพ กลาวคอืขนั ธโลกเปนตนน.้ี บทวา จติ ฺต ความวา อันวิจติ รดว ยเคร่ืองประดบัมีเครอื่ งประดับคอื ผาเปน ตน ดจุ ราชรถอันวจิ ติ รดว ยเคร่ืองประดับมเี เกว๗ ประการเปนอาท.ิ สองบทวา ยตฺถ พาลา ความวา พวกคนเขลาเทา นนั้ หมกอยูใ นอตั ภาพใด. บทวา วิชานต ความวา แตส ําหรับพวกผูร ูคือบัณฑติ ทงั้ หลาย หามีความของในกิเลสเครือ่ งของ คือราคะเปน ตนแมอ ยางหน่ึงในอัตภาพน้ันไม. ในเวลาจบเทศนา พระราชกมุ ารตัง้ อยใู นโสดาปต ตผิ ลแลว, พระ-ธรรมเทศนาไดมปี ระโยชนแมเเกผูประชุมกนั ดงั น้ีแล. เรือ่ งอภัยราชกมุ าร จบ.๑. พระศาสดาตรสั สองบทวา เอถ ปสฺสถ ในพระคาถานนั้ ทรงหมายเอาจําเพาะพระราชกมุ าร.

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ท่ี 240 ๕. เรือ่ งพระสัมมชั ชนเถระ [๑๔๑] ขอ ความเบ้อื งตน พระศาสดา เม่อื ประทบั อยูในพระเชตวัน ทรงปรารภพระสมั มัช-ชนเถระ ตรสั พระธรรมเทศนาน้วี า \" โย จ ปพุ เฺ พ ปมชฺชิตฺวา \"เปนตน. ผไู มประมาทยอมยังโลกใหส วา ง ไดย ินวา พระเถระนนั้ ไมท าํ เวลาใหเ ปน ประมาณวา \" เชา หรือเย็น \" ยอ มเท่ียวกวาดอยูเนอื ง ๆ. วันหนง่ึ พระเถระนน้ั ถือไมกวาดไปสสู ํานกั ของพระเรวตเถระ ผนู งั่ ในท่ีพักกลางวนั แลว กลาววา \" พระ-เถระน้ีเปน ผเู กยี จครา นมาก. บรโิ ภคของที่ชนถวายดว ยศรัทธา แลวมาน่ังอยู ; การทพี่ ระเถระนน้ั ถือเอาไมกวาดแลว กวาดท่แี หงหนึง่ จะไมค วรหรือ ? \" พระเถระคิดวา \" เราจกั ใหโอวาทแกเ ธอ \" ดังนแ้ี ลว จึงกลา ววา\" มานีแ่ นะ คุณ.\" พระสัมมัชชนเถระ. อะไร ? ขอรับ. พระเรวตเถระ. ทานจงไป. อาบน้าํ แลวจงมา. พระสมั มชั ชนเถระนั้น ไดท าํ อยา งน้นั แลว. ลาํ ดบั นนั้ พระเถระใหเธอนงั่ ณ สว นสดุ ขา งหนึง่ แลว เม่ือจะกลาวสอน จึงกลา ววา \" คุณ ธรรมดาภกิ ษุเทย่ี วกวาดอยูต ลอดทุกเวลา ไมค วร,กก็ ารท่ีภิกษกุ วาดแตเชา ตรแู ลว เท่ยี วบณิ ฑบาต กลบั จากบณิ ฑบาตแลวมานง่ั ในที่พกั กลางคนื หรือในท่ีพักกลางวัน สาธยายอาการ ๓๒ เรมิ่ ต้งัความสิน้ ความเสือ่ มในอตั ภาพแลว ลกุ ขึ้นกวาดในเวลาเย็น จงึ ควร. อัน

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาที่ 241ภกิ ษุไมกวาดตลอดกาลเปน นติ ย แลว พึงทําโอกาส ชือ่ แมแกต น.\" พระ-สัมมชั ชนเถระนนั้ ต้งั อยูใ นโอวาทของพระเถระแลว ไมนานเทาไรกบ็ รรลุพระอรหตั . ทน่ี ้ัน ๆไดร กรุงรังแลว . ลาํ ดบั นนั้ ภิกษทุ ั้งหลายกลาวกะพระสมั มชั ชนเถระน้นั วา \" สัมมชั -ชนเถระผูมอี ายุ ท่นี ้นั ๆ รกรุงรงั . เพราะเหตุไร ทานจงึ ไมกวาด ? \" พระสมั มชั ชนเถระ. ทานผูเจริญ กระผมทําแลวอยา งนั้น ในเวลาประมาท, บดั น้ี กระผมเปน ผูไมป ระมาทแลว. ภกิ ษุท้งั หลายกราบทูลแดพระศาสดาวา \" พระเถระนี้ พยากรณอรหัตผล. \" พระศาสดาตรัสวา \" อยางนั้น ภิกษทุ งั้ หลาย บตุ รของเราเท่ียวกวาดอยูในเวลาประมาทในกอน. แตบดั น้ี บุตรของเรายับย้ังอยูดว ยความสขุ ซง่ึ เกิดแตม รรคผล จงึ ไมก วาด \" ดังน้ีแลว ตรสั พระคาถานว้ี า :- ๕. โย จ ปุพเฺ พ ปมชชฺ ิตวา ปจฺฉา โส นปฺปมชฺชติ โส อิม โลก ปภาเสติ อพภฺ า มตุ ฺโตว จนฺทิมา. \" ผใู ดประมาทในกอน ภายหลังไมป ระมาท, ผนู ้นั ยอมยงั โลกนีใ้ หส วางได เหมอื นดวงจนั ทรพ น แลวจากหมอกฉะน้ัน.\" แกอ รรถ บัณฑิตพงึ ทราบเน้ือความแหงพระคาถาน้ันวา :- บคุ คลใดประมาทแลว ในกอน ดวยการทาํ วัตรและวตั รตอบ หรอืดว ยการสาธยายเปนตน ภายหลังยับย้งั อยูดว ยสุขซ่ึงเกิดแตมรรคผล ช่ือวา

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาที่ 242ยอ มไมป ระมาท. บคุ คลน้นั ยอมยังโลกมขี ันธเ ปน ตน น้ีใหส วา ง คอื ยอ มทาํ ใหแ สงสวา งเปนอนั เดยี วกนั ไดดว ยมรรคญาณ เหมอื นดวงจันทรพ นแลวจากหมอกเปนตน ยงั โอกาสโลกใหส วางอยู ฉะน้ัน. ในเวลาจบเทศนา ชนเปนอนั มากบรรลุอริยผลทงั้ หลาย มโี สดา-ปต ตผิ ลเปน ตน ดงั นี้แล. เรอ่ื งพระสัมมชั ชนเถระ จบ.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาท่ี 243 ๖. เรอื่ งพระองั คลุ ิมาลเถระ [๑๔๒] ขอความเบื้องตน พระศาสดา เม่อื ประทับอยใู นพระเชตวนั ทรงปรารภพระองั คุลิ-มาลเถระ ตรสั พระธรรมเทศนานี้วา \" ยสฺส ปาป กต กมฺม \" เปน ตน. ตนคดปลายตรงใชไ ด เน้ือเร่อื งบัณฑิตพึงทราบดวยสามารถแหงองั คุลิมาลสตู ร๑นน่ั แล. ก็พระเถระบวชในสาํ นักของพระศาสดา บรรลพุ ระอรหัตแลว . คร้งั นน้ั แลทานพระองั คลุ ิมาลไปแลวในท่ลี บั หลีกเรนอยู เสวยวิมุตติสขุ แลว, เปลงอุทานน้ใี นเวลานน้ั วา :- \" กผ็ ใู ด ประมาทแลวในกอน ภายหลังไมป ระ- มาท, ผนู ั้นยอ มยงั โลกนี้ใหสวา ง เหมอื นดวงจนั ทร พน แลวจากหมอกฉะนน้ั . \" ครน้ั เปลงอทุ านแลว ก็ปรนิ ิพพานดวยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุ.ภิกษทุ งั้ หลายสนทนากนั ในโรงธรรมวา \" ผูม ีอายุ พระเถระบังเกดิ แลวณ ท่ไี หนหนอแล ? พระศาสดาเสด็จมาแลว ตรัสวา \" ภิกษุท้งั หลาย บดั นี้พวกเธอเปน ผูน่ังประชมุ กันดว ยถอยคําอะไรหนอ ? \" เมอ่ื ภิกษุทงั้ หลายกราบทูลวา \" ดวยถอยคาํ ปรารภถึงท่บี งั เกดิ ของพระองั คุลิมาลเถระ. พระ-เจา ขา . \" จึงตรัสวา \" ภิกษทุ งั้ หลาย บตุ รของเราปรินพิ พานแลว.\" เม่ือภิกษทุ ง้ั หลายทูลถามวา \" พระอังคุลิมาลเถระฆามนุษยมปี ระมาณเทาน้ีปรนิ ิพพานแลว หรอื ? พระเจาขา \" จึงตรสั วา \" อยา งนัน้ ภิกษุทง้ั หลายเพราะอังคลุ ิมาลนั้นไมไ ดก ัลยามิตรสกั คนหนงึ่ จงึ ไดทาํ บาปมปี ระมาณ๑. ม. ม. ๑๓/๔๗๗.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาท่ี 244เทานใ้ี นกาลกอ น. แตภ ายหลังเธอไดกัลยาณมิตรเปน ปจจยั จึงไดเ ปนผไู มประมาท; เหตุน้นั บาปกรรมนั้นอันบตุ รของเราละไดแ ลวดวยกศุ ล\"ดงั นีแ้ ลว จงึ ตรสั พระคาถาน้ีวา :- ๖. ยสสฺ ปาป กต กมฺม กสุ เลน ปถียติ โส อิม โลก ปภาเสติ อพฺภา มุตโฺ ตว จนฺทิมา \" บคุ คลใด ละบาปกรรมทีต่ นทาํ ไวเ เลว ไดดว ย กศุ ล, บุคคลนนั้ ยอ มยังโลกนี้ใหส วาง เหมือน ดวงจันทรพนแลว จากหมอก ฉะน้ัน. \" แกอรรถ บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา กสุ เลน พระศาสดาตรสั หมายเอาพระ-อรหัตมรรค. คาํ ทเ่ี หลือ มีเน้ือความตื้นทั้งนั้น. ในเวลาจบเทศนา ชนเปนอันมากบรรลอุ รยิ ผลท้งั หลาย มีโสดา-ปต ตผิ ลเปนตน . เร่อื งพระอังคลุ มิ าลเถระ จบ.

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ที่ 245 ๗. เรือ่ งธิดานายชา งหูก [๑๔๓] ขอ ความเบอื้ งตน พระศาสดา เม่ือประทับอยูในเจดียชื่อวาอคั คาฬวะ ทรงปรารภธิดาของนายชางหกู คนหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้วา \" อนฺธภโู ต อยโลโก \" เปน ตน . คนเจรญิ มรณสติไมกลวั ตาย ความพสิ ดารวา วนั หนงึ่ พวกชาวเมืองอาฬวี เมือ่ พระศาสดาเสด็จถึงเมืองอาฬวแี ลว ไดท ลู นมิ นตถวายทานแลว . พระศาสดาเมื่อจะทรงทาํ อนโุ มทนาในเวลาเสร็จภัตกิจ จึงตรสั วา \" ทา นท้ังหลายจงเจรญิมรณสติอยา งนี้วา ' ชวี ติ ของเราไมย่งั ยืน, ความตายของเราแนน อน, เราพึงตายแนแท. ชวี ิตของเรามีความตายเปน ท่สี ดุ . ชีวิตของเราไมเทยี่ ง.ความตายเท่ียง; กม็ รณะอันชนท้งั หลายใดไมเจริญแลว , ในกาลทีส่ ดุชนท้งั หลายน้นั ยอมถึงความสะดงุ รอ งอยางขลาดกลัวอยูทาํ กาละ เหมอื นบรุ ุษเห็นอสรพิษแลวกลัวฉะนน้ั ; สว นมรณะอนั ชนทง้ั หลายใดเจรญิ แลวชนท้ังหลายน้นั ยอ มไมสะดงุ ในกาลท่สี ุด ดจุ บุรุษเหน็ อสรพษิ แตไกลเทียว แลวกเ็ อาทอนไมเขย่ี ทิ้งไปยนื อยูฉะนั้น; เพราะฉะน้ันมรณสตอิ ันทานทง้ั หลายพงึ เจรญิ . \" พระศาสดาเสดจ็ ประทานโอวาทธดิ าชางหกู พวกชนทเี่ หลอื ฟง พระธรรมเทศนานนั้ แลว ไดเ ปนผูขวนขวายในกิจของตนอยางเดยี ว. สวนธดิ าของนายชา งหูกอายุ ๑๖ ปค นหน่ึง คิดวา\" โอ ธรรมดาถอ ยคําของพระพุทธเจา ทั้งหลายอศั จรรย, เราเจรญิ มรณสติ

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาที่ 246จงึ ควร \" ดงั น้แี ลว ก็เจรญิ มรณสติอยางเดียวตลอดทง้ั กลางวนั กลางคืน.ฝา ยพระศาสดาเสดจ็ ออกจากเมืองอาฬวแี ลว ก็ไดเ สดจ็ ไปพระเชตวัน.นางกุมารกิ าแมน้นั กเ็ จรญิ มรณสตสิ ้นิ ๓ ปทเี ดียว. ตอมาวนั หนง่ึ พระ-ศาสดาทรงตรวจดโู ลก ในเวลาใกลร งุ ทรงเหน็ นางกุมารกิ านั้น เขา ไปในภายในขา ย คือพระญาติของพระองค ทรงใครค รวญวา \" เหตอุ ะไรหนอ ? จกั มี \" ทรงทราบวา นางกมุ าริกานเ้ี จรญิ มรณสติแลว สิน้ ๓ ปตง้ั แตว นั ท่ีฟง ธรรมเทศนาของเรา. บดั นี้ เราไปในที่นัน้ แลว ถามปญหา๔ ขอกะนางกมุ าริกานี้ เม่ือนางเเกป ญหาอยู จักใหส ธุการในฐานะ ๔แลวภาษติ คาถาน.ี้ ในเวลาจบคาถา นางกมุ าริกานนั้ จักตงั้ อยใู นโสดา-ปต ติผล, เพราะอาศยั นางกมุ าริกาน้นั เทศนาจกั มีประโยชนแ มแ กม หาชนดังนี้แลว มีภิกษปุ ระมาณ ๕๐๐ รปู เปน บรวิ าร ไดเสดจ็ ออกจากพระ-เชตวนั ไปสูอ คั คาฬววิหารโดยลําดับ. ชาวเมอื งอาฬวีทราบวา \" พระ-ศาสดาเสด็จมาแลว \" จึงไปวหิ าร ทลู นิมนตแ ลว . แมน างกุมารกิ านั้น ทราบการเสด็จมาของพระศาสดา มใี จยนิ ดีวา \" ขาววา พระมหาโคดมพุทธเจาผูพระบดิ า ผูเ ปน ใหญ เปน พระอาจารย ผูมพี ระพกั ตรดงั พระจนั ทรเ พญ็ของเราเสดจ็ มาแลว \" จึงคดิ วา \" พระศาสดา ผูมีวรรณะดงั ทองคํา อนัเราเคยเห็น ในทสี่ ุด ๓ ป แตวนั น้.ี บัดน้ี เราจักไดเหน็ พระสรีระซง่ึ มีวรรณะดงั ทองคํา และฟงธรรมอนั เปนโอวาท ซง่ึ โอชะอนั ไพเราะ(จบั ใจ) ของพระศาสดานนั้ . \" ฝายบิดาของนาง เมอื่ จะไปสูโรงหูก ไดส่ังไวว า \" แม ผา สาฎกซง่ึ เปน ของคนอ่นื เรายกขึน้ ไว (กําลงั ทอ), ผานนั้ ประมาณคบื หน่งึ ยงั

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาท่ี 247ไมสําเร็จ; เราจะใหผ านน้ั เสร็จในวนั น้ี. เจากรอดา ยหลอดแลว พึงนํามาใหแกพอโดยเรว็ . \" นางกมุ าริกานน้ั คิดวา \" เราใครจ ะฟงธรรมของพระศาสดา กบ็ ิดาสงั่ เราไวอ ยา งน้;ี เราจะฟงธรรมของพระศาสดาหรือหนอแล หรือจะกรอดา ยหลอดแลว นาํ ไปใหแกบดิ า ? \" คร้งั น้ัน นางกุมารกิ าน้ัน ไดม คี วามปริวติ กอยา งนั้นวา \" เมอื่ เราไมนําดายหลอดไปใหบิดาพึงโบยเราบา ง พงึ ตเี ราบาง. เพราะฉะน้ัน เรากรอดายหลอดใหเ เกทา นแลว จึงจักฟงธรรมในภายหลงั \" ดังนแ้ี ลว จงึ น่งั กรอดา ยหลอดอยูบนตัง่ แมพวกชาวเมอื งอาฬวอี ังคาสพระศาสดาแลว ไดร บั บาตร ยืนอยูเพื่อตองการอนโุ มทนา. พระศาสดาประทบั น่ังแลว ดว ยทรงดาํ รวิ า \" เราอาศยั กุลธดิ าใดมาแลว สิน้ ทาง ๓๐ โยชน, กุลธดิ านั้น ไมม โี อกาสแมในวันนี้. เม่อื กลุ ธิดาน้ันไดโอกาสเราจักทําอนุโมทนา. \" กใ็ ครๆในโลกพรอมทัง้ เทวโลก ยอ มไมอาจเพื่อจะทลู อะไร ๆ กะพระศาสดา ผูทรงนงิ่อยางน้นั ได. แมนางกมุ าริกาน้นั แล กรอดา ยหลอดแลวใสใ นกระเชาเดินไปสสู ํานกั ของบิดา ถึงทีส่ ดุ ของบรษิ ัทแลว กไ็ ดเดินแลดูพระศาสดาไป. แมพระศาสดา กท็ รงชะเงอ ๑ทอดพระเนตรนางกมุ ารกิ าน้ัน. ถึงนางกุมาริกาน้นั ก็ไดท ราบแลว โดยอาการทพ่ี ระศาสดาทอดพระเนตรเหมอื นกนั วา \" พระศาสดา ประทบั นั่งอยูในทามกลางบริษัทเห็นปานน้นั ทอดพระเนตรเราอยู ยอมทรงหวังการมาของเรา ยอมทรงหวังการมาสสู ํานักของพระองคท เี ดียว. \" นางวางกระเชาดา ยหลอด แลวไดไ ปยังสํานกั ของพระศาสดา.๑. ควี  อุกฺขปิ ต วฺ า.

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ท่ี 248 ถามวา \" ก็เพราะเหตุอะไร ? พระศาสดา จงึ ทอดพระเนตรนางกมุ าริกานน้ั .\" แกวา \" ไดยินวา พระองคไ ดท รงปริวติ กอยา งนว้ี า \" นางกุมารกิ านั้น เม่ือไปจากทน่ี ี้ ทาํ กาลกิริยาอยางปุถุชนแลว จักเปน ผูมีคติไมแนนอน.แตม าสูสํานกั ของเราแลว ไปอยู บรรลุโสดาปตติผลแลว จักเปน ผูมคี ติแนนอน เกดิ ในดุสติ วมิ าน.\" นยั วา ในวันนนั้ ชื่อวาความพนจากความตายไมมแี กนางกุมาริกานน้ั . นางกมุ ารกิ านัน้ เขา ไปเฝา พระศาสดา ดว ยเคร่อื งหมายอนั พระศาสดาทอดพระเนตรนั่นแล เขาไปสูระหวา งแหงรัศมี มพี รรณะ ๖ ถวายบงั คมแลว ไดยนื อยู ณ ท่ีควรขางหน่งึ . พระศาสดาตรัสถามปญหากะธดิ าชา งหกู ในขณะทีน่ างกุมาริกาน้ัน ถวายบงั คมพระศาสดาผปู ระทบั น่ังนิง่ ในทามกลางบรษิ ทั เหน็ ปานนั้นแลว ยนื อยนู ่นั แล พระศาสดาตรัสกะนางวา\" กุมารกิ า เธอมาจากไหน ? \" กมุ าริกา. ไมทราบ พระเจาขา . พระศาสดา. เธอจกั ไปท่ีไหน ? กมุ ารกิ า. ไมท ราบ พระเจาขา. พระศาสดา. เธอไมท ราบหรือ ? กมุ ารกิ า. ทราบ พระเจา ขา . พระศาสดา. เธอทราบหรือ ? กุมาริกา. ไมท ราบ พระเจาขา.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนา ท่ี 249 พระศาสดาตรัสถามปญ หา ๔ ขอกะนางกุมาริกานัน้ ดวยประการฉะน้.ี มหาชนโพนทะนาวา \" ผูเจริญท้ังหลาย ทา นทงั้ หลายจงด,ู ธดิ าของชางหกู นี้ พดู คําอนั ตนปรารถนาแลว ๆ กบั พระสมั มาสัมพทุ ธเจา;เมอ่ื พระสมั มาสมั พุทธเจาตรสั วา ' เธอมาจากไหน ? ' ธิดาของชา งหูกนี้ควรพูดวา ' จากเรือนของชางหูก, ' เมือ่ ตรัสวา ' เธอ จะไปไหน ? 'ก็ควรกลาววา ' ไปโรงของชางหกู ' มิใชห รอื ?. พระศาสดาทรงกระทํามหาชนใหเ งยี บเสยี งแลว ตรสั ถามวา ' กมุ ารกิ า เธอ เมื่อเรากลา ววา' มาจากไหน ? ' เพราะเหตุไรเธอจึงตอบวา  ไมทราบ ' กุมารกิ า. \" พระเจา ขา พระองคยอมทรงทราบความทีห่ มอ มฉันมาจากเรือนชา งหกู . แตพ ระองคเม่ือตรัสถามวา ' เธอมาจากไหน ? ' ยอ มตรสั ถามวา 'เธอมาจากทีไ่ หน จงึ เกิดแลวในทน่ี ี้ ? ' แตหมอ มฉันยอมไมทราบวา ' กเ็ รามาแลวจากไหน จงึ เกิดในทีน่ ้ี ? ' ลําดับนน้ั พระศาสดาประทานสาธุการเปนครัง้ แรกแกน างกมุ าริกานัน้ วา \" ดีละ ดีละ กุมารกิ า ปญหาอนั เราถามแลว นั่นแล อันเธอแกไดแลว \" แลว ตรัสถามแมขอ ตอไปวา \" เธอ อันเราถามแลววา ' เธอจะไป ณ ทไี่ หน ?  เพราะเหตไุ ร จงึ กลา ววา ' ไมท ราบ ? ' กุมาริกา. \" พระเจา ขา พระองคท รงทราบหมอ มฉนั ผถู อื กระเชาดายหลอดเดนิ ไปยังโรงของชา งหูก, พระองคย อ มตรัสถามวา ' กเ็ ธอไปจากโลกนแ้ี ลว จกั เกิดในทไี่ หน ?' กห็ มอมฉนั จุติจากโลกน้แี ลวยอมไมทราบวา 'จกั ไปเกิดในทีไ่ หน ? \"

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หนาท่ี 250 ลาํ ดบั นนั้ พระศาสดา ประทานสาธกุ ารแกนางเปน คร้งั ท่ี ๒ วา\" ปญ หาอนั เราถามแลวนน่ั แล เธอแกไดแ ลว \" แลว ตรัสถามแมข อตอไปวา \" เมอื่ เชน นั้น. เธอ อันเราถามวา ' ไมทราบหรอื ? ;' เพราะเหตุไรจงึ กลา ววา 'ทราบ? \" กุมารกิ า. พระเจาขา หมอ มฉันยอ มทราบภาวะคอื ความตายของหมอมฉันเทาน้ัน, เหตุนนั้ จงึ กราบทูลอยา งนั้น. ลาํ ดับน้ัน พระศาสดาประทานสาธุการแกน างเปนครงั้ ท่ี ๓ วา\" ปญ หาอันเราถามแลว นัน่ แล เธอแกไ ดแลว \" แลว ตรสั ถามแมขอ ตอไปวา \" เม่ือเปน เชนน้นั , เธอ อนั เราถามวา ' เธอยอมทราบหรอื ?' เพราะเหตุไร จงึ พดู วา 'ไมท ราบ ? ' กุมารกิ า. หมอมฉนั ยอ มทราบแตภาวะคอื ความตายของหมอ มฉันเทานั้น พระเจา ขา แตย อมไมทราบวา จกั ตายในเวลากลางคืน กลางวันหรือเวลาเชา เปนตน ในกาลชอื่ โนน เพราะเหตนุ น้ั จงึ พูดอยา งนัน้ . \" คนมปี ญญาชื่อวามีจกั ษุ ลาํ ดบั นัน้ พระศาสดาประทานสาธกุ ารคร้งั ท่ี ๔ แกน างวา \" ปญ หาอนั เราถามแลว นนั่ แล เธอแกไ ดแ ลว \" แลวตรัสเตือนบริษทั วาพวกทานยอ มไมทราบถอ ยคําชือ่ มปี ระมาณเทา นี้ ทีน่ างกุมารกิ านกี้ ลาวแลว, ยอ มโพนทะนาอยางเดียวเทาน้ัน; เพราะจกั ษุ คือปญญาของชนเหลา ใดไมม.ี ชนเหลานัน้ เปน (ดจุ ) คนบอดทเี ดียว; จกั ษุคอื ปญญาของชนเหลา ใดมีอย.ู ชนเหลา น้นั น่นั แล เปนผมู ีจักษุ \" ดงั นี้แลว ตรสัพระคาถาน้วี า :-